HARTA dhe GLOBI

Harta eshte nje pasqyrim i zvogluar i siperfaqes se tokes.Shkenca e cila meret me perpilimin apo perpunimin e hartave dhe shtypjen-Botimin e tyre quhet Hartografi.Pasqyrimi me real i siperfaqes se tokes eshte Globi.

Ne glob me se miri mund te demostrohet rrotullimi i Tokes reth boshtit te menduar,nderrimet ritmike te dites dhe te nates,ndryshimet e shpejtesise rrotulluese nga ekuatori ne Pole etj.

Elementet kryesore te hartes jane:Matematike dhe Gjeografike.Elemente Matematike jane:Korniza e hartes,pikat mbeshtetese ose bazike,shkalla dhe projeksioni i hartes,ndersa permbajtja e hartes eshte element gjeografik.

Nder elementet kryesore matematike jane shkalla e hartes dhe projeksioni i hartes.

Shembull:Nese ne harte me shkalle numerike 1:500 000 distancat natyrore jane zvogeluar 500 000 here ne harte,d.m.th. 1cm ne harte paraqet distancen 500 000cm ose 5km ne natyre

Shkalla e Hartes-Tregon sa here eshte bere zvogelimi i gjatesisve natyrore ne harte.

Ndarja e hartave sipas shkalles:Hartat sipas madhesise se shkalles ndahen ne:Plane,Harta Topografike dhe gjeografike• Planet-Perpilohen ne shkalle 1:100 deri 1:10 000. Shfrytezohen per paraqitjen e

vendbanimeve,qyteteve,objekteve industriale etj,Ne plane nuk paraqitet Relievi.

• Hartat Topografike-perpilohet ne shkallen 1:25000 deri 1:200000.Ne praktike ato perpilohen ne kater shkallezime 1:25000,1:50000,1:100000 dhe 1:200000.Hartat topografike perfshijne siperfaqe te vogla.Ajo perdoret me teper ne ushtri,prandaj quhet Harta Ushtarake.

• Hartat Gjeografike-Kane shkalle me te vogel.Qe te jete harta me e pasqyrueshme ne te paraqiten vetem objektet kryesore.Ne harta gjeografike paraqiten Shtetet,Kontinentet dhe tere siperfaqja tokesore.Perpilohen ne shkalle me te vogel se 1:200 000. Meqenese toka eshte e rrumbullaket paraqitja e saj ne siperfaqe te rafshet eshte pothuajse e pamundur.

Elementet gjeografike te hartes:Jane:Relievi :Ujerat :Bota Bimore dhe :Rezultatet e punes se njeriut(vendbanimet,ruget etj)Keto elemente ne harte paraqiten me ndihmen e

shenjave konvencionale,qe paraqiten ne qoshe te hartes ne forme legjende.Relievi ne harte paraqitet me metodat e izohipseve,te vijezimit,te hijezimit dhe ngjyrosjes.

-Metoda e izohipseve-Izohipset jane vija te lakuara dhe te mbyllura,te cilat bashkojne vendet me lartesi te njejte mbidetare.Lartesia e njejte vertikale ndermjet dy izohipseve quhet "Ekuidistance"-Metoda e vijezimit-Relievi paraqitet me viza qe kane gjatesi dhe trashesi te ndryshme.-Metoda e hijezimit-Eshte e ngjajshme me metoden e vijezimit.-Metoda me ngjyra(ngjyrosja)-Bazohet ne paraqitjen e relievit te siperfaqes tokesore ne harta ne baze te nuancave te ngjyrave.P.sh. Ultesirat me ngjyre te gjelbert,malet me ngjyre kafe,lartesite mbi 4000m me ngjyre te bardhe.

Ndarja e hartave sipas permbajtjes-Sipas permbajtjes hartat ndahen ne harta te pergjithshme dhe te veqanta (tematike).Hartat e pergjithshme gjeografike paraqesin sip. e tokes me te gjitha elementet gjeografike pa theksime te veqanta.

Hartat e veqanta paraqesin nje element te permbajtjes gjeografike,por me meshume hollesi,ato mund te jene:-Hartat klimatologjike-qe prezantohet klima,ose elementet e veqanta klimatike.-Harta hidrologjike-ne te cilat prezonton ujerat.-Harta gjeologjike-ne te paraqitet perberja gjeologjike e shtreses se siperme te litosferes.

-Hartat pedologjike-paraqiten tipat e tokave(dherave)-Hartat fitogjeografike-paraqitet shperndarja e botes bimore.-Hartat zoogjeografike-paraqitet shperndarja e botes shtazore.-Hartat oqeanografike-qe paraqiten veqorite e ujerave dhe relievi i fundit i detit-oqeanit.

-Hartat e komunikacionit-ne to paraqiten ruget kryesore automobilistike,hekurudhore,ajrore e detare.-Hartat antropogjeografike-ne to paraqitet dendesia,shtimi natyror,struktura e popullsise se racave e te popujve etj.

Dallojme edhe shume harta te tjera te veqanta,si Harta ekonomike,politike,historike,turistike etj.