han sang tao:c •

y~u t6 "Ioi" cuah6a doanh nghi~p...,van

ThS. NGUYEN TH! ANH THUCr ng ty Kd' Dc r-(en Btk

Trong canh tranh thi tnfang, vi~c xay dung van boa doanb nghiep noi chung, phat buytinh tbiin doanh nhan sang tao noi rieng la mQt ye'u to' cue ky quan trong, giup doanhnghiep phat tri~n hai hoa va b~n vung. Tuy nhien, d~ hien thuc boa di~u nay, dn phaihi~u'ro ye'u to' "Ioi" cua no.

VAN HOA DOANH NGHtEPVA YEU T6 "lOt" .

Kha i niern van hoa doanh nghiepd~u tie n xuilt hien CIMy, sau d6 pha ttrien m~nh me tren the' gicji. Thea do,van hoa doanh nghi~p du<;1Ccoi Hi toanbQ cac gia tri van hoa du<;1egay dtfngnen trong su6t qua tdnh t6n t~i va phattriin eua mQt doanh nghi~p, chi ph6itlnh cam, ne'p nghi, cling nhlf hanh vieua mQi thanh vien trong doanh nghi~p,tqO nen stf khac bic;!tva trd tha nh truy~nth6ng eua m6i doanh nghi~p. Tren coSCIdjnh nghia nhu tren, ccie nba nghie ncuu da: chi ra 3 d~c diem 116ib~t nhiltcua van hoa doanh ngbi~p, nhlf sau:

Economy and Forecast Re"iew

MQt la, xay dung quan ni?m lay con nguai lam grfc:Van boa doanh nghiep lily viec nang cao to' chilt toandien cua con ngiroi lam trung tam nharn nang cao trmhd9 quan 1:9 doanh nghiep, lam cho quan niern gia tricua doanh nghiep tham sau vao cac t~ng ehe' d9 chinhsach, tung buoc chiln hung, phat trien doanh ngbi~p.£)i~u do bao g6m eac n9i dung co ban: B6i duong tinbth§n trach nhic;!mcua nhan vien M pMt huy tinh uehetfc, tinh chu dong; B6i duong quan diem gia trj doanhnghi~p va tinh th§n doanh nghi~p de no trClthanh nh~nthuc ehung cua dong dao nhan vien va trClthanh d9ngItfe n9i t~i khieh l~ tilt ca mQi ngu'oi philn dilu; TangCLl'Ongdao t<;\ova pMt trien ngu6n tai nguyen van h6atrong doanh nghic;!pnh~m t~o ra khong khr van h6a t6td~p de nang eao to' chilt van h6a va tdnh d9 nghi~p Vl;!eua cong nhan vien chue; C6 eo ehe' thuang, ph~t h<;1p1:9, e6 co che' quan 1:9 dan chu khie'n eho nhun~ ngt(oi

co c6ng hie'n eha stfphat trien cua doanhnghj~p d~u dlf<;1etontrQng va dU<;1C hlfClngl<;1ileh v~t chilt xungdang voi cong sue cuahQ dii bo ra.

Hai la, wIn h6udoanh nghi?p co tinhgia trj: Theo d6, khongc6 van h6a doanhnghi~p t6t hay xilu, rnachi c6 van h6a phil h<;1phay khong phil h<;1pvoiml;!c tieu pbat triencua doanh nghi~p.Bdi, xay dtfng van h6a

37

-

NGHIEN CUU - TRAO DOl

dO,:nh nghiep la xaJ dung va tich lily nhirng gia tri d€chan hung, phat trien doanh nghiep.

Ba la, van hoa doanh nghi~p co tinn dn dinh: Vanh6a doanh nghiep khi dil du<;1Cdinh hlnh, thi kh6 thayd6i, VI n6 diroc hinh thanh va tich IGy trong mot tho}gian dai. Su tich liiy cac gia tri tao nen tinh 6n dinh cuavan h6a.

Qua 3 d~c di€m tren c6 th~ tha'y, c6t lei cua vanh6a doanh nghi~p la tinh th§n doanh nghi~p vdi 9 thuct<_lOra cac gia trj cila doanh nghi~p. D~ t<_lOra nhG'nggia trj mdi, doanh nMn phai c6 tinh th§n sang t<_lo,kien trl vdi 9 tuang sang t<_lO,kien quye't, dam cha'pnh?n m<_lOhi€m. D6 cCing1a di~m sau s~c nha't, c6t loinha't cila hanh d(>ng kinh doanh. Chinh VI v~y, nhi~uhQc gia dil xac dinh, tinh ·th§n doanh nhan sang t<_lOchinh la trung tam cua van bOa doanh nghi~p. Cha decila khai ni~m nay chfnh la nha kinh te' hQc nguoi AoJoseph Schumpeter (1883-1950). Theo ong, nguoi c6tinh tb§n doanh nhan sang t'.lO la nguoi san sang vaquye't tam chuy~n d6i nhG'ng 9 tuang sang t<_lOthanhnhiYng hO<_ltd(>ng d6i mdi. Tinh tb§n d6 se t<_lOram(>t "cdn gi6 m<_loh"dao thai, thay the'toan b(> haym(>tphan cac rna hlnb cCi,l<_lCh~tI, kem hi~ll qua b~ngnhiYng nganb ngh~, san ph§m mdi, ho~c nhG'ng rnahlnh kioh doanh mdi xuyen su6t cac th~ tntong va cacnganh cong nghi~p, tren cd sa ufy con nguoi lam g6c.Nbu the', trong dai b'.ln, tinh than doanh nhan sang t'.lOcCing se t<_lOra m(>t st! tang truang kinh te' nhanh vavG'ngchilc.

T<_Iist! lien ke't d6, tinh th§n doanh nhan sang t<_lotrong doanh nghi~p du<;1chi~u r5 h<Jnlhong qua 05 d~cdi~m chinh ye'u la:

(i) Sf:( d6i mdi: D~ c~p de'n kha nang dua ra, tbi'tnghi~m nhung 9 tuang mdi, t<_lOra nhG'ng quy mnh mdinh~m phat tri~n cac san ph§m, djch V\1, each lam mdi.

(ii) Tinh th6n l17{lO hiem, dam chap nluJn rui ro, d£l.ntdl1(fngd6u vdi tluieh thue: D6 la nhG'ng quye't dinh kinhdoanb trong nhiYng hoan canh khong thu~n l<;1i,khongchac chan va chua luong he't du<;1CnhG'ng va'n d~ se g?Pphai. Vi dt.;t,d§u tu van m(>t dt! an mdi, gia nh?p vanthj truong mdi. Tuy nbien, di doi vdi nhiYngquye't dtnhm<_lOhi~m nh~m tim kie'm l<;1iich eho doanh nghi~p,nba quan trj thuong tinb toan m(>tkhoan thi~t h<_linha'tdjnh dt! phong cho truong h<;1pkhong thanh congo

(iii) Nang 111(Jngeg.nh tranh: La nhiYng n6 llfc d~vu<;ltqua d6i thu, du<;1cth~ hj~n thong qua nhiYngphanung tUc thoi va·nh'.lY ben trude nhG'ng thay d6i cila d6ithu, muc do cam ke't ea nhan, st! c6ng hie'n cho congvi~c, san sang lam vi~c them gio ho~c lam vi~c vanngay nghi, ngay Ie.

(iv) Tinh tMn tien phong: Dam la ngu'oi dau tienvu'<;ltqua nhG'ng tbach thuc kh6 khan, vu<;ltqua d6i thilM thea du6i va nam la'y nhG'ng cd h(>imdi, ho?c thamgia nhung thj truong mdi. ,

(v) Quy~n tf:( ehu: Bao g6m vi~c du'<;1Cgiao guyenquye't dinh, du'<;lCchil d(>ngsil'dt.;tngmot lu'<;lngngan sachnha't dinh, du<;1cpbep It!a chQn nban vien cho nhiYngdt!an mdi ... Nho do, eac ca nhan ho?c t~p th~ co th~ tht!c

38

hien diroc cong viec mot each d(>cI~p.Ne'u nhir khong phat huy triet d~

tinh th§n doanh nhan sang tao, thl moislf d6i rndi cung se dung (J rmrc "blnhmdi, nrou cti ". Di~u nay dil diroc minhchirng vdi tnrong hop ciia Tap doanGeneral Motors (GM). T~p doan naydil c6 mot vi the g§n nhir d(>c quy~n aMy trong mot thoi gian dai. Tuy nhien,de'n nam 1970, khj cac thudng hi~u NMtBan xua't hien va tao ra sU' canh tranhgay g~t, thl chfnh ba·n than iilnh d<_locuaT~p doan eung hi~u r~ng, dn c6 mot st!d6i mdi, d?c bi~t dn phai phat huy tinhth§n doanh nhan sang t<_lo.Vi the', ongFritz Henderson, Giam d6c di~u hanhcua GM thila nMn: "Chun~ toi dn phaithl!e hi~n m(>t sO' thay doi quan trQngtrong n~n van hoa cua T~p doan". Tuynhien, vi~c tbay d6i van hoa trong congty la di~u kh6 tht!c hi~n. £>?Cbi~t, khidOi ngCiquan 19 "cu" v~n dudng nhi~mchue V\1. Ngay ca ong Fritz HendersoncCingdil lam vi~c cho GM trong 25 namva cling tU'ng giG' vai tro la nha quan 19trong m(>t thoi gian dai. Chinh VI v~y,khong c6 gl dang ng<_lcnhien, m(>t hlnhanh GM mdi chua c6 suc thuye't phl,lc.Vdi dOi ngu quan 19 "cli ", mo hlnh d~pkhuon, it sang t<_lO,nen nhi~u th~p kyqua, GM dil khong c6 du<;1cthanh congtrong vi~e d6i mdi, sang t~o trong vi~cchuy~n d6i, ki~n toan cd du t6 chuc,cac quy trlnh noi b(>,cling nhu nang caocha't Iu'<;lngdich v~ va san phffm.

DE PHAT HUY YEU TO LOICUA VAN HOA DOANH NGHI~P

Nh~m xay dt!ng van h6a doanhnghi~p dt!a tren gia trj cot loi ia tinhth~n doanh nhan sang .t'.lO, cac doanhnghj~p phai thie't l~p cac chu§'n rot!c,gia tri trong doanh nghi~p; d6ng thoi t<_lOth6i quen d€ toan bo can bo cong nha nvien trong doanh nghi~p tht!c hi~n theacac chu§n mlfc, gia trj a'y. Cac chu§nrot!c, ~ia tri trong doanh nghi~p coth€ bieu hi~n huu hlnh thOng qua moitrliong lam vi~c, h~ th6ng quy tnnhquy djnh, mo ta cong vi~c, cac che' dophllc l<;li..., bi€u hi~n vo bJnh thong quaquan di€m, thai do lam vi~c, ni~m tin,cac gia trj ... Trong qua tdnh xay dt!ngcac chu§n ml!c nay, doanh nghi~p Vi~tNam nen luu 9 nhung di~m sau nh~mt~p h<;1p,pMt huy nang ll!Cva sue m<_lnhlil can bo, nMn vien:

Kinh Ie" \·u Dt_( lHio

Thu nhdt, dac biet coi trong va lay eonnguai lam g(j'e:Luon d~ cao viec dao taova phat trign con ngiroi, tao moi co hQit6t nMit M nguoi lao dQng c6 thg hoanthanh diroc nhiern vu va phat huy duocnang hrc cua ban than. 86ng thai, c6 coche' hop 19 cho nhtrng ngiroi c6 c6ng hieneho su phat trign cua doanh nghi~p, dU<;lChu'dng l<;1ilch v~t chtt va tinh thftn xungdang voi cong sac rna h9 bo ra, che' dothudng, ph~t h<;lp19. Xay dl,l'ngM th6ngdo luong, danh gia thanh tich r6 rang,cong b~ng dam bao danh gia dung nangIt!c cua ngu'oi lao dQng, g~n quy~n l<;limah9 du'<;IChUdng voi hi~u qua cong vi~crna h9 d~t dU<;Ic. I

ThLt hai, tc;zora moi tru(Jng va eO ehe'di khuytn khieh tinh tlu1n sang kiln do?im6'i trong doanh nghifP. Khuye'n khichnban vien m~nh d~n d5i m~i, dam Iflln,dam chtp nMn mg.o higm, rui roo Tu9 tu'dng sang tg.o de'n Mnh dQng d6im~i, n~m b~t cong ngh~ va thi tru'ongtg.o ra nhung san ph~m moi phil h<;lpvoi nhu du thi tru'ong la mQt qua trlnhdfry kho khan. Sang tg.o co nghTa lakliong I~p Ig.i nguoi khac; tIm ra condu'ong rna chu'a ai lam, di con duongrna chua ai di, dam chtp nh~n rui rooCac doanh nghi~p nen danh mQt khoanngan sach nhtt dinh cho nhung hog.tdQng, ho~c nhung dl,l' an, ho~c nhung9 tu'dng mang tinh dQt pM, nen tinhtoan ne'u trong truong h<;lpkhOng tMnhcong thi chi phi cong ty se phib tra labao nhieu, co n~m trong kha nang taichinh hay khong. Ne'u van bOa doanhnghi~ p n~ ng v~ chI trlch, phe blnh thlse hg.n che' nhung 9 tUdng sang tg.o cuanhan vien, doanh nghi~p co thg bi mttdi nhung cd hQi kinh doanh t6t.

ThLtba, trao quy~n quye't djnh eho eanbo ehu eM/( va nhtin vien e6 nang hie:Nh~m pMt huy quy~n tt! chu, nang dQngtrong kinh doanb, cac can bQ chtl ch6tva nban vien c6 nang h!c nen dltqC traoquy~n quye't dinh trong mQt s6 phg.m viva linh vl,l'c nhtt dinh, du<;lCquy~n chU

TAILmU THAM~O

dong sit dung nguon lire va ngan sach dg thuc hiencac du an, cac cong viec duoc giao. Trong cac doanhnghiep, ban lanh dao co quyen quyet dinh, nhirng nhieukhi lai khong thong sudt cac vtn d~, trong khi d6 nhanvien thong su6t rnoi vtn d~ thi lai khong co quyen Mquyet dinh,

C6 thg thay, trao quyen cho nhan vien chinh la mottrong nhung giiii pbap tac dQng len long nhi~t tMnhcua m6i nMn vien, M ttt ccl cung chung tay di tie'ncong vi~e. Cae doanh nghi~p nen trao quy~n cho nhungnguoi chang minh duqc nang It!c dg chiu trach nhi~m,tg..ora moi tru'ong lhu~n IQi, trong d6 m9i nguoi dUQckhuye'n khich phat trign cac ky nang cua h9, khong blnhlu~n v~ quye't djnh va )' tUdng clb ngu'oi khac khi da c6nhung ke't qua r6 rang tru khi tMt sl,l'dn thie't. Ngaynay nguoi lanh dg.o va nha quan 19 thanh cong san sangtht!c hi~n kha nang lanh dg.o ella h9 theo nhung cachrna m9i nguoi dU<;lCtrao quy~n M quye't dinh, chia sethong tin va thitlam nhung di~u moi me. Ne'u cac nhalanh d?o trong tUdng lai c6 dU<;ICsl,l'thOng thai M h9ChOi kinh nghi~m clla cac nba Hinh d?o hi~n t?i va ne'ucac nM lanh dg.o hi~n tg.i c6 st! thong thai dg xay dt!ngmot moi truong trao quy~n cho m9i nguoi, thl ttt cci h9d~u cilng erna lQi ich.

ThLt tLt, truy~n thOng ei;in ke hf thOng eae gia trjvan h6a eua doanh nghifp: Ttt ccl m9i thanh vien trongdoanh nghi~p dn phai higu r6 nhii'ng gia trj van h6atrong doanh nghi~p c6 ich lqi gi voi doanh nghi~p vavoi ban than h9. Vi dl,l, nMn vien dn duqc giao dl,lcr~ng vi~c deo the ten, m~c d6ng phl,lc la thg hi~n ni~mtt! hao la thanh vien cua cong ty chu khong phai dgquang cao; Vi~c tht!c hi~n dung cam ke't voi khachhang ia giup giu gin uy tin cua chinh ban than h9, giupich cho cong vi~c cua h9, d6ng thai cung c6 hlnh anhcua cong ty... ChI khi kie'n t~o dU<;1CnMn thac daydu v~ nhung gia tri nay, thl h9 moi tt! giac tht!c hi~nva tuan thu, ne'u khong nhung gia tri van h6a nay chImang tinh hlnh thU'c va ap d~t.

Xiiy dt!ng van bOa doanh nghi~p nh[tm pMt huydUQc tinh thftn sang t?O cua toan thg dQi ngu can bO,nhan vien, phat huy du'<;ICnoi ll,l'c cua doanh nghi~ptrong qua trlnh hoi nMp va phat trign Ia m9t phftnkhong thg thie'u dg dam bao c6 du'qc mQt doanh nghi~ppha t trign b~n vung. Nhung kie'n nghi va d~ xutt trenday cung dp cho cac nha quan 19 thong tin tham khaotrong qua trlnh xiiy dt!ng va phat trign van h6a doanhnghi~p, giup cac doanh ngrn~p Vi~t Nam nang caonang It!c c~nh tranh trong b6i dnh moi.D

1. Phan Qu6c Vi~t va Nguy~n Huy Hoang (2012). Xtiy dljng van h6a doanh nghifp - Yiu to'quye'tdinhsl! tru(Jng tbn eua doanh nghifP, Die:n d~mNang sutt Chtt 1U<;Ing- Trung tam nang sutt Vi~t Nam.

2. Fons Tronpenaars, Charles Hampden Turner (2009). Chinh phftle cae d(;Jts6ng van h6a, nhilngbi quye't kinh doanh trong moi truifng van h6a nang dong, Nxb Tri thac, 2009.

3. Peter Drucker (2011). Tinh thdn doanh nhtin khifi nghifp va sl! do?im6'i, Nxb 8?i h9C Kinhte', 2011.

Economy and Forecast Review 39