hargobind sahib ji
TRANSCRIPT
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
1/24
1
r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih(;zy/g ihtB s/ ;zrokw)b/ye L so;/w f;zx
u/now?B, Xow gOuko ew/NhfdZbh f;Zy r[od[nkok gOpzXe ew/Nh
gfjbh tko L i[bkJh 2005 - 10,000 ekghnKd{ih tko L i{B 2006 - 05,000 ekghnK
G/Nk ofjs
gOekFe LXow gOuko ew/NhfdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nhr[o{ r'fpzd f;zx GtB,r[od[nkok oekp rzi ;kfjp,BthI fdZbh-110001H\'B L 30964039, 30964040, 3096404123737328, 23737329\?e; L 23317511
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
2/24
2
;wogDT[BQKs/rK dh XkoK ~fijVhnK
e"wh ;BwkB pukT[D d/ezw nkJhnK.
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
3/24
3G{fwekgfjb/ gksFkj tZb'I T[bhe/ rJ/ e"wh T[;koh d/ gq'rokwK ftu r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih d/ ;w/I, gzuw
gksFkj ;kfjp ;qh r[o{ noiB ;kfjp ih dh Fjkds fJe n?;k gVk pD rJh, fiE'I ;ko/ jkbks ~ goy e/ jhnZr/ ubDk }o{oh pD frnk ;h. j[D sZe sK nepo dh Xkofwe ;fjBFhbsk tkbh Bhsh th f;Zyh d/ ftek;bJh pj[s ekoro f;ZX j' ojh ;h.
go nepo s'I fgZS'I j[D ijKrho B/ nkgDh Xkofwe Bhsh ~ fpbe[b jh pdb fdZsk, fi; eoe/ r[o{jfor'fpzzd ;kfjp bJh th }o{oh pD frnk fe T[j jkbks dh rzGhosk ~ gSkDd/ j'J/, f;Zy fto;/ dh ;zGkbns/ ftukoXkok d/ tjkU ~ nZr/ s'oB bJh nkgD/ ;kXBk ftu b'VhIdh spdhbh eo b?Id/ fi; Bkb Bt/InB[:kJhnK d/ fdbK ftu ;t?-ftFtk; dh xkN g?dk Bk j[zdh.
fJ;/ :sB ftu r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/ nkgD/ fgsk ih dh Fjhdh fgZS'I r[orZdh ;zGkbD dhnKo;wK }kfjok s"o #s/, T[^u/ EVQ/ T[^s/ f;zxk;B brk e/ d' feqgkBK XkoB eoe/ ehshnK.
fJj feqgkBK T[; ;w/I fiZE/ f;Zy irs d/ wBK ftu nksw ftFtk; ns/ T[sFkj GoB bJh }o{oh ;B,T[^E/ tes dh je{ws ~ fJj frnkB eotkT[D bJh th }o{oh ;B fe fijVh ikfrqsh, b'e GbkJh bJh j[D sZenwB g{ote c?bdh nkJh j?, T[; ~ fe;/ Fesh Bkb dpkfJnk BjhI ik ;edk ns/ fJj rZb j[D je{ws T[^s/jh fBoGo eodh j? fe T[; B/ nZXh ;dh s'I ub ojh Bhsh ~ jh nZr/ s'oBk j? iK BthI ngBkJh Bhsh d/ e[Mj'o s}op/ eoe/ t/yD/ jB. ;oeko uzrh soQK ;wM bt/ fe b'e GbkJh d/ gfjo/dko sK jw/FK ;w/I d/ nB[;kojh ubD bJh w}p{o j[zd/ jB.
;qh nekb s]s ;kfjp dh T[;koh, b'jrVQ dk febQk, \"ih Gosh, x'V/ s/ jfEnkoK s'I fJbktk EK-EK #s/T[sFkj bJh gquko eoB s'I S[ZN e[dosh nkcsK s'I gqGkts j'J/ b'eK dh jZEhI ;/tk eoBk jh n?;/ w[Zy ekoBpD/, fiBQK d/ gqGkt s'I vo e/ ijKrho B/ r[o{ ih ~ frq\sko eoe/ rtkbhno d/ febQ/ ftu bzw/ ;w/I bJh
B}opzd eo fdZsk. ;oeko dh fJj ekotkJh T[; ~ y[Zd bJh wfjzrh gJh feT[Ife frq\skoh eoe/ jo f;Zy B/nkgD/ nkg ~ r[o{ dk B[wkfJzdk ;wM e/ r?ojk}oh ftu }o{oh \o} fBGkJ/.
fJj wzBDk g?Idk j? fe r[o{ ih dk e'Jh th c?;bk je{ws ~ B[e;kB gj[zukT[D bJh BjhI ;h T[bhfenkfrnk pbfe jo c?;bk e"wh pukn ns/ ftek; dhnK bhjK T[s/ ubD bJh }o{oh ;h.
r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih d/ fJ; ;zy/g ihtB ftu, iBw ;w/I dhnK e[M xNBktK d/ Bkb-Bkb eqKshekohc?;b/ ns/ T[; s'I gJ/ gqGktK dh fJe S'Nh fijh Mbe dk B}kok g/F eoB dk fJj fBwkDk fijk T[^dw j?. w/okftFtk; j? fe gkme iB th }o{o fJ; ~ gVQ e/ r[o{ fgnko dk fJe j[bkok b?Dr/.
r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih dk ihtB fpqsKs fbyfdnK j'fJnK dk; e'b'I pj[s ;kohnK T{DskJhnK th ofjrJhnK j'DrhnK. ftdtkB ;ZiDK d/ uoBK gk; w/oh ;fBwo p/Bsh j? fe nkgD/ tZvw[Zb/ ;[Mkn }o{o d/D dh
feqgkbsk eoB sK fe GftZy ftu T[BQK s'I bkG T[mkfJnk ik ;e/.
r[o{ gzE dk dk; L
so;/w f;zx (;kfjp g[ok)vpfb:{ i?v-101 ;h, rbh BzH 18;zsrVQ, BthI fdZbh-110018
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
4/24
rr[o{ ih
(r[ih d/ xoJh;th ~,tvkbh,jfor'fpzdih B/ tbrtkfJ
;ed/ ;B.S/-
f;zikJh epkVh pkoy{j brk [S/-joNkc;b uzrhr[o{ noi
j'J/. T[jjkbs uzrd/yh ik ;
nZ
bZrh ofjz;[zdo r[ojo ;w/Ip;zs-gzu
r[o{ ih #r[o{
fszBK GokwZ;s fij/ih pj[s
26T[go r[o
r[o{k iBw L) jfor'fpzdwksk rzrkfgzv r[o{
}bQk nzfwqs;kfjp ihkbh s'I fJk. fJ; y{j
oNk y{j poB dk pj[s
d/ gkDh iD/ pj[s g[zB-y{j bZrD BkT[gikT[ g?dkB ;kfjp ih
r[o{ ih s'I [j' ikD eodh ;h.
eZb S/-joh j?. fJE/ o/nkok pfDnkkJ/ rJ/ :ksh dk w/bk th
s/ wko{ jwnoiB ;kfjK ftu'I pkpkjh ofjzd/ ;
;nkD/, rzGho
;kb dh T[wZdh dhnK Gk
jfoih dk iBwh dh r'd ftvkbh ft
o (gzikp)iBw dh y[
e \obKr {ftu fJe'
ikD Bkb;[Zy j' frny{jK T[^go
Xow dk ezwb b'e y[Fjkj'D bZr gJhd/ fJ; T[^
opkB j'-j'j[D T[BQK d/
k nzfwqs;obt/ ;N/FB Gj'fJnk j?.nK ~ w[csbrdk j?.
Lp ih fszB GfgqEh uzd ih. fJBQK ~ f;[Gkn tkb/,
ftu fJBQKh f}zw/tkoh
or'fp;zy/g ih
r[o{ noiBu 19 i{B 1j'fJnk. r[ftu j?.h ftu gzit/o fJe tZvkw/I, S/-joN
k;-gk; y/k. T[; ;w/IfBoGo eod;wfMnk iKdb j' rJ/ f;h. rohp 'w s'I pj[s
Kd/ ;B. nkfujfonK #s/
k w[Zy e;pkj?. S/-joNo ;w/I ;zrsojkfJF ns/
k ;B. pkpkpj[s j[fFn;/ d[Bhnkth{o nzd/F, Xh
Fkdh 1589K s'I fJbktk
4fpzdhtB s/ ;zrkfjp595{ ehr[o{)I r[o{y{jub
h dh/sh-;h.
k ;h.T[Ifee sKgq;zB
fEeo"De
j?. fJZE/ fJek y{j ~ :kdK d{o-d[okv/r[o{ ek bzro
fgqEh uzd, pko s/ s/} soezw-XzX/ pko/itkB s/ nk
Jh;th ~ (;qh dopko ;
;kfjrokw
tZvk p}koko ti'I ;zGk'I doFB eofgnko Bkb
pk wjKd/t s/ko ;[Gkn tke'Jh ftF/FD/ wksk fgs
ksk) rzrk ihkfjp dh w[Zy
fjp
, fi; ftue/ oZfynk
B bJh nkT[ISekfJnk iK
;qh r[o{ no;B. pkpk
uh BjhI ;h.k d/ nkfrnk
Bkb j'Jh. r[fpbfvzzzr pD
ih
w/FK ufjb-rnk j?. fJhnK ofjzdhnk j?. fJE/ j
B ;kfjp ihjKd/t ih jr[o{ noiBkoh ;B.
noiB ;kfkT[D ns/ nzf
gfjbfJejB.;kb
nkg.;w/I
kfjp
p ihqs;o
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
5/24
5
Ffjo t;kT[D dh tZvh f}zw/tkoh th ;h. fJBQK f}zw/tkohnK s'I fJbktk j'o th eJh n?;/ ekoi ;B, fiBQK ~B/go/ ukVQB bJh fdB-oks ;orow ofjDk g?Idk ;h.
r[o{ noiB ;kfjp ih dh Fkdh j'fJnK 6 ;kb j' rJ/ ;B. ni/ sZe fJBQK d/ xo e'Jh n"bkd Bkj'Jh.r[o{ ih dk tZvk Gok fgqEh uzd r[orZdh Bk fwbD eoe/ gfjbK jh pj[s Jhoyk eodk ;h. eJh tko fJ;
soQK dhnK ;kiFK oudk, fi; Bkb gzuw gksFkj ~ eJh gq/FkBhnK dk ;kjwDk eoBk g?Idk. T[j nkgD/ tZv/Gok dhnK f}nkdshnK ~ Xhoi Bkb podkFs eod/ ns/ ed/ th nkgDk ;fji Bk rtkT[Id/.
fgqEh uzd fJj ;kohnK joesK r[orZdh y'j b?D tk;s/ jh eodk ;h, go T[; dk e'Jh ukok Bk ubdk.ed/-ed/ T[j fJj ;'u e/ nkgD/ fdB ~ s;Zbh d/ b?Idk fe ub' r[o{ noiB ih d/ xo e'Jh n"bkd g?dk BjhIj'Jh. fJ; bJh r[orZdh dk nrbk tko; T[;dk g[Zso jh pD/rk.
tkfjr[o{ d/ ozr pj[s fBnko/ jB. j[D id'I fgqEh uzd B/ ;[fDnk fe r[o{ noiB ih d/ xo pkbe B/ iBwb? fbnk j? sK ;V-pb e/ e'b/ j' frnk. r[orZdh dk wkbe pDB dhnK T[; dhnK nk;K-T[wzrK s/ tkfjr[o{ B/
gkDh c/o fdZsk. eJh fdB r[zw-;[zw j'fJnk ;'udk fojk fe pj[s wkVk j'fJnk j?. r[o{ noiB ;kfjp ih d/ xog[Zso BjhI ;h j'Dk ukjhdk.
j[D fgqEh uzd B/ nkgDh gsBh Bkb fwb e/ ;kiFK ouDhnK F[o{ eo fdZshnK. T[j jo ehws #s/ r[o{noiB ;kfjp ih d/ fJeb"s/ g[Zso ~ ikB'I wko d/Dk ukj[zdk ;h sK fe T[;dk g[Zso jh eZb ~ r[orZdh dk wkbepD ;e/. gsh-gsBh d'jK B/ fwb e/ fJe ;kfi} ouh.
Gkoh bkbu d/ e/, fJe dkJh ~ fsnko ehsk frnk fe T[j nkgDh Sksh #s/ }fjo brk e/, fgzv tvkbhftu ikt/ ns/ w"ek fwbD #s/ pkbe jfor'fpzd ~ nkgDk d[ZX u[zxkt/. fJj dkJh nkgDh Sksh #s/ }fjo brk e/
tvkbh gj[zu rJh, go nkg jh }fjo d/ n;o Bkb wo rJh. fJj dkJh wodh j'Jh d; rJh fe fgqEh uzd d/efjD #s/ jh T[j bkbu ftu pkbe jfor'fpzd ~ wkoB bJh nkJh ;h. b'eK ftu o"bk g? frnk. fJ; BkbfgqEh uzd dh pj[s jh pdBkwh j'Jh.
e[M ;w/I fgZS'I fJ; B/ fJe ;g/o/ ~ bkbu d/ e/ yohd fbnk. ;g/o/ ~ fejk frnk fe T[j e'Jh }fjohbk;Zg, pkb jfor'fpzd ih d/ ;"D tkb/ ewo/ ftu SZv d/t/. okshI ;Zg d/ vzr Bkb pkb jfor'fpzd ]sw j' ikt/rk.
pkb jfor'fpzd ih T[^go j'J/ gfjb/ jwb/ fgZS'I f;Zy ;/te j[D jo ;w/I pkb r[o{ dh fj\k}s gqsh u"ezB/ofjD bZr gJ/. oks g?D #s/ id T[BQK B/ ewo/ dh uzrh soQK d/yGkb ehsh sK nzdo fJe }fjohbk ;Zg gkfJnkfrnk. T[; ;w/I ;/tkdkoK B/ ;Zg ~ wko fdZsk. j'o ;ktXkBh tosd/ j'J/ pkb jfor'fpzd ih s/ wksk rz rk ih ~
d{;o/ ewo/ ftu oks nkokw eoB bJh p/Bsh ehsh rJh.
fJj' fijhnK fxBkT[DhnK joesK eoe/ fgqEh uzd nk;-gk; d/ fJbke/ ftu pj[s pdBkw j' frnk. f;Zy;zrsK T[;d/ wZE/ bZrDk th p[ok ;wMdhnK ;B. nkw b'e fJe d{;o/ Bkb rZbK eod/ j'J/ efjzd/ ;B fe J/Bhd/o fgZS'I i/ r[o{ noiB ;kfjp ih d/ xo tkfjr[o{ B/ g[Zso dh dks fdZsh j? sK fgq Eh uzd T[; ~ wkoB s/ jhs[Zfbnk j'fJnk j?.
e[M ;w/I fgZS'I fgqEh uzd d/ ;zgoe ftZu fJZe bkbuh pqkjwD nk frnk. fJj pqkjwD (r[o{) jfor'fpzdih ~ fyvkfJnk eodk ;h. fgqEh uzd B/ T[; ~ u'yh oew fdZsh fe T[j pkb jfor'fpzd ~ ysw eoB bJh djhI ftZu}fjo fwbk e/ y[nk d/t/. T[; pqkjwD B/ djhI ftZu }fjo fwbkfJnk ns/ r[o{ pkb ~ fyvkT[D d/ pjkB/ fJZe gk;/
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
6/24
b? frnk.jfor'fpzdnk rJ/.
pqk
nukBe fwo frnk.sK ibdhehsk j?.##
wk
n;cbsk
gzu
;kfjp ftZ
bkj"o f Z15
w[;hps(;hsbk)eotk ;Ffjo ftZ
fJ
fdykJh.;oekohoj/ ;B.;h.
bkfrnk. T[fejk frf;Zy ;/te
fJ
d/DhI nkozeoe/ pukdhnK bkF
id'I T[j }fjih T[^uh-T[^
wD B/ ubk
Ze e[Zs/ B/ i. pqkjwD fyjh T[; B/ ;Zu
k rzrk ih d/ekoB phwko
w gksFkj r[
doi ehsk
lypu n lwgo
u fGnkBe9 Jh;thkJh. nk;-dk pj[s i'D eoe/ XVjk jk-eko
e[dosh nkB-;XkoBtkykB/ f;ocohp b'eK d/
o ftZu roh;w/I, r[o{
k. ehwsh dK ;w/s bkj"o
nk e/ T[jeo fdZsh.
bJ/ rJ/. wK ;V ojhnK
o fwfbnk dh o'D bZr g
Bkb djhI
I T[; djhI tkt/ dk gki y[Z;Zu d;fdn
j[ew s/ T[;j' frnk. fJ
{ noiB ;kf
frnk.
iql kw mUil
phwkoh c?tZu bkj"ok; ;ko/ fJbg? frnk.
k-XV woBwZu rJh.
s ;w/I ;oekfJbki bJe[ZM-e{ nwhwko/ ikD dk
K dh j' ojho d/ jehwKkJhnK, phwkgj[zu rJ/.
K ;kfonK B/f;Zy ;/te b'u[Ze/ b'eK d/
;B. f;Zy ;/
hI ipod;sh. r[o{ pkbe
kbk posB
kb/ posB ftZb frnk. id'fejk,`w?I gk
qkjwD ~ T[Bhu pqkjwD
p ih B/ fJ
] dustu bRwh
rJh LfBtk;hnK [ke/ ftZu w";ohp b'e f
bZr gJ/. ;k
o B/ e'Jh yk:'r gqpzX
o b'eK d/ jhfe;/ ~ e'Jh
odFk dh y~ bkj"o ftZK bJh okFB
phwkoh BkbV nB[;ko T[;;eko dk
teK B/ bkFK
6
pkb jfor'f/ o'D dh ntk
JZe gk;/ oZy
u w{zj gkfJI r[o{ ih d/ ;/gh jK, bkbu
I eZY fdZsk f;{b g?D eo
xNBk gqEkf
xu mUAw hoie
s/ Gkohh p[ykobki Bk
o/ bkj"o
o[uh BkjhI ;h.ezw nk
d[Zy BjhI
o nzfwqs;oc?bh phwk
s/ g?;/ b? e/
Vc oj/ b'ejBK ~ ykDqpzX ehsk f~ u[ekfJnk
zd ih ~ y[tk;[D e/ wksk rz
fdZsk ns/
k sK T[j ;kfteK B/ pqkjwftZu nk e/ f
nk. go nT[;/ fdB j
fJZe Fpd
kY sUl ](AMk 113
fty/ gzit/I r[h dk w[ekpbgzuw gksFk
K ~ j"I;bk fJh G'iB nknk feT[Ifens/ T[jBK
T[D dh e'fFFk ih s/ e[M ;/
kbe ~ b'oh
nK d/ ;kjwe'b'I ;yshqEh uzd d/ e
b/ jh fdB [wo frnk.
T[ukoB ehsk
7)
{ ih ~ fwbheoB bJhS/sh jh nk
Zsk. jehwKfde d/Id/. nJh rbhnKhnK nzsw o
eoB bZrke d"V e/ pqkj
K d/D bZr
jh sVc-sBkb g[S-frfjD s/ fJj
j rw, fBw'
fijVk ;qh r[
. T[BQK e'b'I fsnko j' ikgD/ g{o/ gfo
phwkoK ~frDs b'e
ikoK ftZu w[;wK, ;pzfXs
K pkbD e'b
gnk.
Vc e/ehsheow
h ns/
{ rqzE
jk BkbJh
ko s/
tkJhJbkifdnKXow
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
7/24
7
nB[;ko fBGk fdZshnK. gzuw gksFkj nkgD/ gfotko ;w/s fJE/ fJZe ;kb d/ eohp oj/ ns/ phwkoh dk i'ojND s/ jh tkg; w[V/.
(r[o{) pkb jfor'fpzd ;kfjp ih th rohp phwko b'eK dh ;/tk eoB tkb/ ekcb/ Bkb jh ;B. fJj th j'o;/teK tKr nkgD/ wksk ih Bkb ;/tk ftZu i[N/ oj/. fJj (r[o{) pkbe d"V-d"V e/ gkDh nkfd fbnk e/, wo oj/ b'eK d/
w{zj ftZu gkT[Id/. nkgD/ BzBQ/-BzBQ/ jZEK Bkb dtkJhnK tzvd/ ns/ phwkoK dh w[Zmh ukgh th eod/. fJ; soQK fJZe;kb dk fJj fGnkBe ;wK rohpK dh ;/tk eofdnK pshs j' frnk.
n;bh ;oeko, r[o{ xo L(r[o{) jfor'fpzd ;kfjp ih, r[o{ fgsk, wksk s/ f;Zy ;/teK B/ fijVh fBFekw ;/tk bkj"o fBtk;hnK dh
ehsh, T[; Bkb r[o{ xo dk iZ; pj[s tZX frnk. b'eK dhnK gq/FkBhnK d{o eoB bJh fi; soQK r[o{ gfotko;/tk ekoiK ftZu i[ZfNnk fojk, T[; ~ ed/ th G[bkfJnk BjhI ;h ik ;edk. bkj"o fBtk;hnK bJh fdZbh dopkodh pkdFkjs dk j[D e'Jh wjZst BjhI ;h ofj frnk. T[jBK bJh r[o{ ;kfjp jh n;bh gksFkj ;B ns/ T[BQK~ T[;/ soQK dk jh nkdo ;fseko fwb fojk ;h.
(r[o{) jfor'fpzd ih ~ th ;hsbk Lr[o{ gfotko fJZe ;kb brksko bkj"o ftZu phwko b'eK dh ;/tk eoB fgZS'I id ;qh nzfwqs;o tkg;
gj[zfunk sK fJZE/ e[ZM fdBK fgZS'I jfor'fpzd ih ~ S{s dh phwkoh (;hsbk) j' rJh. phwkoh dk jwbk fJZe dwpj[s s/i j'fJnk. r[o{ fgsk ih d/ j[ew Bkb jehwK B/ s[ozs fJbki eoBk nkozG eo fdZsk. jehw brkskojfor'fpzd ih dh f;js s/ ;ys Bio oZy/ j'J/ ;B. jehwK B/ r[o{ fgsk ih ~ dZf;nk e[ZM fdB ;ktXkBh BkbfJbki eoB dh io{os j?. phwkoh ekp{ j/m j?.
nzfwqs;o ftZu ofj oj/ eJh d/th wksk d/ Grs-iB gzuw gksFkj gk; nkJ/ ns/ efjD bZr/ fe pkbjfor'fpzd ih ~ wksk fBeb nkJh j?. i/ s[;hI nkfrnk d/t' sK n;hI fJBQK ~ d/th wksk d/ ;hsbk wzdo ftZ uwZEk fNek fbnkT[Id/ jK. d/th wksk Gbh eo/rh.
gzuw gksFkj ih B/ ;wMkfJnk fe fJj wksk BjhI, fJZe fGnkBe S{s dh phwkoh j?. fe;/ th phwkohdh g{ik eoB Bkb o'rh mhe BjhI j' ;edk. s[jkv/ tor/ eJh tfjwh b'eK eoe/ jh bkj"o ftZu j}koK b'efpBK fJbki s'I wo rJ/ ;B. s[jk~ ni/ th fJ; rZb dh ;wM BjhI nkJh fe fJj phwkoh j?, e'Jh d/th wkskBjhI. T[j tfjwh b'e (r[o{) fgsk ih e'b'I wkch wzr e/ tkg; nkgD/ xoK ~ ub/ rJ/. e[ZM fdBK d/ uzr/ fJbki fgZS'I,pkb jfor'fpzd ih g{oh soQK szdo[;s j' rJ/. r[o{ noiB ;kfjp ih B/ tkfjr[o{ dk fJjBK FpdK Bkb F[eokBk ehsk
L gauVI mhlw 5 ]nyqR pRgwsu kIAw gurdyv ] Brm gey pUrn BeI syv ] 1 ]rhwau]sIqlw qy riKAw ibhwrI ] pwrbRhm pRB ikrpw DwrI ] 1 ]nwnk nwmu jpY so jIvY ] swDsMig hir AMimRqu pIvY ]2]103]172]
(AMk 200)soriT mhlw 5 ]sdw sdw hir jwpy ] pRB bwlk rwKy Awpy ]sIqlw Twik rhweI ] ibGn gey hir nweI ] 1 ]
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
8/24
ftZfdnk(r[
:'r, gqhsd/Dk nkozftukoXkofdZsk frnkofEe
r[o{ ihpk
dh gqrNd/ ;kEhnnfGnk;
pktkbh fJ;d/ fdZshnkgD/ ; [g[oy B/ s
F;so f
pkftZfdnks"o s/ :[Zr[o{) ih
r[odk; id/ wkjog{oh breotkT[Dhnzdo ofsbtkopkd[FwD s/
myrw pRBu hoArdwis supRB krx kApxy dws
L (1600 J) jfor'fpzdkB s/ frnk
eo fdZsk.k d/ Bkb-Bkbk. Xow dofjb{nK s/ th
h ftF/F o[k p[ZYk ih id'ojh ;{ophBkb e[Fshh eod/.
k p[ZYk ih T[ o[uh dk T[BQKe pkbe jfso pko/ pkkes dh rbs
Zfdnk dk
jfor'fpzdK pkpk p[ZYkebk f;ykT[
B/ GkJh r[o
T[; ;w/I dhi'I ikD/ iKd/Bkb (r[o{)nkozG eoe/ eoV/
h, sho-nzdkekp{ gkT[D d
w sdw dieAI Bgq Apunyrx smrwQwI suxI bynMqI
H)ih ~ ftZfdntkB ftnesS/sh jh j
r[o{ BkBe ;B dh v{zxh ipoheh Bkb
h LI fJBQK ~ ftZf:'fXnK tkbhbVd/, epZvh
nksfweB/ uzrh soQKr'fpzd nzdok p[ZYk ih e'tos'I eoB
pzX L (16
kfjp ih ~h B/ jh fdZsdh i[zw/tkoh
k; ih dh
gqubs :[ZX;B. GkJh
jfor'fpzd ifdZsh. T[jfGnk; fgZS'Iih ns/ fpBKebk ftZu g
wlw ]kI sB jIA
] hir ismr] sB nwnk
k d/D dh ;koh;B. pkpk
or'fpzd ihfjp ih s'I fDekoh (r[o{)kpk p[ZYk ih
nk d/D dho[uh ~ wfjy/vd/, s/i
t;Ek ns/tFb/FD eopjkdoK tkI fJj ;wkukfbnK ~ o'e
3 JhH)
[Ybh F;so;h go gZe/fgsk (gzit/IrkJh. GkJh
ebk s/ Bhshodk; ih B/dh fsnkoh
wE/ ;w/I d/x'V ;tkoh,jfEnko s'IgZe j' rJ/.
8
BieAw ikrsBu duKu lwsuiK svMqI]
i[zw/tkoh pkZYk ih B/ r[r[ow[yh ftfS'I d/ ;ko/ r[jfor'fpzd i/ ikDekoh f
kgDh i[zw/tk; ehsk. jod"V brkT[Id/
B[Gth frnkfbnk. T[jBKo[uh pj[s
o ;[D e/ pD bJh jh fJ
wlw ]rhwau]w ]
2]11]75]
k p[ZYk ih ~pkbe jfo
nk ftZu g{nK dk ihtB~ gqkgs j'
sh.
fBGk oj/ ;o'i pkbe gns/ pV/ F"I
d/ wkbe ;B/ fJ; dh {s/ih Bkb tZs y[F j'J/.BK ~ ;z;ko
(AMk 627)
Igh rJh. fJfpzd ih ~h soQK fBg[zth fJBQK ~rJh ;h. ok
B sK T[jBK /QkJh s'I ftj /Bkb bkmh
. pkb jfo 'oh g{oh ikDojh j?. fg
r[o{ ih B/ ps/ G/fink j?.
pj[s jh fubs GkFkj' rJ/. r[
rh soQK ;wMBhfse, ;wkf
pkb jfor'fj' e/ nkgDh
nkfde ubk
fpzd ih dhkoh r[o{ gfosk (gzit/I r[B ehsk fe
Ftk;rnkBpkDh
k-gVQke s/
zd ihT[woD dk
fXnKko ~{) ih
nekb
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
9/24
9
fgsk ih dh Fjhdh L(r[o{) jfor'fpzd ;kfjp ih d/ fgsk (gzit/I r[o{) ih B/ r[o{ BkBe ;kfjp ih d/ w[Yb/ n;{bK dk gquko
fJ; Yzr Bkb ehsk fe pj[s ;ko/ w[;bwkB th f;Zy Xow ftZu Fkwb j'D bZr gJ/. yk; eoe/ ;yh ;otohJ/sK XVk-XV f;Zy ;i oj/ ;B.
f;Zy Xow dh o{g o/yk j'o XowK d/ w[ekpb/ s/ pj[s jh f;ZXh ;kdh ns/ fdb ~ fyZu gkT[D tkbh ;h.fJZe gqG{ ftZu ftFtk; oZyD d/ Bkb-Bkb g{oh wkBt iksh bJh Goksoh Gkt s/ fBFekw ;/tk GktBk okjhI b'eGbkJh d/ ekoi eoBk f;Zy Xow d/ w[Zy nzrK ftZu'I ftF/F jB.
gzit/I r[o{ ih 1599 JhH ~ bkj"o Ffjo ns/ nk;-gk; d/ fJbkfenK ftZu c?bh fGnkBe phwkoh ;w/InkgD/ nwbh ihtB Bkb ;/tk okjhI b'eK d/ fdb fiZs u[Ze/ ;B.
T[; ;w/I oki eo oj/ b'e fJ;bkw Xow Bkb ;zpzX oZyd/ ;B. p/FZe nepo pkdFkj y[Zb/ ;[Gk dk wkbe;h, go eZNV fJ;bkwh szr fdb nkr{ r[o{ BkBe dh rZdh ~ nkgD/ wZs bJh ysok ;wMd/ ;B. pj[s ;ko/w[ZbK s/ w"bkD/ nepo s'I pj[s d[yh ;B ns/ ukj[zd/ ;B fe nepo dk oki-Gkr ijKrho ;zGkb bt/. T[jBK ~gZeh nk; ;h fe fJj fJ;bkw d/ tkX/ bJh T[jBK dhnK o[uhnK w[skfpe uZb/rk (don;b fJ; ;w/I ijKrho B/jo soQK dhnK FeshnK ~ nkgD/ jZe ftZu eoB bJh Gkosh gqubs Bhsh, Fkw dkw, dz v G/d ~ tosD dhw[jkos dk e[Fbsk Bkb w[}kjok ehsk)
t?;/, ijKrho ~ oki;h skes dh pj[s G[Zy ;h ns/ fJ;/ bJh T[j s]s jk;b eoB bJh nzdo'I-nzdoeJh ;kiFK ou fojk ;h. T[; B/ bkbu d/ e/ nepo d/ eJh wjZstg{oB nfXekoh nkgD/ Bkb i'V bJ/ ;B.eZNV fJ;bkwh nkr{nK ~ Go';k fdZsk frnk fe s]s jk;b eoe/ T[j oki;h Fesh Bkb fJ;bkw dk gqukoeo/rk.
fJj Go';k BeFpzdh bfjo d/ Gkos ftub/ w[Zyh F/y nfjwd ;ojzdh (gzikp) dhnK ;orowhnK dkBshik ;h. T[j nepo dh w"s dh ypo ;[DB bJh pj[s T[sktbk ;h. F/y nfjwd ;ojzdh B/ w[os}k ykBokjhI nkgD/ ;zpzX fdZbh dopko Bkb pj[s gZe/ pDk bJ/ j'J/ ;B. w[os}k ykB dk n;bh BkwF/y cohd p[ykoh ;h ns/ fJj th BeFpzdh bfjo dk ;orow B/sk ns/ nepo dh ;?Bk ftZu T[^uh gdth s/ezw eo fojk ;h.
nepo dh w"s 17 nes{po 1605 Jh;th ~ nkro/ ftZu j'Jh. nzdo yks/ gfjbK s'I ehs/ gqpzX w[skpeoki s]s ijKrho d/ jh jZE nkfJnk. nkyoeko ijKrho tZb'I s]s gqkgsh bJh fuoK s'I ouhnK ikD tkbhnK;kiFK ;cb j' rJhnK. fJ; ;w/I ijKrho dh T[wo 36 ;kbK dh ;h.
ijKrho d/ oki ;zGkbD fgZS'I T[; d/ nkgD/ g[Zso y[;o' B/ nkro/ s'I prkts eo fdZsh. ijKrho B/ T[;~ skes Bkb ekp{ eoB dh e'fFF ehsh. go T[j 6 ngq?b 1606 JhH ~ gzikp tZb GZi fBefbnk. y[;o' B/ftukfonk fe ub' i/ fdZbh s]s w/o/ jZE BjhI nkfJnk sK w?I bkj"o T[go nkgDk epik eo b?Idk jK.
y[;o' nkgD/ fjwkfJshnK ;w/s gzikp tZb nZr/ tfXnk. ijKrho ~ y[;o' d/ fJokfdnK dk gsk bZrfrnk ns/ T[; B/ nkg c"i dh nrtkJh eoe/ y[;o' ~ cVB d/ :sB ehs/. nZr/-nZr/ y[;o' nkgD/ fjwkfJshnK
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
10/24
10
Bkb tkj'-dkjh bkj"o ~ ik fojk ;h. fgZS/-fgZS/ ijKrho y[d T[; ~ frqcsko eoe/ ;pe f;ykT[D bJh wko'-wko eodk nk fojk ;h.
fdZbh s'I bkj"o sZe o;s/ ftZu i/ ijKrho ~ fes/ gsk brdk fe fe;/ B/ y[;o' dh e'Jh wdd ehsh j? sKT[j T[; ~ Bkb'-Bkb ;ik d/Jh iKdk. fJ; soQK fijV/ okjhI y[;o' ns/ ijKrho dhnK c"iK fBebhnK, uko/ gk;/
spkjh wukT[IdhnK rJhnK.
y[;o' bkj"o sK gj[zu frnk go febQ/ #s/ ep}k Bk eo ;fenk feT[Ife ijKrho dk fJZe tckdko ioB?bfijVk eZNV fJ;bkwh ;'u dk wkbe ;h, B/ y[;o' dh e'Jh g/F Bk ikD fdZsh. ijKrho th bkj"o B/V/ gj[zuu[Zfenk ;h. fJj d/y e/ y[;o' T[E'I d"V e/ ekpb tZb ikDk ukj[zdk ;h. go T[; dh fe;ws yokp, T[j uBkpdfonk gko eodk j'fJnk gefVnk frnk. fJ; ~ pzdh pDk e/ bkj"o fbnKdk frnk. 2 wJh 1606 JhH ~ijKrho B/ y[;o' s/ T[; d/ jwkfJshnK ~ bkj"o ftZu esb eotk fdZsk.
j[D sZe r[o{ xo d/ d'yh v"o-G"o j'J/ oj/. fB;fus s"o #s/ fJj ftFtk; eoBk fe okiBhfse jkbks
;fEo j' rJ/ jB, pj[s w[Ffeb ;h. ;G ~ nkg' nkgDh ikB d/ bkb/ gJ/ j'J/ ;B. y[;o' dh w"s fgZS'I bkj"odopko ftubk f;Zy Xow fto'Xh spek, nkgDh g[ihFB gZeh eoB ftZu bZfrnk fojk. e[ ZM fdBK fgZS'I T[jBK B/fJZe M{mh fFekfJs fsnko ehsh fe gzit/I r[o{ B/ fpnk;k dfonk gko eoB ;w/I y[;o' dh wdd ehsh ;h. fJ;bJh fJBQK ~ th }o{o ;ik d/Dh ukjhdh j?.
ijKrho }o{o ikDdk j't/rk fe fJj fFekfJs M{mh j?. go r[o{ BkBe dh rZdh ~ jw/Fk bJh pzdeotkT[D dk fJeoko, T[j oki ;zGkbD s'I gfjbK jh eZNV fJ;bkwh, w[ZbK w"bkfDnK ns/ ftF/F eoe/ F/ynfjwd ;ojzdh (gzikp) Bkb eo u[Zek ;h. fJ; bJh wzd GktBk Bkb T[; B/ gzit/ I r[o{ ih ~ 25 wJh 1606Jh;th ~ frqcsko eo fbnk.
bkj"o fty/ r[o{ ih ~ fGnkBe s;hj/ fdZs/ rJ/. uzd{ ysoh (bkj"o dopko dk fJZe efozdk) B/ ;oekohj[ew Bkb r[o{ ih ~ T[pbd/ j'J/ gkDh dh d/r ftZu fpmk fdZsk. fco sZsh sth T[go fpmk e/ T[go row-rowo/s gtkJh rJh. s;hfjnK dk fJj f;bf;bk e[ZM fdB ikoh fojk. nk]oeko r[o{ ih d/ fBYkb j'J/ ;oho ~u[Ze e/ okth d/ mzv/ gkDh ftZu tjk fdZsk frnk. T[; fdB 30 wJh 1606 Jh;th ;h.
fJE/ ftuko tkbh rZb fJj j? fe y[;o' ns/ fijV/-fijV/ j'o jwkfJshnK B/ ijKrho fto[ZX prktsehsh, T[jBK ~ T[; soQK d/ y"cBke s;hj/ BjhI fdZs/ rJ/, fijV/ gzit/I r[o{ ih ~ fdZs/ rJ/.
;', g{o/ :ehB Bkb fejk ik ;edk j? fe gzuw r[o{ ih dh Fjkds fgZS/ j'o th eJh v{zx/ ekoB ;B, fiBQK~ x'yD dh nZi th ;]s b'V Gk;dh j?. s[}fe ijKrhoh 1941 Jh;th s'I fgZS'I jh gqf;ZX j'Jh j?. fJ; ~B}o nzdki th BjhI ehsk ik ;edk ns/ BK jh j'o sZE GkbD bJh T[^dw eoB ftZu ftdtkB y'ihnK ~ jZE s/jZE oZy e/ jh p?mDk ukjhdk j?.
uko/ gk;/ jkjk-eko Lfi; soQK d/ fGnkBe s/ y"cBke s;hj/ (r[o{) jfor'fpzd ;kfjp ih d/ fgsk (gzit/I r[o{) ih ~ fdZs/ rJ/,
T[; dh ypo id pkjo c?bh sK uko/ gk;/ jk-jk eko wZu rJh. b'eK d/ nzdo r[Z;/ d/ GKpV wZuD bZr gJ/ . joXow d/ nB[:kJhnK nzdo ijKrho d/ fybkc Bcos c?b rJh.
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
11/24
11
bkj"o ftZu e/tb ;Zs ;kb gfjb/ jh gzuw gksFkj B/ nkgD/ g{o/ gfotko s/ f;Zy ;/teK ~ Bkb b? e/fGnkBe e[dosh nkcs d/ w"e/ s/ fdB-oks fJZe eoe/ ehsh ;/tk ~ b'e ni/ G[Zb/ BjhI ;B. bkj"o fBtk;hgzit/I r[o{ ih dh Fjhdh ekoB nzdo'I-nzdo GVe/ gJ/ ;B. wkMk, wkbtk ns/ d[nkpk ftZu ijKrho d/ fybkcr[Z;/ s/ i'F dh bfjo uZb gJh. nDfrDs b'e ezweko SZv e/ je{ws fto[ZX e[ZM eoB d/ nkjo ftZu i[ZN gJ/.
j}os whnK who, fi; B/ r[o{ ih ~ Fjhd j'D s'I pukT[D bJh g{oh tkj brkJh ;h, nkgD/ ;/teK ;w/sy{B d/ jzM{ tjk fojk ;h. T[; d/ pj[s ;ko/ ;/te sK woB-wkoB s/ T[sko{ ;B. fJj jios whnK who, T[j jh;h fi; gk;'I gzit/I r[o{ ih B/ ;qh dopko ;kfjp nzfwqs;o dh BhIj oytkJh ;h.
jo/e r[o{ BkBe Bkw b/tk dhnK BioK ;qh nzfwqs;o tZb fNehnK j'JhnK ;B fe T[E'I eh j[ew ikoh j[zdkj?. gzikp d/ uZg/-uZg/ dh ypo y[chnk ftGkr d/ eowukoh ;oeko ~ gj[zuk oj/ ;B fe jo Xow iks d/ b'epkdFkj fto[ZX r[Z;/ ftZu jB.
ijKrho B/ fJjBK ypoK dh o"FBh ftZu jh, j' ;edk j? gzit/I r[o{ ih d/ p/N/ jfor'fpzd ih ns/ wksk
rzrk ih ~ frqcsko eoB dh ekjbh Bk ehsh fe fes/ gfjbK jh r[Z;/ ftZu nkJ/ b'e prkts eoB s/ Bk T[sonkT[D.
fJj rZb fXnkB d/D tkbh j? fe s[}fe ijKrhoh ftZu (r[o{) jfor'fpzd ih, wksk rzrk ih ;w/s ;kohikfJdkd ~ epi/ ftZu b?D d/ j[ew ikoh ehs/ rJ/ ;B. go gzit/I r[o{ ih dh frqcskoh ;w/I fJj f;gkjhnK d/ ekp{ BknkJ/. fgZS'I jbks jh pdb rJ/ ns/ frqcskoh j[ewK s/ skwhb Bk j' ;eh.
ijKrho dh ;bkj s/ ;oekoh eowukohnK B/ (r[o{) jfor'fpzd ih ns/ wksk rzrk ih dh frqcskohnDfwE/ ;w/I bJh nZr/ gk fdZsh. p/FZe fJ; rZb dh gq"Vsk bJh j'o ;p{s fJeZm/ eoB dh }o{os j?. go i/
s[}fe ijKrhoh ~ j[pj{ ;Zuh wzB fbnk ikt/ sK fco T[go fpnkB ehs/ rJ/ ftuko s'I fpBK j'o e'Jh ekoB thBjhI j' ;edk.
r[orZdh dh i[zw/tkoh Lgzit/I r[o{ ih nkgDh frqcskoh s'I gfjb/ w[yh f;Zy ;/teK ~ nrb/ r[o{ pko/ dZ; rJ/ ;B. bkj"o ftZu
id gzuw r[o{ ih Fjhd j' rJ/ sK ;qh dopko ;kfjp fty/ r[orZdh d/D dh o;w g{oh ehsh ikDh ;h. jfor'fpzdih dh T[wo T[; ;w/I frnkoK ;kb dh ;h.
T[BQK B/ GkJh r[odk; ih ~ fejk fe r[orZdh dh o;w j[D T[^u/ EV/ T[s/ p?m e/ ehsh ikt/rh. pkpk p[ZYkih ~ th r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/ ;wMk fdZsk fe r[orZdh dh o;w w"e/ #s/, n;hI ;Zi/ ns/ yZp/ whoh ns/ghoh dhnK rb ftZu d' sbtkoK gfjBDhnK jB1.
r[orZdh dh o;w fJZe T[^u/ pDkJ/ rJ/ EV/ T[^s/ p?m e/ ehsh rJh. T[^u/ dwkb/ tkbh d;sko ;ikJh rJhns/ d;sko s/ ebrh th brk fdZsh rJh. whoh s/ ghoh dhnK d' sbtkoK gfjBkJhnK rJhnK. fJj fJZe Grshs/ d{ih Fesh dh gqshe ;h. d' fBFkB ;kfjp bfjokJ/ rJ/. fJZe d/ T[go b'j/ dk d'Xkok yzvk ns/ d{i/ T[go;[Bfjoh ozr dk d'Xkok yzvk brkfJnk frnk.
fi; EVQ/ T[go r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih ~ r[orZdh s/ fpmkfJnk frnk, T[; dk Bkw ;fsr[oK B/ nekbp[zrk oZfynk. fJE/ jh nekb s]s dh pekfJdk 1609 Jh;th ftZu T[;koh ehsh rJh. fdZbh s]s d/ ;kjwD/
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
12/24
j[D nekNeokT[DeoBk w[Zy
gfjbk [r[o{
F;soK dXow ekonrb/ e[ZM
gfjbk f;qh
Ffjo'I pkT[ikro 'febQk ;hd[FwDK d
;qh nek
;qh;EkB s/rJh. fJfrnk.
j[Dnekb sybes dskfpnk /
edw fJ;;uw[u, i/;edk j?.
fJd/ g[ikoh;h. uko/
c"ih rm
s]s pDbJh gq/oBk ;q'Xow co}
;i F;sq p
ew Ljfor'fpzdehsh ikt/.
i bJh d/ d/;w/I ftZu jh
bQk Lnzfwqs;o Ffo g[sbh xiKdh j?. f
i; ~ r[o{w[ekpbk eo
s]s ;kf
dopko ;kfjh, nekb s]dh ;EkgBk
sZe fdZbhs pD ikDgZy g{oB
m i[VB bZr
bJh T[mkfJoki;h Fesh,
s]s s'I M/ c?;b/ ;kjk;/ j[ew, ;qh
L
rnk. nekbs pD frnk.wMD bZr gJ/
sq ;Gk wkfj
kfjp ih B/zrh B;b d/. F;so ur[o{ ih e'b f
o fBtk;hnKd/ B/V/ 161
; dk Bkw ffor'fpzd ;kfB bJh pj[s
p L
ih dh w[Zys ;kfjp dhBkb f;Zy e"
]s dk G? 'kb fJj G? d{Jh T[;kfonkgJ/. Grsh
k fe s]sXowh b'eK d/
fVnK dk fBD/ b'eK B/ ;hnekb s]s
s]s, neknkw b'e fdZ;B.
. fBs p?mfs
o{ pDB ;w/x'V/ G/Nk eh /kT[D/ f;Zy'Ze uzrh c"ih
nzdo ;[oZfy2 Jh;th ftZbQk b'jrVQp ih B/ nkzw nkfJnk.1
fJwkos d/ fT[;koh 1609w dh T[;koh
eK d/ fdbKj' frnk fe
frnk ;h.d/ Bkb Fes
wkbe GrZEK ftZu nk ik
Nkok j'Dk F[M[ekT[D/ nk
;kfjp dk u
12
d/ g[ikohbh s]s d/
sZ]s nekb
fijVk gfjikD. fi;s/ x'V ;tkFesh fJeZmh
nk s/ ;t?-ffJZe febQkZfynk frnk.
gDh fBrokBh
be[b ;kjwJh;th ~ ptZb fJZe w
ftZu ;wkfJT[Ife fJj sekb d/ g[ikth i[V rJ
GktBk tkb/sK Xosh s/
j' frnk.zG eo fdZs/.dk ;h. fJ;
K ns/ f;obZew dh BjhI,
kfj.
(frL
k j[ew ikoof;y d/ d'eoBh nkoz
j' rJh.
Ftk; GoBT[;kfonk, fi. nzfwqs;o
j/m T[;kfo
nekb-p[zr/kfJdk nkozGp{s edw g[Z
k j'fJnk ;hs nekb g[oh nekb s. r[o{ ih B/
pDB/ ukjhd/tor ekfJw
ekb s]s 'j[D fdZbh d/wb Bkb fdZ
:'fXnK bnekb s]s
rnkB f;zx,
ehsk, T[j[Zso jB, T[eo fdU.#
Jh r[o{ jfo; dh wip{shfJfsjk; f
k ;h. e[ZM ;
tkb/ehshfNnk
. ;qhy dhs d/fJj
jB.sk ik
I ;Zus]s dh fe;/h d/ s]s ~
h j[D je{wd/ j[ew dh
E gqekF, gzBk
Jj ;h, @@j[nkgDk fJZe
# fJ; j[ew
'fpzd ;kfjpT[; d/ BkwZu b'jrVQ,w/I fgZS'I fJj
~ e'Jh gqtkfceo bZr f
BkbkbDk
119)
G/Nkg[ZsoekoB
ih B/s'I jhfjbkfebQk
BjhInk.
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
13/24
13
;qh nekb s]s ;kfjp ih dh T[;koh j'D sZe r[o{ ih gk; 52 ;{opho :'X/ gZe/ o{g ftZu Gosh ehs/ iku[Ze/ ;B. fJj ;ko/ nkg' nkgD/ y/so dh :[ZX ebk ftZu g{oh soQK fBg[D T[;skd ;B. fJj f;Zy rZGo{nK ~ :[ZXebk f;ykT[D bJh Bh:s ehs/ rJ/ ;B. S/sh jh r[o{ ih gk; 500 s'I tZX :'fXnK dh fJZe wip{s c"i fsnkoj' rJh. jo f;Zy f;gkjh ~ r[o{ xo tZb' I fJZe uzrh B;b dk x'Vk ns/ n;so F;so fdZs/ rJ/. r[o{ ih d/y}kB/ ftZu jo o'} uzr/-uzr/ jfEnko, f;Zy ;zrsK G/Nk eodhnK ;B. FoXkb{nK B/ tXhnk B;b d/ x'V/ r[o{
dopko ftZu jk}o eoB/ nkozG eo fdZs/. fJ; bJh c"i ~ jfEnkopzd eoB ftZu e'Jh w[Ffeb g/F Bk nkJh.
w[;bwkB rZGo{ th r[o{ ih dh c"i ftZu Fkwb LpqkjwD dh toB tzv eoe/ BhthI ikshnK tkfbnK dk ihtB pj[s d[yh ;h. id'I Gkos ftZu fJ;bkwh
oki ;Ekgs j'fJnk sK oki pb tos e/ ipod;sh pj[s ;ko/ b'eK ~ fJ;bkw ftZu Fkwb eo fbnk frnk.fJ;bkw d/ e[ZM yk; r[DK ~ Xow gquko okjhI y{p gqukfonk frnk. fJ; gquko s'I gqGkts j' e/ th eJh b'efJ;bkw d/ dkfJo/ nzdo Fkwb j' rJ/ ;B. iks-gks dh bkjBs eoe/ Gkos eJh ;dhnK sZe ftd/Fhw[;bwkB jkewK dk r[bkw fojk j?. fjzd{nK s'I fe;/ ekoB th w[;bwkB pD/ b'eK T[go eJh }kbw jkew sKpj[s }[bw eod/ ;B. fJ; bJh eJh fJB;kc g;zd w[;bwkB th fJ; s'I pj[s d[yh ;B.
j[D id fdZbh d/ s]s d/ w[ekpb/ gzikp ftZu ;qh nzfwqs;o fty/ nekb s]s pD frnk sK jo Xow d/fJB;kc g;zd b'eK dhnK nk;K T[wzrK ikr gJhnK fe j[D iBsk ~ io{o fJB;kc fwb/rk. fJ; bJh iks-gkss'I ;skJ/ j'J/ fjzd{ ns/ }kbw jkewK s'I szr nkJ/ j'J/ w[;fbw b'e, r[o{ ih dh c"i ftZu Gosh j'D/ F[o{ j' rJ/.fJ; ;w/I sK eJh b'e fJ;bkw ~ SZv e/ fJ;kJh wZs ftZu th ub/ rJ/ ;B. go pj[s ;kfonK B/ e[ZM tec/ftZu f;Zy Xow ngDk fbnk.
ni'e/ gzikp dk soB skoB, gZNh, Mpkb dk ;kok fJbkek fJ; T[go'es fpnkB/ sZE dh g[FNh bJhx'fynk ik ;edk j?.
pjkdoh dk i}pk GoBk L;kv/ d/F ~ ftd/Fh jwbkto eJh tko b[ZNd/ oj/ jB feT[Ife fJE'I d/ b'e nkgDhnK iksh iK iwksh
ewi'ohnK eoe/ jwbktoK dk w[ekpbk eoB d/ :'r jh BjhI ;B ofj rJ/. go fco th fes/-fes/ e'Jh n?;knDyhbk :'Xk fBZso g?Idk ;h, fijVk pkjo'I nkJ/ fe;/ jwbkto fybkc T[m yVQk j[zdk ns/ pjkdoh Bkb bVdkj'fJnk nkgDh ikB e[opkB eo iKdk ;h.
iB-;XkoB b'eK ftZu T[; pjkdo :'X/ dh uouk j[zdh, b'e T[; dh pjkdoh d/ feZ;/ pV/ wkD Bkb
;[DkT[Id/. eJh T[; :'X/ dh pjkdoh gqrN eoB tkbhnK eftsktK oud/. nkw s"o #s/ :[ZX Bkb ;zpzXs eftsk,tko o{g ftZu fbyh iKdh ;h. d/F d/ tZy-tZy GkrK ftZu bZrD tkb/ w/fbnK T[go Ykvh (rtJhJ/) nfij/pjkdoK dhnK tkoK pV/ i'F Bkb ;[DkT[Id/ ;B. ;[DB tkb/, tkoK ;[DfdnK fJT[I wfj;{; eod/ fit/ I T[jBK d/;kjwD/ izr j' fojk j't/. fJ; soQK nkw b'eK ftZu T[sFkj g?dk j[zdk s/ T[j fBvo ihtB ihT[D dh gq/oDk b?Id/.
r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/ ;qh nekb s]s ;kfjp s'I nkgDh nDy-r?os bJh wo-fwND tkb/ ;{opho:'fXnK dhnK tkoK rkT[DhnK nkozG eotkJhnK. fJ; bJh fJZe Ykvh gZe/ s"o #s/ r[o{ ih B/ Bh:s eo fdZsk.T[; dk Bkw fJfsjk; ftZu npd[Zbk eoe/ nkT[Idk j?. ;qh nekb s]s ;kfjp d/ ;kjwD/ y[Zb/ w?dkB ftZu joo'i d[gfjo fgZS'I b'eK dk fJeZm j[zdk. fJ; ftZu Ykvh, :'fXnK dhnK tkoK pj[s i'Fhb/ Yzr Bkb ;[DkT[Id/.
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
14/24
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
15/24
ihtB T[d/o[uh BjhId/D dh b'
r[o{ ihrt
jh fojkr[o{ ih ~oZydk j?.
F rohpK dhbrdh. febQk;/tk tk;s/
h fojkJh Lkbhno febQ/1
o fdZsk frnBikfJi jh
fpB ngokpd d[nkfJ
o{ jfo
/tk s/ frnks/ c"i, ;t?snko ehsk
dhnK nzdob
k. fJ; tk;s/rqcsko ehsk
e?d eo oky[Beh d[y d?
fpzd ;
dk gqekF eoZfynk bJhrnk j?. fe;/
nK fog'oNK
;kJhI whnK whj'fJnk j?. r[
k. doFB e'?. r[o ;wd
15
fjp ih
f
f
f
fBk j?. d[fBs/ s]s p/ffJbke/ T[s/
/ nkXko s/
o ns/ B{o ijKo{ BkBe dk
o;B f;y b;h feS B e?
dh Fy
r[o{ jfj[s jh gqGkkm s/ fsZy/B. jo ;w/Iujo/ #s/ B{o
febQ/ ftZrkT[D bZrfvnkJhnK rfs;zr F[o{dhnK, fiBQKdB nokwgd/F ftZu
e ybes d}dhe gj[zuD e/ e?dh p
rtkbh
kbk pD fr
e fog'oNfor'fpzd (;kwbtosB s/kth oki-GkB;kchnK dhpik eoB d
o{ jfor'fpzd
B/ th brkskoo sK y[dk d/
yk.j?.
(frL fr
hns L
r'fpzd ;kfjgkT[D tk
D BeF nkgqG{ dh :kd[Zb-v[Zb g?Idk
u jh r[o{ ihgJ/. jokJhnK iKdhn' iKdk. fJ
ftZu pkJhXkokb fBebDB[Zyh ihtB;/tk okjhI
;ed/ jK. r[s j?okB j[zd/
o febQ/ ftk. febQ/ nzd
gj[zukJh ijp ih) dk f;dGktBk Gfgqkgs eoBwko Mbd/ '
k e'Jh fJokdk
;kfjp ih ~
jKrho s/ dpkpzfdnK dh ;/
kB f;zx ih,
ih dh ;yh ;h. wip{D/ tZb fyZutZu i[V/ ofj;h.
nzfwqs t/b/ ;} gqwkswk. d[gfjo fgZ
soQK febQ/d/ oki/ thbZr gJ/. [k T[d/F ;wn;hI gqwks{ ih dhnK;B.
bk wkj"b ;I jo o'} i
Kdh ;h fettjko sK pnk j?. fJj
tZb fJjBK dJ/ b'eK ~ fBjhI j?.
e/tb d' ;k
gkJh oZfynkk eoB ftZu
zE gqekF, gzBk
Fhnsed
gkT[Id/Bkb
fs;zrdhnK'I w[V
ftub/B, d/o{ ihMkT[Id/wk d/tukoK
fs;zrKrho
r[o{s jhBK dke'Jh
B;kc
fgZS'I
e S/t/I:ehB
127)
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
16/24
pzdh oki/id
;kfjp i;[DkJ/ rih B/ fJ
fJBekoukj[zd/ ;e?dh thfeT[Ife d'T[j ;ko/gqD eoijKrhoj'o oki;hfJ; c?;b/yk; eoe/
ijKrhor[o{
fe r[o{ jw[;bwkB
fJ;ojzdh ~cohd p[y
ij
fdZsk fr
uzd{ dh
uzd{sZsh sthj[D fJ;fJ; dk ozfJj sqpZee'Jh BjhI
fojk Lr[o{
~ fojkJhsK goT[g
eZfbnK fojk
eo fdZsk.fe febQ/ f
kb jh fojk;kb d/ ;fsBsk dh ;/tku[Ze/ ;B.
r[o{ ih d/e?dh fojk eBkb r[o{ xuzd{ tor/ x
ijKrho nfsT[ s: uz
~ gSsktkjfor'fpzd
for'fpzd ihB{BhnK s/ uzd{
sjk; fJ; rZth frqcskooh okjhI f}
Krho B/ id'Ik. r[o{ ih d/
s Lysoh B/ nk#s/ fpmkfJnkgh ~ eoB
r ghbk g? fre/ fbbeVh;h feT[Ife T[
for'fpzdd/ j[ewkoh r[o{j'D s'I
r[o{ ihub/ e[ZMhs/ ikD
;zr ftZueoB dkkfyoekoBkb 52o fdZs/.1d/ d'yh,ok rJ/.
r[o{ ek fiT[d[FN e' ws (f
Lkfjp ih dh
/ fgsk ih ~tor/ rbs b'e
dk rtkjeo fbnk ;hkdk jh dyb
[o{ jfor'fpz[ew Bkb Gk
Dh iksh fe, fGnkBe s'dk cb fwb
nk ns/ voK eZYD bZr; B/ r[o{ ih #
i:' pY? ;B/;o skg uV/L frnkBh f;z
rqcskoh fgZS'
Fjhd eoBK B/ M{mhnK fog'
fe gzuw r[feT[Ife gzuwzdkih eoBh
;kfjp ihh fpXh uzd
eZYD bJhfGnkBe s
D tkbk ;h.oe/ Eo-EoIdk fe T[;s/ so; BjhI
16
.
., gzE gqekF,
I j'JhnK eJh
tZvh G[Zb ;NK G/i-G/i e/
ih dh FjhgksFkj ihF[o{ eo fdZsh
fojk ehsks[ozs uzd{ ~
[o{ noiBhj/ fdZs/, roGkJh fpXh uzezpD br fgh ikB pyF;h ykXk.
zBk 125)
w[bkeksK ek
. T[; B/ uzT[; e'b'I gzit/I
h d/ e[ZM ;kbh Fjhdh s'I;h.
sK uzd{ ~ ;nkgD/ ekp{
kfjp ih T[s/w o/sk r[o{
ih B/ fJ;k. GkJh fp
dZsh ikt/. g
B ijKrho
soQK wfj;{r[o{ ~ Fjh
fgZS'I jh ijKfgZS'I T[;B/ o
k d/D bJh [tZu eo fbnk
pj[s i[bwh d/ ;h; s/~ nkgD/ ekh uzd ih ioj[D T[; T[^
nfj;k; j'
eo fbnkeotk fdZsk
ho B/ F/yi dopko ftZ
o{ ih d/ jtk.
kj/ ;B. r[o{tkfJnk frehsk j'fJfijk th fjo so; eo
frnk
h fej?.
fjwdu F/y
/ eo
ih ~k ;h.k ;h.d/ sKtkbk
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
17/24
fgzgfjbK iceho ;K
j[D
dh T[vheGkJh fpXhbZr/ sK Tfbnk. Grow-robJh. GVfrnk.1
nkro/ s'r[o{
fgnk. fJdk szp{ behosB ;[
T[;
fejk feBjhI ehsh
nzfgqGkt gknkgDk ok
-fgzv ftZuI fJ; gkghwhnK who d
fJj r[o{ ih
eo fojk ;h,uzd ih ns/GVG[zik o/s
G[zi/ B/ fejk,o/sk gktK.
[zi/ B/ eVSk
eVSk wkfo
I bkj"o sZejfor'fpzd ;;kok ekcb
dk ;h. nzfwqe/ gq;zB j'f
B/ ;qh dopkokoh ;/tk f;Zik ;edh. i
qs;o s'I ijDk ukj[zdk ;hi gqpzX ;tZ
J; d[FN ~/ jZE ftZu E'p/Bsh th fJ;
d/ f;ZyK dk z
fi; e'b'I fJj'o r[of;Zyk gkT[D tkbk@@uzd{ d/y fJnZi fJ;/ ewko-wko e/
eo i'o g[F
;KMk d"ok Lkfjp ih ~ ifJeZmk jh u;o gj[zu e/nk.
;kfjp d/ Bk;zrsK d/
Krho wksk
Krho r[o{ ihfe j[D r[o{eoBk ukj[z
[wkfJnk frjVh pj[s skB/ m[eok fdZsh
dh ;h. fJ;
gkgh B/ gzJ; ~ rbhntZvk eVSk ?
T[jh eVSkS/ Bkb w/o/uzd{ ~ ysw
. sp fub
'I fojk ehskb fojk ;h.ijKrho ;qh
irho brkfj:'r Bkbzrk ih ~ r[o{
~ bkj"o thxo Bkb T[;k ;h, go T[
17
k sKfe nkwes ;h sK fJh ns/ gzuw gk
pukT[D tk
w gksFkj d/K pikoK ftZue/ ;kjwD/j?. fi; BkE'I s/oh w"seo fdZsk.
ubkfJ eo w
frnk sK gziks nokw eopko ;kfj
[D dh g/Feh fBGkT[D de/ wfjb ftZ
nkgD/ Bkbdk e'Jh wsdh f;js
b'e d/y b?D; B/ fezBk i[Fkj ~ Fjhd
k e'Jh BjhI
;h; ftZu rx[wkT[Id/ j'J/b' frnk. uz {s{z w?~ wi
't/rh.## T[;J; soQK gk
foT[ d[FN.
p tZb otkBkB ;w/I ijKrnzdo frnk
ehsh. gowo:kdk j?,ik e/ fwfb
h b? frnk.d BjhI ofjkE BjhI ;h
eFw
r[o{
fJbkofjehsktkgfconkJh
d/
fe gqG{ fezBkw ewkfJnk
eo fdZsk ;h.
;h. bkj"o ftZ
w-row o/sfJ; GVG[zi/B/ T[; GVG[z{o ehsk ;hB/ fpXh uzddk 1620
(
j'D ;w/I ijKo d/ szp{ s'Ins/ opkph Z
[o{ ih B/ fJfJ; bJh ;k ns/ fywk
rdk j? ijKfrnk. r[o{d/ ojh. fJo tZb otkBk
ih tkg;
bkj"o nfenK ftZu ee/ r[o{ ih
. 1621 JhHnzfwqs;o
s'I gfjb/ tnK. r[o{ ih
kb-Bkb, x'
p/nzs j?. e[Z;h. gqf;ZX w[
u T[j GVG[zi
gtkfJnk ;h/ xo gk;'I f/ s/ eVS/ ~e gzuw r[o{h gk;'I nkfh;th ftZu
zE gqekF, gzBk
ho th Bkb'jVk jNtK
sk s/ pbtzv
eko eo fdZekoh irho
wzrh.
ho b'eK ftZh dh ;jkfJbJh S/shj' frnk.
fwqs;o ftZ
nk;-gkhp ;Zs-nZm
B/ fco y{pnyho s/ [
ty/ nk rJ/.kbhnK o"DeKB/ F;so n
b e[Fsh
;wK;fbw
k fJ;
. id'IebDgSkDih s/nk b?zs j'
130)
h s[oo{ ihih dk
k ns/gqtkB
fJjk Bkbh T[j
L
d/wjhB/gqukoo{ ihfJE/gos
Gnk;
kfde
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
18/24
18
wodkthnK y/vK nkozG eotk fdZshnK. ;kok fdB fJE/ f;Zy ;/teK d/ nkT[D Bkb uzrh ufjb-gfjb bZrhofjzdh ;h.
r[o{ ih d/ wksk ih dk ;tortk; Lr[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih 1621 JhH ftZu nzfwqs;o nkJ/ ;B ns/ e[ZM ;wK fJE/ ofj e/ bkj"o ~ ub/
rJ/ ;B. T[; s'I fgZS'I wksk ih nkgD/ fgzv pekb/ ftZu ub/ rJ/. nukBe 1621 JhH d/ nyhob/ fdBK ftZuT[jBK dk ;tortk; j' frnk. r[o{ ih nkgD/ ;/teK ;w/s pekb/ fty/ gj[zu/ ns/ wo:kdk w[skfpe wksk ih dk;;eko eo fdZsk frnk.
ijKrho dh w"s LnkgDh T[wo d/ nyhob/ ;kbK ftZu ijKrho pj[s ew}'o j' frnk ;h. dw/ dh phwkoh eoe/ T[j pj[s
jh gq/FkB ofjzdk ;h. nkgD/ pkrh g[Zso Fkj ijkB ~ frqcsko eoB dh Bh:s Bkb T[j niw/o gj[zfunk goT[;dk g[Zso ekp{ Bk nkfJnk. ;ohoe s/ wkBf;e eb/F ekoB d[yh j'fJnk T[j tkg; eFwho tZb s[o fgnk.e[ZM ;wK eFwho ftZu fpsk e/ bkj"o nkfJnk ns/ fJE/ fco dw/ dk ;ys d"ok g? frnk. fJE'I ihnk fGnkDKeFwho ~ tkg; w[V fgnk go o;s/ ftZu jh fGzpo d/ e'b 28 nes{po, 1627 Jh;th ~ w"s dh r'd ftZujw/FK bJh ;"I frnk.
Fkj ijkB LijKrho dh w"s fgZS'I uko wjhB/ d/F ftZu jcVk dcVh wZuh ojh. nctkjK eoe/ ;ko/ d/F ftZu dfjFs
dk wkj"b ;h. ijKrho dh okDh B{o ijK nkgD/ itkJh ~ pkdFkj pDkT[Dk ukj[zdh ;h go Fkj ijkB B/ fe;/dh e'Jh g/F Bk ikD fdZsh. Gkoh iZd' ifjd fgZS'I 26 iBtoh 1628 JhH ~ Fkj ijkB, d/F dk pkdFkj pDB ftZuekw:kp sK j' frnk go fJ; ~ oki Gkr ubkT[D pko/ e'Jh siopk BjhI ;h. y[dro} b'eK B/ fJ; e'b'I eJh g[Zm/ ezw th
eotkJ/ ;B. FkfjijK ;[s ijKrho ek pkdFkj g[B j':'.fpB siop/ T[; nZbV B/ Gbk p[ok Bj i/:'.
(gzE gqekF gzBk 133)
Fkj ijkB bkj"o ftZu LFkj ijkB fdZbh fty/ nkgDk oki Gkr gZek eoB fgZS'I E'jVk ;[oyo{ j' e/ gzikp (bkj"o) gj[zfunk. r[o{
xo d/ d'yhnK B/ fJZe tko fco r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih d/ fto[ZX Fkj ijkB ~ GVekT[D bJh fFekfJsK
brkT[DhnK nkozG eo fdZshnK. Fkj ijkB ~ dZf;nk frnk fe r[o{ B/ nzfwqs;o ftZu fJZe febQk T[;kfonkj'fJnk j?. nekb s]s pDk e/ pokpoh eo fojk j?. T[E/ b'eK d/ w[edw/ ;[D e/ r[o{ c?;b/ eodk j?. T[; B/nkgD/ gk; c"i oZyh j'Jh j? ns/ jo o'i Gosh ikoh j?. eJh w[;bwkB th r[o{ dh c"i ftZu Gosh j' Jh ik oj/jB. T[BQK fejk fe i/ fJj ;kok e[ZM Bk o'fenk frnk sK gzikp ftZu jkbks ekp{ s'I pkjo j' ;ed/ jB. FkjijkB B/ fJjBK ;kohnK rZbK ~ pj[s fXnkB Bkb ;[fDnk ns/ ;'uD bZr fgnk fe fejVh :'r ekotkJh ehshikt/.
bVkJh bJh pjkBk Lbkj"o ftZu ofjzfdnK fJZe fdB Fkj ijkB nzfwqs;o tkb/ gk;/ izrb ftZu fFeko y/vD bJh fBefbnk.
;zi'r tZ; T[; fdB r[o{ jforfpzd ;kfjp ih th T[;/ gk;/ tZb fFeko y/vD bJh fBeb/ j'J/ ;B. Fkjh pki B/
-
8/7/2019 hargobind sahib ji
19/24
r[o{ ih d/e/ EZb/ ;[ZbJh r[o{;[ZfNnk. f
Fkbkj"o ftZypo f;g@@r[o{ ~ fBkb t?o
b'jrVQ
r[o{pkjotkofJj febQdhtkoK dk
16yK ~ c"w[yfb;
;'funk fp[bk e/ r[uVQB dh
b'jf;gkjh f:'fXnK dheo fdZs/.nkgD/ jf
jfor'fpzdtosd/ j';t/
jwb/ ~ ':'fXnK f Zc[osh Bk
d'j
Gog{o tk
e?Ig B/V/ fJZdk s/ ed/ gh B/ nkgDkZy ;/teK B/
h pki ~ cbrtkJh r
kjhnK B/ tXkzws fet/I gXkT[D bJh
h bVkJh L
jfor'fpzdg[sbh xo d/pkjo'I d/yDj? go dhtk
8 Jh;th ftZd/ e/ r[o{
K B/ Fkw ~
E'jV/ pj[so{ ~ geV /vhe eoB d
rVQ d/ febQ/bQ/ d/ B/V/ nkpjkdoh sZefJ; Bkb ;knko ;zGkb
;kfjp ih y[w[yfb; yK
o/ ;{oi uVQBeD bJh f;Zu'I ;B. g?Id/tV iKdk n
K fXoK ftue
okjhI d' ck
ikBto dk fek-gNek e/ki SZv fdZsk[;/ t/b/ Fkjh
B fgS/ fJZeh pkT[bh ~uVQk e/ Fkjh j?, nkgD/rk w"ek jZE
kfjp ih B/B/V/ fJZe wis/ fJT[I b
K d/ nzdo fB
u Fkj ijkB;pe f;y
jh jwbk e
f;Zy j'Dr/tkg; bkj"oeh io{os j?
nzdo'I f;Zy[D dh e'fFFd/ w[yfb; ynzfwqs;o
bJ/ ns/ Fk
d nZr/ tZX // bVkJh pzd
s/ w[yfb;:'X/ nkgDh
yK B/ fJ; izx'V/ ~ T[b
o izr1 g{oh
eo ;[ZfNnk.
eko ehsk.wkodk ;h. r[. r[o{ ih d/pki ~ geV
ekoB j'o tho fdZsk ns/ijkB e'b gki okjhI ;kZr frnk.
zfwqs;o Ffs febQk T[;kdk ;h fit/Ik b'jk jh if
B/ nkgD/ fJZkT[D bJh G/B dk j[ew
s/ n;hI S/shgj[zu ikDk