^)Gí

.lcêr\r

(

. Alles op het spel!

J'\-

2. SpE'Lí<ENME'f{-í<EN2.1.'Tueu*Natuur in de eigen omgeving

2.2. DoecDe spelers ontdekken en beleven op een leuke enspeelse manier de natuur in hun eigen omgeving. Allezintuigenkomen daarblj aan bod.

2.3. DoeceÈoepGroeneversie:spelers van 10 totl2 jaar

Rodeversie:kinderen enjongeren met een licht mentale handicap(met mentale leeftijd van een lagereschoolkind)spelers van 7 tot 9 jaar zonder handicap

2.tí. SoeLEÀsGroene versie en Rode versie:minimum B - maximum32

2.5. SeeLèEeELEíDEp-sGroeneversie:minimum I spelbegeleider.Als ernleer dan25 spelerszljn,begeleidje het spel het best met 2 begeleiders.

Rodeversie:. kinderen enjongeren met een mentale handicap:het aantal spelbegeleiders is sterk afhankelijkvan demogelijkheden van de groep. Vo orzie minimuml à2spelbegeleiders voor de centrale spelleiding. Tljdenshet spel worden de spelers in groepen van 3 verdeeld.

6

De groepen voerevl elkeen aantal opdrachten uit.Voorzie indien nodig nog 1 extra begeleider per gYoep

van 3 spelers.. spelers van 7 tot 9 iaar zonder handicap: zie Groene

versie.

2.ó. DuurrGroeneversie:Het volledige spel duurt ongeveer 3 uur. Je kan de 3

onderdelen van het spel echter ooklos van elkaar spelen'. het opdrachtenspel: ongeveer 1 tot 1,5 uur. het kwartetspel: ongeveer 3 kwartier. hetverhaal van de appel: ongeveer een halfuur

Rode versie:Het volledige spel duurt ongeveer 1, 5 tot2uur. Je kande 3 onderdelen van het spel echter ooklos van elkaarspelen.

. het opdrachtenspel: ongeveer 3 kwartier tot 1 uur

. hetkwartetspel:ongeveer een half uur

. puzzelem:l kwartier (zonder estafette), een half uur(met estafette)

De verplaatsingstljd van en naar het bos wordt niet inde duurvan het spel meegerekend.

7

2.7. AccoMMoDAÍÍeGroene versie en Rode versie:. het opdrachtenspel:een bos waarinje een hepaalderuimte afbakent (bv. niet over de greppel, niet voorbijlret pad, enz.).Een loofbos is geschiktèi dan

"ennaalá_b9s J-e kan het spel ook spelen in een bomenrijk park.. het kwartetspel:je speelt het kwartetspel bij voorkeurin het bos zelf. Je kan het ook op een speelteruein ofbinnen spelen.. het verhaal van de appel (Groene versie) / puzzelen(Rode versie):bij voorkeur doeje deze activiteiten inhet bos zelf.Jekanze ookop een spc,elterrein of binnendoen.

B

3. M*rEÈíAAL3.í. ír..1 DE Doos víNo cE. een spelhandleidirTg- de Groene versie van het'Natuurspel':48 kaarten met aan de voorkant c'c't'l opdracht en aande achterkant cen stukvan eenpuzzel

. de Rode versie van het'N atuurspel':48 kaarten met aan de voorkant c'en opdracht en aande achterkant een stukvan eenpuzzel

. een A3-poster uit 2 delen met aan de voorkant hetverhaal van de appc'l (voor dc Groene versie) en aavlde achterkant een tekc'ning van het bos (voor de Rodeversic).

3.2. 2orr.e zELtr voorlGroeneversie:. 1 kopie van het lege invulschema pergroel,(zie het origineel achter aan het boekje)

.l balpen of potlood perélroep

. rnateriaal voor de opdrachtcn:1 vuilniszak, t paraplu,event ueel wat kladpapier.

. een appel en een mesje.

. Zorgeventuec'lvoor stickers of Iintjes in verschillendekleuren om de spelers in kleine Ílroepen in te delen.

Rodeversie:. materiaalvoor de opdrachten:1 vuilniszak, t paraplu,

4 bosverrekijkers (een bosverrekijker bestaat uit2 aaneengeplakte WC-rolletjes), touw.

. Zorgvoor stickers of lintjes in verschillende kleurc'nom de spelers in kleine groepen in te delen.Zo zien de spelers duidehjk wie er bij hun Él,roep hoort.

s

+. vooÈèE'ÈEíDíNeVAN HET SPEL

Lees vooraf de opdrachtkaarten.Ga na of de opdrachten haalbaar zrjnvoorjouwgroepKijkookna ofje de opdrachten kan uitvoeren in hetbos of park waar je het spel wilt spelen.Haal de opdrachten dieje mindergeschiktvindt,uit het spel.Zorgervoor datje het volgende materiaal zeker mee-neemt:

Groene versie:- de 48 opdrachtenkaarten voor de Groene versie. de spelhandleiding. de poster. het materiaal voor de opdrachten. de balpennen of potloden en de invulschemas. de appel en het mesje. eventueel gekleurde stickers of lintjes.

Rodeversie:. de 48 opdrachtenkaarten voor de Rode versie. de spelhandleiding. de poster. het materiaal voor de opdrachten. gekleurde stickers of lintjes.

'í0 1'l

5, SPELUíÍLEGHet'Natuurspel' bestaat uit 3 clelen: het opdrachtenspel,het kwartetspel en hetverhaal van de appel (voor deGroene versie) of depuzzel (voor cle Rode versie).Is ervoldoende tijd, dan speelje het spel het best inzijnvolledige vorm. Je kan cle 3 delen echter ook volledig losvan elkaar spelen.Hieronder vind je per ondercleel de speluitleg voor deGroene versie en de speluitleg voor cle Rodc versie.

5.'1. H er opDÀAc+tÍENspGc5.'1.í. GrroENE vgr{síE

De spelers worden in groepen van 3 of 4 spelers vercleeld.Elke groep krijgt een balpen.of potlood en een invul-schema.Voor de groepsindeling kanje eventueelgekleurde stickers of lintjes gebruikert.

Het doel van hct opclrachti:nspel is ot'n zoveel mogelijkopdrachten goed uit te voeren. Als de spelers eenopdrachtgoed hebben uitgevoerd, dan mogemze deopdrachtkaart bijhor.rden. De spelers hebben dekaarten in de restvan het spel (kwartetspel en verhaalvan de appel)nog nodig.Als de spelers een opdrachtgoed hebben uitgevoerd, dan mogerl ze ook een letteruithetinvulschema raden. Op die manier proberenzezo snel mogelijk eenzinte ontcijferen.

Je kan het opdrachtenspel op 3 verschillende manierenspelen.

Spelmogelijkheid l:Je blijft steeds op dezelfde plaats in het bos. Bij de startvan het spel trekt elke groep een opdrachtkaart.1 speler leest de opdracht hardop voor,zodatde anderespelers goed weten watze moeten doen.Als de spelersde opdracht hebben uitgevoerd, komen zeterugnaarjou om het antwoord te geven of het resultaat van hunopdrachtte tonen. De groepen moeten niet op elkaarwachten en kunnen steeds nieuwe opdrachten uit-voeren, los van de andere groepen.

Spelmogelljkheid 2:

Samen met de spelers maakje een wandeling door hetbos. Op vaste plaatsen stopje. De groepen trekken elkeen opdrachtkaart en voeren de opdracht uit.Iedereen wacht tot alle groepen hun opdracht hebbenuitgevoerd. Pas daarna gaje verder het bos in, naar devolgende stopplaats.

Spelmogelljkheid 3:

Je verstopt de opdrachtkaarten in het bos. Per opdracht-kaart maakje vooraf een klein briefje met daarop hetnummer en het zintuigvan de kaart (bv.I - oog,9 -hand,enz.).Yii de startvan het spel trekt elke groepeen briefie. De spelers zoeken de overeenkomstigeopdrachtkaart in hetbos en voeren de opdracht uit.Daarna komen zeterugnaar jouom het antwoord tegeven ofhet resultaatvanhun opdracht te tonen, eneen nieuwbriefje te trekken.

Ookwat de invulschemas betreft, zljn erverschillendemogelijkheden. Ofwel zoektelke groep naar dezelfdezin, ofwel zoekt elke groep een verschlllende zin.Een 3de mogelijkheid is datje een groot invulschemamaakt en alle groepen samen naar een zinlaatzoeken.

'[,2

restvan het spel nog nodig.

De zinnen die de spelers zoeken,komen later in hetverhaal van de appel terug.

Is een opdracht goed uitgevo erd, danmag een groep 1

of 2 letter(s) uit het invulschem araden.ts de opdraóhtniet goed uitgevoerd , danmageen groep geen of I letteruit heL schema raden.Komt de geraden letter in het invulschema voor, dangeeft de begeleiderlpaar coórdinaten van die letter envullen de spelers de letter in het schema in. Je vindt eenoverzichtvan de ingevulde schema's als bijlage bij dezespeluitleg (zie bijlage 2).

VoorbeeldEen groep moet de zin de vervuilde aarde'raden.De groep heeft een opdracht goed uitgevoerd en raadtde letter'a'. De spelbegeleider geeftt paarcoórdinatenvan de letter a'uit het schema, bv.'cl'.De spelers vullenin het vakje 'c1' een letter a'in.

Wilje het spelverloop versnellen, dan kan.je ervoorkiezen om alle coórdinatenvaneen gekozen lettertegeven. In het bovenstaande voorbeeld krijgen de spelersdan niet alleen de coórdinaten'cl' maay ook'c2'.ln'c2' staatook een letter'a'.

Onder aan het schema vindje het alfabet. Daarop kanje de letters die de gyoep heeftgenoemd en die nietmeer in het schema voorkomen, doorstrepen.Heeft een groep de zinin het invulschema geraden, danblljven de spelers verder opdrachten uitvoeren.Ze proberen zoveel mogelljk kaarten teveyzamelen, want die hebben ze in de

Let er wel op dat dc spelers dc opdrachten zo goedmogelijk uitvoeren en niet te snel te werkgaan.Het opdracl,rtenspel eincligt als alle clpdrachtc.n zijnuitgevoercl of als de voorziene tijd om is.

Als bijlage bij de'ze spc.luitleg vindjc. een overzicl,t rmetclc. antwoorclen en rneer achtergrondirTfornratie bij deopdrachten (zic bUlage 3).

5,'1.2. f{ooe vEÀsíEDe spef ers vvorclen in groepen van 2 of 3 spelers verdeeld.Elke spelc-r krr.lgt ec'n gekleurde stickc.r of een gekleurdIint. Spelers nret een stickc.r of'lint in dezelfde kleurvormerl sarmeÍr een groep. Indicn nodig speelt er in elkegroep ook1 bcgeleider mee.

LIet cloel van hct opdrachtenspel is om zoveel nrogelijkopclraclrtcn goed uit te voeren. Als cle spelers eenopdracht goecl lrebben uitg,evoercl, dan mogcn ze cle

opdraclrtkaart bijhouiic.n. De spc.Iers proberen zoveelnrogc'lijk kaarten te vcrzamclen, want ze hebben dle indc. rest van het spel nog nodig.

Je kan hct opdrachtenspel op 2 verschillende manierenspclc-n.

Spelnrogelijkheid 1:

Je blgft steecls op dezelfde plaats in lret bos. Bij de startvan het spel trekt elke groep een opdrachtkaart. 1 spelerof de begeleider van de groep leest de opdracht hardoprzoor zodat de spelers goed weten wat'ze nroeten doen.Aan dc achterkantvan cle opclrachtkaartvinden despelers een stukvan eenpuzzel. De tekcning op hetpuzzelstukverwijst naar de opdracht op de voorkant.

'l+ 15

AIs de spelers bv een opdracht overvogels moetendoen, dan staat er een vogel op hetpuzzelstuk.Als de spelers de opdrachthebben uitgevoerd, komenzeterugnaarjou om hetantwoord te geven ofhetresultaatvan hun opdrachtte tonen. De groepenmoeten niet op elkaar wachten en kunnen steeds

nieuwe opdrachten uitvoeren,losvan de anderegroepen.

Spelmogellikheid 2:

Samen met de spelers maakje een wandeling door hetbos. Op vaste plaatsen stopje. De groepen trekken elkeen opdrachtkaart en voeren de opdracht uit.Iedereen wacht tot alle groepen huvt opdracht hebben

uitgevoerd. Pas daarna gaje verder het bos in, naar de

volgende stopplaats.

Sommige opdrachten zitten2keer in het spel.AIs de

spelers een opdracht trekken die ze al gedaan hebben,dan mogen ze eenandere opdrachttrekken.Het opdrachtenspel eindigt als alle opdrachtemzlinuitgevoerd of als de voorziene tijd verstreken is'

Als bljlage bli deze speluitleg vindje een overzicht metde antwoorden en meer achtergrondinformatie blj de

opdrachten (zie bijlage 3).

5. 2, 11 er í<ÍruAÈrEÍspEL5.2.1. Gcloerue ver{-síE

Op de voorkantvan een opdrachtkaart staat deopdrachten rechts in de hoek een symbool van 1 vande 5 zintuigen. Op elke opdrachtkaart staat ook ec.nnummer.Op de achterkantvan een opdrachtkaart staat een dt'clvan een puzzel.Na het opdrachtenspel heeft iedere Éaroep een aantrrlkaarten. De opdrachtkaarten dieje vooraf uit het spclhebtgehaald of die tijdens hetopdrachtenspc'l nictwerden uitgevoerd, verdeelje over de g(oe()en z<tclaIalle kaarten terug in het spel zitten.

Het doel van het kwartetspel is om metje groep zovc'clmogelijk kwartetten teveyzamelen. Elk kwartet (12 intotaal) bestaat uit 4 kaarten met hetzelfde nummer.Op de kaarten staat ook een symbool van een zintuig.Kaarten van hetzelfde kwartet (met hetzelfde nummer)hebben nietaltud hetzelfde symbool.ln kwartet2 zittenbv. 2 kaarten met het symbool Oog', 1 kaart met hetsymbool'Hand'en 1 kaart met het symbool Oor'.

Per zintuig wordt een geluid/gebaar ingeoefend.. Ruiken: regelmatig en diep door de neus inademen.. Voelen: met de vingers over elkaar wrijven.. Zien: met de handen een bril vormen en die op deogenzetten.

. Smaken: met de mond op en neerbewegen.

. Horen: de handen rond de ovenzettenen fluiten.

Daarna gaan de Éaroepen apart zitten'Elke groep zo-ekt

á." pf.f.i" (hun áulsbasis)en de spelers spreken af -

welke kwartetten ze willen verzamelen 'zonder dat de

andere groepen het horen.

Vanaf nu is er absolute stilte' Niemand mag nog een ge-

luid maken behalve het geluid dat by een zintuig hoort

De groepen staan als volgt in een cirkel:

1

x

7 +++

+

++

XX

+++ 3

Xx

4

x+X

-È

6 +

5

Elke groep gaat op 1 rij staan' De lste speler in de rij zal

metóen á^á.tu groep gaan onderhandelen'

Hír..n*ag".r,r Èuu.i"á *""' De andere spelers houden

de kaarten bij en blijven staan'

Opjouw signaal mag de lste spelervan elke groep naar

eón andere groep gaan om er een kaart te vragen'

Datgebeurt oP de volgende manier: -

- Stap 1: de speler stapt naar een arrclere groep'

UU tutt zljn tegenspeler recht in de ogen'

Si"pi' de spelàr toónt het kwartetnummer dat hij

wilïerzamàlen door een aantal vingers in de lucht te

steken. Daarna maakthij hetgeluid of hetgebaar dat

hoort bij het zintuig van de kaart die hlj nodig heeft'

'17

Voorbeeldflen groep heeftvan kwartet 2 al de kaart met de'Hand' en dekaartmethet'Oor'.De lste spelergaatbij een andere groepeen kaartvragen. Hij steekt 2 vingers in de lucht en beweegtmet zijn ntond op en neer.Op die maniervraagthii aan deandere groep of ze een kaart'2 Mond'hebben.

Er zijn 2 mogelljkheden:l)e andere groep heeft de gevraagde kaart:- Stap 3: de groep knikt uitbundig'ja" met het hoofd

en legt de kaart op de grond neer.- Stap 4: de speler die de kaart heeft gevraagd, knielt,

neemt de kaart van de grond en gaat terugnaar zljnthuisbasis. De speler sluit achter aan de rij aan.

De andere groep heeft de gevraagde kaart niet:- Stap 3: de groep schudt uitbundig "nee" met het hoofd.- Stap 4: de speler die de kaart heeft gevraagd, haalt

met een triestig gezichtde schouders op en gaatterug naar zljnthuisbasis. De speler sluit achter aande rij aan.

Let op: er wordt niet gesproken!

Als alle spelers terug blj hun groep zijn, geef je weereen signaal en mogen de volgende spelers vertrekken.Er magtelkens maar I speler bij een andere groep ee?lkaartgaan vragen.

Als een groep 3 kaarten van een kwartet heeft ver-zameld,danmoetze die kaarten niet meerafgeven alseen andere speler erom komtvragen. De groep toontdan de 3 kaarten als bewljs. Als een groep een volledigkwartetheeftverzameld, dan roepen de spelers heelhard'kwartet'.

Je kan zelf bepalc'n \^/atlltt:er hc't kwartc'tspel c.incligt,bv. als een groc'p erin geslaagd is oli,r ),,3, . ..kwartettcnte vc.rzalïelen oí'als ccn bepaalcle tijcl orrr is.

5.2.2. f{ooe vEÀsíEOp de voorkant van een opdrachtkaart staat deopdracht en de tekening van een clier.Op de achterkant van een opclrachtkaart staat ec.ntekening die verwljst naar clc' opclracht op clc. voorkant.l)e tekening maakt ook clc'c.l uit van een grote puz'zel

Na het opclrachtenspel lTeeft ic'clcre grocrll c.r-lt aallt.tlkaarten. l)e opclrachtkaarten clic'.je vooraÍ'Llit lret spelhebtgehaalcl of clie tijdens lret opolrachtenslrcl nictwerclen uitgevoercl, vercleeljt over clc- groeÍlell zotlatalle kaarten terug in het spel zitten.

Het doel van he't kwartetspel is onr nrel.jc g,r()op zovec.lmogelijk kwartetteu te verzaure'lcn. l.lk kwaytett (12 intotaal)bestaat uit 4 kaartt,n nret l,retzc'lflle clic.r.Om het kwartetspelte kunnen spclen, lrroeten clcspelc.rs dc dieren goed kunnc.n uitbcelclen. Ocf'crr St,tuI('l.tr.r, et de spelers hoe ze cle dierc'n kunnen uitbeelclen:. mier: een mier draagt een last o1t zijn rug. vogel: een vogel flr"lit en fladdert in hc.t roucl. kikker: een kikker kwaakt en springt. uil: een uil roeptbehoe'. worm: een worm kronkelt over cle groucl. vos: eer,t vos sluipt over de grond. eekhoorn: een eekhoorn knabbelt aan een noot. konijn: een konijn springt iu hct roncl en ílappert met

zijn oren

. muis: een muis piept

. vlinder: een vlinder fladdertmetzijn vleugels(= met de handen wapperen)

. mug: een mug Zoemten prikt

. egel: een egel roltzich in een bolletje

Daarnagaan de groepen even apart zitten.De spelersspreken af welke kwartetten ze willen verzamelen,zonder dat de andere groepen het horen.

Je kan het kwartetspel op 2manieyem spelen.

Spelmogelijkheid 1:

De groepen stellen zich als volgt op:

1

x

7 +++

+++ X

+++3

xI

4

+

+

5

Elke groep gaat op I rij staan. De lste speler in de rijstaat klaar ombtl een andere groep een kaart te gaanvragen. Hij heeft geen kaarten bij. De andere spelerszittenop de grond.Zijhoudende kaarten blj zodateen speler van een andere gyoep bij hen een kaart kanvragen.

20

Op jouw signaal mag de lste speler van elke gYoep naareen andere groep gaan om er een kaart te vragen.De speler loopt naar een andere gYoep en beeldt hetdier uit waarvan hlj graag een kaart wil hebben.Hij mag niet praten, alleen uitbeelden en geluidenmaken. Als de groep een kaart van dat dier heeft, danmoethet die kaart aan de spelergeven.Daarnakeertde speler naar zijngroep terug. Hij gaat achter aan derlj op de grond zitten.Heeft de groep geen kaart methet dier dat de speler zoekt, dan keert hlj ook onmiddel-lijknaarzijngroep terug en sluithij achter aan de rljaán.

Als alle spelers terug bij hun groep z!jn, geefje weereen signaal en mogen de volgende spelers vertrekken.Ermagtelkens maarT spelerbij een andere groep eenkaartgaan vragen.

Als een gyoep 3 kaarten van een kwartet heeftverzameld, dan moet ze die kaarten niet meer afgevenals een andere speler erom komtvragen. De groeptoont dan de 3 kaarten als bewljs.Als een groep eenvolle dig kwartet h eeft v er zameld, dan roept ze he elhard'kwartet'en beelden de spelers samen het dier uitdat ze hebben ver zameld.

Spelmogelljkheid 2:

Als elke groep een extra begeleider heeft enje wilt hetkwartetspel sneller laten vooruitgaan, dan kanje hetspel ook op deze manier spelen.

De groepen hebben elk een'thuisbasis', bv. bij een boom.De thuisbasissen liggen ongeveer in een cirkel.Opjouw signaal vertrekt ervan elke groep 1 speler naareen andere gyoep om er een kaart te vragen. De spelerIoopt (eventueel samen met de begeleider) naar eenandere gyoep en beeldt het dier uit waarva nhij graageen kaart wil hebben. Hij mag niet praten, alleenuitbeelden en geluiden maken. Heeft de groep geenkaart met het clier dat de speler zoekt, dan probeert despeler het bij een andere groep. Heeft de groep wel eenkaartvan dat dier, dan moet het die kaart aan de spelergeven. Daarna keert de speler maar zljn groep terug enis het de beurt aan een volgende speler om een kaart tegaan vragen.Verder gelden dezelfde regels als in Spelmogelijkheid 1.

5.3. Fu--ELEN5.3.í. Gcloerus vgn-síE:

+JEÍ VETT-+JAAL VAN DE APPELNa het kwartetspel maakt elke groep eenpuzzelmetde v erzamelde kwartetten. Elk kwartet bestaat uit 4kaarten die samen l geheel (l kleine puzzel) vormen.

Als de groepen de kleine puzzels in elkaar hebbengepuzzeld,dan kunnenzehetverhaal van de appel inelkaar puzzelen. De spelers moeten daarvoor de kleinepuzzels in dejuiste volgorde leggen zodatze samen 1

grote tekening vormen. Geef de spelers als voorbeeldde A3-poster met hetverhaal van de appel.

22 23

Als de spelers de grote puzzelhebben gelegd,verteljehen hetverhaal van de appel. Maak daarbij gebruikvande tekeningen die op de puzzels staan en van de appeldie je l,rebt meegebracht. In het verhaal komen ook de

zimncnvoor die de spelers tijdens het opdrachtenspelhebben ontcijferd.

tekening I

De appel stelt de aarde voor.Watkomt er allemaal op deze

aarde voor? Waa ruit b e sta at de a ard e?

Waarwonenwii?(Laat de spelers zelf enkele natuurelementen opsommen,

zo als b o ss en, ze e e n en b erg en. Om aan de sp elers duídeliik te

maken hoe die elementen zich tot elkaar verhouden, gebruikje de appel en het mesie.)

Snijd de appelin4 delen.

Op de aarde vind ie heel wat water: beken, rivieren, meren

maarook'grote oceanen'.3 delenvan de aarde ziinwater,1 deel is aarde (grond). AIs we de 3 delen waterwegnemen,houdenwe dus nog 1 deelvan de aarde (envan onze appel)

over.

en2

tekening3 en4

tekening5 en6 tekening 9 en 1O

Sniid het kwartje appel in 2.

We hebben nog 1 deel aarde over. De helftvan dat deel bestaatuit'droge woestiin' waar niets groeit. Als we de woestÍinwegnemen,danhoudenwe nog 1/Bvan onze aarde (envan deappel) over.

We delen het stukie aarde datwe nog over hebben, nog eensin 4. Op 3 van die 4 delen staan'rotsen en bergen'. Er kan nietsop groeien.Alswe de 3 delenwegnemen,danhoudenwe nogeen heel klein stukje aarde (en appel) over.

Er bliift nu een heel klein stuki e app el (1 82) over.Als we daarvan de schil en een deel van hetvruchtvleesnemen, dan hebben we het vruchtbare deel van de aarde (de

vruchtb are g ro nd ). D at i s h et stuki e w a arop m en s en en di ere nkunnen leven (de'bewoonde wereld') en waarop'bomen enst ruiken' e n bl oemen g roei en.

Maar ditkleine stukie aarde (appel)waaropwe samenmetdieren en plantenleven,wordt jammer genoeg ontzettendvervuild.

Welke vormen van vervuiling kennen de spelers?Wat kunnenze zelf doen om vervuiling tegen te gaanQietekeningtz)?De spelers zoekensamen een antwooydop dezevragen.Eventueel zoekenze eerst een antwoord met de spelersuithun groep.Daarnavertellen de groepen hunantwoorden aan elkaar.

enBtekeningTtekening ll en12

2+

Voorbeelden van vervuiling4:afval in het bos, luchtvervuiling (uitlaatgassen vall autos, rookvan fabrieken),lawaaihinder, geurhin der, . . .

Voorbeelden van oplossingen:afval in de vuilnisbakgooien, afval sorteren, afvalvoorkomen, met de fietsnaar school of naar het bos komen in plaats van met deauto, ...

5.3.2. f{ooe vef{sÍE:DE.ÍE:I<E:NíNG VAN gET 603

Je kan oyt 2 tnanieren trtuzzelen.

Spelmogelljkheid l:Na het kwartetspel maakt elke groep eemytuzzelmetdeverzamelde kwartetten. Elk kwartet bestaat uit 4kaarten die samen l geheel (l kleine puzzel) vorll1en.

Als de groepen de kleine puzzels in elkaarhebbevtgepuzzeld, dan kunnenze de grote tekening van hc'tbos in elkaar puzzelen.De spelers moeten daarvoor dekleine puzzels op dejuiste manier aan elkaar puzzelen.Geef de spelers als voorbeeld de A3-poster met detekening van het bos. Help de spelers eventueel bij hetpuzzelen.Als de spelers de grote puzze) hebben gelegd, verzamel.je alle spelers rond de tekening. De tekening biedtje demogelijkheid om het spel en het thema van het spelkort met cle spelers te bespreken:

Watzieje allemaal in hetbos op de tekening?. Hebjlj een opdracht metbladeren, een boomstam,

beestjes, ...gedaan? Vertel daareens over.. Staan er dingen op de tekening die eigenlijkniet in

een bos thuishoren? Welke?

. Horen afval, een paraplu,... in hetbos thuis?Waar horen die dingen wel?

Spelnrogelljkheid 2:Je kan hetpuzzelspel actiever maken door een esta-fette te spelen.Voor de estafette verdeelje de spelers in2 groepen.Maak daarvoor gebruikvan de groepsindeling voor hetopdrachten- en kwarte tspel. Zetenkele kleurgroepjessamen om een nieuwe gyoep te vormen.Op de voorkantvan de kaarten staat de tekeningvaneen dier. Op de helftvan de kaarten staat het dierboven aan de kaart, op de andere helft onder aan dekaart. Sorteer de kaarten op 2 aparte stapels.De groepen stellen zich naast elkaar achter de startlljnop. De spelers van elke gyoep gaan achter elkaar op eeÍlrlj op de grond zitten.Op een afstand van de startlijnliggen de 2 stapels kaarten op de grond,l stapel pergroep. Naast elke groep maakje een ple$e bosgrondvrij. Daar kunnen de spelers de kaarten die ze tljdenshet spel hebben veyzameld, neerleggen. Op die maniervoorkomje dat er tijdens het spel kaarten verlorengaan.

oL

+++

o++++

26 n

Het doel van de estafette is om zo snel mogelijk allekaarten voorjouw groep te v erzamelen.Met de kaarten kunnen de spelers na de estafette eenpuzzelmaken.

Blj het startsein staat de lste spelervan elke groepop, hU loopt naar de stapel kaarten vanzijngroep enneemt een kaart. De speler loopt terug naar zrjn gyoep,legt de kaart naast de rij op de grond en gaat achteraan de rij op de grondzitten.Pas dan mag de volgendespelervan de groep vertrekken.De groep die er als lste in slaagt om op die manier alzljnkaarten over te brengen,wint de estafette.

Na de estafette maakt elke groep zo snelmogelljk eenpuzzel met de verzamelde kaarten. Elke groep krijgtdaavvoorhet voorbeel dvan zljnpuzzel.De poster metde tekening van het bos is in 2 gesneden zodatje elkegroep zljnhelftvan de tekening kan geven. De groep diede kaarten met het diertje bovenaan heeftverzameld,maakt de linkerhelft van de tekening, de andere gyoepmaakt de rechterhelft.

Als elke gyoep zijnpuzzelheeftgemaakt, dan kanje depuzzels nog naast elkaar legge n om zo de grote tekeningvan hetbos te maken. Daarna verzamelje alle spelersrond de tekening. De tekening biedtje de mogelijkheidom het spel en het thema van het spel kort met de spelerste bespreken (zie Spelmogelljkheid 1).

Je kan de bespreking ook doen met lpuzzel,zonderde2puzzels nog aan elkaarte puzzelen.Een anderemogelijkheid is datje met de spelers eerst de puzzelvan de ene groep, en dan die van andere groep bekijkten bespreekt.

Je kan de estafette en het puzzelenookcombineren.Terwfjl sommige spelers de kaarten halen, proberenandere de puzzel al te maken. De groep die als lste zijnpuzzel heeftgelegd, wint dan het spel.

2B

6.r.tc,s voof{DE

Je kan het'Natuurspel'afsluiten met een vieruurtje inhet bos of met een versnaperingvoor elke speler (een

koek of een snoepje of . . .). Voorje het lekkers uitdeelt,vraagje aan de spelers wat we met de verpakkingenvan de koeken en snoepjes doen. Die horen niet thuisin het bos, maar wel in de vuilnisbak. Je kan de verpak-kingen verzamelen in de vuilniszak dieje voor de op'drachten meenam, ofje kan samen met de spelers opzoekgaannaareenvuilnisbakin (of aan de rand van)het bos. Op die manier wordt de link met het spcl ormet het thema voor de spelers heel concreet gcnr.r.rkt.Door de Rode versie op een toffe manic.r in tc. klcclor,kan je het spel voor de spelers nog leuker maken.

Enkele ideeèn voor een inkleding:- Je kan een verhaal rond het spel verzinnen.De verschillende speldelen passen dan birrnen hetzelfdeverhaal. Bijvoorbeeld:alle dieren in het bos makevr zichop voor een groot feest. De spelers zijn ook uitgenodigd,maay moeten eerst nog een aantal dingen doen voorze aan het feest kunnen deelnemen.Zo moeten zebv.eerst het feestbos leren kennen (opdrachtenspel).Zemoetenleren dansen als de dieren (kwartetspelmet het uitbeelden van dieren) en ze moeten toegangs-kaarten voor het feest bemachtigen (estafette).

- Je kan een schattenjacht aan het spel vastknopen.Voorafverstopje een schat in het bos. Als verstopplaatszoekje een plekje dat ook op de tekening van het bosstaat (bv achter afgezaagde boomstammen, onderhetmos, achter een boomstronk, ...). Uet een stickertjeduidje die plekop hetjuiste puzzelstukaan.Door het spel te spelen, verzamelen de spelers allepuzzelstukken.Aan het einde kunnen ze de hele tekeningvan hetbos in elkaar trluzzelen en ontdekkenzewaayde schat verborgen ligt.

7. c'ENÍf{uM íNFor{MAÍÍEVESPELEN V2-Í^'

Centrum Informatieve Spelen vzw (C.l.S.) is een vormings-dienst met meer dan 3Ojaar ervaring in het ontwerpen,verspreiden en begeleiden van informatieve spelen.

Een informatief spel combineert leren en spelen.Het doelvan een informatief spel isjonÉleren en vol-wassenen te sensibiliseren over een maatschappelijkthema zoals wereldhandel, democratie, verslaving,relaties en seksualiteit, enzovoort.

Wlj kiezen bewustvoor spel als vormingsnrethodcomdat uit onze ervaringblijkt dat infonnatie, opgedaandoor spel, beterbegrepen wordt en betc'r bUblUÍt.

Het C.I.S. heefft drie kernactiviteiten:1) Spelontwikkeling. U vraagt, wij werken uitlHet C.l.S. heeft heel wat ervaring in het ontwikkclenvan informatieve spelen voor verschillende doel-groepen. Door dejaren heen hebben we ook heel watervaring in de productie van informatieve spelenopgebouwd.

2) Spelservice. U speelt, wlj begeleiden!Een team van spelbegeleiders begeleidt alle informatievespelen uit ons aanbod. Op de afgesproken tijd en plaatsleidt een spelbegeleider het spel en de nabesprekir,g ingoede banen.

Daarnaast geeft het C.l.S. vormingen-op-maat overinformatief spel.

3) Speldistributie. U zoekt, wij helpen u!Het C.l.S.verspreidt informatieve spelen en spelenboeken.

Meer info over het C.l.S. vindje op www.spelinfo.be

8.oícLAcENètcc.*eg'Í: het lege invulschema (Groene versie)

6tccRee. 2t eenoverzichtvan de ingevulde schemas(Groene versie)

ètcu*eg. 3: antwoorden en achtergrondinformatiebij de oPdrachten

32 33

ètcc-r\eg í: het lege invulschema (Groene versie)(zie origineel achter aan het boe$e!)

A- è- c'-D- E - tr -e -{-t - í -c - (<-L- MN-O -Fj - a--fr--s-Í-u-v- Í^,-K-y-2

A-è-c- D-e--tr- e-H-Í-c -(<- L-MN - O - p- a_- È- s -.Í - u -v - h, - K -y - 2

(Groene versie)

11213 l(í.l5ló l718 Íe

3(í 35

èrcc-*eg 3: ANÍí{toof{-DEN op EN Ac'ÍJÍ-Ef{-Gf{ONDíNFOT{-MAÍíE èíC DEOPDÀACÍJÍEN

GROENEVERSIElMondLeterop datde spelers de uitwerpselen nietvastnemen.Ze kunnenbesmet zijn metde vossenlintworm.(Zie debrochure van de Vlaamse overheid op www.wvc.vlaanderen .b e /buitenrecreatie/vossenlintwo rm.p df)Eventueel kanje de spelers eenpaaypotjes meegeven.Om de uitwerpselen te determineren kanje de VeldgidsDierensporen gebruiken (tcNruV ISBN 9050111149).

I OogOm de sporen te determineren kanje gebruikmakenVóllÍt:. de Veldgids Dierensporen (fNNv ISBN 9050111149). de Zoekkaarten van JNM en Stichting VeldwerkNederland.

2OogVoer met de spelers een gesprek over de zin en onzinvanjagen.Vroegerging de mens opjacht om voorvoedsel tezorgen.Tegenwoordig jagen de meeste mensen alleenvo or hun plezier. Natuurvri e nden zijn daav niet zo v o oyte vinden.In de natuur wordt natuurlljk ook gejaagd. Een vosjaagt bv. op konljnen om aan eten te raken.Als mensenjagen, dan grljpen ze in datnatuurlijke proces in.

2HandAlsje oi het mos duwt, komt er water uit. Mossen kunnenmet hun blaadjes vocht opnemen en vasthouden, netzoals een spotls. Na een regenbui wordthetwater doorhet mos vastgehouden. Bij droog weer geeft het mos

het water I angzaam af .Zokrljgen de andere planten enbomen voortdurend water.

3HandMateriaal:een paraplu

4 Oor'De appel valt nietvervan de boom':hU lukt ergop ztlnvader enlof moeder.'Hoge bomen vangen veel wind':wie een hoge post be-kleedt, krijgt veel kritiek te hoyen.

Andere spreekwoorden:ergens een boom over opzetten (ergens over pratenen praten);een boom van een kerel;hij kan de boom in;kleine boompjes worden groot;oude bomen moet mennietverplanten;de kat uit de boom kljken (een afwach-tende houding aannemen);.. .

4OogOm de insecten en spinnetjes te determineren, kanjegebruik maken van:. de Zoekkaart Bodemdieren, KBS. de Zoekkaart Bodemdieren, Stichting Veldwerk

Nederland. Zoekkaart bodemdieren, Field Studies Council.

Je kan ookeen loepenpotje mee naarhetbos nemen.

5 NeusGiftige planten en paddestoelen verraden zich meestaldoor hun smaak of geur. De meeste dieren zullen eenslecht of bitter smakende brok gauw laten vallen, ennooitmeer proberenom ervan te eten.Dieren hebben een instinct waardoor ze' w eten' w at zewel of nietmogen eten.

3736

6MondËetbare bosvruchten: bosbessen, braambessen,kastanjes en verschillende soorten noten.Let wel op voor de vossenlintworm! Onthoud alvastvolgende elementaire hygiêneregels:. Bosvruchten, paddestoelen, planten, . .. grondig

wassen voor consumptie.. Handen grondigwassen na het bosspel.. Dode dieren niet met blote handen aanraken.

Om planten te determineren kanje de Zoekkaartbloeiende planten beschrijven (Field Studies Council)gebruiken.

6 OorMensen wandelen en fietsen over het bospad. De grondwordt daardoor samengedrukt en is hard. De gaatjesmetlucht en waterin de bodem worden kleiner. Delucht wordt eruit geperst en het regenwater kan ermoeilijker indringen. Planten krijgen op het bospadminder de kans om te groeien en de bodemdiertjeskunnen ermindergoed bewegen. Op hetbospad ziejeandere plantensoorten dan in hetbos.Naast het bospad is het zacht door een laag bladerenen luchtige humus.

6HandOm bomen te determineren kanje de Zoekkaartbomengebruiken.

7 OogZie 4 Oog.

BHandLet bij deze opdracht op voor teken.(Zie debrochure van de Vlaamse overheid opwww.wvc.vla a nderen.b e /buitenrecreatie/teken.pdf )

BOorDe bosvogel die we zoeken, is cle uil.

B OogDe kruinen van cle bomen aan de rand van het bos hebbeneen andere vorm dan de kruinen van de bomen in hetmidden van het bos. De bomen aan de rand krijgenlicht van boven en van opzij, en ze v angen veel meerwind op. De bomen in het midden van het bos krijgenenkel lichtvan bovenaf en worden cloor de anderebomen tegen de wind beschut.Ookde leeftud van cle boom lrcpaalt de vorm van c]e

kruin.

9 OogZeldzame bosbewoners: eekhoorns, reeên, everzwljnen,padclen,vossen,...In sommige bossen komen veel c.ekhoorns, reeën enpadden voor. Het hangt afvan cle streek en de groottevan het bos.Vossen leven ook in onze bossen, maarje zal ze nietzosnel zien.Everzwijnen komen vooral in Waalse bossen, in deArdennen,voor.

9 HsrtdMateriaal: een vuilniszak

I0 OorDe vogel die we zoeken, is de koekoek.

I0 HandLet bij deze opdracht op voor teken.

3B 33

l0OogBomen groeien naar het licht.Als een boom te weiniglicht krijgt doordat hU te dicht bij andere bomenstaat,dan zoekthlj een weg naar het licht door bv. scheef tegroeien.

lIOogWaarom hakken mensen bomenom?Voor de papierproductie, voor het maken van masten(telefoonpalen), voor energie (om het hout te verbranden),om plaats te makenvoovhuizen, om daken of meubelsvan te maken,...

ll HandOm bomen te determineren kanje de Zoekkaartbomengebruiken.

12 HandHetmateriaal in hetbos is natter. Hetbos is een geslotenbiotoop.ln hetbos worden de vochtigheid en de tem-peratuur langervastgehouden dan buiten het bos.Blj warm weer is het in het bos kouder dan buiten hetbos, bij koud weer is hetjuist omgekeerd.

12OogLoofbomen verliezenhun bladeren in de herfst. Ooknaal db ome n v eyliezen hun naalden. Naal den zljn eigen-lij k bladeren die opger old zijn w aay do or de verdampi ngtot een minimum wordtbeperkt.De naalden vallen echter het helejaar door af en nietenkel in de herfst. Naaldbomen behouden in de wintereen deel van hun naalden en dat doen de meeste loof-bomen niet.Naaldbomen hebben een bescheymend'waslaagje' dathen tegen de vrieskou beschermt. Loofbomen hebbeneen andere 'truc'om de winter door te komen, ze stotenhun bladeren af De bladknoppen bevatten nieuwebladeren.

RODEVERSIEOpdracht3Materiaal: enkele bosverrekljkers (een bosverrekljkerbestaat uit 2 aaneengeplakte WC-rolletjes).Je kan natuurlijk ook een echte verrekljker meenemen.

Opdracht4Let bij deze opdracht op voor teken.(zie debyochurevan de Vlaamse overheid opwwwwvc.vl aander en.belbuite nrecreatie/teke n.p df)

OpdrachtSOm bomen te determineren kanje de Zoekkaartbornen gebruiken.

Opdrachtt4Materiaal: een vuilniszak

Opdracht16Mensen wandelen en fietsen over het bospad. De grondwordt daardoor samengedrukt en is hard. De gaatjesmet lucht en water in de bodem worden kleiner.De lucht wordt eruit geperst en het regenwater kaner moeilljker indringen. Planten krljgen op het bospadminder de kans om te groeien en de bodemdiertjeskunnen er minder goed bewegen. Op het bospad zie jeandere plantensoorten dan in hetbos.Naast het bospad is het zacht door een laag bladerenen luchtige humus.

OpdrachtlgMateriaal: een paraplu

(í.0 aL'l

Opdracht23 en 24Let erop dat de spelers de uitwerpselen nietvastnemen.Ze kunnen b esmet zljn met de vo ssenlintw or m. (Zie debrochurevan de Vlaamse overheid opwww.wvc.vlaanderen.belbuitenrecreatie/vossenlint-worm.pdf)Eventueel kanje de spelers eenpaaypotjes meegeven.Om de sporen te determineren kanje gebruikmakenvan:.de Veldgids Dierensporen (t<ruNV ISBN 9050111149). de Zoekkaarten van JNM en Stichting Veldwerk

Nederland.

Opdracht2THet is niet gemakkelljk om een nest in een boom tevinden. Vogels maken hun nest vaak onder takken enin struiken.Ook eekhoorns maken hun nest in de bomen.

Opdracht33Voer met de spelers een gesprek over de zin en onzinvanjagen. Hoe zouhet opgejaagde koniin zichvoelen?Vroeger ging de mens op jacht om voor voedsel tezor gen.Tegenwoordigj agen de meeste mensen alleenvoor hun plezier. Natuurvrie nden zijn daav niet zo voorte vinden.In de natuur wordt natuurlljk ook gejaagd. Een vosjaagtbv. op konljnen om aan eten te raken.AIs mensenjagen, dan grijpen ze in datnatuurlijke proces in.

Opdracht 37Alsje op het mos duwt, komt er water uit. Mossen kun-nen met hun blaadjes vocht opnemen en vasthouden,net zoals een spolls. Na een regenbui wordt het waterdoor het mos vastgehouden. Blj droog weer geefth et mos h et water I angz aam af . Zo krij gen de andereplanten en bomen voortdurend water.

Opdracht3gMateriaal:touwVroeger maakten dc m en sen hun b ezems met takken.Met de bezemkan je bladerer, bij elkaar vegen. Misschienkanje er zelfs op vliegen, .. .

opdraght+lIn een bos bloemen vinden, is niet altijd gemakkelijk.In hetvoorjaar kanje de meeste bloemen vinden. Danvalt er nog veel licht op de bodem en kunnen typischevoorjaa rsbloei ers groeien.Om de bloemen te determineren, kanje deZoekkaartvoorjaarsbloeiers of de Zoekkaart bloeiende plantenbeschrijven (Field Studies Council) gebruiken.

Niet alleen het gebrek aan licht op de bodem zorgtervoor dat er weinig bloemen bloeien. Ook het type bos(boomsoorten, bodemsoorten, . ..) bepaalt of erveelof weinig bloemen bloeien. Sommige boomsoortenmaken de bodem zuurderwaardoor de planten nietkunnen groeien.

Opdracht+zMateriaal: een vuilniszak

Opdracht 46 en 48Om de insecten en spinnetjes te determineren, kanjegebruik maken van:. de Zoekkaart Bodemdieren, KBS. de Zo ekkaart Bo dem dieren, Sti chti ng Veldwerk

Nederland. Zoekkaart bodemdieren, Field Studies Council.

Je kan ookeen loepenpotje mee naarhetbos Íremen.

+2 (í3