health gr. 1 l ms (q1&2)
TRANSCRIPT
1
UNANG YUNIT:
HUSTONG PAGKAON
Bahay kubo, kahit munti
Ang halaman doon, ay sari sari
Sinkamas at talong, sigarilyas at mani
Sitaw, bataw, patani.
Kundol, patola, upo't kalabasa
At saka mayroon pang labanos, mustasa,
Sibuyas, kamatis, bawang at luya
Sa paligid-ligid ay puno ng linga.
2
Unsang mga pagkaon ang makaayo sa atong
panglawas?
Sulayan Nato:
Kolori ang kahon nga anaa sa imong tuo:
Lunhaw kon ang pagkaon gikan sa tanom.
Pula kon gikan kini sa mga hayop.
A.
1.
saging
2. manok
3.
keso
4.
gatas
5.
Mai mais
3
B. Lingini kon ang gipakita sa hulagway sa ubos nga
masustansyang pagkaon:
1. 2.
french fries fruits
3. 4.
bread ice candy
5.
Lollipop
C. Idibuho ang sa kahon sa ubos kon resulta kini
sa masustansyang pagkaon.
Idibuho ang kon resulta usab kini sa dili
masustansyang pagkaon.
1. Hamis nga pamanit
2. Dunot nga ngipon
3. Daling nitubo
4. Masakiton nga lawas
5. Sobra sa timbang
4
D. Tan-awa ang duha ka hulagway.
Lingini ang mga pagkaon nga makapahimsog
sa panglawas.
1.
Usa ka baso nga tubig “can of soda”
2.
“Cabbage” “hotdogs”
3.
“Cake” Pinya
4.
“vegetable soup” Kape
5.
“Pizza” Usa ka plato nga prutas
5
Unang Pagtulon-an: Mga Tanom ug
Kahayopan nga Atong Gikaon
Tun-an Nato:
Unang Buluhaton: Tanom o Hayop?
Markahi og tsek (√) ang hulagway kon gikan kini sa
tanom. Markahi usab og ekis (X) kon gikan sa hayop.
6
Ikaduhang Buluhaton: Gikan sa Tanom o
Hayop?
Ikahon ang mga pagkaon nga gikan sa tanom.
Lingini usab ang pagkaon nga gikan sa hayop.
Pandesal keso itlog
“chicken barbeque” “ jam” “ ice cream”
“chicharon” “pineapple juice” “butter”
HINUMDOMI:
NAGHATAG KANATO OG PAGKAON
ANG MGA TANOM UG MGA HAYUPAN
7
Ikaduhang Pagtulon-an:
Masustansyang Pagkaon o Dili ?
Buluhaton
Markahi og kon ang mga hulagway nagpakita
og masustansyang pagkaon. Markahi og X kon dili.
mangga “soda” “chicharon”
“pechay” saging isda
karots “lollipop” “hotdogs”
HINUMDOMI:
Kaon, masustansiyang pagkaon,
Kaayohan mo kanunay maangkon
8
Ikatulong Pagtulon-an: Okey ba ang
Imong Mga Pamatasan sa Lamesa?
Tun-an Nato
Unang Buluhaton: Ganahan Ko Mamahaw!
Ang pagpamahaw usa ka mayo nga
buluhaton. Makatabang kini sa imong pagtubo,
paghunahuna, ug pagdula usab.
_________ ang akong paboritong pamahaw.
Ikaduhang Buluhaton: Lingaw ang Pamahaw!
Maghimo kita og “mobile” sa pamahaw.
9
Ikatulong Buluhaton:
Pagpili og upat ka pagkaon para sa paniudto.
Idugtong ang pagkaon nagdto sa balonan
pinaagi sa pagbadlis niini.
10
Ika-upat nga Buluhaton:
Ganahan Ko Manihapon
Kopyaha ang nag-unang letra sa pulong.
Isulti ang tunog niini?
Hulagway Letra
G
U
I
T
M
11
Ikalimang Buluhaton:
Ang Gatas Makaayo Kanako
Makabaskog ang gatas kanako.
Makapalig-on usab kini sa akong ngipon.
12
Ika-unom nga Buluhaton: Giuhaw Ako
Kolori ang hulagway.
MAKAAYO KANATO ANG PAG-INOM OG TUBIG!
HINUMDOMI:
Kaon ginagmay, Masustansyang pagkaon kanunay!
13
Ika-upat nga Pagtulon-an:
Hinumdomi ang Imong Mga Pamatasan o
Gawi sa Lamesa
Tun-an Nato
Unang Buluhaton: Nganong Sundon Nato ang
Pamatasan sa Lamesa
Mga Pamatasan sa Lamesa Alang sa Tanan
1. 2.
Paghugas sa imong mga Paglingkod og tarong
kamot.
3. 4.
Pagsulti og mga maanindot Pagsulti og “Palihug”
nga butang kon magpapasa og
pagkaon
14
5. 6.
Gidili ang pagtabi kon puno Usapa ang pagkaon
ang baba sa pagkaon sa hilom nga tak-om
ang baba
7.
Pagkaon nga ginagmay-gagmay.
Basin magustohan nimo.
Akong Panaad
Tumanon nako ang mga maayong pamatasan sa
lamesa.
Buhaton nako ang usa sa mga pamatasan matag
adlaw.
Batasanon nako kini kada adlaw.
Aron mabatonan na nako ang mga maayong
pamantasan sa lamesa.
Mobulig ako. _____________________
Pirma sa Ginikanan
15
Timan-i:
1. Manghugas sa kamot sa dili pa mokaon.
2. Maglingkod og tarong.
3. Maghisgot og mga maayong butang.
4. Pagsulti og “Palihug” kon magpapasa og
pagkaon.
5. Dili magtabi kon puno ang baba sa pagkaon.
6. Usapa ang pagkaon sa hilom nga tak-om ang
baba.
7. Pagkaon nga ginagmay-gagmay lamang.
Basin magustohan nimo.
A. Tanom o Hayopan
Isulat ang “T” kon ang pagkaon gikan sa mga
tanom. Isulat ang “ H “ kon ang pagkaon gikan sa
mga hayopan.
___________1. Isda
___________2. Itlog
___________3. Karots
___________4. Mais
___________5. Manok
16
B. Makaayo sa Lawas o Dili Makaayo sa Lawas
Lingini ang pagkaon nga gihulagway sa ubos
nga makaayo sa lawas. Markahi og eki (X) ang
pagkaon nga dili makaayo sa lawas.
.
Gatas “lollipop”
“Doughnut” “soda”
Isda Karots
17
C. Lingini ang hustong tubag.
1. Hain sa ubos nga mga pagkaon ang labing
maayo alang sa pamahaw?
“Pizza and soda” manok, itlog, gatas “burger” ug kape
2. Unsang pagkaon ang mayo alang sa paniudto?
“Fries”, “chocolate” adobo ug kan-on “cake” ug “ice cream
ug “ice cream”
3. Hain sa mga prutas sa ubos ang mayo alang sa
pamahaw?
Bayabas saging “pomelo”
4. Which drink is good for children?
“Cola” gatas kape
18
5. . Hain sa ubos ang maayo nga pagkaon alang sa
panihapon?
gatas, “rice”, ug gulay rice, sinigang, “ice cream”, ug “cake”
kendi,” rice”, “fried chicken”, isda
D. Kinsa sa ubos ang nagtuman sa maayong
pamatasan sa lamesa. Idibuho ang sa ibabaw
sa linya.
_________
________
_________
19
_________
_________
_________
Nakadaog ko sa kontest!!!
20
Ikaduhang Yunit: HIMSOG AKO
Ngano nga himsog man ka?
21
Sulayan Nato:
A. Kinsa kanila ang nagpakita og hustong paagi
aron mahimsog? Markahi kini og tsek .
B. Lingini ang hustong hulagway.
1. Gigamit kini sa paglimpiyo sa tiil.
2. Mao kini ang hustong paagi kon moubo.
22
3. Buhaton nimo kini human og gamit sa kasilyas.
4. Buhaton kini inig mata.
5. Gamiton kini kon maligo.
C. Kolori ang og pula kon husto ang gisulti.
1. Pagsul-ob og limpyo nga sinina.
2. Matulog nga hugaw ang tiil.
3. Magdula ilalom sa init sa adlaw.
4. Trapohi og limpiyong panapton ang
nawong.
5. Manghugas sa kamot sa dili pa mokaon
ug pagkahuman ug kaon.
23
Unang Pagtulon-an: Limpiyong Kamot
Tun-an Nato
Unang Buluhaton
Usa kini ka awit mahitungod sa atong mga
kamot.
Kantahon nato kini.
Duha Ka Kamot
Duha akong kamot:
Wala ug tuo.
Ipataas
Limpiyo kaayo.
Ipakpak og hinay
Usa, duha, tulo
Limpiyong kamot
Nindot kaayo.
24
Hi! Ako si Rita.
Mao kini ang akong
mga kamot.
Nitabang sila
kanako pagbuhat
og daghang mga
butang.
Maayo ug nindot
kaayo silang tan-
awon.
Kini mao si Ria.
Nagsulti siya mahitungod sa iyang mga kamot.
Unsay iyang gisulti?
Gikinahanglan
nga hugasan ang atong mga kamot.
Kanus-a man nato gikinahglan nga manghugas?
Kon hugaw na kini
Sa dili pa mokaon ug
pagkahuman og kaon
Pagkahuman og gamit sa kasilyas
25
Pagkahuman og hikap ug pagkaon
sa mga binuhing hayopan
Human mangatsing ug moubo
Gikan magdulasa gawas
Ikaduhang Buluhaton
Kinsa ang angayang manghugas sa iyang mga
kamot?
Lingini kini.
26
2.Paggamit og sabon ug
ipahid kini sa imong mga
kamot(15 – 20 minutos)
Ikatulong Buluhaton: Mao Kini ang Paagi
Manghugas kita sa atong mga kamot.
Buhaton nato kini.
Gikinahanglang manghugas kita pag-ayo.
Kining maong awit nagtudlo og unsaon nato kini
paghimo.
Atong kantahon.
Mao Kini ang Paagi
(Hinulamang Tono:” This is the Way”)
Ingon niini ang paghugas,
Paghugas, paghugas.
Ingon niini ang paghugas,
Sa atong mga kamot.
Adunay mga pamaagi kon unsaon ang hustong
paghugas sa kamot.
Ato kining tan-awon.
1. Bas-a ang kamot sa
limpiyong tubig.
27
3. Nusnosa ang kinatibuk-
ang bahin sa imong
kamot.
4. Hugasi pag-ayo sa
limpiyong tubig.
5. Paugha ang kamot sa
limpiyong tualya
6. Gamita ang limpiyong
tualya.
HINUMDOMI:
My Promise
Pirma sa Ginikanan: ____________________________
Petsa: _________________________
MANGHUGAS PAG-AYO SA ATONG
MGA KAMOT!
28
Ikaduhang Pagtulon-an: Limpiyong Tiil
Tun-an Nato
Unang Buluhaton: Paghugas sa Tiil
Tan- awa si Biboy. Nagdula siya og tubig sa
baha. Hugaw na siya karon.
Unsa may iyang buhaton ? Pilia ang hustong
hulagway nga anaa sa tuo. Maayo ba nga
magdula si Biboy og tubig sa baha?
Kanus-a man kita manghugas sa tiil?
Buhaton kini nato sa mga higayon mga:
kon kini hugaw
sa dili pa matulog
Gikan magdula og tubig sa baha
29
Ikaduhang Buluhaton: Gikinahanglan nga
Maghugas Kita sa Atong mga Tiil
Mao kini ang mga hustong pamaagi sa
pagpanglimpiyo:
1. Hugasi kini ginamit ang sabon ug tubig.
Pabulaa pag-ayo gamit ang sabon.
Kuskosa ang taliwala sa mga tudlo
Kiskisa usab ang ilalom sa mga tudlo sa tiil.
2. Paugha ang imong mga tiil pag-ayo
Paugha kini nga maampingon.
Gamita ang humok nga panapton o tualya.
Paugha labi na nag taliwala sa imong mga tiil
ka yang mahabilin nga basa maoy hinungdan
sa “fungal infection”
30
Ikatulong Buluhaton: Kang kinsang tiil ang
hugaw?
Hain niining mga hulagway sa ubos ang
gikinahanglan nga manghugas sa mga tiil?
Lingini ang imong gipiling tubag.
31
Ika-upat nga Buluhaton:
Dad-on si Kiko ngadto sa Poso
Nakigdula si Kiko sa iyahang classmates.
Nabantayan niya nga hugaw ang iyang tiil.
Gusto kini niyang hugasan.
Tabangi siya nga maka-adto sa poso.
Pagdibuho og linya gikan ni Kiko ngadto sa bomba
sa tubig.
32
Ikalimang Buluhaton: “Happy Feet”
HINUMDOMI:
ANG HUGAW NGA TIIL MAHIMO
KANG MASAKITON MAO NGA
KINAHANGLANG AMPINGAN ANG IMONG MGA TIIL!
33
Ooops, Leo!
Ayaw gamita ang
imong kamot sa
pangatsing.
Pasayloa ko,
Narda.
Ikatulong Pagtulon-an:
Maayong Pamatasan sa Pag-ubo ug
Pangatsing
Tun-an Nato
Naglain ang lawas ni Leo. Og sa
kalit lang, nangatsing siya
Walay problema Leo.
Tudluan ko ikaw
unsaon pag-ubo nga
pinahimutang.
Tudluan ka usab nako
og unsaon ang husto
nga pangatsing.
Okay...
Sugdan na
nato.
34
Buhaton Nato Kini
Unang Buluhaton
Taboni ang imong pag-ubo og pangatsing:
Gamit ang imong siko Gamit ang limpiyong
panapton o panyo
Ilabay ang ginamit nga “tissue paper”:
Ilabay kini sa
basurahan
Dayon hugasi ang
imong mga kamot.
Kon aduna kay sip-on:
Pagsul-ob og “surgical mask” o taboni ang
nawong og panyo.
Ayay gamita ang kamot pagtabon sa imong baba
kon moubo.
35
Ikaduhang Buluhaton
Tan-awa ang hulagway.
Idibuho kon ang hulagway nagpakita og
hustong pamaagi sa pag-atiman sa panglawas.
Idibuho usab ang kon wala magpakita og
hustong pamaagi.
HINUMDOMI
1. 2. 3.
TABONI ANG IMONG BABA KON MOUBO
O MOATSING ARON DILI MAKATAKOD SA UBAN
36
Ika-upat nga Pagtulon-an:
Pagsul-ob Limpiyo nga Sinina
Tun-an Nato
Unang Buluhaton: Limpiyo o Hugaw
Kinsa ang nindot nga tan-awon?
Ngano man?
Ikaduhang Buluhaton: Limpiyo nga Sinina
Limpiyo nga mga Sinina
Gikinahanglan sa mga bata
Nga mosul-ob og limpiyo nga
mga sinina kada adlaw.
Sa maong paagi, nindot sila tan-awon.
37
Ikatulong Buluhaton: Buhaton Nato Kini
Mag-ilis og sinina human maligo.
Mag-ilis og sinina o sapot kon mahugaw na kini.
Mag-ilis og sinina sa dili pa matulog sa gabii.
.
Mag-ilis og “underwear” kanunay.
38
Ika-upat nga Buluhaton: Unsay Atong Angayan
nga Isul-ob Ug Kanus-a?
Mosul-ob kita og lain-laing mga sinina.
Matag usa niini adunay iyang gamit.
1. Isul-ob ang uniporme sa tunghaan.
2. Magsul-ob og sininang
igdulula kon magdula.
Isul-ob usab kini sa balay.
Yano ug simple kini.
Hayahay ra usab kini kon
isul-ob.
3. Magsul-ob og nindot ug husto
nga mga sinina sa lugar
alampoanan.
Mahimo usab kini nga isul-ob
sa panahon sa salu-salo.
4. Kon matulog, magsul-ob og
mga sinina nga pangkatulog.
Luag ug hayahay kini.
5. Mogamit og “underwear”.
39
Ikalimang Buluhaton:
Unsang mga Sinina ang Isul-ob
Lingini ang hustong hulagway.
1. Unsa ang dapat isul-ob sa tunghaan
2. Unsay isul-ob ilalom sa
imong sinina
3. Unsay isul-ob kon
magdula?
4. Unsay angay isol-ob sa lugar
alampoanan
5. Unsay angay isul-ob sa
pagkatulog?
40
Ika-unom nga Buluhaton:
Kolori ang mga Sinina
Himamata sila si Ali ug Sara. Tabangi sila sa ilang
ipanul-ob. Kolori ang mga sinina ni Ali. Kolori ang
mga sinina ni Sara.
Hinumdomi
Magsul-ob og limpiyo nga mga sinina
kada adlaw.
Mag-ilis og mga sinina
human maligo
kon mahugaw kini
sa dili pa matulog
Magsul-ob og mga nagkalain-
laing klase sa mga sinina.
Uniporme
Sinina sa dula
Sinina sa salu-salo
pangkatulog
“Underwear”
Magsul-ob og limpiyo nga
undearwear.
41
Ikalimang Pagtulon-an: Katulogon Ba Ka?
Unang Buluhaton: Pahulay, Pahulay, Kinahanglan Ko
Nga Mopahulay
Manlakaw kita.
Manalagan kita.
Gikapoy kita.
Mopahulay na kita.
Ikaduhang Buluhaton:
Unsa Kadugayon ang Imong Pagkatulog?
Ang pahulay ug katulog makatabang sa imong
pagtubo.
Makapabaskog ug makapalagsik kini kanimo.
Unsa kadugayon matulog si Nina?
Ipha ang mga bitoon.
42
Tan-awa ang orasan.
Alas otso na sa kagabhion.
Untop alas 8:00 sa gabii matulog si Nina.
Untop alas siete sa buntag usab siya momata.
Matulog siya sulod sa onse ka oras.
Ikaw kaha?
Matulog ako untop_______.
Momata ako untop _______.
Matulog ako sulod sa _______oras.
Ikatulong Buluhaton: Sayo Matulog
Sayo matulog,
Sayo momata
Si Nina mamahimong
Alisto ug baskog.
Kanus-a ka matulog?
Kanus-a ka momata?
Unsay imong buhaton?
Ngano man?
43
Ika-upat nga Buluaton:
Akong Andamon ang AKong Higdaanan
Tan-awa ang hulagway A ug B
Larawan A
(Ang limpyo nga bata andam sa pagkatulog sa
samok ug hugaw nga higdaanan)
Larawan B
(Ang hugaw nga bata nga wala manglimpyo sa
iyang lawas mag ilis sa iyang sinina og andam sa
pagkatulog sa limpyo og giandam nga higdaanan).
Hain sa mga lalaki ang imong nagustohan?
Ngano man?
44
Ikalimang Buluhaton:
Andam na Ako sa Pagkatulog
Basaha ang sugilanon
Hello Leo!
Morag
katulugon
ka na karon.
Andam na
ba ka nga
matulog?
Oo, Mama.
Gikapoy ako.
Gusto ko na nga
matulog karon.
Limpyo na ko.
Nanghugas
nako sa akong
mga tiil. Nag-ilis
na ako sa akong
sinina.
Andam nab
a imong
higdaanan?
Oo, Mama.
Limpiyo na ang
akong higdaanan.
Limpiyo usab ang
akong unlan.
Limpiyo ang
akong habol.
Wow, pagkanindot!
Buotan ka nga
pagkabata.
Salamat, Mama.
Maayong gabii, Ma.
45
1. Ilisan ang mga habol kada semana.
2. Ilisan usab ang mga hapin sa
unlan kada semana.
Hinumdomi
Gikinahanglan sakto ang atong
pagkatulog.
Ang pagkatulog makapabaskog.
Makatulog kita og maayo kon limpiyo ang atong
mga habol og limpiyo usab ang unlan.
Nagkinahanglan og pahulay
ang atong lawas.
Ang atong utok,
nagkinahanglan usab og
pahulay.
46
Ika-unom nga Buluhaton:
Unsay Anaa sa Imong Higdaanan?
Unsay imong gamiton sa pagkatulog?
Lingini ang mga hulagway nga anaa sa ubos nga
angay gamiton sa pagkatulog.
47
Ika-unom nga Pagtulon-an:
Ang Akong Pamarog!
Tun-an Nato Kini
Unang Buluhaton: Tarong og Tindog 1. Tarong og tindog/barog
nga magsandig sa
bungbong
2. Idapat ang ulo sa bungbong
3. Idapat ang imong abaga sa
bungbong
4. Idapat usab ang imong
sampot og dapi-sapi sa
bungbong
5. Tan-aw deretso sa layo.
6. Itul-id ang mga tuhod.
7. Ipagawas ang dughan.
8. Ihiyak ang tiyan.
Mahimo ba kini?
Tarong og Tindog
Tarong og tindog
Tarong og tindog
Tarong og tindog
Mga “classmates” ko nga pinalangga
Tarong og tindog
Tarong og tindog
Tarong og tindog
Mga “classmates” ko nga pinalangga
48
Ikaduhang Buluhaton:
Tarong og Tindog
1. Tarong og lingkod sa imong
lingkoranan.
2. Sandig og tarong sa lingkoranan.
3. Itarong ang abaga.
4. Idapat ang imong sampot og
tarong sa lingkoranan.
5. Itupong ang mga tuhod sa
imong dapi-dapi
6. Idapat ang mga tiil sa salog.
7. Dili manghinambid.
Ikatulong Buluhaton:
Tarong og Lakaw 1. Tarong og tindog.
2. Tan-aw sa unahan, dili magdungo.
3. Isaka ang suwang.
4. Ihiyak ang tiyan.
5. Lakaw sa unahan.
6. Ilabyog ang mga bukton sa unahan.
7. Ilabyog ang mga bukton sa luyo sa
yano og natural nga paagi.
8. Piko-a og gamay ang mga tuhod.
49
Ika-upat nga Buluhaton:
Pag-alsa sa Imong mga Butang
Kon mag-alsa og mga butang gikan sa salog:
1. Piko-a ang imong tuhod.
2. Itul-id ang mga bitiis sa pag-alsa.
Kon magpahalona og mga butang sa ubos:
1. Piko-a ang imong mga tuhod nunot ang imong
dapi-dapi.
2. Hugota ang paghiyak sa imong tiyan.
3. Gamita ang imong mga bitiis.
4. Ipaubos ang butang.
Ikalimang Buluhaton:
Kinsa ang Adunay Maayong Pamarog
Lingini ang hustong tubag.
1. Hain sa ubos ang adunay hustong pamarog sa
paglingkod?
A B
50
Tarong og tindog.
Tarong og lingkod.
Maglakaw sa hustong paagi.
Maampingon sa pag-alsa og mga
butang.
2. Kinsa sa mga batang babaye ang adunay husto
ug maayo nga pamarog sa pagtindog?
A B
3. Hain sa duha ang
adunay hustong barog
sa paglakaw?
Hinumdomi:
51
Katapusang Pagsuway
A. Unsay gamiton nato sa paghugas sa atong mga
kamot ug tiil ?
Paghimo og badlis o linya nga madugtong sa
mga butang nga angay gamiton sa paghugas
sa kamot ug sa tiil.
52
B. Unsaon nato paghugas ang atong mga kamot?
Numerohi ang mga hulagway nga anaa sa ubos
sumala sa iyang pagkahan-ay:
53
C. Markahi og ekis (X) ang mga sayop o dili angayan
nga hulagway.
1. Pagtabon kon moubo ug mo-atsing.
2. Husto nga Paglingkod
3. Husto nga pag-atiman sa lawas
D. Isulat ang “Oo” kon husto ang pamaagi.
Isulat ang “Dili” kon sayop ang pagabuhaton.
________ 1. Magdula ako sa tibuok adlaw.
________ 2. Matulog ako sa saktong oras.
________ 3. Motindog ako og tarong.
________ 4. Matulog ako sa limpiyong higdaanan.
________ 5. Mag-ilis ako sa akong sinina kada adlaw.