SEPTAKORDI I DOMINANTS

Asht i njejt si n dur ashtu edhe n mol. I ka dy tinguj kritik : tingullin e ndijshm

dhe septimn. Tingulli i ndijshm gjithmon zgjidhet pr sekond tenalt e septima

pr sekond teposht. Septakordi mund t lajmrohet si i plot dhe si jo i plot.

Kur asht jo i plot, nji tingull i lihet anash e kjo asht kuinta e septakordit

(dyfishohet tingulli baz + terca + septima !)

Lidhjet e septakordit

Septakordi dominant kryesisht lidhet me gradn e par (tonikn), por mund t

lidhet edhe me gradn e gjasht.

V7 - T : Nse tingujt kritik zgjidhen simbass rregulls, ather septakordi i plot

doemos duhet t zgjidhet n tonik jo t plot dhe e kundrta. Pr me qen t dy

akordet t plota, duhet t bahet lienca e tingullit t ndijshm pr nji terc

teposht, ose lienca e septims pr sekund tenalt.

Nse bassi e ban kcimin e vogl (kcim kuarte), lienca e tingullit t ndijshm

bahet pr terc teposht, me kusht q ky tingull t jet n njenin prej

zaneve t mbrendshm.

Nse bassi e ban kcimin e madh (kcim kuinte), liencohet septima pr nji

sekund tenalt, me kusht q septima t jet n njenin prej zaneve t

mbrendshm dhe nn tingullin e ndjeshm, n t kundrtn krijohen kuinta

paralele.

V7 - T6 : Duhet t bahet lienca e septims pr sekond tenalt.

V7 - VI5 : Bassi dhe tingulli i ndjeshm shkojn telart, e tingujt tjer teposht,

ndrsa n kuintakordin e grads s gjasht zakonisht dyfishohet terca. Nse

septakordi asht jo i plot dhe krijohet nevoja me u lidh me gradn e gjasht,

ather edhe matutje vlen rregulla ku bassi dhe tingulli i ndjeshm lvizin tenalt e

zanet tjera teposht, por tani n njenin prej zaneve t eprm lajmrohet nji kcim

ma i madh melodik.

KUINTSEKSTAKORDI

Asht rrotullimi i par i septakordit n t cilin tingulli i ndjeshm gjindet n bass. Ai

medoemos duhet t zgjitdhet n kuintakord t toniks ku tingulli i ndjeshm

shkon tenalt e septima teposht dhe tingulli i prbashkt mbahet.

TERCKUARTAKORDI

Asht rrotullimi i dyt i septakordit dhe mund t lidhet me kuintakordin e toniks

dhe sekstakordin e toniks. Nse lidhet me kuintakordin e toniks, ather lidhet

simbass rregulls, e nse lidhet me sekstakordin e toniks e domosdoshme asht

lienca e septims. Ajo mund t shkon pr nji sekund tenalt por nuk asht fort e

plqyeshme, sepse ather n sekstkordin e toniks dyfishohet terca. Zgjidhje

shum ma e mir asht nse liencimi i septims bahet pr kuart teposht, q

edhe asht karakteristike pr kt lidhje e me kt rast n sekstakord t toniks

dyfishohet seksta e sekstakordit.

SEKUNDAKORDI

Asht rrotullimi i tret i septakordit ku septima tash ndodhet n bass, e duhet t

zgjidhet detyrimisht n sekstakord t toniks ! Ktu nuk ka kurfar lience.

N kadenc ma s miri asht q septakordi t jet n formn fillestare, sepse bassi

kcen pr kuint teposht ose kuart tenalt. Eventualisht n kadenc mund t

prdoret edhe kuintsekstakordi (rrotullimi i dyt i septakordit). Treckuartakordi

nuk asht i prshtatshm n kadenc dhe duhet t evitohet prdorimi i tij, ndrsa

sekundakordi nuk prdoret n kadenc, sepse ai gjithmon zgjidhet n sekstakord

t toniks me t cilin akord detyra nuk mund t prfundoj.

SEKSTAKORDET

Nse te kuintakordet tingulli baz dhe ai i bassit jan t njejt, te sekstakordet n

bass ndodhet tingulli i bassit dmth. terca e kuintakordit, e tingulli baz asht n

ndonji za tjetr (seksta e sekstakordit). Sekstakordet i ndajm n sekstakorde t

gradve kryesore dhe n sekstakorde t gradve dytsore. Ktu dyfishohen

tingujt e njejt si te kuintakordet.

Te sekstakordet e gradve kryesore ma s shpeshti dyfishohet seksta e

sekstakordit q asht faktikisht tingulli baz i kuintakordit. Ma rrall dyfishohet

terca e sekstakordit (kuinta e kuintakordit) e shum ma rrall dyfishohet tingulli i

bassit t sekstakordit q faktikisht i bjen t jet terca e kuintakordit.

Te sekstakordet e gradve dytsore ma s shpeshti dyfishohet tingulli i bassit

t sekstakordit (terca e kuintakordit), ma rrall dyfishohet seksta e sekstakordit

(tingulli baz i kuintakordit) e shum ma rrall dyfishohet terca e sekstakordit

(kuinta e kuintakordit).

Sekstakordet, si akorde jan ma pak stabile se kuintakordet. Prdoren q melodia

n bass t jet ma e rrjedhshme dhe ma melodike q do t thot se bassi dhe

zanet tjera t lvizin ma gradualisht. Npr detyra i hasim n mas ma t vogl se

kuintakordet.

Sekstakordi i grads s II-t asht prfaqsuesi ma i fort i funksionit t

subdominants (sepse n bas ndodhet tingulli i subdominants). Shum i

prngjan kuintakordit t grads s IV-t e kjo do t thot se II6 dhe V5 lidhen njejt

sikur IV5 me V5 pra n drejtim t kundrt me bassin.

Sekstakordi i grads s III-t e ka dominantn n bass dhe te ky dyfishohet

tingulli i bassit. Asht i ngjajshm me kuintakordin e dominants (grads s V-t).

Gati gjithmon e ka funksionin e dominants e shum rrall e ka funksionin e

toniks ku me kt rast i dyfishohet seksta (kjo vlen vetm pr akordet dur !)

Sekstakordi i grads s V-t asht sekstakordi kryesor. N bas e ka tingullin e

ndijshm i cili duhet t zgjidhet vetm tenalt n tonik q do t thot se ky

sekstakord zgjidhet vetm n I5 ose VI6. N bass nuk lejohet kurrfar liencimi i

tingullit t ndjeshm. Sekstakordi i grads s V-t nuk mund t zgjidhet n

sekstakord t grads s par (t toniks) !

Sekstakordi i grads s VI-t mundet me e pas funksionin e toniks me 'rast

dyfishohet tingulli i bassit (tonika). Ky mundet me e pas edhe funksionin e

subdominants ku dyfishohet seksta.

Sekstakordi i grads s VII-t e ka t dyfishuem tingullin e bassit. Seksta asnjiher

nuk guxon me u dyfishue, sepse asht tingull i ndijshm. Lidhet me kuintakordin e

grads s I-r (t toniks) njejt si n lidhjen VII5- I5 (n drejtim t kundrt me

bassin).

KUARTSEKSTAKORDET

Kuartsekstakordet jan akorde t cilt nuk jan t barabart me kuintakordet apo

sekstakordet. Ata lajmrohen jo si akorde t mirfillta, por si pasoj e lvizjes

melodik t zaneve. Melodit, nga njiher zbukurohen me t ashtuquejtunit

tinguj jashtakordik (zbukurues). Kta jan tinguj q nuk i takojn atij akordi gjat

tingllims s t cilit lajmrohen.

Kuartsekstakordet duhet t vshtrohen n mnyr horizontale. Ata nuk vendosen

vertikalisht, por krijohen rastsisht n mnyr melodike, pra gjat zhvillimit t

melodis. Pr kt arsye kta nuk konsiderohen si akorde t veanta. Kjo asht

arsyeja se kto akorde edhe nuk kan ndonji grad t veten, por ajo shkruhet n

akordin i cili vjen mbass tij si zgjidhje. Te kuartsekstakordet, n bassin lvizs

prapseprap shenohet grada e kuartsekstakordit por shenohet n kllapa, sepse

asht ma pak e randsishme. Pr me u prcaktue grada e kuartsekstakordit, duhet

t dihet tingulli baz. Te t gjith kuartsekstakordet gjithmon dyfishohet tingulli i

bassit. Shum rralle dyfishohen kuarta ose seksta. Jan disa lloje t

kuartsekstakordeve e ato definohen nga linja melodike e bassit. Ndahen n :

kuartsekstakordet mbajts t vetmit q ndodhen n tez dhe n bass t shtrim.

Ma s shpeshti lajmrohen n gradn e V-t (dominant) dhe quhen

kuartsekstakorde mbajts kadencial, por mund t paraqiten edhe n gradt tjera.

kuartsekstakordet rrotullues fitohen me rrotullimin e nji akordi t vetm (p.sh.

n fillim lajmrohet si kuintakord mandej si sekstakord dhe n fund si

kuartsekstakord, ose me ndonji renditje tjetr). Paraqitet n arz dhe gjithmon n

bass t shtriem.

kuartsekstakordet kthyes gjithashtu lajmrohet n arz. Mund t paraqitet

edhe n bass t shtriem dhe n ate t lvizshm. Kthesat munden me qen t

eprme (tenalt) dhe t poshtme (teposht).

kuartsekstakordet kalimtar lajmrohen n arz n bass t shtriem dhe lvizs.

Paraqiten n dy forma : si zbrits dhe si ngrits. Shrbejn pr lidhjen e

kuintakordit dhe sekstakordit t t njejts grad dhe e kundrta, edhepse mundet

me i lidh edhe dy akorde plotsisht t kundrt (t gradve t ndryshme). Te kto

kuartsekstakorde njeni za shkon tenalt, tjetri teposht, i treti kthehet e i katrti

mbetet i shtriem.

Te t gjitha kuartsekstakordet, prve te ai rrotullues, duhet t ekzistoj nji

gradualitet n lvizje t zaneve. Qllimi i kuartsekstakordeve asht zbukurimi i

melodis, pa kcime (prpos te ai rrotullues).