havacilik tarİhİnİn en Çok satan “leap” motorunda...

TEI DÜNYADAKİ EN BÜYÜK TEDARİKÇİ KONUMUNA YÜKSELDİ

HAVACILIK TARİHİNİN EN ÇOK SATAN “LEAP” MOTORUNDA

TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. süreli yayınıdır.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

02

TEI POST

03

İÇİNDEKİLER EDİTÖRDEN

04

Merhaba,

2017 yılının başında, 131. sayımızla sizlerle yeniden birlikte olmaktan mutluluk duyuyoruz.

Yeni sayımızın “Kapak Konusu” bölümünde, 21 Eylül 2016 tarihinde açılışını gerçekleştirdiğimiz İleri İmalat Teknolojileri Binası’na yer verdik.

Sizlerin dergimize bakış açınızı öğrenebilmek için ilk defa uyguladığımız TEI Post Dergisi Memnuniyet Anketi’ne değerli katılımlarınız için teşekkür ederiz. Geri bildirimleriniz ışığında dergimizi daha ileri götürme konusunda çalışmaya devam ediyoruz.

Bu sayımızda sizlerden gelen talep doğrultusunda, şehrimizin takımı olan Eskişehirspor’a yer ayırdık. Yine sizlerin sesine kulak vererek bu sayımızla birlikte ilk defa poster hediye ediyoruz.

“Çalışanlarımızdan” bölümümüzde yer alan Burak Balcı ve Müjdat Aslan, spor ve havacılık emniyeti ile ilgili yazılarıyla bu sayımızda da varlar, kendilerine bir kez daha teşekkür ederiz. Bu vesileyle, dergimize katkı sağlamak isteyen tüm çalışanlarımızın yazılarını beklediğimizi de tekrar hatırlatmak isteriz.

132. sayımızda görüşmek dileğiyle…

05 / GENEL MÜDÜR’ÜN MESAJI

06 / KAPAK KONUSU HAVACILIK TARİHİNİN EN ÇOK SATAN “LEAP” MOTORUNDA TEI DÜNYADAKİ EN BÜYÜK TEDARİKÇİ KONUMUNA YÜKSELDİ

09 / FAALİYETLER VE PROJELER PROJELER İNSAN KAYNAKLARI SÜREÇLERİ

13 / TEI’DEN HABERLER

20 / GÜNCEL MAKALE

26 / HAVACILIK SEKTÖRÜNDEN HABERLER

32 / ÇALIŞANLARIMIZDAN HABERLER

35 / ZİYARETÇİLER

38 / FUARLAR VE ORGANİZASYONLAR

40 / İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

42 / ETKİNLİKLER

46 / SOSYAL SORUMLULUK

48 / ÇALIŞANLARIMIZDAN

56 / ÇALIŞANLARIMIZIN HOBİLERİ İLKER KURTULUŞ - “MÜZİK BENİM HAYAT FELSEFEM” SEMİH KÖSEOĞLU - PALUDARYUMLA DOĞA EVİNİZDE!

58 / BAŞARI PANOSU

59 / SOSYAL KULÜPLER

60 / GEZİ SAMET ASLAN’IN KALEMİNDEN BALKANLAR’DA TARİHE, KÜLTÜRE VE DOĞAYA YOLCULUK FATİH ÖZÇAKIL’IN KALEMİNDEN GÖYNÜK, TARAKLI, YEDİGÖLLER

70 / KİŞİSEL GELİŞİM ACAR BALTAŞ’TAN MESLEKTE BAŞARI, DOYUM, SAĞLIK VE UZUN YAŞAM

73 / SAĞLIK ACIBADEM SİGORTA’DAN O AĞRILAR BOYUN FITIĞININ HABERCİSİ OLABİLİR!

75 / TEI'DEN DUYURULAR

TEI Adına SahibiProf. Dr. Mahmut F. Akşit

Genel Yayın Yönetmeni K. Levent Tüfekçi

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Duygu Gökduman Pilatin

Yayın KuruluSenay DörtkaşlıDoruk KoçerTuğba ÖnderErkan Balk

EditörKadriye Yüzereroğlu

Görsel YönetmenEmre Ergül

Yapım

TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. adına her hakkı saklıdır.

Yönetim AdresiTUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.Esentepe Mah. Çevreyolu BulvarıNo: 356 26003 Tepebaşı / Eskişehir - TürkiyeTel: +90 (222) 211 21 00Fax: +90 (222) 211 21 01www.tei.com.tr

BaskıDumat Ofset Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.Bahçekapı Mah. 2477 Sok. No: 6Şaşmaz / AnkaraTel: +90 (312) 278 82 00

Baskı DönemiOcak - Haziran 2017

Yayın TürüBölgesel Süreli

Baskı Tarihi19 Nisan 2017

05

GENEL MÜDÜR’ÜN MESAJI

TEI Post dergimizin 131. sayısında sizlerle yeniden bir araya gelmenin mutluluğu içerisindeyim. Öncelikle “Küresel ölçekte lider bir motor şirketi olmak” vizyonumuza ulaşma yolunda başarılarla

tamamladığımız 2016 yılı için tüm çalışanlarımıza teşekkür etmek istiyorum. Geride bıraktığımız 2016 yılının ikinci yarısında yaşadığımız en önemli gelişme, İleri İmalat Teknolojileri Binası’nın hizmete açılması oldu. Bu yatırım neticesinde, ana üretici GE ile birlikte LEAP motoruna ait blisk parçalarının üretimini yapan dünyadaki iki tesisten biri olduk. Ayrıca Boeing 737Max ve Airbus 320Neo gibi yeni nesil ticari uçaklarda kullanılan havacılık tarihinin en çok satan LEAP motorunun dünyadaki en büyük tedarikçisi konumuna geldik.

Yine bu dönemde dünyanın sayılı havacılık fuarlarından olan Farnborough International Airshow ve ülkemizin en önemli havacılık organizasyonu olan İstanbul Air Show’a katılım sağlayarak Türkiye’nin Özgün Helikopterine güç verecek ilk milli türbinli motorumuz TS1400 ile MALE sınıfı insansız hava araçları için geliştirmekte olduğumuz özgün PD170 motorlarımızı 1-1 ölçekli modellerini sergileyerek sektöre tanıttık.

Faaliyet alanlarımızda gösterdiğimiz başarılara ilaveten sosyal sorumluluk alanındaki çalışmalarımıza da hızla devam ettik. 2016 yılının ilk yarısında başlattığımız

TEI Zekâ Atölyeleri projesini sürdürürken, Özel Sektör Gönüllüleri Derneği ile beraber yürüttüğümüz Meslek Lisesi Koçları Programı’nın ikinci dönemine de girmiş bulunuyoruz. Bu projelere destek veren tüm gönüllü çalışanlarımıza teşekkür ederim.

Bütün bu güzel haberlerin yanısıra 2016 yılında büyük bir acıyı da hep beraber yaşadık. Mesai arkadaşımız Serhan Kurt aramızdan ayrıldı. Tüm çalışanlarımıza ve ailesine baş sağlığı dileklerimi iletiyorum.

2017 yılının sizlerin değerli destekleriyle şirketimiz için bir dönüm noktası olacağını düşünüyorum. Parça imalatı alanındaki başarımızı, ülkemizin hedeflerine katkı sağlayacak Ar-Ge projelerindeki başarılı çalışmalarımızla perçinleyerek milli pazarda tek, küresel ölçekte de rekabet edebilir bir şirket olma yolunda emin adımlarla ilerleyeceğimize olan inancım tamdır.

2017 yılının tüm TEI Ailesi’ne sağlık, mutluluk ve esenlik getirmesini temenni ediyorum.

Hepinizi saygı ve sevgiyle selamlıyorum.

Prof. Dr. Mahmut F. AkşitTEI Genel Müdürü

LEAP MOTORUNUN

EN BÜYÜK TEDARİKÇİSİ TEI

06

KAPAK KONUSU

Türkiye’nin havacılık motorları alanındaki lider şirketi TEI, İleri İmalat Teknolojileri Binası’nı, 21 Eylül’de düzenlenen törenle hizmete açtı. Milli Savunma Bakanı Fikri Işık, Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı,

Eskişehir Valisi Azmi Çelik, Muharip Hava Kuvveti Komutanı Orgeneral Hasan Küçükakyüz, Eskişehir AKP Milletvekili Harun Karacan, Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen, Eskişehir Cumhuriyet Başsavcısı Ferhat Kapıcı, Anadolu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Naci Gündoğan, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Genel Müdürü (E) Korgeneral Orhan Akbaş, TEI Yönetim Kurulu Başkanı Köksal Liman, TAI Eski Genel Müdürü Muharrem Dörtkaşlı, General Electric Aviation Askeri Sistemler Satış ve Pazarlama ve İş Geliştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcısı Mike Wilking ile çok sayıda üst düzey davetlinin katıldığı açılış, TEI ve sektör için önemli bir kilometre taşı oldu.

“Yeni nesil” dijital binaTörenin açılış konuşmasını yapan TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut F. Akşit, İleri İmalat Teknolojileri Binası yatırımıyla TEI’nin, LEAP motorlarının dünyadaki en büyük motor parça tedarikçisi konumuna geldiğini belirtti. İçerisindeki imalat ekipmanlarıyla birlikte toplam 110 milyon dolara mal olan binanın, “yeni nesil” dijital bina olduğunu kaydeden Akşit; aydınlatma, ısıtma ve soğutma sistemleriyle birlikte, bütün tezgâhların bir ağ üzerinden izlendiği bir yazılım sisteminin bulunduğuna dikkat çekti.

Konuşmasında, önümüzdeki 20 yıl içerisinde İleri İmalat Teknolojileri Binası’nda üretilecek parçalarla 2 milyar dolarlık ihracat hedeflediklerini anlatan Akşit, şu anda dünyada, gökyüzündeki sivil en az iki uçaktan birinde TEI’nin ürettiği parçaların yer aldığını hatırlattı.

TEI DÜNYADAKİ EN BÜYÜK TEDARİKÇİ KONUMUNA YÜKSELDİ

HAVACILIK TARİHİNİN EN ÇOK SATAN “LEAP” MOTORUNDA

07

TEI POST

LEAP motorlarının dünyadaki en büyük motor parça tedarikçisi olan TEI, İleri İmalat Teknolojileri Binası’nın açılışını görkemli bir törenle gerçekleştirdi. “Yeni nesil” bina özelliklerine sahip bu binada üretilecek motor parçaları ile 2035 yılına kadar 2 milyar dolar civarında ihracat hedefleniyor.

Akşit, TEI’nin gelecek hedeflerine de değinerek şunları söyledi: “Hedefimiz, bu rakamın 1/2’den 3/5, 4/5 seviyesine çıkması ve TEI’nin dünya havacılık sektöründe en üst sıralarda yerini alması. Bir başka hedefimiz de 2014’ün sonundaki yaklaşık 260 milyon dolarlık satış ve ciro rakamını 10 yılda ikiye, 20 yılda üçe katlamak. Şu anda aldığımız ve kesinleşmiş olan siparişlerin toplamı 3 milyar dolar. Geçen yıl itibarıyla 300 milyon dolar olan ciromuzu göz önüne aldığımızda, şirketin 30 yıllık geleceğini teminat altına almış olduk. Yeni yatırımlarımız sayesinde büyük bir sıçrama yapacağız.”

“Geleceğe yönelik yatırımlar devam edecek”Prof. Dr. Mahmut F. Akşit’in ardından törende konuşan General Electric Aviation Askeri Sistemler Satış ve Pazarlama ve İş Geliştirmeden Sorumlu Başkan Yardımcısı

Sahnede gerçekleştirilen kurdele kesimiyle birlikte İleri İmalat Teknolojileri Binası hizmete girdi.

Prof. Dr. Mahmut F. Akşit

Milli Savunma Bakanı Fikri Işık,Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı.

08

KAPAK KONUSU

Mike Wilking, TEI ile 30 yılı aşkın bir süredir ortaklıkları bulunduğunu belirtti ve bu süre içinde TEI’nin dünyanın sayılı motor tedarikçilerinden biri konumuna gelmesinin memnuniyet verici olduğunu söyledi.

Wilking konuşmasında geleceğe yönelik yatırımların sürdürüleceğini de dile getirdi. Törene katılanlar arasında yer alan, Eskişehir Milletvekili de olan Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı ise yaptığı kısa konuşmada, TEI’nin Eskişehir için taşıdığı öneme değindi. Avcı, TEI’nin sosyal ve eğitim alanında gerçekleştirdiği projelerle sadece Eskişehir’in sanayiine değil sosyal hayatına da büyük değer kattığının altını çizdi.

“TEI Türkiye için gurur kaynağı”Açılış töreninin son konuşmacısı Milli Savunma Bakanı Fikri Işık ise TEI’nin bugüne kadar elde ettiği başarılara vurgu yaptı. Bakan Işık, dünyanın önde gelen motor parça tedarikçisi konumuna gelen ve Eskişehir’i bu alanda dünyadaki sayılı merkezlerden biri haline getiren TEI’nin Türkiye için gurur kaynağı olduğunu belirtti. Türkiye’ye güvenen firmaların her zaman kazandığını söyleyen Işık, General Electric’in (GE) bunun en güzel örneği olduğunu kaydetti ve sözlerini şöyle sürdürdü: “Bugün çok önemli bir açılış yapıyoruz. Ayrıca güzel ve müjdeli çalışmalarımız var. Kendi insansız hava araçlarımız için yüzde 100 kendi malımız olan dizel motoru ürettik. Şimdi yeni hedefimiz, bütün dünyaya satacağımız, başkasının kısıtlamasına tabi olmayan, bize ait bir yerli uçak motoru. Önümüzdeki beş yıl içerisinde Türkiye, kendi yerli uçak motorunu yapacak. Bunu da Eskişehir’de TEI yapacak.”

Bakan Işık, konuşmasının sonunda TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut F. Akşit’i ve tüm TEI yöneticileri ile çalışanlarını üstün gayretlerinden dolayı tebrik etti. Konuşmaların ardından sahnede gerçekleştirilen kurdele kesimiyle birlikte İleri İmalat Teknolojileri Binası hizmete açıldı. Milli Savunma Bakanı Fikri Işık ile Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, üretim sahasına geçerek yeni nesil motorlarda kullanılacak blisk parçasının üretimini başlatan düğmeye birlikte bastı.

• LEAP motoruna ait kompresör blisk parçalarının üretimini yapan dünyadaki iki tesisten biri,

• 10 milyon dolarlık bina yatırımı. Toplam bedeli 100 milyon doları bulan 100 adet tezgâh yatırımı 2019’da tamamlanacak,

• 300 kişilik istihdam,

• İmalattan kâğıdı kaldıracak daha fazla dijital uygulamalar,

• 2035 yılına kadar yaklaşık 2 milyar dolarlık satış.

Açılış töreninde, TEI’nin yürüttüğü, Milli Eğitim Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı koordinasyonuyla gerçekleştirilen İşbaşı Eğitim Programı’nı tamamlayan ve TEI’de işbaşı yapacak olan 31 çalışana da kurum kimlik kartları takdim edildi.

GELECEK İÇİN İMALAT YAPAN İLERİ İMALAT TEKNOLOJİLERİ BİNASI

TEI POST

09

FAALİYETLER VE PROJELER

PROJELER

LEAP Motoru Blisk 1.-5. Kademe İleri İmalat Teknolojileri Binası - LEAP Blisk Hattı

LEAP motoru blisk imalatı projesi kapsamında TEI bünyesinde yürütülen çalışmalar devam ediyor. 2016 yılının ikinci yarısında tamamlanan ve devam eden çalışmalar şöyle:• Yalın üretim prensipleri kullanılarak tasarımı yapılan ve

üst düzey verimlilik sağlamak amacıyla Endüstri 4.0 kapsamında dijitalleştirme uygulamalarıyla desteklenen B1000 binası, Haziran 2016’da kullanıma geçti. Binanın resmi açılışı, 21 Eylül 2016’da gerçekleşti.

• Proje kapsamında tüm blisk kademelerinin yeni parça üretim süreçleri (NPI) tamamlandı ve B1000 binasında seri imalata geçildi.

• Proje kapsamında yatırımı yapılan atalet kaynağı, dik torna, 5 eksen freze, CSM (Curved Slot Mill), taşlama, balans ve CMM tezgâhlarının kurulumları tamamlandı ve devreye alındı.

LEAP MOTORU BLISK İMALATI

2016 İKİNCİ YARIYIL FAALİYETLERİ

10


İmalatta en sık kullanılan parça markalama metodu olan “nokta vuruşlu” markalama operasyonlarında, Tam Otomasyon ve Hata Önleme Projesi ile robot destekli markalama uygulaması devreye alındı. TEI’nin bilgi birikimiyle tasarlanan ve yerel bir firmayla ortaklaşa gerçekleştirilen bu proje sayesinde operasyon sürelerinde ortalama yüzde 65 düşüş sağlandı. Proje kapsamında aşağıdaki dört ana başlıkta gruplandırılan konular başarıyla devreye alındı.

İş Güvenliği• Standartlara uyumlu güvenlik çiti• Otomatik kilitli güvenlikli kapı• Işın bariyerleri

Hata Önleme Sistemleri• Karekod ile tamamen otomatik bilgi girişi• Parça doğrulama sistemi (sıfır maliyet)• Otomatik program çağırma sistemi• İş parçasını hassas konumlayan servo kontrollü yükleme

istasyonları• Açısal konumlama sağlayan pnömatik sürücülü sıfırlama

aparatı • Daha önce markalanmış seri numaraları tespit sistemi• Markalama yapan kişi kaydı• Alarm kayıtları• Markalama ucu boy doğrulama probe sistemi

HAVACILIKTA KULLANILAN TİTANYUM VE NİKEL SÜPERALAŞIM DÖVME TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ (ÖRS) PROJESİ

17 Mart 2016’da Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) sponsorluğunda başlatılan ÖRS Projesi ile gaz türbinli motorlarda yaygın olarak kullanılan ve hâlihazırda ülkemizde mevcut olmayan titanyum alaşım ve nikel süperalaşım malzemeden dövme parça imalat teknolojilerinin kazanılması amaçlanıyor.

Söz konusu proje ile Ti6Al4V (UNS R56400) malzeme kullanılarak kompresör çarkı (impeller) ve Inconel718 (UNS N07718) malzeme kullanılarak türbin diski parçalarına ait prototip parçaları üretilecek. Bu doğrultuda adı geçen malzemeler, kapalı kalıpta konvansiyonel sıcak dövme prosesiyle şekillendirilecek, dövme sonrası ısıl işlem uygulanacak ve ultrasonik zarf geometrisine ulaşmak üzere talaşlı imalat gerçekleştirilecek. Üretim faaliyetlerini takiben prototipler üzerinde mekanik ve metalurjik test ve incelemeler yapılarak istenilen özelliklere ulaşılıp ulaşılamadığı tespit edilecek. Projede hedef olarak TEI turboşaft motor tasarımında yer alan kompresör çarkı ve türbin diski geometrileri seçilmiş bulunuyor.

Ana yüklenici TEI TEI’nin ana yüklenici olarak görev aldığı projede kompresör çarkı parçasının ve türbin diski parçasının sıcak dövme ve ısıl işlem proseslerinin geliştirilmesinden, alt yükleniciler sorumlu olacak. Ayrıca dövme parametrelerinin öngörülmesine yönelik proses modelleme ve ham malzeme karakterizasyon faaliyetleri konusunda Atılım Üniversitesi Metal Şekillendirme Mükemmeliyet Merkezi de danışman olarak proje ekibine katkıda bulunacak. ÖRS Projesi ile öncelikle TEI turboşaft motorunun belirtilen parçalarına, ardından gaz türbinli motorlarda yer alan titanyum ve nikel süperalaşım parçalarının üretimine yönelik titanyum ve nikel süperalaşım dövme kabiliyeti de

TAM OTOMASYON VE HATA ÖNLEME

Sıcak Dövülmüş Örnek Parça

sanayimize kazandırılmış olacak. Ülkemiz dövme sanayii, ağırlıklı olarak otomotiv sektöründe faaliyet gösteren hem yurt içi hem de yurt dışındaki firmalara yılda 150 bin tonun üzerinde dövme parça tedarik ediyor. ÖRS Projesi ile birlikte orta ve uzun vadede ulusal ve uluslararası motor programlarına hizmet verebilen rekabetçi bir titanyum ve nikel süperalaşım dövme parça tedarik ağı oluşturulması sağlanacak. Böylelikle havacılık sektöründe ülkemizin dışa bağımlılığı önemli ölçüde azaltılacak.

Robotik Part Mark İstasyonu

TEI POST

11

Turboşaft Motor Geliştirme Projesi’nde görev alacak yeni mezun ve tecrübeli mühendisleri şirketimize kazandırmak için üniversitelerin ilgili bölümlerinin panolarına program tanıtım afişleri asıldı ve aday başvuruları “Milli Helikopter Motorum” başlığı altında alınmaya başlandı.

2016 yılında tüm beyaz yakalı çalışanları kapsayan bir kişisel gelişim eğitim kataloğu oluşturuldu. Tüm kişisel gelişimler unvan bazında planlandı ve eğitimlerden sağlanacak yetkinlik kazanımı, unvanlarda aranan yetkinlik seviyeleriyle eşleştirildi. Bu kapsamda toplam 7781 saat eğitim verildi. Liderlere yönelik düzenlenen Outdoor Eğitimi, “İstikbal Göklerde” ismiyle takım çalışmasını özendirici ve motivasyon artırıcı bir açık hava aktivitesi şeklinde gerçekleştirildi.

“TURBOŞAFT MOTOR GELİŞTİRME PROJESİ” İŞE ALIM PROGRAMI

UNVAN BAZLI KİŞİSEL GELİŞİM EĞİTİM PROGRAMLARI

Türkiye İş Kurumu ve TEI ortaklığıyla 2016 yılının Ocak ayında, mesleki deneyimi ve iş tecrübesi olmayan kişilere deneyim ve iş tecrübesi kazandırmak amacıyla başlatılan programın ilk etabı tamamlandı; Ağustos ayında altı dalda 45 kursiyerle programın ikinci etabına başlandı. Altı aylık bir süreç içeren İşbaşı Eğitim Programı, 31 Aralık 2016 tarihi itibarıyla tamamlandı. Adaylar kadrolar dâhilinde başarı durumlarına göre işe alım süreçlerinde değerlendirmeye alınacak. Ayrıca Sabiha Gökçen Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi önderliğinde Temmuz ayında başlatılan “Nitelikli Havacılar” programı kapsamında kursiyer seçimleri yapıldı ve 27 kursiyerin okuldaki teorik eğitimlerini tamamlamalarının ardından TEI atölyelerinde işbaşı eğitim programına başlandı. Söz konusu kursiyerler, 2017 yılında başarı durumlarına göre istihdam amaçlı değerlendirilecek.

İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMIİzlenebilirlik• Tüm markalanmış seri numaralarını veri bankasına

kaydetme• Yeni markalama öncesi veri bankasından eski

numaraları tarama ve uyarma• Markalama işlemine ait teknisyen, tarih ve saat kaydı

için veri bankası• Özel ayarlar ve program değişikliği için şifreli yönetici

yetkisi

Verimlilik• Çoklu parça bağlamaya uygun akıllı fikstür dizaynı• Fikstür ve yükleme istasyonu bağlantısı için hızlı

bağlama sistemleri• Tek teknisyen-çift yükleme hattı kullanımı• Tek bağlamada çap, üst yüzey ve alt yüzeyden

markalama kabiliyeti

İNSAN KAYNAKLARI SÜREÇLERİ

12


Kıdemli ve başarılı çalışanlara yönelik düzenlenen TEI Gelişim Merkezi Projesi, Ekim 2016-Şubat 2017 tarihleri arasında üç modül olarak 72 katılımcıyla devam ediyor. Programın başlangıcında ve sonunda “Değerlendirme Merkezi” uygulaması yapılıyor.

TEI GELİŞİM MERKEZİ PROJESİ

2016’nın Haziran ayından itibaren haftada ikişer yarım gün olmak üzere, çalışanlara profesyonel anlamda destek olmak amacıyla “yaşam koçu” uygulaması devreye alındı. Alanında uzman bir psikiyatrist, İşyeri Hekimliğimizde danışmanlık hizmeti vermeye devam ediyor.

YAŞAM KOÇLUĞU UYGULAMASI

2015 yılında İmalat Müdürlükleri sorumluluğuna alınan parça grupları ve ilgili müdürlüklere bağlı mühendislerle yalın üretim hücreleri oluşturularak mavi yaka personel dağılımı buna göre organize edildi. 2016’da bu yapıya ilave olarak atölyenin daha kontrollü olarak takip edilmesi ve mavi yakalı personelin yıllık hedef ve performanslarının daha da detaylandırılabilmesi için organizasyon değişikliğine gidildi. Buna göre mevcut teknik destek uzmanları atölye şefi olarak atandı, her vardiyada toplam altı atölye şefi olacak şekilde çalışılmaya başlandı. İmalat Müdürlüklerinde çalışan altı teknik liderin mevcut sorumluluklarına, mavi yakalı personelin performans amirliği de eklendi. Bu kapsamda İmalat Müdürlükleri sorumluluğundaki teknisyen ve iş istasyonları gözden geçirilerek atölye bazlı yapılanma güçlendirildi.

ATÖLYENİN ORGANİZASYONEL OLARAK YENİDEN YAPILANDIRILMASI

2016’da yeni bir Ödül-Takdir-Tanıma sistemi devreye alındı ve sisteme özel bir bütçe ayrıldı. Bu doğrultuda Yönetim ve Çalışan Ödülleri de tanımlandı ve uygulamaya alındı. Yeni sistem sonucunda şirket genelinde ödül ve takdir uygulamaları önceki yıllara göre ciddi oranda artış gösterdi.

ÖDÜL-TAKDİR-TANIMA

Performans sistemini iyileştirmek, daha adil ve şeffaf bir sistem kurmak amacıyla “Sürekli İyileştirme Projesi” başlatıldı. Proje kapsamında gönüllü çalışanlardan beyaz ve mavi yakalı performans kurulu oluşturuldu ve konuyla ilgili çalışmalar hem üst yönetim hem de kurulla birlikte yürütüldü. Projenin, yazılım süreci de dâhil olacak şekilde 2017’de tamamlanması hedefleniyor.

SÜREKLİ İYİLEŞTİRME PROJESİ

Şirket üst yönetimi ve müdürlerimiz için düzenlenen Mini MBA programı tamamlandı, sertifikalar teslim edildi. Ayrıca yöneticilerimiz için kişisel gelişim eğitimleri ve outdoor eğitim programları da düzenlendi.

YÖNETİCİ EĞİTİMLERİ

13

TEI’DEN HABERLER

ANA MOTOR PROGRAMLARIGEnx

TEI’de dünyanın en çok satılan jet motoru olan CFM56 motoruna ait shaft, disk ve seal gibi 18 farklı parçanın imalatı gerçekleştiriliyor. CFM56 motoru, tek koridorlu ticari uçaklar için motor standardını belirlemiş bulunuyor. Bugüne kadar 30 bin adetten fazla satılan, 550’den fazla havayolu şirketinin tercihi olan CFM56; Airbus A318, A319, A320 ve A321 uçaklarına güç veriyor.

CFM56

TEI için özel bir anlamı da olan F110 motoru, halen 13 ülkede sınıfının en iyisi sayılan savaş uçaklarına güç vermeye devam ediyor. TEI’de bu motora ait seal, disk, shaft, mixing duct, augmenter liner ve flame holder gibi 60 farklı parçanın imalatı gerçekleştiriliyor. Yeni teknolojilerle sürekli desteklenen ve sınıfında en yüksek itkiyi sağlayan F110 motoru, günümüz savaş uçaklarından F15 ve F16’larda tercih ediliyor.

F110

TEI’de GEnx motoruna ait disk, spinner, seal, bearing housing, casing ve blisk gibi 42 farklı parçanın imalatı gerçekleştiriliyor. 1600’den fazla siparişle havacılık tarihinin en hızlı satılan yüksek itkili jet motoru olan GEnx, Boeing 747-8’e güç vermesinin yanı sıra Boeing 787 Dreamliner’da en çok tercih edilen motor.

GEnx motorunda en yeni malzemeler ve tasarım prosesleri kullanılarak ağırlık azaltılmış, motor performansı yükseltilmiş ve daha fazla yakıt tasarrufu sağlanmış bulunuyor. GEnx motoru itki teknolojisi açısından ileriye doğru atılmış büyük bir adım. Ayrıca GEnx motoru, hem fan casing’i hem de fan paleleri karbon-fiber kompozit malzemeden yapılmış dünyanın ilk ticari jet motoru.

TEI’DE PARÇA İMALATI GERÇEKLEŞTİRİLEN

14

TEI’DEN HABERLER

TEI’de, Boeing 777 uçakları için özel olarak tasarlanan, dünyanın en güçlü ve en büyük turbofan motoru olan GE90’a ait seal, disk, impingement ring ve seal support gibi 20 farklı parçanın imalatı gerçekleştiriliyor. GE90’ın bir diğer özelliği ise ticari uçak motorlarında ilk karbon-fiber fan palelerinin kullanıldığı motor olması.

TEI’de yeni nesil LEAP motoruna ait disk ve blisk başta olmak üzere 41 farklı parçanın imalatı gerçekleştiriliyor. Günümüzün en az yakıt kullanım oranına sahip motorundan yüzde 15 daha fazla yakıt tasarrufu sağlayan ve CFM56’ların yerine geçecek olan LEAP motoru, havayolları tarafından en çok tercih edilen ticari motor. LEAP motoru; Airbus A320 Neo, Boeing 737 Max ve COMAC 919’a güç verecek.

Havacılık sektöründe 40 yıldan uzun süredir kullanılan ve 400 milyon saatten fazla uçuş gerçekleştiren CF6 motoruna ait spool, disk ve shaft gibi 34 farklı parçanın imalatı, TEI’de gerçekleştiriliyor. CF6 motoru; Airbus A300 - 600 / A310 - 200 / A330 - 600ST / A330 ile Boeing 747 / B767 / MD 11 serilerine güç veriyor.

GE90

LEAP

CF6

15

TEI POST

Tasarımında TEI çalışanlarının da katkı verdiği ve 11 bin shp güçle Batı'nın en güçlü turboprop motoru olan TP400’e ait FBS module, exhaust cone, primary nozzle ve IMC olmak üzere beş ana parçanın imalatı TEI’de gerçekleştiriliyor.

CF6-6 uçak motorundan türetilen ve dünyanın en çok kullanılan gaz türbin motoru olan LM2500, deniz platformlarına güç vermek için ve endüstriyel uygulamalarda kullanılıyor. TEI’de LM2500 motoruna ait shaft, dome plate ve torque shaft gibi toplam 36 farklı parça üretiliyor.

TP400 LM2500

General Electric ve Pratt & Whitney gibi havacılık sektörünün iki dev firmasının tarihi işbirliğinden doğan ve Airbus A380’e güç veren GP7200’e ait casing ve stub shaft gibi toplam üç parçanın imalatı TEI’de gerçekleştiriliyor.

GP7200

1990’ların başında bölgesel havacılıkta yeni bir dönem açan CF34 motoru, 100 milyondan fazla uçuş saati ve 80 milyondan fazla uçuş döngüsünden sonra bu alan için performans, dayanıklılık ve güvenirlilik standartlarını belirliyor. CF34 jet motoruna ait shaft ve seal gibi sekiz farklı parçanın imalatı TEI’de gerçekleştiriliyor. Artmaya devam eden motor talepleriyle 2020 yılında 7500’den fazla CF34 motorunun bölgesel uçaklara güç vermesi bekleniyor.

CF34

16

TEI’DEN HABERLER

Elektro Kimyasal Freze (ECM) prosesine adaptasyonu yapılan blisk parçalarının hava kanatçığı, final geometrisinin işlenmesinde kullanılan katot takımının tasarlanması ve geometrik düzeltmenin yapılabilmesi için parametrik modelleme tekniği geliştirildi.

Hava kanatçığı üzerinden kesitler alındıktan sonra katotun ölçü çıkarmayan kısımları için de modelleme işlemleri tamamlanarak hava kanatçığının en dıştan platforma doğru rahat bir şekilde elektrolit akışıyla buluşması sağlanıyor. (Şekil 1)

Şekil 1A: Hava kanatçığı geometrisinden elde edilen kesitler. Şekil 1B: Elde edilen kesitlerden katotların arasındaki boşluğun maça olarak modellenmesi.

Oluşturulan tüm bu kesitlerden yüzey modelleme işlemiyle bir katı model elde edilir. Bu modelden hava kanatçığının konkav ve konveks katot yüzeylerini çıkaran geometrileri de elde edilir.

Hava kanatçığının geometrisini oluşturduktan sonra iki hava kanatçığı arasındaki platform yüzeyi ve kanatçığın platformla buluştuğu alandaki konkav ve konveks dip radyuslarının modellenmesi de tamamlanarak model nihai şekline kavuşmuş olur.

Katot üretimi için en az beş eksen kabiliyetinde freze tezgâhı seçilmelidir. Seçilen tezgâhın dönüş hızı, yüksek fener miline sahip eksen ve pozisyon tekrarlılığı yüksek ve açılı yüzeyleri frezeleme kabiliyeti olan bir tezgâh olması gereklidir. (Şekil 2)

Şekil 2A: Freze için tezgâha ayarlanmış set up. Şekil 2B: Freze ile işlenmiş konkav konveks katotlar.

ELEKTRO KİMYASAL FREZE PROSESİ İÇİN GELİŞTİRİLEN KATOT TAKIMININ TASARIMI, İMALATI VE İTERASYON METODOLOJİSİ

Frezelenerek üretilen katotların, çapak alma işlemi ve keskin köşelerin yumuşatılması amacıyla keçe ve zımpara ile ovalanması gereklidir. Özellikle, ölçü çıkarmayan fakat elektrolit akışının yarattığı düzensiz akış yüzünden oyulmalara sebep olan alanlar tecrübeyle düzeltilir.

Şekil 3. Parça ve ECM katotunun tezgâhta pozisyonlandırıldığı kurgu.

ECM prosesi oldukça hızlı bir prosestir, 70 adet hava kanatçığı olan bir blisk parçasının işlem süresi yaklaşık altı saattir. ECM’in ardından yüzey kalitesini düzelten ve çamur tabakasını temizleyen “vibratory finish” işlemi ile parça shot peen prosesine hazır hale getirilmiş olur. ECM prosesi sonrasında parçanın ECM fikstürüne temas ettiği yüzeylerdeki malzeme, ECM sonrasında yapılacak olan torna operasyonuyla alınır, ayrıca cıvata deliklerinin delinmesi de yine final torna operasyonu sonrası yapılmalıdır. ECM prosesinde oldukça düzgün çıkan hava kanatçığı ölçüleri ilave bir işleme gerek duymaz. Ancak platform profilinde düzgün olmayan, ilave işleme ihtiyaç duyulan bölgeler olacaktır. Bu bölgeler robot kontrollü çapak alma prosesinde düzeltilir. Elle yapılan ovalama işlemine göre daha hassas ve programlandığı için daha tekrarlı olan bu işlemle platform profili istenilen ölçüye getirilir.

Katotların ECM prosesinde denenmesi ve elde edilen ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesinin ardından katotta revizyon yapılacak ise katot modelinde belirlenmiş parametre değerleri değiştirilir ve katot modeli güncellenir. Yeni bir projenin katotu ilk revizyon sonrasında imalata hazır hale gelemez ancak birkaç kez hava kanatçığı geometrisinin düzeltilmesi ve birkaç kez de platform profilini düzeltmek için revizyon yapılması gerekir. Her yapılan revizyon sonrasında deneme kesimin yapılması ve CMM ölçümleri ile ölçülerin teyit edilmesi gereklidir. Geliştirilen bu yöntemle, her kesitin konkav ve konveks profilini kontrol eden ve diğer uzunluk ile kalınlık ölçülerini değiştiren 20 parametre atanmaktadır. Bir hava kanatçığı geometrisinde ölçülebilen 12-15 ve ölçülemeyen 6-8 kesit olduğunu düşünürsek, kontrol edilmesi gereken en az 300 parametre olduğu ortaya çıkar. Tüm bu parametreler, modelin içine yerleştirilmiş bir hesap cetvelinde tutulur ve yapılan her iterasyon da ayrı bir tabloya yerleştirilerek tüm iterasyonların toplandığı bir makro modelin geometrisini kontrol eder. Bu metodoloji ile LEAP 1A/C ve 1B 5’inci kademe blisk parçalarının proses geliştirme çalışmaları tamamlanarak seri imalata geçildi.

Şekil 1A Şekil 1B

Şekil 2A Şekil 2B

17

TEI POST

Ürün yaşam döngüsü (PLM - Product Life Cycle Management); bir ürünün kavramsal tasarım aşamasından ürünün yaşam ömrünü tamamlamasına kadar geçen süre içerisinde tüm bilgi ve süreçlerinin yönetimidir.

PLM ilk olarak 1982 yılında Rockwell International firmasının B-1B bombardıman uçağı tasarımı sürecinde ortaya çıkan bir terim olmakla birlikte, ilk uygulaması 1985 yılında American Motors Corporation (AMC) firmasında gerçekleşmiştir. [1] Günümüzde PLM endüstrisi 2015 itibarıyla 40 milyar dolarlık bir pazar olup 2022 yılına kadar bu pazarın 75 milyar dolara çıkması beklenmektedir. [2]Dünya geneline baktığımızda, uçak, uzay ve otomotiv sanayiinde; General Electric, Boeing, Daimler-Chrysler, General Motors, BAE Systems, Agusta Westland ve Lockheed Martin gibi firmalar PLM çözümlerini kullanmaktadır. Ülkemizde ise otomotiv, beyaz eşya ve savunma sanayiinde büyük firmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. [3]

PLM kullanımının faydalarıAraştırmalara göre, tipik bir mühendis, zamanının yüzde 25-30’unu parça bilgilerini arayarak geçirir. Bir mühendislik departmanında yapılan işlerin yaklaşık yüzde 80’i daha önce yapılmış işlerin aynısı veya çok benzeridir. Ürün veri yönetimi, bu sorunlara tüm verilerin tek bir yerde tutulmasını, güçlü ve esnek metotlarla yapılandırılmasını ve aranabilmesini sağlayarak cevap verir. [3]

Şekil 1. PLM kullanımı sonuçları [3]

PLM bir firmanın dijital omurgasıdırPLM sistemlerini anlamak için her gün kullandığımız bilgisayarları örnek gösterebiliriz. Bilgisayar içinde güç sağlayıcı, işlemci, bellek, soğutma sistemi gibi her biri farklı işleve sahip olan alt sistemler, bir işletim sistemi yazılımıyla tek bir amaca yönelik çalışır hale gelir ve bir arayüzle bu yönetimi kullanıcısına verir. PLM sistemi de bir firmanın tüm bölümleri arasındaki bilgi yönetimi için altyapı oluşturarak çalışanlara bu yönetim sistemine erişim için ara yüz sağlar. Bununla birlikte, nasıl ki işletim sistemi, üzerine yükleyerek kullandığımız sayısız yazılımı yönettiği

ÜRÜN YAŞAM DÖNGÜSÜ YÖNETİMİ UYGULAMALARIgibi, PLM yazılımları da firma içinde kullanılan tüm yazılımlarla entegre olarak üretilen farklı bilgileri birbirine ilişki kurarak ortak bir veri tabanında yönetir.

PLM çözümlerinin ana bileşeni, ortak veri tabanıdır. Firma içinde aynı ürün için farklı ekipler tarafından oluşturulan tüm bilgiler için ortak bir veri tabanı oluşturur. Bu sayede ürüne ait tüm bilgiler tek bir veri tabanı içinde bir kez oluşturulur ve ihtiyaç duyan ekipler buna tek elden erişim sağlar.

PLM sistemleri; gereksinim yönetimi, tasarım, ürün tanımlama, BOM (Bill of Material) yönetimi, değişiklik yönetimi, imalat planlama, CAM, makine ve insan kaynağı yönetimi, proje ve zaman yönetimi, satın alma ve tedarik, MRO faaliyetleri gibi tüm süreçlerdeki bilginin oluşturulmasını, yönetilmesini ve birbiriyle ilişkilendirmesini sağlar. Bu yönetimi; kullanılan CAD, CAM, CAE, ERP gibi yazılımlarla entegre olarak, bu yazılımlarda üretilen bilgileri ortak bir veri tabanında, gerekli onay iş akışlarını kullanarak ayarlanabilir erişim hakları yönetimiyle ekiplerin sadece ihtiyaç duyduğu bilgilere erişimini sağlayarak gerçekleştirir. [4] Bir örnek vermek gerekirse; bir müşteri isteği doğrultusunda tasarlanan bir parçanın, projenin son safhalarında hangi gereksinimle oluşturulduğu, CAD modeli ve teknik resmi, satın alma emirleri, hangi motor montajlarında kullanıldığı, CAM programı, hangi tezgâhlarda hangi takımlarla üretildiği, üzerinde hangi değişikliklerin yapıldığı ve hangi müşteride ne kadar süreyle kullanıldığı gibi tüm bilgileri yönetir.

Şekil 2. PLM Sistemi [5]

TEI’de PLM kullanımıTEI Tasarım Mühendisliği Direktörlüğü bünyesinde yaklaşık 165 lisans ile Siemens firmasının PLM yazılımı olan Teamcenter kullanılıyor. 2010 yılında kullanılmaya başlanan sistem, günümüze kadar birçok proje için kullanılmış olup, geçen zamanda üzerinde birçok geliştirme faaliyeti yapılmış bulunuyor. Bu aşamada sadece Tasarım Mühendisliği Direktörlüğü bünyesinde kullanılması dolayısıyla daha çok ürün veri yönetimi odaklı bir kullanım söz konusu. TEI’de kullanılan CAD programı, Siemens NX yazılımıyla entegre bir şekilde kullanılıyor.

18

TEI’DEN HABERLER

Tasarım Mühendisliği Direktörlüğü altında oluşturulan iki ve üç boyutlu modeller ve ürün veri yönetimi kapsamında hazırlanan teknik rapor, mühendislik iletişim formları, test ve montaj süreç ve dokümanları, arayüz kontrol dokümanları, birçok bilgi bu sistem üzerinde oluşturuluyor, ilgili onay iş akışından geçirilerek yayınlanıyor. Bununla birlikte mühendislik değişiklik yönetimi yine PLM sistemi üzerinden yönetiliyor ve tasarım sürecinde gerçekleştirilen tüm iterasyonlar arasında izlenebilirlik sağlanıyor. TEI’nin, ülkemiz için de çok önemli olan “rekabetçi ve özgün güç sistemleri sahibi olma” vizyonu doğrultusunda yürüttüğü çalışmalarda zaman ve maliyet tasarrufu sağlayan, hata oranlarını ve mühendislik dışı kullanılan zamanları azaltan, TEI’ye ait teknik bilgi birikiminin oluşmasına hizmet eden PLM sistemi, temel anlamda TEI’de kullanılıyor. Sistemin, iyileştirmeler ve gerekli entegrasyonların sağlanmasıyla çok daha verimli hale getirilmesi planlanıyor. PLM sisteminin TEI bünyesinde diğer faaliyetler alanlarında da yaygınlaşmasıyla gerçek anlamda ürün yaşam döngüsüne geçiş mümkün hale gelecek ve sistem, dijital omurga görevini üstlenecek.

Referanslar:[1]https://en.wikipedia.org/wiki/Product_lifecycle[2]http://www.prnewswire.com/news-releases/product-lifecycle-management-plm-market---global-industry-analysis-and-forecast-to-2022-for-the-75-billion-industry-300109518.html[3]http://www.makinamagazin.com.tr/haber/urun-yasam-dongusu/3270[4]https://www.plm.automation.siemens.com/en_us/products/teamcenter/plm-platform-capabilities/index.shtml[5]https://en.wikipedia.org/wiki/Product_lifecycle

TEI Tesisler ve Destek Hizmetler Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren İnşaat Bakım İşleri Liderliği, şirket bünyesinde ilk kez ofis mobilyaları ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik çalışmalara başladı. Bu kapsamda, 21 Eylül 2016’da açılışı gerçekleştirilen B1000 İleri İmalat Teknolojileri Binası mobilyalarının bir kısmının imalatı tamamlandı. İmalat çalışmaları devam ederken, tamamlanan mobilyalarla yüzde 55 oranında tasarruf sağlandı. TEI Ankara Mühendislik Ofisi’nin Hacettepe Teknokent’e taşınmasıyla birlikte ihtiyaç duyulan ofis mobilyaları da yüzde 60 oranında az harcamayla tamamlandı. TEI Eskişehir Yerleşkesi lojmanlarının daire yenilenmesi faaliyeti de yine İnşaat Bakım İşleri Liderliği bölümü çalışanları tarafından yapılıyor.

TEI ÜNİVERSİTELERLE İŞBİRLİĞİNİ SÜRDÜRÜYOR

Savunma sanayii sektörünün öncelikleri doğrultusunda ve Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın yönlendirmesiyle, savunma sanayii şirketleriyle üniversiteler arasındaki bilgi transferinin daha sistematik hale getirilmesi, savunma sanayii şirketlerinde çalışanlar tarafından üniversitelerde yapılan lisansüstü tezlerin, şirketlerin Ar-Ge ihtiyaçlarına yönelik olacak şekilde yapılandırılması ve sektörünün öncelikli alanlarına yönlendirilmesi amacıyla 2011 yılında, Savunma Sanayii İçin Araştırmacı Yetiştirme Programı (SAYP) hayata geçirildi. Bu kapsamda diğer savunma sanayii şirketleriyle birlikte TEI; Anadolu Üniversitesi, Gebze Teknik Üniversitesi, Atılım Üniversitesi, Kırıkkale Üniversitesi ve Uludağ Üniversitesi ile ayrı ayrı protokol imzaladı. Sabancı Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, TOBB ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ile de protokol imza sürecinde. Ayrıca TEI, SAYP kapsamında üniversitelerle birlikte çalışılabilecek teknik konuları belirleyerek SAYP protokolü olan üniversitelerle paylaştı. Bu kapsamda birçok üniversiteden gelen çeşitli proje önerileri değerlendirilme aşamasında.

İNŞAAT BAKIM İŞLERİ LİDERLİĞİ OFİS İHTİYAÇLARINI KARŞILAMAYA BAŞLADI

TEI İstanbul Gümrük Ofisi, 2016’nın ikinci yarısında, şirketin gümrük işlemlerinin doğrudan temsil yoluyla yapılması amacıyla gümrük işlerinin yüzde 90’ından fazlasının yürütüldüğü AHL Gümrük Müdürlüğü’ne yakın TK Acenteler Bloğu’nda faaliyete başladı. Ofis için biri B karneli (gümrük müşavir yardımcısı) olmak üzere üç personel istihdam edildi ve 4 Nisan 2016 tarihi itibarıyla işlem yapılmaya başlandı. Yine aynı anda gümrük ofisinin gümrük işlemlerini yapabilmesi için gümrük beyannameleri TEI Eskişehir Gümrük Ofisi tarafından yazılmaya başlandı ve TEI Gümrük Ofisi’ne destek olundu. İthalat gümrük işlemlerinin yüzde 40’ından fazlasının TEI Gümrük Ofisi tarafından gerçekleştirilmesiyle, gümrük müşavirine ödenen komisyon miktarından tasarruf edilerek şirkete kazanç sağlandı.

İSTANBUL GÜMRÜK OFİSİ FAALİYETE GEÇTİ

19

TEI POST

“KULLANIMI RAHAT, KEYİFLE GİYİYORUZ”TEI çalışanlarının iş yerinde rahat bir mesai geçirebilmeleri ve kurumsal kimlik bütünlüğünün sağlanması amacıyla yeni iş kıyafetleri tasarlandığını bir önceki sayımızda paylaşmıştık. Bu sayımızda da yeni iş kıyafetlerini giyen çalışanların kıyafetler hakkındaki yorumlarına yer veriyoruz.

“Yeni iş kıyafetlerimizin pamuklu ve yumuşak dokulu olması rahatlığımız açısından çok iyi oldu. Montlarımızın soğuktan koruma özelliği oldukça iyi ve yeleklerimizi de çok amaçlı olarak; atölye içerisinde, öğle yemeğine ve molaya çıkarken rahatlıkla kullanabiliyoruz. Yeni tasarımlarda kullanılan renklerin, kıyafetlerin birbirleriyle uyumlarının muhteşem olduğunu düşünüyorum ve çok severek giyiyorum.”

“Beyaz yakalı çalışanlara ilk kez kurumsal kıyafet verildi. Böylelikle büyük bir eksikliğin giderildiğini düşünüyorum. T-shirt, sweatshirt ve gömleğimi birer gün arayla dönüşümlü olarak giyerek her gün kullanmaya özen gösteriyorum. Kıyafetlerin kullanımı oldukça rahat. Kıyafetlerin tasarımları da çok güzel, keyifle kullanıyorum. Ayrıca kurum kültürüne katkı sağladıklarına inanıyorum.”

İmalat Müdürlüğü (Torna) CNC Tezgâh Teknisyeni Halime Özkaya:

Kalite Müdürlüğü Kıdemli Teknik Lider Kazım Topuz:

TEI çalışanları için tasarladığınız kıyafetlerin hazırlık sürecinde neler yaşadınız?İşe önce TEI’yi tanıyarak başladık. Çalışanların mevcut kıyafetlerini inceledik ve ihtiyaçları tespit ettik. Bunun arkasından kurum kimliği ve kurum logosundan aldığımız ilhamla yeni bir koleksiyon hazırladık. Koleksiyonu hazırlarken “kullanım rahatlığı” ve “kalite”, anahtar kelimelerimiz oldu. Kurduğumuz sağlıklı iletişim sayesinde de keyifli bir çalışma süreci geçirdik.

TEI’nin kıyafetler konusunda sizden beklentileri ve öncelikleri nelerdi?TEI’nin bizden beklentisi, kurumsal kimliğe bağlı kalarak ve bu kimliğe vurgu yaparak konforlu, kaliteli ve modern bir koleksiyon hazırlamamızdı. Bununla birlikte sektördeki tecrübemize duyulan güvenle, beden tespitiyle ilgili çalışmalar bize bırakıldı. Biz de uzman ekibimizle hazırladığımız beden numuneleri sayesinde bu konuyu çözüme kavuşturduk.

Tasarımları geliştirirken başka neleri göz önünde bulundurdunuz?Daha önce de sözünü ettiğim gibi önceliğimiz kurum kimliğine uygun kıyafetler tasarlamaktı. Tabii ki faaliyet gösterilen sektör, kurum içinde yer alan bölümler ve kıyafetlerin bu bölümlere uygunluğu, hava şartları ve coğrafi konum, çalışanların rahatlığı gibi hususları da göz önünde bulundurduk.

Beyaz ve mavi yakalı çalışanlar için kaç farklı kıyafet oluşturuldu?TEI projesinde beyaz ve mavi yakalı çalışanlar için 44 ayrı model çalıştık.

Sonuçtan ve geri bildirimlerden memnun musunuz?Biz sonuçtan ve aldığımız geri bildirimlerden oldukça memnunuz. TEI ile yürüttüğümüz bu projeden karşılıklı memnuniyet sağlandığı için yeni projelerde de birlikte çalışmaya devam ediyoruz.

“KULLANIM RAHATLIĞI VE KALİTE ANAHTAR KELİMELERİMİZ OLDU”TEI çalışanları için hazırlanan yeni iş kıyafetleri, SUR CORPORATEWEAR imzası taşıyor. Üç aylık sürede hazırlanıp teslim edilen ve hem mavi hem de beyaz yakalı çalışanların beğenisini kazanan yeni iş kıyafetlerinin tasarım sürecinde yaşananları SUR CORPORATEWEAR Genel Müdürü Cem Kaprol’e sorduk.

Cem Kaprol

KÜÇÜK ÖLÇEKLİ BİR GAZ TÜRBİNİ YANMA ODASI İÇİN PAYLAŞIMLI HAD VE ISI TRANSFER ANALİZİ

ÖZETBirçok karmaşık tasarım olgusuna sahip gaz türbin yanma odasında en önemli parametrelerden biri de gömlek metal sıcaklıklarıdır. Ön tasarım süreçlerinde bir-boyutlu tasarım araçlarıyla yapılan hesaplamalar, detay tasarım safhasında üç-boyutta irdelenmelidir. Bu noktada konjuge ısı transfer analiz yöntemi güçlü bir yöntem olarak karşımıza çıkmakla birlikte sayısal olarak pahalı bir hesaplama tekniğidir.

Bunun yanında Sonlu Elemanlar Metodu (SEM) ve Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiğinin (HAD) eşleştirilmiş çözümü ile alternatif bir yöntem elde edilmektedir. Bu yöntemle daha düşük ölçekli ağ yapılarıyla hızlı sonuçlar alınmakta, bu da tasarım iterasyonlarında avantaj sağlamaktadır. Bu çalışmada, küçük ölçekli bir gaz türbini yanma odası için paylaşımlı HAD ve ısı transferi analizleri yapılmış ve rig test termal boya sonuçlarıyla kıyaslanmıştır.

GİRİŞPaylaşımlı ısı transfer analizi özetle, HAD ve SEM modelleri arasında gerçekleşen sıralı analiz mantığına dayanmaktadır. Bu analizler esnasında belirlenen sınır koşullarında iki model arasında gerçekleşen veri alışverişleriyle çözüme gidilmektedir. HAD analizlerinden elde edilen gömlek yakını gaz sıcaklıkları SEM modeline aktarılarak burada gömlek metal sıcaklıkları hesaplanmaktadır. Hesaplanan gömlek metal sıcaklıkları yeniden HAD modeline gönderilmekte ve duvar sıcaklığı sınır koşulu olarak tanımlanmaktadır. İterasyonlar sırasında belirli konumlarda takip edilen metal sıcaklıklarının yakınsama durumuna göre de analiz süreci sonlanmaktadır.

NÜMERİK ÇALIŞMAAnaliz sürecinin genel akış şeması Şekil 1’de verilmektedir. Bu şemada da görüleceği üzere süreç, HAD modelinde gömleklere ilksel bir duvar sıcaklığı tanımlaması ile başlamaktadır. Bu duvar sıcaklıkları üzerinden yanma modeli çözümlenir ve elde edilen duvar kenarı gaz sıcaklıkları termal modele aktarılır. Termal modelin çözülmesiyle elde edilen duvar sıcaklıklarının tekrar HAD modeline döndürülmesi ve bu sıralı sürecin sıcaklıklarda yakınsama elde edilene kadar yapılması ile çözüm tamamlanmaktadır.

Çalışmada hesaplama yönteminin belirlenmesinden sonra taşınım, emissivite ve gaz radyasyonu etkileri,

ALTUĞ PİŞKİNBaş MühendisŞef Mühendislik Ofisi Koordinatörlüğü - TEI

AHMET TOPALKıdemli Uzman MühendisAero-Termal Mühendislik Müdürlüğü - TEI

Makale, yazarların “ASME Turbo Expo 2016” konferansında sunulan GT2016-57846 numaralı bildirinin özeti şeklindedir.

GÜNCEL MAKALE

20

iki farklı ısı transfer korelasyonu ve numerik-deneysel model kıyaslama ve eşleşmesi üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda 10 farklı analiz yapılmıştır. Tablo 1’de analiz matrisi sunulmakta olup cf değeri ısı transfer katsayısı düzeltmesini, hf değeri radyasyon ısı akışı uygulanıp uygulanmadığını, ɛ ise gömlek dış yüzey emissivite değerini ifade etmektedir.

Tablo 1 Analiz Matrisi

Model No. HTC Korelasyonu cf hf ɛ1 Kanal 0.5 0 0.52 Kanal 1 0 0.53 Kanal 1.5 0 0.54 Özgün Kod 1 0 0.55 Özgün Kod 1 1 0.56 Kanal 1 0 0.97 Özgün Kod 1 1 0.98 Kanal 1 1 0.59 Kanal 1 1 0.910 Kanal 1.7 1 0.9 Tablo 2’de matriste yer alan modellere ait analiz sonuçları görülmektedir.

Tablo 2 Isılçift Konumlarında Sayısal Sonuçlar

Model TK-1 (K) TK-2 (K) TK-3 (K) Sıcak Nokta (K)1 533.3 610.5 858.7 865.72 622.5 718.3 982.1 998.63 688.6 793.2 1052.7 1076.94 572.7 636.5 746.9 750.25 723.6 756.9 794.4 803.06 611.3 692.5 927.9 946.27 693.0 711.4 733.5 744.38 710.0 782 997 1015.69 691 749 940 960.010 762.1 830.3 1026.1 1055.4

Model-10 için dış gömlek sıcaklık dağılımı Şekil 2’de verilmektedir. Burada noktasal olarak tanımlanan sıcaklık değerleri ısılçift konumlarına denk gelmektedir.

Şekil 2 Model-10 İçin Dış Gömlek Sıcaklık Dağılımı

DENEYSEL ÇALIŞMAGömlek metal sıcaklığı ölçümleri TEI yanma odası atmosferik test riginde gerçekleştirilmiştir. Şekil 3’te test parçası tasarım modeli, dış gömlekte termal boya enstrümantasyonu ve termal boya uygulanmış yanma odası görülmektedir.

Şekil 3 Test Parçası ve Termal Boya Uygulanmış Yanma Odası

TEI POST

21

Şekil 1 Paylaşımlı Analiz Akış Şeması

1026.1 K762.1 K

830.3 K

22

Sıcaklık gradyanlarının çizildiği ve maksimum sıcaklık konumlarının gösterildiği termal boya sonuçları ve dış gömleğe ait olan Şekil 4’te dış gömlekte metal sıcaklıklarının 1123 K değerine kadar ulaştığı anlaşılmaktadır. (10)

Şekil 4 Termal Boya Renk Dağılımı

SONUÇLARÇalışmada özetle analiz sonuçları üzerinden ışınım, emissivite ve gaz radyasyonunun etkileri irdelenmiştir. Bunun yanında farklı ısı transfer korelasyonları incelenmiş ve son olarak paylaşımlı analiz sonuçları küçük ölçekli bir yanma odasının test sonuçlarıyla en uygun sayısal modelle kıyaslanmıştır. Elde edilmiş olan deneysel sonuçlar üzerinden analiz modeli (Model-10) sonuçları Tablo 3’te karşılaştırılmaktadır. Tabloda termal boya sırası testte elde edilen renk skalasına dair minimum ve maksimum sıcaklığı ifade etmektedir. Diğer sıralarda ise ısılçift ölçümleri ve

analiz sonuçları verilmiştir. Model-10’dan elde edilen sonuçlar incelendiğinde maksimum sıcaklık değerinin test sonuçlarına göre yaklaşık 70 K daha düşük kaldığı gözlemlenmiştir.

Tablo 3 Kontrol Noktaları İçin Ölçüm Sonuçları

TK1 (K) TK2 (K) TK3 (K) Sıcak Nokta (K)TP 763-843 1023-1123 883-1023 ~1123T/C 812 915 863 -Model-10 762.1 830.3 1026.1 1055.4

SEMBOLLERCFD Computational Fluid DynamicsFEM Finite Element ModelHTC Heat Transfer CoefficientT/P Thermal PaintT/C Thermocoupleɛ EmissivityTg Gas Temperaturek Thermal Conductivitycf Correction Factorhf Heat Flux Factor

KAYNAKLAR(1) Fitzpatrick, J. N. (2013). “Coupled thermal-fluid analysis with flowpath-cavity interaction in a gas turbine engine.” MSc Thesis, Purdue University.(2) Sun, Z., Chew, J. W. and Hills, N. (2008). “Use of CFD for thermal coupling in aeroengine internal air systems applications.” The 4th International Symposium on Fluid Machinery and Fluid Engineering, NO. 4ISFMFE-IL07.(3) Sun., Z., Chew, J. W. and Hills, N., Volkov, K. N., Barnes, C. J., “Efficient finite element analysis computational fluid dynamics thermal coupling for engineering applications.” Journal of Turbomachinery, JULY 2010, Vol. 132 / 031016-9.(4) Javiya, U., Chew. C., Hills, N., Scanion, T., “Coupled FE-CFD thermal analysis for a cooled turbine disk.” Journal of Mechanical Engineering Science, Part C, Proc. IMechE.(5) Verdicchio, J. A., Chew, J. W., Hills, N. J., (2001). “Coupled fluid solid heat transfer computation for turbine discs.”(6) Sieder, E. N., Tate, G. E. (1936). “Heat Transfer and Pressure Drop of Liquids in Tubes”. Industrial Engineering Chemistry, 28, 1429. (7) Lefebvre, A. H., (1998). “Gas turbine combustion.”, Taylor & Francis, 2nd Edition.(8) Poinsot T., Wolf P., Staffelbach G., Gicquel L.Y.M., Muller J.D. (2011). “Identification of azimuthal modes in annular combustion chambers.”, Center for Turbulence Research Annual Research Briefs.(9) Kadoya, K., Matsunaga, N., Nagashima, A. (1985). “Viscosity and thermal conductivity of dry air in the gaseous air.”, Keio University, Department of Mechanical Engineering.(10) Topal, A., Çatori, C., Çağan, L., Uslu, S., Turan, Ö., Pişkin, A. (2014). “One dimensional heat transfer analysis and experimental investigation of a gas turbine combustor.”, International Symposium on Convective Heat and Mass Transfer.(11) C. Bates, Stephen (1997). “High Temperature Transparent Furnace Development”, NASA Technical Reports.

GÜNCEL MAKALE

23

TRANSONİK FAN PALİ AERODİNAMİK OPTİMİZASYONU

ÖZETBu çalışma, evrimsel süreçlerden esinlenen bir optimizasyon yöntemi olan genetik algoritma prensibi kullanılarak, transonik rejimde çalışan uçak motoru fan pali açı dağılımının ve fan baypas bölgesi akış yolunun aerodinamik eksenel simetrik optimum tasarımının elde edilmesini amaçlamaktadır. Çalışmada kullanılan 2B eksenel-simetrik tasarım aracı ve optimizasyon programı TEI çalışanlarınca geliştirilmiştir.

GİRİŞTurbo makine tasarımında, sanki 3B eksenel-simetrik kesit üzerinde akışının modellenmesi (Şekil 1) tasarımın en kritik unsurlarından biridir. Daha uzun zaman alan detaylı 3B analiz modelleri ile tasarım, ancak deneme-yanılma yoluyla olabilirken 2B eksenel-simetrik yöntemlerde doğrudan ve çok daha hızlı şekilde ön tasarım yapılabilir.

Bir eksenel-simetrik çözücü programının iki bileşeni vardır: Birinci bileşen, eksenel-simetrik düzlemde sıkıştırılabilir ve eksen etrafında döngülü akış çözücüsüdür (mevcut çalışmada akım çizgisi eğriliği sayısal çözüm metodu). İkinci bileşen, bahsi geçen 2B (sanki 3B) döngülü akışta gerçekte 3B şekilli olan kanatçıkların yerel basınç, sıcaklık ve döngü artırma/azaltma etkilerini hesaba katan teorik ve deneye bağlı denklemlerdir. Bu etkileri tahmin etmek için standartlaştırılmış 2B kanat kesitlerinde yapılan deney sonuçlarından yararlanılmış ve kodun doğrulanması kaynaklarda gösterilmiştir [Acarer, Özkol, 2016].

Şekil 1 Turbomakina Akışının İki Boyutlu Yüzeyler Üzerinde Modellenmesi

2B eksenel simetrik tasarım aşamasında verim, toplam basınç dağılımı standart sapması gibi aerodinamik hedef fonksiyonlarının en iyi mertebeye çekilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada bu büyüklüklerin optimum seviyeleri elde edilmeye çalışılmıştır.

DR. ORÇUN KORKıdemli MühendisAero-Termal Mühendislik Müdürlüğü - TEI

YRD. DOÇ. DR. SERCAN ACARERİzmir Katip Çelebi Üniversitesi

YRD. DOÇ. DR. ÜNVER ÖZKOLİzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü

Makale, “Ulusal Havacılık ve Uzay Konferansı 2016”da sunulan bildirinin özeti şeklindedir.

TEI POST

24

Bu çalışmanın konusunu teşkil eden 2B eksenel simetrik akış çözücüsünün ele aldığı problemin yüksek dereceden ve lokal noktalarda türevlenemez olmasından dolayı gradyan temelli metotların global optimum sonucu sağlaması mümkün değildir [Rao, 1996], [Verstraete, 2012]. Öte yandan evrimsel süreçleri taklit eden genetik algoritma metodunu kullanan çalışmalarda, eksenel simetrik tasarım aerodinamik hedeflerinde önemli iyileştirmeler yapıldığı gözlemlenmiştir [Shahpar, 2000], [Joly, Verstraete ve Paniagua, 2010].

Açık literatürde henüz turbofan fan kanatçığı ve by-pass bölgesi tasarımı ve bu tasarımın aerodinamik optimizasyonuyla ilgili bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada literatürde eksikliği görülen bu husus üzerinde yoğunlaşılmıştır.

SEMBOLLERDF Döndürme faktörüFq Dikme boyunca kanat kuvveti (N)H Toplam entalpi (kJ/kg)Km Akım çizgisi eğriliği (1/m)m Akış doğrultusu (yönü)Po Basınçq Dikme boyunca yön

Dikme - akım çizgisi normali açısı (o)r Yarıçap (m)s Entropi (kJ/kg K)Vm Meridyonel hız (m/s)Vθ Teğetsel hız (m/s)w Ağırlık katsayısıT Sıcaklık (K)η Verim

YÖNTEMTasarım aracı olarak kullanılan 2B eksenel simetrik tasarım aracı, Acarer ve Özkol (2016) tarafından detaylı olarak aktarılmıştır. 2B eksenel simetrik tasarım aracında radyal yöndeki momentum denklemi (Denklem (1)) çözülmektedir.

(1)

Program, tersine tasarım üzerine kuruludur. Buna göre, kanat arkasındaki teğetsel hız (V

q) dağılımı girdi olarak

verilmektedir ve karşılık gelen akış alanı çözülmektedir. Sıkıştırılabilir ve sıkıştırılamaz akış rejimleri için kayıplar korelasyonlar yardımıyla modellenmektedir. Böylece akışın gerçek fiziğine uygun sonuçlar elde edilebilmektedir.

UYGULAMALAROptimizasyon metodu olarak genetik algoritma (GA)

yöntemi kullanılmıştır. GA çalışma prensipleri tüm detaylarıyla kaynakta mevcuttur [Kor, 2016]. Genetik algoritmada seçilim mekanizması olarak turnuva metodu kullanılmıştır. Çaprazlama işlemi, tasarım değişkenlerini temsil eden kromozomların dört ayrı noktadan bölünmesiyle gerçekleştirilmiştir. Mutasyon oranı literatürde tavsiye edildiği üzere 1% olarak belirlenmiştir [Verstraete, 2012].

Çalışmada ele alınan jenerik motor geometrisi Şekil 2’de verilmiştir. Optimizasyon işleminde fan motoru akış yolunun uç kısmı, baypas bölgesi kök kısmı ve döndürme faktörü genetik algoritma prensibiyle değişikliğe uğratılmış ve denklem (2)’nin en az değeri almasını sağlayan tasarıma ulaşılmıştır. Denklem (2)’de w1 ve w2 ağırlıklandırma faktörleri olup, 0.5 mertebesindedir. h , fan verimini; , B kesitindeki toplam basınç dağılımı standart sapmasının normalize edilmiş değerini ifade etmektedir.

(2)

Tasarım Parametreleri

Şekil 2’de fan akış yolunu oluşturan Bézier eğrilerinin optimizasyon esnasında farklı değerler alan kontrol noktaları, serbestlik yönleriyle birlikte yer almaktadır. Bir başka parametre olan döndürme faktörü (DF) de eksenel simetrik tasarımda kritik önemdedir. Bu parametre yardımıyla kanatçığı terk eden akışın teğetsel hız bileşeninin yarıçap boyunca dağılımı belirlenmektedir. Teğetsel hız bileşeninin motor ekseniyle yaptığı açı ise kanatçığın o noktadaki akış açısını verecektir. Hız dağılımını ifade eden formülasyon, denklem (3)’te verilmiştir.

(3)

Denklem (3)’te yer alan terimi, akış yolunun radyal doğrultudaki orta noktasındaki ( ) teğetsel hız değerini temsil etmektedir. Bu büyüklük, eksenel simetrik çözümün ön aşamalarından olan bir boyutlu termodinamik çevrim analizinden gelmektedir ve bu çalışmada bilindiği varsayılmaktadır.

Şekil 2 Jenerik Turbofan Geometrisi ve Tasarım Parametreleri

GÜNCEL MAKALE

25

Tasarım parametreleri (geometrik parametreler) şekil 4’te kesikli çizgilerle sınırlanmış uzay içinde değer alabilmektedir. Şekil 4’te yer alan diğer kesiksiz eğrilerde ise bir değişiklik yapılmamıştır. Döndürme faktörünün ise aralığında değer alabilmesine müsaade edilmiştir.

ÇıktılarHesaplamalar zaman kısıtı nedeniyle 13. nesil itibarıyla durdurulmuştur. Şekil 3’te her neslin en iyi tasarımının normalleştirilmiş hedef fonksiyonu değeri grafik olarak verilmiştir. Normalleştirilmiş hedef fonksiyonu formülü aşağıdaki gibidir:

(4)

Şekil 3 Genetik Algoritma ile Nesiller Boyu İyileşme

Şekil 3’te görüldüğü üzere nesiller boyunca normalleştirilmiş hedef fonksiyonunda %4.5 mertebesinde iyileşme gözlemlenmiştir. İyileşme işlemi boyunca kısıt fonksiyonlarının belirlenen aralık değerlerinde olduğu görülmüştür. Optimizasyon işlemi sonucunda jenerik turbofan geometrisinin, yukarıda belirtilen hedef fonksiyonları açısından alacağı en iyi form şekil 4’te verilmiştir.

Şekil 4 Elde Edilen En İyi Geometri

SONUÇTEI bünyesinde geliştirilen tasarım ve optimizasyon araçları kullanılarak jenerik bir turbofan motorunun fan modülü aerodinamik olarak tasarlanmış, en iyi aerodinamik performansı sağlayacak şekilde optimizasyon işlemine tabi tutulmuştur. Optimizasyon işlemi sonucunda hedef fonksiyonunda %4.5’lik iyileşme gözlenmiştir.

KAYNAKLARAcarer, S., Özkol, Ü., 2016, An Extension of the Streamline Curvature Through-Flow Design Method for Bypass Fans of Turbofan Engines, Proc IMechE Part G: Journal of Aerospace Engineering, sf.1-14.Aungier, R. H., 2003, Axial Flow Compressors: A Strategy for Aerodynamic Design and Analysis, ASME Press.Boyer, K. M., 2001, An Improved Streamline Curvature Approach for Off-Design Analysis of Transonic Compression Systems. Doktora tezi, Virginia Polytechhnic Institute and State University, ABD.Bullock, R. ve Johnsen, I., 1965, Aerodynamic Design of Axial Flow Compressors, NASA SP-36.Creveling, H., 1968, Axial-Flow Compressor Computer Program for Calculating Off-Design Performance, NASA CR-72472.Çetin, M., Üçer, A. Ş., Hirsch, C., ve Serovy, G. K., 1987, Application of Modified Loss and Deviation Correlations to Transonic Axial Compressors, AGARD R-745.Joly, M., Verstraete, T., Paniagua, G., 2010, Attenuatıon Of Vane Dıstortıon In A Transonıc Turbıne Usıng Optımızatıon Strategıes, Part I – Methodology, ASME TurboExpo, Glasgow, Birleşik Krallık, 14-18 Temmuz. Joly, M., Verstraete, T., Paniagua, G., 2012, Full Design Of A Highly Loaded Fan By Multi-Objective Optimization Of Throughflow And High-Fidelity Aero-Mechanical Performances, ASME TurboExpo, Kopenhag, Danimarka, 11-15 Temmuz.Kleppler, J., 1998, Technique to Predict Stage-by-Stage, Pre-Stall Compressor Performance Characteristics Using a Streamline Curvature Code with Loss and Deviation Correlations, Doktora Tezi, University of Tennessee, ABD.Koch, C. ve Smith, L., 1976, Loss Sources and Magnitudes in Axial-Flow Compressors, J. Eng. for Power, Cilt. 98(3), sf. 411-424.Kor, O., 2016, Aerodynamic Optimization of a Transonic Aero-Engine Fan Module, Doktora Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Türkiye.Lieblein, S., 1960, Incidence and Deviation-Angle Correlations for Compressor Cascades, Trans ASME Journal of Basic Engineering, Cilt. 82, sf. 575-87.Miller, G., Lewis Jr., G. ve Hartmann, M., 1961, Shock Losses in Transonic Compressor Blade Rows, J. Eng. for Power, Cilt. 83(3), Sf. 235-241.Pachidis, V., 2006, Gas Turbine Advanced Performance Simulation, Doktora Tezi, Cranfield Üniversitesi, Birleşik Krallık.Petrovic, M., Wiedermann, A. ve Banjac, M., 2009, Development and Validation of a New Universal Through Flow Method for Axial Compressors, ASME Turbo Expo, Orlando, ABD, 8-12 Haziran.Petrovic, M. V., Dulikravich, G. S., Martin, T. J., 2000, Optimization of Multistage Turbines Using a Throughflow Code, ASME TurboExpo, Münih, Almanya, 8-11 Mayıs.Rao, S., 1996, Engineering optimization, theory and practice, John Wiley and Sons Inc., New York.Shahpar S., 2000, A comparative study of optimisation methods or aerodynamic design of turbomachinery blades, ASME TurboExpo, Münih, Almanya, 8-11 Mayıs.Sullivan, T. J., Younghans, J. L. ve Little, D. R., 1976, Single Stage, Low Noise Advanced Technology Fan. Volume 1: Aerodynamic Design, NASA CR-134801.Verstraete, T., 2012, Introduction to optimization and multidisciplinary design in aeronatics and turbomachinery, von Karman Institute for Fluid Dynamics Ders Serisi Kitabı. - Rhode St. Genése, Belçika.Wennerstrom, A. J., 2001, Design of Highly Loaded Axial-Flow Fans or Compressors, Concepts Eti.

TEI POST


2626

HAVACILIK SEKTÖRÜNDEN HABERLER

ÖNE ÇIKAN GELİŞMELERGraham Warwick’in Aviation Week & Space Technology dergisinin Aralık 2016 sayısında yayımlanan yazısıdır.

2016 yılında uçak itki sistemlerinde, Pratt & Whitney’nin dişli turbofan moturunun hizmete girmesinden dağıtık ve hibrit elektrik güç kaynakları ve supersonik yanmalı ramjet (scramjet) motorlardaki gelişmelere kadar birçok farklı cephede ilerleme kaydedildi.

LEAPMotoru yenilenen Airbus A321neo’nun 9 Şubat’taki ilk uçuşunda kullanılan CFM International’ın LEAP 1A turbofan motorları, Temmuz ayında A320neo uçaklarında havayolu hizmetine girdi. Boeing’in 737 MAX uçağı ise, Ocak ayında LEAP 1B motorla uçuş testine girdi.

GTFPratt & Whitney’nin dişli turbofan motoru Ocak ayında PW1100G motorlu Airbus A320neo uçaklarında hizmete girdi; aynı yıl Mayıs ayında yine PW1100G motorlu Embraer E190-2 uçağı ilk uçuşunu yaparken, Haziran ayında PW1400G motorlu Irkut MC-21 uçaklarının görücüye çıkışına, Temmuz ayında ise PW1500G motorlu Bombardier C Serisinin hizmete girişine şahit olundu.

2016 yılında havacılık ve uzay itki sistemleri alanında

Fotoğraf: Lufthansa

Fotoğraf: Airbus

TEI POST

27

TEI POST

27

B-21Mart ayında, Pratt & Whitney, ABD Hava Kuvvetleri’nin B-21 Raider bombardıman uçağını geliştiren Northrop Grumman ekibinde ana tedarikçi seçildi ancak bu uzun menzilli hayalet bonbardıman uçağı için seçilen motorun ne olduğu henüz belirlenmedi.

KF-XMayıs ayında, Güney Kore’nin yeni nesil yerli avcı uçağı KF-X’e güç vermek için General Electric’in F414 ikincil yanmalı turbofan motoru seçildi. Korea Aerospace Industries tarafından Lockheed Martin ortaklığında geliştirilme aşamasında olan KF-X’in 2026 yılında hizmete girmesi planlanıyor.

E-FanAirbus Group, Temmuz ayında Oshkosh, Wisconsin’de düzenlenen EAA AirVenture fuarında hibrit konfigürasyonlu E-Fan elektrikli uçak demo aracını görücüye çıkardı. Uçağın aküyle 30 dakika olan havada kalış süresi, menzil uzatıcı olarak 68 beygir, çift silindir, iki zamanlı piston motor kullanılarak 2 saat 15 dakikaya çıkarıldı.

X-57NASA’nın dağıtık elektrikli itki sistemli uçuş demonstratörü, X-plane adlandırmasında X-57 olarak tanımlanırken, Haziran ayında Maxwell olarak adlandırıldı. Elektrikli itki sisteminin uygulanması için ikiz piston motorlu Tecnam P2006T uçağının modifikasyonu devam etmekte olup, ilk uçuşun 2018’de yapılması planlanıyor.

AETPTemmuz ayında, General Electric ve Pratt & Whitney, ABD Hava Kuvvetleri’nden 2019 yılından itibaren “Adaptive Engine” konseptine geçiş programı kapsamında itki sınıfı 45.000 lb olan değişken çevrimli muharebe motorlarının yapımı ve yer testi için 1 milyar dolarlık ihaleler aldı.

Airbus SiemensAirbus ile Siemens, 2030 yılında hizmete girmesi beklenen, kapasitesi 100 kişinin altında olan ticari uçaklarda hibrit elektrikli itki sistemlerinin uygulanabilirliğini 2020 yılına dek göstermek üzere Nisan ayında uzun vadeli işbirliği anlaşmasına imza attı.

Fotoğraf: ABD Hava Kuvvetleri

Fotoğraf: Airbus

Fotoğraf: GE Aviation

Fotoğraf: Airbus Grup


Fotoğraf: NASA


2828


Solar Impulse 2Solar Impulse 2, güneş enerjisiyle dünya turunu tamamlayarak, 26 Temmuzda Abu Dabi’ye iniş yaptı. Mart 2015’te havalanan uçak, solo uçuş yapan pilotlar Bertrand Piccard ve Andre Borschberg tarafından gerçekleştirilen 17 etaplık uçuşta, toplam 23 günde 43,041 km (23,240 nm) yol kat etti.

VahanaAirbus Group’un Silikon Vadisindeki keşif kolu A3, Ekim ayında Vahana Projesi kapsamında geliştirilmekte olan otomatik pilotlu, tek kişilik hava taksisi konseptini açıkladı. Elektrikle çalışan ve dikey kalkış/iniş yapabilecek uçağın bire bir ölçekli prototipinin 2017 sonunda havalanması bekleniyor.

SilvercrestTextron Aviation, Kasım ayında 2019 yılında havalanması planlanan Cessna Citation Hemisphere büyük business jetinde Safran Silvercrest turbofan motorunu kullanılacağını doğruladı. Silvercrest, Dassault’un 2018 yılında havalanması planlanan geniş kabinli Falcon 5X jetinde kullanılmak üzere geliştirme aşamasında.

GE ATPGeneral Electric’in Cessna Denali uçaklarına güç vermek için seçilen geliştirilmiş turboprop (ATP) motorunda, bugüne kadarki en fazla katmanlı imalat parçası kullanılacak; geleneksel yöntemle üretilen 855 komponentin yerine 3 boyutlu yazıcılarla üretilen 12 parça kullanılarak, ağırlık %5 oranında azaltılırken, yakıt tüketiminde ise %1 oranında gelişme sağlanacak.

HAWCKasım ayında sramjetle çalışan, hidrokarbon yakıtlı, havadan atılan yüksek hızlı saldırı füzesinin demosu için düzenlenen DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency – Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı) ihalelerini Lockheed Martin ve Raytheon kazandı. Hipersonik Hava Soluyan Silahlar Konsepti Programı, X-51 scramjet motor demosunun devamı niteliğinde. Uçuş testlerinin 2019 yılında yapılması bekleniyor.

ITEPAğustos ayında, ABD Ordusu, Gelişmiş Türbin Motor Programı (ITEP) kapsamında UH-60 Black Hawk (Kara Şahin) ve AH-64 Apache helikopterlerinin motorlarının yenilenmesi için birbiriyle rekabet edecek 3000 şaft beygir gücü sınıfındaki turboşaft motorların 2018 yılı başında ön tasarım değerlendirmesi yapılacak şekilde General Electric’e ve Honeywell/Pratt & Whitney ortaklığına sırasıyla 102 milyon dolar ve 154 milyon dolar değerinde ihale verdi.Fotoğraf: Advanced Turbine Engine Co.

Fotoğraf: Solar Impulse

Fotoğraf: Textron Aviation

Fotoğraf: Airbus Group

Fotoğraf: DARPA


TEI POST

29

TEI POST

Graham Warwick’in Aviation Week & Space Technology dergisinin Aralık 2016 sayısında yayımlanan yazısıdır.

Airbus A320neo, Bombardier C Serisi ve Comac ARJ21 uçaklarının hizmete girmesi, Boeing 737 MAX ve Embraer E190-E2’nin ilk uçuşlarını gerçekleştirmesi ve MC-21’nin görücüye çıkmasıyla 2016 yılı, sivil havacılık sektörü için ilerleme yılı oldu.

A320neoSon dakikada havayolu şirketinin değişmesinin ardından, motoru yenilenen Airbus A320neo, Ocak ayında Pratt & Whitney’in PW1100G dişli turbofan motorluyla ilk kez Lufthansa havayolarında hizmete girdi. Ardından, Haziran ayında CFM International’ın LEAP 1A motorunu taşıyan modeli, havayolu hizmetine girdi. Bu arada A321neo Şubat ayında uçuş testine başladı.

737 MAXCFM International’ın LEAP-1B turbofanıyla motoru yenilenen Boeing 737 MAX, 29 Ocakt’ta ilk kez uçtu. İlk 737-8 modeli ise, başlangıçta planlandığı gibi 2017 yılının üçüncü çeyreği yerine Mayıs 2017 gibi erken bir tarihte, ilk müşterisi Southwest Airlines ile hizmete girebilir.

ÖNE ÇIKAN GELİŞMELER2016 yılında sivil havacılık alanında

ABD üretimi AirbusJetBlue Airways için üretilen ve ABD’de üretilen ilk Airbus uçağı olma özelliği taşıyan A321 21 Mart tarihinde Mobile, Alabama’daki son montaj tesisinden havalanarak ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Uçak, Nisan ayında hizmete girdi. Eylül 2015 tarihinde açılan Mobile tesisiyle, Hamburg, Toulouse ve Çin’in Tianjin şehrindeki A320 montaj hatları birleştirilmiş oldu.

Fotoğraf: Airbus

Fotoğraf: Airbus

Fotoğraf: Boeing

30


Comac’ın AR21-700 uçağı, geliştirme çalışmalarına başlandıktan 14 yıl sonra ve Çin Sivil Havacılık İdaresi’nden tip onayı alındıktan 18 ay sonra, Çinli uçak üreticisinin iştiraki Chengdu Airlines ile Haziran ayında hizmete girdi.

Rusya’nın dar gövde yolcu uçağı MC-21, 8 Haziran’da United Aircraft Corp. grubuna bağlı Irkut şirketi tarafından görücüye çıkarıldı. 211 kişilik yolcu kapasitesiyle serinin başlangıç modeli olan MC-21-300’ün, Pratt & Whitney PW1400G dişli turbofan motorlarla 2017 yılının başında gökyüzüyle buluşması bekleniyor. Uçağın 2018 yılının sonunda Aeroflot ile hizmete girmesi de planlanıyor.

Biyolojik yakıtlarUnited Airlines, Mayıs ayında Los Angeles Uluslararası Havalimanı’ndan tarifeli seferlerinde bioyakıt kullanarak bioyakıtı ilk kez ticari ölçekte kullanan hava yolu şirketi oldu. United Airlines AltAir Fuels ile yaptığı üç yıllık sözleşme kapsamında hayvansal yağdan üretilmiş 15 milyon galon kadar jet yakıtı alacak.

ARJ21E190-E2Embraer, ikinci nesil E-Jet E2 büyük bölgesel yolcu uçağı ailesinin ilk uçağı olan E190-E2’nin ilk uçuşunu 23 Mayıs’ta gerçekleştirdi. E190-E2’de; hava direncini azaltmak için yüksek kanat açıklığı oranı olan yeni kanatlar, Pratt & Whitney PW1900G dişli turbofan motoru ve manüel uçuş kumandalarını elektronik bir arayüz ile değiştiren gelişmiş uçuş kumanda sistemi (fly-by-wire) bulunuyor.

MC-21 CS100Bombardier C Serisi ailesinin ilk uçağı olan CS100, ilk müşterisi Swiss International Air Lines ile Temmuz ayında hizmete girdi. Bu gelişmenin ardından, Nisan ayında Delta Air Lines’dan, 75 adet CS100’e ilaveten 50 uçaklık opsiyon içeren bir sipariş de geldi. Haziran ayında ise, Air Canada ile 45’i kesin, 30’u opsiyonlu olmak üzere 75 adet CS300 siparişi kesinleşti.

Fotoğraf: United Airlines

Fotoğraf: Embraer

Fotoğraf: United Aircraft Corp.

Fotoğraf: Bombardier

Fotoğraf: Comac

TEI POST

31

Ekim ayında, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün 191 üyesi, 2021 yılında yürürlüğe girmesi planlanan ve katılımın başlangıçta isteğe bağlı olacağı karbon dengeleme planı üzerinde anlaşmaya vardı. Planın, 2024 yılından itibaren uluslararası seferlerde “karbon nötr” büyüme sağlaması bekleniyor.

Airbus’ın A350 ailesinin ikinci üyesi olan 360 kişilik A350-1000 modeli, 24 Kasım 2014 tarihinde Toulouse’dan ilk kez havalandı. Uçağın ilk müşterisi Qatar Airways’a teslimatı 2017 sonuna planlanıyor.

LRWBCAÇin ile Rusya, birlikte Uzun Menzilli Geniş Gövde Ticari Uçak geliştirmek üzere Temmuz ayında devletler arası bir anlaşma imzaladı. Comac ile United Aircraft Corp. bu anlaşma kapsamında, 2027 yılında hizmete girecek 280 yolcu kapasiteli 7500 nm menzilli bir çift motorlu jet geliştirmeyi planlıyor. Uçağın son montajı ise Şangay’da yapılacak.

ICAO

İranABD hükümeti, İran’nın nükleer programıyla ilgili olarak, 2015 yılında ABD ve diğer ülkeler ile mutabakata varmasının ardından, Eylül ayında, Airbus ve Boeing firmalarına İran’a ticari uçak satması için ihraç lisansı verdi. Iran Air, toplamda 118 adet Airbus A320, A330, A350 ile 109 adet Boeing 737 ve 777 için anlaşma imzaladı.

A350

CS300Bombardier’in ilk CS300 uçağı, 30 Kasım’da, ilk müşterisi olan Letonya merkezli AirBaltic’e teslim edildi; uçak Aralık ayında Riga-Amsterdam seferleriyle ticari hizmete başladı. Havayolu, 145 yolcu kapasiteli uçaktan 20 adet sipariş verdi.

Fotoğraf: United Aircraft Corp.

Fotoğraf: joepriesaviation.net

Fotoğraf: Airbus

Fotoğraf: Bombardier

Fotoğraf: Konstantin von Wedelstaedt

32

ÇALIŞANLARIMIZDAN HABERLER

1 TEMMUZ 2016 – 31 ARALIK 2016 TARİHLERİ ARASINDA ŞİRKETİMİZDE GERÇEKLEŞTİRİLEN ATAMALAR:

Murat İlker Çelik 18 Kasım 2016 tarihinde Genel Müdürlük bünyesindeki AIT & MRO Direktörlüğü’ne,

Süha Toprak 12 Aralık 2016 tarihinde Elektrik, Elektronik, Kontrol ve Gömülü Sistemler Müdürlüğü bünyesindeki Elektrik, Elektronik, Kontrol ve Gömülü Sistemler Müdürlüğü’ne,

Ercan Büyükkara 12 Aralık 2016 tarihinde İşletme Bakım Müdürlüğü bünyesindeki İşletme Bakım Müdürlüğü’ne,

Pınar Günaydın 12 Aralık 2016 tarihinde Bakım, Onarım ve Revizyon (MRO) Müdürlüğü bünyesindeki Bakım, Onarım ve Revizyon (MRO) Müdürlüğü’ne,

33

TEI POST

Bekir Ercil 15 Ağustos 2016 tarihinde İnşaat Bakım İşleri Liderliği bünyesindeki İnşaat Bakım İşleri Kıdemli Liderliği’ne,

Mustafa Kemal Baldöktü 7 Eylül 2016 tarihinde Sosyal İşler Liderliği bünyesindeki Sosyal İşler Kıdemli Liderliği’ne,

Mustafa Kemal Güleç 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Torna) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Coşkun Demirel 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Torna) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Ender Orpay 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Fabrikasyon) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Rıdvan Abbasoğlu 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Fabrikasyon) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Cem Öden 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Fabrikasyon) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Selim Karaca 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Ahmet Doğru 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

İlker Yücel 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Adem Göz 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Atölye Şefliği’ne,

Levent İnal 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Torna) bünyesindeki İmalat Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

İhsan Önal 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Torna) bünyesindeki İmalat Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

Tolga Özgönül 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Fabrikasyon) bünyesindeki İmalat Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

Caner Cevher27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Fabrikasyon) bünyesindeki İmalat Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

Burak Çamurlu27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

Uğur Tüzemen 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Teknik Liderliği’ne,

Koray Aydın27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Müdürlüğü (Freze) bünyesindeki İmalat Teknik Liderliği’ne,

Özkan Erkoca 27 Ekim 2016 tarihinde İmalat Mühendisliği Müdürlüğü bünyesindeki Takım İmalat Atölye Şefliği’ne,

Murat Sezer 27 Ekim 2016 tarihinde Kalite Müdürlüğü bünyesindeki Kalite Atölye Şefliği’ne,

Ercan Arıcan 8 Aralık 2016 tarihinde Motor Tasarım Aracı Geliştirme Takım Liderliği bünyesindeki Motor Tasarım Aracı Geliştirme Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

Özgür Ünsar 12 Aralık 2016 tarihinde Elektrik, Elektronik, Kontrol ve Gömülü Sistemler Müdürlüğü bünyesindeki Elektrik ve Elektronik Kıdemli Teknik Liderliği’ne,

Tuğçe Akçoral 12 Aralık 2016 tarihinde Yapısal Mühendislik Müdürlüğü bünyesindeki Sabit Parçalar Stres & Ömür Hesapları Kıdemli Teknik Liderliği’ne (vekâleten) atandı.

Yeni görevlerinde kendilerine başarılar diliyoruz.

ÇALIŞANLARIMIZDAN HABERLER

TEI PERSONEL İSTATİSTİKLERİ31 Aralık 2016 tarihi itibarıyla 1700 kişiyi aşan personelimizin;

Beyaz Yaka

Mühendis

18-25 Yaş

Erkek

Doktora

Mavi Yaka

Uzman

40 Üstü

Lise

Teknisyen

25-30 Yaş

Kadın

İlköğretim

Diğer

Ön Lisans

Teknik LiseYüksek Lisans

Yönetici

30-40 Yaş

Lisans

Beyaz Yakalı ve Mavi Yakalı Olarak Çalışan Dağılımı

Unvan Gruplarına Göre Dağılımı

Eğitim Durumuna Göre Dağılımı

Yaş Grubuna Göre Dağılımı

Cinsiyete Göre Dağılımı

%92

%29%42

%43

%58

%59%41

%6

%28%6

%19

%1 %1

%2

%2

%26%8

%14 %15

%8

34

35

Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Öğretmenleri Ziyareti

Türk Hava Kurumu Genel Başkanı Kürşat Atılgan Ziyareti

Eskişehir Ticaret Odası Başkanı Metin Güler Ziyareti

T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı - Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürü Dr. Cihan Kanlıgöz Ziyareti

Çeşitli kurumlardan şirketimize yapılan ziyaretler geçtiğimiz yıl da yoğun bir şekilde devam etti ve Temmuz 2016’dan yıl sonuna kadar gerçekleşen ziyaretlerde çok

sayıda misafir ağırladık.

28 TEMMUZ 2016

2 AĞUSTOS 2016

6 EYLÜL 2016

1 EYLÜL 2016

ZİYARETÇİLER

34

36

ZİYARETÇİLER

Kırıkkale ÜniversitesiAr-Ge Öğrenci Topluluğu Ziyareti

Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezleri (ABİGEM - Eskişehir) Kursiyerleri Ziyareti

Sabiha Gökçen Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Kursiyerleri Ziyareti

Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiAr-Ge ve Koordinasyon Kulübü Ziyareti

27 EYLÜL 2016 3 KASIM 2016

2 KASIM 2016

15 KASIM 2016

37

TEI POST

Erciyes Üniversitesi - Nanoteknoloji ve İnovasyon Kulübü Ziyareti

Bilkent Üniversitesi - Makine Mühendisliği Topluluğu Ziyareti

Uludağ Üniversitesi - Genç Mühendisler Topluluğu Ziyareti

6 ARALIK 2016

22 KASIM 2016

13 ARALIK 2016

38

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİFUARLAR VE ORGANİZASYONLAR

HIGH-TECH PORTTEI, 9-12 Kasım tarihlerinde CNR EXPO Fuar Merkezi’nde düzenlenen High-Tech Port 2016 fuarında stant açtı. Organizasyonda Milli Savunma Bakanı Fikri Işık, TEI standını ziyaret etti.

FARNBOROUGH INTERNATIONAL AIRSHOW (FIA)TEI, 11-17 Temmuz 2016 tarihleri arasında İngiltere’de düzenlenen Farnborough International Airshow’a katılım sağladı.

SAVUNMA VE HAVACILIKTA ENDÜSTRİYEL İŞBİRLİĞİ GÜNLERİ (ICDDA)11-13 Ekim tarihleri arasında Ankara Congresium’da düzenlenen Savunma ve Havacılıkta Endüstriyel İşbirliği Günleri’nde stant açan TEI, etkinlik kapsamında bir de sunum gerçekleştirdi. TEI Kalite ve İmalat Mühendisliği Direktörü Turgut Çiçek tarafından yapılan “TEI’de İleri İmalat Teknolojileri Uygulamaları ve Yan Sanayi Kullanımı” konulu sunum, katılımcılar tarafından ilgiyle izlendi.

JET-POWER MESSE 201616-18 Eylül tarihleri arasında Almanya’nın Bad Neuenahr-Ahrweiler bölgesinde gerçekleştirilen Jet-Power Messe fuarına katılan TEI, fuarda bir stant açtı. TJ90 motoru ile TEI platformuna entegrasyonunun sunulduğu fuarda, TJ90 motoru büyük ilgi gördü.

İSTANBUL AIRSHOWTEI, 6-9 Ekim tarihleri arasında İstanbul Atatürk Havalimanı Genel Havacılık Apronu’nda düzenlenen fuarda yerini aldı. Fuarın açılış gününde, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan TEI standını ziyaret etti.

TEI’NİN YER ALDIĞI FUARLAR

38

39

TEI POSTTEI POST

Milli Savunma Bakanlığı, Savunma Sanayii Müsteşarlığı, ODTÜ ve SASAD işbirliğiyle 12-14 Ekim tarihlerinde ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi’nde düzenlenen “8. Savunma Teknolojileri Kongresi-SAVTEK 2016”da TEI, bir stant açarak katılım gösterdi. Organizasyonda Savunmada İnovasyon ve Teknoloji Yönetimi isimli panelde ise TEI Yapısal Mühendislik Müdürü Bilkay Gülaçtı konuşmacı olarak yer aldı.

AR-GE MERKEZLERİ TOPLANTISIBilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından, Ar-Ge ve tasarım faaliyetlerinin desteklenmesiyle ilgili firmaları bilgilendirmek, Ar-Ge ve Tasarım Merkezi olma potansiyeline sahip firmaların bu desteklerden yararlanmasını sağlamak üzere ülke çapında düzenlenen tanıtım çalışmasının Eskişehir ayağı, 6 Ekim 2016’da yapıldı. Organizasyonda, TEI Teknoloji Programları Müdürü ve aynı zamanda TEI Ar-Ge Merkezi Sorumlusu Semih Pilatin, Ar-Ge Merkezi olmanın TEI’ye sağladığı kazanımlar, TEI Ar-Ge Merkezi’nin yıllar itibarıyla yaşadığı gelişim ve bu kapsamda yapılan çalışmalar hakkında bir sunum gerçekleştirdi.

12th INTERNATIONAL CONFERENCE ON HEAT TRANSFER, FLUID MECHANICS AND THERMODYNAMICSTEI, 11-13 Temmuz 2016 tarihleri arasında İspanya’da düzenlenen “12th International Conference on Heat Transfer, Fluid Mechanics and Thermodynamics” isimli konferansa katıldı. Organizasyonda TEI Tasarım Mühendisliği Direktörlüğü’nde Kıdemli Uzman Mühendis olarak görev yapan Sinan İnanlı, gaz türbinli motor yanma odası soğutma teknolojileriyle ilgili iki bildiri sundu.

ODTÜ KARİYER FUARITEI, 3-4 Kasım 2016 tarihlerinde Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kariyer Fuarı’na katılarak öğrencilerin sorularını yanıtladı.

TEI’NİN YER ALDIĞI ORGANİZASYONLAR

İŞKUR İSTİHDAM VE KARİYER GÜNLERİ FUARI Eskişehir Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından 23 Kasım 2016 tarihinde düzenlenen “İşkur İstihdam ve Kariyer Günleri Fuarı”na katılım sağlandı.

Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Teknolojileri Kulübü tarafından 21-22 Kasım tarihlerinde Yıldız Teknik Üniversitesi Yıldız Yerleşkesi Oditoryum ve Sergi Salonu’nda gerçekleştirilen organizasyonda, TEI İstanbul Mühendislik Ofisi Müdürü Mustafa Tuksal, Programlar Direktörlüğü’nden Teknik Lider Alper Ünsan ve Pistonlu Motorlar Tasarım Müdürlüğü’nden Teknik Lider Emin Tuzlu konuşmacı olarak yer aldı.

39

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 7. SAVUNMA SANAYİİ GÜNLERİ

8. SAVUNMA TEKNOLOJİLERİ KONGRESİ (SAVTEK 2016)

40


tekrarlanan işler, organizasyonel faktörler, fiziksel-kimyasal ve biyolojik risk etmenleri de çalışan üzerinde stres yaratır.

İş yerindeki risk etmenlerinin belirlenerek bu risklerin ortadan kaldırılması ya da etkilerinin en aza indirilmesi için yürütülen faaliyetlerin başında, çalışma ortamı gözetimi gelir. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesinde çalışma ortamı gözetimi büyük öneme sahiptir çünkü çalışma ortamındaki tehlike ve riskler sürekli değişerek yeni sağlık ve güvenlik sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur. Bu nedenle çalışma ortamı gözetimi sürekli, sistemli ve kalıcı olmalıdır.

Ortam ölçümleri ve gözetimiYapılan işin ve çalışma ortamının çalışanlar üzerindeki etkisi ortam ölçümleriyle belgelenir, varsa olumsuz sonuçları ortadan kaldırmak için işçi sağlığı ve iş güvenliği kapsamında yürütülen tüm çalışmalar ortam gözetimi başlığı altında sürdürülür ve bu çalışmalar ilk basamağı oluşturur. Gözetim sonuçlarına göre riskler tespit edilir ve emniyetli bir iş ortamı ile bu riskler ortadan kaldırılır ya da etkisi düşürülür.

İş yerlerinde çalışanlar açısından risklere neden olabilecek fiziksel etmenlerin başında gürültü, titreşim, termal konfor, aydınlatma, radyasyon ve basınç gelir. Solunum, absorbsiyon (deri veya gözlerden absorbe edilerek) ve sindirim yoluyla vücuda aldığımız

kimyasalların insan sağlığının yanı sıra iş güvenliğine de doğrudan etkisi vardır. Bu etkilerden bazıları parlama, patlama, oksitleme ve yangındır.

Üçüncü risk etmen grubu olan biyolojik unsurlarda herhangi bir hastalığa, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri ele alınır, çalışan sağlığını korumak için risk etmenlerine karşı mücadele edilir.

Çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üst düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi d

havacilik tarİhİnİn en Çok satan “leap” motorunda...

Documents