Harp Akademileri KomutanlığıHarp Akademileri KomutanlığıStratejik Araştırmalar EnstitüsüStratejik Araştırmalar Enstitüsü

AVRUPA BİRLİĞİ GÜVENLİK STRATEJİSİAVRUPA BİRLİĞİ GÜVENLİK STRATEJİSİ

1

Tarihsel Süreç

• ABD- Avrupa Savunma Topluluğu• Rus Tehdidi- Dunkirk Antlaşması• 1948- Brüksel Antlaşması Teşkilatı• 1954- “Batı Avrupa Birliği” BAB (The Western

European Union-WEU)

2

Tarihsel Süreç• 19 Haziran 1992- Petersberg Görevleri;kriz

yönetimi ve güç kullanımı görevleri (BAB’ın işlevsel görevleri)

• Soğuk savaş sonrası dönemde NATO’nun Avrupa kanadını güçlendirme projesi

• 1994- NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi Sonuç Bildirisi; “saydamlık ve tamamlayıcılık” ve “rekabet ve duplikasyondan kaçınma’’

3

Avrupa Birliği Kronolojisi Antlaşmaları ve Genişlemesi[ Gizle ]Avrupa Birliği Kronolojisi Antlaşmaları ve Genişlemesi[ Gizle ]

Sovyetler Birliği’nin çöküşü, Varşova Paktı’nın Dağılması Avrupa’da Tehdit Algılamalarında Azalma

1990’lar Balkan Krizleri, ABD’nin Irak Müdahalesi

1992 Maastricht Antlaşması ile Ortak Dış ve Güvenlik Politikası öngörülmüştür.

4

Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası

• 1990’lı yıllar sonunda ODGP içinde yapılan bir açılım:• Amsterdam antlaşmasında yer alan ODGP’nin hızlıca

uygulamaya aktarılması.• AB’nin uluslararası krizlere müdahale edebilecek, bağımsız

hareket edebilecek sığaya sahip olması ve bunun için yeterli askeri güç ile desteklenmesi.

• NATO’nun bir bütün olarak karışan olmadığı yerlerde AB’nin karar alması için AB’nin uygun bir yapıya ve sığaya kavuşturulması.

• Avrupa’nın güçlendirilmiş silahlı kuvvetlere ihtiyacı bulunduğu ve bunun da rekabetçi bir Avrupa Savunma Sanayii ile desteklenmesi gerektiği

5

-1999 Kosova Müdahalesi, 2003’de ABD’nin Irak’a tek taraflı müdahalesi -AB’nin net bir politika izleyememiş olması-Ciddi bir güvenirlik krizi-2003 Aralık- AB OGSP Yüksek Temsilcisi Javier Solana-Avrupa Güvenlik Stratejisi -Aralık 2007- Avrupa Konseyi- , ‘Değişen Dünya’da Güvenliği Sağlamak’ (Aralık 2008)

-1999 Kosova Müdahalesi, 2003’de ABD’nin Irak’a tek taraflı müdahalesi -AB’nin net bir politika izleyememiş olması-Ciddi bir güvenirlik krizi-2003 Aralık- AB OGSP Yüksek Temsilcisi Javier Solana-Avrupa Güvenlik Stratejisi -Aralık 2007- Avrupa Konseyi- , ‘Değişen Dünya’da Güvenliği Sağlamak’ (Aralık 2008)

6

1. Genel Değerlendirme

AB’nin Durumu

Uluslararası Ortam

Güvenlik Anlayışı

2. Hedef

3. Riskler ve Tehditler

4. Tedbirler

5. Sonuç

1. Genel Değerlendirme

AB’nin Durumu

Uluslararası Ortam

Güvenlik Anlayışı

2. Hedef

3. Riskler ve Tehditler

4. Tedbirler

5. Sonuç

GÜVENLİK STRATEJİ BELGESİ

7

GENEL DEĞERLENDİRMEAB’nin Durumu

Avrupa şimdiye kadar ki en güvenli ve özgür Avrupa’dır.

Ayrıca;

Otoriter rejimlerin dengeli ve demokratik rejimler haline

geldiği,

Vatandaşların hayatlarının olumlu yönde dönüşüme

uğradığı,

Sorunlara barışçıl çözümler arandığı ve işbirliğinin ön

plana çıkarıldığı bir Avrupa’dır.

Avrupa şimdiye kadar ki en güvenli ve özgür Avrupa’dır.

Ayrıca;

Otoriter rejimlerin dengeli ve demokratik rejimler haline

geldiği,

Vatandaşların hayatlarının olumlu yönde dönüşüme

uğradığı,

Sorunlara barışçıl çözümler arandığı ve işbirliğinin ön

plana çıkarıldığı bir Avrupa’dır.

8

Belgede;

Avrupa’nın bütünleşmesinde ve güvenliğinde ABD’nin

özellikle NATO aracılığıyla önemli rol oynadığı ve hiçbir

devletin tek başına günümüzün karmaşık problemleri ile baş

edemeyeceği,

Belgede;

Avrupa’nın bütünleşmesinde ve güvenliğinde ABD’nin

özellikle NATO aracılığıyla önemli rol oynadığı ve hiçbir

devletin tek başına günümüzün karmaşık problemleri ile baş

edemeyeceği,

GENEL DEĞERLENDİRMEAB’nin Durumu

9

Balkanlarda yaşanan savaşın Avrupa’da güvenlik

sorunlarının henüz devam ettiğini gösterdiği belirtilmektedir.

Balkanlarda yaşanan savaşın Avrupa’da güvenlik

sorunlarının henüz devam ettiğini gösterdiği belirtilmektedir.

GENEL DEĞERLENDİRMEAB’nin Durumu

10

Ayrıca;

AB’nin ekonomik büyüklüğü, çeşitli çatışma bölgelerinde

Avrupa güçlerini konuşlandırması, Birlik dayanışmasının

artması ile AB’nin kesinlikle küresel bir aktör olduğu ve bu

nedenle;

Küresel güvenliğin sağlanması ve daha iyi bir dünyanın

kurulması için gerekli olan sorumluluğu paylaşmaya hazır

olduğu belirtilmektedir.

Ayrıca;

AB’nin ekonomik büyüklüğü, çeşitli çatışma bölgelerinde

Avrupa güçlerini konuşlandırması, Birlik dayanışmasının

artması ile AB’nin kesinlikle küresel bir aktör olduğu ve bu

nedenle;

Küresel güvenliğin sağlanması ve daha iyi bir dünyanın

kurulması için gerekli olan sorumluluğu paylaşmaya hazır

olduğu belirtilmektedir.

GENEL DEĞERLENDİRMEAB’nin Durumu

11

GENEL DEĞERLENDİRMEUluslararası Ortam

Ticaret ve yatırım akışı, teknolojinin gelişmesi

demokrasinin yayılması insanların büyük kısmına bağımsızlık

ve refah getirmiş, diğerleri için hüsran ve adaletsizliğin nedeni

olmuş, aynı zamanda devlet dışı grupların uluslararası

ilişkilerdeki rolü artmıştır.

Taşıma, enerji, bilgi ve diğer alanlardaki ortak altyapı

üzerinden Avrupa’nın dışa bağımlılığı artmış ve tehditlere açık

hale gelmiştir.

Ticaret ve yatırım akışı, teknolojinin gelişmesi

demokrasinin yayılması insanların büyük kısmına bağımsızlık

ve refah getirmiş, diğerleri için hüsran ve adaletsizliğin nedeni

olmuş, aynı zamanda devlet dışı grupların uluslararası

ilişkilerdeki rolü artmıştır.

Taşıma, enerji, bilgi ve diğer alanlardaki ortak altyapı

üzerinden Avrupa’nın dışa bağımlılığı artmış ve tehditlere açık

hale gelmiştir. 12

GENEL DEĞERLENDİRMEUluslararası Ortam

1990’dan bu yana meydana gelen savaşlarda;

%90’ı sivil olmak üzere 4 milyon insan hayatını

kaybetmiş,

18 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda

kalmıştır.

1990’dan bu yana meydana gelen savaşlarda;

%90’ı sivil olmak üzere 4 milyon insan hayatını

kaybetmiş,

18 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda

kalmıştır.

13

GENEL DEĞERLENDİRMEUluslararası Ortam

Yoksulluk;

Dünya nüfusunun yarısı günlük 2 Euro’dan daha azıyla

yaşamakta,

Her yıl 45 milyon insan açlık ve yetersiz beslenme

nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

Birçok olayda ekonomik başarısızlık, siyasi sorunlarla

ve şiddet içeren çatışmalarla bağlantılıdır.

Yoksulluk;

Dünya nüfusunun yarısı günlük 2 Euro’dan daha azıyla

yaşamakta,

Her yıl 45 milyon insan açlık ve yetersiz beslenme

nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

Birçok olayda ekonomik başarısızlık, siyasi sorunlarla

ve şiddet içeren çatışmalarla bağlantılıdır.

14

GENEL DEĞERLENDİRMEUluslararası Ortam

Hastalıklar;

AIDS toplumların çökmesine sebep olmakta,

Yeni hastalıklar hızla yayılmaktadır.

Bu nedenle hastalıklar küresel tehditler haline gelmektedir.

Hastalıklar;

AIDS toplumların çökmesine sebep olmakta,

Yeni hastalıklar hızla yayılmaktadır.

Bu nedenle hastalıklar küresel tehditler haline gelmektedir.

AIDS’in dünyadaki durumu15

GENEL DEĞERLENDİRMEUluslararası Ortam

Su sorunu;

Küresel ısınmayla birlikte su üzerindeki mücadele pek

çok bölgede daha çok kargaşaya ve göçe yol açacaktır.

Enerji bağımlılığı;

Dünyanın en büyük doğal gaz ve petrol ithalatçısıdır,

Bugün %50 oranında, 2030 yılında ise %70 oranında

dışa bağımlı olacaktır,

Bu durum Avrupa için özel bir kaygı alanıdır.

Su sorunu;

Küresel ısınmayla birlikte su üzerindeki mücadele pek

çok bölgede daha çok kargaşaya ve göçe yol açacaktır.

Enerji bağımlılığı;

Dünyanın en büyük doğal gaz ve petrol ithalatçısıdır,

Bugün %50 oranında, 2030 yılında ise %70 oranında

dışa bağımlı olacaktır,

Bu durum Avrupa için özel bir kaygı alanıdır.

16

GENEL DEĞERLENDİRMEGüvenlik Anlayışı

Güvenlik, gelişmenin ön şartıdır.

Çatışma;

Tüm alt yapıyı yok etmekte,

Toplumda bozukluklara yol açmakta,

Suç eğilimini artırmakta,

Yatırımı sekteye uğratmakta,

Normal ekonomik yaşamı imkansız hale getirmekte,

Güvensizlik ve yoksulluk döngüsüne neden olmaktadır.

Güvenlik, gelişmenin ön şartıdır.

Çatışma;

Tüm alt yapıyı yok etmekte,

Toplumda bozukluklara yol açmakta,

Suç eğilimini artırmakta,

Yatırımı sekteye uğratmakta,

Normal ekonomik yaşamı imkansız hale getirmekte,

Güvensizlik ve yoksulluk döngüsüne neden olmaktadır.

17

HEDEF

DAHA İYİ BİR DÜNYADA DAHA GÜVENLİ BİR AVRUPA

Güvenliği sağlamak Değerleri korumak

Güvenliğin hedefi Avrupa’nın sahip olduğu değerleri korumak olarak ifade edilmiştir.

DAHA İYİ BİR DÜNYADA DAHA GÜVENLİ BİR AVRUPA

Güvenliği sağlamak Değerleri korumak

Güvenliğin hedefi Avrupa’nın sahip olduğu değerleri korumak olarak ifade edilmiştir.

18

TEHDİTLER

1.Terörizm,

2.Kitle İmha Silahlarının (KİS) Yayılması,

3.Bölgesel Çatışmalar,

4.Devlet Yönetiminin Çökmesi,

5.Örgütlü Suçlar.

1.Terörizm,

2.Kitle İmha Silahlarının (KİS) Yayılması,

3.Bölgesel Çatışmalar,

4.Devlet Yönetiminin Çökmesi,

5.Örgütlü Suçlar.

19

TEHDİTLER

1.Terörizm:

Avrupa için artan stratejik

bir tehdittir,

Etki alanı küreseldir,

Dini aşırılıkla ilgilidir,

Modernleşmenin yarattığı baskı, kültürel, sosyal ve

siyasi krizler ve yabancı toplumlarda yaşayan gençlerin

yabancılaşması nedenlerinden bazılarıdır.

Avrupa terörizm için hem bir hedef hem de bir üstür.

1.Terörizm:

Avrupa için artan stratejik

bir tehdittir,

Etki alanı küreseldir,

Dini aşırılıkla ilgilidir,

Modernleşmenin yarattığı baskı, kültürel, sosyal ve

siyasi krizler ve yabancı toplumlarda yaşayan gençlerin

yabancılaşması nedenlerinden bazılarıdır.

Avrupa terörizm için hem bir hedef hem de bir üstür.

20

TEHDİTLER2.Kitle İmha Silahlarının (KİS) Yayılması:

En büyük potansiyel tehdittir.

Ortadoğu’daki KİS ile silahlanma yarışı,

Biyolojik, Kimyasal ve Radyolojik

maddelerle saldırı olasılığı,

Füze teknolojisinin yayılması istikrarsızlığı

artırmaktadır.

En büyük tehdit

Terörist grupların KİS elde etmesidir.

2.Kitle İmha Silahlarının (KİS) Yayılması:

En büyük potansiyel tehdittir.

Ortadoğu’daki KİS ile silahlanma yarışı,

Biyolojik, Kimyasal ve Radyolojik

maddelerle saldırı olasılığı,

Füze teknolojisinin yayılması istikrarsızlığı

artırmaktadır.

En büyük tehdit

Terörist grupların KİS elde etmesidir.21

TEHDİTLER

3.Bölgesel Çatışmalar:

Birlik dışındakiler: Avrupa çıkarları üzerinde direk

yada dolaylı etkilere sahiptir (Keşmir, Ortadoğu, vb),

Birlik içindekiler: Bölgesel istikrarı tehdit etmektedir,

3.Bölgesel Çatışmalar:

Birlik dışındakiler: Avrupa çıkarları üzerinde direk

yada dolaylı etkilere sahiptir (Keşmir, Ortadoğu, vb),

Birlik içindekiler: Bölgesel istikrarı tehdit etmektedir,

22

TEHDİTLERÇatışmalar;

İnsan hayatını, sosyal ve fiziki altyapıyı yok

etmekte,

Azınlıkları, temel özgürlükleri ve insan haklarını

tehdit etmekte,

Teröre, aşırılığa ve devlet yönetiminde çökmelere

yol açmakta,

Örgütlü suç için ortam yaratmaktadır.

En doğru mücadele

Çatışmaların yarattığı eski sorunlarla ilgilenmektir.

Çatışmalar;

İnsan hayatını, sosyal ve fiziki altyapıyı yok

etmekte,

Azınlıkları, temel özgürlükleri ve insan haklarını

tehdit etmekte,

Teröre, aşırılığa ve devlet yönetiminde çökmelere

yol açmakta,

Örgütlü suç için ortam yaratmaktadır.

En doğru mücadele

Çatışmaların yarattığı eski sorunlarla ilgilenmektir.23

TEHDİTLER

4.Devlet Yönetiminin Çökmesi:

Kötü yönetim ve iç çatışma devletleri içeriden çürüten,

(Somali, Liberya, Taliban yönetiminde Afganistan), küresel

yönetişimin gücünü zayıflatan, bölgesel istikrarsızlığı artıran

endişe verici bir olgudur.

4.Devlet Yönetiminin Çökmesi:

Kötü yönetim ve iç çatışma devletleri içeriden çürüten,

(Somali, Liberya, Taliban yönetiminde Afganistan), küresel

yönetişimin gücünü zayıflatan, bölgesel istikrarsızlığı artıran

endişe verici bir olgudur.

24

TEHDİTLER

5.Örgütlü Suçlar:

Örgütlü suçların ana hedefi Avrupa’dır.

Uyuşturucu trafiği,

Kadın ticareti,

Yasadışı göçmenler,

Silah kaçakçılığı.

Bu suç faaliyetleri çoğu zaman zayıf ve çökmekte olan

devletlerle ve terörle ilgilidir.

5.Örgütlü Suçlar:

Örgütlü suçların ana hedefi Avrupa’dır.

Uyuşturucu trafiği,

Kadın ticareti,

Yasadışı göçmenler,

Silah kaçakçılığı.

Bu suç faaliyetleri çoğu zaman zayıf ve çökmekte olan

devletlerle ve terörle ilgilidir.

25

TEDBİRLERUygulanan Güvenlik Tedbirleri

Avrupa’nın güvenliğini sağlamak ve değerlerini korumak

için üç stratejik amaç vardır;

1.Tehditlerle mücadele etmek,

2.AB çevresinde güvenliği sağlamak(barış kuşağı),

3.İşleyen çok taraflılığa dayalı uluslararası bir düzen

oluşturmak(çok taraflılık).

Avrupa’nın güvenliğini sağlamak ve değerlerini korumak

için üç stratejik amaç vardır;

1.Tehditlerle mücadele etmek,

2.AB çevresinde güvenliği sağlamak(barış kuşağı),

3.İşleyen çok taraflılığa dayalı uluslararası bir düzen

oluşturmak(çok taraflılık).

26

TEDBİRLERTehditlerle Mücadele Etmek

Teröristlerin finans kaynaklarının durdurulması için

adımlar atılmaya(European Arrest Warrant),

Nükleer silahların yayılmasına karşı politikalara

(UAEA’yı) güçlendirmeye çalışmak,

Örgütlü suçla başa çıkabilmek için Balkanlar’da iyi

yönetimin tekrar sağlanmasına, demokrasinin teşvik

edilmesine ve yetkililerin örgütlü suçla mücadele

edebilmelerine çalışılmaktadır.

Teröristlerin finans kaynaklarının durdurulması için

adımlar atılmaya(European Arrest Warrant),

Nükleer silahların yayılmasına karşı politikalara

(UAEA’yı) güçlendirmeye çalışmak,

Örgütlü suçla başa çıkabilmek için Balkanlar’da iyi

yönetimin tekrar sağlanmasına, demokrasinin teşvik

edilmesine ve yetkililerin örgütlü suçla mücadele

edebilmelerine çalışılmaktadır.27

TEDBİRLERTehditlerle Mücadele Etmek

Soğuk savaş’taki kitlesel ve belirgin tehditlerden farklı

olarak yeni tehditlerin hiçbiri tamamen askeri olmadığı gibi

askeri yöntemlerle de çözülemez. Her çözüm birden fazla

yöntemi içerir.

Soğuk savaş’taki kitlesel ve belirgin tehditlerden farklı

olarak yeni tehditlerin hiçbiri tamamen askeri olmadığı gibi

askeri yöntemlerle de çözülemez. Her çözüm birden fazla

yöntemi içerir.

Çatışma yerine Ekonomik ve Siyasi Gücü kullanmak28

TEDBİRLERBarış Kuşağı

Sınır komşularından gelebilecek tehditler

Sınır komşularının iyi yönetilmesi

Yeni ülkelerin katılımı( )Tehlikeli bölgelere yakınlık

Doğu ve Akdeniz sınırındaki ülkelerin iyi yönetilmelerini sağlamak ve bu ülkelerle işbirliğine dayalı ilişkiler geliştirmek amaç olmalıdır.

29

TEDBİRLERBarış Kuşağı

Bunun sağlanması için;

Stratejik bir amaç oluşturulmalı

Reform teşviklerinde bulunulmalı

30

TEDBİRLERÇok Taraflılık

Daha güçlü bir uluslararası toplum

İşlevsel uluslararası kurumlar

Yasal uluslararası düzen

Uluslararası HukukBM Tüzüğü

Uluslararası Barış ve GüvenlikBM Güvenlik Konseyi

31

Stratejik amaçlar gerçekleştirilirken:

Daha Aktif,Aktif PolitikalarEş zamanlı operasyonlarBM ile işbirliği ve destek temini

Daha Tutarlı,Birlikte hareket edersek daha güçlüyüz!AB Ortak Dış ve Güvenlik PolitikasıAB Güvenlik ve Savunma Politikası

Daha Etkili olmalı ve,Bir Savunma Ajansının OluşturulmasıAskeri ve Sivil Kaynakların genişletilmesi ve geliştirilmesiDaha etkili diplomatik yeterlilikBilgi paylaşımı

Diğerleri ile işbirliği yapmalıdır.Uluslararası işbirliği

Çok taraflı işbirliğiAB ve ABD işbirliğiRusyaJaponya, Çin, Kanada, ve Hindistan

32

SONUÇ

Belgenin sonuç bölümünde dünyanın artık yeni tehlikelerle karşı karşıya olduğu ancak bunlarla birlikte yeni fırsatların da elde edilebileceği belirtilmiştir. AB’nin bu yeni tehditlerle mücadele ve yeni fırsatların elde edilmesinde çok önemli bir potansiyeli olduğu aktif ve etkin bir AB’nin küresel seviyede önemli faydalarının olacağı belirtilmiştir. Çok yönlü bir sistem sayesinde AB liderliğinde daha adil, daha güvenli ve bütünleşmiş bir dünya düzeni oluşturulabileceğine de vurgu yapılmıştır.

33

AGSB ile Diğer Uluslararası Ana Aktörlerin Güvenlik Strateji Belgelerinin

Karşılaştırılması

•ABD Ulusal Güvenlik Strateji Belgesi(2002)- ABD'nin güvenlik kaygılarının paylaşılması, Trans-Atlantik işbirliği•ABD- Güç kullanımı ve “Ön alıcı Müdahale”•AB- “Önleyici Müdahale” ve “Yumuşak Gü甕ABD-AB-Çin: Uluslararası Ortam Değerlendirmeleri farklı

34

• Güvenlik Yaklaşımları Açısından Karşılaştırma;

• AB- Liberal Kurumsalcı; uluslararası örgütler, işbirliği, ekonomi, dünya toplumu, barış, demokrasi, uyum vb.

• ABD- Hedefler bakımından idealist, araçlar ve imkânlar bakımından realist

• Çin- Ortak güven, ortak fayda, eşitlik ve işbirliği temeli

35

• Hedefler Açısından Karşılaştırma;• AB- Birlik içinde güvenliği sağlamak ve sahip

olduğu değerleri koruyarak birleşik ve barışçıl bir kıta oluşturmak

• ABD- İyi yönetilen ve demokratik ülkelerden oluşan bir dünyanın oluşturulmasına yardım etmek

• Çin- Ulusal güvenliği ve birliği ayakta tutarak ulusal gelişmeyi garanti altına almak

• Rusya- Varlığına, bütünlüğüne kastedecek tehditleri bertaraf etmek, Rusya’nın ve müttefiklerinin ulusal çıkarlarını korumak

36

Türkiye İle İlgili Çıkarımlar• Türkiye’ye doğrudan atıf yok• ABD başta olmak üzere, Rusya, Japonya, Çin,

Kanada ve Hindistan• “Önümüzdeki dönemde bir komşumuz olacak olan

Güney Kafkasların problemlerinde daha güçlü ve aktif bir rol almalıyız”

• Türkiye’nin tehdit algılamaları- terörizm- AB tarafından birinci tehdit

• Tehditlerle mücadele etmede kullanılacak yöntemlerin farklı oluşu

37

Genel Değerlendirme

• Ortak bir strateji kültürü oluşturma, ortak tehdit algılama ve çıkar tanımlaması yönünde atılmış önemli bir adım

• Güvenlik konusunda bütünleşme ve birlik sağlama amacı * rekabet

• Türkiye’nin konumu• Dinamik bir süreç

38

Yararlanılan Kaynaklar• A Secure Europe in a Better World European Security Strategy (2003,

Aralık). Brussels: Europen Union.• Ateşoğlu Güney, N. (2006). Batı'nın Yeni Güvenlik Stratejileri AB-NATO-

ABD. İstanbul: Bağlam Yayınları.• Baç, M. M. (2006). Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerine Güvenlik Boyutundan

Bir Bakış. Dış Politika Analiz Serisi 4. içinde TESEV Yayınları.• Buharalı, C. (2004, Haziran). AB, Türkiye ile Daha mı Güvenli Olacak?.

Görüş, s.18-21.• Büyükbaş, H. (2006, Temmuz-Eylül). Avrupa Güvenlik Strateji Belgesi ve

Türkiye. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi (61-1), s. 37-66.• Efe, H. (2007). AB'nin Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası Oluşturma

Çabaları. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.• Efe, H. (2007). AB'nin Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası Oluşturma

Çabaları. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.39

Yararlanılan Kaynaklar

• İşyar, Ö. G. (2008). Günümüzde Uluslararası Güvenlik Stratejileri: Kavramsal Çerçeve ve Uygulama. Akademik Bakış.

• Smith, M.E. (2005).Europe' s Foreign adn Security Policy: The Institutionalization of Cooperation, Cambridge University Press, s.6.

• Ülger, İ. K. (2002). Avrupa Birliği'nde Siyasal Bütünleşme-Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikasının Oluşumu. İstanbul: Gündoğan Yayınları.

• Yılmaz, S. (2009). Ulusal Savunma Strateji, Teknoloji, Savaş. İstanbul: Kum Saati Yayınları.

• Yücel, Z. (2008). Avrupa Birliği’nin Genişleme Politikasının Güvenlik Boyutu. Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 4, No: 13, ss.37-54.

• http://europa.eu/index_en.htm• http://www.abgs.gov.tr/

40