TILBURG19 t/m 22 mei

HEERLEN26 t/m 28 mei

BREDA3 t/m 5 juni

ROOSENDAAL10 t/m 12 juni

EINDHOVEN17 t/m 19 juni

DEN BOSCH23 t/m 25 juni

Plot your cityToneelschrijver Paul Pourveur beschrijft vier steden in een theatrale wandeling door de stad. Rem Koolhaas speelt als inspirator op de achtergrond een grote rol. Pagina 3-4-5

We are the WorldEen stadspark is een smeltkroes van allerlei nationaliteiten, rangen en standen. Zou je graag willen weten wat daar allemaal gezegd en verzwegen wordt?Pagina 6-7

SketchDe jonge architect Arthur bouwt zijn Sketch op in het centrum van de stad. Iedere stad heeft vast wel een gebouw dat er niet is. En als het aan de inwoners ligt, zou dat er wel moeten komen. Dus waarom zou je het zelf niet tekenen? Pagina 10-11

SchePPingS-defectDictator Nemigen Witlox realiseert drie megalomane bouwprojecten. De kosten rijzen de pan uit. Het volk betaalt, maar is dit wel te verantwoorden? Pagina 12-13

Vijf Sec. erin eruitEen tekst die nog in ontwik-keling is, wordt gelezen op een locatie met een bijzondere architectonische waarde. Over herinneringen aan een stad.Pagina 14-15

Stille StadS diScoZet je koptelefoon op, volg de DJ en laat je verrassendoor onze openlucht dansvloer in je stad. Pagina 8

oPeningSdinerStart van een dialoog tussen theatermakers en architecten. Pagina 8

Deze gratis krant is een uitgave van Het Zuidelijk Toneel

hartStocht.hZt.nl

2

In wezen gaan al onze projecten over de architec-tuur en de manier waarop de mens zich hiertoe verhoudt. De centrale vraag is voortdurend ´hoe moeten we onze samenleving inrichten?´ Een archi-tect richt letterlijk in. Hij maakt hierin voortdurend keuzes: laat ik steegjes open? Bouw ik woningen die mooi zijn? Ga ik mee in een kapitalistische stroom of bouw ik aan een utopie? De Vlaamse toneelschrijver Paul Pourveur is met zijn toneelstuk Plot your city aanjager geweest van deze editie van HartsTocht. Zijn grote inspiratiebron is de eigenzin-nige visie van de architect Rem Koolhaas op de moderne stad. Koolhaas beargumenteert onder an-dere dat de toekomst van onze steden zal lijken op de situatie in het Nigeriaanse Lagos, de stad van de chaos met ellenlange opstoppingen die de stad tot stilstand brengt. Opmerkelijk is dat de mensen hun leven weten te organiseren rondom deze stilstaande toestand. Volgens Koolhaas vindt het leven in een stad altijd wel een uitweg. Paul Pourveur stuitte tijdens zijn research op heftige meningsverschillen tussen architecten. Architectuur draagt ook een ideologie uit, zo blijkt, soms zelfs sociale utopieën. Het voorlopige resultaat van Pourveurs onderzoek ervaart u tijdens het vierluik Plot your city. Hierin worden verschillende ‘stadsidentiteiten’ en de men-sen die ze bevolken getoond. Voor mij is de nood-zaak groot om dit onderwerp juist nu aan te gaan. We zitten namelijk in een kantelende tijd. We zijn op dit moment definitiever dan ooit aan het afrekenen met de gedachte dat de maatschappij maakbaar is. We hebben een regering die zegt: de centrale over-heid als ‘makend’ orgaan trekt zich terug. We zijn de maakbaarheidsgedachte – die zeker in mensen van mijn generatie zo diep geworteld is – aan het doorsnijden. Veel te hard en te rigoureus, naar mijn mening. Op zo´n moment is het voor een theatermaker zeer aantrekkelijk en verrijkend om op verschillende manieren naar hetzelfde te kijken, met teksten van verschillende schrijvers, waardoor je vanuit verschil-lende invalshoeken naar de stad en haar inwoners kunt kijken.

Alle projecten binnen HartsTocht zijn op een be-paalde manier een afrekening met het oude den-ken en laten op de puinhopen een nieuw denken ontstaan. We hebben allemaal het besef dat er een andere tijd is aangebroken en we zijn er allemaal heel hard mee bezig. De paradox is dat als je ermee bezig bent, je utopische uitspraken doet, terwijl je tegelijk zegt: kun je nog wel utopieën hebben? Of even legitiem: kun je wel zonder?

We hopen met ons onderwerp architectuur – waar we allen toch dagelijks mee te maken hebben en een soort ervaringsdeskundige van zijn – onszelf en u een cadeau te doen. Niet alleen door theater-voorstellingen te maken, maar ook door de dialoog aan te gaan. Al onze voorstellingen raken weer andere gedachtes aan. Zo hopen we dat Plot your city uitspraak doet over het gebruik van een stad, hoe de mens hierin woont, hoe zij deze ervaart in de zoektocht naar veiligheid en geborgenheid. In Vijf sec. erin eruit dwaalt een stel dat geen stel is door oude herinneringen en de wijken van hun stad. Scheppingsdefect stelt vragen bij de positie van de media en de politiek in onze samenleving. Hoe is een megalomaan bouwwerk opgezet door een zelfbenoemd leider nog te verantwoorden? ´Is de stad bij uitstek een heterogene ontmoetings-plek? ,́ kunt u zich afvragen na het zien van We are the World? Met de openbare installatie Sketch vra-gen we u en uw mede stadsbewoners naar de ide-ale plek. Welk gebouw mist u nog in de stad? Een gebouw dat er ooit wel al was óf dat er zeker nog aan toegevoegd moet worden. En vooral: waarom?

Onze droom is dat de verschillende projecten – de voorstellingen, de performances en de rand-programmering – écht één geheel vormen. Daarom ook zoeken we aansluiting met de architecten, ste-denbouwkundigen om het uitvoerig over dit onder-werp te hebben, en dit allemaal openbaar.

In elke stad beginnen we de meerdaagse met een diner waarbij de wereld van de architectuur in ge-sprek gaat met ons gezelschap. We beginnen dus met datgene wat voor ons zo belangrijk is: de dia-loog met de stad. En u zit daarbij. Vervolgens hopen we dat dit debat drie dagen voortzet. Wat ik en alle medewerkers van HartsTocht vooral hopen is dat u na het lezen van deze krant geprikkeld bent om zo veel mogelijk van HartsTocht mee te gaan maken. Dan krijgt u een opgetelde ervaring. Dan ontstaat het mooie verband waarbij je de eerste voorstelling later beter begrijpt, omdat je de derde ook hebt gezien. En dat we het met elkaar gaan hebben over waar die voorstellingen over gaan. Matthijs Rümke, artistiek leider

VoorWoord

Voor u ligt de HartsTocht krant. Hierin leest u alles over de voorstellingen, projecten en randprogrammering van deze editie van onze jaarlijks terugkerende culturele meerdaagse HartsTocht. Dit seizoen staat deze geheel in het teken van het thema stad en architectuur. Met onze theaterprojecten en uw stad als decor, hopen wij dit thema vanuit verschillende invalshoeken te onderzoeken en met u hierover in dialoog te gaan.

Culturele 3-daagse over stad en architectuur

inhoudsopgave

Plot your citypagina 3

We are the Worldpagina 6

Stille StadS diScopagina 8

oPeningSdinerpagina 8

horiZontale homoniSatiepagina8

SPeelSchemapagina 9

PraktiSche informatiepagina9

PrijZenpagina 9

StadS columnpagina 10

Sketchpagina 10

SchePPingSdefectpagina 12

Vijf Sec. erin eruitpagina 14

3

Interview met schrijver Paul Pourveur

Zoals je eerder hebt aangegeven heb je voor het schrijven van Plot Your City veel research gedaan en ben je be-hoorlijk geïnspireerd door de visie van Rem Koolhaas. Architectuur is geen voor de hand liggend onderwerp voor een toneelstuk zou je zeggen. Kun je je nog het moment herinneren dat je dacht: ‘Ja, ik moet een stuk schrijven over architectuur en de mens´?Dat was toen Matthijs Rümke mij belde voor een nieuw stuk. Ik was op dat moment geïnteresseerd in architec-tuur maar vooral in urbanisme, in de evolutie van de stad, de nieuwe steden, zoals Dubai. Er een toneelstuk over schrijven liet me toe om het onderwerp te verdiepen en te onderzoeken hoe dat theatraal gebracht kan worden.

Wat spreekt je het meest aan in het werk van Koolhaas?Wat me in hem fascineert is zijn originele visie. Soms is die cynisch en radicaal, maar altijd prikkelend en con-fronterend. De manier ook hoe hij schrijft is boeiend. Hij hanteert steeds verschillende invalshoeken om het onderwerp te benaderen, waardoor verschillende inzich-ten mogelijk zijn.

Twee jaar geleden deed je een voorstudie op Plot your city met de titel Humeuren van de stad. Heb je daar veel aan gehad? Het proefproject was in die zin belangrijk omdat ik kon uittesten wat wel en niet werkt. Omwille van de situering, de straat, was het belangrijk om te onderzoeken welk soort dialoog toepasselijk was. Te abstracte dialogen werkten maar moeizaam, te concrete ook.

Je eindigt Plot your city met een lang stuk, Junk City. Wat houdt die term in?Junk City is een verzonnen stad. Het is een stad na het ineenstorten van een bepaald systeem, met name een politiek, sociaal of economisch systeem. Het zou, bij-voorbeeld, Berlijn kunnen zijn, na de val van de muur, of New York, na 11 september. Steden die eventjes tussen de plooien van de geschiedenis terechtkomen en zichzelf moeten heruitvinden.

Hoe verwerk je de theorieën en filosofieën die je als schrijver hebt over de architectuur in een dialogenwereld?Voor Plot your city heb ik vier steden gecreëerd. De drie eerste steden beantwoorden aan specifieke aspecten eigen aan een stad, zoals snelheid, kapitalisme en de verhouding met het verleden. De vierde stad, Junk City, is in feite de vorige steden nadat het systeem ineengestort is. Zodra ik die steden had uitgewerkt met de voor- en de nadelen, was het mogelijk om de personages en het verhaal te ontwikkelen.

Plot your city

Plot your cityEen theatrale stadswandeling

Architect:Ik zou naar huis moeten gaan.Zij:En u zoekt het magische antwoord op de vraag: hoe geraak ik thuis? Meestal is dit antwoord te vinden in één of andere goot, één of andere bodem van een glas alcohol, misschien wel tussen de borsten van een vrouw.Architect: Nee, ik ben pragmatischer. Ik ben immers archi-tect.Ik zoek ... ik zoek beweging, gewichtloosheid, licht-heid ... om dit loodzware lichaam op te tillen en ... naar huis te gaan ....(Uit: Junk City)

In 2009 ensceneerde Matthijs Rümke tijdens HartsTocht Humeuren van de stad, waarin de stad door de Vlaamse toneelschrijver Paul Pourveur werd voorgesteld in vier humeuren: flegma, woede, passie en melancholie. Na deze geslaagde proeve vroeg Rümke de schrijver zijn fascinatie voor de stad verder te onderzoeken. Dit resulteert in Plot your city, waarin Pourveur vier toekomstvisies op de stad schetst. Hij doopt ze Babel City, Panoptic City, Generic City en Junk City. Met koptelefoons op loopt u van stuk naar stuk, waarbij de architectuur van uw stad het decor vormt. Tezamen vormen zij een uitdagende voorstelling over de moderne stadsmens en diens dromen en verlangens. Pourveur laat zich inspireren door het gedach-tegoed van architecten, en de geschriften van Rem Koolhaas in het bijzonder, over de grote veranderingen die steden ondergaan. Waarbij steden als Dubai met haar buitensporige kapi-talisme en Lagos, de stad van de chaos met el-lenlange opstoppingen die de stad tot stilstand brengen, als voorbeelden gelden.

Plot your city: locatietoneel in vier delenBabel City functioneert op snelheid; snelheid van communicatie en verplaatsbaarheid. Het wachten bestaat haast niet meer. Alles wordt beleefd in het ‘nu’. Twee mensen ontmoeten elkaar op een kruispunt; miscommunicatie alom… Panoptic City is in feite een proeftuin voor economische modellen. In deze stad wordt het consumptiegedrag constant aangewakkerd omdat alles op een te consumeren product lijkt: kleine plantsoenen, metro-ingangen, zelfs het historisch centrum van de stad wordt voorge-steld als een te consumeren plek. Drie kinderen van een architect bezoeken na diens begrafenis een winkelcentrum dat hij ontwierp. Spectaculaire hoogbouw, als symbool voor de kunstmatige stad waarin alles mogelijk is en je steeds weer opnieuw je leven kan uitvinden, vormt de setting van Generic City waarin een familie op punt van uiteenvallen staat.In het sluitstuk van de avond komen we terecht in Junk City. Deze stad is wat er overblijft van menselijke activiteiten nadat een economisch, politiek, sociaal systeem ineengestort is. Een tussengebied. We zijn getuige van onverwachte ontmoetingen zonder doel en strategie. Een samenzijn van architect en stadsbewoners. We zien een aantal van hen voor de tweede keer…

tekst Paul Pourveurregie Matthijs Rümke spel Sanne Berger, Ruben Brinkman, Joost Dekker, Justus van Dillen, Nanette Edens, Marcel Faber, Wies Fest, Rob van Gestel, José Kuijpers, Anneke Sluiters, Dimme Treurniet, Heike Wissemuziek en geluidsontwerp Anne Parlevlietkostuumontwerp Arien de Vrieslichtontwerp Matthijs van Meeuwenkostuums Jolanda van de Vendramaturgisch advies Martine Manten

Dubai

4

Je woont nu in een dorp. Bekijk je het stadsleven anders nu je een soort buitenstaander bent geworden?Ik denk dat mijn blik scherper is geworden als ik nu in Brussel of een andere grootstad wandel.

Ben je steden anders gaan bekijken door je research over architectuur? Door het stuk dat je geschreven hebt?Zeker wat de winkelgalerijen betreft. Ik wist niet dat het zo pervers manipulatief was. Maar ook wat urbanisme betreft, analyseer ik nu de structuur van de steden anders.

Welke rol speelt de architect in je stuk? Architecten zijn nu ‘stars’ geworden. De architect in het onderdeel ‘Junk City’ is waarschijnlijk ook zo’n ‘star’. Het probleem is echter dat zijn creativiteit aan het uitdrogen is en dat hij dringend nieuwe ideeën nodig heeft anders gaat hij in herhaling vallen. Anderzijds, de relatie met zijn vrouw is aan het uitdoven, grotendeels door zijn toedoen. Alles dreigt ineen te storten in zijn leven.

Je bent nu in Montréal, de stad die jij je favoriete hebt ge-noemd in een interview met HZT vorig jaar. Nu je je stuk af hebt, ben je deze stad met andere ogen gaan bekijken, vallen je nieuwe dingen op?Vooral wat Rem Koolhaas ‘Junkspace’ noemt. Montréal heeft een ondergrondse stad. Een netwerk van 30 km aan tunnels en winkelgalerijen. Het heeft vooral zijn nut in de winter natuurlijk. In dat netwerk is de ene helft ‘Junk space’ (gangen, tunnels, roltrappen) en de andere helft is wat ik zou noemen ‘Manipulative space’.

Wat is je favoriete gebouw in het dorp waar je nu woont?Toen Matthijs op bezoek kwam in mijn dorp was hij meteen geïnteresseerd in de kerk. Hij was verbaasd dat ik er nooit was geweest. De kerk is inderdaad het enige bezienswaardige gebouw in mijn dorp. Maar ik heb een hekel aan godsdienstige symbolen.

Architecten zijn nu ‘stars’ geworden. De architect in ‘Junk City’ is waarschijnlijk zo’n ‘star’. Het probleem is echter dat zijn creativiteit aan het uitdrogen is.

Lagos, Nigeria

REM KOOLHAASDoor Sander Tummers

5

Junkspace symboliseert de wanhoop van metropolen die proberen modern te bouwen maar niet modern zijn.

De theatrale stadswandeling Plot your city van de Vlaamse toneelschrijver Paul Pourveur staat in HartsTocht 2011 centraal. Pourveur baseerde zijn stuk op het gedachtegoed van architecten en schetste op basis hiervan vier toekomstvisies op de stad: Babel City, Panoptic City, Generic City en Junk City. Hij heeft zich hiervoor in het bijzonder laten inspireren door uitspraken van de architect Rem Koolhaas. Generic City – de scène gespeeld in het winkelcentrum – is bijvoorbeeld een letterlijk citaat. We willen u daarom graag wat meer vertel-len over deze grote inspiratiebron. Niet met de bedoeling een compleet overzicht van zijn oeuvre te geven, maar als introductie bij de thema’s die in Plot your city zijn verwerkt.

Rem Koolhaas werd geboren in 1944 in Rotterdam. Nadat het gezin Koolhaas tussen 1952 en 1956 in In-donesië heeft gewoond, verhuist Rem Koolhaas naar Amsterdam waar hij studeerde aan de Nederlandse filmacademie. Hij specialiseert zich als scenarioschrij-ver en werkt daarnaast als journalist bij de Haagse Post. Korte tijd later gaat hij architectuur studeren aan de AA School of Architecture in Londen (1968-1972).

In 1972 kreeg Koolhaas een studiebeurs en vertrok hij naar New York. Deze bruisende metropool gaf hem de inspiratie voor het schrijven van Delirious New York, a retroactive manifesto. In dit boek, dat verscheen in 1978, probeert hij met terugwerkende kracht de onderliggende filosofie van Manhattan bloot te leggen. Centraal staat de ‘cultuur van verdichting en opstop-ping’ en welke meerwaarde deze biedt voor de stad. Hij bekijkt de stad met andere ogen: niet zozeer als re-sultaat van commerciële krachten maar eerder als de materialisatie van een droomwereld die het onmogelij-ke mogelijk maakt. Koolhaas bekijkt de stad niet alleen met een rationele, analyserende blik, maar hij bekijkt de stad tegelijkertijd als ontwerper. De realiteit van de stad interpreteert hij als ontwerp: als het resultaat van deels rationele en deels passionele interventies die samen een onverwacht en uitzinnig makend geheel opleveren. Hij concludeert dat architectuur ‘tegelijk rationeel, passioneel, paradoxaal, dubbelzinnig en verre van onschuldig’ is.

In 1975 heeft Koolhaas samen met Madelon Vriesendorp (zijn vrouw) en Elia en Zoe Zenghelis het architectenbureau Office for Metropolian Architec-ture (OMA) opgericht. Alhoewel zeer spraakmakend, maakt OMA in de beginperiode veel ontwerpen die uiteindelijk niet worden uitgevoerd (zoals het niet uitgevoerde, maar zeer invloedrijke prijsvraagontwerp voor de uitbreiding van de Tweede Kamer in Den Haag (1978)). Het duurt enige tijd voordat OMA behalve om zijn architectuurtheorieën ook om zijn bouwwerken bekendheid verwerft. Koolhaas’ eerste ontwerpen werden in Nederlandse steden gereali-seerd: het stedenbouwkundig plan voor het IJplein in Amsterdam-Noord, het gebouw voor het Nederlands Dans Theater in Den Haag en twee woongebouwen in Groningen. Met de realisatie van de Kunsthal in Rotterdam (1987-1992) breekt het bureau internatio-naal door.

Vanwege een aantal Nederlandse gebouwen verhuisde het bureau van Londen naar Rotterdam. Hier heeft OMA nog altijd zijn hoofdkantoor. Maar het bureau is vanaf het begin internationaal georiënteerd. Er zijn nu ook vestigingen in New York, Peking en Hong Kong en zo’n 80% van de medewerkers is niet nederlands. Naast OMA is eind jaren ‘90 AMO opgericht, een eigen researchinstituut dat een aantal samenwer-kingsverbanden van het bureau op het gebied van onderzoek formaliseerde.

Naast architect is Rem Koolhaas altijd (scenario)schrijver gebleven. Zijn boeken zijn zeer de moeite waard. Zo ook S M L XL waarin al zijn (onderzoeken-de) ontwerpen met OMA worden gedocumenteerd. Het boek is vormgegeven door Bruce Mau en behalve de ontwerpen bevat het boek alle teksten van Kool-haas uit de jaren ‘80 en ‘90. Hij heeft hier ingezien dat de densiteit van de stad (zoals hij in Delirious New York beschrijft) is voorbijgestreefd door de urban sprawl van de nieuwe steden. In The Generic City be-schrijft Koolhaas een nieuwsoortige stedelijkheid die zich op diverse plekken in de wereld aan het vormen is: een stedelijkheid zonder geschiedenis, zonder cen-trum en zonder identiteit. Deze nieuwe steden kennen geen lagen (een nieuwe laag wordt elders gebouwd) en worden gekenmerkt door ongecontroleerde groei. Daarentegen hebben deze steden ook een optimale vrijheid waarin tolerantie hand in hand gaat met veel-voudige mogelijkheden.

Het nieuwe aan de generische stad is dat het soort-gelijke (het niet-specifieke) er universeel wordt. Hij vergelijkt de generische steden met luchthavens: ze hebben geen identiteit, geen geschiedenis en geen centrum. Deze nieuwe ontwikkeling betekent volgens hem ook het einde van de metropool. Koolhaas besluit zijn essay daarom met de inmiddels beroemde woor-den: “The city is no longer. We can leave the theatre now…”. In Generic City verdedigt Koolhaas het idee van de netwerkstad. De snelweg maakt volgens hem alles mogelijk. “Alles kan overal, snel of langzaam, kort of langdurig, alleen of met velen. Spontaan zonder centrale planning. Het netwerk van wegen zorgt voor de ordening van de stad, waarbij ‘als vanzelf’ voort-durende veranderingen en vernieuwingen worden gegenereerd.” De netwerkstad biedt ruimte en nieuwe identiteiten.

De laatste jaren heeft Rem Koolhaas met OMA ge-werkt aan grootschalige projecten op verschillende plekken. Beroemde voorbeelden zijn het congrescen-trum in Cordoba, de openbare bibliotheek in Seattle, de Guggenheim Musea in Las Vegas, de Nederlandse ambassade in Berlijn, het plan voor Almere centrum en de CCTV toren in Peking. Koolhaas kreeg diverse prijzen, waaronder de Pritzker Prijs (2000), de Preamium Imperiale (2003), de RIBA Royal Gold Medal (2003), The Golden Lion (2010) en met OMA de BNA Kubus (2007).

Naast het ontwerpen van gebouwen is Koolhaas altijd teksten blijven schrijven en onderzoek blijven doen. Zo verscheen in 2001 The Harvard Design Guide to Shopping als resultaat van een driejarig onderzoek aan de Harvard Universiteit. Shopping is in alle lagen van onze cultuur doorgedrongen. Koolhaas beschrijft de opkomst van de shopping mall en de leidende rol van de roltrap hierin. Het fenomeen ‘shoppen’ heeft de wereld opgeslokt: musea, winkelcentra en hotels maken allemaal deel uit van hetzelfde chaotische geheel. Koolhaas concludeert dat shoppen het beste vergeleken kan worden met een stervend dier: “een stervende olifant wordt in zijn doodsstrijd volkomen wild en oncontroleerbaar.”

Ook de titel van het laatste deel van Plot your city – Junk City – is een verwijzing naar Koolhaas. In de tekst Junkspace beschrijft Koolhaas zijn cynische kijk op het kapitalisme. De lift in het winkelcentrum is het ‘gereedschap’ om geld te verdienen en de metafoor voor de zich alsmaar uitbreidende stad. De ontwikke-lingen van (overdekte) winkelcentra noemt hij “junk-space”. Het is het residu dat de mensheid achterlaat op de planeet, het product van de continue infrastructuur van liften, airconditioning, sprinklersystemen en brand-deuren. Junkspace is een thema dat Koolhaas erg boeit. Hij beschouwt het als de verloren ruimte tussen architectuur en stedenbouw. Junkspace symboliseert volgens hem de wanhoop van metropolen die proberen modern te bouwen maar niet modern zijn.

Met zijn voortdurende inzet voor ontwerpend onder-zoek en onderzoekend ontwerp heeft Koolhaas een enorme bijdrage geleverd aan de architectuur en ste-denbouw wereldwijd. Zijn ontwerpconcepten blijven grensverleggend, zijn programmatisch en ruimtelijk denken nog altijd vernieuwend. Analyse en ontwerp, ratio en beeldend vermogen blijven bij hem op elkaar inwerken.

Koolhaas’ ideeën over architectuur en de stad zijn geanalyseerd en gewogen door Paul Pourveur. Ver-volgens heeft hij ze verwerkt in de voorstelling Plot your city. Tegen het decor van de steden waarin wordt gespeeld krijgen ze een eigen dimensie. De vraag die rest na het zien van Plot your city is: “Can we leave the theatre now?”

© Frank Hanswijk

6

Interview van Leen Braspenning met man in park

Stadspark Antwerpen, gesprek op donderdag 23 september ongeveer 12.00 uur. Een oudere man in sportieve kledij en tanden die een rookverslaving verraden.

Bent u van Antwerpen?Ja.Komt u vaak in het Stadspark?Niet zo veel meer omdat ik geriatrisch onder behandeling ben.En wat wil dat precies zeggen?Dat ik versleten ben.Waar bent u versleten?Fysisch, psychisch, mentaal.En doet het dan niet juist deugd om in het park te komen?Ik heb nu twee rondjes gelopen en ik ben dood, zo dood als een pier. Vroeger liep ik dertig rondjes en dan had ik niks, geen enkel probleem.Dus u loopt nog steeds?Ik moet. Ik moet in beweging blijven. Het is de enige beweging die ik heb. Vroeger toen, een jaar of vijf, zes geleden, toen maakte ik zo nog wat rondjes maar dat gaat niet meer. Ik heb alles gebroken in mijn lijf wat erin zit, dus hier zitten nog bouten en zo van al die operaties. Een werkaccident. Deze is op zestien plaatsen kapot geweest en dat is verbrijzeld in een verkeersaccident, mijn voet heb ik twee keer gebroken in het stadspark.Hoe dat?Jaaaaa… als dat… vroeger mochten er geen fietsen in, nu rijdt dat vol fietsen en die gaan niet opzij, dat is als ge, als ge loopt dan moet ge proberen zo recht mogelijk lijn te houden en als ge dan moet uitwijken dan en ge ziet niet, ja dan is uwe zool kapot hè. Of ge trapt in een gat, of van die… die drempels waar ge niet op kunt letten hè. Het zijn meestal van die roosters die een centimeter of tien uitsteken. En dan hebt ge prijs natuur-lijk. En dat duurt heel lang, als ge een voet breekt, dat duurt heel lang, eer dat die aan het genezen is hè. Dat is pijnlijk. Op het ogenblik is het geen pijn niemeer. Ja, dat snap ik (pauze). Als er nu iets moest veranderen aan het park? Wat zou dat voor u moeten zijn?Zoals het was twintig, dertig jaar geleden. Toen was er meer begroeiing. Lag niet iedereen overal, mocht men overal niet rondlopen niet hè, dan moest men op de wegen wandelen overal. Dus…Dus nu zitten ze veel meer op het gras?Niet dat. Nu is het gewoon overbevolkt hè. In de zomer toch zeker hè. In juni waren er zeven miljard op de wereld, zo… Dus zijn er allemaal wezenloze dingen die hier zinloos rondlopen in principe. Die totaal hier niks zitten te doen, die zich gewoon voortplanten om geld te krijgen waarschijnlijk. Die van het OCMW of van de uitkering of wat dan ook afhangen. Die echt nooit zullen werken. Zo… ik heb er vroeger op… op Stuivenberg heb ik er genoeg gekend die hier dertig, veertig jaar zijn en die nooit gewerkt hebben. Die komen hier gewoon met alle comfort die ze hebben. Ze kunnen tegen een lager tarief wonen, ze hebben kinderbijslagen waar ze van kunnen leven als ze genoeg kinderen hebben… dus… en zo lopen er heel veel rond. En dan verschieten ze daarvan dat er criminaliteit is. Dat is logisch. Omdat het waarschijnlijk de gemakkelijkste manier is om… om rond te komen of wat dan ook. Ik weet het niet hè.U heeft zelf geen kinderen? Ah nee! Waarom? Een van de zeven miljard?Bewust niet?Ja. Nee, waarom doe ik dat, dat doe ik gewoon omdat eerst en vooral, ik zie er het nut niet van, ik heb wel twee vriendinnen gehad die vroeger bij mij gewoond hebben, maar ik ben daar niet voor. Ik vind, ik vind het zo erbarmelijk, ik ben nog van de generatie van twee miljard hè. Van twee miljard mensen op de wereld. Dus nu zitten er zeven miljard, als dat tegen dat tempo doorgaat, het is bijna verviervoudigd. Als ge die trend gaat volgen en het gaat die richting uit! Als mensen naar het Westen gaan, dan gaat het nog veel sneller gaan hè. Ah ja, ge hebt de direct Belgwet en direct kinderbijslagen en direct alles en nog wat. Maar in andere landen zijn er nog veel meer kinderen, met meer kindersterfte, maar…In sommige landen is meer kindersterfte, maar andere landen, zoals bijvoorbeeld Indië, kunt ge het niet op tweehonderd miljoen zeggen hoeveel dat er wonen hè! Dat is tussen de één miljard tweehonderd miljoen en tussen de anderhalf miljard hè. Daar zweeft dat tussen hè. Dus het ene jaar zijn de statistieken één miljard, honderd miljoen, maar dan zijn er weer jaren dat het één miljard driehonderd miljoen, één miljard vierhon-derd miljoen is.

© L

een

Bra

spen

ning

7

Productiehuis Brabant

We are the WorldDe tijd valt stil.Midden in de stad, hangen vogels stil,windstilboven het park.Daar dan mensen en hun gedachten.Eén ogenblik,uitgezoomd, ingezoomd, opgestapeld.Mensen op zoek naar éénheid,voor één moment een antwoordop vragen omtrent samenhang.

Een blinde man op een bankje is ervan over-tuigd verwisseld te zijn met een ander op de dag van zijn geboorte. De jonge vrouw naast hem kan maar geen grip krijgen op de stad rondom haar. Ze ziet een Joods jongetje, in de weer met afzetlint en zijn ouders. Verderop waant een Afrikaanse voetbalstudent zich toeschouwer in het beloofde land, terwijl een biologe de strijd aangaat met Darwin.

In een park. In dat camerabewaakt stukje groen zitten zij stil. In een tussenmoment.Tussen werk en vrije tijd, tussen identiteits-crisissen en doelmatigheid, tussen natuur en beton, tussen verlangen en afkeer.Met één gedeelde overtuiging: ‘Het vergissen zal in de toekomst niet meer mogelijk zijn.’ Regisseuse Leen Braspenning verzamelde voor haar nieuwe theatervoorstelling We are the World vijf acteurs die compleet verschillend zijn, in huids- en klankkleur. Een Nederlandse dame, een Vlaamse heer, een Afrikaanse tiener, een Antwerps kind en een Brusselse vrouw van Franse oorsprong. Schrijfster Hannah van Wie-ringen beschreef hun alledaagse dialogen in poëtische taal. Leen Braspenning trekt in haar beeldende, realistische regie de theatertekst naar de aarde. Zo laat zij het publiek echt de voorstelling en het stadspark instappen.

tekst Hannah van Wieringenregie Leen Braspenningspel Anne-Charlotte Bisoux, Jesse Callaert, Bob De Moor, Mathijs de Weerdt, Arthur Grisar, Debbie Korper en Adams Mensahscenografie en lichtontwerp Steven Brysmuziek Bruno Opdebeekproductie Productiehuis Brabantin samenwerking met CC Berghem & Het Zuidelijk Toneelmet dank aan Frascati

We are the WorldInterview met schrijfster Hannah van Wieringen en regisseur Leen Braspenning.

Hoe ontstond het idee voor deze voorstelling over mensen die in een stadspark vertoeven?Leen: “Het idee voor een toneelstuk ontstond bij Hannah die voor enkele maanden in Antwerpen verbleef en geïn-spireerd raakte door de mensen in het stadspark van Ant-werpen. Een vreemde mengeling is het daar, erg levendig, alle klassen, alle rassen. En voor Hannah vermoedelijk erg vreemd om vele Chassidische Joden te zien. De vrouwen met pruiken, lange donkere rokken, zware nylonkousen en platte schoenen, de kinderen met keppeltjes en pijpen-krulletjes en een klein pak voor de jongetjes en de meisjes als kleine kopie van hun mama, echter zonder pruik.Vanuit deze ervaring heeft ze een eerste dialoog geschre-ven tussen een jonge vrouw en een al wat oudere blinde man op een bankje in het park. Deze dialoog heb ik op scène gezet in november 2009 tijdens Breakin’ Walls fes-tival in Theater Frascati Amsterdam. En dit smaakte naar meer… naar We Are the World.”

Hannah: “In We are the World betreden we een stadspark in een Europese stad. In een stadspark leg je voor even de jachtige dag van je af. Alsof midden in het hart van de stad die kunstmatige natuur, voor een tuin, een groene herinnering uit je jeugd mag staan. Stadsparken zijn plekken waar we even uit ons leven kunnen stappen, waar we komen voor onze ontspanning, waar de bankjes voor iedereen gelijk zijn. En juist daar, in die arena, wilden we 5 zeer verschillende mensen aan het woord laten. Het spreken in het park is van een andere orde. Een plek van ontmoeting, zeker. Een spreken dat een ontmoeting met het vreemde in zich besloten heeft. Maar met de betrekkelijke veiligheid van de gedachte aan die tuin.In het park ontmoeten we een biologe, een meisje dat haar dag uit haar handen heeft laten vallen, een oude blinde man die toegewijd fan is, een voetbalstudent en een jongetje dat worstelt met zijn relatie tot zijn ouders. Rakelings scheren hun levens, in het hier en nu van het stadspark langs elkaar heen. Dat fascineert me, hoe onze ogenschijnlijk totaal verschillende levens elkaar – als kleine rode bewegende stipjes op een landkaart – kort kunnen raken en hoe we elkaar troost kunnen bieden of inzicht. Wat misschien hetzelfde is.”

Hannah, kan je iets meer vertellen over het begrip hominisatie, dat onderwerp is van een paper dat de biologe schreef? Hannah: “De biologe in het stuk spreekt over hominisatie (menswording), dit resoneert met de mozaïekvorm van het stuk. Ze hangt een gedachtegoed aan dat pleit voor een horizontale vorm van hominisatie, tegenover het ge-bruikelijke versimpelde verticale beeld dat men heeft van menswording: vanuit 1 punt in de tijd, in 1 rechte lijn, van aap naar mens, schrijft ze over een meer gelijktijdige ont-wikkeling, die plaatsgrijpt op verschillende plekken, die op veel grilliger wijze verloopt. Een pleidooi dat de gaten in onze kennis hierover zichtbaar maakt. Ze pleit voor een dieper ontzag voor wat wij nog niet weten.

Soms denk ik dat wij met minder verlangen naar de ver-haallijn van ons leven dienen te kijken en niet vervallen in verhalen vertellen over onszelf. Dat lijkt soms vals, een valse troost.Het vertellen van een verhaal van kop tot staart heeft in zich besloten dat het alleen die weergave van de werke-lijkheid zou betreffen. Ik geloof als schrijfster niet in de lineaire vertelling, die is per definitie een leugen, met veel te weinig plek en respect voor het geheim, voor het onbe-kende, voor nederigheid. Lineaire vertellingen komen mij soms zo kil, zo arrogant voor, zij verheffen niet. Zij maken klein, troosten door klein te houden. De verteller lijkt iets dicht te smeren dat -waarachtiger wijze- dient te worden open gehouden. Wie doen dat in mijn ogen weergaloos? Raymond Carver, J.D. Salinger, Sarah Kane, de moed van het niet-weten, die staat me aan. Ik zou die moed op een kleine verhoging willen zetten.”

Denken jullie dat een park troost en verbondenheid kan geven?Leen: “In het stuk zit zeker troost, of toch mensen die naar troost en verbondenheid zoeken. Je zou kunnen stellen dat binnen We Are the World het park wel enige troost in het moment, in de rust biedt. Of er nu werkelijke ver-bondenheid ontstaat in het park in het stuk of enig ander park, dat kun je je afvragen. Maar het ontheft mensen wel voor even van de dagelijkse stadshectiek, het doet hen even stilstaan en of je in de stilte verbondenheid vindt? Je wordt allemaal misschien wat meer ‘gewoon mensen die zoeken’. Je wordt allemaal weer meer gelijk. Hoewel ik denk dat dit binnen meer ‘oernatuur’-omgevingen sterker zal zijn dan in het mini-namaak-natuurtje wat een park is.”

Denken jullie dat er meer verbroedering in parken plaats-vindt dan op straat in deze multiculturele samenleving?Leen: “Ik weet het niet, er is in elk geval meer vrede tus-sen de verschillende mensen, men ergert zich niet zoveel aan elkaar heb ik het idee. Alsof in een park iedereen ook maar een mens is die van wat zon en natuur komt genie-ten of de kinderen in de speeltuigen laat spelen. Verder heb ik bij mijn bezoeken niet gezien dat er meer contact is tussen de Poolse arbeiders, de homokoppeltjes, de Turkse jongeren, de Vlaamse skeelers en de Joodse moeders met kroost dan buiten het park. Het is eerder ‘vredig naast elkaar’.”

De moed van het niet-weten, die staat me aan. Ik zou die moed op een kleine verhoging willen zetten.

8

Kom je stieKem met ons dansen?Ik weet dat je het leuk vindt.

Maak je eigen stad!Je woont in een stad of je gaat je er misschien ooit wonen. Maar heeft die stad alles wat jij wil hebben? Is er wel genoeg te beleven? Wat vind je belangrijk: een grote concertzaal, een mooie schouwburg, veel musea of hecht je juist waarde aan groenvoorzieningen of mooie monumenten?

Kijk om je heen en ontwerp je ideale stad

Kijk ook eens bij de buren. Misschien heb-ben zij wel die grote concertzaal waar jouw favoriete band speelt of staat daar juist die ene kerk of dat kunstwerk dat jij graag in je stad wil hebben. Het is lastig om de boel te verhuizen, maar hier kan het wel! Hier kun je je ideale stad samenstellen met gebouwen en kunstwerken uit de zes steden die HartsTocht aandoet.

Maak je stad op jouwstad.hzt.nl

HartsTocht staat in het teken van stad en ar-chitectuur. Naast theater, beeldende kunst en een debat over de stad brengt Het Zuide-lijk Toneel ook de Stille Stads Disco. Zet je koptelefoon op, volg de DJ en zijn bakfiets en

laat je verrassen door onze openlucht dans-vloeren in jouw stad. Dans op de beats die zich aanpassen aan de omgeving en leef je hartstochtelijk uit. Het wordt een nacht die je normaal alleen in films ziet!

Twitter mee over HartsTocht met de hashtag #HZT11 en laat zien wat jij van HartsTocht vindt. We dagen je ook uit om een recensie te schrijven in 140 karakters met de voornoemde hashtag over een voorstelling van HartsTocht die je hebt gezien.

De meest originele recensent wint twee vrijkaarten voor het Theaterspektakel Vertellingen van 1001 nacht met Marc-Marie Huijbregts en de Ashton Brothers in het voorjaar van 2012.

Twitter mee!

OpeningsdinerWat is de rol van de architect in de ontwikkeling van Roosendaal? Is de architectuur in Roosendaal wel afgestemd op de behoefte van de toekomstige gebruikers?

Ga aan tafel met de architecten uit Roosendaal en theatermakers van HZT en praat mee over het thema stad en architectuur. Als gastsprekers verwelkomen wij hier o.a. Nic van Zon (architect), Hans Verbraak (wethouder binnenstad & bedrijventerreinen Gemeente Roosendaal) en MKA Architecten.

Vrijdag 10 juni - 17.00 uur - Restaurant De Moriaan

Horizontale en verticale hominisatie in RoosendaalIn hoeverre kun jij je stad in horizontale of verticale lijn fotograferen?

HOMINISATIEho - mi - ni - sa - tie [-` zaa(t)sie] («Latijn) de -woord (vrouwelijk) Het proces van menswor-ding: rechtop lopen, werktuigen vervaardigen, de ontwikkeling van empathie en het ontstaan van een taal en een moderne cultuur.

Hominisatie is menswording, een term uit de wetenschap. ‘Verticale Hominisatie’ duidt op de theorie van Charles Darwin die zegt dat de mens zich in één verticale lijn ontwikkelde. Hogere organismen zijn voortgekomen uit lagere levensvormen. Horizontale hominisatie is het onderzoek naar gelijktijdige ontwikkelingen op verschillende plekken vanuit verschillende organismen.Maar hoe gaat dat in uw stad? Ontwikkelt de mens zich in één rechte lijn de hoogte in? Een stamboom die groeit, de mens die zich verrijkt, die steeds hoger bouwt, die nieuwe technologieën bedenkt.

Of lopen verschillende ontwikkelingen gelijk in de verschillende delen van uw stad? Verspreidt de ‘menswording’ zich in de stad op verschillende niveaus en met verschillende invloeden?

We vragen u niet te kiezen. We dagen u enkel uit om het met ons te onderzoeken. Kunt u de twee lijnen in beeld brengen?

U kunt uw foto’s sturen naar info@hzt.nl. Alle ingezonden foto’s willen we publi-ceren op onze website. Dit project is verbonden aan We Are the World, een voorstelling over hominisatie in een stadspark.

Stu

ur e

en fo

to.

9

PrijzenOpeningsdiner € 17,50Plot your city € 15,00We are the World € 7,50Scheppingsdefect € 7,50Vijf sec. erin eruit gratis

Stille Stads Disco gratis * (op vertoon HartsTocht-entreebewijs)

* € 5,00 voor alle niet HartsTocht-bezoekers

PraKtisChe inFormatieKaarten zijn te koop bij de kassa

en via de website van

de Kring roosendaal0165 555555 WWW.deKringroosendaal.nl

Kijk voor eventuele programmawijzigingen en actuele informatie op

hartstoCht.hzt.nl

sPeelsChema roosendaal

HartsTocht komt tot stand in samenwerking met Theaters Tilburg, De NWE Vorst Tilburg, Parkstad Limburg Theaters, Chassé Theater Breda, De Kring Roosendaal, Parktheater Eindhoven en Theater aan de Parade Den Bosch.

Het Zuidelijk Toneel en Toneelgroep Cargo worden gesubsidieerd door:

De sketches die zijn getekend worden na afloop van HartsTocht tentoongesteldIn Roosendaal kunt u ze nog zien in de Bibliotheek VANnU van 13 juni t/m 26 juni 2011.

loCaties sKetCh roosendaalVrijdag 10 jUni Marktzaterdag 11 jUni Nieuwmarkt zondag 12 jUni Markt

Partners in roosendaalSchouwburg De Kring

Bibliotheek VANnU

Gemeente Roosendaal

Vrijdag 10 jUni

13:00 - 20:00 Sketch Markt

17:00 - 19:00 Openingsdiner Restaurant De Moriaan

19:15 - 22:30 Plot your city Verzamelen foyer De Kring

21:30 - 22:45 Scheppingsdefect Kleine zaal De Kring

zaterdag 11 jUni

11:00 - 20:00 Sketch Nieuwmarkt

16:00 - 17:00 We are the world Kleine zaal De Kring

19:15 - 22:30 Plot your city Verzamelen foyer De Kring 20:30 - 21:30 We are the world Kleine zaal De Kring

23:00 - 00:30 Stille Stads Disco Verzamelen op het Tongerloplein

zondag 12 jUni

12:00 - 20:00 Sketch Markt

14:00 - 15:00 Vijf sec. erin eruit Verzamelen Foyer De Kring

16:00 - 17:00 Presentatie Sketch Markt

16:00 - 17:00 Scheppingsdefect Kleine zaal De Kring

19:15 - 22:30 Plot your city Verzamelen foyer De Kring

Creditsartistieke leidingMatthijs Rümke

zakelijke leidingGerard Tonen

tekstMagne van den Berg, Marcel Osterop, Paul Pourveur, Hannah van Wieringen

regieLeen Braspenning, Marcel Osterop,Matthijs Rümke

regieassistentieSaartje Hoogland

spelSanne Berger, Anne-Charlotte Bisoux, Ruben Brinkman, Jesse Callaert, Joost Dekker, Justus van Dillen, Nanette Edens, Marcel Faber, Wies Fest, Rob van Gestel, Arthur Grisar, Debbie Korper, José Kuijpers, Lucas De Man, Adams Mensah, Bob De Moor, Anneke Sluiters, Dimme Treurniet, Mathijs de Weerdt, Heike Wisse

muziek en geluidontwerpWilliam Bakker, Bruno Opdebeek, Anne Parlevliet

decorontwerpSteven Brys, Sanne Danz, Pascal Leboucq, Catharina Scholten

kostuumontwerpJolanda van de Ven, Arien de Vries

lichtontwerpStan Bannier, Steven Brys, Matthijs van Meeuwen

dramaturgieMartine Manten

kostuumsJoke Sommen, Jolanda van de Ven

productie Saartje Hoogland, André Lasance

productieassistentieKarien van Elswijk, Juliëtte Fredriksz,

techniekStan Bannier, Steven Brys, Dick Huetink, Wilfried van der Grinten, Lizz Jagers, Remco Keepers, Jules Kerssemakers, Arno Kroes, Yoeri van Leersum, Matthijs van Meeuwen, Michel Spang, Bob Wenstedt

artistieke coördinatieBregtje Radstake

technische coördinatieMatthijs van Meeuwen

publiciteitMarieke Alberts, Jef Braakhuis, Joost Kunst, Bart Peeters, Charissa Wirken

educatieJantine Hoekstra

directiesecretaresseAngela Rooijakkers

financiële administratieNico van Huijkelom, Moniek van den Oetelaar

ambassadeursHermien Arts, André van Bentum, Ellen van den Berg, Ton Blom, Erik Brondgeest, Anne van Dal, Moniek Drent, Sanne Evertz, Stephany Gerrits, Adrian Grootenboer, Jellie Heeringa, Kees Heeringa, Ronia Hitipieuw, Linda de Jong, Vincent en Marion Koch, Els Maas, Sanne Manders, Kathelijne Oudhof, Gerard van Riel, Guus van Riel, Joke van Riel, Fiona van Rossem, Loek Schaap, Joyce Schijf, Sjef Smid, Evi Velthuis, Rianne Verhaeren, Pien van Welbergen-Danen, Karl Wiertz, Veronica Willemsen

in samenwerking metCC Berghem, Chassé Theater Breda, Parkstad Limburg Theaters, Parktheater Eindhoven, Productiehuis Brabant, Schouwburg De Kring Roosendaal, Stichting Nieuwe Helden, Theater aan de Parade Den Bosch, Theater De NWE Vorst, Theaters Tilburg

met dank aanTheater Frascati

ColoFonDeze krant is een uitgave van Het Zuidelijk Toneel

tekstenGeert Das, Saartje Hoogland, Martine Manten, Bregtje Radstake, Joost Reijnen, Martijn SchlatmannRichard Stuivenberg, Sander Tummers, Loes Veldpaus

fotografieCaroline Bijl, Leen Braspenning, Frank Hanswijk, Krista van der Niet, Marcel Osterop

grafisch ontwerpJob Rompa, Rotterdam

drukDrukkerij Tripiti, Rotterdam

wijzigingen en zetfouten voorbehouden

10

ZondeDoor Het Zuidelijk Toneel gevraagd naar het slechtste gebouw in Roosendaal, stelt lokale architect Guido van Zon dat het on-Roosendaalse outlet centre Rosada die kwalificatie verdient. Het contextloze en niet-authentieke maken het een slecht gebouw. Maar toch… het wordt gebouwd, er gaan mensen naar toe, wat is dan de aan-trekkingskracht? Kan het zo zijn dat het contextloze en niet-authentieke het juist zo aantrekke-lijk maken?

De verleidingen van een goed gebouwd winkelcentrum zijn soms niet te weerstaan, of het nu de lustvolle krochten van de nieuw aangeklede Passage zijn of het zondige landschap van Rosada. De macht die winkeliers door hun verleidings-technieken over ons hebben is het sterkst als ze toeslaat op droevige momenten. Een welkome oase in een desolaat landschap. Het lijkt wel of consumentenparadijzen altijd worden gebouwd op grauwe plaatsen; langs snelwegen, tussen de bedrijventerreinen of als verleidelijke grot aan de rand van een grauw plein. Door ons met grof visueel geweld te bestoken verliezen we alle redelijkheid en marcheren als marionetten langs de winkelpuien. Toch weet ook de Roosendaalse consument dat hij wordt verleid tot kopen. De winkelier betovert om te doen kopen. Dit haast erotische spel van aantrekking en afstoting vindt overal plaats, ook in het zo zedelijk lijkende Roosendaal. Vol overgave geven wij onze macht uit handen. We betalen voor de lust en de voldoening. De consument dicteert het uiterlijk van een winkelcentrum, de winkelier doet zijn best om deze aankleding nóg spannender te maken. De ge-bruiker laat zich gewillig meeslepen, maar kan ook als een kille minnaar besluiten de betovering te verbreken. Zolang winkelcentra spannend of exotisch blijven lonken, gaan we in op de avances. Zodra de eerste ouderdomsverschijnse-len toeslaan haken we af. Het spannende verandert in iets droevigs, een nieuwer nieuw dient zich aan. Het plezieren van de klant is het eeuwige zoeken naar manieren om te verleiden.

Moraalridders genoeg om deze zondige liefde te veroor-delen of verloochenen. Architecten die vinden dat een zo openlijke verleiding niet getuigt van goede smaak. Het Paviljoen op de Nieuwe Markt moet ons er aan herin-neren dat ook een zedige liefde mogelijk is. Een puriteins gesloten blok, bevallig door mooie contouren, ingepakt in een stijlvolle jurk, mysterieus in haar geslotenheid. Voor de Roosendaler lijkt de keuze te gaan tussen de toeganke-lijk lonkende Passage en Rosada of de schoonheid van het beminnelijke van het Paviljoen anderzijds.

Toch had de Roosendaler al een relatie. Het oude vertrouwde winkelhart, waar de stad al jaren zaken deed. Moeten consument en stadshart in relatietherapie? Op zoek naar herstel van deze relatie, door het ophemelen van het bekende, het verheerlijken van het gebruikelijke tegenover de verlok-kingen van het nieuwe? Een Roosendaalse architect zou zich kunnen opwerpen als relatietherapeut!

Loes Veldpaus

Guido van Zon en Nic van Zon vormen samen Zone Zuid Architec-ten. Dit hedendaagse ontwerpbureau richt zich op de zakelijke en particuliere markt. Zone Zuid Architecten ziet als essentie van het vak, opdrachtgevers te adviseren bij het realiseren van een idee of een wens. Van een abstracte droom tot een concrete werkelijkheid, overal ziet Guido van Zon een creatieve uitdaging.Zone Zuid Architecten zoekt daarnaast het architectuurdebat over de wereld om ons heen. De bouwkundige missie van het bureau is helder: globaal denken en regionaal doen.

7

Het Zuidelijk Toneel & Stichting Nieuwe Helden

Sketchschets, v. (-en), eerste ontwerp; vluchtige tekening; korte beschrijving

De stad biedt ons alles. Maar is alles wat ú wilt hebben eigenlijk wel voorhanden? Zou u er zelf nog iets aan kunnen toevoegen? Bekijk de stad eens met andere ogen. Wat zou u willen veranderen? Het Zuidelijk Toneel en Stichting Nieuwe Helden presenteren Sketch, een nieuwe performance-installatie in de openbare ruimte van Lucas De Man en Pascal Leboucq.

In en rondom een prop leeg schetspapier op architecturale schaal onderzoekt de jonge architect Arthur de psyche en de verlangens van uw stad. Hij nodigt u in zijn Sketch uit om samen vorm te geven aan uw gedroomde stad. Laat u inspireren door het lege canvas.

Sketch staat drie dagen in het midden van de stad, dringt zich op in het normale stads-beeld en vraagt: welk gebouw mist u? Sketch verzamelt de (zelf)getekende antwoorden van de inwoners, waardoor na drie dagen een groot beeld ontstaat van alle verlangde gebouwen. Aan het einde van de laatste dag worden alle schetsen aan u gepresenteerd. Na afloop van HartsTocht worden de unieke Sketches van Tilburg, Heerlen, Breda, Roosendaal, Eindhoven en Den Bosch geëxposeerd.

concept Lucas De Man, Pascal Leboucq, Kimberly Majorregie en spel Lucas De Manvormgeving Pascal Leboucqdramaturgie Kimberly Major

Arthur is nog op zoek naar tekenaars in alle soorten stijlen die hem kunnen helpen de dromen van de stad te schetsen. Alle tekeningen worden in de Sketch opgehangen en daarna ook in verschillende steden geëxposeerd.

Heb jij een uurtje tijd of meer? Geef je dan op, alleen of gezellig met een groepje, via kimberly-major@live.com.

Nemigen: Ik was er van overtuigd dat het hoogste doel in het leven alleen te bereiken viel wanneer je jezelf volledig in dienst zou zetten van een ander. En met terugwerkende kracht is het de grootst mogelijke flauwekul gebleken waarin ik heb geloofd.

Junior: Een mens is er simpelweg niet voor gemaakt om al zijn doen en laten onder een vergrootglas te laten leggen, in de hoop dat degenen die door dat vergrootglas kijken een onomstoten en ontegenzeggelijk beeld krijgen van de desbetreffende bekekene.

Teddy: Dat de toehoorder recht denkt te heb-ben zijn ongenoegen over iedere futiliteit steeds maar weer te mogen ventileren, maakt hem tot niets minder dan een luie consument die de volledige verantwoordelijkheid voor de maak-baarheid van zijn eigen welvaart en geluk uit handen heeft gegeven aan beleidsmakers, die wel iets beters te doen hebben dan te luisteren naar het gezeur van de onwetende massa.

Werner: Denkt u dat mijn functie er op uit is om uw functie als leugenachtig te doen overkomen?

8

© Marcel Osterop

9

Toneelgroep Cargo & Het Zuidelijk Toneel

SchePPingSdefect Een komedie over het programmeringsfoutje in de mens dat machtswellust heet

Laat u meevoeren in de fantastische wereld van Nemigen Witlox, de (zelfbenoemd) leider van alles dat leeft. Maak kennis met een groot visionair, een aartsoptimist, een begenadigd spreker, kortom: Nemigen Witlox is een geweldige persoonlijkheid. Jammer alleen dat de rest van de wereld daar nog van overtuigd moet raken.

Nemigen heeft besloten om zich voor het eerst sinds jaren publiekelijk aan het volk te vertonen. Zijn doel: de toehoorder kennis laten nemen van de levenskunstenaar die hij is. Maar omdat Nemigens miljoenenverslindende bouwproject Stairways hoger op de gespreksagenda van journalist Werner staat, loopt het interview niet geheel volgens plan. Een avond vol onbedoelde openhartigheden volgt, waarin het vuur aan de schenen van de personages wordt gelegd.

tekst en regie Marcel Osterop spel Joost Dekker, Justus van Dillen, Dimme Treurniet, Heike Wisseregieadvies Rob Ligthert muziek William Bakker decorontwerp Sanne Danz, Catharina Scholten lichtontwerp Stan Bannier kostuumontwerp Jolanda van de Ven dramaturgisch advies Martine Manten

Scheppingsdefect wordt mede mogelijk gemaakt door Provincie Noord-Brabant en het Lira Fonds. Toneelgroep Cargo is het dochtergezelschap van Het Zuidelijk Toneel.

SchePPingSdefectInterviewt met Marcel OsteropScheppingsdefect. Hoe kwam je op zo’n titel en het onder-werp van een megalomaan leider? Een paar jaar geleden speelde ik in de voorstelling Fragmenten. Tijdens de repetities kwam het scheppings-verhaal vaak aan bod. Ik hoorde een mythe dat de mens oorspronkelijk uit vier armen en vier benen bestond, en dat god ons doormidden heeft gehakt. Nu zijn we in ons leven dus constant op zoek naar onze wederhelft, om zo weer compleet te worden. Ik noemde dat toen het ‘schep-pingsdefect’.Eigenlijk is daar het idee ontstaan voor de voorstel-ling, alleen wist ik toen nog niet welke vorm die moest krijgen. Ik wilde een intelligente komedie schrijven voor Dimme, Justus en Heike, omdat zij die stijl zo goed weten te pakken. Toen las ik een krantenartikel in de serie “Waanzinnige dictators”. Er werd een pagina gewijd aan Turkmenbashi, de dictator in Turkmenistan. De beste man had inmiddels een eigen interpretatie van de bijbel geschreven, had de maanden maart en april vernoemd naar twee familieleden, had de binnenstad platgegooid omdat hij enkel wit marmeren gebouwen wilde hebben en als klap op de vuurpijl had hij een kilometers lange trap tegen een 2km hoge berg aangebouwd. Aan het einde van de trap kon je niks anders dan omdraaien en terugkeren. Niemand begreep het motief achter de trap. Het enige dat Turkmenbashi antwoordde was: “Goed voor de gezond-heid, toch?” Uiteindelijk heeft hij de macht overgedragen aan zijn tandarts, die altijd nauw aan zijn zijde stond. Het leek me mooi en grappig om in het nieuwe toneelstuk een waanzinnige dictator op te voeren, die vanuit zijn eigen scheppingsdefect idiote bouwprojecten realiseert.

Een tweede onderwerp waar ik het graag over wilde heb-ben is hoe de media en de politiek met elkaar verbonden zijn, en hoe op televisie een soort schijnwereld wordt gecreëerd. Door zowel politici als journalisten. Mijn re-search was: veel tv kijken. En dan vooral naar de poppen-kast die wordt opgevoerd in de verkiezingstijd.In Scheppingsdefect wordt de waanzinnige dictator ter verantwoording geroepen door zijn volk, in een publieke-lijk debat. De journalist Werner probeert zich zo objectief mogelijk voor te doen. Maar natuurlijk is hij dat niet. Dat komt gaandeweg de komedie behoorlijk hard op zijn bord terug. Dat vond ik mooi. Om de toeschouwer zelf het oor-deel te laten vellen wie er nu eigenlijk gelijk heeft, en wie er hypocriet bezig is. De volksleider of de journalist. Hoe kijk jij als schrijver naar politieke toespraken?Als gespeelde en geschreven monologen. Want dat zijn ze tenslotte. De eerste speech na de verkiezing van Barack Obama was een erg mooi geschreven en goed gespeelde monoloog. Die van Maxime Verhagen aan het eind van het openbare CDA congres was niet erg goed geschreven, en net niet goed genoeg gespeeld. Ik geloofde zijn snik niet. Bovendien mag je als acteur nooit laten zien dat je zelf vindt dat je het goed gespeeld hebt, en dat deed Maxime wel.

In het westen kennen we feitelijk geen dictators. Waarom dan wel zo’n megalomane leider in jouw voorstelling? Of zie jij in de westerse leiders juist ookveel van die trekken terug?Nee. Iedere hang naar arrogantie of elitair gedrag door een volksleider wordt door ons genadeloos afgestraft. Ter-wijl politici toch juist tot een bepaalde elite horen. Ik vind het altijd raar dat er wordt geprobeerd om dat te ontken-nen. Ik vind dat een beetje een knieval. Waarom willen wereldleiders een groots bouwwerk achterlaten denk je?In het stuk zegt Nemigen: “Ik ben geen weldoener. Ik geloof ook niet dat die bestaan. Een mens kan zichzelf simpelweg niet uitwissen.”Daar zit voor mij wel een kern van waarheid in. Dus ik denk dat het bouwen van grootse en extreme bouwwerken als eerste een persoonlijke motivatie kent. Iemand wil goed zijn in zijn werk, een tastbaar bewijs hebben dat hij het goed heeft gedaan, dat hij een goed leider is geweest. Eigenlijk denk ik dat al dat soort bouwwerken voort-komen uit de angst voor de eigen vergankelijkheid. Iets achter laten, ook nadat je dood bent. Ik snap dat wel. Het wordt alleen gevaarlijk als je de bescheidenheid over je eigen betekenis in de wereld overboord zet. Dan kunnen er hele lelijke bouwwerken ontstaan.

Twee van de bouwwerken die ik in mijn stuk beschrijf (“Stad van wit marmer”, en “Stairways”, de kilometers lange trap) zijn projecten die echt zijn gerealiseerd in Turkmenistan. Ik heb er een sappige draai aan gegeven door de trap niet tegen een berg aan te bouwen, maar tegen een actieve vulkaan. Dus de trap gaat richting een actieve krater. Dat vond ik wel een leuk detail. Het derde bouwproject, het leegpompen van een zee, heb ik zelfverzonnen. In het stuk schets ik een situatie waarin de paar toeristen die zijn overgebleven naar de lege zee kijken, en alleen maar denken: “Waar was dit in hemels-naam goed voor?” De haven is onbruikbaar geworden, een ecosysteem is om zeep, en het enige dat overblijft is een enorme zandvlakte. Ik vond dat wel een toppunt van decadentie, vooral als je niet weet waarom je het hebt gedaan.

Aan het einde van de trap kon je niks anders dan omdraaien en terugkeren.

10

h waarom heb je geen rokje aan

z wat

h waarom heb je voor deze gelegenheid geen rokje aangedaan waarom kom je in broek en niet in rokje

z ik wil je niet van je stuk brengen

h zarzuela met witte wijn we nemen zarzuela met witte wijn

z ik voel me zeer gelukkig op dit moment

h maar we hebben maar een uur

z ik voel me zeer gelukkig in dit uur

h een uur maar

z maar een heel gelukkig uur waarin we arm in arm liepen door een straat van de stad die we beiden heel goed kennen maar nog nooit zo zagen als vandaag neon aan neon uit we maakten deel uit van deze straat en van het volk dat normaal gesproken door dit soort straten loopt

h hoerenstegen

z het licht was laag

h lente laag

z lente laag ja

h en de zon ging sneller onder dan we zouden hebben gewild

z ik kon niet wachten tot de zon onder ging totdat het donker werd en het neon scherper aan uit aan uit erin eruit erin eruit ...

(fragment uit Vijf sec. erin eruit van Magne van den Berg)

© Caroline Bijl

11

Vijf Sec.erin eruiteen nieuw werk in wording

Het Zuidelijk Toneel geeft Magne van den Berg opnieuw een schrijfopdracht voor HartsTocht met de vraag haar inspiratie te halen uit het thema stad en architectuur. Tijdens HartsTocht strijkt Van den Berg samen met acteurs Marcel Faber en José Kuijpers in uw stad neer op een locatie met een bijzondere architectonische waarde. Hier verhouden ze zich tot hun omgeving en lezen de stand van zaken in een vreemd liefdesverhaal voor een stel dat geen stel is en dat dwaalt door oude herinneringen en de wijken van weleer. De inkt is nog nat en u bent heel dichtbij. Van den Berg presenteerde eerder tijdens HartsTocht in 2009 haar nieuwe tekst Halverwege omgedraaid. Deze tekst werd zeer enthousiast ontvangen, waarna een landelijke tournee niet uit kon blijven. Dagblad Trouw kopte: “Eenvoud van de taal is kracht in toneel-stuk over relatie broer en zus” en schreef: “De kracht van Halverwege omgedraaid is, net als in Van den Bergs andere werk, de schijnbare eenvoud van de taal. Kort, raak en tegelijk sug-gestief”. Het Brabants Dagblad schreef: “Het is verrassend, vervreemdend, een tikkeltje absurd, maar het werkt vooral in de hand dat je bij de acteurs aan de lippen hangt. De toneeltekst van Magne van den Berg blijkt ijzersterk, sober, maar krachtig en niets verhullend.’

tekst Magne van den Bergspel Marcel Faber, José Kuijpers

Schrijfster Magne van den Berg zag actrice José Kuijpers ooit spelen in Ibsens John Gabriel Borkman bij Toneel-groep Amsterdam in een regie van Mirjam Koen, samen met Marlies Heuer. “Zoals die twee actrices met elkaar de dialoog voerden, dat was zó muzikaal. Voor dit soort spelers wilde ik schrijven.”Dát ze zou gaan schrijven, lag niet direct voor de hand. Ze volgde de Amsterdamse mimeopleiding. Maar men had daar een open houding naar tekst, met docenten als Marien Jongewaard en Rob de Graaf (Nieuw West). Haar eigen liefde voor teksten van Beckett kreeg daar volop ruimte. Vanaf het tweede jaar maakte ze haar eigen voorstellingen en deed ze met Kas en de Wolf een project naar Fassbinders Katzelmacher. “Die manier van schrijven, in korte, fabelachtig mooie zinnetjes, zit nog steeds in mijn systeem. Ik dacht toen nog heel naïef: als je zo kunt schrijven als Beckett, of als Thomas Bernhard en Judith Herzberg, wat ben je dan gelukkig. Wanneer je de ridicu-liteit, eenzaamheid en het verdriet van het leven zo mooi in zinnen kunt vangen.”

Sec en kaalJosé Kuijpers bewonderde Magne van den Berg nadat ze een tekst van haar had gelezen in TM: Korte stilte, meisje begint. “Er wordt van alles niet gezegd. Het is heel sec en kaal en tegelijk ook heel muzikaal. Wij delen de liefde voor dezelfde schrijvers. Ik wilde heel graag dat ze voor Ria Marks en mij een tekst over liefdesverdriet zou schrijven.”Van den Berg: “Het was in de tijd van Pim Fortuyn, toen er zoveel geklaagd werd.”Kuijpers: “We vroegen ons af wat het was, dat vasthou-dende kankeren. Wij wilden dat begrijpen. Hoe mensen zichzelf vastdraaien in geklaag.”Van den Berg: “Alles viel op zijn plek in mijn caravan op Bakkum. Ik had José en Ria daar uitgenodigd. Terwijl ik stond te koken, waren ‘Jo’ en ‘Rie’ met elkaar op hun rappe en muzikale wijze aan het kletsen; het ging voort-durend heen en weer. Ik dacht toen: dit moet het zijn, twee vrouwen in een caravan die elkaar steeds bij hun namen aanspreken, en in korte zinnetjes het leven met elkaar in detail doornemen, waarbij de een de aangever is en de ander vooral met veel ja en nee beaamt.”

Ritme en timingMagne van den Berg laat regelmatig in het schrijfproces scènes lezen aan de acteurs, om te kunnen horen hoe het klinkt. Zeker voor haar muzikale manier van schrijven, is dat essentieel. Het gaat om ritme en timing en als dat in orde is, komt daaronder de anekdote, de inhoud, vanzelf wel vrij. Schrijven is bij haar dus vooral veel luisteren.Dat ze zelf ook heeft gespeeld, maakt het makkelijker: “Ik vraag me altijd af: is dit lekker om te spelen? Wordt er ge-noeg aan de verbeelding van het publiek overgelaten? Aan een paar woorden heb je vaak al genoeg om een wereld te creëren. Het publiek moet de ruimte krijgen om zijn eigen verhaal te maken.”De visie van Van den Berg op tekst, is de visie van Kuijpers op acteren: “Ik probeer altijd lucht te houden in mijn spel, nooit alles uit te serveren. Ik doe graag een stapje terug, om de diepte in een tekst meer ruimte te geven. Ik pro-beer mijn teksten langzaam te besluipen, dat je steeds net op het randje balanceert van: speelt ze nou of is het echt?” “Er zit altijd een soort knipoog in haar acteren”, vult Van den Berg aan. “Ze is geen expressionistische actrice.” José Kuijpers is een actrice die zich wel volledig geeft, maar zich nooit verliest. Er is altijd beheersing. Van den Berg: “Daarom passen wij bij elkaar. Ik ben beheerst in mijn taal, José in haar spel. Het gaat altijd over gas terug nemen, terwijl je dan juist ontzettend veel voelt onder de oppervlakte.”

Pijn en verdrietVijf sec. erin eruit wordt de vierde samenwerking tussen de actrice en de schrijfster. Twee keer eerder speelde Kuijpers een stuk van Van den Berg. (Kale bomen ruisen niet en De lange nasleep van een korte mededeling). Kuijpers debuteerde als regisseur van Halverwege omgedraaid, een tekst die Van den Berg schreef in opdracht van HZT en een succes werd op HartsTocht 2009 waarna in het najaar van 2010 een landelijke tournee volgde. Het Zuidelijk Toneel reageerde dan ook enthousiast toen Van den Berg op verzoek van José Kuijpers een nieuwe tekst wilde schrijven voor haar en acteur Marcel Faber. Er was alleen één voorwaarde: het moest raken aan het thema stad & architectuur. “Ik heb me daar echt in ver-diept door boeken in huis te halen van Rem Koolhaas en Jo Coenen, twee Nederlandse architecten die ik bewonder. Maar over architectuur is het moeilijk drama maken, drama gaat toch altijd over mensen. Mijn nieuwe tekst gaat over mensen en niet over gebouwen, maar ik heb er voor gekozen om de (geënsceneerde) lezingen van de tekst steeds op een bijzondere locatie te doen. De stad doet dus wel degelijk mee in de tekst. In iedere stad zoeken we een bijzonder gebouw zoals bijvoorbeeld het Glaspaleis van Peutz in Heerlen – onlangs in ere hersteld door Jo Coenen en Wiel Arets. Dit gebouw heeft, zo zegt men op Wiki-pedia, ‘een onverstoorde relatie tussen binnen en buiten’. Wat ik een erg mooie zin en uitgangspunt vind wanneer je het op mensen toepast.”Vijf sec. erin eruit gaat over de herinneringen aan een stad, en ook over liefde en seks en over de onmogelijk-heid van al die dingen. En over een clandestiene liefde: de man gaat vreemd. Kuijpers: “De tekst beschrijft dat met een lichte absurditeit, heel muzikaal, maar ook met een grote pijn, een groot verdriet. En dat is iets waar je zuinig op moet zijn. De teksten van Magne zijn licht en vaak ook heel erg geestig; maar los daarvan zitten ze ook vaak vol verdriet. Het gevaar is dat door de geestigheid de lach de overhand krijgt. Ik zie het als mijn taak daarvoor te waken.”Van den Berg: “Een stuk zonder verdriet vind ik niks aan. Er moet wat te lachen zijn en er moet verdriet in zitten.”

“Je zit aan tafel, maar je stelt je een wereld voor” De tekst blijft trouwens in ontwikkeling tot en met de laatste lezing. Magne van den Berg schrijft er scènes bij, of haalt weer dingen weg. Het ‘moederstuk’ is er, maar daarbinnen wil ze blijven schaven. De basistekst had ze al een tijdje liggen. Die borrelde spontaan op na een bijzon-dere ontmoeting die ze had in het voorjaar van 2010. “Die avond zag ik de stad ineens even heel anders. Plekken waar ik dagelijks langs fietste zag ik als voor het eerst. Alsof alles helemaal nieuw voor me was, terwijl ik de stad zo goed ken.”Vijf sec. erin eruit was dus wel degelijk een tekst over de stad, al vanaf het begin. Een man en een vrouw ontmoeten elkaar, bewegen door een stad, die virtueel gaat leven voor de kijker. De tekst opent met: “We zitten hier / Ja hier zit-ten we / Met uitzicht op de stad / Aan de rivier / Is dit een rivier / Ja / Is dit geen kanaal / Nee dit is een rivier / Het licht is hier mooi...”“Wat een architect doet met gebouwen, doen schrijvers met woorden en zinnen”, zegt Van den Berg. “Wij plaatsen ook dingen in de ruimte, wij scheppen met taal. Als ik een beschrijving maak van een stad, dan zie jij die stad. Als ik schrijf: wat klinkt het hier hol, dan hoor je dat, en voel je de kilte van het beton waartegen het geluid weerkaatst. Dat is het bijzondere van een tekstlezing, zoals Vijf sec. erin eruit gaat worden: je zit samen aan een tafel, of je staat voor een raam, maar je stelt je een wereld voor.”

Vijf Sec.erin eruitInterview met schrijfster Magne van den Berg en actrice José Kuijpers door Richard Stuivenberg

Wat een architect doet met gebouwen, doen schrijvers met woorden en zinnen. Wij plaatsen ook dingen in de ruimte, wij scheppen met taal.

© Caroline Bijl

Toneelgroep Cargo in coproductie met Toneelgroep Oostpool & Het Zuidelijk Toneel

meneer Van ooyenMuziektheater van twee jonge theatermakers over een gedetineerde9 t/m 24 sep 2011

Toneelgroep Cargo & Het Zuidelijk Toneel

contourenKomedie voor vier mensen en vier katachtigen3 aug t/m 14 aug 20113 nov t/m 15 dec 2011

Het Zuidelijk Toneel in coproductie met Wittenbols schrijft, Ligthert regisseert

oP de ZielIntiem relaas van een ontregelde liefde26 okt t/m 22 dec 2011

Het Zuidelijk Toneel i.s.m. Stichting Nieuwe Helden

Bejaarden &BegeerteBijzonder theaterproject over liefde op latere leeftijd16 sep 2011 t/m 26 jan 2012

SeiZoen 2011 / 2012

Het Zuidelijk Toneel & Productiehuis Brabant & Theater Artemis

huiS Van het ZuidenToneel in Pand 18 tijdens Theaterfestival Boulevard, ‘s-Hertogenbosch7 t/m 13 aug 2011

Vertellingen Van 1001 nachtTheaterspektakel met o.a. Marc-Marie Huijbregts en Ashton Brothers11 feb t/m 12 mei 2012