รายงานวจยฉบบสมบรณ

ปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ในสตวทะเลเศรษฐกจ บางชนด บรเวณแหลงท าการประมง อ าเภอละง จงหวดสตล

Heavy Metal (Pb, Cd, Cu and Zn) Contents in Some Economic Marine Animals in

Fishing Ground along the Coast of Langu District, Satun Province

ดร.พรพมล เชอดวงผย หวหนาโครงการ

ผศ.ดร.เสาวคนธ วฒนจนทร ผรวมวจย

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากเงนรายไดมหาวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ประจ าปงบประมาณ 2555 รหสโครงการ NAT550132S

(1)

รายงานวจยฉบบสมบรณ

ปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ในสตวทะเลเศรษฐกจ บางชนด บรเวณแหลงท าการประมง อ าเภอละง จงหวดสตล

Heavy Metal (Pb, Cd, Cu and Zn) Contents in Some Economic Marine Animals in

Fishing Ground along the Coast of Langu District, Satun Province

คณะผวจย สงกด 1. ดร.พรพมล เชอดวงผย คณะทรพยากรธรรมชาต หวหนาโครงการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. ผศ.ดร.เสาวคนธ วฒนจนทร คณะอตสาหกรรมเกษตร ผรวมวจย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากเงนรายไดมหาวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ประจ าปงบประมาณ 2555 รหสโครงการ NAT550132S

(2)

สารบญ หนา สารบญ (2) สารบญตาราง (4) สารบญภาพ (5) กตตกรรมประกาศ (6) บทคดยอ (7) Abstract (8) บทน า 1 วตถประสงคของการวจย 2 บทท 1 การตรวจสอบเอกสาร/การทบทวนวรรณกรรม 3

1.1 สตวทะเลเศรษฐกจในพนทศกษา 3 1.2 โลหะหนก (Heavy metal) 7 1.3 การเขาสรางกายของโลหะหนกในสตวน า 8 1.4 ความเปนพษของโลหะหนกตอมนษย 10 1.5 เครองมอวเคราะหโลหะหนก Inductively Coupled Plasma Mass

Spectroscopy (ICP–MS) 13

1.6 การปนเปอนของโลหะหนกในสตวน า 15 1.7 เกณฑมาตรฐานปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส 18 1.8 ลกษณะพนทจงหวดสตล 20

บทท 2 วธการศกษา 23 2.1 พนทศกษา 23 2.2 วธการเกบตวอยาง 23 2.3 วธเตรยมตวอยางและการวเคราะห 24 2.4 การวเคราะหขอมลทางสถต 27 2.5 วสดและอปกรณ 27

บทท 3 ผลการศกษาและวจารณผล 29 3.1 ผลการควบคมคณภาพในการวเคราะห 29 3.2 ผลการวเคราะหปรมาณความชนเฉลยในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจแตละ

ชนดทศกษา 29

3.3 ปรมาณโลหะหนกในสตวน าทะเลเศรษฐกจ ในรอบป 30

(3)

สารบญ (ตอ) หนา 3.4 เปรยบเทยบปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจกบ เกณฑมาตรฐาน

42

4 สรป 45 ขอเสนอแนะ 46 เอกสารอางอง 47 ภาคผนวก 53 ภาคผนวก ก การควบคมคณภาพในการวเคราะหตวอยาง 54 ภาคผนวก ข การค านวณปรมาณโลหะหนกเปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐาน 56

(4)

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1-1 งานวจยทศกษาการปนเปอนปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และ

สงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจในแตละพนท 16

1-2 ระดบของโลหะหนกทอนญาตใหมไดในสตวน า (หนวยมลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ในประเทศตางๆ

19

1-3 ปรมาณน าฝนและจ านวนวนทฝนตกระหวางป พ.ศ. 2551-2556 21 1-4 จ านวนโรงงานอตสาหกรรมจงหวดสตล ป พ.ศ. 2556 22 3-1 ผลการวเคราะหปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ใน

สารอางองทรบรอง DORM-3 29

3-2 ผลการวเคราะหปรมาณความชนเฉลยในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดทศกษา

30

3-3 ปรมาณตะกว (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

32

3-4 ปรมาณแคดเมยม (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

35

3-5 ปรมาณทองแดง (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

38

3-6 ปรมาณสงกะส (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

41

3-7 ปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส)ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจบางชนด จากการท าประมงชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล หนวยมลลกรมตอกโลกรม (น าหนกเปยก)

44

ก-1 ผลการวเคราะหปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ซ า 11% ของตวอยางทงหมด

54

ข-1 ระดบความเขมขนของสารละลายมาตรฐานตะกวกบคา Net Intensity Mean จากเครอง ICP-MS

56

(5)

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1-1 ปลาท 3 1-2 ปลาเหดโคน 4 1-3 กงแชบวย 5 1-4 หมกหอม 6 1-5 ปมา 7 1-6 องคประกอบทส าคญของเครองInductively coupled plasma mass

spectrometer (ICP-MS) 14

1-7 ปรมาณน าฝนเฉลย ป พ.ศ. 2552-2554 21 2-1 แผนทสถานเกบตวอยางอ าเภอละง จงหวดสตล 23 2-2 วธการเตรยมเนอเยอสตวทะเลเศรษฐกจ 24 2-3 การชงตวอยาง และการยอยตวอยางดวยเครองยอย (Block Digestion

System) 25

ข-1 กราฟมาตรฐานสารละลายมาตรฐานโลหะหนกตะกว 57

(6)

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจย ปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ในสตวทะเลเศรษฐกจบางชนด บรเวณแหลงท าการประมง อ าเภอละง จงหวดสตล ไดรบทนสนบสนนการวจยจากเงนรายไดมหาวทยาลยสงขลานครนทร ปงบประมาณ 2555 การวจยครงน ส าเรจลลวงไปดวยด ผวจยขอกราบขอบพระคณผใหทนทใหโอกาสท าวจยในครงน ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.เสาวคนธ วฒนจนทร ในฐานะผรวมวจยและผ เชยวชาญ รวมทงขอบพระคณ คณเพมศกด เพงมาก ผอ านวยการศนยวจยและพฒนาประมงทะเล อาวไทยตอนลาง และเจาหนาทศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง ทไดใหความอนเคราะหเครองมอ สถานทในการท าวจย และค าแนะน าการใชเครองมอในหองปฏบตการของศนยฯ ขอกราบขอบพระคณชาวประมงในพนททใหความรวมมอในการลงพนทท าวจยเปนอยางสง และสดทาย ขอขอบคณเจาหนาทประสานทนวจ ยทกทาน ทคอยชวยเหลอ ใหค าแนะน าทดเสมอมา ในนามของหวหนาโครงการวจย ดฉนขอกราบขอบพระคณทกทาน เปนอยางสง

ดร.พรพมล เชอดวงผย

หวหนาโครงการ

(7)

บทคดยอ

การศกษาปรมาณตะกว (Pb) แคดเมยม (Cd) ทองแดง (Cu) และสงกะส (Zn) ในเนอเยอสตวทะเลเศรษฐกจ 5 ชนด คอ ปลาท (Rastrelliger brachysoma), ปลาเหดโคน (Sillago sihama), กงแชบวย (Penaeus merguiensis), หมกหอม (Sepioteuthis lessoniana) และปมา (Portunus pelagicus) จากการท าประมง บรเวณอ าเภอละง จงหวดสตล โดยด าเนนการเกบตวอยางทกๆ 2 เดอน ระหวางเดอนพฤษภาคม 2555 ถง มนาคม 2556 และเตรยมตวอยางเพอการวเคราะหตามวธการของ AOAC (2000) วเคราะหหาปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ดวยเครอง Inductively Coupled Plasma Mass Spectroscopy (ICP-MS) ผลการศกษาพบโลหะหนกทง 4 ชนด ในเนอเยอสตวทะเลเศรษฐกจทกชนดทศกษา พบปรมาณตะกวสงสดในปลาทมคาเทากบ 0.066±0.029 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยกและมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณตะกวในตวอยางกงแชบวย แตไมมความแตกตางทางสถตกบสตวน าชนดอน ๆ ทศกษาครงน ปรมาณแคดเมยม ทองแดงและสงกะสมคาสงสดในปมา มคาเทากบ 0.123±0.163, 8.35±2.69 และ 29.05±6.58 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ และแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) กบสตวทะเลเศรษฐกจชนดอน ๆ เมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานทก าหนดปรมาณโลหะหนก พบวาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจในพนทศกษา ไมเกนเกณฑมาตรฐานทปลอดภยของกระทรวงสาธารณสขของไทย (2529) และกองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า (2554)

(8)

Abstract

Content of lead, cadmium, copper and zinc in tissues of 5 marine economic species: short body mackerel (Rastrelliger brachysoma), sand whiting (Sillago sihama), banana shrimp (Penaeus merguiensis), bigfin reef squid (Sepioteuthis lessoniana), and blue swimming crab (Portunus pelagicus), were studied from fishing ground of Langu district, Satun province. The samplings were conducted during the May 2012 to March 2013. Sample preparation for analysis was performed according to the method of AOAC (2000) to determine the concentration of heavy metals (lead, cadmium, copper and zinc) by using Inductively Coupled Plasma Mass Spectroscopy (ICP-MS). The results showed that maximum lead content was found in short body mackerel, (0.066±0.029 mg per kg of wet weight), which was significantly different (P<0.05) as compared to that of banana shrimp (Penaeus merguiensis). However, there was not significantly different (P≥0.05) with those of other marine economic species. Cadmium, copper and zinc contents were found significantly highest content in blue swimming crabs which were to 0.123±0.163, 8.35±2.69 and 29.05±6.58 mg per kg wet weight, respectively. As compared to standard guideline of heavy metal content in marine animals/fauna, it was found that the concentration of heavy metals (lead, cadmium, copper and zinc) in all marine economic species in this study area did not exceed the safety levels of standard of the Ministry of Public Health Thailand (1986) and Fish Inspection and Quality Control Division Department of Fisheries (2011).

1

บทน ำ

จงหวดสตลเปนจงหวดอยเขตชายแดนภาคใตของประเทศไทยดานฝงทะเลอนดามน มเนอทประมาณ 2,807ตารางกโลเมตร มทะเล หมเกาะและอทยานแหงชาตหลายแหลงท าใหมนกทองเทยวจ านวนมาก โดยใน ป พ.ศ. 2554 มนกทองเทยวถง 694,697 คน ผลผลตอตสาหกรรมจงหวดสตลวเคราะหจากมลคาผลตภณฑจงหวด (GPP) ของจงหวด ป พ.ศ. 2555 มมลคา 31.845 ลานบาท (ส านกงานจงหวดสตล, 2557) อตสาหกรรมหลกคอการเกษตรและการประมง ซงกจกรรมดานการประมงหลากหลายมทงดานการจบ การเพาะเลยงสตวทะเลเศรษฐกจซงทางดานการประมงคดเปน 15.3 เปอรเซนตของผลตภณฑมวลรวม (GPP) ของจงหวดสตล (ส านกงานประมงจงหวดสตล, 2555; ส านกงานจงหวดสตล, 2557) จงหวดสตลมพนทชายฝงยาว 144.8 กโลเมตร มเกาะทงหมด 88 เกาะในพนท 4 อ าเภอคออ าเภอเมอง อ าเภอทาแพ อ าเภอทงหวาและอ าเภอละง โดยเฉพาะอ าเภอละง มประชากรหนาแนนมากทสดของจงหวด คอ 173.26 คนตอตารางกโลเมตร (ส านกงานจงหวดสตล, 2557) ในอ าเภอละง มแหลงท าการประมงพนบานบรเวณชายฝงทะเล และเกาะตาง ๆ เชน เกาะลดเลก เกาะลดใหญ เกาะเปราะออ เกาะสกร และเกาะกลวย เปนตน (ก าพลและคณะ, 2556) ซงพนทแหลงท าประมงเหลานเปนแหลงผลตอาหารโปรตนทส าคญของประชาชน นอกจากนทะเลยงเปนแหลงรองรบของเสยตาง ๆ ทเกดจากกจกรรมของมนษย ทงทางตรงและทางออมในการพฒนาความเจรญทางเศรษฐกจ การพฒนาเทคโนโลย และการขยายตวของภาคอตสาหกรรมอยางรวดเรว กอใหเกดความเสอมโทรมของแหลงน า และของเสยตาง ๆ โลหะหนกมความเปนพษสงตอสงมชวต เนองจากโลหะหนกเปนสารทคงตว ไมสามารถทจะสลายตวไดโดยกระบวนการธรรมชาต และบางสวนตกตะกอนสะสมอยในดน นอกจากนโลหะหนกยงสามารถสะสมในเนอเยอของสตวทะเลทอาศยอยบรเวณนน ๆ และถามปรมาณความเขมขนสงมากกจะท าใหเกดอนตรายตอสตวทะเลทอาศยอย ในบรเวณนน ตลอดจนผทน าสตวทะเลเหลานนมาบรโภค พนทจงหวดสตลอตสาหกรรมหลกคอการเกษตรการประมง และอน ๆ เชน อตสาหกรรมอาหาร อตสาหกรรมโลหะ อตสาหกรรมอโลหะ อตสาหกรรมไมและผลตภณฑจากไม อตสาหกรรมยาง เปนตน (กระทรวงอตสาหกรรม, 2555) รวมถงอ าเภอใกลเคยงทมอตสาหกรรมดงกลาว และพบวาในอ าเภอควนกาหลงซงอยตดกบอ าเภอละงมโรงโมหนอยในพนท นอกจากนการเกษตรในพนทอาจเปนอกสาเหตหนงทเกดการปนเปอนสแหลงน าโดยการใชสารก าจดศตรพช และของเสยทเกดจากแหลงชมชน เชน น าเสยจากบานเรอน จากขยะจ าพวกพลาสตก แบตเตอร ทปะปนมากบของเสยทปลอยจากโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ ทมในพนท และโลหะหนกยงเปนแรธาตทเปนสวนประกอบของหนเปลอกโลก มการชะลาง หรอกดเซาะตามกระบวนการทางธรณวทยา (กรมทรพยากรธรณ, 2550) จากขอมลการตรวจสอบโลหะหนกบางชนด เชน ตะกว แคดเมยม ทองแดงและสงกะส ในหอย

2 เศรษฐกจคอ หอยแมลงภ และหอยนางรมบรเวณชายฝงทะเลอาวไทยและทะเลอนดามน โดยในพนทชายฝงทะเลจงหวดสตล ในหอยแมลงภ พบปรมาณโลหะหนกตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส มค าเทากบ 0.36, 0.69, 5.21 และ 34.30 มลลกรมตอก โลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ สวนในหอยนางรม พบปรมาณโลหะหนกทง 4 ชนด มคาเทากบ 2.28, 0.33, 91.32 และ 159.18 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ (ศรวรรณ และวรวทย, 2544) ซงคาตะกว ทองแดง และสงกะสในหอยนางรมเปนคาทเกนมาตรฐาน ตามประกาศกระทรวงสาธารณสขของไทย ไดก าหนดเกณฑมาตรฐานสารปนเปอนส าหรบอาหารซงรวมถงปลาและสตวทะเลเศรษฐกจทน ามาบรโภค ตะกว ทองแดง และสงกะส ไมเกน 1, 20 และ100 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ (กระทรวงสาธารณสข, 2529) จากขอมลทกลาวมาขางตน แสดงใหเหนวาในพนทจงหวดสตลมโอกาสทจะพบปรมาณโลหะหนกในสตวทะเลเศรษฐกจ โดยเฉพาะบรเวณชายฝงทะเลจงเลอกศกษาในกลมของเครองมอประมงพนบาน ซงท าการประมงระยะไมเกน 5 กโลเมตร ซงการศกษาปรมาณโลหะหนกในสตวทะเลเศรษฐกจในพนทระยะหางฝงไมเกน 5 กโลเมตร สามารถทราบขอมลทชดเจนยงขนในสตวทะเลเศรษฐกจทมการท าประมงในพนทจงหวดสตล รวมทงการท าประมงพนบาน และเปนการท าการประมงในพนทตลอดทงป เชน อวนลอยปลาท อวนจมปลาเหดโคนอวนจมป ลอบป ลอบหมก อวนลอยกง 3 ชน โดยสตวทะเลเศรษฐกจกลมหลกทไดจากการท าประมงคอ ปลาท ปลาเหดโคน ปมา หมกหอม และกงแชบวย (ก าพล และคณะ, 2556) ดงนนการศกษาเพอทราบสภาวะการปนเปอนของโลหะหนกในสตวทะเลเศรษฐกจในพนทจงนาจะเปนเรองหนงทส าคญ เพราะมโอกาสทจะสงผลตอผบรโภค และเพอเปนขอมลในการเฝาระวงปรมาณของโลหะหนกในสตวทะเลเศรษฐกจในพนท ตลอดจนเพอใชเปนแนวทางใหประชาชนสามารถหลกเลยงการบรโภคสตวทะเลทมปรมาณโลหะหนกสะสมสงทอาจสงผลตอสขภาพได และเปนขอมลพนฐานทจะน าไปใชในการจดการสงแวดลอม และหาแนวทางในการควบคมการปนเปอนของโลหะหนกในพนทตอไป

วตถประสงคของกำรวจย

เพอศกษาเปรยบเทยบปรมาณสะสมของโลหะหนกตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจบางชนดจากการท าการประมงชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

3

บทท 1 กำรตรวจสอบเอกสำร/กำรทบทวนวรรณกรรม

1.1 สตวทะเลเศรษฐกจในพนทศกษำ สตวทะเลเศรษฐกจทศกษา คอปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม และปมา

1.1.1 ปลำท ปลาทมชอสามญวา Short body mackerel ชอวทยาศาสตร Rastrelliger brachysoma

(Bleeker, 1851) (ภาพท 1-1) เปนปลาผวน ามรปรางปอมแบน หวโต หนาแหลม มขนาดของความยาวมาตรฐานของตวปลาทเปน 3.7 ถง 4 เทา ของความยาวสวนหว ปลายจมกกลมสนมจดสด าใตฐานครบหลงจ านวน 12-14 จด ล าตวสน าเงนปนเขยว มจดสด าเรยงเปนแถวตามสนหลง ทองสขาวเงน เปนปลาทรวมกนอยเปนฝงแยกตามขนาด และกนแพลงกตอนเปนอาหาร พบแพรกระจายทวไปทงอาวไทยและทะเลอนดามน (กรมประมง, 2535; ธเนศและคณะ, 2549)

ภาพท 1-1 ปลาท

กำรท ำประมงปลำท ปลาทพบการแพรกระจายทวไปทงทะเลอาวไทย และอนดามน ตงแตบรเวณชายฝงทะเลไปจนถงระดบความลกไมเกน 50 เมตร จบไดดวยเครองมอประมงหลากหลายชนด เชน โปะ อวนลอย อวนลอมจบและอวนลาก (ธเนศและคณะ, 2549) ในพนทสวนการท าประมงพนบานบรเวณชายฝงทะเลจงหวดสตล สวนใหญจะท าประมงโดยใชอวนลอยปลาท ชาวประมงจะออกเรอในชวงค า และกลบเขาฝงในชวงเชา

1.1.2 ปลำเหดโคน หรอปลำทรำย หรอปลำชอนทรำยแกว ปลาเหดโคนมชอสามญวา sand whiting ชอวทยาศาสตร Sillago sihama (Forsskal,

1775) (ภาพท 1-2) มรปรางล าตวเรยวยาวหวเปนรปทรงกรวย วายน าวองไวและอยรวมกนเปนฝง ความยาวหวเฉลย 28.8-28.9 เปอรเซนตของความยาวมาตรฐาน ครบอกอยหลงชองปดเหงอก ครบทองอยใตครบอก มเกลดเปนชนด cycloid ขนาดเลกปกคลมตลอดทงล าตว

4 ล าตวมสน าตาลออนจาง ๆ หรอเหลองปนน าตาล ทองสขาว มแถบสเงนจาง ๆ พาดผานกลางล าตว ครบหลงแบงออกเปน 2 สวน สวนแรกมกานครบแขง 11 กาน สวนทสองมกานครบออน 20-22 กาน ครบกนมกานครบออน 20-22 กาน จดอยในกลมปลากนเนอ หากนบรเวณหนาดนตามพนทรายหรอพนทรายปนโคลน กนอาหารขนาดเลกสวนใหญเปนสตวหนาดนทมขนาดเลกเชน polychaete และ crustacean (เสาวภาและวรเทพ, 2534; ไพโรจน และองสนย, 2539; เจนจตต และคณะ, 2542) (ภาพท 1-2)

ภาพท 1-2 ปลาเหดโคน

กำรท ำประมงปลำเหดโคน ปลาเหดโคนเปนสตวทะเลเศรษฐกจทอาศยอยบรเวณน าตนชายฝงทเปนทราย และบรเวณปากแมน า ซงอวนจมปลาเหดโคนเปนเครองมอทใชท าการประมงปลาเหดโคนโดยเฉพาะ (Nelson, 1994) การท าประมงปลาเหดโคนสามารถท าไดตลอดทงป โดยออกวางอวนในชวงเชาตร วางอวนในลกษณะขวางกระแสน า ปลอยใหผนอวนลอยตามกระแสน าประมาณ ครงถงหนงชวโมง แลวจงกอวน ชาวประมงแตละรายจะใชอวน 1-2 ชด แตละชดประกอบดวยอวน 6-10 ผน (ก าพลและคณะ, 2556)

1.1.3 กงแชบวย กงแชบวย มชอสามญวา Banana shrimp ชอวทยาศาสตร Penaeus merguiensis

(De Man, 1888) (ภาพท 1-3) มลกษณะเดนคอ กรดานบนมฟน 7-8 ซ ดานลาง 4-5 ซ เมอโตเตมทโคนกรจะยกขนเปนรปสามเหลยมยอดสง สวนมากปลายกรจะยาวไมถงปลายของโคนหนวดคส น สนขางกร (adrostral carina) จะยาวไมถงฟนกรซสดทาย สนหลงรองตา (gastro-orbital carina) ยาวประมาณ 1/3 ของระยะทางระหวางรองหลงตา (orbital margin) กบหนามขางแกม (hepatic spine) สวนมากสนนจะอยหางจากหนามขางแกมปลายขาเดนคท 3 ปกตจะยาวไมถงแพนหนวด (Grey และคณะ, 1983) กงแชบวยจะอาศยอยบรเวณชายฝงทะเลจนถงทะเลลก บรเวณพนดนเลนหรอพนดนโคลนปนทราย พบไดทงในทะเลและเขตน ากรอยทมความเคมระหวาง 10-36 สวนในพนสวน กงแชบวยปราดเปรยวและวายน าอยตลอดเวลา

5 แมแตเวลาทกนอาหาร โดยกงแชบวยจะกนอาหารแบบกดแทะโดยจบชนอาหารแลววายน ากดกนไปเรอย ๆ ซงเปนพฤตกรรมทตางจากกงกลาด าทจบอาหารแลวหยดกนอาหารอยนงกบท อาหารธรรมชาตของกงแชบวยไดแก ตวออนสตวทะเลเศรษฐกจ แมลงน า ซากพช ซากสตว สาหรายชนดตาง ๆ หอย ปลา ลกกง พชน า (ววฒนชยและสมพร, 2532)

ภาพท 1-3 กงแชบวย

กำรท ำประมงกงแซบวย ชาวประมงพนบานจะใชอวนลอยกง 3 ชน ซงเปนอวนลอยหนาดนทใชจบสตวทะเลเศรษฐกจโดยเฉพาะกงเปนหลก ชาวประมงจะใชอวน 8-13 ผนเยบตอกน และออกวางอวนในเวลากลางวนในชวงน าใหญโดยจะวางอวนลอยขวางกระแสน าไวประมาณ 30 นาท ถง 1 ชวโมง จงท าการกอวน ซงชาวประมงจะวางอวน 4-6 ครงตอการท าประมง 1 วน (อนตร, 2539)

1.1.4 หมกหอม หรอหมกตะเภำ หมกหอมชอสามญวา Bigfin reef squid ชอวทยาศาสตร Sepioteuthis lessoniana

(Lesson, 1830) (ภาพท 1-4) หมกหอมประกอบดวย 2 สวนคอ สวนหว (head) และสวนของล าตว (trunk) ซงมรปรางปอม สวนปลายจะคอนขางแหลม มแพนครบกวางใหญและยาวเกอบตลอดทงล าตวมหนาทในการวายน าและชวยบงคบทศทาง ล าตวมสน าตาลเขมอมแดงประเปนจดอยทวไป ดานหลงมสเขมกวาดานทอง สวนหวมขนาดใหญ มตาทโต 1 ค นยตตาสเขม มปากคลายนกอยตรงกลางทลอมรอบดวยรยางค 5 ค ประกอบดวย รยางคคยาว คอหนวด (tentacle) 1 ค มความยดหยนมาก และรยางคคส น คอแขน (arm) 4 ค ประกอบดวย คแรก dorsal pair, คท 2 dorsolateral pair, คท 3 ventrolateral pair และคสดทาย ventral pair ซงจะมป มดด (sucker) อยตรงกลางสามารถขยายได ภายในป มดดจะมลกษณะเปนวงแหวนทมฟนแหลม จ านวน 16-20 ซ ป มดดบนแขนคท 3 มฟนรปสามเหลยม จ านวน 16-24 ซ หมกหอมเปนสตวกนเนอ อาหารสวนใหญเปนปลาขนาดเลก กง กง และป รวมทงหมกหอมดวยกนเองและมพฤตกรรมการกนอาหารแบบ column feeding คอเลอกกนอาหารบรเวณกลางน า (วรชย, 2542)

6

ภาพท 1-4 หมกหอม

กำรท ำประมงหมกหอม หมกหอมพบกระจายทวไปทงทะเลอาวไทยและอนดามน ฝงทะเลอนดามนมการแพรกระจายตงแตจงหวดระนองไปจนถงจงหวดสตล เครองมอหลกในการท าประมงหมกหอมคอ ลอบหมก ท าการประมงโดยออกเรอเพอวางลอบหมกในเวลากลางคน แลวกลอบในตอนเชาของวนรงขน แหลงท าประมงอยบรเวณรอบเกาะตาง ๆ ทมระดบความลกของน าตงแต 7-23 เมตร การท าประมงหมกหอมสามารถท าไดตลอดทงป ยกเวนในชวงทไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต (วรชย, 2542)

1.1.5 ปมำ ปมา มช อสามญวา blue swimming crab ชอวทยาศาสตร Portunus pelagicus (Linnaeus, 1758) (ภาพท 1-5) ปมาแบงออกเปน 3 สวน คอ สวนหว (head) สวนอก (thorax) และสวนทอง (abdomen) สวนหวและอกจะอยตดกนรวมเรยกวา cephalothorax มกระดอง (carapace) หมอยตอนบน ทางดานขางทงสองของกระดองจะเปนรอยหยกคลายฟนเลอยเปนหนามแหลม ขางละ 9 อน เรยกวา anterolateral tooth ขามทงหมด 5 ค คแรกเปนกามใหญเพอใชปองกนตว สวนขาคท 2, 3 และ 4 จะมขนาดเลกปลายแหลมใชเปนขาเดน ขาคสดทายเปนใบพายใชในการวายน า สของปมาเพศผและเพศเมยมแตกตางกน ลกษณะตวผมล าตวสฟาออนมจดขาวกระจายอยทวไปบนกระดอง กาม และขาวายน า แตไมมจดบนขาเดน พนทองเปนสขาว สวนตวเมยมกระดองแปนกวา รวมทงกามกมขนาดสนกวา มสน าตาลออนและมจดสขาวทวไปทงกระดอง กาม และขาวายน า ดานบนของกามคบมสน าตาลอมด าทงสองดาน เพศผและเพศเมยจะมจบปงแตกตางกน จบปงของเพศเมยคอนขางกลมมนแตของตวผคอนขางแหลม ปมากนทกอยาง ไมวาจะเปนพชหรอสตว ทงทมชวตอยหรอซากทตายแลว ปมาอาศยในพนทองทะเลทเปนโคลน ทราย ทรายปนโคลน ตามชายฝงพบมากทงตวเลกและตวใหญ สวนใหญปขนาดใหญมกอาศยอยในน าลก 20-40 เมตร (สเมธ, 2527)

7

ภาพท 1-5 ปมา

กำรท ำประมงปมำ เครองมอท าการประมงปมาทส าคญในจงหวดสตล ไดแก ลอบปมา และอวนปมา การท าประมงปมาสามารถท าไดตลอดทงป แตจะจบไดปรมาณมากในชวงฤดมรสมตะวนตกเฉยงใต วธการท าประมงปมา จะท าการประมงในชวงเวลากลางวนและกลางคน โดยวางลอบปชวงบายทงไว 1 คน แลวจงกลอบในตอนเชา หรอวางลอบในชวงเยน ทงไว 4-6 ชวโมงจงกลอบ การท าประมงลอบปมา สามารถท าไดทกวนทงชวงน าเกดและน าตาย โดยเฉพาะแหลงท าการประมงทมระดบน าลกชวง 5-20 เมตร (ก าพลและคณะ, 2556)

1.2 โลหะหนก (Heavy metal) โลหะหนกมคณสมบตทางกายภาพทคลายกนแตคณสมบตทางเคมแตกตางกน โดย

ค ณสมบตทางเคมทส าคญคอ มค า เลขออกซเดชนไดหลายคา สามารถรวมตวกบสารประกอบอนทรย ท าใหเกดสารประกอบใหมทเสถยรกวาเดม (มนส, 2538) โลหะหนกเปนองคประกอบของหนเปลอกโลกดงนนจงพบโลหะหนกอยทวไปในสงแวดลอม เนองจากการกดเซาะและพงทลายท าใหโลหะบางสวนถกชะพาออกสสงแวดลอม (Santos และคณะ, 2005) และอกสวนหนงเกดจากมนษยน ามาใชประโยชนและปลอยลงสสงแวดลอม ซงโลหะบางชนดมความจ าเปนตอสงมชวตเมอไดรบในปรมาณทเหมาะสม หากปรมาณทไดรบมากเกนไปกจะเปนพษตอสงมชว ต เช น สงกะส (zinc; Zn), โครเมยม (chromium; Cr) , ทองแดง (copper; Cu), แมงกานส (manganese; Mn) และเหลก (iron; Fe)โลหะหนกบางชนดไมมความจ าเปนตอรางกายในการด ารงชวตและมพษสงเชน แคดเมยม (cadmium; Cd), ตะกว (lead; Pb) และปรอท (mercury; Hg) (Clark, 1992) โลหะหนกสามารถเปลยนรปจากรปทละลายน า (dissolved forms) ไปเปนสารประกอบเชงซอน (complex molecules) หรอเกดเปนอนภาคคอลลอยด (colloid) และตกตะกอนรวมอยกบตะกอนบนพนทองน า แตการเปลยนแปลงทางเคมยงเกดขนอยางตอเนอง โดยกระบวนการไดอะเจเนซส (diagenesis) ซงขนอยกบองคประกอบของตะกอน และสภาวะทางกายภาพและเคมของสงแวดลอม

8 บรเวณนน เมอสภาวะทางกายภาพและเคมในแหลงน าเปลยนแปลงเชน การสะสมของโลหะในดนตะกอนจะเกดขนเมอมคา pH สง และโลหะจะตกตะกอนเมอน ามสภาพเปนดาง หรออาจตกตะกอนรวมกบโลหะชนดอน ๆ (วรวทย , 2547) ท าให แหลงน านนมโลหะหนกบางสวนละลายอยในน าและบางสวนสะสมอยในตะกอนดน ซงสงมชวตสามารถรบโดยตรงผานการดดซมและรบโดยออมผานทางหวงโซอาหาร

1.3 กำรเขำสรำงกำยของโลหะหนกในสตวน ำ สารพษจะเขาสรางกายของสตวน าไดทางเหงอก ผวหนง และทางเดนอาหารดวย

การกนอาหารทมการปนเปอนของสารพษเปนหลก ผานทางสงแวดลอมบรเวณทสตวน าอาศยอย เชน น า ดน และหวงโซอาหาร โดยในสตวน าพบวาเหงอกเปนทางทสารพษจะซมผานเขาสรางกายไดเปนอยางด ผานกระบวนการหายใจ (มธรสและจฑามาศ, 2549) หรอการแลกเปลยนกาซในสตวน าทางผวหนง และทางเดนอาหาร สารพษตองผานเยอหมเซลลของเซลลผวหนง และเซลลบผวของทางเดนอาหาร เพอเขาสกระแสโลหต จากกระแสโลหตสารพษกจ าเปนตองผานเยอหมเซลลของเซลลในอวยวะตาง ๆ ของรางกาย สารพษหลายชนดกระจายตวเขาสเนอเยอและอวยวะเปาหมายของสารพษโดยตรง หรอสารพษบางชนดสะสมทอวยวะหนงกลบไมท าใหเกดพษตออวยวะนนแตกลบเปนพษตออวยวะอน เชน ตะกวมการสะสมอยท กระดกแตไมออกฤทธต อกระดก พบวาตะกวออกฤทธต อระบบประสาท (ชยวฒนและคณะ , 2536) นอกจากนพบวาตบและไต เปนอวยวะทเก บสะสมสารพษมากกวาอวยวะอน เนองจากตบและไตท าหนาทหลกในการก าจดสารพษออกจากรางกาย แตความเปนพษจะสงผลตอรางกายมากหรอนอยขนอยกบปรมาณของสารพษทไดรบเขาสรางกาย หากไดรบในปรมาณทสง โอกาสการเปนพษกเพมมากขนทงนกข นอยกบขนาดและลกษณะนสยของสตวแตละชนด เชนกระบวนการหายใจของปลา ปลาทเปนปลาทวายน าเรวจะปลอยใหปากและชองเหงอกเปดอยตลอดเวลา เพอรบน าทมนวายผานไป สวนปลาทอยพนทะเล จะมชองเหงอกกวางและใหญ ปากจะไมเปดกวางในขณะทหายใจเขาการหายใจจะชาและลก เปนตน และรปแบบทางเคมของสารพษ เชน การกระจายของตะกวในน าทะเล รปแบบทางเคมจะขนอยกบ ลกษณะทางภมศาสตร คณสมบตของน าทะเล เชน pH ความกระดาง อณหภม และความเคมของน าทะเล ตะกวสามารถรวมตวกบไอออนบางชนดในน าทะเล เชน Cl-, SO4

2-และ CO32- ในสภาพทมความเคมสง พบตะกวในรป PbCO3

และ PbCl+ เปนตน (วมล, 2540; สวจน, 2549)

1.3.1 กำรแลกเปลยนกำซของสตวน ำทอาศยอยในน าจะไดรบกาซออกซเจนซงละลายอยในน าโดยการแพรเขาสอวยวะหายใจโดยตรง กาซออกซเจนในน ามปรมาณ 0.446 เปอรเซนต เทานน ซงนอยกวาในอากาศมาก เพราะในอากาศมปรมาณออกซเจนถง

9 21 เปอรเซนต ดงนนสตวทอาศยอยในน า จงตองใหน าไหลผานบรเวณทมการแลกเปลยนกาซอยางเรว เพอใหไดกาชปรมาณมากและเพยงพอตอการด ารงชวต (ประสงค, 2538)

1.3.1.1 ปลำ ใชเหงอก (gill) ในการหายใจ โดยเหงอกของปลาจะมลกษณะเปนแผง เรยกแตละแผงวากลลอาช (gill arch) แตละกลลอาชจะมแขนงแยกออกมาเปนซ ๆ มากมายเรยกแตละซนวากลลลาเมลลา (gill lamella) ซงภายในกลลลาเมลลาแตละอนจะมรางแหของเสนเลอดฝอยอย และบรเวณกลลลาเมลลาจะเปนบรเวณทมการแลกเปลยนกาซ ซงเปนการเพมพนททจะสมผสกบน าไดมากขน ท าใหออกซเจนในน าแพรเขาสเส นเลอดฝอยภายในเหงอกไดอยางเพยงพอและในขณะเดยวกนกาซคารบอนไดออกไซดในเสนเลอดฝอยกจะแพรออกจากเสนเลอดฝอยเขาสน ารอบตวปลาไดอยางดดวย นอกจากนปลาเปนสตวน าทวายน าอยเสมอ ท าใหมน าทมออกซเจนผานเขาสปากและเหงอกอยตลอดเวลา จงชวยใหปลามการแลกเปลยนกาซไดดยงขน (ประสงค, 2538)

1.3.1.2 ปและกง เปนสตวน ากลมครสเตเซยนทใชเหงอกในการหายใจเชนเดยวกน โดยเหงอกของปจะอยบรเวณชองเปดทฐานของกามป เหงอกของกงจะอยภายในชองเหงอก (gill chamber) ใตคาราเปซ (carapace) ซงคลมเซฟาโรทอแรกซ (cephalothorax) อยทเหงอกจะมเลอดมาเลยงเปนจ านวนมาก กงจะท าใหเกดน าไหลวนเวยนและผานเขาสชองเลก ๆ ใกลรยางคขา เพอใหน าไหลเขาสชองเหงอกและเกดการแลกเปลยนกาซทเหงอกตอไป (ประสงค, 2538; บพธและนนทพร, 2540)

1.3 .1.3 หมก เปนพวกไม ม เปลอกมกจะมเหงอก 1 ค เร ยกว าไดบรานเซย(dibranchian) อยภายในชองตว น าทไหลผานล าตวหมกจะถกดนออกทางชองไซฟอน (siphon) ท าใหหมกไดประโยชน 2 ประการคอ การแลกเปลยนกาซเพอการหายใจและการเคลอนท (ประสงค, 2538)

1.3.2 พษของโลหะหนกตอสตวน ำ 1.3.2.1 พษของตะกวตอสตวน ำ พษของตะกวตอสตวน าโดยเฉพาะปลานนจะท าใหการเจรญเตบโตลดลง และท าให

ระบบตาง ๆ ของรางกายสตวสตวน าเสอมลง และเซลลเนอเยอบผวบรเวณเหงอกถกท าลาย นอกจากนตะกวจะจบตวกบเมอกและสะสมบรเวณเหงอกของปลาท าใหความสามารถในการแลกเปล ยนออกซเจนลดลง หากได รบสารน เปนเวลานานก อาจท าให ปลาตายได (ณฎฐารตนและสมเกยรต, 2526)

10 1.3.2.2 พษของแคดเมยมตอสตวน ำ

แคดเมยมจะท าใหเกดการจบตวของเมอกทบรเวณเหงอกของปลาท าใหปลาขาดออกซเจน และท าใหเกดการเสยสมดลของเกลอแรภายในตวปลาสงผลตอการขบถายของเสย เมอไดรบปรมาณความเขมขนสงอาจท าลายเนอเยอบางสวนของอวยวะตาง ๆ รวมถงท าใหสญเสยความสามารถในการสบพนธหรอท าใหอตราการเจรญเตบโตของสตวน าลดลง (ณฎฐารตน และสมเกยรต, 2526)

1.3.2.3 พษของโลหะหนกทองแดงตอสตวน ำ ทองแดงเปนธาตทจ าเปนแกสตวน าหลายชนด เชน พวก mollusk และ crustacean

โดยเปนสวนประกอบของ haemocyanin ในเลอด แตมปรมาณทองแดงทส งเกนไปกอาจเปนพษตอสตวน าได และโลหะหนกทองแดงในบางรป เชน รปของ CuSO4 อาจท าใหเกดตะกอนกบสงทเหงอกปลาขบออกมาและมผลท าใหปลาตายได เนองจากมผลตอการแลกเปลยนกาชทผดปกตและสารดงกลาวยงท าลายเซลลทอย ตามเหงอกปลาอกดวย (ณฎฐารตนและสมเกยรต, 2526)

1.3.2.4 พษของสงกะสตอสตวน ำ สงกะสมผลตอสตวน าคลายคลงกบทองแดง คอเขาไปท าลายเซลลบรเวณซเหงอก

และมผลตอระบบสบพนธ วางไข นอกจากน ถ ามปรมาณมากเก นไปยงมผลตอการเจรญเตบโตของสตวน า (ณฎฐารตนและสมเกยรต, 2526)

1.4 ควำมเปนพษของโลหะหนกตอมนษย 1.4.1 ตะกว (Lead: Pb) เปนโละหะทออนมากจงดดงายมาก มสขาวอมฟาเมอถกตดใหม ๆ แตเมอทงไวจะถกออกซไดซเปลยนเปนสเทาทบ พบการกระจายอยทวไปในสงแวดลอม มปรมาณเฉลยบรเวณเปลอกโลกประมาณ 10-15 ไมโครกรมตอกรม มคณสมบตเดนคอ ทนการกดกรอนจากสารเคมไดด มความยดหยนสง และการน าไฟฟาต า (กรมทรพยากรธรณ, 2550) จงเปนโลหะหนกอกชนดหนงทมนษยน ามาใชประโยชนในทางอตสาหกรรมตาง ๆ เชน การเชอมโลหะหรอบดกร ผลตพลาสตก หลอตวอกษรส าหรบเปนตวพมพ ส แบตเตอรรถยนต และแผนหมสายเคเบลไฟฟา (กรรนการ, 2552)

ตะกวเปนธาตทไมมประโยชนส าหรบรางกายทงพชและสตว ตรงกนขามกลบสรางปญหามลภาวะใหกบประชาชนดวยการเพมปรมาณตะกวตกคางสะสมในสงแวดลอมคอในอากาศ ในดน ในน า ในพช และในสตว ซงมผลกระทบตอสขภาพของประชาชน เพราะทงน า พช และสตวทใชเปนอาหารมกจะปนเปอนดวยตะกวซงไดมาจากอตสาหกรรมดงกลาว

ตะกวสามารถเขาสรางกายไดทงทางปาก ทางจมก และผวหนง โดยทางจมกไดรบจากการท างานทสมผสตะกวโดยตรง สวนทางผวหนงผานเฉพาะเมอมบาดแผล สวนทางปากผาน

11 การกนอาหารทมการปนเปอนตะกว เมอตะกวเขาไปในรางกายจะกระจายตวไปทน าเลอดและเนอเยอออนอยางรวดเรว โดยจะอยในเมดเลอดแดงเปนหลก (95-99 เปอรเซนต) นอกจากนจะไปสะสมไวทตบ ไต ปอด มาม และกระดก พษของตะกวมผลกระทบตอการท างานของอวยวะและระบบตาง ๆ เชน ระบบประสาท ไต ตอมไรทอ และกระดก ซงขนอยกบอายและปรมาณของตะกวทไดรบ แตผลกระทบทรนแรงคอ เกยวกบของกบการบกพรองของพฒนาการดานการเรยนรและพฤตกรรมของเดกทารกและเดกเลก (กรรนการ, 2552)

1.4.2 แคดเมยม (Cadmium: Cd) เปนธาตทคอนขางหาไดยาก มอยนอยในธรรมชาต ลกษณะออนนม สขาวอมฟาหรอเงนเทา มครงชวตยาวนานมากประมาณ 20-40 ป มกพบปนอยกบแรสงกะส ตะกว ทองแดง และดบก ในธรรมชาตมกจะรวมตวกบก ามะถนเปนแคดเมยมซลไฟด ซงมสเหลองอยในแร grunockite และมกปนอยกบแรสงกะสซลไฟด ส าหรบในโรงงานถลงสงกะสพบวาแคดเมยมเปนผลพลอยได แคดเมยมมความทนทานตอการกดกรอนดมากจงใชเพอเคลอบโลหะ นอกจากนนใชในอตสาหกรรมผลตแกวส ป ย แบตเตอร เชอมโลหะ ใชผสมกบซลเนยมในการผลตส ผสมในน ามนเครอง ยางและพลาสตก เปนตน (กรรนการ, 2552; นธยาและวบลย, 2553)

แคดเมยมเปนธาตทไมมความจ าเปนตอรางกายและเปนโทษตอรางกาย โดยรางกายสามารถรบแคดเมยมไดทงทางปาก และทางจมก แตพบวาการดดซมจากการท างานโดยผานการสดดมผานปอดสง 50 เปอรเซนต การเกดพษจากการปนเปอนของแคดเมยมในรางกายในปรมาณสงท าใหคนหรอสตวเปนหมนหรอเปนมะเรงได โรคความดนโลหตสง สงผลตอไตและกระดก และท าใหเกดโรคโลหตจางเนองจากแคดเมยมจะเขาไปรบกวนการดดซมเหลกเขารางกายและมผลเลกนอยทท าใหเมดเลอดแดงแตก นอกจากนพบวาตบเปนอวยวะเปาหมายหลกหนงของการรบสมผสแคดเมยม แมวาการท างานของตบจะลดลงไมมาก แตพบระดบเอนไซมตบเพมไดเลกนอยในน าเลอด ซงสงผลใหเนอตบตาย (กรรนการ, 2552)

1.4.3 ทองแดง (Copper: Cu) เปนโลหะทออนดดแปลงรปไดงาย สแดงอมชมพ เพราะมสมบตการน าไฟฟาและความรอนไดด ทนตอการผกรอน แขงแรง ดงเปนเสนและตเปนแผนบาง ๆ ได นยมใชประโยชนในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน ในการท าอปกรณไฟฟา สายไฟฟาอปกรณเครองวทย โทรทศน โทรเลข โทรศพท เครองจกรกล เครองยนตตาง ๆ ตลอดจนเครองมอวทยาศาสตรและอาวธยทโธปกรณตาง ๆ เปนสวนประกอบส าคญในโลหะผสมหลายชนด เชน ทองเหลอง ทองบรอนซ นอกจากนแลวยงใชท าเครองประดบทมคารวมถงงานศลปะตาง ๆ (กรมทรพยากรธรณ, 2550; กรรนการ, 2552)

ทองแดงเปนแรธาตจ าเปนตอสงมชวต และมพษดวยเกลอของทองแดงมพษมากกวาโลหะธาตทองแดง โดยเฉพาะ copper sulfate ซงใชเปนสารฆาเชอราและสาหราย รางกาย

12 สามารถรบทองแดงไดทงทางปาก จมกและการสมผส แตการเกดภาวการณกระตนภมไวทผวหนงจากสารประกอบทองแดงมนอยมาก สวนใหญจากการสดดมและผานการกนอาหารทม การปนเปอนทองแดง

พษของทองแดง ถารางกายมการดดซมทองแดงปรมาณมาก จะท าใหเมดเลอดแดงแตกมากอยางเฉยบพลนและปสสาวะมเลอด อาจเกดเซลลตบตาย รวมกบอาการดซาน ความดนโลหตต า หวใจเตนเรว หายใจเรว ไตเสอม ไตวายเฉยบพลน และอาการทางระบบประสาทสวนกลาง เชน วงเวยน ปวดศรษะ และชกได โดยอวยวะเปาหมายหลกของทองแดงคอ ระบบทางเดนอาหาร ตบ ไต ระบบประสาทสวนกลาง และระบบหวใจและหลอดเลอด มผลตอระบบกลามเนอ ผวหนง หรอตา การเกดพษเรอรง มอวยวะเปาหมายหลกคอ ตบ ตวอยางเชน โรควลสน (Wilson’ s disease) เปนโรคทางพนธกรรม ทเกดจากการสะสมทองแดงเรอรงเกดจากการกนอาหารเสรมทมทองแดงปรมาณสง หรอดมน าทมทองแดง อาการจากการรบสมผสเรอรงคอ สงผลกระทบตอระบบประสาทสวนกลางและโลหตจากเมดเลอดแดง แตโลหตทเกดขนจากทองแดงนเปนผลทตยภมจากการตายของเซลลตบ สงผลใหมการปลอยทองแดงออกมาสกระแสเลอดแลวเกดการท าลายเมดเลอดแดง (กรรนการ, 2552)

1.4.4 สงกะส (Zinc; Zn) เปนโลหะทแขง สขาวเงนอมฟา พบมากในธรรมชาตในรป Zinc sulfide, Zinc carbonate, Zinc oxide, Zinc silicate มคณสมบตเดนคอ ทนการกดกรอนจากสารเคม มความยดหยนด และจดหลอมเหลวต า สวนใหญนยมใชในอตสาหกรรมเคลอบโลหะ เชน เคลอบเหลกปองกนสนม นอกจากนนยมใชดานอตสาหกรรมงานกอสราง อตสาหกรรมขนสง อปกรณไฟฟา อตสาหกรรมจกรกล การชบสอปกรณตาง ๆ เพอยดอายการใชงาน การหลอแมพมพ การผลตทองเหลอง อตสาหกรรมทางการแพทย เ ปนตน (กรมทรพยากรธรณ, 2550; กรรนการ, 2552) สงกะสเปนแรธาตกลมทรางกายตองการเพยงเลกนอยแตกมความส าคญ และจ าเปนตอสงมชวต โดยเฉพาะอยางยงตอกระบวนการท างานของระบบตาง ๆ ทตองใชเอนไซมซงมสงกะสเปนองคประกอบ มความสมพนธกบพฒนาการของเดก เกยวของกบพฤตกรรมและความสามารถในการเรยนร และการท างานของระบบสบพนธ โดยรางกายสามารถรบสงกะสไดจากทางจมก และทางปาก ในสภาวะทรางกายปกต ปรมาณสงกะสทกนเขามา 20-30 เปอรเซนต จะดดซมผานทางเดนอาหารได การดดซมของสงกะสจะอยภายใตอทธพลของฟอสฟอรส แคลเซยมและเสนใยอาหาร แตเมอดดซมเขาแลว สงกะสกจะกระจายไปทวรางกายปรมาณมากสดพบทกลามเนอ กระดก ทางเดนอาหาร สมอง ผวหนง ปอด หวใจ และตบออน เมออยในเลอดสงกะสประมาณ 2 ใน 3 สวนจะจบอยกบโปรตนอลบมน เสนทางการขบถายหลกคอทางอจจาระและสวนนอยขบถายทางปสสาวะนอกจากนสงกะสเขาสรางกายจะไปสะสมทตบและไต และถามปรมาณมากจะไปท าลายอวยวะภายใน ท าใหเกดโรคโลหตจาง การท างานของตบและไตลมเหลว เกดความผดปกตของ

13 โครโมโซม หากไดรบเกน 2 กรม จะท าใหอาเจยน ทองเสย เปนไข และท าใหขาดธาตทองแดง เนองจากการมสงกะสมาก ๆ เปนการกระตนใหเซลลล าไสสราง Intestinal Binding Protein ซงโปรตนตวนจะจบกบทองแดงไดดกวาจบกบสงกะส ท าใหทองแดงอยในสภาพทไมสามารถถกดดซมได รางกายจงไมสามารถน าทองแดงมาใชได ท าใหเกดสภาวะการขาดทองแดง (วรนนท, 2538; กรรนการ, 2552)

1.5 เครองมอวเครำะหโลหะหนก Inductively Coupled Plasma Mass Spectroscopy (ICP- MS)

Inductively Coupled Plasma Mass Spectroscopy (ICP-MS) เปนวธการวเคราะหธาตโดยหลกการของอะตอมมกสเปกโทรสโกป (atomic spectroscopy) ซงวธเปนการวเคราะหโดยอาศยกระบวนการคายพลงงานของอะตอม สามารถวเคราะหธาตไดพรอมกนหลายตวในเวลาเดยวกน และมความไวในการวเคราะหสง สามารถวดไดในระดบต ามาก ระดบ part per billion (ppb) หรอ part per trillion (ppt) สามารถประยกตใชงานไดหลายประเภท เชน ดน น า หน แร พช หรอสตว (มาณพ, 2551; ลาวลย, 2552)

หลกกำร กระบวนการของการวเคราะหดวยเครอง ICP-MS เปนการใชพลงงานจากพลาสมา

ในการยงอเลกตรอนใหหลดจากวงแหวนชนนอกของอะตอม ท าใหเกดไอออนประจบวกของสารตวอยาง ไอออนนจะถกแยกและวดดวยเครองแมสสเปกโทรมเตอร ซงมความสมพนธโดยตรงกบความเขมขนของตวอยาง

วธกำร คอ สารละลายทท าการวเคราะหจะถกสงเขาเครอง โดยสารละลายจะถกเปลยนใหเปนละอองลอย (aerosol) ดวยกระบวนการ nebulization แลวสารละลายตวอยางทเปนละอองนจะถกพาเขาพลาสมาของ ICP torch ซงพลาสมาเผาตวอยางใหแตกตวเปนอะตอมหรอไอออน โดยใช Argon plasma จากนนไอออนทเกดขนในพลาสมาจะมาทอนเทอรเฟส (Interface) ซงประกอบดวย sample cone และ skimmer cone ตามล าดบ ผลจากรปทรงของอนเทอรเฟสนท าใหความดนลดลง จากความดนบรรยากาศมาสความดนสดทายมคาประมาณ 10-5-10-7Torr ไอออนเดนทางผานอนเทอรเฟสมาทระบบ ion optic ซงท าหนาท ปรบเส นทางการเดนของไอออน เพอใหได ความไวในการตรวจวดสงสด องคประกอบทเปนกลางคอ ทไมมประจ จะถกก าจดออกจากล าอนภาคในชนนโดยปมสญญากาศ หรอโดยการชนกบ photon ท าใหมแตไอออนเพยงล าพงทสามารถผานไปท mass spectrometer จากนนจงแยกไอออนออกเปนสวน ๆ โดยอาศยความแตกตางของสดสวนของมวลตอประจ (m/z) ของไอออนแตละชนด โดยใช quadrupole กอนตรวจวดปร ม าณด ว ย electron multiplier detector เพ อ ว ดออกมา เปนส ญญาณซ ง ส ามารถ

14 เปลยนเปนความเขมขนได ในการควบคมแตละขนตอนตลอดจนขอมลทไดจะถกพมพหรอเกบไวดวยเครองคอมพวเตอร (ภาพท 1-6) (มาณพ, 2551; ลาวลย, 2552; Thomas, 2004)

ภาพท 1-6 องคประกอบทส าคญของเครอง Inductively coupled plasma mass spectrometer (ICP-MS) ทมา : บรษทเพอรกนเอลเมอรจ ากด, 2551

โดยในการวจยครงนไดท าการวเคราะหปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะสในเน อเยอสตวทะเลเศรษฐกจ แบงเปน 5 ชนดไดแก ปลาผวน าคอปลาท(Rastrelliger brachysoma), ปลาหนาดนคอปลาเหดโคน (Sillago sihama) กงคอกงแชบวย (Penaeus merguiensis) หมก คอ หมกหอม (Sepioteuthis lessoniana) แล ะป คอ ป ม า (Portunus pelagicus) ซงจากขอมลการวเคราะหโลหะหนกในพนทตาง ๆ ในเนอเยอของปลา กง และปมา สามารถตรวจพบปรมาณโลหะหนกทมค าต ามาก เครองมอ วเคราะหโลหะหนกInductively Coupled Plasma Mass Spectroscopy (ICP-MS) ม detection limit ต าและมความไวสง สามารถระบความเขมขนของธาตไดระดบ part per billion (ppb) จงเปนเครองมอทเหมาะสมในการวเคราะหปรมาณโลหะหนกในเนอเยอสตว ทะเลเศรษฐกจชนดตาง ๆ ส าหรบการวจยในครงน

15 1.6 กำรปนเปอนของโลหะหนกในสตวน ำ

การปนเปอนของโลหะหนกในสตวสตวน าเปนอกเรองหนงทประชาชนใหความสนใจเพราะอาจสงผลตอสขภาพจากการบรโภคอาหารทมการปนเปอนโลหะหนก เนองจากโลหะหนกทปนเปอนในสงแวดลอมจะสะสมอยในแหลงน าและตะกอนดนและมการถายทอดในหวงโซอาหาร (มลวรรณ, 2545; วรวทย, 2547; Fabris et al., 2006) เมอสงมชวตทอยในแหลงน ามโอกาสในการสะสมปรมาณโลหะหนก และมการถายทอดผานทางหวงโซอาหาร ท าใหมนษยซงเปนผบรโภคล าดบสงสดในหวงโซอาหารมโอกาสรบและสะสมโลหะหนกในรางกาย ซงมความเสยงทจะไดรบอนตรายตอสขภาพจากการบรโภคอาหารทมการปนเปอนโลหะหนก ดงนนจงท าใหมผสนใจศกษาการปนเปอนของโลหะบางชนดในสตวทะเลเศรษฐกจและอาหารทะเลจากพนทตาง ๆ ดงตารางท 1-1

16

ตารางท 1-1 งานวจยทศกษาการปนเปอนปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจในแตละพนท

พนทศกษำ ชนดสตวทะเลเศรษฐกจ ปทศกษำ โลหะหนก (มลลกรมตอกโลกรม น ำหนกเปยก)

เอกสำรอำงอง ตะกว แคดเมยม ทองแดง สงกะส

ชายฝงตะวนออกของอาวไทย ปลาท Rastrelliger brachysoma 2538 - - - - ศภวตรและคณะ (2542) สะพานปลากรงเทพฯ ปลาท Rastrelliger brachysoma 2541-2542 0.305±0.100 0.096±0.060 - - สภาพรและนรชา (2554)

ปลาลง Rastrelliger karnagurta 0.233±0.028 0.042±0.008 - - แหลงประมงฝงอาวไทย (จ.ตราด ถง จ.ปตตาน)

ปลาท Rastrelliger brachysoma 2546-2548 0.142 0.149 1.7 - สมชายและคณะ (2551)

แหลงประมงฝงอนดามน (จ.ระนอง ถง จ.สตล)

ปลาลง Rastrelliger karnagurta 0.205 0.167 1.98 -

ปลาท Rastrelliger brachysoma 0.091 0.064 1.56 - ปลาลง Rastrelliger karnagurta 0.061 0.06 1.28 - อาวเบงกอลและทะเลอนดามน ปลาลง Rastrelliger karnagurta 2550 - 0.043±0.011 - - สภาพร (2552) แหลมฉบงถงนาเกลอจงหวดชลบร

ปลาเหดโคน Sillago sihama ม.ย.50 ‹0.006 0.007 0.038 7.74 แววตาและคณะ (2552)

ส.ค.50 ‹0.006 0.006 0.186 6.36 Agusan River, Philippines ปลาเหดโคน Sillago sihama - - - - - Roa และคณะ (2010) อาวนครศรธรรมราช กงแชบวย Penaeus merguiensis 0.021-0.741 0.008-0.245 - - สมชายและคณะ (2549) เกาะลอยถงโรงกลนน ามนไทยออยล จงหวดชลบร

กงแชบวย Penaeus merguiensis ม.ย.50 0.012 0.078 105.3 19 แววตาและคณะ (2552)

สะพานปลา จ.สมทรปราการ หมกหอม Sepioteuthis lessoniana 2529-2531 - 0.09±0.07 2.06±0.72 10.39±1.90 อรพนท (2536)

17

ตารางท 1-1 (ตอ)

พนทศกษำ ชนดสตวทะเลเศรษฐกจ ปทศกษำ โลหะหนก (มลลกรมตอกโลกรม น ำหนกเปยก)

เอกสำรอำงอง ตะกว แคดเมยม ทองแดง สงกะส

ชายฝงตะวนออกของอาวไทย หมกหอม Sepioteuthis lessoniana 2538 - - - - ศภวตรและคณะ (2542)

อาว Seine ประเทศฝรงเศส หมกหอม Sepioteuthis lessoniana 1989-1991 0.65±0.05 2.03±0.07 104±3.0 145±7.0 Miramand และคณะ (2006)

อาวนครศรธรรมราช ปมา Portunus pelagicus 2551-2552 - 0.01 - - ฉตรชยและจนทรา (2553)

18

1.7 เกณฑมำตรฐำนปรมำณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ระดบของตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะสในสงแวดลอมในแตละพนทมคามากนอยแตกตางกนไป ขนอยกบสภาพภมศาสตรของแตละพนทรวมถงปจจยทางธรณเคมวทยา และกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนบรเวณดงกลาว ดงนนในการตรวจสอบวาในพนทใดพนทหนงพบปรมาณโลหะหนกในสตวน าในระดบใดและเปนอนตรายตอสงมชวตบรเวณนนหรอไม สงผลตอสขภาพผบรโภคหรอไมนนจะตองเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานของแตละพนทเปนหลก ซงแตละประเทศไดก าหนดเกณฑมาตรฐานปรมาณโลหะหนกทง 4 ชนด ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 1-2

19

ตารางท 1-2 ระดบของโลหะหนกทอนญาตใหมไดในสตวน า (หนวยมลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ในประเทศตาง ๆ เกณฑมำตรฐำนประเทศ ประเภทผลตภณฑ ตะกว แคดเมยม ทองแดง สงกะส เอกสำรอำงอง

ไทย อาหาร 1 - 20 100 กระทรวงสาธารณสข (2529) ไทย (สงออก EU) ปลา 0.3 0.05 - - กองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน า และ ไทย (สงออก EU) กง กง ป 0.5 0.5 - - ผลตภณฑสตวน า (2554) ไทย (สงออก EU) หอย 2 ฝา 1.5 1 - - " ไทย (สงออก EU) หมก 1 1 - - "

EU ปลา 0.3 0.05 - - Barroso (2014) EU กง กง ป 0.5 0.5 - - " EU หอย 2 ฝา 1.5 1 - - " EU หมก 1 1 - - "

ออสเตรเลยและนวซแลนด หอยและหมก 2 2 - - Australian Government ComLaw (2015) ออสเตรเลยและนวซแลนด ปลา 0.5 - - - "

จน ปลา 0.5 0.1 - - Woolsey (2010) จน กง กง ป 0.5 0.5 " จน หอย 1.5 2 - - "

แคนาดา ปลาและผลตภณฑปลา 10 - 100 100 Uthe and Bligh (1971) ทสมาเนย ปลา - 5.5 30 40 Eustace (1974) รสเซย ปลา 1 0.2 - - Haas (2012) รสเซย กง กง ป หอย และหมก 10 2 - - "

20

1.8 ลกษณะพนทจงหวดสตล

1.8.1 ทตงและอำณำเขตจงหวดสตล เปนจงหวดสดเขตชายแดนภาคใตของประเทศไทย ดานฝงทะเลอนดามน หางจากกรงเทพฯ 973 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยงดงน ทศเหนอ ตดตอกบอ าเภอรตภม จงหวดสงขลา อ าเภอปาบอน จงหวดพทลงและ

อ าเภอปะเหลยน จงหวดตรง ทศใต ตดตอกบรฐเปอรลสและรฐเคดาห ประเทศมาเลเซย ทศตะวนออก ตดตอกบอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลาและรฐเปอรลสประเทศมาเลเซย ทศตะวนตก ตดตอกบทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย

โดยพนทบนบกมเทอกเขาบรรทดและสนกาลาครเปนเสนกนอาณาเขตระหวางจงหวดสตลกบจงหวดอน ๆ และประเทศมาเลเซย (ส านกงานจงหวดสตล, 2557)

1.8.2 ลกษณะภมประเทศ พนททางทศเหนอ และทศตะวนออกเปนเนนเขาและภเขาสง โดยมเทอกเขาส าคญ ๆ คอ ภเขาสนกาลาคร พนทคอย ๆ ลาดเอยงลงสทะเลดานตะวนตก และทศใตมทราบแคบ ๆ ขนานไปกบชายฝงทะเล ถดจากทราบลงไปเปนปาชายเลน น าเคมขนถง มปาแสมหรอปาโกงกางอยเปนจ านวนมาก นอกจากนนจงหวดสตลเปนจงหวดทมล าน าสายสน ๆ ไหลผานซงเกดจากภเขาโดยรอบ พนททางตอนเหนอ และทศตะวนออกของจงหวดประกอบดวยภเขามากมายสลบซบซอนโดยมทวเขานครศรธรรมราชแบงเขตจงหวดสตลกบจงหวดสงขลา และทวเขาสนกาลาครแบงเขตประเทศไทยและประเทศมาเลเซย นอกจากนน ยงมภเขานอยใหญอยกระจดกระจายในตอนลางและชายฝงตะวนตก ภเขาทส าคญ ไดแก เขาจน เขาบารง เขาหวกาหมง เขาใหญ เขาทะนาน เขาควนกาหลง และเขาโตะพญาวง มล าน าธรรมชาตทส าคญ ไดแก คลองบาราเกต คลองทาจน คลองล าโลนนอย คลองก าบง และคลองละง ซงมความยาวประมาณ 73 กโลเมตร ตนน าอยบรเวณเทอกเขาดานใตของจงหวดตรงและสงขลา ไหลมาทางดานเหนอของจงหวดตามแนวเสนแบงเขตอ าเภอละง และอ าเภอควนกาหลง ความยาวประมาณ 47 กโลเมตร ไหลมาบรรจบกบคลองปากบารา (ส านกงานจงหวดสตล, 2557)

1.8.3 ลกษณะภมอำกำศ พนทจงหวดสตลไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอทพดผานอาวไทย และลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจากมหาสมทรอนเดย ลกษณะภมอากาศเปนแบบรอนชน ม 2 ฤด คอ ฤดรอนกบฤดฝน ฤดรอนเรมตงแตเดอนมกราคมถงเมษายน ระยะนเปนชวงวางของฤดมรสมจะมลมจากทศตะวนออกเฉยงใตพดปกคลม ท าใหมอากาศรอนอบอาวทวไป เดอนทมอากาศรอนทสดคอเดอนมนาคม สวนฤดฝนเรมตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนธนวาคม ซงเปนฤดมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศไทยและในชวงปลายฤดฝนจะมรองความกดอากาศต าเลอน

21

ลงมาปกคลมท าใหมฝนตกมากทสดในเดอนสงหาคมและกนยายน ระหวางป 2552-2554 ปรมาณน าฝนเฉลย 2,504.7 มลลลตรตอป ปรมาณน าฝนเฉลยรายเดอนดงแสดงในภาพท 1-7 และปรมาณน าฝนระหวางป 2551-2556 เฉลย 2,507.7 มลลลตรตอป ฝนตกชกในเดอนสงหาคมและกนยายน (ตารางท 1-3)

ภาพท 1-7 ปรมาณน าฝนเฉลยป พ.ศ. 2552-2554 ทมา : ส านกงานจงหวดสตล, 2557

ตารางท 1-3 ปรมาณน าฝน และจ านวนวนทฝนตกระหวางป พ.ศ. 2551-2556

ป พ.ศ. ปรมำณน ำฝน

(มม.) จ ำนวนวน ทฝนตก

ปรมำณฝนทตก มำกใน 24 ซม.

(มม.) วนทและเดอน

2551 2,382.2 177 93.5 24 ตลาคม 2552 2,584.2 170 115.0 22 สงหาคม 2553 2,549.1 205 125.8 31 ตลาคม 2554 2,427.5 195 120.0 10 กนยายน 2555 2,595.7 195 125.0 14 มกราคม 2556 2,155.3 167 120.8 9 มถนายน

ทมา : ส านกงานจงหวดสตล, 2557

1.8.4 กำรใชประโยชนทดน ประชาชนสวนใหญในอ าเภอละง จงหวดสตลประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก การท า

สวนยางพารา ปาลมน ามน การท านา การท าสวนไมผล และประมง สวนการท าเหมองแรจะอยในเขตอ าเภอควนกาหลง อ าเภอทงหวา ซงมแหลงก าเนด ไดแก แรแบไรต แรหน แรพลวง แร

0

100

200

300

400

500

600

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

มลลล

ตรตอ

เดอน

เดอน

ปรมำณน ำฝนเฉลย 2552-2554

2552

2553

2554

22

ทองค า เปนตน นอกจากนยงมการใชประโยชนพนทชายฝงในการเพาะเลยงสตวน าชายฝง เชน การเลยงปลา และการเลยงกงทะเล รวมถงกจกรรมการทองเทยวทางทะเลเนองจากมอทยานแหงชาตและหมเกาะทไดรบความนยมจากนกทองเทยวหลายแหง เชน อทยานแหงชาตตะรเตา เกาะอาดง เกาะหลเปะ เกาะหนงาม เกาะบ-โหลน เปนตน

สวนอาชพทางดานอตสาหกรรมพนทจงหวดสตลมจ านวนโรงงานทงหมดขอมลป 2556 จ านวน 308 โรงงาน อตสาหกรรมทมการลงทนมากทสด คอ อตสาหกรรมอาหารประกอบดวย การสกดน ามนปาลมดบ การผลตอาหารทะเลบรรจกระปอง อตสาหกรรมยาง และอตสาหกรรมไมและผลตภณฑจากไม สวนอตสาหกรรมอน ๆ ซงโรงงานสวนใหญตงอยในเขตอ าเภอเมองสตล อยมากทสดจ านวน 109 โรง คดเปน 36 เปอรเซนต รองลงมาคออ าเภอละง จ านวน 70 โรง คดเปน 24 เปอรเซนต และอ าเภอควนกาหลง จ านวน 39 โรง คดเปน 13 เปอรเซนต ตามล าดบ (ส านกงานจงหวดสตล, 2557) ไดแสดงจ านวนโรงงานอตสาหกรรมจงหวดสตล ปพ.ศ. 2556 รายละเอยดดงน (ตารางท 1-4)

ตารางท 1-4 จ านวนโรงงานอตสาหกรรมจงหวดสตล ป พ.ศ. 2556 สำขำอตสำหกรรม จ ำนวนโรงงำน

(โรง) อตสาหกรรมการเกษตร (โรงสขาว) 90 อตสาหกรรมไมและผลตภณฑจากไม (แปรรปไมยางพารา) 34 อตสาหกรรมอาหาร (สกดน ามนปาลมดบ อาหารทะเลบรรจกระปอง น าแขง) 28 อตสาหกรรมยาง (ยางแผนผงแหง/รมควน ยางแผนแทงมาตรฐาน STR-5L 20L) 21 อตสาหกรรมขนสง (ตอและซอมเรอ ซอมรถยนต/จกยานยนต) 21 อตสาหกรรมผลตอโลหะ (อฐกอสราง ผลตซเมนต) 14 อตสาหกรรมผลตภณฑซอมโลหะ (โรงกลง เหลกดด) 10 อตสาหกรรม ปโตรเคมและผลตภณฑ (ผลตแอสฟลตคคอนกรต) 3 อตสาหกรรมเครองจกรกล (ซอมเครองยนตและอปกรณเครองยนต) 2 อตสาหกรรมเฟอรนเจอรและเครองเรอน 2 อตสาหกรรมสงพมพ 1 อตสาหกรรมเครองดม 1 อตสาหกรรมประเภทอน ๆ (โรงโมหน ขดตกดน ดดทราย หองเยน) 81 รวม 308 ทมา : ส านกงานจงหวดสตล, 2557

23

บทท 2 วธการศกษา

งานวจยครงนเปนการศกษาเปรยบเทยบปรมาณโลหะหนกตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะสในสตวทะเลเศรษฐกจบางชนด จากการท าประมงชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล ระหวางเดอนพฤษภาคม 2555 ถงเดอนมนาคม 2556 วธการด าเนนการวจยมรายละเอยด ดงตอไปน

2.1 พนทศกษา การศกษาวจยในครงนด าเนนการวจยโดยเกบตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจจากแพปลา

ชมชนในพนทอ าเภอละง จงหวดสตล เนองจากสตวทะเลเศรษฐกจทจบจากการประมงพนบาน 60 เปอรเซนต ผานระบบตลาดแพปลาชมชนเพอจ าหนายแกพอคาแมคารายยอยทมาซอเพอน าไปจ าหนายในพนท สวนอก 40 เปอรเซนต ถกจ าหนายแกพอคาแมคาทเปนนายทนทเปนผใหสนเชอปจจยการผลตแกชาวประมง (ส านกงานประมงจงหวดสตล , 2555) และการท าประมงพนบานสวนใหญจะมระยะในการท าประมงหางฝงไมเกน 5 กโลเมตร (ภาพท 2-1)

ภาพท 2-1 แผนทสถานเกบตวอยางอ าเภอละง จงหวดสตล ทมา : Thinknet Company Limited, 2008

2.2 วธการเกบตวอยาง ท าการสมเกบตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจจากแพปลาชมชนในพนทอ าเภอละง จงหวด

สตล ทจบไดดวยเครองมอประมงพนบาน และเปนชนดสตวทะเลเศรษฐกจทจบไดเกอบตลอดทงป (ก าพลและคณะ, 2556) ทก 2 เดอน จ านวน 5 ชนดสตวทะเลเศรษฐกจ ไดแก ปลาผวน า เกบตวอยางปลาท (ขนาด 15-18 ตวตอกโลกรม) ปลาหนาดน เกบตวอยางปลาเหดโคน

24

(ขนาด 30-40 ตวตอกโลกรม) กง เกบตวอยางกงแชบวย (ขนาด 20-30 ตวตอกโลกรม) หมก เกบตวอยางหมกหอม (ขนาด 1-4 ตวตอกโลกรม) และ ป เกบตวอยางปมา (ขนาด 5-10 ตวตอกโลกรม) จ านวน 10 ตวอยางตอชนดสตวทะเลเศรษฐกจ แลวแยกชนดสตวทะเลเศรษฐกจบรรจในถงพลาสตก บนทกเวลา สถานทเกบ หลงจากนนน าไปแชเยนในถงน าแขงแลวน าไปเกบรกษาดวยการแชแขงทอณหภม -20 องศาเซลเซยส เพอด าเนนการวเคราะหทางเคมในหองปฏบตการตอไป

2.3 วธเตรยมตวอยางและการวเคราะห 2.3.1 การท าความสะอาดอปกรณและภาชนะ ท าความสะอาดอปกรณทงหมดทตองใชในหองปฏบตการทางเคม โดยใชดเทอรเจนต(detergent) ท าความสะอาดและลางดวยน าปราศจากไอออน (Deionzed water, DI water) สวนอปกรณเครองแกวเมอลางท าความสะอาดแลวจะแชใน 10 เปอรเซนต HNO3 ไมนอยกวา 24 ชวโมง จากนนจะลางใหหมดฤทธกรดดวยน าปราศจากไอออนอยางนอย 3 ครง ผงใหแหงในหองปฏบตการปลอดฝ น เกบใสภาชนะจดเกบทสะอาด และปดผนกจนกวาจะน ามาใชในงานวจยตอไป

2.3.2 การเตรยมตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ 1. น าตวอยางทแชแขงมาละลายทอณหภมหอง บนทกน าหนกและความยาว ตวอยางปลาแลเฉพาะสวนทเปนเนอและหนงไมใหตดสวนของอวยวะภายใน ตวอยางกงแกะเปลอกและหวใชสวนทเปนเนอทงตวไมรวมล าไส ตวอยางหมกใชเฉพาะสวนทเปนเนอและหนงทงหมดไมรวมเครองใน และตวอยางปแยกเอาเฉพาะสวนทเปนเนอ (ภาพท 2-2) จากนนน าตวอยางเนอสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดทเตรยมไวมาบดใหเปนเนอเดยวกนดวยเครองบดไฟฟา

ภาพท 2-2 วธการเตรยมเนอเยอสตวทะเลเศรษฐกจ

25

2. น าตวอยางเนอทบดละเอยดแลวมาชงดวยเครองชงชนดละเอยดทศนยม 4 ต าแหนง ใหไดน าหนก 1 กรม น าใสในหลอดแกว 150 มลลลตร เตมกรดไนตรก (HNO3) เขมขน 5 มลลลตร ปดฝาแลววางในเครองยอยตวอยาง (Block Digestion System) ทตงอณหภมไว 140 องศาเซลเซยส นาน 2.5 ชวโมง แลวตงทงไวใหเยน (ภาพท 2-3) ถายสารละลายทยอยไดลงใน volumetric flask ขนาด 25 มลลลตรแลวปรบปรมาตรดวยน ากลนใหได 25 มลลลตร ตามวธของ AOAC (2000)

ภาพท 2-3 การชงตวอยางและการยอยตวอยางดวยเครองยอย (Block Digestion System)

2.3.3 การเตรยมสารละลายมาตรฐานรวม (Mixed Standards) โลหะหนกตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะสเพอสรางกราฟมาตรฐาน โลหะหนกตะกว และแคดเมยม เตรยมระดบความเขมขน 5, 50 และ 100 ไมโครกรมตอลตร สวนโลหะหนกทองแดง และสงกะส เตรยมระดบความเขมขน 50, 500 และ 1,000 ไมโครกรมตอลตร

2.3.4 การวเคราะหหาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ น าสารละสายทไดจากการเตรยมตวอยางในขอ 2.3.2 เขาเครอง inductively coupled plasma mass spectrometer (ICP-MS) ยหอ Perkin Elmer SCIEX รน ELAN DRC-e โดยเครองจะดดสารละลายเขาไปในระบบการท างานของเครอง แลวประมวลผลดวยเครองคอมพวเตอร ซงสามารถอานคาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ทมคาความเขมขนเปนหนวยมลลกรมตอกโลกรม ซงเปนคาทไดจากการค านวณเปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐานตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ทเตรยมในขอ 2.3.3

2.3.5 การควบคมคณภาพในการวเคราะหตวอยาง การควบคมคณภาพในการวเคราะหตวอยาง 1. ด าเนนการโดยในทกรอบของการยอยตวอยาง จะท ายอยโดยไมใชตวอยาง (Blank) และDORM-3 (สารอางองมาตรฐานซงมคาความเขมขนทแนนอนก ากบไว) รอบละ 2 ซ า จ านวน 6 ครง ซงผลการศกษารายละเอยดดงแสดงในตารางท 3-1

26

- สารอางองมาตรฐาน (Certified Reference Materials: CRM) DORM-3 (Fish Protein Certified Reference Material for Trace Metals) ของ National Research Council of Canada

2. ด าเนนการวเคราะหซ าตวอยาง 40 ตวอยางจาก 360 ตวอยาง เพอตรวจสอบความแมนย าของวธวเคราะหตวอยาง

2.3.6การวเคราะหหาความชน การวเคราะหหาความชนมข นตอนในการวเคราะห ดงน 1. อบภาชนะส าหรบหาความชนในตอบไฟฟาทอณหภม 105 องศาเซลเซยส เปนเวลา 3 ชวโมง น าภาชนะออกจากตอบไปใสไวในโถดดความชนจนกระทงอณหภมภาชนะเทากบอณหภมหอง แลวชงน าหนกภาชนะ ดวยเครองชงทศนยม 4 ต าแหนง 2. ท าซ าในขอท 1 แลวอานผลจากการชงครงทสองหากน าหนกภาชนะจากการชงครงทหนง และสองมคาผลตางของน าหนกของภาชนะไมเกน 3 มลลกรมกจะไดน าหนกทแนนอนของภาชนะ กรณทน าหนกเกน 3 มลลกรม ใหท าซ าในขอท 1 จนไดผลตางจากการชงไมเกน 3 มลลกรม 3. เมอไดน าหนกทแนนอนของภาชนะ ชงตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจทบดละเอยดทเตรยมในขอ 2.3.2 ขอท 1 ปรมาณ 3-5 กรม (ขนอยกบขนาดของชนดสตวทะเลเศรษฐกจทน ามาวเคราะห เชน ปลาท หมกหอม และปมา ตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ 1 ตว จะไดปรมาณเนอเยอคอนขางมาก จงใชตวอยางในการวเคราะหหาความชนปรมาณ 5 กรมตอ 1 ตวอยาง สวนสตวทะเลเศรษฐกจทมขนาดเลก คอ ปลาเหดโคน และกงแชบวย จะไดปรมาณเนอเยอนอย จงใชปรมาณตวอยางนอยกวาสตวทะเลเศรษฐกจทมขนาดใหญ) ใสลงในภาชนะทผานการวเคราะหหาความชนททราบน าหนกแนนอน วเคราะหหาความชนจ านวน 3 ซ าตอตวอยาง หลงจากนนน าไปอบในตอบไฟฟาทอณหภม 105 องศาเซลเซยส เปนเวลา 6 ชวโมง แลวน าภาชนะพรอมตวอยางออกจากตอบใสไปไวในโถดดความชนจนกระทงอณหภมภาชนะเทากบอณหภมหองแลวชงน าหนกภาชนะพรอมตวอยาง 4. อบภาชนะพรอมตวอยางซ าจนไดผลตางของน าหนกภาชนะพรอมตวอยาง ทชงน าหนกไมเกน 3 มลลกรมจงจะไดคาน าหนกภาชนะพรอมตวอยางเพอน าไปค านวณหาปรมาณความชน (AOAC, 1990) 5. ค านวณปรมาณความชนโดยใชสตร

ปรมาณความชน = ผลตางของน าหนกตวอยางกอนอบและหลงอบ (กรม) x 100 น าหนกตวอยางเรมตน (กรม)

27

โดยผลการศกษาปรมาณความชนในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนดทศกษา คอปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม และปมา พบวาในแตละชนดของสตวทะเลเศรษฐกจ และแตละตวอยางทท าการศกษามคาปรมาณความชนทแตกตางกน ซงในการค านวณเทยบปรมาณโลหะหนกใหอยในรปแบบน าหนกแหงนน ใชวธการค านวณโดยเทยบกบความชนในแตละตวอยาง ทงนไดสรปเปอรเซนตความชนเฉลยของสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดทศกษา รายละเอยดดงแสดงในตารางท 3-2

2.4 การวเคราะหขอมลทางสถต วเคราะหขอมลทางสถตเบองตน (descriptive statistics) โดยหาคาเฉลย (mean) คา

กลาง (median) คาเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation) คาต าสด (minimum) คาสงสด (maximum) ของขอมลปรมาณตะกว แคดเมยม ทองทอง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนด และวเคราะหความแปรปรวนโดยใช One Way ANOVA เพอเปรยบเทยบปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะสทพบในสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดในพนทศกษา และระยะเวลาในรอบปตอการปนเปอนตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส หากพบความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จะน าคาเฉลยปรมาณโลหะหนกในสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดไปเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยรายค โดยใชสถต Duncan’s multiple range test

2.5 วสดและอปกรณ 1. อปกรณส าหรบการปฏบตงานในภาคสนาม

1. ลงโฟมส าหรบเกบรกษาตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ 2. ถงพลาสตกเกบตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ 2. อปกรณในหองปฏบตการ 1. เครองชงทศนยม 4 ต าแหนง 2. กระดานวดความยาวสตวทะเลเศรษฐกจ 3. ถาด/กะละมง ถงพลาสตก 4. อปกรณช าแหละตวอยาง: มดผาตด, กรรไกรผาตด, เขยง, ถงมอยาง 5. ปเปต (Pipette) ขนาด 1 และ 5 มลลลตร 6. บกเกอร (Beaker) 7. ขวดวดปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 25 มลลลตร

8. หลอดยอยตวอยางพรอมฝาปดหลอดยอยตวอยาง (Tear drop) ขนาด 100 มลลลตร

9. หลอดพลาสตกกนแหลม (Centrifuge tube) ขนาด 15 และ 50 มลลลตร 10.ปายตดชอตวอยาง (Label)

28

11. เครองบดไฟฟา 12. ตแชส าหรบเกบตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ 13. ตอบไฟฟา (Oven) 14. โถดดความชน (Desiccator) 15. ภาชนะอะลมเนยมส าหรบหาความชน 16. เครองยอยตวอยาง (Block Digestion System) 17. เครองวดปรมาณโลหะหนก (Inductively coupled plasma mass Spectrometer (ICP-MS) ยหอ Perkin Elmer SCIEX รน ELAN DRC-e 18. เครอง Nanopure ultrapure water system ยหอ Barnstead รน D4700 3. สารเคมส าหรบยอยตวอยางและวเคราะหตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ 1. กรดไนตรกเขมขน suprapure HNO3 2. กรดไนตรก AR grade 3. สารละลายมาตรฐาน (Multi-Element Calibration Standard, Pb Cd Cu และ Zn) 4. กาช Argon ความบรสทธ 99.999 เปอรเซนต 5. น าปราศจากไอออน (Deionized water, DI water)

29

บทท 3 ผลการศกษาและวจารณผล

การศกษาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจจากการท าประมงชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล ชนดของสตวทะเลเศรษฐกจทท าการศกษา ทงหมด 5 ชนด คอ ปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม และปมา จากแพปลาชมชนอ าเภอละง จงหวดสตล ในระหวางเดอนพฤษภาคม 2555 ถงมนาคม 2556 เกบตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ ทก 2 เดอน เปนเวลา 1 ป ผลการศกษาปรมาณโลหะหนกเนนเฉพาะสวนของเนอเยอสตวทะเลเศรษฐกจ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

3.1 ผลการควบคมคณภาพในการวเคราะห ผลการวเคราะหสารอางองทรบรอง (Certified Reference Materials: CRM) DORM-3 (Fish Protein Certified Reference Material for Trace Metals) แสดงในตารางท 3-1 และผลของการวเคราะหซ า 40 ตวอยางจาก 360 ตวอยาง เพอหาคาความแปรปรวนของความคลาดเคลอน แสดงในตารางท ก-1 ซงมคานอยกวา 10 เปอรเซนต แสดงวาวธการวเคราะหมความแมนย า ตารางท 3 -1 ผลการวเคราะหปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ในสารอางองทรบรอง DORM-3 (n= 12 ตวอยาง)

โลหะหนก DORM- 3 (มลลกรม/กโลกรม ) น าหนกแหง

Pb Cd Cu Zn คาทก ากบมา 0.395±0.050 0.290±0.020 15.5±0.6 51.3±3.1 คาเฉลย±SD 0.399±0.018 0.293±0.009 16.3±0.7 44.3±2.1 % ทวเคราะหได 101% 101% 105% 86%

3.2 ผลการวเคราะหปรมาณความชนเฉลยในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดทศกษา

ผลการวเคราะหปรมาณความชนเฉลยในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดทศกษา แสดงในตารางท 3-2

30

ตารางท 3-2 ผลการวเคราะหปรมาณความชนเฉลยในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดทศกษา (n= 40)

ชนดสตวทะเลเศรษฐกจ % ความชนเฉลย ± SD ปลาท 64.0±3.0 ปลาเหดโคน 67.6±3.4 กงแชบวย 62.6±3.7 หมกหอม 71.5±2.0 ปมา 70.7±4.1

3.3 ปรมาณโลหะหนกในสตวทะเลเศรษฐกจ ในรอบป 3.3.1 ปรมาณตะกวในสตวทะเลเศรษฐกจ ในรอบป

ผลการศกษาปรมาณตะกวในปลาท พบคาสงสดเดอนกนยายนมคาเฉลยเทากบ 0.091±0.028 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณตะกวในตวอยางปลาท เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.049±0.011, 0.065±0.015, 0.089±0.046, 0.053±0.010 และ 0.050±0.007 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณตะกวในตวอยางปลาท เดอนกนยายนและเดอนพฤศจกายนไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ระหวางเดอนดงกลาว แตปรมาณตะกวในปลาทเดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณตะกวในปลาทเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม มกราคม และมนาคม และไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ระหวางเดอนดงกลาว (ตารางท 3-3)

ปลาเหดโคน พบปรมาณตะกวมคาสงสดในเดอนพฤศจกายน มคาเฉลยเทากบ 0.064±0.060 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณตะกวในตวอยางปลาเหดโคนเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.044±0.015, 0.063±0.031, 0.059±0.008, 0.057±0.021 และ0.062±0.031 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณตะกวในตวอยางปลาเหดโคน ไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ในรอบป(ตารางท 3-3)

กงแชบวย พบปรมาณตะกวมคาสงสดในเดอนมกราคมมคาเฉลยเทากบ 0.064±0.030 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณตะกวในตวอยางกงแชบวย เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน และมนาคม มคาเฉลย 0.044±0.020, 0.056±0.023, 0.026±0.002, 0.051±0.036 และ 0.036±0.006 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยกตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณตะกวในตวอยางกงแชบวยเดอนมกราคม มความ

31

แตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณตะกวเดอนกนยายน และมนาคม (ตารางท 3-3)

หมกหอม พบปรมาณตะกวมคาสงสดเดอนพฤษภาคม มคาเฉลยเทากบ 0.078±0.009 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณตะกวในตวอยางหมกหอม เดอนกรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.045±0.012, 0.065±0.017, 0.041±0.015, 0.049±0.017 และ 0.051±0.016 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณตะกวในตวอยางหมกหอม เดอนพฤษภาคม ไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) กบเดอนอน ๆ ในรอบป (ตารางท 3-3) ปมา พบปรมาณตะกวมคาสงสดในเดอนพฤศจกายน มคาเฉลยเทากบ 0.086±0.061มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณตะกวในตวอยางปมา เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน มกราคมและมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.031±0.012, 0.029±0.006, 0.080±0.034, 0.065±0.032และ 0.042±0.015 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณตะกวในตวอยางปมา เดอนพฤศจกายน มความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณตะกวเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม และมนาคม (ตารางท 3-3)

32

ตารางท 3-3 ปรมาณตะกว (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

สตวเศรษฐกจ ป พ.ศ. 2555 ป พ.ศ. 2556

พฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคม มนาคม

ปลาท Mean ± SD 0.049±0.011a 0.065±0.015a 0.091±0.028b 0.089±0.046b 0.053±0.010a 0.050±0.007a

Median 0.048 0.068 0.084 0.078 0.054 0.048 Min-Max 0.035-0.068 0.043-0.085 0.070-0.168 0.043-0.183 0.035-0.063 0.040-0.061

ปลาเหดโคน Mean ± SD 0.044±0.015a 0.063±0.031a 0.059±0.008a 0.064±0.060a 0.057±0.021a 0.062±0.031a

Median 0.042 0.053 0.059 0.04 0.051 0.053 Min-Max 0.030-0.079 0.033-0.137 0.050-0.075 0.022-0.215 0.035-0.096 0.042-0.146

กงแชบวย Mean ± SD 0.044±0.020abc 0.056±0.023bc 0.026±0.002a 0.051±0.036bc 0.064±0.030c 0.036±0.006ab

Median 0.042 0.050 0.025 0.037 0.058 0.036 Min-Max 0.027-0.092 0.028-0.101 0.023-0.029 0.019-0.134 0.032-0.119 0.028-0.048

หมกหอม Mean ± SD 0.078±0.009abc 0.045±0.012bc 0.065±0.017a 0.041±0.015bc 0.049±0.017c 0.051±0.016ab

Median 0.078 0.041 0.064 0.034 0.048 0.043 Min-Max 0.066-0.092 0.033-0.063 0.045-0.089 0.029-0.071 0.024-0.085 0.034-0.075

ปมา Mean ± SD 0.031±0.012a 0.029±0.006a 0.080-0.034c 0.086±0.061c 0.065±0.032bc 0.042±0.015ab

Median 0.032 0.027 0.074 0.071 0.057 0.037 Min-Max 0.003-0.047 0.022-0.038 0.035-0.135 0.022-0.177 0.029-0.122 0.028-0.073

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนเดยวกนทก ากบดวยอกษรทตางกน แสดงวาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05)

33

เมอเปรยบเทยบปรมาณตะกวในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด คอปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม และปมา จากพนทชายฝงอ าเภอละง จงหวดสตล เปนเวลา 1 ป ผลการศกษาปรมาณตะกวพบคาสงสดในปลาท มคาเฉลยเทากบ 0.066±0.029 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณตะกวทพบในสตวทะเลเศรษฐกจรองลงมา ไดแก ปลาเหดโคน ปมา หมกหอม และกงแชบวย มคาเฉลยเทากบ 0.058±0.031, 0.056±0.038, 0.055±0.019 และ 0.046±0.025 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณตะกวในปลาทไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) กบปรมาณตะกวในปลาเหดโคน ปมา หมกหอม แตมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) กบกงแชบวย รายละเอยดดงแสดงในตารางท 3-7 ซงจากผลการศกษาพบปรมาณตะกวในกลมของปลาทศกษาทง 2 ชนด คอ ปลาทและปลาเหดโคน มปรมาณตะกวสงกวาปมา หมกหอม และกงแชบวย ซงโดยทวไปตะกวเมอเขาสรางกายจะถกดดซมเขาสกระแสเลอด จากนนน าไปสะสมไวทตบ ไต และกระดกของสงมชวตมากกวาสวนอนๆ ดงนนปลาซงเปนสตวมกระดกสนหลงและระบบเลอดจะมฮโมโกลบน (Haemoglobin) เปนองคประกอบของเลอด เมอตะกวเขาสรางกายสงมชวตไมวาทางใด จะถกดดซมเขาสระบบไหลเวยนเลอด และไปจบกบเมดเลอดแดงแทนทเหลก (Fe+2) ซงเปนโลหะทจ าเปนในการสรางเมดเลอดแดงในสตวมกระดกสนหลง(มาลน, 2527; สวจน, 2549; กรรนการ, 2552) จงเปนสาเหตทพบปรมาณตะกวในกลมของปลาสงกวาสตวทะเลเศรษฐกจในกลมหมกกง และปทศกษาในครงน ซงสอดคลองกบงานวจยของ Ip และคณะ (2005) ทศกษาปรมาณตะกวในตวอยางปลา กง ป และหอย จากบรเวณปากแมน า Pearl ทางตอนใตของจน พบปรมาณตะกวในปลามคาเฉลยเทากบ 2.20±6.02 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก มคาสงกวาในตวอยาง กง ป และหอยซงพบปรมาณตะกวมคาเฉลยเทากบ 0.135±0.064, 0.177±0.062 และ 0.424±0.234 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยกตามล าดบ

3.3.2 ผลการศกษาปรมาณแคดเมยมในสตวทะเลเศรษฐกจในรอบป

ปลาท พบปรมาณแคดเมยมมคาสงสดเดอนกนยายนมคาเฉลยเทากบ 0.017±0.007 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณแคดเมยมในตวอยางปลาท เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.005±0.002, 0.008±0.005, 0.005±0.002, 0.007±0.001 และ 0.006±0.002 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณแคดเมยมในตวอยางปลาท เดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณแคดเมยมเดอนอน ๆ ในรอบป (ตารางท 3-4)

34

ปลาเหดโคน พบปรมาณแคดเมยมมคาสงสดเดอนกนยายน มคาเฉลยเทากบ 0.011±0.005 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณแคดเมยมในตวอยางปลาเหดโคนเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลย 0.004±0.002, 0.007±0.009, 0.003±0.002, 0.004±0.002 และ 0.004±0.001 มลลกรม ต อกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณแคดเมยมในตวอยางปลาเหดโคนเดอนกนยายนและกรกฎาคมไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ระหวางเดอนดงกลาว แตปรมาณแคดเมยมในปลาเหดโคนเดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณแคดเมยมเดอนพฤษภาคม พฤศจกายน มกราคม และมนาคม (ตารางท 3-4)

กงแชบวย พบปรมาณแคดเมยมมคาสงสด เดอนกรกฎาคมมคาเฉลยเทากบ 0.012±0.008 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณแคดเมยมในตวอยางกงแชบวย เดอนพฤษภาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มคาเฉลย 0.012±0.007, 0.007±0.005, 0.008±0.007, 0.006±0.002 และ 0.005±0.001 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยกตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถต พบวาปรมาณแคดเมยมในตวอยางกงแชบวยเดอนกรกฎาคมมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณแคดเมยม เดอนกนยายน มกราคม และมนาคม (ตารางท 3-4)

หมกหอม พบปรมาณแคดเมยมมคาสงสดใน เดอนกนยายนมคาเฉลยเทากบ 0.014±0.002 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณแคดเมยมในตวอยางหมกหอม เดอนพฤษภาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มคาเฉลย 0.009±0.003, 0.012±0.008, 0.012±0.004, 0.009±0.002 และ 0.012±0.004 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณแคดเมยมในตวอยางหมกหอม เดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณแคดเมยมเดอนพฤษภาคม และมกราคม (ตารางท 3-4) ปมา พบปรมาณแคดเมยมมคาสงสด ในเดอนพฤษภาคม มคาเฉลยเทากบ 0.251±0.248 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณแคดเมยมในตวอยางปมา เดอนกรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.102±0.074, 0.096±0.108, 0.023±0.015, 0.226±0.216 และ 0.038±0.020 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณแคดเมยมในตวอยางปมา เดอนพฤษภาคมและมกราคม ไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ระหวางเดอนดงกลาว แตปรมาณแคดเมยมในปมาเดอนพฤษภาคมมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05)กบปรมาณแคดเมยมเดอนกรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน และมนาคม (ตารางท 3-4)

35

ตารางท 3-4 ปรมาณแคดเมยม (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

สตวเศรษฐกจ ปพ.ศ. 2555 ปพ.ศ. 2556

พฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคม มนาคม

ปลาท Mean ± SD 0.005±0.002a 0.008±0.005a 0.017±0.007b 0.005±0.002a 0.007±0.001a 0.006±0.002a

Median 0.004 0.006 0.015 0.004 0.007 0.006 Min-Max 0.003-0.010 0.004-0.021 0.013-0.036 0.003-0.008 0.004-0.009 0.004-0.010

ปลาเหดโคน Mean ± SD 0.004±0.002a 0.007±0.009ab 0.011±0.005b 0.003±0.002a 0.004±0.002a 0.004±0.001a

Median 0.004 0.004 0.009 0.002 0.003 0.004 Min-Max 0.002-0.009 0.002-0.032 0.006-0.019 0.001-0.005 0.002-0.010 0.003-0.007

กงแชบวย Mean ± SD 0.012±0.007bc 0.012±0.008c 0.007±0.005ab 0.008±0.007abc 0.006±0.002a 0.005±0.001a

Median 0.013 0.011 0.006 0.005 0.005 0.005 Min-Max 0.004-0.025 0.005-0.026 0.004-0.019 0.003-0.023 0.004-0.010 0.004-0.007

หมกหอม Mean ± SD 0.009±0.003a 0.012±0.008ab 0.014±0.002b 0.012±0.004ab 0.009±0.002a 0.012±0.004ab

Median 0.009 0.009 0.015 0.001 0.009 0.013 Min-Max 0.006-0.014 0.007-0.031 0.009-0.017 0.008-0.020 0.006-0.012 0.007-0.021

ปมา Mean ± SD 0.251±0.248c 0.102±0.074ab 0.096±0.108ab 0.023±0.015a 0.226±0.216bc 0.038±0.020a

Median 0.181 0.071 0.062 0.018 0.159 0.03 Min-Max 0.043-0.862 0.029-0.225 0.016-0.360 0.009-0.063 0.014-0.705 0.021-0.084

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนเดยวกนทก ากบดวยอกษรทตางกน แสดงวาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05)

36

ผลการศกษาพบวาปรมาณแคดเมยม พบคาสงสดในปมามคาเฉลยเท ากบ 0.123±0.163 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก และพบวามความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณแคดเมยมทตรวจพบในสตวทะเลเศรษฐกจอน ๆ ทกชนดทศกษาครงน ปรมาณแคดเมยมทพบในสตวทะเลเศรษฐกจรองลงมา ไดแก หมกหอม ปลาท กงแชบวย และปลาเหดโคน ตามล าดบ มค า เฉลย เท ากบ 0.011±0.004, 0.008±0.006, 0.008±0.006 และ 0.005±0.005 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ และไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ของปรมาณแคดเมยมในสตวทะเลเศรษฐกจดงกลาว รายละเอยดดงแสดงในตารางท 3-7 และจากผลการศกษาครงน พบปรมาณแคดเมยมในปรมาณนอยทสด เมอเทยบกบปรมาณโลหะหนกชนดอนทง 4 ชนดทศกษา (Cd < Pb < Cu < Zn) และพบปรมาณแคดเมยมสงสด ในกลมของปมาเมอเปรยบเทยบกบสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนดทศกษา โดยแคดเมยมเขาสรางกายแลวจะกระตนการสรางโปรตนเมธลโลไธโอนนซงเปนโปรตนส าหรบจบโลหะในเนอเยอ น าเหลอง และในเมดเลอดแดง แมวาการทแคดเมยมจบกบเมธลไธโอนนจะท าใหพษของแคดเมยมลดความเปนพษลง แตโปรตนเมธลโลไธโอนนกท าใหการก าจดแคดเมยมลดลงดวยเชนกน (กรรนการ, 2552) นอกจากนแคดเมยมมสวนสารประกอบ Cadmium carbonate และ Cadmium sulphides สามารถคงสภาพไดนานในตะกอน โดยคากงชวตของแคดเมยมประมาณ 15-30 ป และเมอแคดเมยมเขาสรางกายสงมชวตจะถกขบออกจากรางกายอยางชา ๆ ใชระยะเวลานาน (มธรส และจฑามาศ, 2549; สวจน, 2549) กรมควบคมมลพษ (2541) รายงานวาพบการปนเปอนของแคดเมยมในสตวไมมกระดกสนหลงปรมาณสงทสดเมอเทยบกบพชทะเล และปลาทะเล ทงนเนองจากพฤตกรรมการด ารงชวตและอาหารของสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดเปนปจจยทสงผลตอการปนเปอนของปรมาณแคดเมยมทสะสมในรางกาย นอกจากนแคดเมยมเปนสารทมความคงตว และไมสามารถสลายตวไดดวยกระบวนการธรรมชาต ท าใหแพรกระจายในสงแวดลอมและมการปนเปอนในดนตะกอน (วรวทย, 2547) ดงนนในกลมของสตวไมมกระดกสนหลงและอาศยบรเวณพนทองน า จงมโอกาสจะสะสมปรมาณแคดเมยมไดสงกวาสตวทะเลเศรษฐกจกลมปลาและหมก การศกษาครงนกลมของสตวไมมกระดกสนหลงและอาศยบรเวณพนทองน า คอ ปมา ซงปมาจะกนอาหารทงทเปนสงมชวตและไมมชวตเปนอาหารเชน กง หอย ป และปลา รวมถงซากของสตวทะเลเศรษฐกจดงกลาวบรเวณพนทองน า จากพฤตกรรมการด ารงชวตและการกนอาหารของปมาจงมโอกาสพบการปนเปอนของปรมาณแคดเมยมไดมากกวากงแชบวย ปลาท ปลาเหดโคน และหมกหอม

3.3.3 ผลการศกษาปรมาณทองแดงในสตวทะเลเศรษฐกจในรอบป

ปลาท พบปรมาณทองแดงสงสดเดอนพฤศจกายน มคาเฉลยเทากบ 2.12±1.57 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณทองแดงในตวอยางปลาท เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 1.47±0.74, 1.01±0.09,

37

1.15±0.13, 0.89±0.15 และ 0.98±0.13 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณทองแดงในตวอยางปลาท เดอนพฤศจกายนมคว ามแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณทองแดงเดอนอน ๆ ในรอบป (ตารางท 3-5)

ปลาเหดโคน พบปรมาณทองแดงมคาสงสดเดอนพฤศจกายนมคาเฉลยเทากบ 1.98±1.16 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณทองแดงในตวอยางปลาเหดโคน ในเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 0.18±0.02, 0.23±0.02, 0.23±0.05, 0.24±0.04 และ0.17±0.03 มลลกรมตอกโลกรม น าหนก เ ปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณทองแดงในตวอยางปลาเหดโคน เดอนพฤศจกายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณทองแดงเดอนอน ๆ ในรอบป (ตารางท 3-5)

กงแชบวย พบปรมาณทองแดงมคาสงสดเดอนมกราคมมคาเฉลยเทากบ 3.62±0.93 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณทองแดงในตวอยางกงแชบวย เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน และมนาคม มคาเฉลย 2.51±0.38, 3.45±0.61, 3.03±0.85, 3.07±1.06 และ 2.83±1.29 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณทองแดงในตวอยางกงแชบวย เดอนมกราคมมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณทองแดงเดอนพฤษภาคมและพฤศจกายน (ตารางท 3-5)

หมกหอม พบปรมาณทองแดงมคาสงสดในเดอนกนยายน มคาเฉลยเทากบ3.16±0.53 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณทองแดงในตวอยางหมกหอม เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มคาเฉลย 2.55±0.43, 2.91±0.54, 2.87±0.48, 2.71±0.55 และ 1.11±0.32 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณทองแดงในตวอยางหมกหอม เดอนกนยายน มความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณทองแดงเดอนพฤษภาคม และมนาคม (ตารางท 3-5)

ปมา พบปรมาณทองแดงมคาสงสดเดอนกนยายน มคาเฉลยเทากบ 9.85±2.32 มลลกรม ตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณทองแดงในตวอยางปมา เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มคาเฉลย 7.08±1.66, 9.68±2.92, 9.35±1.74, 8.80±2.74 และ 5.31±1.78 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณทองแดงในตวอยางปมา เดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณทองแดงในเดอนพฤษภาคม และมนาคม (ตารางท 3-5)

38

ตารางท 3.5 ปรมาณทองแดง (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

สตวเศรษฐกจ ปพ.ศ. 2555 ปพ.ศ. 2556

พฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคม มนาคม

ปลาท Mean ± SD 1.47±0.74a 1.01±0.09a 1.15±0.13a 2.12±1.57b 0.89±0.15a 0.98±0.13a

Median 1.18 1.00 1.14 1.42 0.89 0.98 Min-Max 0.73-3.12 0.87-1.18 0.93-1.34 0.83-5.66 0.62-1.18 0.80-1.27

ปลาเหดโคน Mean ± SD 0.18±0.02a 0.23±0.02a 0.23±0.05a 1.98±1.16b 0.24±0.04a 0.17±0.03a

Median 0.18 0.23 0.23 1.95 0.22 0.17 Min-Max 0.15-0.21 0.20-0.26 0.13-0.32 0.27-3.48 0.19-0.30 0.14-0.23

กงแชบวย Mean ± SD 2.51±0.38a 3.45±0.61b 3.03±0.85ab 3.07±1.06a 3.62±0.93b 2.83±1.29ab

Median 2.40 3.23 3.02 2.73 3.43 2.26 Min-Max 1.95-3.25 2.83-4.46 1.81-4.35 1.87-4.93 2.69-5.59 1.65-4.81

หมกหอม Mean ± SD 2.55±0.43b 2.91±0.54bc 3.16±0.53c 2.87±0.48bc 2.71±0.55bc 1.11±0.32a

Median 2.50 2.93 3.31 2.83 2.78 1.11 Min-Max 2.00-3.25 2.02-3.49 2.12-3.67 2.22-3.68 1.82-3.49 0.66-1.68

ปมา Mean ± SD 7.08±1.66ab 9.68±2.92c 9.85±2.32c 9.35±1.74c 8.80±2.74bc 5.31±1.78a

Median 6.71 9.02 10.05 8.76 7.92 5.50 Min-Max 4.31-9.45 5.89-14.14 5.25-13.34 7.57-12.07 5.85-14.49 2.77-7.87

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนเดยวกนทก ากบดวยอกษรทตางกน แสดงวาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05)

39

ผลการศกษาพบวาปรมาณทองแดงพบคาสงสดในปมา มคาเฉลยเทากบ 8.35±2.69 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก และพบวามความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณทองแดงทตรวจพบในสตวทะเลเศรษฐกจอน ๆ ทกชนดทศกษาและปรมาณทองแดงทพบในสตวทะเลเศรษฐกจอน ๆ รองลงมา ไดแก กงแชบวย หมกหอม ปลาท และปลาเหดโคน มคาเฉลยเทากบ 3.09±0.93, 2.55±0.81, 1.27±0.80 และ 0.50±0.80 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ จากขอมลการศกษาปรมาณทองแดงในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด พบวามปรมาณทองแดงในสตวทะเลเศรษฐกจทศกษามปรมาณทสงกวาปรมาณตะกวและแคดเมยม เนองจากทองแดงเปนธาตทจ าเปนตอรางกายส าหรบการท างานของเอนไซมหลายชนดในรางกายสงมชวต และยงเปนสวนส าคญในฮโมไซยานนในครสเตเชยนและมอลลส ท าหนาทเปนตวสงผานออกซเจน (ชตมา, 2542) การศกษาครงนพบปรมาณทองแดงสงสดในปมา รองลงมาเปนกงแชบวยซงอยในกลมครสเตเซยนเชนเดยวกน สาเหตเนองจากปมาและกงแชบวยมสารจ าพวกฮโมไซยานน (Heamocyanin) เปน pigment ทส าคญในเลอด โดยมทองแดงเปนองคประกอบของ pigment จงเปนสาเหตท าใหพบปรมาณทองแดงในปมาและกงแชบวยมคาสงกวาในสตวทะเลเศรษฐกจกลมปลาท ปลาเหดโคน และหมกหอม

3.3.4 ผลการศกษาปรมาณสงกะสในสตวทะเลเศรษฐกจในรอบป

ปลาท พบปรมาณสงกะสมคาสงสดเดอนพฤศจกายนมคาเฉลยเทากบ 14.96±3.28 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณสงกะสในตวอยางปลาท ในเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลยเทากบ 6.07±0.69, 11.43±5.17, 14.78±3.83, 5.94±0.64 และ 6.47±1.03 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณสงกะสในตวอยางปลาทเดอนพฤศจกายนและกนยายน ไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) แตปรมาณสงกะสในปลาทเดอนพฤศจกายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณสงกะสในเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม มกราคม และมนาคม (ตารางท 3-6)

ปลาเหดโคน พบคาสงสดเดอนพฤศจกายนมคาเฉลยเทากบ 4.76±1.01 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณสงกะสในตวอยางปลาเหดโคน เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน มกราคม และมนาคม มคา เฉลยเทากบ 4.26±0.62, 4.57±0.52, 4.61±0.78, 4.60±0.67 และ 3.91±0.76 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณสงกะสในตวอยางปลาเหดโคน เดอนพฤศจกายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบเดอนมนาคม(ตารางท 3-6) เทานน

กงแชบวย พบปรมาณสงกะสมคาสงสดเดอนกรกฎาคม มคาเฉลยเทากบ 13.16±1.15 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณสงกะสเดอนพฤษภาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคม และมนาคม มคาเฉลย 10.23±2.08, 12.39±2.18, 9.73±1.34, 10.86±1.36 และ

40

8.16±0.80 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณสงกะสในตวอยางกงแชบวย เดอนกรกฎาคมและกนยายนไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ระหวางเดอนดงกลาว แตปรมาณสงกะสในกงแชบวยเดอนกรกฎาคมมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณสงกะสเดอนพฤษภาคม พฤศจกายน มกราคม และมนาคม (ตารางท 3-6)

หมกหอม พบปรมาณสงกะสมคาสงสดเดอนกนยายน มคาเฉลยเทากบ 15.13±1.10 มลลกรมตอกโลกรมน าหนกเปยก สวนปรมาณสงกะสในเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มค า เฉลย 12.87±0.66, 13.03±0.69, 12.20±0.49, 11.32±0.56 และ 6.02±1.22 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณสงกะสในตวอยางหมกหอมในเดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณสงกะสในเดอนอน ๆ ในรอบป (ตารางท 3-6)

ปมา พบปรมาณสงกะสมคาสงสดในเดอนกนยายน มคาเฉลยเทากบ 35.29±4.14 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก สวนปรมาณสงกะสในตวอยางปมา เดอนพฤษภาคม กรกฎาคม พฤศจกายน มกราคมและมนาคม มค า เฉลย 35.08±6.10, 27.31±4.40, 28.25±3.57, 26.91±5.79 และ 21.45±3.43 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ เมอวเคราะหผลทางสถตพบวาปรมาณสงกะสในตวอยางปมา เดอนกนยายนและพฤษภาคมไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) แตปรมาณสงกะสในปมาเดอนกนยายนมความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบเดอนกรกฎาคม พฤศจกายน มกราคม และมนาคม (ตารางท 3-6)

41

ตารางท 3.6 ปรมาณสงกะส (มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด จากพนทชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล

สตวเศรษฐกจ ปพ.ศ. 2555 ปพ.ศ. 2556

พฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน มกราคม มนาคม

ปลาท Mean ± SD 6.07±0.69a 11.43±5.17b 14.78±3.83c 14.96±3.28c 5.94±0.64a 6.47±1.03a

Median 6.18 11.42 13.82 14.43 5.86 6.22 Min-Max 4.86-7.19 5.17-21.96 9.69-23.37 8.58-20.71 5.02-7.02 5.17-8.46

ปลาเหดโคน Mean ± SD 4.26±0.62ab 4.57±0.52ab 4.61±0.78ab 4.76±1.01b 4.60±0.67ab 3.91±0.76a Median 4.24 4.40 4.66 4.36 4.49 3.65

Min-Max 3.16-5.25 3.90-5.45 3.10-5.99 3.99-7.40 3.57-5.83 3.20-5.51 กงแชบวย Mean ± SD 10.23±2.08b 13.16-1.15c 12.39±2.18c 9.73±1.34b 10.86±1.36b 8.16±0.80a

Median 9.82 13.54 12.53 9.21 10.49 8.18 Min-Max 8.29-15.19 11.11-14.55 9.10-16.77 8.52-11.96 9.26-13.72 7.00-9.34

หมกหอม Mean ± SD 12.87±0.66cd 13.03±0.69d 15.13±1.10e 12.20±0.49c 11.32±0.56b 6.02±1.22a

Median 12.85 12.89 15.09 12.19 11.34 6.26 Min-Max 11.89-13.76 11.98-14.45 13.00-17.05 11.57-13.00 10.12-12.15 4.10-7.60

ปมา Mean ± SD 35.08±6.10c 27.31±4.40b 35.29±4.14c 28.25±3.57b 26.91±5.79b 21.45±3.43a

Median 36.3 28.79 36.16 28.95 28.26 21.44 Min-Max 21.26-44.14 20.98-32.82 26.81-41.89 22.49-33.27 18.34-35.22 16.57-27.21

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนเดยวกนทก ากบดวยอกษรทตางกน แสดงวาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05)

42

ผลการศกษาพบปรมาณสงกะสมคาสงสดในปมา มค าเฉลยเทากบ 29.05±6.58 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยกและพบวามความแตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (P<0.05) กบปรมาณสงกะสทตรวจพบในสตวทะเลเศรษฐกจอน ๆ ทกชนดทศกษา และปรมาณสงกะสทพบในสตวทะเลเศรษฐกจ รองลงมา ไดแก หมกหอม กงแชบวย ปลาท และปลาเหดโคน ซงมคาเฉลยเทากบ 11.76±2.92, 10.76±2.23, 9.94±4.87 และ 4.45±0.76 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ และไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ระหวางปรมาณสงกะสในกงแชบวยกบหมกหอม รายละเอยดดงแสดง ในตารางท 3-7 ผลการศกษาครงน พบปรมาณสงกะสในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด สงทสดเมอเทยบกบปรมาณโลหะหนกอน ๆ ทง 4 ชนดทศกษา (Zn > Cu > Pb > Cd) การพบปรมาณสงกะสสงสดเมอเปรยบเทยบกบโลหะหนกทง 4 ชนด จากผลการศกษาสอดคลองกบรายงานของ Bustamante และคณะ (1998) Turkmen และคณะ (2005) Miramand และคณะ (2006) และแววตาและคณะ (2552) ทตรวจพบปรมาณสงกะสสงสด จากการศกษาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส โดยสาเหตทพบปรมาณสงกะสสงทสดในสตวทะเลเศรษฐกจนน เนองมาจากสงกะสเปนธาตทมความจ าเปนตอสงมชวต เปนองคประกอบของเอนไซมหลายตว และใชเปนตวเรงปฏกรยาทางชวเคมของเอนไซมบางชนดในรางกาย และโดยทวไปแรธาตทมความจ าเปนตอรางกายของสงมชวตและในธรรมชาต สงกะสเปนธาตซงเปนองคประกอบเปลอกโลกในปรมาณทสงกวาทองแดง ตะกว และแคดเมยม

3.4 เปรยบเทยบปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจกบเกณฑมาตรฐาน

เนองจากมเกณฑมาตรฐานตาง ๆ ทก าหนดเกยวกบปรมาณโลหะหนกในอาหาร รวมทงในสตวน าชนดตาง ๆ แตกตางกนแตละพนทแตละประเทศ ในการศกษาครงนเปนการเกบตวอยางสตวน าในพนทอ าเภอละงจงหวดสตล ซงเปนตวอยางทไดจากการท าประมงพนบาน และมการบรโภคภายในประเทศเปนสวนใหญ ดงนนในการศกษาครงน ไดใชเกณฑมาตรฐานทเกยวของกบการก าหนดปรมาณโลหะหนกทง 4 ชนด ดงน

เกณฑมาตรฐาน 1 เกณฑมาตรฐานกระทรวงสาธารณสขของไทยป 2529 ทก าหนดใหมปรมาณทองแดง และสงกะส ในอาหารไมเกน 20 และ 100 มลลกรมตอกโลกรม ตามล าดบ (กระทรวงสาธารณสข, 2529)

เกณฑมาตรฐาน 2 เกณฑมาตรฐานกองตรวจสอบรบรองมาตฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า ป 2554 เกณฑสงออกกลมประเทศสหภาพยโรป (EU) ทก าหนดใหมปรมาณตะกวและแคดเมยมในสตวน ากลมปลาไมเกน 0.3 และ 0.05 มลลกรมตอกโลกรม ตามล าดบ สตวน ากลมกงและปไมเกน 0.5 และ 0.5 มลลกรมตอกโลกรม ตามล าดบ สตวน า

43

กลมหมกไมเกน 1.0 และ 1.0 มลลกรมตอกโลกรม ตามล าดบ เนองจากเปนเกณฑมาตรฐานทมคาปรมาณตะกวและแคดเมยม คาต าทสดเมอเทยบกบมาตรฐานประเทศอน ๆ

ผลจากการศกษาปรมาณโลหะหนกทง 4 ชนด (ตะกว ทองแดง สงกะสและแคดเมยม) ในสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนด (ปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม และปมา) เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานทง 2 เกณฑมาตรฐานดงกลาว พบวาไมเกนคามาตรฐานกระทรวงสาธารณสขของไทยป 2529 และกองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า (2554) ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 3-7

44

ตารางท 3-7 ปรมาณโลหะหนก (ตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส) ทพบในสตวทะเลเศรษฐกจบางชนด จากการท าประมงชายฝง อ าเภอละง จงหวดสตล หนวยมลลกรมตอกโลกรม (น าหนกเปยก)

โลหะหนก ปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม ปมา (mg/kg wet weight) Rastrelliger brachysoma Sillago sihama Penaeus merguiensis Sepioteuthis lessoniana Portunus pelagicus

ตะกว Mean ± SD 0.066±0.029b 0.058±0.031b 0.046±0.025a 0.055±0.019ab 0.056±0.038ab

Median 0.061 0.051 0.037 0.049 0.039 Min-Max 0.035-0.183 0.022-0.215 0.019-0.134 0.024-0.092 0.003-0.177 แคดเมยม Mean ± SD 0.008±0.006a 0.005±0.005a 0.008±0.006a 0.011±0.004a 0.123±0.163b

Median 0.006 0.00 0.006 0.011 0.065 Min-Max 0.003-0.036 0.001-0.032 0.003-0.026 0.006-0.031 0.009-0.862 ทองแดง Mean ± SD 1.27±0.80b 0.50±0.80a 3.09±0.93d 2.55±0.81c 8.35±2.69e

Median 1.02 0.22 2.88 2.71 7.93 Min-Max 0.62-5.66 0.13-3.48 1.65-5.59 0.66-3.68 2.77-14.49 สงกะส Mean ± SD 9.94±4.87b 4.45±0.76a 10.76±2.23bc 11.76±2.92c 29.05±6.58d

Median 7.29 4.35 10.21 12.42 29.46 Min-Max 4.86-23.37 3.10-7.40 7.00-16.77 4.10-17.05 16.57-44.14

หมายเหต คาเฉลยในแนวนอนเดยวกนทก ากบดวยอกษรทตางกน แสดงวาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) ตะกว-คามาตรฐานทยอมรบไดในสตวน ากลมปลา กงและป และหมก ไมเกน 0.3, 0.5 และ 1 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ (กองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า,2554) แคดเมยม- คามาตรฐานทยอมรบไดในสตวน ากลมปลา กงและป และหมก ไมเกน 0.05, 0.5 และ 1 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก ตามล าดบ (กองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า,2554) ทองแดง -คามาตรฐานทยอมรบไดในอาหารไมเกน 20 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก (กระทรวงสาธารณสขไทย, 2529) สงกะส - คามาตรฐานทยอมรบไดในอาหารไมเกน 20 มลลกรมตอกโลกรม น าหนกเปยก (กระทรวงสาธารณสขไทย, 2529)

45

บทท 4 สรป

การศกษาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสตวทะเลเศรษฐกจ ทง 5 ชนด คอ ปลาท ปลาเหดโคน กงแชบวย หมกหอม และปมา จากแพปลาชมชนอ าเภอละง จงหวดสตล การศกษาในรอบป การท าประมงชายฝง พบวาโลหะหนกแตละชนด และสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดพบปรมาณโลหะหนกแตกตางกนในแตละเดอนทศกษา พบวาแนวโนมปรมาณโลหะหนกทง 4 ชนด ในสตวทะเลเศรษฐกจ ทง 5 ชนด ทศกษามปรมาณโลหะหนกสงในเดอนกนยายนและพฤศจกายนซงเปนชวงฤดฝนของพนทจงหวดสตล ดงนนในการเลอกบรโภคสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนดในชวงฤดแลง นาจะมความปลอดภยในการบรโภคสตวทะเลเศรษฐกจมากกวาชวงฤดฝน แตทงนจากตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจทง 5 ชนดพบปรมาณทองแดงและสงกะส อยในระดบปลอดภยส าหรบการบรโภคตามมาตรฐานอาหารทมสารปนเปอนก าหนดไวโดยกระทรวงสาธารณสขป 2529 และปรมาณตะกวและแคดเมยมในตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ อยในระดบปลอดภยส าหรบบรโภคตามเกณฑมาตรฐานการสงออกของกองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า (กองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า, 2554)

โดยปรมาณตะกวพบคาสงสดในตวอยางปลาท รองลงมาเปนปลาเหดโคน ปมา หมกหอม และกงแชบวย ตามล าดบ ปรมาณแคดเมยมพบคาสงสดในปมา รองลงมาเปนหมกหอม ปลาท กงแชบวย และปลาเหดโคน ตามล าดบ ปรมาณทองแดงคาพบสงสดในปมา รองลงมาเปนกงแชบวย หมกหอม ปลาท และปลาเหดโคน ตามล าดบ และปรมาณสงกะสพบคาสงสดในปมา รองลงมาเปนหมกหอม กงแชบวย ปลาท และปลาเหดโคน ตามล าดบ ทงนจากผลการศกษากลมปมานาจะมความเสยงในการบรโภคมากกวาสตวทะเลเศรษฐกจชนดอนทศกษาในครงน ผลการศกษาและขอมลทไดทท าใหทราบสภาวะการปนเปอนโลหะหนกในพนทศกษา คออ าเภอละง จงหวดสตล โดยในพนทศกษามการพฒนาดานเศรษฐกจและมการขยายตวของภาคอตสาหกรรมอยางตอเนอง แตในปจจบนยงไมพบอตสาหกรรมขนาดใหญ อยางไรกด พนทดงกลาวมกจกรรมการพฒนาดานการทองเทยวและอตสาหกรรมตอเนอง รวมทงการกอสรางทาเรอทก าลงด าเนนการอย ปจจยเหลาน ลวนมโอกาสทจะเพมการปนเปอนของปรมาณโลหะหนกในสตวทะเล ซงเปนแหลงรายไดและเปนสนคาเพอการบรโภคของประชาชนทงสน ดงนน การศกษารวบรวมขอมลอยางตอเนอง เปนอกทางหนงทชวยในการเฝาระวงโลหะหนกในพนท โดยใชขอมลประกอบในการวางแผนจดการเพอ ปองกนอนตรายทจะกอใหเกดแกประชาชนตอไป

46

ขอเสนอแนะ

1. การศกษาครงนเปนการศกษาปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ในสวนของเนอเยอล าตวของสตวทะเลเศรษฐกจเทานน หากมการศกษาเพมเตมในเนอเยอสวนอน ๆ ของสตวทะเลแตละชนด จะท าใหทราบถงการปนเปอนปรมาณโลหะหนกในสวนตาง ๆ ของสตวทะเลเศรษฐกจไดชดเจนยงขน 2. ควรมการวจยเพมเตมในสวนของความสมพนธระหวางขนาดของสตวทะเลเศรษฐกจแตละชนดวามความสมพนธกบการปนเปอนปรมาณโลหะหนกหรอไม 3. ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบวฏจกรการหมนเวยนของปรมาณโลหะหนกในสงแวดลอมในบรเวณพนทศกษา และองคประกอบอน ๆ เชน คณภาพน า ปรมาณโลหะหนกในน า ในตะกอนดน ปรมาณและชนดของแพลงกตอนพช แพลงกตอนสตว และสตวทะเลเศรษฐกจ เพอหาความสมพนธในรปแบบหวงโซอาหาร 4. ศกษาสตวทะเลเศรษฐกจในพนทชนดอน ๆ เพมเตม โดยเฉพาะหอยซงเปนสตวทะเลเศรษฐกจทมพฤตกรรมการด ารงชวตอยประจ าทซงอาจท าใหสามารถบอกถงสถานการณของโลหะหนกในพนทไดชดเจนยงขน

47

เอกสารอางอง

กรมควบคมมลพษ. 2541. แคดเมยม (Cadmium). พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : บรษท อนทเกรดเตดโปรโมชนเทคโนโลยจ ากด. กรมทรพยากรธรณ. 2550. เอกสารประกอบภาพชดท 1 ธรณวทยาและทรพยากรธรณประเทศ

ไทย. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ส านกธรณวทยา กรมทรพยากรธรณ. กรมประมง. 2535. ภาพปลาและสตวน าของไทย. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : กรมประมง

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรรนการ ฉตรสนตประภา. 2552. พษวทยาของสารเคมทางอตสาหกรรม. พมพครงท 1.

ขอนแกน : โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. กระทรวงสาธารณสข. 2529. มาตรฐานอาหารทมสารปนเปอน. ประกาศกระทรวงสาธารณสข

ฉบบท 98 (พ.ศ.2529) ลงวนท 21 มกราคม 2529 กระทรวงสาธารณสข กรงเทพมหานคร. ก าพล ลอยชน วทยา พนธะกจ สนธยา บญสข ประพตร แกวมณ และ ทศนย ศภพฤกษ. 2556.

ทรพยากรสตวน าจากการประมงพนบานบรเวณทะเลอนดามนของไทย. ภเกต : ส านกวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

เจนจตต คงก าเนด สนตย โรจนพทยากล วชย วฒกล เรณ ยาชโร และสรณฎฐ ศรสวย. 2542. การเพาะและการอนบาลปลาเหดโคน. สงขลา : สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝง กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ฉตรชย สงขผด และจนทรา วงศวเชยร. 2553. ความปลอดภยทางอาหารของทรพยากรชวภาพในชมชนประมงอาวนครศรธรรมราช. วารสารวชาการ มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช 9 : 65-75.

ชยวฒน ตอสกลแกว ธระยทธ กลนสคนธ และปญญา เตมเจรญ. 2536. หลกการทางพษวทยา.พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ภาควชาสรรวทยา และภาควชาพยาธชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล และมหาวทยาลยรงสต.

ชตมา คสมทร. 2542. การวเคราะหหาปรมาณตะกว โครเมยม และปรอทในสตวทะเลบางชนด บรเวณอาวไทยดานจงหวดชลบรและสมทรปราการ. ขอนแกน : ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ณฏฐารตน ปภาวสทธ และสมเกยรต ปยะธรธตวรกล. 2526. การส ารวจเอกสารเรองสารมพษ และพยาธทพบในอาหารจ าพวกสตวน าในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : ภาควชา วทยาศาสตรทางทะเล คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

48

ธเนศ ศรถกล นรชา สองแกว ทรงฤทธ โชตธรรมโม และสมใจ เวชประสทธ. 2549. ชววทยา

การสบพนธของปลาท Rastrelliger brachysoma (Bleeker,1851) และปลาลง R. kanagurta (Cuvier, 1817) บรเวณอาวไทยตอนลาง. สงขลา : ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง ส านกวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

นธยา รตนาปนนท และวบลย รตนาปนนท. 2553. สารพษในอาหาร. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร.

บพธ จารพนธ และนนทพร จารพนธ. 2540. สตววทยา. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

บรษทเพอรกนเอลเมอร จ ากด . 2551. เอกสารประกอบการฝกอบรมการใชเครองมอ Inductively coupled plasma mass spectrometer (ICP-MS). กร ง เทพมหานคร : บรษทเพอรกนเอลเมอรจ ากด.

ประสงค หล าสะอาด. 2538. สรระวทยาทวไป เลม 1.พมพครงท 1. สราษฎรธาน : มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน.

ไพโรจน สรมนตาภรณ และองสนย ชณหปราณ. 2539. การศกษาชนดปลาเหดโคนในภาคใต ตอนลางของไทย. รายงานสมมนาวชาการประจ าป 2539 สถาบนวจยการเพาะเลยง สตวน าชายฝง กองประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

มธรส ธจรวฒน และจฑามาศ สตยววฒน. 2549. พษวทยาสงแวดลอม. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : บรษททรนต พบลชชงจ ากด.

มนส สถรจนดา. 2538. โลหะนอกกลมเหลก. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มลวรรณ บญเสนอ. 2545. พษวทยาสงแวดลอม. พมพครงท 3. นครปฐม : โรงพมพ มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร.

มาลน ลมโภคา. 2527. พษวทยาและปญหาทพบในสตว. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : โรงพมพจรลสนทวงศ.

ลาวลย ศรพงษ. 2552. เทคนค ICP-MS ในงานเภสชวเคราะห. วารสารไทยไภษชยนพนธ. 4: 1-19. วรนนท ศภพพฒน. 2538. อาหารโภชนาการ และสารเปนพษ. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร

: แสงการพมพ. วรวทย ชวาพร. 2547. เทคนคการวเคราะหคณภาพสงแวดลอม. พมพครงท 1. ชลบร : โรงพมพชลบร. วมล เหมะจนทร. 2540. ชววทยาปลา. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ววฒนชย พรหมสาขา ณ สกลนคร และสมพร โลสวสดกล. 2532. การแพรกระจายและความ ชกชมของทรพยากรกงทะเลในอาวไทย. สมมนาวชาการประจ าป 2532 กรมประมง

49

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. วรชย เพชรสทธ. 2542. ชววทยาและการท าประมงหมกหอม (Sepioteuthis lessoniana

Lesson) ดวยลอบหมก บรเวณอาวสเกา จงหวดตรง. วทยานพนธ วทยาศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

แววตา ทองระอา วนชย วงสดาวรรณ อาวธ หมนหาผล และฉลวย มลกะ. 2552. การประเมน ความเสยงตอสขภาพของโลหะหนกในอาหารทะเลในพนทอตสาหกรรม ชายฝงทะเล ภาคตะวนออก. ชลบร : สถาบนวทยาศาสตรทางทะเล มหาวทยาลยบรพา.

ศรวรรณ ลาภทบทมทอง และวรวทย ชวาพร. 2544. การสะสมของโลหะหนกบางชนดในหอยเศรษฐกจ บรเวณชายฝงทะเลของอาวไทยและทะเลอนดามน. ชลบร : ภาควชาวารชศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

ศภวตร กาญจนอตเรกลาภ สธดา กาญจนอตเรกลาภ จมพล สงวนสน และสมพงศ บนตววฒนกล. 2542. การปนเปอนของโลหะหนกในสตวทะเลบางชนดบรเวณชายฝงตะวนออกของอาวไทย. ระยอง : ส านกวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สมชาย วบญพนธ ณรงคศกด คงชย ววธนนท บญยง และทรงฤทธ โชตธรรมโม. 2549. การปนเปอนของสารโลหะหนกในสตวทะเลบางชนดบรเวณชายฝงอาวไทยตอนลาง . สงขลา : ส านกวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สมชาย วบญพนธ ไพรช เถาชาลย ชมโชค สงหราชย รตนา มนประสทธ และทศพล กระจางดารา. 2551. ปรมาณโลหะหนกในสตวทะเลจากเรอประมงอวนลากและอวนลอมจบบรเวณนานน าไทย. สงขลา : ส านกวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สภาพร แกวบบผา. 2552. ระดบแคดเมยมในทรพยากรประมงจากอาวเบงกอลและทะเลอนดามน (นานน า พมา) และการประเมนความเสยงดานสขภาพ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สภาพร สรมานยตต และนรชา วงษจนดา. 2554. ปรมาณตะกว ปรอท และแคดเมยม ในปลาทะเล เศรษฐกจทจ าหนายในตลาดสดในเขตกรงเทพมหานคร. กรงเทพมหานคร : กองพฒนา อตสาหกรรมสตวน า กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สเมธ ตนตกล. 2527. ชววทยาการประมงของปมาในอาวไทย. กรงเทพมหานคร : ฝายสตวน า อน ๆ กองประมงทะเล กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สวจน ธญรส. 2549. มลพษทางทะเลและชายฝง. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. เสาวภา สวสดพระ และวรเทพ มธวรรณ. 2534. องคประกอบของอาหารในทางเดนอาหารของ

ปลาเหดโคน Sillago sihama (Forskal) และ Sillago maculate (Quoy&Gaimard). ชลบร : สถาบนวทยาศาสตรทางทะเล มหาวทยาลยบรพา.

50

อนตร กฤษณะพนธ. 2539. ชนดและปรมาณสตวน าทรวบรวมไดจากการใชเครองมอประมง

พนบาน อ า เภอสเกา จงหวดตรง . วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อรพนท จนทรผองแสง. 2536. ระดบโลหะแคดเมยม ทองแดง และสงกะสในปลาหมกจากอาวไทย. สมทรปราการ : กองประมงนอกนานน า กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

AOAC. 1990. Official Methods of Analysis, 15th Edition. Washington: The Association of Official Analytical Chemists.

AOAC. 2000. Official Methods of Analysis of Association of Official Analytical Chemists. Metal and Other Elements 9: 16-19.

Barroso, J. M. 2014. Amending Regulation (EC) No 1881/2006 as regards maximum levels of cadmium in foodstuffs. Official Journal of the European Union: Eu Regulation No. 488: 75-79.

Bustamante, P., Y. Cherel, F. Caurant and P. Miramand. 1998. Cadmium, copper and zinc in octopuses from Kerguelen Islands, Southern Indian Ocean. Polar Biol 19: 264-271.

Clark, R. B. 1992. Marine Pollution. New York: Oxford Clarendon Press. Eustace, I. J. 1974. Zinc, cadmium, copper and manganese in species of finfish and

shellfish caught in the Derwent Estuary, Tasmania. 1974. Australian Journal of Marine & Freshwater Research 25: 209-220.

Fabris, G., N. J. Turoczy and F. Stagnitti. 2006. Trace metal concentrations in edible tissue of snapper, flathead, lobster and abalone from coastal waters of Victoria, Australia. Ecotoxicology and Environmental Safety 63: 286-292.

Grey, D. L., W. Dall and A. Baker. 1983. A Guide to the Australian Penaeid Prawns. Australia: The Department of Primary Production of the Northern Territory.

Ip, C. C. M., X. D. Li, G. Zhang, C. S. C. Wong and W. L. Zhang. 2005. Heavy metal and Pb isotopic compositions of aquatic organisms in the Pearl River Estuary, South China. Environmental Pollution 138: 494-504.

Miramand, P., P. Bustamante, D. Bentley and N. Koueta. 2006. Variation of heavy metal concentration (Ag, Cd, Co, Cu, Fe, Pb, V, and Zn) during the life cycle of the common cuttlefish Sepia officinalis. Science of the Total Environment 361: 132-143.

Nelson, J. S. 1994. Fishes of the Word.3rded. New York: Jone Wiley and Sons, Inc.

51

Roa, E. C., M. B. Capangpangan and M. Schultz. 2010. Modification and validation of a microwave-assisted digestion method for subsequent ICP-MS determination of selected heavy metals in sediment and fish samples in Agusan River, Philippines. Journal of Environmental Chemistry and Ecotoxicology 2: 141-151.

Santos, I. R., E. V. Silva-Filho, C. E. G. R. Schaefer, M. R. Albuquerque-Filho and L. S. Campos. 2005. Heavy metal contamination in coastal sediment and soils near the Brazilian Antarctic Station, King George Island. Marine Pollution Bulletin 50: 185-194.

Thinknet Company Limited. 2008. Mapmagic [Thailand 2008]. Bangkok: Software Informer.

Thomas, R. 2004. Practical Guide to ICP-MS. New York: Marcel Dekker Inc. Turkmen, A., M. Turkmen, Y. Tepe and I. Akyurt. 2005. Heavy metals in three

commercially valuable fish species from Iskenderun Bay, Northern East Mediterranean Sea, Turkey. Food Chemistry 91: 167-172.

Uthe. J. F. and E. G. Bligh. 1971. Preliminary Survey of Heavy Metal Contamination of Canadian Freshwater Fish. Journal Fisheries Research Board of Canada 28: 786-788.

กระทรวงอตสาหกรรม. 2555. รายงานสถานการณอตสาหกรรมจงหวดสตล ป 2550. เขาถงได จาก http://www.industry.go.th/DocLib13/Forms/view.aspx (เขาถงเมอ 7 เมษายน 2555).

กองตรวจสอบรบรองมาตรฐานคณภาพสตวน าและผลตภณฑสตวน า. 2554. มาตรฐาน ผลตภณฑสตวน าทางเคม. กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. เขาถงไดจาก http://www.fisheries.go.th/quality/std%20chem.html (เขาถงเมอ 10 ธนวาคม 2557).

มาณพ สทธเดช. 2551. การรบกวนการตรวจวดในการวเคราะหธาตโดยวธ ICP-MS. โครงการเคม กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย เขาถงได จาก http://www.dss.go.th/images/st-article/cp_11_2551_ICP-MS.pdf (เขาถงเมอ 7 เมษายน 2558).

ส านกงานจงหวดสตล. 2555. ยทธศาสตรการประมงจงหวดสตล 2555-2558. กรมประมง. เขาถงไดจาก http://extension.fisheries.go.th/tkkfish/joy/satun1.pdf (เขาถงเมอ 1 เมษายน 2555).

ส า น ก ง า น จ ง ห วด ส ต ล . 2557. บ ร ร ย า ย ส ร ป จ ง ห วด ป 2557. เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก http://123.242.184.177/satun/91000/index.php/satun-profile/briefing-province (เขาถงเมอ 26 เมษายน 2557).

52

Australian Government ComLaw. 2015. Australia New Zealand Food Standards Code - Standard 1.4.1 Contaminants and Natural Toxicants. Accessed from http://www.comlaw.gov.au/Details/F2015C00052 (Accessed April, 2015).

Haas, M. 2012. Customs Union Technical Regulation on Food Safety. States Department of Agriculture Foreign Agricultural Service. Accessed from http://www.fas.usda.gov/data/russian-customs-Union technical regulation on food safety. (Accessed May 20, 2014).

53

ภาคผนวก

54

ภาคผนวก ก การควบคมคณภาพในการวเคราะหตวอยาง

ตารางท ก-1 ผลการวเคราะหปรมาณตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะส ซ า 11% ของตวอยางทงหมด CODE หนวยมลลกรมตอกโลกรม (น ำหนกเปยก) CV

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 ครงท 4 ครงท 5 เฉลย SD %(SD/mean) PB-R-1 0.033 0.043 0.036 0.031 0.036 0.036 0.004 11.367 PB-R-2 0.048 0.046 0.038 0.047 0.042 0.044 0.004 8.392 PB-SI-1 0.019 0.022 0.020 0.021 0.016 0.020 0.002 10.506 PB-SI-2 0.041 0.052 0.050 0.050 0.056 0.050 0.005 9.870 PB-PE-1 0.023 0.024 0.023 0.022 0.021 0.023 0.001 4.512 PB-PE-2 0.027 0.028 0.034 0.033 0.031 0.031 0.003 8.914 PB-SE-1 0.017 0.021 0.016 0.020 0.018 0.018 0.002 10.080 PB-SE-2 0.034 0.033 0.028 0.028 0.030 0.031 0.002 8.163 PB-PO-1 0.023 0.024 0.025 0.019 0.022 0.023 0.002 9.111 PB-PO-2 0.037 0.038 0.036 0.037 0.044 0.038 0.003 7.475 CD-R-1 0.007 0.007 0.008 0.006 0.006 0.007 0.001 11.005 CD-R-2 0.008 0.008 0.008 0.007 0.008 0.008 0.000 5.128 CD-SI-1 0.003 0.003 0.003 0.003 0.003 0.003 0.000 0.000 CD-SI-2 0.003 0.002 0.002 0.002 0.003 0.002 0.000 20.412 CD-PE-1 0.014 0.012 0.015 0.015 0.015 0.014 0.001 8.213 CD-PE-2 0.006 0.005 0.005 0.006 0.006 0.006 0.000 8.748 CD-SE-1 0.010 0.010 0.009 0.009 0.009 0.009 0.000 5.212 CD-SE-2 0.010 0.011 0.010 0.009 0.008 0.010 0.001 10.623 CD-PO-1 0.245 0.239 0.248 0.254 0.242 0.246 0.005 2.102 CD-PO-2 0.303 0.307 0.223 0.250 0.277 0.272 0.032 11.737 CU-R-1 1.677 1.582 1.684 1.699 1.660 1.660 0.041 2.479 CU-R-2 0.937 0.913 0.922 1.039 1.059 0.974 0.062 6.369 CU-SI-1 0.237 0.277 0.246 0.210 0.205 0.235 0.026 11.119 CU-SI-2 0.294 0.269 0.252 0.242 0.294 0.270 0.021 7.870 CU-PE-1 3.879 3.384 4.157 4.013 3.967 3.880 0.264 6.799 CU-PE-2 3.090 3.049 3.250 3.299 3.304 3.198 0.108 3.368 CU-SE-1 2.342 2.488 2.463 2.473 2.404 2.434 0.054 2.223 CU-SE-2 2.697 2.819 2.778 2.744 2.805 2.769 0.044 1.590

55

ตารางท ก-1 (ตอ) CODE หนวยมลลกรมตอกโลกรม (น ำหนกเปยก) CV

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 ครงท 4 ครงท 5 เฉลย SD %(SD/mean) CU-PO-1 12.528 12.017 12.274 13.019 12.473 12.462 0.331 2.657 CU-PO-2 7.656 7.974 8.055 7.659 8.061 7.881 0.185 2.348 ZN-R-1 17.773 19.061 21.277 20.332 18.463 19.381 1.267 6.539 ZN-R-2 6.430 6.149 6.647 6.482 6.901 6.522 0.248 3.808 ZN-SI-1 4.552 5.046 4.670 4.563 4.560 4.678 0.189 4.039 ZN-SI-2 5.634 5.715 5.422 5.244 5.378 5.479 0.172 3.145 ZN-PE-1 14.526 13.296 15.856 15.716 14.952 14.869 0.926 6.230 ZN-PE-2 9.100 9.178 11.025 9.515 10.679 9.899 0.798 8.059 ZN-SE-1 14.881 15.589 15.253 15.625 15.303 15.330 0.269 1.756 ZN-SE-2 11.600 11.642 11.813 11.217 11.420 11.538 0.204 1.764 ZN-PO-1 31.374 31.526 31.079 32.392 29.838 31.242 0.827 2.647 ZN-PO-2 23.930 24.405 24.916 22.616 23.528 23.879 0.784 3.283 รวม 40 ตวอยางจากทงหมด 360 ตวอยาง เฉลย 6.492 SD 4.051 หมายเหต SD = Standard deviation CV = คาความแปรปรวนของความคลาดเคลอน (Coefficient of Variation) = SD/Mean ถา SD/Mean มคานอยกวา 10 % แสดงวาวธการวเคราะหมความแมนย า

56

ภาคผนวก ข

การค านวณปรมาณโลหะหนกเปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐาน

การเตรยมสารละลายมาตรฐานโลหะหนกตะกว แคดเมยม ทองแดง และสงกะสเพอสรางกราฟมาตรฐาน 1. เตรยมสารละลายมาตรฐานโลหะหนกตะกว และแคดเมยม ระดบความเขมขน 5, 50 และ 100 ไมโครกรมตอลตร 2. เตรยมสารละลายมาตรฐานโลหะหนกทองแดง และสงกะส ระดบความเขมขน 50, 500 และ 1,000 ไมโครกรมตอลตร

ตวอยางการค านวณปรมาณตะกวเปรยบเทยบกบสารละลายมาตรฐาน 1. เครองคอมพวเตอรจะประมวลผลจากการวดสารละลายมาตรฐานจากเครอง ICP-MS อานคา Net Intensity Mean ทไดจากการวดสารละลายมาตรฐานระดบความเขมขน 5, 50 และ100 ไมโครกรมตอลตร และอานคา Net Intensity Mean ของ Blank (ทไดจากการเตรยมตวอยางทไมไดใสตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจ) ใหเปนระดบสารละลายมาตรฐานความเขมขนเทากบ 0 ดงรายละเอยดในตารางท ข-1

ตารางท ข-1 ระดบความเขมขนของสารละลายมาตรฐานตะกวกบคา Net Intensity Mean จากเครอง ICP-MS ความเขมขนสารละลายมาตรฐาน คาNet Intensity Mean 0 (Blank) 1031 5 42713.164 50 419776.899 100 851280.924

2. สรางกราฟมาตรฐาน สมการเสนตรง y = ax+b โดยน าขอมล Net Intensity Mean จากคามาตรฐานระดบความเขมขน 0, 5, 50 และ 100 ไมโครกรมตอลตร มาท าการพลอตกราฟทมแกน x และแกน y (ภาพท ข-1) 3. ดคา r-squared ใหเขาใกล 1 หรอไมนอยกวา R2 = 0.999 (ในกรณคาทไดนอยกวา R2

= 0.999 ท าการวดคามาตรฐานซ าเพอใหไดคาทตองการ หรอเตรยมสารละลายมาตรฐานใหม) 4. เมอไดสมการเสนตรงจากการพลอตกราฟ คอ y = 8495.8x-511.34 หรอ x = (y+511.34)/8495.8

57

ภาพท ข-1 กราฟมาตรฐานสารละลายมาตรฐานโลหะหนกตะกว

5. อานคา Net Intensity Mean ของสารละลายตวอยางสตวทะเลเศรษฐกจทตองการทราบคาปรมาณโลหะหนกตะกว เชนตวอยางปมา ตว 1 มคา Net Intensity Mean ของโลหะหนกตะกว เทากบ 8274.036 ซงเปนคาในแกน y 6. น าคาทอานไดในขอท 5 มาแทนคาในสมการเสนตรงของสารละลายมาตรฐานทค านวณได คอ x = (y+511.34)/8495.8 จะไดคา x = (8274.036+511.34)/8495.8 หรอ x = 1.034177 7. น าไปค านวณเพอเทยบปรมาตรของสารละลายทเตรยมในขอ 2.3.2 ขอท 2 เพอค านวณใหเปนหนวยมลลกรมตอกโลกรม จะไดคาเทากบ 1.034177 x 0.025 หรอ 0.025854

8. น าคาทค านวณไดในขอ 7 ไปค านวณเปรยบเทยบกบน าหนกตวอยางเรมตนทไดจากการเตรยมตวอยางในขอ 2.3.2 ขอท 2 ซงจากตวอยางปมา ตวท 1 ชงน าหนกตวอยางได 1.0001 กรม 9. จะไดคาปรมาณโลหะหนกตะกวในตวอยางปมาตวท 1 มคาเทากบ 0.025854 x 1.0001 หรอ 0.025852 มลลกรมตอกโลกรม เปนตน

y = 8495.8x - 511.34R² = 0.9999

-200000

0

200000

400000

600000

800000

1000000

0 20 40 60 80 100 120

Net I

nten

sity M

ean

สำรละลำยมำตรฐำน (ไมโครกรมตอลตร)

สารละลายมาตรฐานโลหะหนกตะกว