hari-bhakti-sudhodayaù

(1)

’ prathamo dhyäyaù

çaunakädi-saìgamaù

oà namaù çré-kåñëäya

çuklämbara-dharaà viñëuà çaçi-varëaà catur-bhujam |prasanna-vadanaà dhyäye sarva-vighnopaçäntaye ||1||

småte sakala-kalyäëa-bhäjanaà yatra jäyate |puruñaà tam ajaà nityaà vrajämi çaraëaà harim ||2||

ekaà ghaj janayaty aneka-tanubhåt çasyäny ajasraà mithobhinnäkära-guëäni kaiçciod athavä noptaà na siktaà jalaiù |

kälenäpi na jéryate hutabhujä no dahyate klidyatenädbhis taà sakalasya béjam asakåt satyaà paraà dhémahi ||3||

yat-pädäbja-yugaà sugandhi-tulasé-lobhäd bhajanto’py ahoyogi-prärthya-gatià prayänti madhupä yad bhakti-hénäs tv adhaù |

ab-bhakñäù pavanäçino’pi munayaù saàsära-cakre bhåçaàbhrämyanty eva gatägatair iha muhus tasmai namo viñëave ||4||

çrémat-padmaja-tärkñya-phälguna-çuka-prahläda-bhéñmoddhava-vyäsäkrüra-paräçara-dhruva-mukhän vande mukunda-priyän |

yais térthair iva pävitaà tribhuvanaà ratnair ivälaìkåtaàsad-vaidyair iva rakñitaà sukha-karaiç candrair iväpyäyitam ||5||

asti trailokya-vikhyätaà vanaà naimiña-saàjïitam |pavitraà gomaté-tére nityaà puñpa-phala-rddhimat ||6||

svalaìkåtä mahätmänaù sad-bhägavata-lakñaëaiù |åñayo yatra satreëa ciraà harim apüjayan ||7||

vivabhüù çäkhino yatra protphulla-kusumotkaraiù |ratnojjvalä iva surä yajïa-bhägärtham ägatäù ||8||

taträçramo mahän äséd brahma-loka-nibhaù çubhaù |sa-putra-paçu-däräëäà mahäréëäà sukhävahaù ||9 ||tasmin kulapatir våddhaù çaunakaù sakalaà janam |

abhävayad dharer bhaktyä yogé bhägavatottamaù1 ||10||yathä candana-yogena tapta-tailaà praçämyati |

tathä yogéndra-yogena janaugho bhajate çamam ||11||1 bhägavatoktamaù iti pustaka-päöhaù prämädikaù.

tasmin kåta-yugasyeva sadä dharmo vivardhate |nädhyätmikädayas täpä hari-kértana-rakñite ||12||

dattam iñöaà hutaà japtaà bhuktaà pétaà ca bhäñitam |yat kiïcid aprayantéçe tat sarvaà tad-gatä jaëäù ||13||dvija-çiñöaà ca yat kiïcid bhojyaà ye çuddha-cetasaù |

käle parimitaà çuddhä bhuïjate keçavärpitam ||14||avyutpannä ivänyeñäà marma-spåkñu vacaùsu ye |asad-artheñu cäçeñaà saïjänanto’pi väìmayam ||15||

citraà sükñma-dåço’py ätma-guëän meru-samunnatän |para-doñäàç ca nirvairä ye ca paçyyanty api sphuöän ||16||

kåñëäìghri-tulasé-mauliù paööaà kåñëäìghri-vandanam |kuëòale kåñëa-carita-caraëäravindaà kaìkaëo’ïjaliù ||17||

vädyanta yeñäà govinda-kåñëeti jaya-òiëòimam |ratnäìguréyakaà kåñëa-çré-pädämbuja-kuìkumam ||18||

kértyaà viñëu-yaçaù svaccham ätapatraà tañöambaram |teñäà vaiñëava-räjänäà sarvaà maëòanam ity abhüt ||19||

jayaà necchanti kamäccit kadäcid eña hari-nigrahät |tathäpi jigyuù krodhädim ari-vargam aho budhäù ||20||

teñäm eväkaraà puëyaà tad-äçrama-padaà muniù |kadäcin närado’bhyägäd didåkñur bhagavat-priyän ||21||

sa dadarça nadéà tatra gomatéà puëya-kértaném |sandhyä-samädhi-sampanna-dvijendrojjvala-bhüñaëäm ||22||

mithaù sahasra-kallola-saìgharña-vihitäraväm |dvijendräëäà praëamatäm äçiño dadatém iva ||23||

täà paçyan muditaù çrémän äçramaà naimiñähvayam |praviveça mahä-véëäà vädayan hari-sad-guëän ||24||

bhramad-bhramara-saàrambha-vikérëa-kusumair agäù |taà tadä püjayan püjyaà dhanyäs te sthävarä api ||25||çäradendu-nibhaà dåñövä brahma-vidyä-viçäradam |näradaà munayo’bhyetya mudä tatra vavandire ||26||

te tam ücur aho daive prasanne nästi durlabham |yad divya-darçano yogé tvam asmad-vanam ägataù ||27||

satyaà tad våddha-vacanaà jévan bhadräëi paçyati |yad adya vaiñëavaà dhanyäù paçyämaù puëya-locanäù ||28||

vayaà tu tapasä svämin krameëäìghojihérñavaù |tävat sapady aghabhidä tvayä diñöyädya saìgatäù ||29||vayaà puëyärjana-kliñöä präptäs tväà puëya-sägaram |

daiväd dhanärjayanto nidhänaà kåpaëä iva ||30||dinam ekam api brahman vaiñëavena tvayeha naù |

sat-kathä subhagaà parva bhüyäd iti manorathaù ||31|||adya tvat-päda-salilaiù parëa-çälä bhavantu naù |

rakñaughnair nihatäçeña-yajïa-vighnäù çubhodayäù ||32||vanyaà phalaà nadé-toyaà sädhaåaëam api dvayam |

bhaktyä pradäya bhavate prapsyämo dhanyatäà vayam ||33||çaunakaç ca mahä-tejäs tvad-darçana-mahotsavam |

labhatäà no gurus tasmät tad veçmägantum arhasi ||34||

ittam abhyarthitaù saumyair divjair aïjali karmaëä |om ity uväca håñöätmä sa vaiñëava-jana-priyaù ||35||atha taiù sahito’bhyägäc chaunakasya gåhaà prati |

ramyaà tad äçramaà paçyan säçcaryaà sarva-vaiñëavam ||36||tatra tatra sa suçräva viñëor äjïäà niyämikäm ||37||anu deva-kulaà dåñövä supuëyaà vidadhe’ïjalim |

sthävaräù pratimä viñëor dvijäkhyä jaìgamäs tathä ||38||paçyan nityäçramaà puëyaà praçaçaàsa muhur mudä |

çaunakasya gåhaà präpa prakhyätam åñi-saìkulam ||39||tävat sa çaunako’py äsétd viñëum abhyarcya tat-paraù |budha-vånda-våtaù çrémän kåta-kåñëa-kathädaraù ||40||

håñöais tatrojjage kaiçcin nåtyate kaiçcid adbhutam |kaiçcic ca yatim älakñya muhur hastaù pravädyate ||41||

teñäà viñëu-yaçaù-puëya-saìgéta-dhvanir uccakaiù |dyäà jagämäkñayékurvan çåëvatäà svargiëäà sukham ||42||

ittham anya-prasaìge’pi divya-dåk sva-gåhägatam |jïätvä bhägavataà harñät särghyaù pratyudyayau drutam ||43||

sa taà hari-yaça-svacchaà jïäà mürtim iväçritam |näradaà purataù paçyan praëanämaiva daëòavat ||44||

drutam utthäpya harñeëa so’py äçliñöaù surarñiëä |mene jätam aparyäptaà praharñam ätmanas tadä ||45||

svayam eväsanaà dattvä yathä-vidhi tam arcayat |sampüjya kuçalaà caiva proväca vinayänvitaù ||46||

karaväëi sandiça munéndra kià priyaàbhavad-ägamanena viditaà mayädhunä |na hi duñkaraà kim api sarva-sampadaù

satataù bhavädåça-puraù-sarä yataù ||47||

gata-spåhatve’pi mahänubhäväùçreyaù parasmai kåpayä vidhätum |

samädiçany eva kim apy ato’haàdhanyas tvad-uktaà karaväëi yogin ||48||

tataù surarñir mudito’bravét taàna te vicitraà vinayena bhüñä |

tvayékñyate sad-guëa-ratna-räçiù sarvo’py ayaà nirmala-koña-bhüte ||49||

dåñövaiva ca tväà saphalägamo’smipavitritäçeña-janaà yato’ham |

bhüñäà bhuvo bhägavatäbhidhänäàhares tanuà drañöum ihägato’smi ||50||

aho’tidhanyo’si yataù samastojanas tvayeça pravaëékåto’yam |

utpädayed yo’tra bhavärditänäàbhaktià harau loka-pitä sa dhanyaù ||51||

ity-ädi sambhäñya tato maharñirabhyarcitaù çaunaka-mukhya-vipraiù |

uväsa tasmin divasaà mahätmäyathocitaà tair abhipüjyamänaù ||52||

tasmin dine sädhu mahotsave tesukhopaviñöaà parivåtya sarve |

prabhuà priyaà prähur atiprahåñöäù sapraçrayäù çréça-kathäbhikämäù ||53||

aho mahätman bahu-doña-duñöo’pyekena bhäty eña bhavo guëena |sat-saìgamäkhyena sukhävahena

kåtädya no yena kåçä mumukñä ||54||

mitraà prasiddhaà bhuvaneñu jätaùsa nirmalätmä vicaran parärtham |tvam äntaraà haàsi tamo janänäà

tataà svagobhis taraëis tu bähyam ||55||

ato’dya naù çréça-yaças tavädyaiùsudhä-rasaiù plävaya mänasäni |duranta-tåñëä-mada-lobha-moha-

smara-jvalad-vahni-çikhäkuläni ||56||

iti sumadhuram ukto naimiñéyaiù sa nityaàhari-guëa-maëi-mälälaìkåtaù snigdha-kaëöhaù |

murahara-sita-kérti-svardhuné-räjahaàsomunir ajita-padäbjälola-bhåìgo jaharña ||57||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodayeçaunakädi-saìgamo näma

prathamo’dhyäyaù||1||

—o)0(o—

(2)

dvitéyo’dhyäyaù

çaunaka-närada-saàvädaù

atha çauri-kathä-praçna-harña-nirbhara-mänasaù |surarñiù präha viprarñià praçasya bhagavat-priyaù ||1||

çré-närada uväca—aho sunirmala yüyam rägo hi hari-kértane |

avidhüya tamaù kåtsnaà nåëäm udeti süryavat ||2||2

ahaà ca dhanyo yuñmäbhiù saìgato’dya mahätmabhiù |pravakñyämi kathäù puëyäù sarva-pauräëika-priyäù ||3||

tad dhareç citra-lélasya saìkathänäà samuccayam |imaà çåëudhvam anvarthaà nämnä bhakti-sudhodayam ||4||

yan mayä kapiläc chrutvä puräëaà veda-sammitam |näradéyam iti proktaà tat-säraà prabravémi vaù ||5||çästraà kävyaà kathety-ädi viståtaà väìmayeñu yat |

sacaù çauri-paraà çläghyaà sat-sabhäsu tad eva hi ||6||çrävyam etad bhavadbhiç ca näsabhyeñu kadäcana |

te hi tuñöäù sva-cittasya rägodbodhaka-väìmayaiù ||7||kavinoktaà vaco-laulyäd atajïeñv atad-arthiñu |

amülyam api na çläghyaà vastraà kñapanakeñv iva ||8||çrutair api na sad-grahnaiù puëyo yasyätmano’satäm |

kaöhinaà çasya-yogyaà syäc chilä-påñöhaà na våñöibhiù ||9||mahänta eva tuñyanti sad-bhaktyä sära-vedinaù |

nälpäù küpo vivardhante jyotsnayä kià samudravat ||10||çauri-nämojjvalaà kävyaà nälaìkärän apekñate |

vitärakam api vyoma çobhate bhänu-bhüñitam ||11||sadoñpäpi kaver väëé hari-nämäìkitä yadi |

sädaraà gåhyate tajjïaiù çuktir muktänvitä yathä ||12||

yaiveha väëé jana-täpa-häriëésukhävalé saàsåti-sindhu-täriëé |yänanta-nämävali-divya-häriëé

skahalat-padä yadyapi sä vikäriëé ||13||

sukomalaà sädhu-sugandhi-gandhavadrasävahaà vä harim aspåçad vacaù |dadäti nälaà suphalaà dhruvaà kaver

yathä suçasyaà kaëiçe phalojjhitam ||14||

prasanna-gambhéra-padä sarasvaté2 ha.bha.vi. x.315 aho sunirmalä

pavitra-govinda-padäìkitä yadi |muktävaléväruëa-ratna-raïjitä

manoharä sä viduñäm alaìkåtiù ||15||

atha traéëätha-padäbja-sevinäàmahätmanäà sac-caritari alaìkåtäù |

kathäù supuëyäù kathayämi sarvadaàpraëamya väcäà vibhaväya mädhavam ||16||

yajïädi sat-karma kåtaà khilaà bhavettad apy aho yat-smaraëe na püryate |tataç ca kartuù pradadäti sat-phalaà

prabhuù sa puñëätu vacäàsi naù sadä ||17||

yat-päda-padmäsava-lubdha-dhéù sadä kalaà praguïjaty aja sarvadeti ca |niñevyate veda-madhu-vratävalé

sa loka-püjyärcya-padaù prasédatu ||18||

yan-näma-saìgéta-rajas-tamo’pahaàkala-svaraà gäyati kinnaré-janaù |änandajäçru-snapita-stana-sthalaù

sa sarva-saubhägya-nidhiù prasédatu ||19||

yat-päda-sambhüta-sarid-varäm api stotuà na çaktaù kamaläsano’py aho |stotuà tam apy utsahate mano mama

prabhor mude bhakta-janasya cäpalam ||20||

kñayiñëum induà parivarjya candrikäbhuvaà gatevärtiharä sahoòubhiù |sa-budbudä yac caraëäbjajä nadé

tam aprameyaà çaraëaà vrajämy aham ||21||

susampadaù kåñëa-rucaç ca päpmanaùsahänavasthäm iva darçayaty alam |

himendu-çubhrä khalu yat-padodbhaväsa sarvam ajïänam apäkarotu naù ||22||

mukhendu-saàvardhita-bhakta-sägaraçcakrärka-sambodhita-sammukhämbujaù |sammänasäsakta-suçaìkha-haàsa-bhåd

vibhäti yas taà praëato’smi våddhaye ||23||

atha muni-tilakaù çré-viñëu-mähätmyam ädyaàbhava-viñama-viçäla-vyädhi-nirmüla-vaidyam |

çruti-jana-nidhi-madhya-prasphurad-divya-ratnaàhåñita-tanur avocad devam iñöaà praëamya ||24||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodayedvitéyo’dhyäyaù

||2||

—o)0(o—

(3)

tåtéyo’dhyäyaù

çuka-parékñit-saàvädaù

çré-närada uväca—annatasyäprameyasya prabhävaà doña-düñaëam |

vipräù çåëudhvaà vakñyämi yävaj jïänaà mamonnatam ||1||bahväbdhim uttitérñüëäà çaraëyaù sa caturbhujaù |

yaù sahasra-bhujo bhäti nija-bhakta-samuddhåtau ||2||avyakta-brahma-sevé hi nirvighän na paraà vrajet |

durjayo hy ariñadvargaù saguëaà brahma tad bhajet ||3||yathägädha-hradäntaù-stho matsyo jayati jälikän |

käma-mukhyän arén etän naro näräyaëäçrayaù ||4||itaù smaras tataù krodhas tato mohas tato madaù |asi-patra-vanänte tu gatiç cakré mumukñatäm ||5||

hari-bhakti-sudhäsväda-romäïcana-ghana-kaïcukam |kià kuryuù çärìgiëä rakñyaà kusumeñu-mukhärayaù ||6||

mokña-saudhaà mahottänam ärurukñus tato naraù |bhagavad-bhakti-niùçreëéà bhajetaivänyathä patet ||7||

väì-manaù-käyajaiù päpair avaçyam aniçaiù kåtaiù |janaù kathaà vä mucyeta sad-bhävenäbhajan harim ||8||

vedäù çästra-çataà väpi tärayante na taà naram |yasyätma-manaso nälaà phalitä bhagavad-ratiù ||9||çästraà sad-bhaktim aphalt çasyaà ca kaëiçojjhitam |

kula-stré cäprajä küpam ambu-hénaà våthaiva hi ||10||bhagavad-bhakti-hénasya jätiù çästraà japas tapaù |apräëasyaiva dehasya maëòanaà loka-raïjanam ||11||çuciù sad-bhakti-déptägni-dagdha-durjäti-kalmañaù |

çvapäko’pi budhaiù çläghyo na vedäòhyo’pi nästikaù ||12||çrutaà tad upaghätäya yad asan-märga-vartinaù |

jïätväpi päpakaà karma nästikyena karoty asau ||13||açästrajïaç caran päpaà budhari bhüyo na nindyate |

andhaù patann iva çvabhre kevalaà tv anukampyate ||14||çästravit kutsyate sarvair jïätväjïätväcarann agham |

karëänta-locanaù küpe patan kair na viòambyate ||15||tasmäd yatnena çästräëi parigåhya vimatsaraù |

tat-phalaà hy uttamaù-çlokaà bhajed eva dåòhaà budhaù ||16||äplutya sarva-tértheñu dattvä hutvä ca no tathä |

ärädhya tértha-çravasaà yathä yäti paraà padam ||17||imam arthaà çuko’py äha vyäsa-sünuù parékñite |räjavaryäya gaìgäyäù puline muni-saàsadi ||18||

sa hi präyopaviñöo’bhüd brahma-çäpogra-takñakät |bhayaà vijïäya taà drañöum ägatäç ca maharñayaù ||19||

tena te devatä-tattvaà påñöä vädän vitenire |nänä-çästra-vido viprä mithaù sädhana-bhüñaëaiù ||20||

harir daivaà çivo daivaà bhäskaro daivam ity api |käla eva svabhävas tu karmaiveti påthag jaguù ||21||

atha khinnaà sa räjarñir bahu-vädäkuläntaraù |niùçvasann abhavat tüñëéà mokña-märge sa-saàçayaù ||22||

athäsya puëyaiù khalu pürva-saïcitairvyäsätmajo jïäna-mahäbdhi-candramäù |

tam eva deçaà prayayau yadåcchayä çukaù sa dhémän avadhüta-veça-bhåt ||23||

ayatna-saàvardhita-dåk-skhalaj-jaöaùprakérëaka-sthäcala-sütra-mälikaù |

anävåtäìgas tåëa-paìka-carcitovåtaù svanad-gräma-mågaiù sakautukaiù ||24||

rajasvalo bäla-våto jaòäkåtiù skhalad-gatir brahma paraà vibhävayan |

anävåtodyat-pulakaù kvacit kvacitkñaëaà ca tiñöhan ghana-harña-nirbharaù ||25||

vilokya taà yogi-varaà nåpottamaùsvayaà samäyäntam ananta-varcasam |drutaà samutthäya samudyayau saha

dvijaiç ca tair harña-vikäsi-locanaù ||26||

praëamya bhümäv atha daëòavan muniàkare gåhétvä sa tam äsanottame |niveçya sampüjya yathocitärhaëair

vijïäpya våttaà vinayänato’bravét ||27||

dhanyo’smi håt-saàçaya-roga-näçanaùsvayaà prasannas tvam ihägato yataù |mune’ham ajïaneviñäd bibhemy alaà

na takñakät taà svapathe’nuçädhi mäm ||28||

mamädhunä kià paramaà hi daivataàparäyaëaà kena labhe çubhäà gatim |pravaktum arhasy akhilaà ghåëä-nidhe

suniçcitaà sarva-maharñi-sannidhau ||29||

atha niçamya munir nåpater vacaùsakaruëo viñamäpadi tiñöhataù |iti jagäda hitaà paramaà munén

samavalokya ca tän caraëäravindärthinaù ||30||

harim ananta-guëaà bhajatä dhruväsakla-siddhir iyaà munayo’py amé |

na na vidanti çata-çruti-päragäù sakala-veda-paraà hy asuvedanam ||31||

sa hi dadäti saméhitam arthitoyadi janaiù sa padämbuja-sevibhiù |guëa-mayo viguëaç ca paraù pumän

atha dadäti padaà svam ayäcitaù ||32||

dadad api sva-janasya hi väïchitänyatha nikåntati väïchitam eva tat |hita-karaù svayam eva vimuktaye

na tu janäù svayam eva vijänate ||33||

svajana-bandhum ataù sujana-prabhuàkatham apéha bhajeta paräà param |sa hi tato’sya yad eva hitaà bhaven

na na vidhäsyati tat karuëätmakaù ||34||

sa khalu païca-saméraëa-rüpa-dhåktanubhåtaù pariceñöayati prabhuù |kamalajädy-akhilän çikhi-rüpa-dhåk

pacati bhuktam api svayam eva taiù ||35||

iha ca kaçcana kiïcana yat såjatyavati hanti ca tad-aguëa-bhedataù |trividham abjaja-viñëu-harätmakaà

sphurati tasya hi rüpam iti sthitiù ||36||

sva-vapuñaiva jagad viracayya tatsvayam ananta-vapuù sa bibharty adhaù |

upari cauñadhi-våñöy-aniloòupa-dyumaëi-vahni-mayo’vati naikadhä ||37||

yad vai tejaç candra-süryädi dåçyaà

yac caitanyaà bhäti sarväsubhåtsu |yad yac chauryaà dhairyam äyuù prabhutvaà

tat-tad-rüpaà sarva-särasya viñëoù ||38||

vedä brahmä çambhur arkaù svabhävaùkälaù karmaiveti bhinnaà yad ähuù |

såñöy-ädénäà käraëaà käraëajïädaivaà caitat sarvam evaà sa viñëuù ||39||

yad yaj jätaà jäyamänaà janiñyadviñëor nänyat sthävaraà jaìgamaà vä |

vastv asty asmin sa hy amün vyäpyä lokänçabdaù sarväny akñaräëéva tasthau ||40||

ädyä yad yan matsya-kürmädi-saàjïäviñëor mürtiù paìkti-saìkhyävatärä |tadvad viçvaà sarvam etac ca tasmä

çloke kiïcin nävamnyeta dhémän ||41||

itthaà viñëuù sarvam etan na kiïcittasmäd asmin bhidyate’nanta-mürtiù |

etaj jïätvä tv evam eväcarantona spåçyante bhüpa saàsära-duùkhaiù ||42||

tasmän näthaà bhakta-käntaà vareëyaàbhétaç cet tvaà saàsåteù çraddadhänaù |

çraddhä-dåçyaà nästikänäà sa düraànityänandaà taà svaränantam ädyam ||43||

yävad yävan nästikäù saìgirantedaivaà nästéty ädaräd yukti-leçaiù |tävat tävad vardhayaty eva teñäà

yuktià tatraiväìga säpy asya lélä ||44||

tasmät päpä haitukä daiva-dagdhäyadä tanvä yad yathecchaà vadantu |

tvaà tu kréòä nirmitäçeña-lokaàviñëuà jiñëuà bhakti-jeyaà bhajasva ||45||

ädau dhyäyec chaìkha-cakrädi-cihnerdorbhir bhätaà candra-varëaà caturbhiù |

puëyaiù sarvair lakñaëair lakñitäìgaàdivyäkalpaà taà prasaktaà håd-abje ||46||

yad vä lélä-svékåtäçeña-mürterviñëo rüpaà yat sva-citta-priyaà syät |

tat tu dhyäyet saumanasy eva dhémänno cec cetaç caïcalaà ko niyacchet ||47||

präyäc caivaà dhyäyatäà bhüpa vighnäjäyante häkasmikä ghora-rüpäù |dhyey doñä bhänti vä nirvikäre

dhyänasthe vä tatra yogé na muhyet ||48||

vighnän jitvä tyakta-nirveda-doñoyogé bhüyaç cintayet pürva-cintyam |itthaà nityaà dhyäyatäà duùkha-béjaà

kalkaà sarvaà näçayaty äçu viñëuù ||49||

paçcäd yogé sarva-bhüteñu viñëuàbhug ätmänaà paçyati jïäna-rüpam |

jïätvä caivaà çäçvataà sarva-duùkhairajïänotthair mucyate dräk sukhätmä ||50||

tasmät sva-sthas tv anv idänéà dåòhätmähitvä räjyaà bhävayänantam éçam |güòhaà hy etat tena vävacyate te

tathyaà pathyaà viñëum éçaà bhajasva ||51||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye çuka-parékñit-saàvädas

tåtéyo’dhyäyaù||3||

—o)0(o—

(4)

caturtho’dhyäyaù

parékñid-brahma-präptiù

çré-närada uväca—uktveti taà samyag atuñöa-cetasaà

nirékñya bhüyo’tha muniù kåpäkulaù |sunirmalaà jïäna-gabhastimälinaà

karaà tadä tac-chirasi svam ärpayat ||1||

atha kñaëät tasya vacaù-sudhoditähådi sphuraj-jïäna-tatir mahépateù |prabheva puñëo niraväsayat tamaù

prasanna-devasya hi sampado’cirät ||2||

nåpottamaù so’tha muner anugrahädapaçyad änanda-mayaà nirämayam |prakäçam arkendu-suratna-tärakä-

kåçänu-dhämnaù paramekam aiçvaram ||3||

adåñöa-pürvaà jhaöiti pravékñya tat-kñaëaà cakampe pulakäìkuräìkitaù |

niratyayaà brahma-sukhaà mahä-nidhiàyathä daridra-prakåtir yadåcchayä ||4||

jagac ca tasmin nihitaà caräcaraàtad-ätmakatve’pi vibhinnavaj janaiù |pratéyamänaà sa viveda tanmayaà

yathä mahäbdhau påthu-pheëa-jälakam ||5||

tad eva lokävana-janma-näçana-vyäpära-lélädhåta-cäru-vigraham |viveda paìkeruha-näbha-paìkaja-

prajäta-rudrädy-avatära-vistaraiù ||6||

açeña-deveçam apaçyad acyutaàaj-jïäna-dåk-kevala-sat-svarüpiëam |bhavärditänäà paramaà paräyaëaà

bhakta-priyaà sarva-vara-pradaà prabhum ||7||

hådi sphurat-tattvam avekñya tattvataùsva-hasta-datta-sphaöikopamaà yathä |munéndra-guhyaà purataù sa bhüpatiçciraà tathä mélita-dåg vyacintayat ||8||

aho jagat kåtsnam idaà janärdanovidhäya saàrakñya punar vinäçya ca |nijecchayä kréòati sarvadä prabhur

bälo yathä bäluka-khelanädåtaù ||9||

vicäryamäëaàc ca jagaj jagan-mayädvibhor na kaçcit param asti tattvataù |

vicäryamäëaà påthu-saindhavaà ghanaàpåthaì na kiïcit payaso yathätaù ||10||

amuà kutarkodgata-cetasaù kathaàvibhuà vijänéyur anätma-vedinaù |

anugrahäd asya suyogino’thavädiväniçaà bhakti-baläbdhi gamyate ||11||

aho kutarka-pravaëo våthä hatonästéça ity eña vadann asajjanaù |dhruvaà jagan-näöaka-sütradhäriëäsa vaïcito’nena vicitra-käriëä ||12||

aho na jänäti janaù satäà gatiàbhramann imaà viñëum anena mohitaù |

kämärtha-kåtye viphale mahä-vaneyathä vivikñuù pura-märgam uttamam ||13||

vicakñaëäù kecana sävavastuvaccaturbhujäkhyaà pratigåhya kevalam |tyajanti sarvaà jagad-ätta-sad-vaçaà

sunärikelasya phalaà yathä rasam ||14||

sukhepsur etat purato’malaà sukhaàbrähmaà na paçyan viluöhan bahiù sukhe |

janaù sa çocyaù sura-sindhu-sannidhau paçus tåñärtaù prapibaàç ca goñpade ||15||

jano vijänätu na vä jagad-guruàna tatra bhüyo mama vidyate phalaàahaà tv itaù präg viphala-kriyä-paro

våthä hatas tena mano’nutapyate ||16||

upäsyate sat-kavibhir vihäya yaùsamasta-saìgän khalu sära-vedibhiù |våthä bhaväyäsa-kåçena sarvadaù

sa eva viñëur bata na småto mayä ||17||

yad vänutäpena nirarthakena megate hi kåtye hitam uttaraà drutam |viñëuà bhajiñyämi tåñä vimuhyatä

dåñöena tena vyavadhir viñahyate ||18||

täpa-trayäntar-jalataù sva-cetasaùçäntyai kariñye drutam éça-bhävanam |

sphurat-karäla-jvalana-jvalad-gåhe yateta çéghraà nanu çänti-karmaëi ||19||

çré-närada uväca—itthaà vicintyärdra-manäù sa bhüpatiç ciräd athonmélita-dåì-mahaujasam |

puro nirékñya praëanäma håñöa-dhérguro kåtärtho’ham iti bruvan muhuù ||20||

kåtäbhya-anujïo guruëä dvijaiç ca sasthiraà smaran viñëum athätinirmalaù |

utkramya mürdhnä paramaà padaà yayausaromaharñaà miñatäà tapasvinäm ||21||

viñägninäthäsya dahan çaréraàcakre phaëé kevala-bandhu-kåtyam |yayuç ca sarve munayo yathecchaà

parékñito mokña-gatià stuvantaù ||22||

itthaà parékñic chuka-çikñitaù sanharià smaran mokñam aväpa sadyaù |

sa hi prasannaù kñaëataù kñiëotisarväëi karmäëi nanu svatantraù ||23||

svayaà ca viñëur druhiëäya pürvaàjagäda karmäëy atiduñkaräëi |avaçya-bhojyäni nèëäà tathäpi

täny atti sad-bhaktir iti dvijendräù ||24||

çuka-viñëuräta-caritaà ya idaàmanujaù çåëoti muni-varya cäsakåt |

sa vidhüya päpa-paöalaà vimalaù puruñottamottama-padaà labhate ||25||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye çuka-parékñit-saàväde parékñid-brahma-präptiç

caturtho’dhyäyaù||4||

—o)0(o—

(5)

païcamo’dhyäyaù

hari-parameñöhi-saàvädaù

çré-närada uväca—yathäha bhagavän pürvaà mat-pitre karmaëäà balam |

sva-bhaktyä tat-praëäçaà ca tathä çåëuta sattamäù ||1||kalpänte hy ägate viñëur grasitvedaà harätmanä |

yoga-nidräà yayäv eko mahaty ekärëave’rbhakaù ||2||tasminn ekékåtäçeña-prapaïce’bhän mahärëave |

taj jagad yoginaç citraà brahmaëéva mahojjvalam ||3||dhavale çeña-paryaìke phaëä-ratnäàçu-piïjaraù |

kåñëaù sphaöika-çaila-sthaù sandhyä-ghana-nibho babhau ||4||atha kälena tan-näbhi-saraso mahad-ambujam |

udabhüt tatra ca brahmä jagad-våkñäìkuräkåtiù ||5||sa bäla eva bälärka-sahasra-sadåçaù çriyä |

vikñipan parito dhväntaà diçaù çünyä udaikñata ||6||sa jagat-srañöu-kämo’tha sva-rajo-guëa-coditaù |eka eva catur-vaktro manasäcintayat tadä ||7||

srañöavyä hi mayä lokä yathaitaà püryate nabhaù |pitämaho’haà bhavitä tataù sakala-vanditaù ||8||

kathaà pravartatäà såñöiù kédåçé vä kim-äçrayä |kena saàmanttrayämy atra sahäyaù ko bhaven mama ||9||

ko väyaà jaladhau çete näbhyäm yayodam ambujam |samaiña janako nünaà janakasya tu nekñate ||10||

yad vä prabodhayämy enaà prañöuà sarvaà vidhitsitam |phaëi-çäyé mahä-tejäù krudhyed vai sa prabodhitaù ||11||

iti saïcintayan brahmä bhéto bodhayituà ca tam |tat prasädodita-jïänas taà tuñöäva bhaktimän ||12||

çré-brahmoväca—praséda deva nägendra-bhoga-çäyin mama prabho |

jägarñi çuddha-sattvas tvaà sadä nidrä tv iyaà våthä ||13||mäyayä guhymäno’pi svämin sarva-hådi sthitaù |

jyotirmayo mahätmä tvaà vyakta eva sumedhasäm ||14||béjaà jagat-taror ädau madhye saàvardhanodakam |

ante ca parçur nätha svecchärcäras tvam eva hi ||15||såjasy unméyan netre jagad dhaàsi nimélayan |

tvan-nimeñe hy aho lokä bhavanti na bhavanti ca ||16||namas te trijagad-dhätre svaccha-dhämne paramätmane |

svärämäya nijänanda-sindhave sindhu-çäyine ||17||çaraëäya çaraëyänäà bhütänäà prabhave namaù |

ätmanäm ädi-bhütäya gurüëäà gurave namaù ||18||

çroträëäà çrotra-bhütäya manasäà manase namaù ||19||arväk saàvatsaro yasmäd ahobhiù parivartate |

jyotiñäà jyotiñe tasmai devopäsyäya te namaù ||20||yasya niùçvasitaà prähur vedädy-akhila-väì-mayam |

yad väcyaà cäkhilaà cäsmai deväyädyäya te namaù ||21||deva-prabodha-kälo’yaà yoga-nidrä viramyatäm |

anuvartyaù prapaïco’yaà dehi lokäàs tvayi sthitän ||22||muñitvaitaj jagat kåtsnaà svapattaà kapaöärbhakam |

api mäyä-paöa-cchannaà vidmas tväà nätha jägåhi ||23||atha prabuddho bhagavän sa-smitaà bhakta-vatsalaù |

sambhäñya vedhasäthainaà saàåñöy-artham acodayat ||24||brahmätha präïjaliù präha saàkÿptäpéça vismåtä |

cirotsåñöä mayä såñöir anabhyäsä çrutir yathä ||25||

çré-närada uväca—çrutveti mat-pitur väkyaà prasannaù präha keçavaù |

svaccha-danta-cchavi-vyäjäj jïänaà mürtam ivärpayat ||26||pratibhäntu prasädän me småtayaù çrutayaç ca te |

sarvajïo’si na matto’nyo jagat saàsrakñyasécchayä ||27||na cälpo’pi çramas te’stu såñöiù karma-vaçäd yataù |

bhavitré sarva-jévänäà tvaà preraya tathaiva täm ||28||ye sättvikäù sukåtinas tän samähåtya sarvaçaù |såjyäù surädi-sukhiñu päpinas tiryag-ädiñu ||29||ye yeñäà mulikäs teñäà te syuù piträdi-poñakäù |

poñyäç ca pürva-dattärëäs teñäà puträdi-rüpiëaù ||30||nidhanaà yasya tat-käle kalpitaà pürva-karmabhiù |

bhavet tu käla-vaidhavya-yogyäyäù sa patir dhruvaù ||31||upakäryopakartåtvaà sneho’nyonyaà ca saìkathä |

dveñya-dveñöåtva-durjalpa api na präg akalpitäù ||32||sukha-yogyän pare jévän sukhayantu tathetarän |

duùkhayantv atra vämutra svayaà säkñé tvam eva naù ||33||yadä yasmin yathä yasmät präpyaà yad yena saïcitam |

tadä tasmiàs tathä tasmäd bhojyaà tat tena nänyathä ||34||karñyoç caturñu gävasthät tvad ahni ca påthak påthak |jévänäà karmajair evaà sukha-duùkhair vilakñaëäù ||35||

puëyätmänaù kåte såjyäs tretäyäà päda-päpinaù |dväpare cärdha-päpäç ca päda-puëyäù kalau yuge ||36||

kalyed davya-sahasräbda-pramäëasyäntya-pädake |kramät päpägnibhiù puëyaà sarvaà nirbhasmitaà bhavet ||37||

tataù päpätmake loke saàhåte’nyonyam äyudhaiù |çiñöe ca kalkinä nañöe kåtaà bhüyaù pravartatäm ||38||

påthak cihna-pramäëänäà jéva-karma-vaçäd iha |caturyugänäà sähasraà kalpäkhyam abhavat tava ||39||

sarva-kalpeñu cäpy evaà såñöi-puñöi-vinañöayaù |nimitta-mätraà tu vayaà kriyante jéva-karmabhiù ||40||sadä brahmäëòa-varge’smin jantavo yantra-putrikäù |

ceñöante karma-sütrasthäs tatas tad-vékñakä vayam ||41||karma-medhyäà dåòhaà baddhvä väk-tantryäà näma-dämabhiù |

räga-prayuktä bhrämyante khale’smin paçavo janäù ||42||baläd aparädhäù krodhena räga-räjänujévinä |

açräntaà käritä jévä riñöi-karmäëi kurvate ||43||lobha-matsara-darpäkhyais tribhiù spåñöo mahägrahaiù |

jano’yam asmåtän artho vikurvan bahu ceñöate ||44||bhümau kåtvaiña karmäëi divi bhuìkte tathätra ca |käma-kämo hi labhate sarvadaivaà gatägatam ||45||tasmäd alaìghya-balavat karma-cakram idaà sadä |

bhaviñyati tathä bhävyä såñöis täà tvaà pravartaya ||46||brahmä ca präha sakaläà karomy äjïäà tava prabho |

kalau tu yä vyavasthoktä duñkarä sä hi bhäti me ||47||tasyädau hi trayo bhägäù päpasyätibaléyasaù |

eka eva tu puëyasya durbalasya sa ca kramät ||48||viléyate caika-pädas tataç cäbda-sahasrakam |

kathaà tiñöhej jagad idaà puëyena hi jagat-sthitiù ||49||kali-prabhaïjanodrikto durväraù päpa-pävakaù |

håta-puëya-rasaà lokam arväg eva dahiñyati ||50||kià tularäçi-lagno’gniù samayaà sampratékñate |

dahaty eva kñaëät sarvaà tatropäyaà vadasva me ||51||tataù prahasya präheçaù sarvaà satyam idaà vidhe |

abädhitaà pravåddhe’ghe kñaëaà lokasya kä sthitiù ||52||imam evärtham uddiçya bahudhävatarämy aham |puëyavat svätmanä loke pävanäya yuge yuge ||53||térthäny açvattha-taravo gävo vipräs tathä bhuvi |

mad-bhaktäç ceti vijïeyäs tanavo mama païcadhä ||54||püjitäù praëatä dhyätä dåñöäù spåñöäù stutä api |

nèëäà sarvägha-hantäraù santataà te hi man-mayäù ||55| |teñäà puëyätmanäà bhéto bhåçaà kalir aghätmakaù |

mandébhütaù sva-vibhavo niùçaìkaà na pravartate ||56||sicyamäno jalenaiña yathaidhäàsi dahann api |

bhasmékuryät kñaëenägnir mandaà jvalati ca kramät ||57||evam eñäà hi sännidhyät puëyäbdhénäm aghänalaù |

väryamäëäbhivåddhià san jagan närväg dahiñyati ||58||upasaàhåti-väïchäto yävat tävad aghaughataù |

rakñantu sakalän lokän bibhraty été mad-aàçajäù ||59||teñäà ca madhye sarveñäà paviträëäà çubhätmanäm |

mama bhaktä viçiñyante svaraà mäà viddhi tän vidhe ||60||loke kecana mad-bhaktäù sva-dharmämåta-varñiëaù |

çamayanty agham atyugraà meghä iva davänalam ||61||imän lokän girén abdhén sä bibharti kñitir na hi |

kintu sarve’py amé sä ca dhåtä bhägavataujasä ||62||karma-cakraà ca yat proktam avilaìghyaà suräsuraiù |

mad-bhakti-pravaëair martyair viddhi laìghitam eva tat ||63||kathaà karmäëi vardhante padma-garbha mad-äçrayän |

sarva-bandha-haräs te hi mad-buddhyä karma-käriëaù ||64||karma-räçir ananto’pi sarva-janmärjitaù kñaëät |

mad-bhakti-vahni-çikhayä dahyate tula-räçivat ||65||däsyo mad-bhakti-käntänäà mad-dattäù sarva-siddhayaù |te hi kuryur yadécchanti jagat-sarga-layau svayam ||66||

sadä mad-gata-cittänäà paçyatäà manmayaà jagat |vaçyendriyäëäà kñamiëäà bhaktänäm asmi sarvataù ||67||

tasmät kali-balodrikta-päpän mä bhaiù prajäpate |kaiçcin mahätmabhir jätais täval lokä dhariñyate ||68||

çré-närada uväca—çrutveti bhakta-käntasya väkyaà sänanda-vismayaù |

praëamya taà guruà vedhäù såñöy-äjïäà çirasävahat ||69||atha yajïa-varäheëa bhümiù çåìge prakalpitä |

prasädhitaà jagat såjyam édåçaà brahma-sütriëä ||70||saàvädo’yaà param-brahma-brahmaëor vo mayoditaù |

yatra sva-bhakta-mähätmyaà svayam äha sa sarvadaù ||71||

na cätra citraà muni-varya çaunakaprabhor adeyaà na hi tasya kiïcana |çiçor api sväìghri juñaù karoty asau

caturmukhäd apy uparisthitaà kñaëät ||72||

saàvädaà hari-parameñöhinor imaà yaùçraddhävän paöhati çåëoti saàsmared vä |

chittvogra-bhramim abhilaìghya käla-cakraàsampräpnoty amåta-padaà yathä suparëaù ||73||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye hari-parameñöhi-saàvädo näma

païcamo’dhyäyaù||5||

—o)0(o—

(6)

ñañöho’dhyäyaù

dhruva-carite

çré-närada uväca—çåëu çaunaka bhüyo’pi bhakta-kalpa-taror yaçaù |

viñëor gäyanti yad våddhäù saàsmaranti japanti ca ||1||väsudeva-paraà japyaà japtvä präpa puro’rbhakaù |

dhruvaù kalpa-dhruvaà sthänaà brahmädi divijopari ||2||äséd uttänapädäkhyo dattäìghriù çatru-mürdhasu |

räjä sad-rakñaëe viñëuù svayaà rudro’satäà kñaye ||3||dhanyaù kià varëyate räjä sa yasyäséd dhruvaù sutaù |vaiñëava-svajanatvaà hi mahatas tapasaù phalam ||4||

tasya nétijuño’py äsét sunétir na priyä saté |surucis tu priyä ko vä nirdoño guëa-saàçrayaù ||5||tasya dharma-vidaù kälät sunétyäm apriyaù sutaù |

äséd dhruvaù priyo viñëoù surucyäm uttamaù priyaù ||6||kadäcit pitur utsaìge dåñövä surucijaà dhruvaù |

lälyamänaà priyaà bälaù svayaà caicchat tathä sthitim ||7||straiëaù sa näbhyananda taà priyäyäù purato bhayät |

jïätvätha tasya taà bhävaà surucirr garvitäbhyadhät ||8||vatsätihrasvakasyaiña tavätyuccair manorathaù |

evaà cen mat-sutatväya kià na taptaà tvayä tapaù ||9||çläghyo’pi mat-sapatnyäs tvaà garbha-väsena düñitaù |

räjïä nädriyate yadvat brähmaëaù kékaöoñitaù ||10||ätmajo’py asya nåpates tasyäà jäto’si durbhagaù |

subéjäny api çasyäni duñyeyuù kñetra-doñataù ||11||imaà hi nåpater aìkaù mahonnati-padaà dhruva |

subhago’hati mat-putro bhavitä yo dharäpatiù ||12||uktas tvayety anucitaà sammatasya pituù puraù |

bälaù sämarña-duùkhäçru-dhautodara-rajä yayau ||13||gatvä mätur gåhaà påñöaù sa tayodvignayä bhåçam |pravåddha-rodanaù präha cirät suruci-durvacaù ||14||sapatnyäs tad-vacaù çrutvä latä pluñöeva vahninä |

vyathitäpi dhåtià baddhvä sunétir avadac chanaiù ||15||vatsäçvasihi bhadraà te suruciù präha yad vacaù |

satyam etan na tan mithyä manda-bhägyo’si mä khida ||16||näsmäbhir arcito viñëur béjaà sakala-sampadäm |

tasmäd ätmäparädho’yaà kñantavyaù kasya khidyate ||17||purä närcita-lakñméçair anäthaiù kåpaëair iha |

acikitsyäpadaù präptäs tüñëéà bhojyä hi dhairyataù ||18||tyaja manyuà gurur bhüpo mätä ca surucis tava |

mäbhüt sutapasya räjïo gauré-veçasya vallabhä ||19||

nécair guruñu vartethäs tad eväyuñkaraà tava |ayogyä mat-suto bhütvä nåpäìkaà katham icchasi ||20||athädhikyaà sapatnebhyo’pécchasy arcaya taà harim |

yat-prasäda-phalaà prähur brahmädénäm api çriyam ||21||çrutveti sahasä håñöaù sa dhémän präha mätaram |

siddhärtho’smy adya yady asti kaçcid äçrita-käma-dhuk ||22||adyaiva sakalärädhyaà samärädhya jagat-patim |

sthänam iñöaà labhe so’stu nåpäìko bhrätur eva me ||23||satym ättha na mat-sünor nåpäìko yogya ity adaù |

sthaëaà hi yogyaà tvat-sünor mama sarva-suropari ||24||yat sthänaà mat-sapatnänäm anyeñäà vä tapasvinäm |

manorathair apy alabhyaà tal lebhe tvat-sutas tv aham ||25||

çré-närada uväca—ity uktvä caraëau mätuù praëamya çubhago dhruvaù |prayayau sat-patià devam ärädhayitum utsukaù ||26||

sva-puropavane dåñövä saptarñén sumahaujasaù |prasädaà bhakta-käntasya viñëor mene tad ätmani ||27||natvä tebhyaù sva-våttäntaà nivedya ca påthak påthak |

harim arcyatamam jïätvä präpta-mantro mudä yayau ||28||hiraëyagarbha-puruña-pradhänävyakta-rüpiëe |

oà namo väsudeväya çuddha-jïäna-svarüpiëe ||29||imaà sarvärthadaà mantraà japan madhuvane tapaù |sa cakre yamunä-tére muni-dåñöena vartmanä ||30||

çraddhaëvitena japatätha japa-prabhävätsäkñäd iväbja-nayano dadåçe hådéçaù |

divyäkåtiù sapadi tena tataù sa eva harñät punaç ca japatä sakalätma-bhütaù ||31||

paçyan dhruvaù sa vibhum ekam açeña-deça-kälädy-upädhi-rahitaà ghana-cit-prakäçam |ätmänam apy atha påthaì na viveda tasmin

viñëau niveçita-manä na jajäpa bhüyaù ||32||

kñut-tarña-väta-ghana-varña-mahoñëajaà ca çäréra-duùkha-kulam asya na kiïcanäbhüt |

magne manasy anupameya-sukhämbu-räçauräjïaù çiçur na sa viveda çåìgära-värtäm ||33||

vighnäç ca tasya kil çaìkita-deva-såñöäbälasya tévra-tapaso viphalä babhüvuù |

çétätapädir ivaviñëu-mayaà munià hiprädeçikän na khalu dharñayitum kñamante ||34||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye

dhruva-carite ñañöho’dhyäyaù||6||

—o)0(o—

(7)

saptamo’dhyäyaù

dhruva-caritaà

çré-närada uväca—atha bhakta-jana-priyaù prabhuùçiçunä dhyäna-balena toñitaù |

varadaù patagendra-vähanoharir ägät svajanaà samékñitum ||1||

mäni-piïjara-mauli-lälito vilasad-rakta-ghanäghana-dyutiù |

sa babhäv udayädri-matsaräddhåta-bälärka iväsitäcalaù ||2||

vilasan-mukham asya kuëòala-dvaya-raçmi-cchuritäntaraà dadhau |

nikaöodita-bäla-bhäskara-dvaya-phullämbuja-kämtim uttamäm ||3||

sa raräjakaustubha-maëéndra-bimbitaàsakalaà dhruvasya purato jagad dadhat |

svajana-priyaù karuëayä nijaà vapurdhåta-viçva-rüpam iva darçayan vibhuù ||4||

citra-ratna-maya-bhüñaëair vibhuù péna-våtta-vitatäs tadä bhujäù |tasya sevaka-saméhita-pradäù

kalpa-våkña-viöapäù phalair iva ||5||

çrémad-aìghri-yugalaà babhau vibhoù svecchayä nakha-rucä niñevitam |

nityam änata-janopalabhyayä jïäna-puëya-yaçasäm iva çriyä ||6||

sa räja-sünuà tapasi sthitaà taà

dhruvaà dhruva-snigdha-dhåg ity uväca |

dantäàçu-saàjïair amåta-pravähaiùprakñälayan reëum iväsya gätre ||7||

varaà varaà vatsa våëuñva yas temano-gatas tvat-tapasäsmi tuñöaù |

dhyänänvite nendriya-nigraheëamano-nirodhena ca duñkareëa ||8||

tévräplavas tértha-tapo-vratejyätoñäya me satya-mayaç ca panthäù |

kintv eña düre nigåhéta-citta-dhyänaà kñaëaà väpi tad eva tuñöyai ||9||

yad vä ekenäpi nareëa cetomayärpitaà väyu-balaà nigåhya |taà sarvataù päti mamäjïayaitat

sudarçanaà präpya sadaiva dhéra ||10||

jitvaiva mäyäà mama sädhu-buddhiryas tvädåço brahmaëi tiñöatéha |tasmai pradätuà tvarate varän me

manas tato vatsa våëéñva kämän ||11||

çåëvan vacas tat sakalaà gabhéramunmélitäkñaù sahasä dadarça |

sva-cintyamänaà svayam eva mürtaà caturbhujaà brahma pura-sthitaà saù ||12||

dåñövä kñaëaà räja-sutaù supüjyaàpuras trayéçaà kim ahaà bravémi |

kià vä karométi sa-sambhramaù sanna cäbravét kiïcana no cakära ||13||

harñäçru-pürëaù pulakäcitäìgaùpraséda nätheti vadann athoccaiù |daëòa-praëämäya papäta bhümau

sa vepamänas trijagad-vidhätuù ||14||

taà bhakta-käntaù praëataà dharaëyämäyäsito’séti vadan karäbjaiù |

utthäpayämäsa bhujau gåhétvä saàsparça-harñopacitau kñaëena ||15||

tato varaà räja-çiçur yayäceviñëuà paraà tat-stava-çaktim eva |

taà mürta-vijïäna-nibhena devaù

pasparça çaìkhena mukhe’malena ||16||

atha muni-vara-datta-jïäna-candreëa samyag-vimalitam api cittaà pürvam eva dhruvasya |tribhuvana-guru-çaìkha-sparçaja-jïäna-bhänur

vimalayatitaräà taà sädhu tuñöäva håñöäù ||17||

çré-dhruva uväca—jaya jaya vara-çaìkha çré-gadä-cakra-dhärinjaya jaya nija-däsa-präpya-durlabhya-käma |tribhuvana-maya-sarva-präëi-bhävajïa viñëo

çaraëam upagato’haà tväà çaraëyaà vareëyam ||18||

prakåti-puruña-käla-vyakta-rüpas tvam ekastri-jagad-udaya-rakñä-näça-hetus tvam eva |visadåçatara-bhüta-vyakta-rüpas tvam eakas

tata idam iti tattvaà jïäyate kena sükñmam ||19||

avikåta-nija-çuddha-jïäna-rüpaç ca yas tvaàvikåta-sakala-mürtiç cetanätmä çrutaç ca |sphurati tava nirodho vaidikas tena nätha

bhramati budha-jano’yaà tvaà prasädaà vinätra ||20||

avikåta-nija-rüpas tvaà tathäpéça näyaàvikåta-vividha-bhävo mäyayä te viruddhaù |dina-kara-kara-jälaà hy uñara-sthäna-saìgäd

avikåtam api dhatte néra-rüpaà vikäram ||21||

çrutam iha tava rüpaà vaikåtaà käraëaà cetyakhilam api jagad vai vaikåtaà tad vikäri |

sad iti samupalabhyaà brahma yat käraëaà tattad ubhayam api vande deva-vandyaà munéndraiù ||22||

daça-çata-mukham éça tväà sahasräkñi-pädaàvadati varada vedas tvaà yato viçva-mürtiù |vimalam amukha-pädaà cäkñi-bähüru-hénaà

vitatam apåthu-dérghaà brahma-bhüto yatas tvam ||23||

vitata-vimala-rüpe tvayy ado nätha viçvaàpåthag iva paridåñöaà sväçaryäbhinnam eva |jalamayam iva pheëaà väridhau dåçyate’tho

laya-samucita-käle tvan-mayaà syät påthaì naù ||24||

tvam iha vividha-rüpais tvan-mayän päsi lokänagaëita-påthu-çaktir näçayann utpatha-sthän |

praëata-janam ananta-jïäna-dänena rakñan

dhana-tanaya-vadhübhir mohayaàs tvayy araktän ||25||

tri-jagad-udaya-näçävicchayä yasya tasyasvajana-sakala-kämotpädanaà naù staväya |khala-jana-hananaà vä çrépate te tatas tväm

agaëita-guëa-sindhuà staumi no kintu vande ||26||

kunda-nibha-çaìkha-dharam indu-nibha-vaktraàsundara-kara-sudarçanam udära-häram |3

vandya-jana-vanditam idaà tu tava rüpaàdivya-mati-hådyam akhileçvara nato’smi ||27||

sthänäbhikämas4 tapasi sthito’haàtväà dåñöavän5 sädhu6-munéndra-guhyam |

käcaà vicinvann iva7divya-ratnaàsvämin kåtärtho smi varaà na yäce ||28||

apürva-dåçye tava päda-padmedåñövä dåòhaà nätha na hi tyajämi |

kämän na yäce sa hi ko’pi müòhoyaù kalpa-våkñät tuña-mätram icchet ||29||

tväà mokña-béjaà çaraëaà prapannaùçaknomi bhoktuà na bahiù sukhäni |

ratnäkare deva sati sva-näthevibhüñaëaà käca-mayaà na yuktam ||30||

ato na yäce varam éça yuñmat-pädäbja-bhaktiù satataà mamästu |

imaà varaà deva-vara prayaccha punaù punas tvam idam eva yäce ||31||

ity ätma-sandarçana-labdha-divya-jïänaà dhruvaà taà bhagavän jagäda |

pralobhayan räja-sutaà tadvaktaàmithyä na kiïcit çåëu vatsa guhyam ||32||

ärädhya viñëuà kim anena labdhaàmä bhuïjaneñv ittham asädhu-vädaù |sthänaà paraà präpnuhi yan mataà te

kälena mäà präpsyasi çuddha-bhävaù ||33||3 sundara-sudarçanam udäratara-häsam iti pustakäkäre päöhaù.4 sthänäbhiläñé iti gauòéya-päöhaù.5 präptavän 6 deva7 api

ädhära-bhütaù sakala-grahäëäàkalpa-dhruvaà sarva-janaiç ca vandyaù |

mama prasädät tava sä ca mätätavänvitkasthästu sunétir äryä ||34||

ädhära-bhütaù sakala-grahäëäàkalpa-dhruvaù sarva-janaiç ca vandyaù |

mama prasädät tava sä ca mätä taväntika-sthästu sunétir äryä ||35||

taà säntvayitveti varair mukundaù svam älayaà dåçya-vapus tato’gät |

tyaktvä çanaiù snigdha-dåçä sva-bhaktaàmuhuù parävåtya samékñamäëaù ||36||

çriyä punaù so’pi sunéti-sünurvibhäti devair abhivandyamänaù |

so’yaà nèëäà darçana-kértanäbhyäm äyur yaço vardhayati çriyaà ca ||37||

itthaà dhruvaù präpa pada duräpaàhareù prasädän na ca citram etat |tasmin prasanne dvija citra-çaktau

kià durlabhaà durlabha-väg anarthä ||38||

ärädhanaà duñkaram asya kintuprasanna-mürter api bhüri vighnam |

nidrä-smarälasya-bharädi-vighnäùpräyeëa viñëuà bhajatäà bhavanti ||39||

atiprasanno’pi duräsado’saujanair våtäjeya-sahasra-vighnaiù |

phaëéndra-cüòämaëivan mahärhaù sampräpyate’smin kåtibhis tu siddhaiù ||40||

krodhädayaù çré-hari-kalpa-våkñaàrakñanty ajeyäù sakalärta-bandhum |

tad unmukhän vipratiñedhayantastän vaïcayitvä labhate tam ekaù ||41||

prauòhä hi ñaò vargam ahähiguptaàduräsadaà viñëu-nidhià mahäntam |yaù sädhayet sädhu mahotsaväya

vidyä-balät taà praëato’smi nityam ||42||

ärädhanaà duñkaram ity udäste yaù kñéëa-cittaù sa vinäñöa eva |avighna-siddhau çaraëaà tam eva

gatvärcayed yaù sa vimukta eva ||43||

yaù çraddhävän çuddha-bhävena viñëuàcetaù sevyaà sevyate véta-rägaù |

näsau vighnaiù spåçyate doña-mülairyadvad dhäntair ujjvalätmä pradépaù ||44||

yas tv etad dhruva-caritaà çåëoti dhémänna bhraçyet sa nija-padäd dhruvo yatheti |

nitya-çrér vijayati cäpadaù samastäùprahlädäsuravad aje ca bhaktimän syät ||45||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye dhruva-caritaà saptamo’dhyäyaù

||7||

—o)0(o—

(8)

añöamo’dhyäyaù

prahläda-caritre

çré-närada uväca—tataù prahläda-caritaà sa taiù påñöo’vadan mudä |

dhanyaù çåëuta viprendräù çrävyaà bhägavataà yaçaù ||1||väräha-kalpe yad våttaà prahlädasya mahätmanaù |

çrémän paräçaraù präha samyag eva mahä-matiù ||2||pädma-kalpe tu caritaà tasyaitad varëyate mayä |bhavanti pratikalpaà hi viñëor lélädhikäriëaù ||3||

namaù puëya-viçeñäya tasmai yena mamäçrayam |präpya me sukhitä jihvä hari-kértana-lampaöä ||4||jihväà labdhväpi yo viñëuà kértanéyaà na kértayet |

labdhväpi mokña-niùçreëéù sa närohati durmatiù ||5||tasmäd govinda-mähätmyam änanda-rasa-sundaram |çåëuyät kértayen nityaà sa kåtärtho na saàçayaù ||6||bhaktasya vaiñëavaà çrutvä yad aìgaà pulakäïcitam |

tat tasya divya-kavacaà duritästra-niväraëam ||7||çåëvan hari-kathäà harñäd yad açrüëi vimuïcati |

tan nirväpayati svasya täpa-traya-mahänalam ||8||tasmäd imäà kathäà divyäà prahläda-caritäïcitäm |

ananta-mähätmya-paräà çåëudhvam åñi-sattamäù ||9||hiraëyakaçipur näma puräbhüd ditijeçvaraù |

yan-nämädyäpi saàçrutya nünaà bibhyati devatäù ||10||yadäjïayä muni-gaëäs tyakta-veda-parigrahäù |

dhyäna-yajïa-japair viñëuà närcayan yad-vaçe sthitäù ||11||huìkåtair nirjitaù çakro yasya nämnaiva nirjitaù |

praçaçaàsur guru-gaëaiù surä vidrutya nirjane ||12||sudurvåtto’pi viprarñe jïänibhir na hi dåçyate |

nåsiàha-karajaiù puëyair yaù säkñäl labdhavän gatim ||13||tasya sünur abhün muktaù prahlädo näma vaiñëavaù |hiraëyakaçipor muktir yato janama-dvayäntarä ||14||

taà viñëu-bhaktiù svécakre prahlädaà janmanaù purä |janmäntara-kåtaiù puëyair yathä yäti svam äçrayam ||15||

so’vardhatäsura-kule nimalye malinäçraye |mahati gräha-duñöe’bdhau viñëor vakño-maëir yathä ||16||

sa vardhamäno viraräja bälaù saha traéëätha-padäbja-bhaktyä |

parisphurantyä sva-puraù purotthaàphalaà dadatyägrata eva tattvam ||17||

bälo’lpa-deho mahatéà mahätmävistärayan bhäti sa viñëu-bhaktim |siddhià mahiñöhäm iva mantra-räjo

mahälatäà béjam iväëu-mätram ||18||

sa viñëu-pädäbja-rasena bhaktiàpravardhayämäsa phalena sä ca |saméhitenainam ajasram itthaà

tayoù pravåddhiù praguëé babhüva ||19||

amuïcaté kñema-karé ca nityaàpravåddhamänä caritena tasya |jïänämåta-stanya-rasena bälaà

pupoña mäteva tam éça-bhaktiù ||20||

pravardhitä kalpa-lateva bhaktiùçré-kåñëa-kalpa-druma-saàçrayäsmai |

akuëöhitägräharahar naväni jïänäni divyäni dadau phaläni ||21||

sa bäla-lélä surahänya-òimbhaiùprahelikä-krédänakeñu nityam |

kathä-prasaìgeñu ca kåñëam uktaànoväca kiïcit sa hi tat-svabhävaù ||22||

itthaà çiçutve’pi vicitra-kärévyavardhateça-smaraëämåtärdraù |sa kalpa-våkñäìkuravad bhaviñyan

mähätmya-saàsücaka-ramya-mürtiù ||23||

taà padma-vaktraà daityendraù kadäcil lalamävåtaù |bälaà guru-gåhäyätaà lälayan präha sa-smitam ||24||

sudhés tvam iti te mätä nityam prahläda tuñyati |seyaà tathä vayaà kiïcit paçyämo guru-çikñitam ||25||

tathäha pitaraà harñät prahlädo janma-vaiñëavaù |govindaà trijagad-vandyaà guruà natvä bravémi te ||26||

iti çatru-stavaà çrutvä putroktaà stré-våtaù khalaù |khinno’pi taà vaïcayitum jahäsoccaiù prahåñöavat ||27||

äliìgya ca sa taà präha sädhu kià kià punar vada |häsäà govinda kåñëeti sädhadvija-viòambanä ||28||evaà vadati satyaà te mama räjyaà purä khaläù |

çäsitäs te mayedänéà tvayedaà kva çrutaà vacaù ||29|pitur duñöa-vacaù çrutvä çrémän sa-bhaya-sambhramaù |prahlädaù präha hä härya maivaà brüyäù kadäcana ||30||

sarvaiçvarya-pradaà mantraà bhavägneù stambhanaà tathä |häsyaà kåñëeti ko brüyäd ädyo mantro yato’bhayam ||31||

kåñëa-nindä-kåtaà päpaà gaìgayäpi na püyate |kåñëeti çata-kåtvas tvaà japa bhaktyätma-çuddhaye ||32||

aho avidyä-präbalyaà svayaà yenaiva lélayä |däru-därä yathotsåñöo jano’jïäta-nija-sthitiù ||33||

vinä yac-chaktim unmeña-nimeñe’py aprabhuù svataù |viñëuà tam eva hasati svayaà häsyas tu vastutaù ||34||

gurave’pi barvémy etad yato hita-karaà param |çaraëaà vraja sarveçaà purä yadyapi päpa-kåt ||35||athäha prakaöa-krodhaù surärir bhartsayan sutam |

dhik dhik capala te çélaà mamäpy agre pragalbhase ||36||uktveti pärito vékñya punar äha çiçor guruù |

vadhyatäm eña daiteyä na çubhaà hi dvije’nåte ||37||atha daityair drutä néto nibadhya kuçalo dvijaù |

dhémän üce khalaà deva deväntaka-parékñitäm ||38||lélayaiva jitaà deva trailokyaà nikhilaà tvayä |

asakån na hi roñeëa kià krudhyasy alpake mayi ||39||kåça-krodho’tha deväris tac-chatrutvoväca dhik dvijän |

viñëoù stavaà mat-sutaà tvaà bäla-päöham apépaöhaù ||40||sakhedaà vékñitaù präha täta väcyo na me guruù ||41||trijagad-guruëaivetthaà käruëyäc chikñito’smy aham |asädhu bhäñase nätha tvaà ca tenaiva çikñitaù ||42||na so’sti tanubhål-loke yo’nantät preritaù svayam |bravéti bhuìkte pibati ceñöate ca çvasity api ||43||

uktam eva vadämy etat tyajemäà tämaséà dhiyam |pürvaà tvayärcito viñëur bhaktyaiçvaryaika-käraëam ||44||

trailokyaiçvaryam etat te yat prasädäd ihäbhavat |tam anarcayato viñëuà vyaktä täta kåtaghnatä ||45||

yad vätma-bhävaà na janas tyaktuà çaknoti sarvathä |sarveça-kalpitaà tasmäd ito’nyan na bruve guro ||46||

gurur apy aìgulià mohäd ahidaàñöräntare’rpayan |niñedhya iti matvoktaà yat kiïcit tat kñamasva me ||47||

uktveti pädävanataà räjä sämnäm alaà sutam |tad-guruà mocayitväha vatsa kià tvaà bhramasy alam ||48||

mamätmajasya kià jäòyaà taväçakta-dvijätivat |viñëu-pakñair dhruvaà dhürtair güòhaà nityaà pratäryase ||49||

tyaja dvija-prasaìgaà tvaà jaòa-saìgo hy açobhanaù |asmat-kulocitaà tejas tava yena tirohitam ||50||

yasya yat-saìgatiù puàso maëivat syät sa tad-guëaù |sva-külarddhyai tato dhémän sva-yüthyän eva saàçrayet ||51||

mat-sutatvocitaà tyaktvä viñëu-pakñéya-näçanam |svayam eva bhajan viñëuà manda kià tvaà na lajjase ||52||

viçvanäthasya me sünur bhütvänyaà nätham icchasi |ärüòhasya yato hasté hrasva ity asti lokaväk ||53||çiçur vä tvaà na jänéñe vartamänaù paroktibhiù |

çåëu vatsa jagat-tattvaà nätra kaçcij jagat-prabhuù ||54||yaù çüraù sa çriyaà bhuìkte yaù prabhuù sa maheçvaraù |

sa devaù sakalärädhyaù sa cähaà trijagaj-jayé ||55||viñëu-nämästi deveñu satyaà devottamaç ca saù |

mäyé çambaravaà kintu so’sakån nirjito mayä ||56||bälas tvaà tän dvijän ittham upadeñöum ihänaya |

teñäm ahaà pravakñyämi yathä viñëor ahaà paraù ||57||tyaja jäòyam ataù çauryaà bhajasva sva-kulodbhavam |

uttiñöha keçari-çiço jahi deva-måga-vrajam ||58||ity äkarëya sudhéù präha pitaraà racitäïjaliù |

tätaivam etac chüraç ca viçvanätha nänyathä ||59||tvaà nähaà präkåtaà manye trijagaj-jayinaà param |

dhruvaà tvaà trijagad-bhartur viñëor eväàça-sambhavaù ||60||idaà çauryam iyaà çaktir édåçyäù sampadaù prabhoù |ananta-çakter aàçatvät sücayantänya-durlabhäù ||61||

kintv anyad avicäryoktaà dvija-saìgaà tyajeti yat |prasédärya tamasy andhe bhraman dépaà tyajet katham ||62||

ajïäna-dhvänta-durlakña-viñayävaöa-saìkaöe |vrajan bhava-bile dépaà dvija-saìgaà bhajet sudhéù ||63||

mätsaryäd vä våthä-dveñäd dvija-saìgaà hi yas tyajet |sammärga-darçanaà müòhaù sa hanyät sve ca cakñuñé ||64||

dvija-saìgaà kathaà jahyäd amåtäsväda-sat-phalam |khala-saìgaà kathaà kuryäd bhavägny-uddépanänilaù ||65||

viñëoù sarvamayasyäpi pradhänästanavo dvijäù |kathaà janma våthä kuryäà tyaktvä taiù saìgatià guro ||66||

go-brähmaëäù paraà daivaà havir manträtmakä yataù |viñëu-çaktis tad-ädhärä samasta-jagad-äçrayä ||67||

sarvadaivopajévanti yän añöau deva-yonayaù8 |devänäm api devebhyas tebhyaù ko na named budhaù ||68||

jagad-rathasyäkña-bhütä dhåtyai go-brähmaëä dhruvam |püjitäù praëatä dhyätä ye rakñanti sadä janän ||69||go-vipra-sadåçaà nänän dåñöädåñöaà hitaà nèëäm |

vastuvad darçana-sparça-kértanaiù kalmañäpaham ||70||änäàottampacéyamänaç ca päpägnir avaçair janaiù |sadyo giled imän lokän go-viprair värito na cet ||71||vipä eva bhava-vyädheù kliñöaà sva-çaraëägatam |

divya-jïänauñadhaà dattvä rakñanty auñadha-vedinaù ||72||viprä eva vijänanti tad viñëoù paramaà padam |

kim asiddhä vijänanti nidhià güòhatamaà prabho ||73||tasmäd dvijä janaiù püjyä jïäna-siddhyai viçeñataù |

deva buddhyä yad ajïäné na nirviëëaù paraù paçuù ||74||iti putra-vacaù çrutvä hiraëyakaçipuù krudhä |

mithyä vihasya prähedam aho’dbhutam idaà mahat ||75||asuro’yaà dvijän stauti märjära iva müñikän |

dveñyän çikhéva phaëino durnimittam idaà dhruvam ||76||labdhväpi mahad aiçvaryaà läghavaà yänty abuddhayaù |yad ayaà mat-sutaù stutyaù stävakän stauti nécavat ||77||re müòha dåñöväpy aiçvaryaà mama brüñe harià muhuù |

käkaù smarati vä nimba-phalaà cüta-vane sthitaù ||78||kas te bahu-mato viñëur yaà jänanti dvijä vada |

asmädåçasya tu hareù stutir eñä viòambanä ||79||avidyamänaà tvaà viñëuà varëayan bahudhä mudä |

tantün vinämbaraà citraà vayaà matta ivekñyase ||80||abhitti-citra-karmeva khapuñpasyeva saurabham |

müòha-nirviñayaà viñëoù kià na jänäsi saàstavam ||81||tvaà paçyasi çiçur viñëum api sükñma-dåço vayam |

vékñamäëä na paçyämo mattaù paçyati ko’paraù ||82||

nindantam itthaà tam uväca bälojïänärëavaù svaà pitaraà sa-roñaù |abhér akhinnaù sa pidhäya karëau

guruç ca väcyaù para-gurv-amitraù ||83||

satyaà na jänäsi munéndra-guhyaàjaòa-svabhävo’sya jaòa-svabhävam |akampanaà taà bahu-kampanas tvaà

nigüòha-tattvaà prakaöärtha-darçé ||84||

jïänena yeñäà vidadhe vidhätä paräyaëaà kevala-cakñur-ädi

käruëya-pätraà bata dehinas tekathaà vijänéyur aténdriyaà tam ||85||

8 vidyädharädi.

manas tu tad vedam asti labdhaàmätsarya-dambha-smara-paìka-liptam |puàsäà manas taà samalaà viçuddhaà

viñëuà kathaà vedayitum prabhuù syät ||86||

vicakñaëäs tasya maläni samyagvidhüya vairägya-jalena kecit |

çuddhena tenäth vidanti çuddhaàsa gocaraù syät katham asmad-ädeù ||87||

mätsarya-lobha-smara-roña-çiñyäùpaçyema viñëuà yadi taà vayaà ca |tat kià våthäñöäìgaka-yoga-tantraiù

kliçyaty alaà parëa-bhujo munéndraù ||88||

ahaà ca taà täta na vedmi samyakjïätaù sa cet sarvamayaù sukhätmä |punar na bheda-pravaëena puàsäà

bhävyaà vibhus tarhi vimuktir eñä ||89||

vayaà tu tädåk-sthiti-käìkñiëo’pivåthä hatäçäs tam ajaà na vidmaù |

kiïcit kadäcid yadi tät vidmastasyaiva mäyä punar ävåëoti ||90||

tat tävad ästäà bhüyo’pi käraëaà viñëu-darçane |çåëu mätsarya-vastraà hi jïänäìgävaraëaà dåòham ||91||

mätsaryäd vékñyase viñëuà tataù enaà na paçyasi |locane sudåòhaà baddhä didåkñuù kim ihekñate ||92||bhakti-püto didåkñus taà tad drakñäsi jaganmayam |

dviyäïjanäkta-nayanaù siddho’dåçyam ivauñadham ||93||svamäyayä jagat kåtsnaà vaçékurvann apéçvaraù |

viñëur bhaktyaikayä citraà vaço bhavati dehinäm ||94||tam anicchan sukhätmänaà sarva-duùkhäçrayaù svayam |

janaù susevyaà müòhätmä çocya eva kim ucyate ||95||iti prahläda-vacanaà niçamya sura-kaëöakaù |

bhrükuöé-vikaöäöopaù sphuöa-krodhodbhaöänanaù ||96||vavarña vaiñëave sünau bharsanäçani-saïcayam |

tam eva bhävaà nåharau sücayann akhilätmani ||97||müòhaù sva-çaraëäc cainaà govinda-çaraëaà dvijäù |nirväsayämäsa bhaöair äyuù-çeñam ivätmanaù ||98||jihmaà nirékñya ca präha cädharaà kampayan ruñä |yähi yähi dvija-paço sädhu çädhi çiçuà mama ||99||

prasäda ity eva vadan sa viprojagäma gehaà khala-räja-sevé |

viñëuà visåjyänvacarac ca daityaàkià vä na kuryur bharaëäya lubdhäù ||100||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-caritre’añöamo’dhyäyaù

||8||

—o)0(o—

(9)

navamo’dhyäyaù

prahläda-caritre

çré-närada uväca—so’py äçu néto guru-veçma daityair

daityendra-sünur guru-bhakti-bhüyaù |apeña-vidyä-nivahena säkaà

kälena kaumäram aväpa yogé ||1||

präyeëa kaumäram aväpya lokaùpuñëäti nästikyam asad-ratià ca |tasmin vayasy asya bahir viraktiù

kåñëe tv abhüc citram aje ca bhaktiù ||2||

yadä kaläbhiù sakaläbhir evapürëo bhavan naiva tadäsya samyak |

prakäçitänanta-padaù samastäùprajïäna-candras tu kaläù pupoña ||3||

kñayiñëutä-brähu-bhaya-vyatétaàprajïäna-saàjïaà vibhum asta-doñam |sadoditaà präpya navaà sa candraà reje’kalaìkaà håta-sarva-täpam ||4||

daityendra-bhétyä guruëäpy anuktaàbrahmäsya säkñäd aparokñam äsét |

hareù prasädena sahasra-raçmausthite hi dépena na dåçya-dåñöiù ||5||

gurüpadeçäàç ca våthaiva manyemahämater müòhamater bhåçaà ca |

nirämayasyeha kim auñadhenapuàsas tathaivotkaöa-yakñma9-bhäjaù ||6||

atha sampürëa-vidyaà taà kadäcid ditijeçvaraù |änäyya praëataà präha prahlädaà daitya-puìgavaù ||7||jïätaà dvijoktaà tat-kåtsnam asad ity asya kià tvayä |

yenärvak chädito hy äsér bhasmany evägnir aprabhaù ||8||sädhu jïäna-nidher bälyän mukto’si sura-südana |

idänéà bhräjase bhäsvän néhäräd iva nirgataù ||9||bälye vayaà ca tvam iva dvijair jäòyäya mohitäù |

vayasä vardhamänena putrakaivaà suçikñitäù ||10||tad adya tvayi dhürye’haà sarva-kaëöakatä-dhuram |

vinyasya syäà cira-dhåtäà sukhé paçyan çriyaà tava ||11||guruç ca néti-naipuëyaà mamägre’varëayat tava |

na citraà putra tac coktaà vicitraà väïchataù çrutéù ||12||netrayoù çatru-däridryaà çrotrayoù suta-süktayaù |

yuddha-vraëaà ca gäträëäà mäninäà hi mahotsavaù ||13||çrutveti nikåti-prajïa-rakñaù-pati-vacas tataù |

jagäda yogé niùçaìkaà prahlädaù praëato gurum ||14||süktayaù çrotrayoù satyaà mahäräja-mahotsavaù |

kintu tä vaiñëavé-väco muktvä nänyä vicäraya ||15||nétiù sükti-kathä-çrävyä çrävyaà kävyaà ca tattvataù |yatra saàsåti-duùkhaugha-rukñägnir géyate hariù ||16||durbaddhaà vä subaddhaà vä vacas tat sabhir éòyate |acintyaù çrüyate yatra bhaktyä taktepsita-pradaù ||17||

artha-çästreëa kià täta yat sva-saàsåti-vardhanam |çästra-çrameëa kià tena yenätmaiva vihiàsyate ||18||

nétibhiù sampadas täbhir bahvyaù syur mamatä dåòhäù |täbhir baddho bhavämbhodau nimajjaty eva durmatiù ||19||

daridräëäà tvaà bhüyäàsi mamatä-bandhanäni hi |kadäcid uttareyus te viraktä bhava-väridheù ||20||

susthena sampadas tasmän na kämyä néti-çästrataù |vyädhayaù prärthéyäù kià våthä duñöauñadädanät ||21||tat svékurvanti vidväàsaù çästraà yena bhaväbhidhaù |anädir hanyate çatru mahästraà subhaöä yathä ||22||kià ca sädhana-bhütä hi nétayaù sampadaù phalam |phala-sädhana-bhedädi loke viñëu-maye kutaù ||23||

cetanäcetanaà kåtsnaà jagad viñëu-mayaà yadä |kartuù sädhana-sädhyä hi bhedäs te te tadä våthä ||24||santu vä sampadaù sädhyäs täsu kià sat-phalaà bhavet |tyaktvä tad-arjane kleçaà kleçaà ca tad-apäyajam ||25||dhana-bandhu-mayé lakñmér vidyul-lolä na cet tataù |yujyetäpy arjanaà tasyä dåñöa-särä ca sä tadä ||26||yadi vä durmatiù kaçcid bähya-lakñmém avekñate |

tathäpi nétibhiù kià syät seväù çréço hi sarvadaù ||27||9 çväsa-roga-viçeñaù.

dadäty abhyantaräà lakñméà bähyäà vä sudhiyärcitaù |bhakti-cintänusäreëa prabhuù käruëya-sägaraù ||28||sarvajïaà manasä sevyaà lélä-såñöa-jagat-trayam |

akñobhyaà karuëä-sindhuà kåñëaà kas täta näçrayet ||29||vaiñëavaà väìmayaà tasmät sevyaà çrävyaà ca sarvadä |

mumukñubhir bhava-kleçän no cen naiva sukhaà kvacit ||30||iti tasya vacaù çåëvan saroño’nåta-sannibham |

jajväla daityaù santaptaà sarpir adbhir abädhikam ||31||prahlädasya giraà puëyäà jana-sammoha-näçiném |

nämåçyatäsuraù çrutvoluko bhänu-prabhäm iva ||32||parito vékñya sampräha kruddho daitya-bhaöän idam |

hanyatäm eña kuöilaù çastra-ghätaiù subhéñaëaiù |utkåtyotkåtya marmäëi rakñatv enam ato hariù ||33||

paçyatv idäném evaiña hari-saàstavajaà phalam |käkola-gådhra-kaìkebhyo hy asyäìgaà saàvibhajyatäm ||34||

mä bhüyaù karëa-padavéà jvalayanté mano mama |yathä gacched dhari-kathä tathainaà nayata kñayam ||35||

athodyatästrä daiteyäs tarjayantaù sva-garjitaiù |acyutäd acyutaà dhéraà taà jaghnuù pati-coditäù ||36||prahlädo’tha prabhuà natvä dhyäna-vajraà samädadhe |

sthira-cittas tu deveça-prasädät pütatäà gataù ||37||sa sarva-çakter éçasya prasannasya ghåëä-nidheù |

karämbujena çlakñëena sarväìgeñu pramärjitaù ||38||dadhau ca tat prasädena vajré-bhütaà nijaà vapuù |

abhedyaà sudåòhaà viñëor mahimnaiva ghanékåtam ||39||akåtrima-rasaà bhaktaà tam itthaà dhyäna-niçcalam |

rarakña bhagavän viñëuù prahlädaà parameçvaraù ||40||athäbdha-padänyasya gätre çasträëi rakñasäm |

léläbja-sakalänéva petuç chinnäny anekadhä ||41||kià präkåtäni çasträëi kariñyant hari-priyam |

täpa-traya-mahästraughaù sarvo’py asmäd bibheti hi ||42||himam agnià tamaù süryaà pannagäù patageçvaram |näsädayanty eva yathä tathästräëi hari-priyam ||43||

antakät kälaküöäc ca käla-rätryä layälayät |vaiñëavänäà bhayaà nästi rakñobhir masakaiç ca kim ||44||

péòayanti janäàs tävad vyädhayo räkñasä grahäù |yävad guhäçayaà viñëuà sükñmaà ceto na vindati ||45||

tasmin parävare dåñöe nèëäà kià durjayaà dvija |sa sarvajid asarveço yo jänäti jaganmayam ||46||naiva cälayitum çekuù prahlädaà laghavo’suräù |antaù-säraà småta-harià sumerum anilä iva ||47||

te’tha bhagnästra-sakalaiù pratépotthair itas tataù |hanyamänä nyavartanta sadyaù phaladaghair iva ||48||

na citraà vibudhänäà tad ajïänäà vismayävaham |vaiñëavaà balam älokya räjä nünaà bhayaà dadhe ||49||

äjanma tävat tad-dehe naiva labdhäntaraà bhayam |

tadäviçajjäta-phalaà çré-bhägavata-péòayä ||50||sa sambhränto daitya-räjaù kim etad iti vismitaù |

tasthau tüñëéà kñaëaà bhétaù pannageneva veñöitaù ||51||punas tasya vadhopäyaà cintayaty eva durmatiù |

sva-karma-preryamäëo vä kià kuryäd avaço janaù ||52||samädiçat samähüya dandaçükän sudurviñän |

açastra-vadha-yogyo’yam anärya-carito’gha-kåt ||53||tasmäd bhavadbhir na ciräd dhanyatäm garaläyudhäù |

dañöaà sva-bhujam apy äçu chindyäd eva kula-druham ||54||ghaöayiñyämy amuà putraà sadä kåta-para-stavam |

hiraëyakaçipoù çrutvä vacanaà tad bhujaìgamäù |tasyäjïäà jagåhur mürdhnä prahañäd vaçavartinaù ||55||

atha jvalad-garala-karäla-daàñöriëaùsphuöa-sphurad-daçana-sahasra-bhéñaëäù |

akarëakä hari-mahima-svakarëakähari-priyaà drutataram äpatatan krudhä ||56||

samékñya tän paripatataù phaëéçvaräna sambhramaù phaëiripu-ketanaà dhiyä |

yayau suto’ditija-pateù sa ca småtaùsthito’bhavad dhådi saha sarpa-çatruëä ||57||

athädaçan garala-dharä sahasraçovidhäya taà viña-çikhi-dhüma-dhüsaraù |na te’vidan hådi garuòa-dhvajaà dhåtaà

dhåta-vrataà divja nija-bhakta-rakñaëe ||58||

sa cäsmarad dhari-dhåta-çaìkha-niùsarat-sudhärasa-plutam akhilaà nijaà vapuù |athäcyuta-smaraëa-sukhämåtärëava-

sthito bahir na ca sa viveda kiïcana ||59||

tadä babhau phaëi-nikarair våthä-çramairvåtaù sukhé dvija sa hi visphurad-viñaiù |

yama-svasur10 jala-paöale yadüdvahaùsva-lélayävåta iva käliyänugaiù ||60||

garäyudhäs tvacam api bhettum alpikäàvapuñäjamåti-bala-durbhidékåte

alaà na te hari-puruñasya kevalaàvidaçya taà nija-daçanair vinä kåtäù ||61||

tataù sphuöat-sphuöa-maëi-ratna-mastaka-sravan-mahä-rudhira-bhåçärdra-mürtayaù |

10 yamunäyäù

alakñitair garuòa-çataiç ca khaëòitäùpradudruvur drutam aniläçanä bhayät ||62||

rarakña taà nija-pada-bhaktam acyutaùphaëi-vrajäd dvija na ca tatra vismayaù |

måkaëòujaù sakala-laye tv apälayattato’pi kià trijagad abhüd yad-icchayä ||63||

tataù sravat-kñataja-viñaëëa-mürtayodvidhä kåtodgata-daçanä bhujaìgamäù |

sametya te danuja-patià vyajijïapanviniùçvasat pracala-phaëäù suvihvaläù ||64||

tavätmajaà na ca vayam ardituà kñamäùkathaà prabho jita-sura-räja-keçaré |såjet sutaà paraà gavädhyam édåçaà

mahad-balaà tava ca sutasya nädbhutam ||65||

asmäàs tu jijïäsasi cet samudrändåñöyaiva kürmo viña-vahni-dagdhän |prabho mahädrén api bhasma-çeñäàs

tasminn açaktäs tu tavaiva vadhyaù ||66||

mahänubhävasya tavätmajasyavadhe prayuktä garuòair hatäù sma |kväpy ägatais tat-tanu-vajra-ghätät

svämi-druhäà no daçanäç ca bhinnäù ||67||

tad adbhutaà deva tadéyam aìgamakñëor måëälaà muhur udvibhäti |

vidaçyamänaà prakharais tu daàñörairdambholi-säräriìgaëià kaöhoram ||68||

itthaà dvijihväù kåtino nivedyayayur visåñöäù prabhunäkåtärthäù |

vicintayantaù pathi vismayenaprahläda-smämarthya-nidänam eva ||69||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-caritre navamo’dhyäyaù

||9||

—o)0(o—

(10)

daçamo’dhyäyaù

hiraëyakaçipuà prati prahlädopadeçaù

çré-närada uväca—athäsureçaà sacivair vicärya

niçcitya sünuà tam adaëòa-sädhyam |ähüya sämnä praëataà jagäda

väkyaà sadä nirmala-puëya-cittam ||1||

prahläda duñöo’pi nijäìga-jätona vadhya ity adya kåpä mamäbhüt |

ädiçya sarpän asuräàç ca paçcädanugrahän me suhito’sy amoghät ||2||

mäm icchayänugraha-nigrahäëäàkartäram itthaà nahi vetsi pürvam |

yatas tvam asmän parimucya bälyädanäma-rüpaà harim äçrito’si ||3||

itaù paraà tvaà tyaja putra çatruàdayä hi räjïäà na sadästy abuddhe |

näkärya-kärye vimåñanti roñehaniñyase çatrur ato våthä tvam ||4||

kià vä phalaà te para-saàçrayeëakià vä na sädhyaà svata eva putra |

svädhénam eväìga balaà vicäryavisåjya maurkhyaà tyaja çatru-pakñam ||5||

pitur vacas tat paribhävya duñöaàmukunda-däsaù sa sudhér jagäda |

etat kariñyämi sahasra-kåtvastvayoditaà çlakñëataraà hi paçcät ||6||

paräçrayaiù kià sva-balaà vicäryatyajäri-pakñän iti kåtyam etat |

satäà hi vighnairù sad anicchatäà ca vacaù sadaiväpy avaçäd udeti ||7||

vicäryatäm ärya sa cäri-pakñaùprauòhäri-ñaò-vargam åte na kaçcit |svädhénam änandam asau hi päpo-

ruëandhyabhyogäya janasya nityam ||8||

kämädibhir vaïcita eña lokastyajaty anantaà prakåti-prayuktaiù |kustré-prayuktair iva duñöa-yogaiù

bhräntaù pumän svaà pitå-mätå-pakñaù ||9||

ekaù sahasreñu bhaväd viraktastritäpa-khinno yadi viñëum eti |

hradaà yathä gaus tåñitas tatas taànivärayanty äçu harayaù smarädyäù ||10||

tyajämi cainaà ripu-pakñam äryaçåëuñva cätméya-balaà yad uktam |viñëor balaà sa hy akhilätma-bhütastad anya eväpara-saàçrayaç ca ||11||

iyaà ca me täta sadä pratijïätyajämi çatrünn aparän bhajiñye |balaà bhajiñye nijam aiçam eva

satyäçiño me bhavataù prasädät ||12||

yad doñavac coktam anäma-rüpaàharià çrito’néti guëaù paro’yam |

sa-näma-rüpeëa sa-näma-rüpaù sevyaùkathaà syät sva-samäna-rüpaù ||13||

avaikåtaiù sevyam anäma-rüpaàsa-näma-rüpaç ca vikära-yuktaiù |

kärpaëya-muktaiù kåpaëo na sevyaùkärpaëya-héno dhanavän hi nänyaù ||14||

asthülam ahrasvam anaëv adérghamanäma-rüpaà yad ananta-vastu |

tad eva sevyaà bhava-bhéruëäryatad brahma viñëuù sa tam eva käìkñe ||15||

yad vätiguhyä sthira-yogi-yogyäkatheyam ästäà para-tattva-niñöhä |

tät sva-vakträd adhika-pramäëaàbhakñyaà grahétuà nahi çakyam attum ||16||

anäma-rüpo na sa maïju-keçé-mahägha-bhit puëya-sahasra-nämä |

lélädhåta çrémad ananta-rüpodåñöäntakaù çiñöa-janeñu dätä ||17||

nämnäà sahasreñu caturbhujasya

yaà kértayed ekam api smared vä |väcyaà phalaà ye tulayanti tasya

dviñanti deväù kila tad-vidas tän ||18||

tathä hådi brahma-pare svarüpaàhautäçanaà vaiñëavam aiçvaraà vä |bhinnopadeçä munayaù smarantaù

sahasra-mürter amåtatvam äpuù ||19||

tasyaiva rüpäëy apare smarantovidhänataù kälam åtér vijigyuù |kià cätra yäni sthira-jaìgamänäà

nämäni rüpäëi påthag-vidhäni ||20||

tasyaiva viñëoù sakaläni täniprapaïca-bhüto hi viräö sa eva |avismayatväd idam apraçasyaà

yad asty adhåñyaù phaëibhiç ca daityaiù ||21||

viñëor hi mäyä-carito jano’yaàtasyaiva çaktià katham äkrameta |

nahéndra-jälajïanareëa såñöästad bhétayo’laà phaëino’nyabhémäù ||22||

tam ittham iñöa-prada-näma-rüpaàvåthä dviñantaù çaraëaà bhaväbdheù |

ätma-druhas täta bhavanti çocyäù ajïäù khagäù pakva-vanaà våthaiva ||23||

yad vä prabhu-preraëayaiva sarvepravartamänäù sati garhite vä |

vicitra-karmänuga-buddhi-baddhäùkuryuù ssvayaà kià satatäsvatanträù ||24||

guros tava kñobha-karaà na väcyaàmayä kathaïcit tad alaà vacobhiù |kuruñva me’nugraham ärya yad vä

tad vä karomi sva-kåtaà ca bhokñye ||25||

uktveti gauraväj joñaà sthite dharma-pare sute |daitya-räö parito vékñya mäyé khedäd iväbravét ||26||

aho paçyata putrasya vardhitasya kriyä-phalam |mamaiva pratiküläni khedäya vadati cchalät ||27||

he mantri-sattamä brüta bhavadbhir vä vicäryatäm |vadyatad ukte väg-jäle kiïcit säräà chalaà vinä ||28||re müòha putrakäkathyaà bhäñase tvam anargalam |

matto mantri-varebhyaç ca kayä yuktyäsi buddhimän ||29||jarayä naiva jérëäìgo vyadhibhir naiva karñitaù |

sarvatränupayogé vä na tvaà yena bhajasy ajam ||30||durlabhaà mat-sutatvaà ca yauvanaà cedåçéà çriyam |

labdhväpi bhoktuà neças tvaà jäòyät kléba ivorvaçém ||31||manda dharmajïam ätmänaà manyase satataà chalät |

vadasi pratikulaà me tavaiva hita-vädinaù ||32||bhajasva viñayän ramyän käntä-keli-rasojjvalän |

tyaja nirviñayä väcas tvam äyur mä våthä kåthäù ||33||säbhiläsa-dåçaù kñébäù käminér icchayä bhajan |

punar brahma sukhaà çläghyam iti naiva vadiñyasi ||34||mågayä-dyuta-géteñu rasam äsvädayan navam |

viveka-çikñä-guruñu pürvavan naiva vakñyasi ||35||bhuìkñva bhogäàç ca divyäàs tvaà viñayän mad-baläd dhåtän |

müòha sevadhim äruhya paitraà tyajasi kià våthä ||36||mayä dattaà sukhaà hitvä tvam upaindräd våthecchasi |kià na paçyasi devendraà mad-äjïä-läbha-toñaëam ||37||

prasädaà räja-räjasya räja-puträbhinandaya |prasädaà räja-räjasya räja-puträbhinandaya ||38||saharñaà déyamäneñu prasädaà yasya devatäù |

äçérvädeñu yäcante sadä durlabham épsitam ||39||bhüñä-käle ca yasya dräk candro darpaëatäà gataù |

hanyate svecchayägacchan yadi kiïcid vilambate ||40||yasya ygoyaà prayantena jaleçaù kalase dhatam |

pänéyamänayen nityaà manyate’nugrahaà param ||41||yasya dürastha-kåtyeñu duto gacchan sadänilaù |

na tiñöhati kñaëaà tena satyäkhyo’bhüt sadägatiù ||42||édåçasyaika-vérasya priyaù putro’si bhägyavän |

tyaja teñv eva deveñu kñéëeñv ekatamaà harim ||43||itthaà viçåìkhala-dhiyäà giraù çåëvan mahä-matiù |

prahlädo guru-väkyäni mene tad-vighnam ätmanaù ||44||

närada uväca—athäbravét sa tän natvä prativaktuà na me’sti dhéù |

anädara-kñobha-bhayät tüñëéà sthätuà na ca kñamaù ||45||ärädhane sarvadasya vighnä daiva-kåtästv amé |

tattva-pravåttaà puruñaà guravo värayanti yat ||46||våtäni vighnaiù çreyäàsi prabho sarväëi sarvadä |

çreyastamä kathaà siddhyen nirvighnä hari-bhävanä ||47||kadäcit kasyacid viñëau ramate caïcalaà manaù |

tam eva bhävayan näthaà sa tasya padam açnute ||50||tvayä mantri-varaiç coktam avicäryaiva kevalam |

väkyaiç cärutaräbhäsais tad vai vighnäya nänyathä ||51||vicärya vadato vakträt kathaà väg iyam uccaret |

viñayän bhuìkñva putreti pituù suta-hitärthinaù ||52||

svata eva dahaty ugre janaughaà viñayänale |kathaïcid vidrutaà täta kathaà mäà kñeptum icchasi ||53||

svayam eva janäù sarve patanti viñayävaöe |andhä iva puraù küpe parair apreritä api ||54||

yas tu tän rakñati kliñöän jïäna-märgopadeçataù |sa lokasya pitä jïeyo mätä bandhur guruç ca saù ||55||

viñayä anudhävanti tarñät sukha-dhiyo janäù |atåptäç ca nivartante mågatåñëäà mågä iva ||56||

bhaväbdhau viñaya-gräha-bhayäd viñëu-plaväçritam |karuëä nästi te täta punar mäà kñeptum icchasi ||57||

svabhäväd viñayäsaktaà protsähayati yo janam |säjyam agni-jighåkñantaà bälaà tatra sa pätayet ||58||indriyäëéndriyathärthaeñu cälayann abudho janaù |

açikñitair hi tair eva kuputrair iva péòyate ||59||viñayathärthaé parävåttiù pratyag-ätmänam éçvaram |

naiva paçyed diçaà yämyäà gacchen meru-girià yathä ||60||viñaya-brahmaëor märgau viçuddhau hi parasparam |atränya-märga-nirato yäti nänyaà paraà naraù ||61||

tasmäd viñayäsakänäà täta duùkha-paramparä |na kadäcid bhavec chäntir brahmaivaikaà hi çäntidam ||62||

praçaàsitaà tvayä matvä sukhaà viñaya-sambhavam |bahu-duùkha-vimiçratväd alpatväd duùkham eva tat ||63||

näça-dähäpaharaëa-çaìkä-miçritam alpakam |bahu-prayäsa-saàsädhyaà dhik sukhaà viñayodbhavam ||64||

nimba-cürëa-kåtaà piëòam antaù-svalpa-guòaà naraù |bhakñayan ko labhet prétià tädåg vaiñayikaà sukham ||65||

parvataà sarvataù khätvä ciraà çräntaù kåço janaù |vindyet käca-maëià yad vaà tad vä kämé bahiù sukham ||66||

tävad vähy asukhaà çläghyaà manyate kåpaëo janaù |yävad vedänta-väkyeñu vädhiryaà na nivartate ||67||

tvädåçasya mahäräja yat sukhaà dvipadäm asau |änandaù paramaù so’yaà guëito bahu-koöibhiù ||68||

präjäpatyaù çrutaù so’yaà brahmänanda-mahämbudheù |uddhåtaika-kaëändhändha-koöi-bhägena no samaù ||69||

anantam ajaraà saytam asamaà tad amiçritam |sukham ävirbhaved brähmyam acyuta-småti-mätrataù ||70||

govinda-småti-mätreëa sampräpe’tyuttame sukhe |sukhenälpena kas tuñyet kñéëa-cittaà vinä naram ||71||

dvipättvaà jïäna-leçaà ca janolabdhätidurlabham |äçrayed viñëum äçv arväk jarärogädy-upadravät ||72||

sushto yo na smared viñëuà kathaà dauùsthe sa taà bhajet |ädito yad anabhyastaà tat-käle ka ihäcaret ||73||

pürvaà rakñäm anädåtya mandaù käntäram äviçan |sahasä dasybhir vyäpto vihvalaù kena rakñyate ||74||tasmät sustho bhajed viñëuà bhävi-duùsthiti-hänaye |

bhakta-käntaà padma-netraà satataà mänasotsavam ||75||

kià vätra bahunoktena man-manas tv édåçaà prabho |prasédärya vicäryaitat prasédantu ca mantriëaù ||76||

iti ramyaà vacaù çåëvan vyadhunod asuraù çiraù |amåñyamäëo däsero jagdhevämram asat-priyaù ||77||

pürväpara-parämarña-çünyaù krodhänaläkulaù |dig-gajän sa samähüya vyädideçätidurmadän ||78||

bälo’py ayaà dig-gajendräù sva-kulaà dagdhum icchati |bhavadbhir hanyatäà dhürtaù pravåddhaù ko’prayokñyate ||79||

asmac-chatruà harià pürvam äçritä ye mayä hatäù |tän eva paçyatu hato bhavadbhir vaiñëava-priyän ||80||

niyuktäù smo’lpake kåtye iti käryä na ca trapä |bhavanta eva nipuëäç citre çatru-vadhe yataù ||81||

tac chrutvodyata-çuëòälä mahebhäs tat-priyecchavaù |ahaà-pürvikayä jagmur hantuà daityendra-sevakäù ||82||madändho jagåhuù sarve präpya viçvambhara-priyam |

prahlädaà taà kilotkñeptuà phutkära-mukharaiù karaiù ||83||atha trailokya-bhartäraà vibhräëo hådy adhokñajam |prahlädaù sakalasyäsya guruà gurutaro’bhavat ||84||

yeñäà kanduka-léläyai na paryäptäù kuläcaläù |teñäà cälayitum nälaà dig-gajä viçva-dhåk-priyam ||85||

yaù sapta-sindhu-patibhir dig-ibhair varaiç casarvair dhåtaà sva-kåtam etad ajäëòam éçaù |

lélä-phalaù çiçur ivämalakaà bibharti tasmin sthite hådi kathaà dig-ibhaiù sa dhåñyaù ||86||

tam ittham utkseptum açanuvantaùpravåddha-roñäù påthu-danta-çülaiù |

dik-kuïjaräs te nata-pürvakäyämattä nijaghnuù sakaleça-rakñyam ||87||

atha kñaëäd dig-gaja-danta-mäläçchinnäù samülaà nyapatan dharaëyäm |

madoru-dhäräù sahasä nivåttästathä pravåttäù kñata-jora-dhäräù ||88||

ärtäù svanair dyäà paripürayantodiço vibhejur dig-ibhäs tatas te |

daityeça-cittaà ca bhuvaà ca pädaiùprakampayanto bhaya-bhüri-vegaiù ||89||

itthaà dvijendräcyuta-bhakti-niñöham äçä gajäs te dadåçur na dhéram |

daàçä ivädrià çalabhä ivägniàçokä ivätma-jïam ajä ivebham ||90||

tato hiraëyakaçipuù putraà dåñövä tam avraëam |acytuäd acyutaà müòho dagdhuà daityän acodayat ||91||

coditäç cäsurä vahnau saméraëa-samedhite |sädhuà nikñipya käñöhaughaiç chädayäïcakrire ||92||

atha jvälä-mahä-jihvaù pracaëòaù sarpiñänalaù |devän vyagrävayat svargäd yugäntottha ivoñmaëä ||93||

tädåçasya mahä-vahneù prahlädaù so’ntare sthitaù |alakñitas tadä dhéraù sasmära jala-çäyinam ||94||

mahäbdhau çeña-paryaìke çayänaà yantra-mandire |antar-jale jagannäthaà so’ham asméty acintayat ||95||

itthaà dhyänäcale tasmin çaçäma sahasänalaù |mahä-jala-praväheëa samplävita iväbhitaù ||96||

niùçeñam anurävahnau haöhäc chänte sa-vismayäù |punaç ca jvälayämäsur naiväceñöata havya-bhuk ||97||guruà dåñövaiva sac-chiñyaù sarpo vägada-dhäriëam |

dhyänäd viñëu-mayaà jïätvä taà naivocchair abhüc chikhé ||98||yeñäà bhava-mahä-vahnir nälaà täpäya durjayaù |

kathaà te vaiñëaväs täta tapyante präkåtägninä ||99||atha çänte mahä-vahnau nirvikäraà nirékñya tam |

daityendraù krodha-tämräkñaù svayaà khaògam udaikñata ||100||tatas türëaà samutthäya daitya-räja-purohitäù |

mürkhaà präïjalayaù prähur dvijäù çästra-viçäradäù ||101||trailokyaà kampate deva bhåçaà tvayy asi-käìkñiëi |

prahlädas tväà na jänäti kruddhaà svalpo mahä-balam ||102||tad alaà deva roñeëa na nihantuà çaçaà hariù |

vidadhäti svayaà yatnaà vayaà tatra yatämahe ||103||näçakyo hantum asmabhir itaro’tyanukampitaù |

bataiña karuëäpätraà tvat-süto’py asudhér jaòaù ||104||tad itaù param apy evaà buddhyä buddhimatäà prabho |

upäyair yojayiñyämo vayaà yasya hite ratäù ||105||yady asmad-vacanaà pathyaà na çroñyati tavätmajaù |

nirvicäraà haniñyämas tatas tvaà bhüpa mäkrudha ||106||çasträstrair yad avadhyo’sau na tu taträsti vismayaù |

balaà hy asya vijänémaù kåtsnaà tatra ca bheñajam ||107||alaà bahüktyä paçyäsmad-balaà krodhaà tyaja prabho |

tvat-krodhasya na yogyo’yaà deva trailokya-bhéñaëa ||108||uktveti kuöila-prajïä daityaà daitya-purodhasaù |

ädäya tad-anujïätäù prahlädaà dhédhanaà yayuù ||109||vyacintan mahätmäno vaçékartuà tu te niçam ||110||

vipat praëäçana harià vicintayan vimatsaraù |sa cäpi viñëu-tat-paro guror uväsa mandire ||111||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-caritre daçamo’dhyäyaù

||10||

—o)0(o—

(11)

ekädaço’dhyäyaù

prahläda-caritre

çré-närada-uväca—atha sa guru-gåhe’pi vartamänaù

sakala-vid acyuta-rakta-puëya-cetäù |jaòa iva vicacära bähya-kåtye

satatam ananta-mayaà jagat prapaçyan ||1||

çruti-viharaëa-päna-bhojanädausama-manasaà satataà vivikta-bhäjam |

saha gurukula-väsinaù kadäcicchruti-viratävavadan sametya bäläù ||2||

tava caritam aho vicitram etatkñiti-pati-putra yato’sya bhoga-lubdhaù |

hådi kim api vicintya håñöa-romäbhavasi yadä ca vadäìga yady aguhyam ||3||

pratibhaya-bhaöa-näga-bhogi-vahnénditija-pati-prahitän vijitya susthaù |katham asi balavän apédåças tvaà

sukha-vimukhaù param atra kautukaà naù ||4||

iti gaditavataù sa-mantri-putränavadad iti dvija sarva-vatsalatvät |

çåëuta sumanasaù suräri-putroyad aham ananya-ratir vadämi påñöaù ||5||

dhana-jana-taruëi-viläsa-ramyobhava-vibhavaù kil bhäti yas tam enam |

vimåçata su.budhair utaiña sevyodrutam athavä parivarjya eña dürät ||6||

prathamam iha vicäryatäà yad adyajaöhara-gatair anubhüyate suduùkham |

kuöilita-tanubhiù sadägni-taptairvividha-puro jamanäni saàsmaradbhiù ||7||

aham iha nivasämy amedhya-paìke

jaöhara-gåhe bata pürvam asmåteçaù |bahuvidha-bahu-janmabhiç ca khinno

na nija-hitaà kåtavän aho’timüòhaù ||8||

vapur iha paritapyate yad ugraiùkaöu-lavaëämla-rasaiç ca mätå-bhuktaiù |

acalam anavakäçataù sukha-duùkhaàphalam idam acyuta-vismåteù sughoram ||9||

karägåhe dasyur iväsmi baddhojaräyunä viö-kåmi-mutra-püye |

kliçyämi garbhe’py asakån mukunda-pädäbjayor asmaraëena kañöam ||10||

itaù paraà tv acyutam eva yatnätsadä bhajiñye vigatänya-tåñëaù |syän nirgamo me jaöharät kadänu

na pürvavan mauòhyam ahaà bhajiñye ||11||

itthaà mahogrodarataç ca janturvinirgamaà väïchati pathya-kåtyai |

baddhaù paçur vä nija-bandha-muktiàpaçyann adürät tåñitas taòägam ||12||

tasmät sukhaà garbha-çayasya nästigarbhät tato niñpatitaç ca sadyaù dhiñöhät

bähyänila-sparçam aväpya mürcchäàpräpnoti mäträ saha bhüri-duùkham ||13||

viceñöamäno’tha cireëa janturgarbhe yathä vetti na kiïcid atra |äçäç ca täs tä viphalä bhavanti

purastha-måtyor iva bhoga-väïchäù ||14||

yukto munir vetti yathä sa sarvaàgarbhaà gato vyutthitavän na vetti |jägrad yathä vetti hitaà sa garbhe

suñuptavac cätra gato na vetti ||15||

athäsya bähyänila-khaòga-chinna-jïänoru-våkñät punar aìkuräbham |

akalpanaà jïäm udeti bälyetad vardhate tad vapuñaiva särdham ||16||

jïänäìkuraà tat parivardhayanti yesac-chästra-satsaìgati-toya-sekaiù |

te’tipravåddhät phalam äpnuvanti mokñäbhidhaà jïäna-taror duräpam ||17||

ye tv artha-kämän anuyänti teñäàtarñägni-taptaà nahi våddhim eti |

jïänäìkuraà tena phaläya nälaàtac chidyate’thämaraëäsi-pätät ||18||

punaç ca garbhe bhavati pravåddhamevaà hy anantäjani-måtyu-mälä |

janyasya tan mäà parvardhayet taj-jïänäìkuraà tat-phalam éça-bhaktiù ||19||

duùkhaà stré-kukñi-madhye prathamam iha bhaved garbha-väse naräëäàbälatve cätiduùkha-mala-lulita-tanu-stré-payaù-päna-miçram |

täruëye cätiduùkhaà bhavati virahajaà våddha-bhävo’py asäraùsaàsäre vä manuñyä yadi vadata sukhaà svalpam apy asti kiïcit ||20||

uktaà prasaìgäd idam ärya-puträùçåëvantu bälo’pi janasya duùkham |

apy ädhir vyädhibhir ardyamänonäkhyät tam éçaù sa hi vedanärtaù ||21||

parecchayä bhojana-majjanädaukliçyaty atha kréòanakeñu saktaù |karoti häsyaà puruñärtha-buddhyä

yat kiïcid anyaiù sa våthä-çramärtaù ||22||

bälye’jïatä sä hi sukha-duùkha-heturyünaç ca çåëvantv asukhaà bhavantaù |

sa bädhyate païca-çareëa nityaàpaïcendriyaiç cädhi-sahasra-bädhyaù ||23||

parät paraà durlabham eva väïchansadaiva sédaty avinéta-cittaù |

svair artha-därair na hi toñam eti präyaù svabhävo hy ayam eva yünäm ||24||

ye’pi svakair dära-dhanaiù sutuñöästeñäà ca nästy eva sukhaà bhave’smin |

sarve hy anityä vibhaväs tad eñäànäçe sukhät koöi-guëaà hi duùkham ||25||

jano’tra yaù snihyati dära-putra-dhaneñu tad-duùkha-mahä-tarüëäm |

béjäni dhatte hådi te ca käle

vidärayantas tanum udbhidanti ||26||

paryanta-duùkhän dhana-dära-putränanätmavän kréòati yat pragåhya |amantravid vyäla-çiçuà pragåhya

mauòhyena yat kréòati daitya-puträù ||27||

nävaà çrayed vä jaratéà mahäbdhauçäkhäà mahoccäm api chidyamänäm |

dhruvaà praëäçän viñayän duräpänviçvasya yaù çokam apäram icchet ||28||

tasmän na yüyaà sukham asti daityävåddhasya çokäs tu na varëanéyäù |sahädhi-rug-duùkhaà mahä-nadénäà

mahärëavatve vidhinä prayuktäù ||29||

kià cättra jantoù sukha-käraëaà hisarväsvavasthäsv api nänyad asti |paraà tu ye’mé viñayän duräpän

hitvaiva taà yänti ca tatra dhéräù ||30||

aputratä duùkham atéva duùkhaàkuputratä-duùkhataraà tato’pi |

labdheñu putreñv api satsu käla-dharmaà gateñv ärti-juñäà çriyä kim ||31||

nañöe sutädau hi nåëäà suramyälakñmér api pratyuta duùkha-hetuù |

vasantam andänila-candrikädipaçyan hi tapto virahé sutaptam ||32||

janasya kià cätra samakña-dåñöyäsarväsv avasthäsv api måtyu-bhétiù |

kathaà kva vä kena kadä mameti vibhüyatäà kià viñayaiù sukhaà syät ||33||

nadyambu-pänän na mågähi-pakñi-paçv-ädibhiç cätra måtir hi dåñöä |kià saìkhyayä vä na tad asti vastu

janasya yenätra na näça-çaìkä ||34||

deçaç ca kälaç ca na so’sti daityäjanasya yenätra na näça-çaìkä |vicärayaàç caitad ihärtha-däraiù

ko vä sukhé jarjaritäntaraù syät ||35||

vädhiryam ändhyaà vikaläìga-bhävärogäù sughorä yadi vä haöhät syuù |

tadä nåëäà jévanam apy aniñöaàbatäti-düre viñayeñu rägaù ||36||

dåñöaà bhavadbhiç ca yad uktam etatye tv atra saktä viñaye ramante |

ajïäninas te na vicärayantikämädi-vaçyä na ca te pramäëam ||37||

evaà bhavo duùkhamayaà sadaiva sevyaù kathaà daitya-sutäù pravåddhaiù |

kintu dvipättve’py adhikeyam ärtiù sva-präpam etac ca na karmiëo’sya ||38||

gantavyam evaà hy avaçena yognérnänä-vidhäù karma-vipäka-bhedät |

jévena taträpi ca naù samakñaàdåñöäù sughorä vividhä hy avasthäù ||39||

bhütvä mågäù karma-vaçena jévävane caranto bata nitya-bhétäù |

vyäghraiç ca siàhaiç ca khalair apäpäùkroçanti bhakñyäù kunåpaiç ca vadhyäù ||40||

niñkäraëaà hasti-çukau ca baddhausmåtvä balaà paçyata çoka-taptau |bhäraà paçur bhüri vibharti duùkhät

tenärädhaù kim akäri bhüri ||41||

meñäç ca yuddhe bata kukkuöäs tudåñöä hatäs te para-khelanärtham |

ity-ädi karmänuga-yoni-bhäjäàduùkheñv iyattästi na daitya-puträù ||42||

kià caitad uktaà khalu jaìgamatvesupräpam etac ca na karmiëo’ìga |vrajanti hi sthavaratäm avaçyaà

jéväs tataù kañöataraà na kià vä ||43||

evaà bhave’smin parimärgamäëävékñämahe naiva sukhäàça-leçam |

yathä yathä sädhu vicärayämastathä tathä duùkha-mayaà hi vidmaù ||44||

tasmäd bhave’smin kil cäru-rüpeduùkhäkare naiva patanti santaù |patanti te’tattva-vidaù sumüòhä

vahnau pataìgä iva darçanéye ||45||

yujyante väsmin patanaà sukhäbheyady asti nänyac charaëaà sukhäya |

avindatäm annam aho kåçänäàyuktaà hi piëyäka-tuñädi-khädanam ||46||

astu tv idaà çrépati-päda-padma-dvandvärcanaà präpyam anantam ädyam |

brähmyaà sukhaà satyam atäpa-miçraàsädhäraëaà sarva-janasya ca svam ||47||

tac cärcyate çrépati-päda-padmaàdvandvaà na vastrair na dhanaiù çramair naù |

ananya-cittena nareëa kintudhiyärcyate mokña-sukha-pradäyi ||48||

akleçataù präpyam idaà visåjamahä-sukhaà yo’lpa-sukhäni väïchet |räjyaà kara-sthaà svam asau visåjya

bhikñam aòed déna-manäù sumüòhaù ||49||

ye tv atra saktä viñaye ramantesusädhane brahma-sukhe hi te’ndhäù |

budhaiù suçocyä api te na tasmiàstuñyanti ye dåñöa-parävaratvät ||50||

evaà bhavaà duùkha-mayaà viditvädaityätmajäù sädhu harià bhajadhvam |

tato bhavantto’py aparokñam evadrakñyanti saàsära-phalaà ca vaù syät ||51||

asära-saàsära-taror apédaàkåñëärcanaà sat-phalam ekam asti |

bhavaà vinä ceçvara-püjane’laàlaye hi jéväçrita-liìga-dehäù ||52||

tasmäd bhavaà präpya jaganniväsamärädhayed eva visåjya räjyam |evaà jano janma-phalaà labheta

no ced bhaväbdhau prapated adhodhaù ||53||

saàsära-saàstho harim arcayitvä

tam eva saàsäram adho nayantu |etävatä vo’stu kåtaghnato’pi

mä vaù padaà saàsåtir äkramet ||54||

tasmäd bhavanto hådi çaìkha-cakra-gadädharaà devam ananta-bhäsam |smarantu nityaà varadaà mukundaà

sad-bhakti-yogena nivåtta-kämäù ||55||

sarveñu bhüteñu ca mitra-bhävaàbhajantv ayaà sarva-gato hi viñëuù |

kurvantu roñaà nija eva roñekäme ca täv eva hi sarva-çatru ||56||

apy arcayitvä pratimäsu viñëuàkrudhyan jane sarvamayaà tam eva |abhyarcya päde dvijam asya çérñëi

druhyann iväjïo narakaà prayäti ||57||

anäñtikatvät kåpayä bhavadbhyovadämi guhyaà bhava-sindhu-saàsthäù |

ästheyam etan muni-vånda-juñöaàjïänaà trayé-siddham ananya-bhävaiù ||58||

yad yan mano darçayatéha nänä-tat-tat-prayatnäd avaçeñam ekam |brahmätma-tat-käryatayä tad etan

na vismared daitya-sutäù kadäcit ||59||

ätmänam etad dhi mano maläòhyaàpratärayaty atra påthak pradarçya |tenäpramatto manasaù svabhävaà

jïätväcaret tat pratikülam evam ||60||

protsähayed yas tu mano maläòhyaàpradarçayed vastu vibhinnam eña |sa väsanäkhyaà nidadhäti tasmin

bhüyo malaà bheda-vitäna-mülam ||61||

tataù punas taà samalaà tathaiva prakäçayed yas tu mano viruddham |abheda-dåk syät prayataù kramät sa

bhüyo malasyänudayät sukhé syät ||62||

pürva-sthite cäpi male praëañöedåòhaà manaù syät prabhu çuddha-bodhe |

tasya praëäçaç ca nirodha-sädhyastasmän nirodhe manaso yateta ||63||

ähur nirodhaà ca tam eva dhéräyac cetaso nirviñayatvam asya |suduñkaraà caitad ihänupäyais

tasmäd upäyän pravadanti santaù ||64||

païca-prakäraà saguëaà vadantidhyänaà nirodhe manaso’bhyupäyam |

väyvoç ca bandhe hådi näda-sevä nivåtta-cittasya bahiù prapaïcät ||65||

daityäù prapaïco dvividho bähyaç cäbhyantaras tathä |dhana-därädiko bähyo gauëo dhyänädir äntaraù ||66||taträntaraà samäçritya tävad bähyaà tyajet sudhéù |nahi kiïcid anälambya bähya-tyägi mano bhavet ||67||

yathä vrajän néyamänaù paçur eko baläj janaiù |na tyajed vrajam abhyastaà bhüyo bhüyo’nudhävati ||68||

atha baddhä mahänyena paçunä néyate çanaiù |vraja-vismåti-paryantaà tenaiva saha tiñöhati ||69||

atha vismåta-govindas tenäpi sa viñajyate |vijïeyä manaso rétir evam eva vicakñaëaiù ||70||

gauëa-dhyänädi-yogena mano bähyät samänayet |bähya-vismåti-paryantaà sthitvaiva tjäjayec ca tat ||71||

evaà nirviñayaà cetaù kramäd bhavati nänyathä |kramaà visåjya rabhasäd ärurukñuù pataty adhaù ||72||

tat karma kurvan dhyäyäàç ca çaìkha-cakra-gadädharam |yamädi-guëa-sampannaù kramäd gacchet paraà padam ||73||

sakhäyo bahunoktena kià vaù särataraà bruve |krudhvaà saìgatià sadbhiù çåëudhvaà vaiñëavéù kathäù ||74||

maitréà bhajadhvaà sarvatra jïätvä viñëu-mayaà jagat |sadaiva viñëuà smarata sarva-kleça-vinäçanam ||75||

sat-saìgatir alabdhä ced eka eva sadä vaset |nälaped viñëu-vimukhair na ca tän paribhüñayet ||76||

dvijeñu goñu guruñu guëa-dåñöiù sadä bhavet |viñayeñu ca sarveñu doña-dåñöiù sadä bhavet |

iñöa-präpti-vipattyoç ca manaù sämyena dhärayet ||77||saìkalpayen na yat kiïcid jijïäsed brahma sarvadä |sadä cäpara-rätreñu saucittyena vibhävayet ||78||ka ätmä kià mayo dehaù kià manaù ke daçäniläù |

kédåg våtténi cäkñäëé bhedaù kaù para-jévayoù ||79||

satataà ca tam eva bhävayet sa yathä cihna-dharaç caturbhujaù |

paritaù kila dåçyate prabhuù

prakaöaù svapna-daçäsv api priyaù ||84||

ramayec ca manas tathä harau satataà käntatame yathaiva tat |

svayam eva tama aïjasäv iyät paçur abhyastam ivälayaà svakam ||85||

iti sat-patha-vartinäà hariàkåpayä mantri-sutäù prasédati |sva-padaà ca dadäti durlabhaà

vimala-jïäna-puraù-saraà kramät ||86||

atha durgama-yoga-tantrake caratäm atra ratiù kramäd bhavet |

para-deça-pure yathä tato nahi nirvighnam iyät phalaà mahat ||87||

bahunä kim ahe bhavämbudhauharir evätra paräyaëaà param |

çataço’tha vadämi daityajä harir evätra paräyaëaà param ||88||

hariù paräyaëaà paraà hariù paräyaëaà param |hariù paräyaëaà paraà punaù punar vadämy aham ||89||

gaditaà ca bhavadbhir ädarät katham asträdi-jitaà tvayeti yat |

tad-avismayanéyam éçvara-småti-vighno hy aëimädi-siddhayaù ||90||

janasya viñëu-sevan vimuktir eva sat-phalam |tad-antaräyatäà tv imä vrajanti sarva-siddhayaù ||91||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-caritre ekädaço’dhyäyaù

||11||

(12)

dvädaço’dhyäyaù

prahläda-caritre

çré-närada uväca—iti yogéçvareëoktaà prahlädena dayäbdhinä |

niçamya dhanyatäà yätäù kecit tat-sahacäriëaù ||1||anye tu rakñaù-pataye çaçaàsur därakä bhiyä |

adhyäpayati yat kiïcid deväsmän api te sutäh ||2||dhyänaà dhyeyo harim ekñi ity-ädi bahu jalpati |

tvat-sannidhäv eva tato bhétäs tväà vayam ägatäù ||3||athätiroñäd daityendras tasmai viñam adäpayat |

anaghäya na vedäsau tad eva hy ätmano viñam ||4||avijïätaà daduù südäù prahlädäya mahätmane |

mahä-viñaà sarva-bhakñye bhüri daityeçvaräjïayä ||5||atha viñëuù svabhävena prahädena sadä småtaù |ajïäta-dattam ajïätaà järayämäsa tad-viñam ||6||

rarakña bhagavän bhaktam ajïätäd dvija durviñät |mätä rakñati bälaà hi tad-ajïäta-bhayäd api ||7||

viñaà sudhäà vä bhuïjäno bhoktäraà viñëum eva saù |sadä dhyäyati nätmänaà viñaà tasya karoti kim ||8||taà ca bhuktaà viñaà dåñövä nirvikäraà bhiyäsuraù |

svayaà vikäram agamat satyaà tad dhy ätmano viñam ||9||avijïäte viñe jérëe vismayaà paramaà yayau |

prahläda-rakñakaà devaà sarvajïaà na sa veda yat ||10||ähähüyätha daityendraù krodhändhaù sva-purohitän |

re re kñudra dvijä yüyaà mat-khaòga-valitäìgataù ||11||hanyamäno mayä mürkhair bhavadbhiù parirakñitaù |

yad bhavadbhir måñäläpair yuñmän hatvä nihanmi tam ||12||atha rakñaù-patià kruddhaà jagus te sabhayaà dvijäù |

dräg ime’bhicariñyämo räja-räja tavätmajam ||13||kruddhair vidhivad asmäbhis tarpito’dya hutäçanaù |

kåtyäà däsyati no ghoräà paçya mantra-balaà prabho ||14||uktveti buddhi-sampannäs tad-visåñöäù purohitäù |

ücuù prahlädam ekänte bahüpäyair mahä-balam ||15||räja-putra mahä-bhäga dåñöäs te bala-sampadaù |

sukhenaiva tvayä sädhu ghoräù çasträdikä jitäù ||16||asmäbhir daitya-räjena tvad-vadhe coditair api |

upekñyate çréça-bhakto dvijais tvaà tan na vetsi ca ||17||daitya-räç ca sahate na hi mäné hari-stavam |

tvayä ca na haris tyäjyä bhaktenaitat tu saìkaöam ||18||sayatnais tväà vadhiñyanti räkñasä iti dhér na naù |

vaiñëavo na tv avadhyo’nyair vayaà tatra pracoditäù ||19||

sükñma-buddhis tava pitä jïätavän adhya no balam |ägrahät tan-niyuköaù smas tena nopekñituà kñamäù ||20||asmäbhis tv adya hantavyaù sädhus tvaà bata nirghåëaiù |

räjopajévibhiù päpair dhig imäà para-vaçyatäm ||21||evaà sthite’pi te täta träëam asty evam uttamam |

visåjyäçu harià väcä räjänaà pitaraà stuhi ||22||manasivärcaya harià çreyo hi manasärcanam |

tat-kathäà tyaja väci tvam anuvartyo hi te pituù ||23||yad vänyad brümahe pathyaà yadi naù krodham eñyasi |

çrémat-kula-prasütas tvaà räja-räjasya cätmajaù ||24||vajra-käro yuvä dhémän räja-lakñaëa-lakñitaù |

pitå-dviñi harau bhaktim akäle vatsa mä kåthäù ||25||çrutveti yogé vipräëäà väco durjïäna-båàhitäù |

aho hi mäyety uktvä täàs tüñëéà kñaëam udaikñata ||26||vismayänimiñäkñaù san kiïcid vakronnatänanaù |

vékñamäëo dvijän ajïän prahlädo’kampayac chiraù ||27||athäha kià dvija-varäù kälo’sti hari-püjane |

sädhu-vedänta-siddhänta-märgo’sau kià nirüpitaù ||28||evaà punar na vaktavyam iti vaktuà na me kñamä |

guravo hi bhavanto’pi tasmäd brüta yathä-sukham ||29||yuktam aiçvaryamattänäm ajïänäà vaktum icchayä |

vipräëäà veda-viduñäm apy evaà väk prasarpati ||30||pathyaà vaktuà pratijïäya gurubhiù çiñya-vatsalaiù |

akäle vaiñëavéà bhaktià tyajety uktam aho budhaiù ||31||bhavatäpägni-taptasya viñëu-hrada-mahäçrayam |janasya jänato brüta kaù kälo dvija-sattamäù ||32||

täpa-traya-mahä-jvälä-milite deha-mandire |viñëu-bhakti-rasaiù çäntià janän kaù kälam ékñyate ||33||

kälo’sti yajïe kälo’sti däne kälo’sti saj-jape |sarveça-bhajane kälaà vékñamäëas tu vaïcitaù ||34||äjanma-maraëaà viñëuà bhajamänä mahä-dhiyaù |

kñaëe’py antarhite vighnaiù çocanty asi hatä iva ||35||paçur yathätitåñitaù piban na sahate’ntaram |

bhajamänäs tathä viñëuà bhava-kliñöäù subuddhayaù ||36||

vägbhis tub-anto manasä smarantastanvä namanto’py aniçaà na tuñöäù |bhaktäù sravan-netra-jaläù samastam

äyur harer eva samarpayanti ||37||

tam éçvaraà sarva-mayaà vareëyaàtyajämi väcä katham anya-bhétaù |

kim asti çästä tam åte janänäàvipräù sa eva hy akhilasya çästä ||38||

kià cänya-bhétena nareëa bhüyaù

sarveça-saàkértanam eva käryam |pitä sa eva hy akhilasya nätho

rakñaty adoñäë viniguhya duñöän ||39||

tat-kértanaà svalpa-phalaà hi matvätyajeti nünaà kathitaà bhavadbhiù |tasmin phalaà çrävayitum trinetraù

çrotuà ca tat-padma-bhavo’dhikäré ||40||

roñe pitur me bhavatäà ca hetuùkaù puëya-kérteù kathane vadantu |

dveñyaù kathaà viñëur atho janaiù syätsa cätakair megha iväçu peyaù ||41||

eña yuñmad-abhipräyo jaré rogé harià bhajet |iyaà duräçä jantünäà haöhäd eva måtir yataù ||42||

dvipät tvaà durlabhaà badhväpy evaà müòho duräçayä |täläd ivädhaù-patati tasmäd viñëum anarcayan ||43||

susthaù kartuà na çaknoti yäà müòho hari-bhävanäm |jaré rogé ca täà kuryät kathaà yogéndra-duñkaräm ||44||

jaré rogé kariñye’haà çreyas tv adyecchayäcaran |äçäs tv etä vimüòhänäà panthänaù syur adho-gatau ||45||

gurüëäà ca priyaà käryaà na priyaà hita-näçanam |tasmäd viñëuà tyajetetyatanna karomy ahitaà hi yat ||46||

ity uktvä mäntriëaù sarve cukrudhur daitya-yäjakäù |ücus cäçu hato’sy adya kåtyayä11 pävakotthayä ||47||

sa ca sambhramataù präha prahlädo brähmaëa-priyaù |asthäne na hi manträëäà kñayaù käryo dvijottamäù ||48||

santi hy anye vadhopäyäù kåtyaà nästy atra kåtyayä |apy äyuñmän na vadhyo’nyaiù kåtyayä cäpi tat-samam ||49||

kälätmanä hatän eva hanti kåtyädi na svataù |tasmät kåtyälayägnir vä sämänya-vadha-sädhanaiù ||50||

yady arthitä mad-dhanane bhavatäà käraëaà vinä |tarhi çastrair ghnatänyair vä sväbhicäro na tatra hi ||51||krodha-grasta-vivekäs te tac chrutvä mantra-garvitäù |

pävadäd asåjan kåtyäà jvälä-racita-vigrahäm ||52||sä tan-mantra-balädhmätä vavådhe ca jagarja ca |

brahmäëòam utkñipantéva tärakäù ||53||tasyäù saöänäà bhramaëaj jäta-bhétyä dhruvaà diçaù |

düräd apasåtäs tasmän nänantäs tato’bhavan ||54||sä çülaà bhrämayämäsa jvälä bhémaà viyat-tale |

çaìkitä yena papracchur devä våddhän yugävadhim ||55||yatra yatra nyadhät pädau sätha jvälä-mayé bhuvi |tatra tatra prajajväla vahniù saìkrämitaç ciram ||56||

11 abhicära-mantra-prayoga-sambhüto devatä-viçeñaù.

tävat pura-janäù sarve hä-heti paricukruçuù |täà dåñövä daitya-räjaà ca tapyantaù çaraëaà yayuù ||57||

japadbhir eva tair viprair atha kåtyä pradarçitä |taà dhyäna-niñöhaà prahlädaà çülenäbhijaghäna sä ||58||

tac ca jvälä-mayaà çülaà çréça-bhakti-rasämbudhim |taà präpyaiva çaçämäçu jala-räçim ivolmukam12 ||59||

daityäri-tejo durdharñaà taà pradéptam ivänalam |präpya çülaà na dadåçe vahnau kñiptam ivolmukam ||60||

kñiptaà tejo-mayaà çülaà viñëu-tejo-maye munau |påthaì na dadåçe jévo brahmaëéva gato layam ||61||

sarva-bhug dvijavat tasmin dhyäna-héna-japaughavat |nirvéryam abhavac chülam avratädhéta-vedavat ||62||

nopäsarpt tataù kåtyä prahlädaà duùsahäpy alam |viveka-jïäna-sampannaà puruñaà prakåtir yathä ||63||

tasmin moghékåte çüle niñpäpaà taà niçamya sä |pratyadhävad dvijän eva çilä-saìghaööitäçmavat ||64||

äliliìge ca tän krodhäd asthäne krodha-käriëaù |drutaà jvälä-mayé kåtyä héna-dakñiëa-yajïavat ||65||

atha durjïänino viprä hanyamänäù sva-kåtyayä |çiräàsi hastän vasträëi vidhunvantaù pracukruçuù ||66||

trätum arhasi no bäla kauçalaà tava vidyate |mahäsià bhrämayan bälaç chidyate’kuçalaù svayam ||67||

evam utpädyate kåtyäm asthäne nihitä vayam ||68||prahlädo’pi haöäc chrutvä dvijäkrandaà kåpäkulaù |

nirékñya dahyamänäàs tän sambhränto vyathito’bhavat ||69||sa mene para-duùkhaà tat svakam eva dayä-nidhiù |

ma no-dharmaà yathä-çokaà dehé sukha-mayaù svayam ||70||nirjito’khila-çokänäm eka evästi çoka-kåt |

satäà käruëya-sindhünäà yo’yaà çlokaù paräçrayaù ||71||sva-duùkhair meru-gurubhir naiva sédanti sattamäù |

aëunä’py anya-duùkhena bhåçaà kliçyanty aho dvijäù ||72||sarvaà vicärya kurvanto’py evaà na vimåñanty adaù |santo yad duùkhita-träëe guëé nirguëa ity ayam ||73||

prahlädo’tha dvija-träëe yatamäno jagat-patim |tuñöäva präïjalir viñëuà tad-eka-çaraëo hi saù ||74||

deva yady asti sukåtaà mama tvat-småti-sambhavam |tena rakña jagannätha viprän mantränalärditän ||75||

tvayaiva preritä lokäù kurvate sädhv-asädhu vä |tasmäd adoñän viçveça rakña viprän anéçvarän ||76||

tväà hi sarva-gataà vedä vadanti parameçvaram |tena satyena rakñädya viprän mantränalärditän ||77||

atha prasanno bhagavän prahlädenärthitas tadä |tam eva vipra-dehasthaà vahnià cakre suçétalam ||78||sarge’py uñëa-svabhävo’yaà såñöas tenaiva pävakaù |

éçvareëa tad icchätas tadä çétätmako’bhavat ||79||12 ulmukaà prajvalita-käñöham. aìgäro’lätam ulmukam ity amaraù.

tataù çaçäma dahanaù kåtyä sä ca tirodadhe |jahåñuç ca dvijäs taptä sudhayeva samukñitäù13 ||80||

tataù prahlädam äcérbhir abhinandya purohitäù |daiteyäbhyäsamägamya tasthur lajjänatänanäù ||81||

so’pi khino’tha dhürtägryo dåñövä kåtyäà tathä-vidhäm |mäyé svaà putram änäyya praëataà präha håñöavat ||82||

mäyäù prahläda sakalä vetsi tvaà sayuvädhikaù |yan nirjitä mahä-kåtyä putra brahma-balotthitä ||83||

äsuraà no balaà çreñöhaà baläd brähmyäd api sphuöam |pratyakñam adya te dåñöaà yat kåtyä näçitä tvayä ||84||

mamätmajatva-mätreëa taväbhüd édåçaà balam |sadäcäraà bhajasväto balé bhüyo bhaviñyasi ||85||vaiñëaväsurayoù çaktyoù pradarçayitum antaram |

mayä niyuktäs tvayy été sarve viprä hi vaiñëaväù ||86||çastra-sarpägni-digdanti-våña-kåtyädibhir na hi |

sahajaà no balaà nçyed bahu manyasva räkñasän ||87||ity ukto nikåtijïena prahlädaù sa-smitaà sudhéù |

jagäda präïjalir devaà kià mäà mohayasi prabho ||88||mahä-kula-prasütas tvaà kià na vetsy avyayaà param |

brüñe tvaà vaiñëavér väco mama bhävaà parékñitum ||89||viñëunäbhyabja-sambhüto brahmä tava pitämahaù |

tvaà na jänäsi ced viñëuà ko jänéyäd ataù param ||90||viñëoù prabhäve durdharñe viçväso’sti tavaiva hi |yat suta-priya niùçaìke mayi sapädäyojayaù ||91||tvayä niyojya sarpädén viçväsaà gamito hy aham |

putra-priyatvät kåtinä prabhäve durjaye prabhoù ||92||viñëuà tyajeti vadatä tvayä hy utpädito grahaù |

bälo’haà kåtinä täta vaiñëave pathi çikñitaù ||93||itaù paraà nahi tyakñye viñëoù paçyan småteù phalam |

paraà mokñas tv avadhyatvaà kåtyäder näntaréyakam ||94||yañöamåtärthaà yatatäà suräëäm abdhi-manthane |

pärijätädikäny äsan phaläny aprärthäny api ||95||evaà mokñaika-cittänäà yatatäm éça-saàsmåtau |

bhavanti siddhayo divyäù puëyät puëyataraà hi yat ||96||täbhis tuñyaty alpa-citto tuñyati mahä-matiù |

labhate sat-phalaà muktià sudhäà surapatir yathä ||97||kià cäträtiprapaïcena dåñöaà täta tvayäpy adaù |

yad asmy adhåñyaù kenäpi viñëu-smaraëa-rakñitaù ||98||mahimä trijagat-kartur acintya iti niçcitam |

manas tad eva jänäti väcänyad vadasi cchalät ||99||tad-väkyasya mahäräja tvan-mano naiva tuñyati |

na mayätrottaraà deyaà tuñöe manasi påccha mäm ||100||manasy arüòha-mülä vägmäg vinäpi na çobhate |

lateva cchinna-müläntäà na vadanti manéñiëaù ||101||ätmähi daivataà pürvam ätmanä niçcitaà hitam |

13 prokñitäù

paçcäd väcä vaded dhémän ätma-cauras tato’nyathä ||102||yad vä kas te’parädho’tra cchala-mätsaryayor ayam |

svabhävo viñëu-kåtayor håt-sthäd anyad yad ucyate ||103||tvaà viñëu-mäyä-saàvétaç chala-mätsarya-vaïcitaù |

viñëoù paro’sméti våthä vadasy ajïäna-mohitaù ||104||caräcara-jagad-yantra-pravartakam agocaram |

avidyändhaù kathaà martyäs täta viñëuà bhajanti tam ||105||ananya-manasas tv enaà ye bhajanty aniçaà budhäù |

te bhajanty aïjasä viñëuà bhakta-jeyo’pi sa prabhuù ||106||aniñöam api te täta hitam etad udéritam |

sarvathaitad ahayaà cen näto vakñyämi kaïcana ||107||iti vaiñëava-väkyäni hiraëyakaçipor manaù |

duñöaà na viviçuù çiñöäù patitasyeva mandiram ||108||prahlädokti-payaù-päna-prabuddhaù krodha-durviñaù |avidyävyäla-dañöo’sau daityo bhåçam atapyata ||109||

atha krodha-mahä-vega-vismåtärväktana-çramaù |vaiñëavaà sarvathä vadhyaà hantuà taà kliçyati sma saù ||110||

präsäda-çikhare tiñöhan nijäsanam ahonnate |sambhramäd asuras tasmäd adhaù putram apätayat ||111||

sthagitärka-pathäd dhéraù präsädät sampatann adhaù |asambhramo’vyayaà viñëuà so’ham asméty acintayat ||112||

sarvopädhi-vinirmuktuç cid-änandamayas tadä |na viveda nijaà dehaà vyathate sa kathaà kva vä ||113||

atha sarvatrago väyus taà çanair avatärayat |dadhära bhagavad-bhaktaà sparçäd väïchan pavitratäm ||114||

taà dhåtaà trijagad-bhartur bhaktaà dhanyena väyunä |adhaù-çilä-talaà bhittvä dhartum ägäd vasundharä ||115||

uddhåtyädi-varäheëa divya-rüpa-dharä dharä |tad-bhaktaà sä priyaà daityaà taà karäbhyäm adhärayat ||116||

sthäpayitvä tu taà devé prahlädaà praëataà mahé |viñëu-priyaà samutthäpya präha puëäbhibhäsiëé ||117||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-caritredvädaço’dhyäyaù

||12||

(13)

traydaço’dhyäyaù

prahläda-caritre

çré-dharaëy uväca—prahläda puëyo’si vasundharähaà

präptekñituà tväà vidhåti-cchalena |spåñöaà karäbhyäm ca pavitra-gätraà

bibharti sa tväà prabhur eva mäà ca ||1||

akñëoù phalaà tvädåça-darçanaà hitanväù phalaà tvädåça-gätra-saìgaù |

jihvä-phalaà tvädåça-kértanaà hisudurlabhä bhägavatä hi loke ||2||

prakñälyamänäpi nadé-sahasraiùsadä na tuñyämi pavitra-toyaiù |

bhüyaù kåtaghnägha-çatäçrayähaàsunirmalä tv adya taväìga-saìgät ||3||

çaktiù purä yajïa-varäha-saìgäddivyästi me sä ca ciräbhibhütä |

tvat-sparçanäd adya punar naväbhüddhartuà samarthäsmy api loka-koöéù ||4||

etävatä me saphalaù çramo’stusamastam etad bhavanaà dadhatyäù |

yas tvädåçä bhägavatäç carantidvitaiù padair mäà sakaläà punantaù ||5||

yat tvädåçän bhägavataë bibharmiviñëos tathärcäà tulaséà ca puëyäm |

prétyänayä mäà çirasä bibharti sa çeña-rüpé satataà pareçaù ||6||

aho kåtärthaù sutaräà nålokoyasmin sthito bhägavatottamo’si |

spåçanti paçyanti ca ye bhavanttaàbharäàç ca yäàs te hari-loka-bhäjaù ||7||

tvayätra yäte viñayo’ntakasyahräsaà gato våddhim ananta-lokaù |

tvat-kértanälokana-dhüta-päpäù

sarve hi lokä hari-loka-bhäjaù ||8||

päpaika-mitraà kalir eti cintäàvåddhià bhajiñye’tra kathaà sva-käle |

prahläda-nämno bhagavat-priyasyapuëyä kathä sthäsyati yävad atra ||9||

nähaà samarthä bhagavat-priyäëäàvaktuà guëän padma-bhuvo’py agaëyän |

bhavat-prabhävaà bhagavän hi vettiyathä bhavantto bhagavat-prabhävam ||10||

pitä taväyaà bata mürkha-mukhyona vetti te tattvam acintya-çakteù |ye tväà smariñyanty amalaà na te’pi

kaiçcit pradhåñyä tvayi kä kathä syät ||11||

na vetty asau bhägavata-prabhävaàyad-aìghrijä reëukaëäù smarantaù |rakñaù-piçäca-graha-bhüta-rogän

vajropamän dikñu viläpya yänti ||12||

pitäpi te’vämbunidhià sadä hipravardhayan majjäta çaiva tatra |tvaà hy asya päpärëava-bäòavägnir

gåhe sthitas tac ca na vetti daityaù ||13||

päpätmako’py eña bhagavat-prasädännistérëa-päpo bhavitä kåtärthaù |haniñyati hy enam ananta-rüpäù

svayaà harir dräg abhaväya bhüyaù ||14||

prahläda yäsyämi pareça-vakñaùciräya mäà pävaya saïcaras tvam |ete bhavat-pätana-sambhrameëa

hy äyänti daityäù çataçaù samantät ||15||

uktvety alakñyä dharaëé paraiù säjagäma devé praëatä ca tena |

stutä ca harñät samudékñyamäëäpunaù punar bhägavataà tam eva ||16||

athodbhaöä daitya-bhaöä dadåçuù sambhramägatäù |tiñöhantaà taà çilä-påñöhe prasanna-mukham akñatam ||17||

te bhétäs tasya mähätmyäd daityä vismaya-kampitäù |na kiïcid ücuù präsädaà çéghram äruruhus tataù ||18||

susthaà çaçaàsuù prahlädaà räjïe so’tha bhåçäkulaù |viñaëëaç cintayämäsa çaìkitätma-paräbhavaù ||19||

ko väyaà putra-rüpeëa çatruù kià vä cikérñati |katham enaà vaçékuryäm acintya-mahimäspadam ||20||

itaù paraà svékåto’pi näparädhäà kñamiñyati |hantuà ca çakyate naiña tad idaà kañöam ägatam ||21||

iti duñöa-dhiyas tasya cintäà vijïäya çambaraù |duñöätmä präha kià deva cintayäträdiçasva mäm ||22||mäyäbhir me suraghnébhiù prahlädaà paçya péòitam |daivam asya balaà satyam asatyenaiva naçyati ||23||

satyaiù çasträdibhir näyaà hataù satya-balas tv ayam |na cägnir agninä çämyed asatyenaiva hanmy ataù ||24||

satyaà balaà hi devänäm asatyaà naù paraà balam |jayäya ca balaà naijaà häniù para-baläçrayaù ||25||

ity asya vacanaà labdhvä prahåñöaù çambarasya saù |garhitaà garhita-matir varäha iva kardamam ||26||

atha praëamya räjänaà tena cäliìgita-priyät |våto mäyika-sähasraiù çambaro’vätarat tataù ||27||sa dadarça mahätmänaà çiläyäm akñataà sthitam |

prahlädaà vékñaka-janair våtam äçcarya-sägaram ||28||athotsärya janaà bhémaù çambaro märainämbaraù |

mäyä sasarja prahläde vadhepsuù sura-durjayäù ||29||mäyäù såjantaà taà präha prahlädaù sa-smitaù sudhéù |

aho tamo vikäro’yaà çambara tvayi vardhate ||30||mayi mäyäà såjan daityas tvaà tävan mäyayä jitaù |

vaiñëavyä krodha-mätsarya-darpa-çiñyo hi vékñyase ||31||uktveti mäyä-pihitaà tri-jagad-yantram éçvaram |

prasannenaiva manasä håt-padme so’smarad dharim ||32||çambareëa tataù såñöäù petur aìgära-våñöayaù |sahasä çüla-vajräsi-çakti-cakrädi-miçritäù ||33||

prahläda-hådaya-stho’tha mahä-mäyo janärdanaù |aìgära-våñöés tä eva çambaro paryapätayat ||34||

sa çambaraù sva-såñöäbhir mäyäbhiù svayam arditaù |dudräva sa-balaù khinno bhinna-dagdha-tanuù çvasan ||35||

yato yato dravaty eña hata-sainyo’tikätaraù |tatas tato bhåçaà ghoräù petur aìgära-våñöayaù ||36||

dähärtaù çaraëärthé ca sa viveça gåhaà gåham |atha dagdhaà puraà cäpi rakñasäà varña-vahninä ||37||

teñäà ca dahyamänänäà çrutvä krandaà sa puëya-dhéù |dayayaikñata tad-dåñöyä sarve te sukhino’bhavan ||38||

uttasthuç ca hatäù kliñöäù sarve prahläda-vékñitäù |asuräù çambara-mukhäs tasthur lajjä-natänanäù ||39||çambaraà daitya-räjaà ca çapatäà stuvatäà tv imam |janänäm ärti-yuktänäà sasrur väco niraìkuçäù ||40||

athopatasthe räjänaà lajjä-mükaù sa çambaraù |räjä cäväì-mukhas tapto niçaçväsaiva durmatiù ||41||

tato hiraëyakaçipor mano’bhramad itas tataù |akärya-küpe krodhändho bhüyo’nyasminn apätayat ||42||

sa hi saàçoñakaà krüraà väyu-rüpaà niçäcaram |prahlädasya vadhe yogyaà manasäcintayat khalaù ||43||

tävad ghora-ravä käcid rudatä räkñasä bhåçam |ägataà daitya-räjasya pädayoù patitävadam ||44||

hatäsmi däsé devasya priyä çoñaka-rakñasaù |prabho prahläda-gätreñu jérëo mama patir hataù ||45||

anäjïapto’pi devasya priyathärthaé çoñako’viçat |prahlädäìgän na nistérëas taptäyaù-sikta-toyavat ||46||na jäne tvat-suta-tanau ko’py äste puà-grahaù prabho |käla-küöa-kaöur yena grastaù saàçoñakaù sukham ||47||

nünaà kumära-deha-sthaù parvatän sägarän api |graho nigréya jarayed yena jérëaù sa me patiù ||48||hataà saàçoñakaà çrutvä haöhät tväçävalambinam |

vismayaà ca diñädaà ca daitya-räjo’viçad bhåçam ||49||aìkuyävastha eväçu håte kåtye manogate |

täà säntvayitvä praùedam atibhéto niçäcaraù ||50||yätu yätu guror gehaà prahlädaù sva-kulänalaù |

atha daityair drutaà néto guru-gehe’vasat sudhéù ||51||visåjya mantriëaù so’tha çvasan räjäviçad gåham |

na ca putra-vadhe cintäà jahau sva-vadha-käriëém ||52||daitya-bhåtayir athäbhyetya prärthito nayaçälibhiù |

bhajätmajaà mahä-véryam iti tän so’bhyabhartsayat ||53||äsanna-maraëo mürkhaù kåtyam ekaà vimågya saù |

akåtyam eva devärén ähüyety ädiçad rahaù ||54||adya kñapäyäà prahlädaà prasuptaà duñöan ulbanaiù |

näga-päçair bhåçaà baddhvä madhye nikñipaty ambudheù ||55||tad-äjïäà çirasädäya dadåçus tam upetya te |

hari-priyaà samädhi-sthaà prabuddhaà suptavat sthitam ||56||antaù-prakäça-çubhagäà prabaländhya-karéà bahiù |

citräà so’bhinaväà nidräm anvabhüj jïäna-locanaù ||57||çayänasya munes tasya yävad antar vyardhata |

prabodhas tävad atyarthaà bahir nidrätiviståtä ||58||saàchinna-räga-lobhädi mahäbandhaà kñapäcaräù |

babandhus taà mahätmänaà phalgubhiù sarpa-rajjubhiù ||59||garuòadhvaja-bhaktaà taà baddhähibhir abuddhayaù |

jalaçäyi-priyaà nétvä jala-räçau vicikñipuù ||60||balinas te’caläd daityäs tasyopari nidhäya ca |

çaçaàsus tat-priyaà räjïe dåptas tän so’py apüjayat ||61||prahlädaà cäbdhi-madhya-sthaà tam evägnim iva sthitam |

jvalantaà tejasä viñëor grähä düräd bhiyä tyajan ||62||sa cäbhinna-cid-änanda-sindhu-magnaù samähitaù |

na veda baddham ätmänaà lavaëämbudhi-madhya-gam ||63||atha brahmämåtäsmbhodhi-maye tasmin mahä-munau |yayau kñobhaà dvitéyäbdhi-saàçleñäd iva sägaraù ||64||

çailän keçän ivoddhüya prahlädam atha vécayaù |ninyus téraà bhavämbhodher gurüktaya ivämbudheù ||65||

dhyänena viñëu-bhütaà taà bhagavän varuëälayaù |vinyasya tére ratnäni gåhétvä drañöum äyayau ||66||tävad bhagavatädiñöaù prahåñöaù pannagäçanaù |

tad-bandhanähén abhyetya bhakñayitvä punar yayau ||67||athäbabhäñe prahlädaà gambhéra-dhvanir arëavaù |

praëamya divya-rüpaç ca samädhi-sthaà hari-priyam ||68||prahläda bhagavad-bhakta paçya tvam arëavo’smy aham |

cakñurbhyäm atha mäà dåñövä pävayärthinam ägatam ||69||aho tvayoditenaitad rakñasäà malinaà kulam |

candreëevämbaraà cittaà jïänenaivämalékåtam ||70||ity ambudher giraà çrutvä mahätmä sa mahätmanaù |udvékñya sahasä devaà natvä prähäsurätmajaù ||71||

kadägataà bhagavatä tam athämbudhir abravét |yoginn ajïäta-våttis tvam aparädhaà taväsuraiù ||72||

baddhas tvam ahibhir daityair mayi kñipto’dya vaiñëava |athäìgäraà nigéryaiva praëitapto’smy ahaà bhåçam ||73||

tatas türëam apäà tére nyastas tvaà phaëinaç ca tän |idäném eva garuòo bhakñayitvä punar yayau ||74||

mahätmann anugåhëéñva tvaà mäà satsaìgamärpinam |gåhäëemäni ratnäni püjyas tvaà me harir yathä ||75||

abhyarcayitvä govindaà tadéyän närcayanti ye |na te viñëoù prasädasya bhäjanaà dämbhikä janäù ||76||

yadyapy etair na te kåtyaà ratnair däsyämy athäpy aham |dépaà nivedayanty eva bhäskaräyäpi bhaktitaù ||77||

nirasya räkñasatvaà te viñëur eveti püjyase |jagad-vandyo’si jätir hi vaiñëavän naiva düñayet ||78||

tvam äpatsv atighoräsu viñëunaiva hi rakñitaù |tädåçä nirmalätmäno na santi bahavo’rkavat ||79||bahunä kià kåtärtho’smi yat tiñöhämi tvayä saha |

älapämi kñaëam api nekñe hy etaà phalopamäm ||80||ity abdhinä stutaù çréça-mähätmya-vacanaiù svayam |

yayau lajjäà praharñaà ca prahlädo bhagavat-priyaù ||81||pratigåhya sa-ratnäni vatsalyaù präha väridhim |

mahätman sutaräà dhanyaù çete tvayi hi sa prabhuù ||82||kapänte’pi jagat sarvaà grasitvä sa jagan-mayaù |

tvayy evaikärëavé-bhüte çete kila mahä-muniù ||83||locanäbhyäm jagannäthaà drañöum icchämi väridhe |

tvaà paçyasi sadä dhanyas tatropäyaà vadasva me ||84||uktveti pädävanataà türëam utthäpya sägaraù |

prahlädaà präha yogéndraà tvaà paçyasi sadä hådi ||85||drañöum icchasy athäkñibhyäà stuhi taà bhakta-vatsalam |

uktveti sindhuù prahlädam ämantrya sa jale’viçat ||86||gate nadéndre sthitvaiko harià prahläda-daityajaù |

bhaktyästaud iti manvänas tad-darçanam asambhavam ||87||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-carite näma trayodaço’dhyäyaù

||13||

(14)

caturdaço’dhyäyaù

prahläda-caritre

çré-prahläda uväca—jyotsnäçubhraiù çaçibhir acalaiç cintyate yogibhir yo

vidyud-varëaù praëata-tanubhir nyäsa-pütair yathoktam |uddépyäs te hådaya-kamale yas triçakti-prabuddhe

süryendv-agni-tviò-upari harià drañöum icchämy aho tam ||1||

näòé-çuddhy-ujjvalita-tanubhir väyu-cäre viruddhe ätmekñäëäà çamam upagate sväsanaiù sävadhänaiù |

rätrau düra-dhvanir iva hådi jïäyate nirvikäro yo nädätmä satatam åñibhir drañöum icchämy aho tam ||2||

präëädi païca paramän acayaà vijityasve sve pade çama-yamair niyamaiç ca pütaù |

pratyähåteñv api ca ñaösu rataù sudhéraùkaçcid vivitsati hi yaà sa kathaà mayekñyaù ||3||

vedänta-väkya-çata-märuta-sampravåddha-vairägya-vahni-çikhayä paritäpya cittam |saàçodhayanti yad avekñaëa-yogyatäyai

dhéräù sadaiva sa kathaà mama gocaraù syät ||4||

mätsarya-roña-smaya-lobha-moha-madäbhidhair yat sudåòhair dviñadbhiù |

upary upary ävaraëaiù subaddhamandhaà mano me kva hariù kva väham ||5||

yaà dhätå-mukhyä vibudhä bhayeñuçänty-arthinaù kñéra-nidher upäntam |

gatvottama-stotra-kåtaù kathaàcitpaçyanti taà drañöum aho mamäçä ||6||

çré-närada uväca—ayogyam ätmänam itéça-darçane

sa manyamänas tad-aväpta-kämaù |udvela-duùkhärëava-magna-mänasaù

srutäçru-dhäro divja mürcchato’patat ||7||

atha kñaëät sarva-gataç caturbhujaù çubhäkåtir bhakta-janeñöa-däyakaù |

dusthaà tam äliìgya sudhämayair bhujaistatraiva viprävirabhüd dayä-nidhiù ||8||

sa labdha-saàjïo’tha tad-aìga-saìgädunmélitäkñaù sahasä dadarça |

prasanna-vaktraà kamaläyatäkñaàsudérgha-bähuà yamunä-savarëam ||9||

udära-tejo-nidhim aprameyaàgadäri-çaìkhämbuja-cäru-cihnam |

sudåçya-sémä-parisetu-bhütaàsarvendriyählädana-divya-mürtim ||10||

mülaà triloké-vitata-vratatyäguruà gurüëäm api nätha-nätham |

sthitaà samäliìgya prabhuà sa dåñöväprakampito vismaya-bhéti-harñaiù ||11||

taà svannam evätha sa manyamänaùsvapne’pi paçyämi harià kåtärthaù |

iti praharñärëava-magna-cittaänanda-mürcchäà sa punaç ca bheje ||12||

tataù kñitäv eva niveçya näthaùkåtvä tam aìgke sujanaika-bandhuù |

çanair vidhunvan kara-pallavenaspçran muhur mätåvad äliliìga ||13||

tataç cireëa prahlädas tan-mukhonmélitekñaëaù |äluloke jagannäthaà vismayänimiñaç ciram ||14||

snigdhojjvala-mukhaà vatsa mä bhaiù sunstho bhaveti ca |säntvayantaà girätmänaà sudhä-mädhurya-dhärayä ||15||

kåñëäìga-sparça-saurabhya-svarüpa-vacanämåtaiù |håtekñaëo’ìga no lebhe ätma-sambhävanäm asau ||16||

pänäyati mano-bhåìge çréça-vakträjba-saìgini |atilubdhe na vedäsau ko’yaà käsmi kadeti vä ||17||

kñaëam unmélya taà dåñövä netre harñäkule kñaëam |ämélya punar unméya bhaktaù käm apy agäd daçäm ||18||

kñaëm ävirabhüd bodhaù kñaëaà harñät tiro’bhavat |govindaà paçyatas tasya säbbhra-vyomenduvad babhau ||19||

acintayat kñaëaà caivaà sa taà paçyan jagat-såjam |asya väcä påthivy-agné dhräëenäsyämbaränilau ||20||cakñuño’sya ravir dyauç ca çrotreëäsya diçaù çaçé |

manasäsyämbu-varuëau såñöau so’yaà vibhütimän ||21||atha sarvopaniñadäà so’yaà so’yaà mahäprabhuù |

ity-ädi cintayaàç cäbhüd dharñät paravaçaù punaù ||22||

tataç cirät sa sadbhävä dhéraù çréçäìka-çäyinam |ätmänaà sahasottasthau sadyaù sabhaya-sambhramaù ||23||

praëämäya papätorvyäà prasédeti vadan muhuù |sambhramät sa bahujïo’pi nälpäà püjoktim asmarat ||24||

tataç cäbhaya-hastena gadä-çaìkhäri14-padma-bhåt |gåhétvotthapayämäsa bhujaiù sparça-sukhaiù kñiteù ||25||

karäbja-sparçanähläda-galad-asraà sa-vepathuù |bhüyo’thählädayat svämé tat jagädeti säntvayan ||26||

sabhayaà sambhramaà vatsa mad-gaurava-kåtaà tyaja |naiva priyo ma bhakteñu svädhina-priyo bhava ||27||api me pürëa-kämasya navaà navam idaà priyam |

niùçaìkaà praëayäd bhakto yan mäà çaçyati bhäñate ||28||nitya-mukto’pi baddho’smi bhaktena sneha-rajjubhiù |

ajito’pi jito’haà tair avaço’pi vaçékåtaù ||29||tyakta-bandhu-suhåt-sneho mayi yaù kurute ratim |

ekas tasyäsmi sa ca me na hy anyo’sty ävayoù suhåt ||30||nityaà ca pürëa-kämasya janmäni vividhäni me |

bhakta-sarveñöa-dänäya tasmät kià te priyaà vada ||31||atha vyajijïapad viñëuà prahlädaù präïjalir naman |

alaulyam utpala-dåçä paçyann eva ca tan-mukham ||32||näthänya-vara-yäcïäyäù kälo naiña praséda me |

tvad-darçanämåtähläde hy antarätmä na tåpyati ||33||tad-darçanämåtätåptamanäd väïchet priyaà yadi |

cetas tad asti cel loke tary älocyärthaye prabho ||34||brahmädi deva-durlakñyaà tväm evaà paçyataù prabhum |

tåptià neñyati me cittaà kalpäyuta-çatair api ||35||tvat-säkñät-karaëähläda-viçuddhäbdhi-sthitasya me |sukhäni goñpadäyante brähmäëy api jagad-guro ||36||

kåtyaà taväpy anéhasya sad bhaved äçriteñöada |naiva me kåta-kåtyasya dåñövä täta karomi kim ||37||tataù smita-sudhä-püraiù pürayan sva-priyaà priyaù |

yojayan mokña-lakñmyä ca taà jagäda jagat-patiù ||38||satyaà mad-darçanäd anyad yat na naivästi te priyaù |

ata eva hi samprétis tvayi me’téva vardhate ||39||api te kåta-kåtyasya mat-priyaà kåtyam asti hi |

kiïcic ca dätum iñöaà me mat-priyathärthaà våëuñva tat ||40||prahlädo’thäbhyadhäd dhémän deva janmäyuteñv api |däsas tavähaà bhüyäsaà garutmän iva bhaktimän ||41||athäha näthaù prahlädaà saìkaöaà khalv idaà kåtam |

ahaà tavätma-dänepsus tvaà tu bhåtyatvam icchasi ||42||notsehe te påthag bhävaà te hy anye bhåtyatocitäù |

astu vä tad ahaà jäne tävad eva yathecchasi ||43||mad-bhaktis tu na yäcyä te siddhaivästi ca säh sthirä |

varän anyäàç ca varaya dhémän daityeçvarätmaja ||44||iti bruväëaà sa präha kathedaà parameçvaram |

14 aréti cakraù.

tvayedänéà bhavad-bhaktir dattä tat kià våthä prabho ||45||sä käma-dhenur dattä cet kasmäd nayat praditsasi |

atha sä naiva dattä cet kià me nätha varaiù paraiù ||46||bhüyo’pi yäce deveça bhaktim eva tvayi sthiräm |

yä mokñänta-catur-varga-phaladä sarvadä latä ||47||käìkñe paraà bhavad-bhaktim ito’rväì näsmi bhaktimän |mahä-bhayebhyo muktiç cet tävatä sä kim éòyate ||48||

häsyänädara-mäyäbhir api bhakti-kåtä tvayi |nèëäà dadäténdra-padaà sättviké sä kim éòyate ||49||

majjatäà bhava-ghoräbdhau rajjur uttäriëé nèëäm |tvat-preritä yaà spåçati bhaktir yäti sa te padam ||50||

güòhaà mäyä-tamaç-channaà brahmänanda-mahä-nidhim |didåkñatäà satäà nätha tvad-bhaktiù siddhi-dépikä ||51||

praçämya bhava-çarvaryäà jïäna-dépaà tamo-juñäm |tvad-bhaktiù svapatäà puàsäà prabodhiny-arka-dépavat ||52||

yeyaà bhüù sakaleñöänäm aniñöänäà jvalac-chikhä |mokña-çriyaù priya-sakhé na siddhyet tvayy adätari ||53||

praséda sästu me nätha tvad-bhaktiù sättviké sthirä |yayä tväà staumi håñyämi nåtyämi tvat-puraù sadä ||54||

athätituñöo bhagavän priyam äha priyaàvadaù |vatsa yad yad abhéñöaà te tat tad astu sukhé bhava ||55||

antarhite ca mayy atra mä khidas tvaà mahämate |tvac-cittän nopayäsyämi kñéräbder iva sva-priyät ||56||bhaktänäà hådayaà çäntaà saçriyo me priyaà gåham |vasämi tatra çobhaiva vaikuëöhä#ädi-vastunä ||57||

rakño phayebhyaù sarvebhyaù bhaktänäà yat tanüruham |rakñämi tat-tad-arthaà no kintu san-mandiraà yataù ||58||

punar divtrair dinais tvaà mäà drañöä duñöa-vadhodyatam |apürväviñkåtäkäraà nåsiàhaà päpa-bhéñaëam ||59||

uktvety atha praëamataù paçyataç ätilälasam |atuñöasyaiva tasyeço mäyayäntardadhe hariù ||60||

tato haöhäd adåñövä taà sambhränto bhakta-vatsalam |ähety açru-plutaù procya babandha sa ciräd dhåtim ||61||

atheçäçleña-puëyäìga prahläda-sparçanekñaëe |väïchann ivotkarobhäsvän ärurohodayäcalam ||62||

jäta-mätraiva vimalä bhänu-déptis tamas-tatim |hari-bhaktir iväghaughaà vyadhunot sarvato nèëäm ||63||arkägastyena niùçeñaà péte dhväntämbudhau sphuöam |

tértha-sajjana-ratnäni tatra tatra cakäçire ||64||mumoda püñaëaà paçyan cakrähvas tamasaù kñaye |yogéva paramätmänaà nirmalaà cira-käìkñitam ||65||

dåçyojaläçayeñv eko nänärka-pratibimbitaù |ananya eva kñetreñu kñetré vä tad-guëo babhau ||66||

padmaiù sadbhir ivodbuddham äsädyärka-dyutim çubhräm |kathäm iva hareù suptaà néläbjais tämasair iva ||67||

çrüyamäëe ca paritaù pratibuddha-jana-svane |

utthäyäbdhi-taöäd dhémän prahlädaù sva-puraà yayau ||68||

athaditija-sutaç ciraà prahåñöäù småti-vaçataù paritas tam eva paçyan |

hari-nihitam atiskhalaàç ca håñyanguru-gåham utpulakaù çanair aväpa ||69||

kñaëaà sa paçyann iva viñëum ugrehåyan jayety uccataraà mudoktvä |athänirékñyärta-manä bhavaàç ca

muhus tadänéà vicacära bhaktaù ||70||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-carite caturdaço’dhyäyaù

||14||

(15)

païcadaço’dhyäyaù

prahläda-caritre nåsiàhävirbhävaù

çré-närada uväca—tataù prabhåti sotkaëöho håñöaù çréça-kåtäntaraù |

alaukikaç cacäräsau jaòaval loka-jäòya-håt ||1||drävayan duritäny uccair ähvayan mäìgaläni saù |nåtyann ananta-nämäni tatra tatreti gäyati ||2||

çré-govinda mukunda keçava hare çré-vallabha çrénidhe çré-vaikuëöha sukaëöha kuëöhita khala sväminn akuëöhodaya |çuddha dhyeya vidhåta dhürta dhavala çré-mädhavädhokñaja

çraddhä-labdha vidhehi nas tvayi dhiyaà dhéräà dharitré-dhara ||3-4||15

çré-padmanäbha madhusüdana väsudevavaikuëöhanätha jagadéça jaganniväsa |

nägäri-vähana caturbhuja cakrapäëelakñmé-niväsa satataà mama dehi däsyam ||5||

acyuta guëäc cyuta kaleça sakaleçaçrédhara dharädhara vibuddha janabuddha |

ävaraëa väraëa sunéla ghana-nélaçaktara guëäkara subhadra balabhadra ||6||

karëa-sukha-varñaëa sukhärëava muräre svarëa-ruciräd vara suparëaratha viñëo |arëava-niketana bhavärëava-bhavaà no

jérëaya bhayaà guëa-gaëärëava namas te ||7||

gäyann iti tad-apräpti-gäòha-duùkhäçru-gadgadaù |vivåtya rauty atho bhaktaù sa våto vismåtair janaiù ||8||

narake patataù puruñasya vibhobhavataç caraëaà çaraëaà taraëam |

bhava-vaitaraëé-patitaà karuëaàvirutaà kim ananta na paçyasi mäm ||9||

tvayy eva bhaktià janayaàs tvam eñamäm uddharäsmät kåpayä bhaväbdheù |

kliñöaà kåpälo na dayästi te cet

15 This is marked as two separate verses in the printed edition. To avoid confusion, I will keep the same numbering for the time being.

tarhéça hä karma-vaço hato’smi ||10||

käma-krodha-madädy-amitra-nivaha-protsähitair unmadairaçräntaiù kuöilaiç calair atibalair durnigrahair düragaiù |näthaikädaçabhir batendriya-khalaiù karmärjyate räçiço

bhoktaiko’smi dayä na cet tava vibho yäyäà tad-antaà kadä ||11||

mäno mürdhni çiläyate garalavaj jväläyate’ntar nåëäàmätsaryaà bhramatäà dåçau pidadhati krodhäbhidhä reëavaù |

käntäre bhava-nämni lobha-kalile yañöià manojo baöurbuddhy-äkhyäà haratéti mukti-saraëir durge sudürä bata ||12||

çrutvety adbhuta-vairägyäj janäs tasyojjvalä giraù |açrüëi mumucuù kecid vékñikä vyanamaàç ca tam ||13||

lélayänye pare häsyäd bhaktyä kecic ca vismayät |janästaà saìghaço paçyan sarvathä vihitainasaù ||14||

tataù punaù sa govinda-kértanänanda-nirbharaù |nåtyan gäyan sa babhräma janeñv ity aspåhaù sadä ||15||

dhunvan janäghän acarat sa yogé nirmalaù svayam |kim arkaç carati svärthaà kintu loka-tamo-bhide ||16||athägataà taà prahlädaà dåñövä daityäù suvismitäù |

çaçaàsur daitya-pataye yaiù kñiptaù sa mahärëave ||17||susthaà samägataà çrutvä daitya-räò vismayäkulaù |änéyatäà sa ity äha kroçan måtyu-vaçe sthitaù ||18||

athäsurair drutänétaù samäsénaà sa divya-dåk |äsanna-måtyuà daityendraà ddadarçätyürjita-çriyam ||19||

gatväntam äyur jaladher vapus tarñyävatäraëe |kåtodyogaà yavanikä-mäträntardhià mamekñeëe ||20||néläàçu-miçra-mäëikya-dyuti-cchannaà vibhüñaëam |

sadhümägni-çikhä-vyäptam iväsanna-citä-sthitam ||21||malinäìga-dyuti-dhvänta-cchäditäbharaëa-cchavim |

viñëu-nindäjam uttaghi-grasyamäna-çriyaà yathä ||22||daàñörotkaöair ghora-ghanair ghana-cchavibhir ulbaëaiù |

kumärga-darçibhir daityair yamadütair ivävåtam ||23||dava-spåñöa-vanänta-stha-kiàçukäbhaà suräriëam |

ajïäta-sadyo-näçaà taà dåñövä khinno hy amogha-dåk ||24||dürät praëamya pitaraà präïjalis taà dåçärpite |

péöhe niviñöas taà kruddhaà sa dåñöväséd aväì-mukhaù ||25||athähäkäraëa-krodhaù khala-räò bhartsayan sutam |

bhagavat-priyam atyuccair måtyum evähvayann iva ||26||re müòha çåëu mad-väkyam ekam eväntikaà dhruvam |

ityo’nyac ca na vakñyämi çraddhäà kuru yathecchasi ||27||sambhramäd vékñitaù sarvaiç cälayann äha taà punaù |

bhaviñyasi divdhävädya harià tyakñasi vä vada ||28||ity ukta-vacane mürkhe hy utkhaògo jvalati krudhä |

hato hato hä prahläda ity äséd rakñasäà svanaù ||29||

kecit praharñaà sadayaà kecit kecit sa-vismayam |kià vakñyatéty apaçyaàs tam udgrévänirmiñäsuräù ||30||

athäçaìkita-dhér yävad viñëuà natvä vivakñati |çuçruve sambhramas tävad bahiù kopy atibhairavaù ||31||

abhüta-pürvo hä heti kroçatäà bhaya-ghargharam |rakñasäm äkula-ravo vahny-utpäta iväbhavat ||32||hä mätas täta putreti kroçatäà rudatäà bhåçam |

mahä-svanena brahmäëòaà bhittvaiväsphoöitä diçaù ||33||bahis tad adbhutaà çrutvä räjä sa-sacivo haöhät |

sa-sambhramaù kià kim iti bruvan säsir viniryayau ||34||athäyäntaà dadarçäräd ghoraà kälänala-prabham |

kathaïcil lakñitäkäraà nåsiàhaà so’py apürvavat ||35||matvälayägnim evärväk ko’pi präëéty ataù param |

cirän nåsiàhaà tat-tejaù pluñöa sadmävidaà sa tam ||36||saöä16-dhunana-kalpänta-marud-bhrämita-bhäskaram |

üru-väta-samutkhäta-sarvopavana-parvatam ||37||päda-nyäsa-calat-kñauëé-bhagna-harmya-gåhävalim |jvälä-paöalam atyugraà såjantaà dikñu vékñitaiù ||38||

aho ko’yaà mahä-sattvo adåñöäçruta-rüpa-dhåk |asyärdhaà siàham äbhäti mänuñaà cärdham udbhaöam ||39||

kathaà caitan mahä-sattvaà purä näkalitaà kvacit |yad vä devarñiëäkhyät ägataà kià harià kila ||40||

tridaçaiù prärthito hantuà sabalaà mäà sa mäyikaù |kaiöabhärir bhaved eña dhruvaà cakrädi-läïchitaù ||41||

astv enaà nå-mågaà hatvä hanmi devän açeñataù |ity evaà cintayan yävat säkñät taà tértha-darçanam ||42||

vékñyate bhäva-dasyäìghaù sarvaà kväpi niräkåtam |viñëu-nindäkåtaà hitvä vaiñëava-drohajaà tathä ||43||

sarva-janmärjitaà nañöaà bhrüëa-hatyädy-aghaà kñaëät ||44||athäsura-patir véro dhanur jagräha niñöhuram |

tena protsähitäù kecid bhaöäs tasthuù sma säyudhäù ||45||prahlädo’pi tadä dåñövä jajïe taà parameçvaram |

puroktaà tad-vacaù çrutvä praëanäma sa-sambhramaù ||46||sa dadarça nåsiàhasya gätreñu bhagavat-priyaù |

lokän säbdhi-giri-dvépän sa-suräsura-mänavän ||47||

çirasy ajäëòopari-bhägam ugrau layärka-vahné pratilocana-sthau |

pätälam asyäsyavile ca tasya daàñöreñu çeñädi karäla-vaàçam ||48||

bhuja-druma-skandha-gatau vidhéçau tad añöa-çäkhäsu diçäm adhéçän |hådy ambaraà viståtam ambare’sya

vidyud-viläsaà bhuvam aìghri-padme ||49||16 siàha-jaöä

deha-drave väri-nidhén vanäni romasv athästhiñv akhilädir-saìghän |mäyäm abhedyäà tvaci sarva-gätretejasänantaà nijam eva tejaù ||50||

itthaà dadarçadbhuta-siàha-tattvam ananya-dåçyaà sa hari-priyatvät |pradarçitaà tena dayäbdhinaiva

bhakteñu devo nahi güòha äste ||51||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-carite nåsiàha-prädurbhävo näma

païcadaço’dhyäyaù||15||

(16)

ñoòaço’dhyäyaù

prahläda-caritre devänäà nåsiàha-stutiù

çré-närada uväca—athäsurendras tad düräd asahyaujasam äçugaiù |

äcchädayad vardhamänaà palälair17 iva pävakam ||1||véräç ca ratha-nägäçvän äruhyärbuda-koöiçaù |

yojanät parito vavrur duräsadam adharñaëam ||2||vyathitäkñäs tu taà dåñövämélayanto’kñiëé muhuù |

bhaöäs tad-darçane kliñöäs tasthur düre batähavät ||3||athäsaìkhyän harir vékñya yuyutsün dürato’surän |säööa-häsaà jahäsoccair layäçani-sama-svanaù ||4||athäyudhäni hastebhyo vähanebhyas tadä bhaöäù |

vähanäni ca santräsät samaà petur haöhäd bhuvi ||5||kñaëät taà patitaà sainyam açma-varñair vanaà yathä |

näceñöanta punar véräù kecid evotthitäç cirät ||6||te’dbhuta-nåsiàhasya vahnékñaëa-kaöäkñitäù |

nirbhasmitäù kñaëäd itthaà niùçeñaà tad abhüd balam ||7||nåkeçari-kaöäkñottha-vahnis tasyaiva paçyataù |

hiraëyakaçipor vairäd adäha prasabhaà puram ||8||sa caikato naraà paçyann ekataù siàham adbhutam |véro brahma-balädhmäto nävibhediñv avarñakåt ||9||

çasträëi daivatästräëi sarva-devamayaà prati |nara-keçariëaà präpya näkrämanty eva täni tam ||10||

yathä paläla-käëòäni prativänti mahänile |präptäny apy anyato yänti mahästräëi tatheçvare ||11||

candrahäsaà mahä-krodhäd ädäyäsià mahäsuraù |ajeyaà pratidhävantaà prahlädaù praëato’bhyadhät ||12||

nämaàsthä pratiyoddhäraà daityeça sakaleçvaram |icchayaiväkhilädhäras trailokyaà saàharaty ayam ||13||yac chaktyaivärya ceñöante nonmeñe’pi svato janäù |çaktäs taà trijagat-präëaà kathaà pratiyuyutsasi ||14||

prasädäyäçu sarveçaà tyajäsià tvaà mahä-mate |rakñaty eva dayä-säro vatsalaù çaraëägatän ||15||iti vighnäyamänaà taà mumurñur maraëe sutam |

mürkho vaidyam ivädhävan dhantuà khaògé puraù krudhä ||16||tävat kñaëät samabhyety ätmaja-putra-vadhodyatam |

gåhétvä kñiptavän devo yathä parëaà bhramänilaù ||17||äpatantaà tam ädäya çäyayitväìka éçvaraù |

asusthasyäsya hådaye nicakhäna nakhävalém ||18||viñëu-tat-priya-nindotthaà yad agho’py asya çeñitam |

17 tuñais tåëair vä.

tat térthasyäìga-saàsparçät sadyaù sarvaà niräkåtam ||19||tadä bhayaìkaraà dåñövä narasiàhasya vai mukham |äkrandaà sa cakäroccair dvija mäteti dänavaù ||20||

prahlädas tu tadä präha täta kià tvaà na lajjase |variñöhe maraëe präpte yat tvaà klébaà prabhäñase ||21||

mätas täteti mä brühi maraëe samupasthite |vada govinda govinda govindeti punaù punaù ||22||

çré-närada uväca—harer nämävalià çrutvä maraëe samupasthite |

sa nirmaläçayo daityaù paçyan säkñäd dharer mukham ||23||nakhäli-vidérëa-hådayaù kåtärtho vijahäv asün |

äjanma viñëu-smaraëaà roñäd apy asti tasya hi ||24||säkñän nåsiàhän maraëaà durlabhaà präpa tat-phalam |

tato dadära karajaiù sa tad-deham itas tataù ||25||kruddhaù kathaà notsahate sva-smartur deha-bandhanam |

anträlém uccakäyäçu sudérghäm atirägiëém ||26||tåñëä iva tanor bhüyaù säbandhäyäpta-sanmåtiù |

iti hatvä mahäkäyo mahä-käyaà nåkeçaré |räkñasasyäntra-mäläìgo bhüyo’bhüd bhéñaëäkåtiù ||27||

prahlädaà sänugaà hitvä bhasmite rakñasäà bale |håñöä api suräù siàhaà nopeyur bhéñaëäkåtim ||28||

atha çänteñu daityeñu näçotpäteñu devatäù |kåtvägrato brahma-çivau çanaiù stotuà samäyayuù ||29||

tävat sa-dundubhi-ravaà puñpa-varñaà bhiyä suräù |notsäha-lakñaëaà cakrur aprasädya mahä-harim ||30||

sarve trailokya-netäro divya-siàhaà surodayaù |dürät präïjalayas tasthur namanto yuddha-bhairavam ||31||

te prasädayitum devaà jvalantaà sarvato-mukham |prahlädam ägamya çanair ücur devaà prasädaya ||32||anugåhëéñva naù sädho tvaà hi näthasya vallabhaù |

trailokyasyäbhayaà dadyäd yathä svämé tathä kuru ||33||darçayäsmän mahä-bhäga prasannaà parameçvaram |

yad-vaçe sarva-loko hi tvädåg bhakta-vaço hy ayam ||34||ity arthitaù sa vibudhair bhagavad-gata-mänasaù |çanair upasasäreçaà prasédeti vadan naman ||35||

sravad dharñäsruvattärdhaù sa papätäçu daëòavat |yogéndra-guhyayor bhaktyä hareù çrépäda-padmayoù ||36||

tataù prasanno bhagavän bhakte çrépäda-çäyini |rakñaù-çaréraà krodhaà ca samaà tatyäja vatsalaù ||37||utthäpyäçväsya taà bhaktaà pärçvatas tat-pradarçitän |surän bhuvi sudurasthän äluloke sudhärdra-dåk ||38||

tato jaya-jayety uccaiù stuvatäà namatäà samam |tad-dayä-dåñöi-dåñöänäà sänandaù sambhramo’bhavat ||39||

yat-päda-sammärjana-lälasäyä

lakñmyäù kaöäkñäïcala-mätra-dåñöäù |tuñyanti deväù satataà kåtärthäs

tenaiva säkñät kim u cäru-dåñöäù ||40||

taà tuñöuvus te’bhyupagamya bhaktyäpraséda çäntià pradiça trailokyäù |dåñöaà mahaujas tava rüpam édåk

çaktä vayaà neça vibho vibhümnaù ||41||

tat tejasäkräntam ananta-tejastejasvinor apy analoñëa-bhänvoù |

påthaì-na bhäty ambudhi-gérëa-väpétoyopamaà kätra kathetareñäm ||42||

ity arthitas taiù kñaëato vareëyastejo jagad-vyäpi tad eva tékñëam |navämalärdramåta-candrikäbham

ählädanaà sarvamayaç cakära ||43||

tato’tihåñöäù punar eva devaàpratuñöuvur deva-gaëäs tadettham |siddhäç ca nägä munayaç ca namrä

hådyais tam ädyair niravadya-gadyaiù ||44||

bhakti-mätra-pratiti ! namas te namas te’khila-muni-jana-nivaha-vihita-vitata-stavana !kadana-kara-khara-capala-racita-bhaya-vadha ! balavad asura-pratikåta-vividha-paribhava !bhaya-cakita-nija-pada-calita nikhila makha-sukha viraha-kåçatara jalaja bhava-mukha-sakala-sura-nikara käruëyäviñkåta divya-çré-nåsiàhävatära !

sphuritogra-tära-dhvani-bhinnämbara-tärä-nikara ! nija-maraëa-karaëa-raëa-rabhasa-calita-raëa-dakña-sura-gaëa-paöu-paöaha-vikaöa-rava-parigata-caöula-bhaöa-raëita-paribhava-kara ! dharaëi-dhara !

kuliça-ghana-ghaööanoddhüta-dhvänänta-käri çétkära-nirjita-ghanäghana-garjita ! ürjita viöaìka-garjita ! sad-guëa-gaëorjita ! såñöa-khala-tarjita ! yogi-sujanärjita ! sarva-mala-varjita ! bhakta-jana-nirjita ! lakñmé-ghana-kuca-nikaöa-viluëöhana-vilagna-kuìkuma-paìka-çaìkäkara bahula-taruëäruëa-maëi-nikaränuraïjita !

vijita-çaçäìka-pürëa-maëòala-våtta-sthüla-dhavala-muktä-maëi-ghaöita-divya-mahä-hära ! lalita-divya-vihära ! vihita-ditija-prahära ! lélä-kåta-jagad-vyavahära ! saàsåti-duùkha-samudräpahära ! vihita-danuja-saàhära ! yugänta-bhuvanäpahära !

açeña-präëi-gaëa-vihita-sukåta-duñkåta-sudérgha-daëòa-bhrämita båhat-käla-cakra-bhramaëa-kåta-labdha-prärambha ! sthävara-jaìgamätmaka-sakala-jagaj-jäla-dhäraëa ! samartha-brahmäëòa-näma-dheya-mahä-bhäëòa-karaëa-pravéëa-kumbhakära ! nirasta-sarva-vikära ! vicitra-vividha-prakära ! tribhuvana-pura-präkära ! anirüpita-nijäkära !

niyamita-bhikñä-labdha-gata-rasa-parimita-bhojya-mätra-santoña ! bala-vijita-mada-madana-nidrädi-doña ! dhana-jana-sneha-lobha-laulyädi-dåòha-bandhana-ccheda-labdha-saukhya ! satata-kåta-yogäbhyäsa-nirmaläntaùkaraëa-yogéndra-kåta-sannidhäna ! sakala-pradhäna ! trijagan-nidhäna ! kñubhita-pradhäna ! sva-çubhäbhidhäna ! mäyä-pidhäna !

mada-vikasad-asura-bhaöa-mukuöa-vadana-vihära-nayana ! vicalad-asi-vitata-bhuja ! vikaca-kaca-ghana-palala-nara-rudhira-krama-kalpita-phulla-kamala-muni-caïcala-taraìga-mahä-jalüka-çaiväla-jäla-dustara-paìka-jala-nivaha-kalita ! mahäsura-påtanä-kamaliné-viloòana ! keli-priya-vana-matta-väraëa ! çiñöa-jana-bhävana ! duñöa-jana-väraëa ! çiçu-jana-täraëa ! daitya-vidäraëa ! nitya-suvicäraëa ! såñöa-sukha-cäraëa ! siddha-bala-käraëa ! mukta-jana-dhäraëa ! duñöäsura-vidäraëa ! duñöa-nirvahaëa !

ätapa-prabodhita-sujätänämaya ! padma-vanottambhita ! jvälä-sahasra-sphära-raçmi-jväläpaha ! çaçi-bhäskarägni-bhävitänya-bhayaìkara ! bhäsvan-nayana ! sadä-nirguëa-niraïjana ! sadä’moghé-kåta-bhakta-väïcha ! sudürotsäritäväïcha ! dhätu-vihita-päda-prakñälana ! vicita-päpa-svardhuné-dhära ! sakala-lokädhära ! nirädhära ! çitatara-sudarçana-dhära ! utkåta-kaiöabhädy-asura-gaëa-nälocchalad-rudhira-dhära !

bhuvana-sammoha-käma ! satata-sampädita-svajana-käma ! sadä-sampürëa-käma ! saàhata-vipakñotkñepaëa-saàsthäpanädi-vihita-sakala-bhuvana-kñema ! suramanujani-vahanuta-caraëa ! nija-vihita-patha-tati-nivärita-durita-nivaha ! bhaya-rahita ! balavad-asura-gaëa-damana ! paricitatara ! dhåta-ratha-caraëa ! sura-vara-muni-jana-vinuta ! vividha-sucaraëa ! vibudha-dhana ! vibudha-jana-nikara-çaraëa ! sudåçékåtäïjana-jana-doña-bhaïjana-dhana ! cid-viraïjana !

bhava-viçva-näöaka-kära ! aìghri-ja-svaù-sindhu-dhära ! madhu-såk-pluta-cakra-dhära ! janita-käma ! vigata-käma ! durvåtta-sama-nikhana-kñama ! satata-pratéta ! triguëa-vyatéta ! praëata-vatsala ! namas te namas te namas te ||45||

çré-närada uväca—stuvantu iti govindam änandäçru-pariplutäù |

avyakta-väcas tena tväà präpur iñöa-varän hareù ||46||

paçyatsu deveñu tato’tiharñätprahlädam éço’bhiñiñeca räjye |

tadäjïayä pürvavad eva cakrevahniù sudugdhaà sasabhaà purägryam ||47||

devädibhyo’tha nätha-pravara-vara-cayaà daitya-sünoç ca dattvä kåtvä çäntià trilokyäù svakåta-nidhanato rakñasäà cäpi çäntim |

svar-vädyeñu dhvanatsu pravikaca-sumano-varña-mukñünmudeñu prétais taiù stüyamänaù prathita-påthu-guëo’ntardadhe divya-siàhaù ||48||

tatas tam uddiçya janäù surädyäù praëamya håñöäù pulakäçru-pütäù |tat-karma citraà kathayanta aiçaà

bhaktyä smarantaù sva-padäni jagmuù ||49||

maharñayas tatra samägatä yete citra-siàhaà na tathä çaçaàsuù |

yathä munéndra-spåhaëéya-måtyuàdaityän nåsiàhäd asataù kåtärthän ||50||

te hocur addhä bata loka-vädäùpanthä yathecchuù balinäà sadeti |

kleçäs tu sarve vaçinäà yad etebhaväbdhi-muktiù kva måtiù pareçät ||51||

vayaà vratäòhyä uta sac-cariträbahiù-sthitä viñëu-yujaç ca daityäù |many’surendreëa sahasra-bhåtyair

harmyädibhiç cärcita eva pürvam ||52||

tathäpi bhaktyä bhagavän yad étéprahlädataç cäpy adhikaà kåtärthäù |

måtis tu teñäm iti saàstuvantomitho vadanto nåharià stuvantaù ||53||

yayuç ca térthäni tathäçramäàç ca dåñövä tathä pürva-meghendhanägnim |

daityendra-putro’pi tad-äjïayaiva räjyaà paraà viñëu-mayaù çaçäsa ||54||

na hy asya cittaà laghu-räjya-tåñëaàhétväcyutäìghry-uttama-bhakti-räjyam |

paçyan jagad-viñëu-mayaà mahätmä mahätmabhir géta-guëaù påthivyäm |

kértià kaler bhéti-karéà vidhäyakäle harià präpa sa püta-lokaù ||55||

çré-närada uväca—

édåk prabhävodanujendra-sünuryayä bhavadbhyaù kathito dvijägryäù |

kathä hi yasyeça-padäçrayäòhyäpunäti gaìgeva sadä trilokém ||56||

äpatsya sarväsv api taà smarantaùprahlädam éçena na täù spåçeyuù |

janän kadäcin nanu tat-priyatvädviñëoù sadä sannihite kutas täù ||57||

çrutvä nåsiàhän maraëaà suräreùpräpnoti viñëo smaraëaà naro’nte |

roga-grahädhyädi tamäàsi dürenåsiàha-tejaù smaratäm anantam ||58||

sumadhuräà jagatäm api sevatäàmudita-haàsa-kuläà dhavaläm imäm |

tyajati viñëu-padäçraya-vanditämiha kathäà kåta-dhér dyu-nadéà ca kaù ||59||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-caritre devänäà nåsiàha-stutir näma

ñoòaço’dhyäyaù||16||

(17)

saptadaço’dhyäyaù

prahläda-mahimä

iti prahläda-caritaà naimiñéyä maharñayaù |niçamya harñäd devarñià procur bhägavatottamam ||1||

çré-çaunakädaya ücuù—aho martyä api svämiàs tvat-prasädäd vayaà sudhäm |

pibämo durlabhäà dhanyä icchayeça-kathäbhidhäm ||2||yad vä doñaù sudhä-sämyaà kathäyäà vadatäà hareù |yañöamaratvaà nityaà syän na hi manvantarävadhi ||3||brahma-süno surägryas tvaà sudhävärtäparäì-mukhaù |

pibaséça-kathäà nityaà sudhäyäù sphuöam antaram ||4||tato’nyat sarva-tapasäà phalaà käìkñämahe vayam |

tyaktvä nåëäà saìgaman tvat-saìgamobhyudayävahaù ||5||aho bhägavataà kñetraà vada daitya-pateù puram |

tatrastho yogi-duñpräpaà sarve präpur harir yataù ||6||munivarya sahasreñu kaçcic chaknoti vä na vä |

yat smartum ante taà säkñät paçyantas te tanur jahuù ||7||mumuñatäà yaù caraëäravinde satvarair upadiçyate |

smara smareçam ity ädyais taà te’gre dadåçur måtau ||8||dhruvaà te daitya-vaçena sthitä bhägavatottamäù |

vijïäyate hi maraëe janänäà sära-phalgutäm ||9||iha tävad duräcärais taiù svämin kià kåtaà purä |

na hy etad alpa-puëyasya phalaà sarvajïa tad vada ||10||bhaktänäà tvad-vacaù çrutvä håñöa-romäïcaù san muniù |

småteçäd bhüta-mähätmyaà präha harñäçru-gadgadaù ||11||çrüyatäà devadevasya mahimä hy adbhutaù prabhoù |

sat-prärthyäbhüd gatir yena rakñasäà sarva-sad-druhäm ||12||bho vipräs tat-kåtärthatve na pürvogra-tapo-japaù |

yogo yägo’tha vä hetuù kintu nityaà hari-småtiù ||13||sä ca jijïäsayä svärthamatyä jïänena vä na hi |

kintu matsara-roñäbhyäm mahimäho hari-småteù ||14||sa hi janma prabhåty eva harià dveñöi mahäsuraù |

divä-niçaà taà smarati tata evätimatsaré ||15||mäné matsaraväàç chatrün yathä smarati sarvadä |

naivaà priyaà priyo yasmäd amarña-bahulä janäù ||16||sa sadä kopataù sädhün hari-buddhyä tad-äçrayän |

bädhate sarva-yajïäàç ca taà matväkhila-yajïapam ||17||devän viñëu-mayän matvä dveñöi düñayati çrutiù |

taj-jïäpikä iti krodhät tasyaiväjïä iti smaran ||18||açnan piban bhajan käntäs tämbülädény adan sadä |

smaratéçaà sukhaà tv édåk kutas tasyeti matsaré ||19||svapne’pi baddha-vairatväc cakriëaà yuddha-nirjitam |drävayann iva taà paçyan modate’dhikñipann iva ||20||

çåëoti vakti ca sadä häsyärtham aghabhit-kathäù |puëyäni viñëu-nämäni bhåtyaiù svecchänugaiù sadä ||21||

iti daityeçvaraà krodhaù sarva-kåtyeñu sarvadä |saïcodayati govinda-smaraëe sad-gurur yathä ||22||

saiñä hari-småtir daityaà krodhäd api kåtä saté |anayat sad-gatià vipräù sänugaà kià nu varëyate ||23||so’yaà daçänano bhütvä caidyo bhütvä ca matsaré |

hatau räghava-kåñëäbhyäm mukto’to na janiñyate ||24||itthaà krodho’sya mokñäya jätaù kåñëäçrayo dvijäù |

nanu kämo’pi gopénäà sucitra-carito hy ajaù ||25||käma-krodhäv adhaù-päte janänäà käraëaà param |

täv eveçäçrayäv ästäà muktyai gopé-sura-dviñäm ||26||sudhäm ivähi-daàñöräbhyäm cauräbhyäm iva sad-dhanam |mokñaà te smara-roñäbhyäm alabhanta mahädbhutam ||27||

yad vä kim adbhutaà muktau käraëaà hi hari-småtiù |pradhänaà säsmarad dveñäd bhartur astv avikäriëaù ||28||dviñann apy auñadhaà pétvä rogé yadvat sukhé bhavet |katham apy avyayaà småtvä saàsäré mucyate tathä ||29||

nidhi-sthänaà khanan dveñän måd-arthaà väpnuyän nidhim |ajïaù kämäc ca roñäc ca småtveçaà mokña-bhäg bhavet ||30||

ruñöena vä pramattena kñipto’gniù kakñam ädahet |katham apy arpite viñëur hådy evaà sarva-kilbiñam ||31||yathäjïo vajra-käyaù syäd vadhärthy api sudhäà piban |evaà cäçuddha-bhävo’pi mucyataiva harià smaran ||32||

vastu-svabhäva evaiña yan mokñäya hari-småtiù |püñeva dhvänta-näçäya çéta-näçäya cänalaù ||33||tathä lélä-dhåta-vapuù sarveço bhakta-vatsalaù |

nighnan mokñayati dveñöèn bhaktäàs tv iñöa-varaà dadat ||34||advaita-yogäd api ca bhakti-yogaù praçasyate |

ghorebhyo mokña-vighnebhyo bhaktän päti hy ajaù svayam ||35||édåçaà karuëä-sindhuà sarvathäçrita-rakñakam |

näçrayet ko’tra saàsäré päpam ätma-druhaà vinä ||36||janas tävad ayaà duùsthaà sadä täpa-trayärditaù |

na cänyac charaëaà yena nirbhayo nävyayaà bhajet ||37||bahu-yojana-sähasraà sarvadärkaù kñaëäd vrajan |

tad-vegät kñapayaty äyur janänäà susthitiù katham ||38||ärte pramatte supte vä kñéëe vä niñkriye jane |

kñaëaà vilambate naiva hräsayann äyur uñëaguù ||39||bhrämyamäëaù sadä jévaù käla-cakreëa veginä |

spåçan yoni-sahasräëi dvipättve kaç ciraà vaset ||40||kià cädya çvaù paraçvo vä måtyur neti viduù prajäù |

dhruväç ca närakäù kleçäù kathaà svästhyam aho bata ||41||tasmäd yävaj jano jévet tävad äçv äçu keçavam |

arcayet kleça-saìgaghnaà divä-rätrau calä sthitiù ||42||ananta-yonià vrajataù karma-bhümau manuñyatä |

bhavet kadäcij jévasya labdhvä täà ko våthä vaset ||43||aho bibhemi tän småtvä ye’tra labdhväpi vipratäm |sudurlabhäà sähasikä ramante’nädaräd våthä ||44||

vyädhi-vyäghre bhaväraëye måtyu-siàha-bhaye vinä |rakñänveñaà na vai kasya kaù kréòä-vasaro dvijäù ||45||

nivasan bahu-koöare pumänviñamair vyädhi-mahähibhiù saha |

tan-veçmani nirbhayaù kathaàramate’näçrita-tärkñya-vähanaù ||46||

tad bhüri vighnam atidurlabham äyur atra labdhvä jano’måtam ivämåtatäà bhajeta |

buddhyänubhüya vibhu-bhävanayä ca naitannidrädi-ruk smara-madädi-çunäà vibhojyam ||47||

yä tvarä sura-rüpeëa rähoph prapibataù sudhäm |vipräù çaìkita-vighnänäà sästu vo bhajatäà harim ||48||

manasä saàsmared viñëuà dorbhyäà kuryät tad-arcanam |çroträbhyäm tat-kathä;h çåëvan vacobhis tad-yaço gåëan ||49||neträbhyäm tat-priyän paçyan padbhyäà tat-kñetram ävrajan |

itthaà bhajet sadä dhémän sarvataù sarvato-mukham ||50||yäny ahäni gatänéça-småtyä tatra sa jévati |

puàsas tato’nyathä yäni taträpürvaà çvasaï chavaù ||51||maçakä makñikäù käkäù jévantänye’pi koöiçaù |

bhukti-mehana-kämäòhyäs tathaivävaiñëavä janäù ||52||

saàsmåtya yojana-çatgän tarito’pi martyaùsadyo jahäty aghacayän iti yä dyu-nadyäù

kértis trayé viçaditä bata sä yad-aìghri-sparçät tam éçam aniçaà smaratoru-gätham ||53||

yo gäyatéçam aniçaà bhuvi bhakta uccaiùsa dräk samasta-jana-päpa-bhide’lam ekaù |

dépeñv asatsv api nanu pratigeham antardhväntaà kim atra vilasaty akhile dyu-näthe ||54||

sa darçana-sparçana-püjanaiù kåtétamäàsi viñëu-pratimeva vaiñëavaù |dhunvan vasaty atra janasya yadvat

svärthaà paraà loka-hitäya dépavat ||55||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye prahläda-mahimä näma

saptadaço’dhyäyaù||17||

—o)0(o—

(18)

añöädaço’dhyäyaù

vaiñëava-tulasy-açvattha-mähätmyam

atha çaunaka-mukhyäs te vibudharñià maharñayaù |harñäd bhüyaù praëamyocuù puëya-caraëäravinda-lälasäù ||1||

çré-çaunakädaya ücuù—sarvaà ruci-karaà vastu tarpayaty eva sevakam |

idaà tv éça-yaço bhüyas tarpayaty eva harñavat ||2||bhavatä kathyamäne’sminn änandäbdhau sthitä vayam |

kathävasäneñv äçaìkä bibhémo viratià prati ||3||açvatthasya tulasyäç ca mähätmyaà sücitaà purä |

tvayaiva tad vada svämin bhüyo bhägavatéù kathäù ||4||sväpekñyaà tad-vacaù çrutvä surarñir atinirvåtaù |

svayaà bibheti hy äçaìkya çrotå-tåptià hari-priyaù ||5||sa tän ähätha yävaddhaù çuçrüñätra pravartate |

svämi-prasädas tävan me vardhate nünam iñöadaù ||6||vivakñün çrotukämäàç ca viñvaksena-yaçaù çubham |

anveñöum eva trailokyaà satataà paryaöämy aham ||7||dvijäù sarveaùpy atobhräjan maïjukeçi-kåtañöamåtam |pibämo närataà kläntaà mä jévämo våthä kñaëam ||8||yävat smarämo viçveçaà vayaà vipräù kathä-cchalät |tävad dhnyäù sma jéveñu nänyadä kià viramyate ||9||

açvatthasya tulasyäç ca vaiñëavänäà ca sarvavit |maharñiù präha mähätmyaà munibhyo väì måkaëòujaù ||10||

purä vasiñöha-mukhyänäm åñéëäm abhavat sadaù |gaìgäyäù puline çreyo nèëäà jijïäsatäà satäm ||11||kià çreyaù kià priyaà viñëoù saphalaà ko’tra jévati |

ko’rcitaù sarva-doñaghna iti vädäs tadä bhavan ||12||tävan måkaëòujo’bhyäyät saptakampasthito muniù |sarva-saàçayabhid dhåñöas taiù püjita upäviçat ||13||

teñäà çuçrüñitaà jïätvä sarvajïaù satato muniù |älokya parito’paçyad vasiñöhäìke paräçaram ||14||

upetaà saptavarñéyaà dhanyaà prakåti-vaiñëavam |kñänärdham api yac cittaà na vismarita keçavam ||15||taà dåñövä sahasotthäya sabhäà vismäpayan muniù |munénäà bodhanärthäya praëanäma paräçaram ||16||çakti-sünum atho bhétaà prétyäçu-praëataà muniù |

utthäpyäha na bhéù käryä vandyo’si vayasädhikaù ||17||gaëyatäm äyur ity uktaù sa prähäho viòambanä |

kva muniù sapta-kalpäyuù kvähaà saptäbdhikaù çiçuù ||18||märkaëòeyo’tha vihasana präha madhye tapasvinäm |

äyuño gaëanaà naivaà brahmaàs tac chåëu tattvataù ||19||yävanto hi kñaëä jätä hari-småtyaiva dehinäm |

ekékåtyaiva tän eva gaëanaà käryam äyuñaù ||20||sarvaà tuñaà samuddhåtya dhänya-räçir hi méyate |

tyaktvä bandha-kñaëän evaà budhair äyuç ca gaëyate ||21||evaà yo jévati ciraà sa vandyo vayasädhikaù |

tad äyuñi vibho tävat kñaëärdham api näphalam ||22||asmäkam alasänäà tu mahaty äyuñi çodhite |

saphalaà bhagavat-småtyä bhaven no väbda-païcakam ||23||yadäyuù çreyase tad dhi mänuñyaà jévitaà viduù |

manuñyatänyathä kasmäd anya-präëiñv adharmiëaù ||24||

bhojana-mehana-maithuna-nidräùkrodhana-çocana-mohana-léläù |jantuñu keñu na santi na vastu

çréça-padärcanayädhika uktaù ||25||

samasta-çreyasäà mülaà hitvorukrama-sevanam |vartamänaà naraà vaktraà jévatéti na çaknumaù ||26||

däru kià na calaty aìgaà kià na çvasiti bhastrikä |kià svid véëä na vadati sajévatvaà na tävatä ||27||

bälo bhägavattaù çreñöho våthoccaiç cira-jévy api |netaroèbhyeti tulaséà sumahän api våkñakaù ||28||

pärijäta-srajaà hitvä yäà bibharti mudä hariù |viñëu-priyä sä tulasé kathaà värutsu gaëyate ||29||

çrüyatäà ca purävåttaà tulasé-gauraväçrayam |varñakoèbhüd dvijaù kaçcin mukhoènädåta-satkriyäù ||30||

sa kadäcit palälärthé bhakta-paryuñitäçanaù |dätraà rajjuà samädäya viniryätaù sva-mandirät ||31||

prätar gatväöavéà bhüri yavasaà hy arjayad balé |bhramann atha sa çäkärthé dadarça tulasé-vanam ||32||

puëyaà hiraëmaëi-çyämaà komalatvän manoramam |so’cintayat saspåho’tha yadi bhakñyä bhaved iyam ||33||

nèëäà gaväà vä tulasé tarhi dhanyo harämy aham |tathäpy alpäà gåhétemäà däsyämy adya tad-arthine ||34||

asmat-pärçva-gåhasthäya kim-arthaà vä sa hécchati |athäsminn antare tasya daivät pürëäyuño’ntikam ||35||

ägamya sarpam ity ücur adåçyo yama-kiìkaräù |daçainam äçu kåñëähe tvad-yogyo’yaà dvijädhamaù ||36||

na spåçet tulaséà yävad asädhyo hataù paraà hi naù |ity äçu bodhitaà sarpam äyäntaà so’vidann api ||37||jagräha tulaséà pürvaà manägaidavavaçäd dvijaù |

tataù kutaçcid ägatya viñëoç cakraà sudarçanam ||38||adåçyam eva taà yäntaà sarvato rakñadanvagät |athävahiù purä gatvä tåëabhäro’ntare’viçat ||39||

hantuà taà tulasé-tyäge yämyäç cärästam anvayuù |

tåëa-bhäraà dåòhaà baddhä tato jigamiñur vanät ||40||gåham ägäj jvalac-cakra-bhétair düräd våto bhaöaiù |dvijo’py ajïäta tad-våttaù palälaà sähim udvahan ||41||tad äçcaryam atho dåñövä gåha-dväre sa divya-dåk |kåñëärcako yad-arthaà sä tulasé vismito’bhavat ||42||kautukät påcchate tasmai praëamyärtha yamänugäù |ägataà tasya cakreëa rakñaïcocuù sma käraëam ||43||

tyakta-bhäraà tato vipraà tyajantaà tulasém api |sarpa-dañöaà måtaà paçcän nayämo yama-mandiram ||44||

tato’sya dayayä vipro rakñopäyam acintayat |ajïänévätha sa muniù priyaà prähäntakänugän ||45||bho brütäsya mahätmäno rakñopäyaà kåpälavaù |

na hy enaà tulasé-tyäge cakraà rakñed dvijaà dhruvam ||46||uktaà bhavadbhir akñudrair mat-prétyäsya tv aher bhayam |

mad-arthänétva tulasé raksätainaà nato’smi vaù ||47||athocuù preta-räò dütäù kim asmad-dayayä vibho |

tvad-gauravät paläyämo vayaà kälasya kiìkaräù ||48||ito’rdha-yämät präg asya pürëam äyur måtis tv aheù |

tvayärcyas tulasé-lubdhaù sarvago rakñati tv amum ||49||nityaà sannihito viñëuù sa-spåhas tulasé-vane |

api me’kñata-patraikaà kaçcid dhanyo’rpayed iti ||50||yadi sthitvaiva taträyaà çréçaà dalam arpayet |

tarhi cakraà tadaiväsmän bhasmékuryän na saàçayaù ||51||sukåté duñkåté väpi tulasyä yo’rcayed dharim |

tasyänte hi vayaà neçä viñëudütaiù sa néyate ||52||kasmäd iti na jänémas tulasyä hi priyo hariù |

gacchantaà tulasé-hastaà rakñann evänugacchati ||53||yady eña sarvadä rakñay tvayä tarhi sakåt kåtä |

déyatäà tulasé-püjä viprasyäyuù prabuddhaye ||54||ity ukto’tha tathä kåtvä so’rakñat taà dvijaà mudä |

yämyä yathä gataà jagmus tayoù sarpaç ca paçyatoù ||55||bodhayitvätha tat mürkhaà saha tenaiva vaiñëavaù |

sa gatvä vaiñëavaà térthaà tulasyai cärcayad dharim ||56||arcitvä taà paräà siddhim ägatau tatra vaiñëavau |

kià cätra citraà sämarthyaà viñëu-cakrädi vastunaù ||57||aho kià vaiñëavo martyaù kià väçvattho’pi våkñakaù |kià vä tåëaà sä tulasé tasmät sarvädhiko bhavän ||58||

açvatthasya tu ko brüyät tarusämäà paräçara |yo’rcitaù sarva-doña-ghan säkñäd viñëur jagaddhitaù ||59||

duritäni praçasyanti nèëäm açvattha-sevinäm |dåñöaù spåñöaù çruto dhyätaù kértitaù saàharaty agham ||60||

açvamedha-sahasrotthaà paçyämi phalam antaram |naiva viñëu-mayäçvattha-saàrakñäropaëodbhavam ||61||

yasya viçvätmanaç chäyä bhänu-täpaà na kevalam |sevyamänä nèëäà hanti täpa-trayam api sphuöam ||62||

sakåt pradakñiëé kåtya bodhi-våkñaà naro’çnute |

bhü-pradakñiëajaà puëyaà dharädhara-mayo hi saù ||63||drumeçam arcayed yas tu gandha-mälyädibhir naraù |

bhaktair viñëu-svarüpaù sa viñëu-loke tathärcyate ||64||yas tu toñayituà väïchet trailokyaà tv eka-püjayä |

sa püjayed budho’çvatthaà jagan-maya-mayo hi saù ||65||atha guhyatamaà vakñye bhaktäya bhavate dvija |

sandaväre dvijo mauné prätar utthäya bhaktimän ||66||puëya-térthe çuciù snätvä präpya çlakñëaà hari-drumam |

pauruñeëa vidhänena sampüjya praëavena vä ||67||kåta-sarvopacäro’tha çatakåtvaù samähitaù |

japan pradakñiëékuryät praëavaà saàsmaran harim ||68||aliìgya präì-mukhaù paçcäd dhyäyaàs tejomayaà harim |

açvattha-rüpiëaà viñëuà bhaktyainaà mantram uccaret ||69||tvaà dhäma sarva-dhämnäà ca bodhätmä bodhir ucyase |

mayäçliñöo hy agha-bhayäd brahma çreñöha jagat-pate ||70||äräd astu taòit te’gnis tvärät paraçuraà tu te |

niväte tväbhivarñanta svasti te’stu vanaspate ||71||iti väkyaà samuccärya praëamend daëòavad bhuvi ||72||

präyaçcittam idaà guhyaà pätakeñu mahatsv api |vrataà putréyam äyuñyaà mahärogaika-bhañajam ||73||

kim anyat sarva-kämänäà béjam etad dhari-priyam |yas tu saàvatsaraà kuryäd evaà çani-dine çuciù ||74||tasyopadiçati svapne mokña-märgaà hariù svayam |

japan pradakñiëékuryäd bhaktyäçvatthaà dine dine ||75||taà sarva-duritäny ärät tyajanti bhuvi rakñitam |

duñpratigraha-durbhojya-duùsaìga-düradhétijaiù |mucyate’harahar doñaiù çuciù sandruma-sevanät ||76||duùsvapna-durgraha-kränti mahad-bhüta-bhayeñu ca |

nèëäm kim anyac charaëaà vinä viñëu-drumäçrayam ||77||evam açvattha-våkño’yaà na gaëyas taruñu prabho |

vaiñëavaç ca nå-mätreñu tasmät sarvädhiko bhavän ||78||çrutveeti lajjite kiïcic chaktri-putre sabhäsadaù |

vismitäç ca prahåñöäç ca märkaëòeyam apüjayan ||79||aho mahätman sarvajïa sarvam asmad-vidhitsitam |

apy apåñöaà tvayä proktaà paräçara-nati-cchalät ||80||uktaà viñëv-arcanaà çreyas tulasé ca hari-priyä |

vaiñëavaù saphaläyuç ca püjyo’ghaghno haridrumaù ||81||été susandigdham asmaj-jijïäsitaà prabho |

kåtsnam uktaà kåtärthaù smas tvayä bhägavatottama ||82||viñëoù prasädäd dérghäyus tad eka-çaraëo’pi yat |

tvam abhakto’laso’sméti brüñe’smad-bädhanäya yat ||83||mahä-munim iti stutvä tatas te tad-anujïayä |

açvattha-sevino vipräs tulasyaivärcayad dharim ||84||

çré-närada uväca—evaà saìkñepataù präha märkaëòeyaù sa çaunaka |

vaiñëaväçvattha-tulasé-mähätmyam atulaà mahat ||85||

sarveçvaro viñëur ananta-mürtirananta-çaktir bata düram ästäm |

ko vakti tad bhakta-guëän samästäàstad aìghri-çaucottha-sarid-guëän vä ||86||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye vaiñëava-tulasy-açvattha-mähätmyam näma añöädaço’dhyäyaù

|| 18 ||

—o)0(o—

(19)

ekonaviàço’dhyäyaù

yogopadeçaù

nirantarodyat-pulakä bhaktä harñäçru-varñiëaù |çrutvä viñëoù kathäm ücus tad-virämäsahä dvijäù ||1||

çré-çaunakädaya ücuù—bhagavan bhavatä jätäù sanäthäh sukhivo vayam |

bhavärtäù sthalaménäbhä bhüyo rakñyä vaco’måtaiù ||2||vaktum arhasi no yogaà bhava-rogaika-bheñajam |

duñpräpaù präpyate yena viñëuù sukha-mahärëavaù ||3||brahmätmajas tataù präha brahma-vidyäà hari-priyaù |

çaunaka-pramukhän viprän bhaktän vékñya vikalmañan ||4||tapasä bhajatäà cittaà hari-smaraëa-nirmalam |

jïänasya yogyam eväddhä béjasyeva sukåñöa-bhüù ||5||aniñkalmañite citte jïänaà noptaà prarohati |

tasmäd vakñyämi vo yogaà saìkñipyaiva sphuöaà yathä ||6||vistaro bhrämayec chrotèn na cäsau yujyate dvijäù |viläpya vistaraà kåtsnaà cid-eka-rasa-sädhane ||7||yoga-grantha-sahasräëäà sarvopaniñadäà tathä |

satäà ca yatra tätparyaà so’rthaù para ihocyate ||8||bhävyaà viraktyä prathamaà mumukñor viñayau yataù |

rägägni-tapte citte hi jïäna-çasyäsya kä sthitiù ||9||matsara-dveña-rägägni-trayätyuñëe hi mänase |

jïänaà dattaà prataptäyaù-sikatäsv iva naçyati ||10||käma-béjäny anantäni saàprarohanti yad dhådi |

taträöavé-nibhe jïäna-puëa-çasyaà na vardhate ||11||avilénaà yathä hema na hemnä yogam arhati |

vairägyo nädrutaà ceto jïänena kaöhinaà tathä ||12||

viñayeñu viraktiç ca bhavaty eva vivecanät |avicärita-ramyeñu kià päkasya phaleñv iva ||13||viñayäç ca sukhäyante viñëu-mäyä-juñäà dvijäù |

sarva-jéva-samäù sarve syus te sarva-sukhä yadi ||14||aho harev sarveñäà rätré rätrir na vai bhidä |

tathä samäù syur jévänäà sarve te sat-sukhä yadi ||15||yat tv ekasya priyaà kiïcit tad evänyasya na priyam |

dåçyate stry-anna-bhüñädi nåñv eva ruci-bhedataù ||16||ästhä yatra ca bälänäà na yünas tatra tatra ca |

tayor na tatra våddhasya yaträsya na ca tad dvayoù ||17||nå-priyä modakä bhüyaù püti-mäàsaà nåëäà priyam |nåëäà tad evätiheyaà tattvaà kià tatra niçcitam ||18||

svädv-ämra-dalam anyeñäà heyam uñörasya tad visam |tasyämåtaà nimba-dalaà tad dhi tiktaà suniçcitam ||19||nå-priyäù kuìkumä bhüyaù kroòä viö-paìka-käìkñiëaù |

tasmän naikäntato vastu sukhaà kiïcid vyavasthitam ||20||avisaàvädi sarveñäà sukham evaà na dåçyate |

tasmät te viñayäù sarve sukhäbhä viñëu-mäyayä ||21||bhräntis tu lakñaëäbhäväc citta-bhränti-juño janäù |

vastu-nirbhinna-matayo manute hy avavyasthayä ||22||tad etad avicäryaiva patanti bata mohitäù |

viñayeñu sukhäbheñu tän dåñövänye päre ca tän ||23||ajïair atyädåtatve’pi viñayäëäà kva sädhutä |

grähyamäëaà hi manyante dépaà bälo’malaà yathä ||24||sukhäbhatvaà ca naiteñäà vyädhi-çoka-bhayädiñu |

äraëyeñu nèëäà satsu pratuta kleça-käriñu ||25||icchayä viñayäsakto naro’nartha-paramparäm |

yäty aträmutra cätyarthaà vicäryaitac ca kä ratiù ||26||na düre yätanä yämyä mürcchayanti çrutäç ca yäù |

janäàs tu ghorä dåñövä hi svästhye’py atra kñaëän måtiù ||27||täs tiñöhantv athavä dåçyädåçyaà narakam ékñatäm |

paìgv-andha-vadhironmatta-kuñöha-rogädi saàjïitam ||28||däridryaà mürkhatä bälye mätå-näçaù striyäs tathä |

vaidhavyam ity ädy abhidhä bhinnäni narakäni ca ||29||çva-çvapäka-khara-kroòa-viö-kåmy-ädi kuyonitä |

viñayäskati-jän artha-kåtaivety avadhäryatäm ||30||jale sthale khe narake jévä ye sthäsnu-jaìgamäù |

bhuïjate duùkha-jätaà tu kåtsnaà viñaya-mülakam ||31||

anartha-våkñän viñayän dhig-ätma-sukha-bodhakän ||34||antar hy ätma-suhåt satäm avisaàvädi tad-vidäm |

adåñövä kåpaëo bähya-sukhärthé sa tu vaïcyate ||35||anidhisthän akhanane çramo’jïasya yathä-phalam |tuñävaghäte ca tathä bahir bhräntir ayoginaù ||36||

sukhäçayä vahniù paçyan dehé cendriya-randhrakaiù |vätäyanair gåhéväntas tattvaà vetti na bähya-vit ||37||

tasmäd anartha-nirthäbhän vivicya viñayän iti |utsåjet paramärthärthé bäla-ramyän ahén iva ||38||

durjayä yatnato jeyäù käma-krodhädayo’rayaù |mumukñubhiù sadä dhérair apramattaiù pramäthinaù ||39||

kià caika eva kämo’laà sa-suräsura-mänavam |vaçékurvan jagad-bandho yoga-märga-nirodhane ||40||

avadhéd raghunäthaù paulastyaà nahi kintv iyam |ekaù sétä-tanu-cchanno dhanvé puñpa-çaraù svayam ||41||

nipätyendram ahalyäyäà sva-putryäà ca pitämaham |kandarpo jagad-uddharño mithuné kurute’niçam ||42||yaçaù kulaà çrutaà dhairyaà tejo lajjäà ca yogyatäm |

smaraù kñaëät tåëékåtya stré-däsän kurute budhän ||43||muni-dhéra-sahasräòhyaà kéöädyä brahma-jaìgamam |stré-balaù païca-païceñur eko bhrämayatécchayä ||44||

hatäù krodhena caikena mahänto nahuñädayaù |san-märga-vitta-caureëa guëa-puëya-vanägninä ||45||

japa-yajïa-tapaù-kñänti-saridbhiç cira-sambhåtam |mahäntam api puëyäbdhià krodhägastyaù kñaëät pibet ||46||

goñöhe vyäghraà yathotsåjya gäù koöér arjayann api |naiva präpnoti tad-våddhià tadvat krodhé tapaù-phalam ||47||

ke vä krodhena na hatäù sva-sthäna-droha-käriëä |evaà çokena mohena matsareëa ca koöiçaù ||48||

lobha-grastäs tu bébhatsä dåñövä bhüyo budhä api |alpotkocäya go-vipra-deva-bahv-artha-näçakäù ||49||stré-bäla-mitra-viçvasta-guru-brahma-sva-bhoginaù |ramante nirbhayä dhérä avajïä-yogra-vedanäù ||50||

çüdrebhyo’py agrajanmäno lubdhvä brahma vadanty aho |tat-sevinas tad-annädä nirvéryä yäjayanti tän ||51||

protsähayantaù kunåpän mithyotprekñita-sad-guëaiù |stavair upäsate lubdhä brahmaghnä nirapatrapäù ||52||

krodha-lobhau tu caëòälau na smartavyau ca nanv imau |yadäviñöaù pumän hanti stré-bälän atidäruëaù ||53||

dambhäkräntäç caranty ete sadäcära-ratä iva |svärthaika-sädhakä hy äòhyä muni-veçä naöä iva ||54||

dämbhikä bahula-dveñäç caritaiù çläghitä janaiù |saàrambhiëo’ntar-niùsäräù kåtrimebha-nibhä dvijäù ||55||

vistärya väguräà vyädho mågän äkäìkñate yathä |prapaïcya sat-kriyäm evaà dämbhikä dhaninäà dhanam ||56||

haranti dasyavo’öavyäà vimohyästrair nèëäà dhanam |pavitrair atitékñëägrair grämeñv evaà baka-vratäù ||57||

prakaöaà patitaù çreyän ya eko yäty adhaù svayam |baka-våttiù svayaà päpaù pätayaty aparän api ||58||

channa-paìke sthala-dhiyä patanti bahavo nanu |vaiòäla-vratiko’py evaà saìga-sambhañaëärcanaiù ||59||

ätmanaivopahasitä mithyä-dhyäna-samädhibhiù |nirlajjä vaïcayantémaà lokaà dambhena vaïcitäù ||60||

ko jayed abhimänaà ca mahatäm api durjayam |janän äkramya bahudhä sthitaà çreyobdhi-bäòavam ||61||

kulena vidyayärthena rüpa-khyäti-balaiù påthak |abhimänena bahudhä bhava-bhäk ko’tra mucyate ||62||guëaiù stutaç chinnamäno mänair håñyaty athottaram |

khidyate ramataù präëän abhimänäya muïcati ||63||dhanäbhimäne tyakte’pi guëinä kenacit sadä |

guëé tapasvy ahaà ceti punar mänaù pravartate ||64||atha kaçcin na sahate stutià mäna-svabhävavit |

stutyo’py astuti-kämas tvam ity uktaù sa tu tuñyati ||65||uktäbhimäna-tyakto’pi yoga-märga-rataù çamé |

tåpyate mänavän eva brahmajïo’sméty aho punaù ||66||sarväbhimäna-tyakto’tha niùsaìgaù kaçcid ätmavän |nirmamo’sméti tasyäpi bhüyo mänaù pravartate ||67||tyaktaù ko näma mänena kliñöo déno’pi bhikñukaù |

bhikñä-bhägyaà mamänyebhyo bahv astéti ca mänavän ||68||iti kämädibhir doñair janä vyäkulitäntaräù |

kliñyanti deha-bhinnärtha-värtä-mätrepy akovidäù ||69||unmülanäya caiteñäà mülaà vakñyämi sattamäù |

durjayänäà smarädénäà channa rohanti no yataù ||70||sattvaà rajas tama iti präkåtaà hi guëa-trayam |

etan mülam anarthänäm ätma-saàjïäna-rodhakam ||71||etair vyastaiù samastaiç ca doñaiù kämädayo guëäù |

mano-vikärä jäyante satataà jéva-saàjïitäù ||72||mülam antarvikäräëäà sarveñäà hi trayo-guëäù |mano-vikärä jäyante satataà jéva-saàjïitäù ||73||sattvaà sättvika-saìgäc ca rajo räjasa-saìgataù |

tamas tämasa-saìgäc ca sva-sämyäd vardhate priyät ||74||santaù satäàpriyäà päpäù päpänäà guëa-sämyataù |tiraçcäm api tiryaà ca sadä te hy eka-käriëaù ||75||

guëair bhinna-dhiyo jéväù påthak käryäëi manvate |mudä sva-guëa-yogyäni sädåçyair anumoditäù ||76||

etan-mayé ca prakåtir mäyä yä vaiñëavé çrutä |lohita-çveta-kåñëeti nityä tädåg bahu-prajä ||77||

saiñä caräcara-jagat patra-puñpa-phalänvitä |kämädy-asat-kaëöakiné mahä-vally-ätmanaù påthak ||78||çuddho’py ätmätisämépyäd asyä dharmän påthag-vidhän |kartåtva-bhoktåtva-sukhän manyate svän sucintitän ||79||jévo bahiù-sthitän kñeträt sphuöaà bhinnätmako’rthataù |nemäà vetty antaräsannäà mukha-saktäà masém iva ||80||

soöha pratinivåttäkño guru-darpa-bodhitaù |svato’nyäà vikriyäà mauòhyäd ästhitäm aïjasekñate ||81||

athäsu prakåtir näham iyaà hi kaluñätmikä |çuddha-buddha-svabhävo’ham iti tyajati täà vidan ||82||evaà dehendriyädy-artha çuddhatvenätmabhiù småte |

çithilä sa-vikäreyaà tyakta-präyä hi carmavat ||83||

savikärpai mauòhyena ciraà bhuktä guëätmanä |prakåtir jïäta-doñeyaà lajjayeva nivartate ||84||

prakåtau çithiläyäà ca tad-vikäräù smarädayaù |nivåttä eva hitvä tän na hy äyänti mad-ädayaù ||85||

citra-cchäya-paöa-tyäge tyaktaà tat-sthaà hi citrakam |prakåter viramäd itthaà dhyäyinäà kva smarädayaù ||86||

harña-çoka-bhaya-krodha-lobha-moha-madäs tathä |matsara-sneha-kärpaëya-nidrälasya-smarädayaù ||87||dambhäbhimäna-tåñëädyäù sarve prakåtijäù småtäù |

guëa-saàjïäù sa-doñäç ca nirdoño nirguëaù pumän ||88||yathäjvalad-agåhäçliñöa-gåhaà vicchidya rakñyate |evaà sa-doña-prakåter vicchinno’yaà na çocati ||89||

vedäntebhyaù satäà saìgät sad-guroç ca svatas tathä |jïeyo’nyaù prakåter ätmä sadä samyaì mumukñubhiù ||90||

mäyä-pravartake viñëau kåtä bhaktir dåòhä nèëäm |sukhena prakåtià bhinnäà sandarçayati dépavat ||91||ity ätmänaà dåòhaà jïätvä sarva-saìgaà tatas tyajet |

advaita-siddhyai yatatäm anya-saìgo hy ariù sphuöam ||92||ekänte sväsano dhéraù çucir dakñaù samähitaù |

yatetopaniñad-dåñöa-mäyä-bhinnätma-darçane ||93||paräk pravåttäkña-gaëaà yogé pratyak pravähayet |

ruddhä märgaà tad-abhyastaà narmadaugham ivätmanaù ||94||sthäpayitvä pade’kñäëi sve sve’ntas tu manaù çanaiù |nivåtta-sainyaà räjänaà veçyeväntaù praveçayet ||95||

antar néte ca manasi na calanténdriyäëy api |abhr;ani stimitänéva codake’nägate’nile ||96||

tato vapur ahaìkära-våddhibyo’nya-cid-ätmani |täsäà pravartayitari svätmani sthäpayen manaù ||97||

mudhä kartröv-bhoktåtva-mänikaà tämasälayam |sarvätmani cit-änanda-ghane viñëau suyojayet ||98||

salile karakäçmeva dépo’gnäv iva tanmayaù |jévo mauòhyäà påthag-bandho mukto brahmaëi léyate ||99||

ayaà ca jéva-parayor yogäyogäbhidho dvijäù |sarvopaniñadäm artho muni-gopyaù parätparaù ||100||

evaà brahmaëi yuktätmä sa nirantara-cid-rasaù |äsétänantaraà räjyaà viläpya jagad-ätmani ||101||kramäd vilayam änäyya käöhinäàçopamaà jagat |

vistaraà svätma-vid yogé nirviçeñeà viläpayet ||102||tadä sukha-prakäçätmä nirviçeño niraïjanaù |

sajyotsna-kevaläkäça-sämyaà kiïcid bibharti saù ||103||näsäv aneka eko vä nälokas tamasaù paraù |

nälpo mahän vä na bahir näntaro vä samo’vyayaù ||104||evaà satata-yuktätmä kramäd viñëu-mayo bhavet |

nahi saindhava-çailo’pi kñaëäd ambu-maye bhavet ||105||vyutthito’pi jagat kåtsnaà viñëur eveti bhävayet |

nirmamo nirahaìkäraç carec chithila-saàsåtiù ||106||

dehe hy ahaà-matir mülaà mahato bhava-bhüruhaù |tat-kåtodära-puträdau snehaù kvaite’nyathätmanaù ||107||

karma kuryäd açakto’pi pürväsat-karma-çuddhaye |virekäyauñadhaà pétaà çamalaà hy apagacchati ||108||kämyena karmaëä baddho na çakyas tad-viçuddhi-kåt |rajasottejanärthena hy ädarço na malé bhavet ||109||

akarma-karaëäd yena mumukñur api vadhyate |anivärya rajo-varñaà snänecchur nanu müòhadhéù ||110||

tasmät kurvann anäsakto nitya-naimittikéù kriyäù |anaghatväya çuddhyai ca sugupto yogam abhyaset ||111||

nirvighnäya mumukñüëäà gatià näkhyäpayej jane |kärägåhäd apasaran vaïcayed dhi vyavasthitän ||112||

evaà satatam abhyäsäl léna-buddheù parätmani |karmäëi buddhi-pürväëi nivartante svato dvijäù ||113||so’thänandätmakaà dehaà vartamänaà yadåcchayä |viñayéväntarätmänaà na vetti cira-vismåtaù ||114||pürväbhyäsa-carat-käyo na laukyo na ca vaidikaù |

apuëya-päpaù sarvätmä jévan-muktaù sa ucyate ||115||tad deha-päte ca punaù sarvago na sa jäyate |

evam advaita-yogena vimuktir vo maroditä ||116||kià tv eña duranuñöheyo janir yoge niräçrayaù |

abhyasta-märgäd akñäëi sahasä ko nivartayet ||117||citte hi sva-vaçe yogaù siddhet tat tu jagat-patim |

ko’näçritya nigåhëéyäd avyaktam aticaïcalam ||118||arüpatvän mano’dåçyam adåçyatväd anäspadam |

anäspadatväd agrähyam agrähyatväd anigraham ||119||väyur na durgraho mano daçäçäsv eva saïcaran |äçä-sahasra-saïcäri manaù kena nigåhyate ||120||

tasmän mumukñoù susukho märgaù çré-viñëu-saàçrayaù |cittena cintayänena vaïcyate dhruvam anyathä ||121||

nägamyam asti manasaù kamaläsanäëòa-madhye bahiç ca satataà bhrami sarvagaà tat |

viñëuà kadäcid api sarvagam äçu yäyinaiva spåçaty atha ca citram ataù kim anyat ||122||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye yogopadeço näma ekonaviàço’dhyäyaù

|| 19 ||

—o)0(o—

(20)

viàço’dhyäyaù

parama-bhakti-yogaù

çré-närada uväca—bhakti-yogas tu nirvighno yoga-märgäd dvijottamäù |

yato viñëu-sanäthasya durjayaà nästi kaïcana ||1||samasta-çreyasäà mülaà pradhänaà hi manojayaù |

sa hi siddhyaty upäyena vaiñëavänäà niçämyatäm ||2||tad-abhyäsänusäreëa mano dhémän vaçaà nayet |

paçuà dåñöam iväkliñöo haöhän na pratikülayet ||3||ceto géta-priyaà caitad viñëu-géte samarpayet |

kathäyäà cet kathäà citräà çåëuyät kathayed dhare ||4||rüpärthi cet tu tasyaiva pratimäç citra-komaläù |

paçyet svalaìkåtäs tatra ramate yad yathecchayä ||5||na hy ekatra priyaà tävac caïcalaà päpi mänasam |

tad dhareç citra-värtasya värtäsu ramayet sudhéù ||6||na ca cittotsavä värtäç citra-lélaà harià vinä |

santy anyeñäà yad icchätaç caräcara-jagat-sthitiù ||7||yad yad vastränna-pänädi cittärthe tat tad eva hi |

viñëv-arpitaà bhaven nätra kleçäù pratyähåtiñv iva ||8||kåté viñëv-arpitän bhogän bhuïjäno’pi vimucyate |ayaà hi sukaraù panthä mukteç catura-sevitaù ||9||

viñatvenaiva viñayäù khyätä ati yad-arpaëät |ta evämåtatäà yätäù ko’nyaù sevyo harer nèëäm ||10||

evaà viñëu-rateç cetaù svayam eva prasédati |pratyähäram anähäraà vinä kleçäàç ca duùsahän ||11||

dhyänaà vaù susukhaà vacmi mano yatra sakåd dhåtam |jïätäsvädaà tad evecched yad anyan na vimuktidam ||12||

sukhaà padmäsanäsénaù praëaveëa hådambujam |unmukhékåtya candräbhaà triguëais taà prakäçayet ||13||

mahat kandotthitaà jïänanälaà prakåti-karëikam |añöaiçvarya-dalaà vidyät keçavaà tad dhi bhävayet ||14||

tasyopari ca vahny-arka-soma-bimbän anukramät |yathoktaà sva-prabhodbhäsi ratna-péöhaà ca cintayet ||15||

tasmin mådu-çlakñëatare çaìkha-cakra-gadäbjinam |caturbhujaà sundaräìgaà bhävayet puruñottamam ||16||

niraìka-candra-dhavalaà komalävayavojjvalam |vahnéndv-arkädi-tejasvi-tejo-vétaà sutejasam ||17||

nänä-mauli-maëi-dyota-citrékåta-hådälayam |sphurat kiréöa-mäëikya-bäla-süryodayäcalam ||18||çréman-mukhäbja-saurabhya-sudåpta-calitäìgayä |

bhåìgälyevälakävalyä lélayä lolayäïcitam ||19||svacchäd bhäläñöamé-candrät kalaìkaà snigdha-käñöhavat |

uddhåtya tenaiva kåtaà bibhräëaà bhrülatä-yugam ||20||

dayämåta-prakaöana-prasanna-nayanämbujam |çlakñëa-näsaà lasad-gaëòa-bimbitojjvala-kuëòalam ||21||

anugrahäkhya-håt-sthendu-sücaka-smita-candrikam |äçliñya kaëöhaà çlakñëa-çré-bhujäbharaëa-mälayä ||22||

siàha-skandhänurüpäàsaà våttäyata-caturbhujam |kaustubhopänta-vidyoti-sad-ratnäìgada-kaìkaëam ||23||

çubhraà puëya-latä-kandaà jïäna-jyotsnendu-maëòalam |näda-prasiddhaà dadhataà çaìkhaà haàsa-vad ujjvalam ||24||

jäta-rüpendu-süryägni-janma-kñeträbham ujjvalam |cakraà räkñasa-homendha-vahni-maëòala-bibhratam ||25||

kñiti-kñaya-kñama-kñudra-rakño-gada-gadädharam |sadä kaustubha-raçmyakodita-léläbja-dhäriëam ||26||

käntidaà sarva-ratnänäà kula-devam ivottamam |kaustubhaà darpaëaà lakñmyä dyotayantaà sva-vakñasä ||27||

muktä-mayaiù suvåttatväd dhäraiù sva-hådaya-priyaiù |guëaika-baddhair nirdoñair bhäntaà bhaktair ivojjvalaiù ||28||

viçvasåg janma-bhü-padma çlakñëa-näbhi-saroruham |mekhalä-ratnam udbhäsi pétämbara-varäïcitam ||29||

snigdhorujänu-jaìghaà ca citräìghri-kaöakojjvalam |çrépädäbja-yugaà çreyo-nidänaà muni-sad-dhanam ||30||

candrädhikära-läbhäya bhävi-candrair ivojjvalaiù |nakhaiù samäçritaà sevä-mähätmya-vikalaìkitaiù ||31||

bhakta-datta-tulasé-dala-hådyod-gandhi-dhanya-madhupa-vraja-juñöam |

sparça-lubdha-kamaläkara-padmä-marditaà khalu tamaù-çrama-häri ||32||

péöhe tat çré-pada-dvandvaà saàsthäpy sphäöike çubhe |niviñöaà tat-stha-ratnäàçu-bimba-çoëopalé-kåte ||33||

ramaëéyatamäkäraà liptaà candana-kuìkumaiù |mälyair amülyäbharaëair bhäntaà cittotsava-priyam ||34||

yogi-citta-ramä-spåçyaà sevakänäà mahotsavam |durastha-bhakta-caraëäravinda-kavi-jihväçrayaà tathä ||35||

evaà dhyäyed dharià bhaktyä käruëyät tanum äçritam |ananta-çaktià sarvajïaà sad-gatià parameçvaram ||36||

iti nirväëa-nirvighna-märgo dhyäna-juñäà dvijäù |sarveçvara-sanäthänäà muktir akleçato nèëäm ||37||cittaà dhyäna-viräme’pi sadä viñëu-stham äcaret |

buddhyä çaìku-stha-rajjveva paçur naiva hi naçyati ||38||na vismarej jagat-präëaà harià sarvatra sarvadä |

aöavi-stho yathä çatruà bahv apäya hi saàsåtiù ||39||viprä mamitat tu mataà çudhyamäno’pi sarvadä |

nirvåtau nästy upäyo’nyo vinä govinda-saàçrayam ||40||tasminn arpita-mätreëa yena kenäpi karmaëä |

tuñöo dadäti sva-padam aho vatsalatä hareù ||41||

tasmät sadbhiù sadä sevyaù sac-chraddaiù sarvadä hariù |sad-bhakta-toñakaiù çaktyä bhaktyä tat-karma-käribhiù ||42||

bhaktaiù sevyä jagan-mürteù pratiñöhäpya tathäkåtiù |naikaà sva-vaàçaà tu naras tärayaty akhilaà jagat ||43||

pratimäm äçritäbhéñöa-pradäà kalpa-latäà yathä |pratiñöhäpyätra sulabhäà na vidmaù kià kiyat kalam ||44||

praviçann älayaà viñëor arcanärthaà sa bhaktimän |na bhüyaù praviçen mätuù kukñi-kärägåhaà sudhéù ||45||

paçyej jagan-mala-dhvaàsi viñëu-püjä-karau karau |dhruvaà tau jagad-ädhäras tau patana-kärakau ||46||

kiïcij jalaà dalam api bhaktyeçe dadate svakam |padaà dadäty aho mugdha-bhakter vä mülyam asti kim ||47||

äghräëaà yad dharer datta-dhüpocchiñöasya sarvataù |tad-bhava-vyäla-dañöänäà nayaà karma viñäpaham ||48||

dattaà sva-jyotiñe jyotir yad vistärayati prabhäm |tadvad dharati cijjyotir dätuù päpatamopaham ||49||

kåtvä néräjanaà viñëor dépävalyä sudåçyayä |tamo-vikäraà jayati jite tasmiàç ca ko bhavaù ||50||

yat kiïcid alpaà naivedyaà bhuìkvä bhakti-rasa-plutam |pratibhojayati çréças tad-dätèn sva-sukhaà drutam ||51||

vasträbharaëa-gandhädi yat kiïcid viñëave’rpitam |tat sarvam iñöadaà dätur ämokñän na nivartate ||52||

viñëuà pradakñiëé kurvan yat taträvartate punaù |tad evävartanaà tasya punar nävartate bhave ||53||viñëor daëòa-praëämärthaà bhaktena patatä bhuvi |pätitaà pätakaà kåtsnaà no tiñöhati punaù saha ||54||

bhramaëaà no bhramäyaiva daëòavan namatas tanau |lagnäs tu mukurasyeva nairmalyäyaiva reëavaù ||55||upäste caiva yaù çréçaà bhaktyä paçyan supüjitam |tathaivopäsyate devair viñëu-loke svalaìkåtaù ||56||

stuvann ameya-mähätmyaà bhakti-grathita-ramya-väk |bhave brahmädi-dor-labhya-prabhu-käruëya-bhäjanam ||57||

yathä narasya stuvato bälakasyaiva tuñyati |mugdha-väkyena hi tathä vidhu-dhänyaà jagat-pitä ||58||

abalaà prabhur épsitonnatià kåta-yatnaà sva-yaçaù-stave ghåëé |

svayam uddharati stanärthinaàpada-lagnaà jananéva bälakam ||59||

tuñyato yatna-mätreëa ko na çakto hareù stave |ataj jïätvä açaktiç ced brahmädénäà ca sä samä ||60||

yan-näma-mätra-subhagä püjyate gér asaty api |daiväviñöä yathä däsé budho na stauti ko harim ||61||

dürvärogra-tritäpo’pi bibheti satataà bhavaù |nèëäà väci skaçülägni-hari-kértana-çaìkayä ||62||

na caikam eva vaktäraà jihvä rakñati vaiñëavé |äçrävya bhagavat-khyätià jagat kåtsnaà punäti hi ||63||

govinda-nirmala-yaço’måta-våñöi-nañöa-täpa-trayägnir avatéha jagat samastät |

uccaiù stuvan mudita-bhakta-pavitra-väëémeghävalé paramahaàsa-mukhä viciträ ||64||

govinda-stuti-saìgéta-kértanonmuditasya yaù |uccair dhvanis tad-ähvänaà tad-räñöraà pratisampadaù ||65||

yadänanda-karo gäyan bhaktaù puëyäçru varñati |tat sarva-tértha-salila-snänaà svamala-çodhanam ||66||bhakto haöhät tad-apräptyä rudan parijanäàç ca yat |

vyathayet tat tanoù päpa-kaëöakotpätanaà hi tat ||67||bahudhotsäryate harñäd viñëu-bhaktasya nåtyataù |

padbhyäà bhümer diço’kñibhyäà dorbhyäà cämaìgalaà divaù ||68||naivedya-bhojanaà viñëoù çrémat-pädämbu-dhäraëam |nirmälya-dhäraëaà cätra pratyekaà pätakäpaham ||69||pädaà pürvaà kil spåñöä gaìgäbhüt smartur mokñadä |

viñëoù sadyas tu tat-saìgi pädämbu katham éòyate ||70||täpa-trayänolo yo vai na çämyet sakaläbdhibhiù |

nünaà çämyati so’lpena çrémad-viñëu-padämbunä ||71||yävat phalaà çraddhadhati viñëu-pädämbu-märaëaiù |

etat tu syät phalaà naiñäà yato’nanta-phalaà tu tat ||72||aghästräbhedya-kavacaà bhavägni-stambhanauñadham |

sarväìgaiù sarvathä dhäryaà pädyaà çuci-sadaù sadä ||73||amåtatvävahaà nityaà viñëu-pädämbu yaù pibet |

sa pibaty amåtaà nityaà mäse mäse tu devatä ||74||mähätmyam iyad ity asya vaktä yo’pi sa nirbhayaù |

na tv anarghya-maëer mülyaà kalpayan nava açnute ||75||viñëu-pädodakaà yatra stüyate’nupamaà dvijaiù |

bhaktyä tatra na täpäù syur deçe go-vipra-çäntide ||76||upälapyälayaà viñëoç citrayitvä tu varëakaiù |

viñëu-loke tu tatrasthaiù sa-spåhaà vékñyate mudä ||77||ity-ädi vaiñëavaà sarvaà karma-sarveñöa-sädhanam |

phalasya niyamo’ntä vä nästi çraddhänugaà hi tat ||78||vastra-bhüñänna-pänädi-pravåddhyä na sa tuñyati |

tåptätmä kintu sad-bhakti-pravåddhyä saha bhakti-bhuk ||79||evaà bhagavad-äsaktaù sadä vaiñëava-karma-kåt |

anta-käle ca govinda-smaraëaà präpya mucyate ||80||no ced upasthite såtyau räga-mohärta-cetasaù |

krandatas tämasasyäho na syäd äçu hari-småtiù ||81||tasmäd bhajata viprendräù satataà parameçvaram |

tam åte bhakti-sulabhaà gatir nästy eva dehinäm ||82||kånäpi dambha-häsyä dyaiù sevä tärayate janän |

viphalän anya-karmäëi kåpäluù ko’nvataù paraù ||83||

ahaà hi vipräs tasyaiva prasädäd édåço’bhavam |däsé-putraù purä sädhu-saìgät saìkértya keçavam ||84||

bhagavat-kértanenaiva nirdagdhäkhila-kalmañaù |dåñövä pratyakñam éçeçam ayäcat varam édåçam ||85||

yatra taträbhijätasya deva tvad-bhaktir astu me |karmabhir bhrämyamäëasya tvat-pädäsakta-cetasaù ||86||

hari-bhakti-sudhäm etäà pibadhvaà vasudhämaräù |ätyantikämåtatvaà hi niçcitaà pétayaitayä ||87||

tasmät satsaìgatiù käryä bhavadbhir muni-sattamäù |tat-saìgater äçu harau puàso bhaktiù prajäyate ||88||

hari-bhakteù prajätäyä udeti jïänam uttamam |jïänavän puruño’bhyeti tad viñëoù paramaà padam |na yatra munayo gatvä nivartante gata-smayäù ||89||sa itthaà viñëu-gäthäbhir nandayitvä munéçvarän |

çaunakädén naimiñéyän brahma-sünus tirodadhe ||90||ya idaà çåëuyäd bhaktyä hari-bhakti-sudhodayam |

kathayet sarva-päpaughän mukto muktià sa gacchati ||91||

iti çré-näradéye hari-bhakti-sudhodaye parama-bhakti-yogo näma

viàço’dhyäyaù|| 20 ||

samäpto’yaà granthaù