han woo choi

7/25/2019 Han Woo Choi

1/6

f

T r k D i l l e r i A r a t r m a l a r 1991: 191-196

Ana Altayca

y e l i k

Zamiri *n

Han-Woo Choi

Ankara)

Korecede tekil

k i i

zamiri

na

'ben' ve 2.

k i i

zamiri

n3

sen

b u l u n m a k t a d r .

nc

k i i

zamiri ise ty3'dir ve bunun sonradan g e l i t i i tahmin edilmektedir.

llk

defa Ramstedt (1949:" '156), Korece i d i zamiri

n a y d i e r

Altay

dillerinden Mongolcada, bulunan

k i i

zamirinin ekim

e k i l l e r i n d e

grlen

*nama'daki *na ile k a r l a t r n t r . Ramstedt (1906) a s l n d a nce *nama

e k l i n i n

*bi'den

g e l i t i i n i

tahmin

e t m i ,

daha sonra

r n d e i m e r e k

*min

*

ve

*na - *nama

olmak zere iki

y r

gvdenin

b u l u n d u u n u

d n m ve

bunu Korece

1 k i i z a m r i na

ile

k a r l a t r m t r .

Daha sonra, Poppe (1955:

211-2) bir yandan genilif e k l i n i n

d n d a

btn durumlarda grlen

* n a m a n n

kkeni h a k k n d a kesin bir

e y

sylemezken, Ramstedt'in

g r n n d o r u

o l a b i l e c e i n i b e l i r t m i ,

bir yandan da Muqaddimat al Adab'daki akuzatif

e k l i

minayi ve "abIatif e k l i nid.sa'ya bakarak, *

nama

gvdesinin ~ e l i i m i n i n

nama


2/6

192

ANA ALTAYCA YEllK ZAMlR1 'n

d e s t e k l e d i ~ i , Korece

1.

k i i zamiri

na

ile Mongolea

*nama

gvdesindeki

* n a ' n n

a y n

o l d u ~ u

h a k k n d a k i g r

i n a n d n c d e ~ i l d i r .

K a n m c a

Korece k i i zamiri na ve

2.

k i i zamiri

n3'

de bulunan

la

ve

lal

sesleri birer morfemdir; orta Korecede

' g e m i zaman

hikaye eki' olarak -ta,

~ t a

k u l l a n l m . a k t a d r , r n e ~ i n

atara ' y a t m m '


3/6

HANWOOCHOI

193

1961: 202) bunun a s n d a a n l a m

p e k i t i r m e

fonksiyonunda o l d u ~ u n u ve Ural

dillerinde b a z zel isimlerde

k a l p l a m

olarak bulunan ve denominatif eki

olan -nal-nii

ile a y n kkenli o l d u ~ u ihtimalini ileri s r m t r . Byle, A1tayca

iyelik zamiri *-n ile ilgili

o l d u ~ u

s a n l a n unsurun Ural dillerinde de b u l u n m a s

ilgintir.

Korece absolutif eki - a n / - m n kkenine gelince, Koreli K.M. Lee 1972: 20,

172), bu ekin Mongolca zne belirticisi (subject designator) inu

ve,anu

zamirleri ile semantik a k m d a n ok

y a k n

o l d u ~ u n u ve bu ekte bulunan *-n nin

a s l n d a 3.

k i i

zamirinin genitif e k l i o l d u ~ n u ileri s r m t r . Bence, bu ek,

Mongolcada da

o l d u ~ u gibi, Krece

I,lominatif

eki

-i

ile iyelik zamiri*-n

nin,

b i r l e i m i n d e n

k morfemden meydana e l m i t i r .

KOrece k i i zamiri na

ben ,

na

sen

ve

absolutif eki

-an/-m da bulunan

Ana

A1tayca iyelik zamiri

*-n, d i ~ e r

Altay dillerinin k i i veya i a r e t zamirleri ile

szkonusu

zamirlerin

ekimlerinde

kendini k o r u m u t u r ;

,(1)

Trke 3. k i i iyelik ekinden sonra, ekim eklerinden nce gelen zamir

In/ si ile bir

ve

a y n d r ; Trkede

a s l

3. k i i zamiri olan iyelik eki i (nl ile

biten isimlerden sonra - s ) b u l u n m a k t a d r . A y r a ; 3. k i i iyelik ekinden ve

ekim

eklerinden sonra beliren zamir In/ si

b u l u n m a k t a d r .

, te yandan, T.Tekin (1980), agatayca ve onun d e v a m olan zbeke ile

Yeni U y g u r c : d n d a tarihi ve a g d a btn Trk dillerinde 3. k i i iyelik eki

i den sonra,

ekim

e k l e ~ n d e n

nce beliren zamir

In/ sinin

Ana Trkeye ait bir

zellik oldugunu, yani 3.

k i i

iyelik ekinin kkeni ile ilgili

o l d u ~ u n u

ileri

s r m t r . Ona gre, 3. k i i iyelik eki, a s l n d a Ana Altayca 3. k i i zamiri

*in den a k a bir degildir, megin *bi(n) ben , *si(n) sen , *i(n) o . Tekin,

A i a A1tayca

*in

zamirinin, Manu-Tunguzca

(i

o , *in-du

ona )

n d a

da, ES,ki

T urkemraru, inraru, n o r u *in-raru,

*in-a-ru)

ve

inii

*in-ii) kelimeleri

ile Mongolcada zamir niteligini yitirerek bir zne belirticisi olarak

u l a n l a n inu

kelimesinde

kendini

k o r u d u ~ n u b e l i r t m i t i r .

Daha nce Poppe 1965: 194) nin a l n z oblique stern demekle yetindigi ve

daha sonra T.Tekin in

Ana

A1tayca

3.

k i i

zamiri olarak

a s a r l a d g

*in,

bence

tek

1 T.Tekin. szkonusu ekin uv3lja da -I (uv3lja akrabalIk: a d l a r n d a ise

< -si)

ve

Yeni

U y g u r c a n n

kuzey diyalektlerinde uzun nll il si biiminde o l d u ~ u n a dikkat

ekerek, -il-si 3. k i i iyelik ekindeki

li

foneminin aslmda uzun bir nl o l d u ~ u

g r n

ilk

defa ileri s r n olan G r ~ n b e c h (1936) e tamamen a t l m t r . Asli 3. i i zamiri

s a n l a n Korece nominatif eki i de, y a z m sisteminde nl u z u n l u ~ u n u n g s t e r i l d i ~ i orta

Korece de uzun nllU olarak grlmektedir. te yandan, Ramstedt (1952: 69), Trke 3.

k i i iyelik ekinden nce beliren isi foneminin Mongolca da nl ile biten akrabalIk:

a d l a r n a eklenen eski bir o ~ u l eki olan -s nin bir k a l n t s o l d u ~ u n u ileri s r m i l i r .

Fakat, bu

g r

iyelik eki

i den

sonra gelen

In/ nin

de iyelik zamiri

o l d u ~ u

ihtimali


4/6

194

N

LTAYCA YELlK. ZAM R *n

morfem o l m a y p Ana Altayca 3.

k i i

zamiri *i ile iyelik zamiri *n den, iki

morfemden

o l u m a k t a d r .

Ana Altayca 3.

i i

zamirinin

*in

o l m a y p ,

*i

e k l i n d e

olduguna dair bir ok a n t b u l u n m a k t a d r ;

(a) Manucada 3.

k i i

zamiri i'dir.

(b)

A y r c a , Mongolcada da 3. k i i zamiri olarak *i biimi b u l u n m a k t a d r ;

Poppe (1955: 214),3. k i i zamirini

*i

olarak

t a s a r l a m t r . Ona

gre, herhangi

bir

metinde gemeyen

bu

zamir,

y a l n z

ekimli

e k i l l e r d e

grlr; Gen.

inu,

Dat.-Lok. imadur, Aku. imaci, vs. te yandan,

bu

zamir, Tlirkede oldugu gibi,

klasik ncesi Mongolcada 3.

k i i

iyelik eki olarak

u l l a n l m t r ; iregsendr-i o

g e l d i ~ i n d e . Poppe

aynca,

Mongolca instrumental biimi imarari (OMo.

ima ari)

deki son ses /i/'nin 3.

k i i

iyelik zamiri eki

*-i

olarak k u a n l d ~ n

b e l i r t m i t i r .

(c) Korecede

de

3.

k i i

zamiri olarak *i b u l u n m a k t a d r . a k a hibir Altay

dilinde

b u l u n m a y p da y a l n z

Korecede bulunan nominatif eki

ka

ve

-i den

ka n n sonradan' g e l i m i o l d u ~ u n u , -i nin ise d a l a eski olup a s l n d a 3 k i i

zamirinden

g e l i t i ~ n i

syleyebiliriz (B.H. Kim 1983: 185).

Yukanda

g r l d ~ gibi, btn Altay dillerinde 3. k i i zamirinin ana e k l i

olarak *i b u l u n m a k t a d r ; Trke *i ( > y e l i k eki -i), Mo. *i (> genitif eki),

Manu-Tunguzca

i

ve Korece *i (> nominatif eki).

D o l a y s y l a ,

Tlirke zamir

/n/ si iyelik zamiridir ve Eski Trke mraru, inraru, maru

*i-n-r

aru,

i-n-aru)

ve

ina *i-n-a)

kelimelerinde kendini

o r u m u t u r .

(2) Szkonusu iyelik zamiri

*n,

Trke t e k i l .

k i i

zamiri Mn

*ba-n) ve

2. k i i zamiri san *sa-n) de u l u n m a k t a d r . ogu

1

k i i zamiri biz *bi-z),

2. k i i siz

*si-z) dir. u v a a d a

ise t e k i l . k i i zamiri epe ben * b )

ve

2.

k i i zamiri

ese

sen *si ,

o ~ u l k i i epir biz

*pir


5/6

HANWOOCHOI

195

(4) Mangol

a z

dilinde grlen ve

s l n d a k i i

zamirlerinin genitif

e k l i

olup

Poppe (1964: 125, 139) nin zne belirtieisi (subject designator)

d e d i i inu

*in-u


6/6

196 N LT YC

lYEUK ZAM1Rt *n

g r m t r . Bylece, Laufer *-ni 3. k i i zamiri eki (> genitif eki)'nin *i ve *n

gibi

iki

morfemden meydana geldigini ifade

t m i t i r .

Bunun

d n d a ,

Mongoleaya da

e ~ e n

Laufer, Mongoleada genitif eki olarak

a s l n d a *-i ve *-in olmak zere iki e k l i n bulundugunu ve b u n l a r n da 3. k i i

zamiri oldugunu ileri s r m t r .

te yandan, tekil 3.

k i i

zamiri olarak

*i e k l i n i

tasarlayan Poppe (1955:

214) y u k a r d a

bahsedildigi gibi, Mongolcada 3. k i i zamiri *i nin iyelik eki

'olarak u l l a n l d g m ileri s r m t r : iregsendr-i

o

geldiginde' ve lnst imayari

(OMo.

i m a a r ) * i m a y a r - .

Aynca, bilindigi gibi, Trkedeki btn k i i

zamirleri iyelik eki olarak u l l a n l m a k t a d r .

Y u k a r d a

grldg gibi, Altay

han woo choi

Documents