helen of troy

Για την Ελένη

Η Ελένη εντούτοις δεν υπάρχει πια μες στην εγκόσμια λύπη

Υπάρχουν μόνο τα ποιήματα μια συλλογή από σπαραγμούς ένα θλιμμένο ουράνιο ρόδο

ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΣΥΛΛΟΓΗ Ι (1951)

Helen of Troy Antonio Canova 1812

Victoria and Albert Museum London

Η Ελένη του μύθου

Η Ελένη αποτελεί ίσως το πιο πολυδιάστατο

πρόσωπο της Αρχαιοελληνικής Μυθολογίας

Περίφημη για την ομορφιά της στην ελληνική

μυθολογία ήταν κόρη του Τυνδάρεω και σύζυγος του

Μενέλαου του βασιλέα της Σπάρτης Η αρπαγή της

από τον Πάρη και η μεταφορά της στην Τροία έγινε

αφορμή σύμφωνα με το μύθο του Τρωικού Πολέμου

Ο Όμηρος την ονομάζει κόρη του Δία

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα παρουσιάζει την Ελένη ως

πλάσμα ανθρώπινο με θεϊκή καταγωγή αποφεύγει την

κατάκριση και την καταδίκη αλλά την παρουσιάζει

συχνά να αυτοκαταδικάζεται μεταχειριζόμενη το

επίθετο laquoκυνώπιςraquo για τον εαυτό της Αν και αγαπάει

τον Πάρη τον εγκαταλείπει γιατί δεν είναι γενναίος

Ο Όμηρος τη χαρακτηρίζει laquoκαλλίκομονraquo

(ομορφομαλλούσα) laquoκαλλιπάρηονraquo

(ομορφοπρόσωπη) laquoλευκώλενονraquo (ασπροχέρα)

laquoτανύπεπλονraquo (ομορφοντυμένη) αλλά και

laquoριγεδανήνraquo (φρικτή) γιατί προκάλεσε τον αφανισμό

πολλών ηρώων

Μερικές φορές μετανιώνει και νοσταλγεί την

πατρίδα της τη Σπάρτη τον άντρα της και την κόρη

της Ερμιόνη

Helena 1924 Franz Von Stuck

Χαλάλι τόσοι παιδεμοί για μιa γυναίκα τέτοια στους Τρώες και στους Αχαιούς με τις καλές

κνημίδες Με τις αθάνατες θεές μοιάζει στην τρομερή της όψη

ΟΜΗΡΟΣ

Και ο Πρίαμος ο Πάνθοος ο Λάμπος ο Θυμοίτης ο Ικετάων βλάστημα του Άρη και ο Κλυτίος και δύο φρονιμότατοι Αντήνωρ και Ουκαλέγων όλοι των Τρώων αρχηγοί και σύμβουλοι εκαθόνταν στον πύργον των Σκαιών Πυλών

Κι άμ είδαν ως εσίμωνε στον πύργον την Ελένην συνομιλούσαν σιγανά με λόγια πτερωμένα laquoΚρίμα δεν έχουν οι Αχαιοί δεν έχουν κρίμα οι Τρώες χάριν ομοίας γυναικός τόσον καιρόν να πάσχουνmiddot τωόντι ομοιάζει ωσάν θεάς η τρομερή θωριά της αλλά και ως είναι ασύγκριτη καλύτερα να φύγει παρά να μείνει συμφορά σ εμάς και στα παιδιά μαςraquo

Και ο Πρίαμος εκάλεσε σιμά του την Ελένην laquoΠροχώρησε παιδί μου εδώ κοντά μου να καθίσεις τον πρώτον άνδρα σου να ιδείς τους συγγενείς και φίλουςmiddot συ δεν μου πταίεις οι θεοί μου πταίουν οπού εκείνοι μ έριξαν στον πολύθρηνον των Αχαιών αγώνα

Και προς αυτόν απάντησεν η Ελένη γυνή θεία laquoΣέβας και φόβον ω γλυκέ σου έχω πεθερέ μουmiddot κάλλιο να είχα σκοτωθεί παρά να φύγ οϊμένα με τον υιόν σου αφήνοντας τον θάλαμον τους φίλους τες τρυφερές ομήλικες την μόνην θυγατέραmiddot αλλ έζησαmiddot να φθείρεται στα κλάυματα η ζωή μου

ΟΜΗΡΟΣ Ιλιάδα Μετάφραση Ιάκ Πολυλά ραψωδία Γ στίχοι 146-176

laquoΗ τειχοσκοπίαraquo

laquoΌπως το λέει ο μύθος για τα δικά σου Ελένη κρίματα

βρήκε τον Πρίαμο και τους γιους του συμφορά πικρή

κι από δικό σου φταίξιμο ο Δίας χάλασε στις φλόγες

πανίερο το Ίλιοraquo


Ο λυρικός ποιητής Αλκαίος τη θεωρεί υπαίτια του πολέμου και τη συνδέει με την απιστία

Αλκαίος απόσπασμα 42 LP Μετάφραση ΔΝ Μαρωνίτη

Η Σαπφώ αναφέρεται στην Ελένη αλλά δεν τοποθετείται κριτικά απέναντι στην πράξη της είναι μία γυναίκα που ενεργεί κάτω από την επίδραση της Αφροδίτης Δικαιώνεται με αυτόν τον τρόπο ο laquoΈρωςraquo ο οποίος είναι δυνατόν να προκαλέσει φοβερότατα δεινά

hellip η Ελένη που τις άλλες

τόσο στην ομορφιά περνούσε χώρισε

τον άριστο τον άντρα

που όλο της Τροίας κατάστρεψε το κράτος

κι ούτε την κόρη ουδέ τους ακριβούς της

θυμήθηκε γονιούς μα ερωτευμένην

ξεσήκωνέ τη η Κύπρις

Πολύ εύκολα η καρδιά λυγάει τrsquo ανθρώπου

Κι αμέσως λαχταράει στο νου ότι βάλει

Σαπφώ απόσπασμα 16 LP

(Μετάφραση Π Λεκατσάς)

laquoΗ Κρίση του Πάρηraquo

Ο Πάρης κάθεται στην Ίδη παίζοντας λύρα Πρώτη έρχεται η Ήρα που κρατά στο αριστερό της χέρι το χρυσό μήλο της Έριδας Ακολουθούν η Αθηνά και η Αφροδίτη που φοράει

μακρύ χιτώνα και πέπλο

Ερυθρόμορφη αττική υδρία 470 π Χ περίπου

British Museum London

laquoΗ κρίση του Πάρηraquo

Στο κέντρο της σύνθεσης ο Πάρης κάθεται σε ένα

βράχο Δεξιά του βρίσκονται η Ήρα και

δίπλα της ο Ερμής Αριστερά του η Αθηνά και πίσω της η Αφροδίτη με

τον Έρωτα στα πόδια της

Ερυθρόμορφη αττική πελίκη

360 πΧ περίπου

J Paul Getty Museum

Los Angeles

Σε αυτή τη λήκυθο ο ζωγράφος απεικονίζει

τη στιγμή που ο Πάρης συναντά την

Ελένη και ερωτεύονται στο

παλάτι της Σπάρτης όπως υποδεικνύεται από τις περίτεχνες πόρτες Μια μικρή

Αφροδίτη πετά στον αέρα με ένα άρμα που

το σέρνουν δύο Έρωτες και ευλογεί την ένωση των δύο

νέων Ερυθρόμορφη αττική

λήκυθος 420 ndash 400 πΧ J Paul Getty Museum

Los Angeles

Η Αφροδίτη προσπαθεί να πείσει

την Ελένη να ακολουθήσει τον

Πάρη Στην κορυφή της βάσης η θεά

Πειθώ και δεξιά ο Πάρης (ο οποίος είχε ως δεύτερο όνομα το όνομα Αλέξανδρος)

και ο Έρωτας Εξαιρετικό ανάγλυφο

Νεοαττικού στυλ του 1ου αιώνα πΧ

Museo archeologico nazionale di Napoli Italy

Στο μέσο της σύνθεσης ο Πάρης έρχεται να απαγάγει την Ελένη καθώς η Αφροδίτη και ο Έρωτας παρακολουθούν

Ερυθρόμορφος κάλαθος από την Κάτω Ιταλία 350-340 πΧ British Museum London

Στην εικόνα ο Πάρης φεύγει με την Ελένη για την πατρίδα του Την κρατάει από το χέρι ενώ εκείνη ντυμένη σαν νύφη τον ακολουθεί δισταχτικά Πίσω τους ο Αινείας αποτρέπει

την Τιμάνδρα αδελφή της Ελένης κατά τον Ησίοδο από την πρόθεσή της να τους εμποδίσει να αρπάξουν την Ελένη

Τα ονόματα αναγράφονται

Eρυθρόμορφη κύλικα 500 ndash 490 πΧ

Staatliche Museen Berlin

Το αγγείο αυτό που λέγεται laquoωόνraquo (αυγό) βρέθηκε μαζί με ένα άλλο σε τάφο στην Αθήνα και τα δύο είχαν αρχικά καπάκια Τα ωά (αυγά)

χρησιμοποιούνταν ως κτερίσματα και κατασκευάζονταν από πηλό ή μάρμαρο

Η σκηνή έχει ερμηνευθεί ως απεικόνιση της αρπαγής της Ελένης από τον Πάρη Το σχήμα είναι ιδιαίτερα ταιριαστό για το θέμα επειδή η

Ελένη σύμφωνα με τους μύθους γεννήθηκε από ένα αυγό

420 ndash 410 πΧ Metropolitan Museum of Art New York

Ερυθρόμορφος σκύφος που εικονίζει την αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη (όψη Α) και την ανακτησή της από το Μενέλαο

(όψη Β) 490 ndash 480 πΧ περίπου

Museum of Fine Arts Boston USA

Η απαγωγή της Ελένης (λεπτομέρεια όψη Α) Ο Πάρης οδηγεί την Ελένη με αποφασιστικό βήμα στο καράβι του ενώ εκείνη τον ακολουθεί διστακτικά Η Αφροδίτη τη σκεπάζει με το νυφικό πέπλο και τους συνοδεύουν η Πειθώ και ο

Αινείας

Αττικός ερυθρόμορφος σκύφος από τη Νότια Ιταλία

490 ndash 480 πΧ περίπου Museum of Fine Arts Boston USA

Ερυθρόμορφος γαμικός λέβης από τη Νότια Ιταλία (Απουλία) Εικονίζει την Ελένη και τον Πάρη να κάνουν ετοιμασίες για το γάμο Τη σκηνή παρακολουθούν η Αφροδίτη η Πειθώ και ο φτερωτός Έρωτας (λεπτομέρεια)

360 ndash 350 πΧ Museo Nazionale Archeologico Jatta Italy

Ο Έρως ο φτερωτός θεός της αγάπης γονατίζει μπροστά

στην Ελένη που κάθεται πάνω σε ένα βράχο και δένει

το σανδάλι της Δίπλα της εικονίζεται ο Πάρης που παρουσιάζεται ως ένας

νεαρός κυνηγός Η χρήση του λευκού χρώματος και η προσθήκη επιχρύσωσης

εμπλουτίζουν τη διακόσμηση του αγγείου

Περίπου 400 πΧ Ερυθρόμορφη Αττική

Λήκυθος J Paul Getty Museum

Los Angeles

laquoΜονομαχία του Μενέλαου με τον Πάρηraquo

Η αγγειογραφία του Δούρι εικονίζει τη μονομαχία του Μενέλαου με τον Πάρη όπως την αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα Ο Μενέλαος επιτίθεται στον Πάρη ενώ η

Αφροδίτη και η Άρτεμη παρακολουθούν τη σκηνή

Ερυθρόμορφη αττική κύλικα 490 ndash 480 πΧ

Museacutee du Louvre Paris

Ελένη και Πάρις Ερυθρόμορφος κρατήρας από την Απουλία

(λεπτομέρεια) 380 ndash 370 πΧ


Εγώ όμως θέλω προσδίδοντας κάποια λογική στον λόγο μου από τη μιά μεριά αυτήν να την απαλλάξω από το να δέχεται κατηγορίες άδικες και από την άλλη να καταδείξω ότι αυτοί που την κατακρίνουν λένε ψέματαmiddot και δείχνοντας την αλήθεια να σταματήσω την αμάθεια

Έκανε όσα έκανε είτε από θέλημα της Τύχης και απόφαση των θεών και της Ανάγκης προσταγή είτε επειδή αρπάχτηκε με τη βία είτε επειδή πείσθηκε με λόγια είτε επειδή από τον έρωτα κυριεύθηκε Αν είναι το πρώτο πρέπει την ευθύνη να την έχει μόνο ο υπαίτιος γιατί είναι αδύνατον η προαπόφαση του θεού να εμποδιστεί από την ανθρωπίνη προνοητικότητα Αν λοιπόν πρέπει να αποδώσουμε την ευθύνη στην Τύχη και στο θεό την Ελένη πρέπει οπωσδήποτε να την απαλλάξουμε από την καταισχύνη

Πώς λοιπόν μπορεί κανείς να θεωρήσει δίκαιη τη μομφή εναντίον της Ελένης αφού είτε ερωτεύτηκε είτε πείσθηκε με λόγια είτε αρπάχτηκε με τη βία είτε εξαναγκάστηκε από θεϊκή ανάγκη και έκανε ότι έκανε οπωσδήποτε απαλλάσσεται από την κατηγορία

Με το λόγο μου απάλλαξα από τη δυσφήμηση μία γυναίκαmiddot έμεινα πιστός στους όρους που έθεσα στην αρχή του λόγουmiddot δοκίμασα να καταλύσω την αδικία της μομφής και την αμάθεια της πεποίθησηςmiddot θέλησα να γράψω το λόγο ως εγκώμιο της Ελένης και δικό μου παιχνίδι

Επιμέλεια-Μετάφραση Π Καλλιγάς Σχόλια Ν Μ

Σκουτερόπουλος (από το βιβλίο Η Αρχαία

Σοφιστική ΝΜ Σκουτερόπουλος ΓΝΩΣΗ 1991)

Γοργίου laquo Ἑλένης Ἐγκώμιονraquo

Μετά από είκοσι ολόκληρα χρόνια ο Μενέλαος αντικρίζει πάλι την Ελένη μπροστά του Ο θυμός του ανεβαίνει στο κεφάλι και τραβάει το σπαθί να τη σκοτώσει Εκείνη τρέχει ικέτιδα με τα χέρια απλωμένα στο βωμό για να γλυτώσει Βλέποντας την ομορφιά της ο Μενέλαος

αφήνει το ξίφος να πέσει από το χέρι του και συμφιλιώνεται μαζί της

Ερυθρόμορφος αττικός κρατήρας 440 ndash 430 πΧ περίπου

Toledo Museum of Art Ohio USA

Μετά την άλωση της Τροίας ο Μενέλαος σκοπεύει να χτυπήσει την Ελένη με το ξίφος του Μετά όμως την παρέμβαση

της Αφροδίτης (αριστερά) και του Φτερωτού Έρωτα πετάει το ξίφος

έχοντας κιόλας συγχωρήσει την άπιστη γυναίκα του

Ερυθρόμορφος αττικός κρατήρας περίπου 450-440 πΧ

βρέθηκε στην Gnathia (σημερινή Egnazia) Ιταλία


Στο σώμα του αγγείου ο Μενέλαος με το σπαθί στο ένα χέρι σπρώχνει την Ελένη με το άλλο Η Ελένη στρέφει

προς το Μενέλαο με σηκωμένα τα χέρια σε μια προσπάθεια ικεσίας Δίπλα στην Ελένη στέκεται μια νέα έχοντας ανασηκωμένα τα χέρια και βαδίζοντας

προς την Ελένη για να την προστατέψει Ερυθρόμορφη αττική υδρία

480 πΧ περίπου British Museum London

Σκηνή από την Άλωση της Τροίας Ο Μενέλαος κοιτάζει πίσω και κρατάει από το χέρι την Ελένη καλυμμένη από την άκρη του ιματίου της ενώ την απειλεί με το σπαθί

του Πίσω της ο Αγαμέμνονας φέρει δύο δόρατα και μια ασπίδα

Μελανόμορφος αττικός αμφορέας 510 ndash 500 πΧ περίπου

Museum of Fine Arts Boston

Ο Πλάτων στο Φαίδρο (243Α) μας παραδίδει το ποίημα του Στησίχορου Παλινωδία που έχει σαν θέμα του τις περιπέτειες της Ελένης

οὐκ ἔστ᾽ ἔτυμος λόγος οὗτος

οὐδ᾽ ἔβας ἐν νηυσὶν εὐσέλμοις

οὐδ᾽ ἵκεο Πέργαμα Τροίαςmiddot

laquoΔεν είναι αληθινός αυτός ο λόγος Δε μπήκες στα καλοφτιασμένα τα καράβια Mήτε στα κάστρα πήγες της Tρωάδαςraquo

(Μετάφραση H Bουτιερίδης)

Ο ίδιος φιλόσοφος στην Πολιτεία του (9 586) αναφέρει ότι σύμφωνα με τη γνώμη του Στησίχορου η Ελένη ήταν στην Αίγυπτο ενώ μια οπτασία της βρισκόταν στην Τροία Οι Έλληνες και οι Τρώες πολεμούσαν μάταια γύρω από τον ίσκιο της Ελένης χωρίς να ξέρουν την αλήθεια

Στην εκδοχή αυτή του Στησίχορου φαίνεται να βασίζεται ο Ευριπίδης στην τραγωδία Ελένη Ελένη (λεπτομέρεια)

Ερυθρόμορφη οινοχόη 430-425 πΧ

Musei Vaticani Rome

Η ανάκτηση της Ελένης από το Μενέλαο Μελανόμορφος αττικός αμφορέας

530 π Χ περίπου Museum Liebieghaus

Frankfurt am Main Germany

Ο Μενέλαος στα δεξιά απομακρύνεται από την Τροία

κρατώντας την Ελένη από το χέρι Περίπου στα 540 πΧ

Metropolitan Museum of Art New York

Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία τους μύθους από τους οποίους πήρε τις υποθέσεις των έργων του Στην τραγωδία laquoΕλένηraquo ο μύθος που αξιοποιεί λογοτεχνικά δεν είναι η ομηρική του εκδοχή αλλά αυτή που δημιούργησε ο λυρικός ποιητής Στησίχορος με την Παλινωδία του

Ο ευριπίδειος μύθος θέλει το Μενέλαο να καταπλέει στην Αίγυπτο και να συναντά την πραγματική Ελένη που του εκμυστηρεύεται ότι η laquoΕλένηraquo για την οποία πολεμούσαν στην Τροία ήταν ένα ψεύτικο όραμα

Γιατί άραγε

Το αντιπολεμικό δράμα Ελένη του Ευριπίδη γράφτηκε το 412 πΧ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την ίδια εποχή δηλαδή μόλις είχε τελειώσει η Σικελική εκστρατεία με την πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου Παράλληλα την ίδια εποχή αναπτύσσεται το σοφιστικό κίνημα που είχε αρχίσει να αμφισβητεί πατροπαράδοτες αξίες και προκαλούσε με την κριτική του κρίση στο δημοκρατικό πολίτευμα Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο Ευριπίδης με την τραγωδία του Ελένη καταδικάζει τον πόλεμο ως πρόξενο όλων των κακών

Το παράλογο του τρωικού πολέμου με πρόσχημα την Ελένη προσπάθησε να τονίσει ο Ευριπίδης Έτσι στο παράλογο της άποψης ότι για μια γυναίκα μπορεί να εξοντωθεί ένας λαός και ένα κράτος και να σκοτωθούν χιλιάδες Ελλήνων ο Ευριπίδης θα απαντήσει με το

παράλογο του laquoειδώλουraquoΟ ποιητής θα καταγγείλει προς κάθε κατεύθυνση οι πόλεμοι γίνονται για το τίποτα αλλά αφήνουν πίσω τους μεγάλες συμφορές

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ Ελένη Πρόλογος στίχοι 27 - 52

Μετάφραση Τάσος Ρούσσος Δραματική Ποίηση Γrsquo Γυμνασίου

ΕΛΕΝΗ

Οι τρεις θεές η Κύπριδα κι η Ήρα

κι η Αθηνά του Δία η θυγατέρα

σε μια βραχοσπηλιά πήγαν της Ίδης

την πιο όμορφη να κρίνει ο Πάρης Όμως 30

την ομορφιά μου τάζοντάς του η Κύπρη

ndashαν όμορφο λογιέται ότι σου φέρνει

τη δυστυχίαndash και ταίρι του πως θα rsquoμαι

κερδίζει το βραβείο Και της Ίδης

αφήνοντας τις στάνες φτάνει ο Πάρης 35

γοργά στη Σπάρτη για να με κερδίσει

Οργίστηκrsquo η ΄Ηρα που έτσι τη νικήσαν

κι εμπόδισε το γάμο μου μrsquo εκείνον

Στου Πρίαμου το γιο δε δίνει εμένα

παρά το είδωλό μου φτιάχνοντάς το 40

σαν πλάσμα ζωντανό από τον αιθέρα

κι αυτός θαρρεί πως μrsquo έχει ndashκούφια ιδέαndash

ενώ δε μrsquo έχει καν

Έπειτα οι γνώμες

του Δία στα πάθη αυτά σωριάσαν κι άλλα

γιατί σήκωσε πόλεμο αναμέσο 45

στη χώρα των Ελλήνων και στους δόλιους

τους Τρωαδίτες για να ξαλαφρώσει

τη μάνα γη απrsquo το πλήθος των ανθρώπων

κι ο πιο μεγάλος άντρας της Ελλάδας

να γίνει ξακουστός Εγώ βραβείο 50

παλικαριάς στους Έλληνες και Τρώες

ποτέ δεν ήμουν ήταν τrsquo όνομά μου

Τραγωδία 1897 Gustav Klimt

Historical Museum Vienna Austria

O Ερμής που κρατά το κηρύκειο φέρνει σε επαφή έναν πολεμιστή και μια γυναίκα οι οποίοι όπως προκύπτει από το πέπλο που καλύπτει το κεφάλι της γυναίκας είναι παντρεμένοι Η επιθετική στάση του πολεμιστή δείχνει ότι είναι ο Μενέλαος που

διεκδικεί τη σύζυγό του Ελένη Μελανόμορφος αττικός αμφορέας 550 ndash 540 πΧ


Μετά από τόσα χρόνια που έζησε μακριά από τη χώρα του ο Μενέλαος μετά από πολέμους και περιπλανήσεις σε τόπους μακρινούς ξαναγυρίζει πίσω με τη γυναίκα του

Ελένη Μελανόμορφος αττικός αμφορέας

540 πΧ περίπου ιδιωτική συλλογή Μ Βρετανία

Απεικονίζει το Μενέλαο και την Ελένη ως νύφη και

γαμπρό Ο Έρωτας πετάει για να στέψει το Μενέλαο ο οποίος κάθεται σε δίφρο στο

κέντρο Η Ελένη στέκεται στα δεξιά φορώντας χιτώνα διάδημα και ιμάτιο που τραβιέται πάνω από το

κεφάλι της σαν πέπλο Στα αριστερά του Μενελάου μια γυναίκα παίζει άρπα Αν η

έμπνευση για αυτή τη σκηνή ήταν η τραγωδία Ελένη του

Ευριπίδη τότε το σκηνικό θα πρέπει να είναι η Αίγυπτος Ερυθρόμορφο Αλάβαστρο

από τη Νότια Ιταλία (Απουλία)

Περίπου 350 ndash 340 πΧ Museum of Fine Arts Boston

laquoΗ οικογένεια της Ελένηςraquo Ο Κάστωρ οδηγεί το άλογο ενώ ο

Πολυδεύκης σκύβει να παίξει με το σκυλί Η μάνα τους η Λήδα προσφέρει ένα λουλούδι στον Κάστορα και ο πατέρας ο Τυνδάρεος συνοδευόμενος από ένα δούλο σηκώνει το

χέρι του να χαϊδέψει το άλογο Μελανόμορφος αττικός αμφορέας

γύρω στο 530 πΧ Museo Gregoriano Etrusco

Musei Vaticani Rome

laquoΗ Ελένη και οι Διόσκουροιraquo Η Ελένη στέκεται στα αριστερά υψώνοντας το

χέρι της σε μια χειρονομία αποχαιρετισμού Μπροστά της επιβιβάζεται στο άρμα ο

Πολυδεύκης Ο Κάστωρ διακρίνεται με το μακρύ άσπρο χιτώνα Δύο νέοι κρατούν τα άλογα

Μελανόμορφος αττικός αμφορέας 540 ndash 530 πΧ Museum of Fine Arts Boston

Η Ελένη στη νεοελληνική ποίηση

ldquoΕλένηrdquo Χαρακτικό 1970 Βάσω Κατράκη

Τrsquo αηδόνια να σωπάσουνε Λίγη ησυχία να γένει να τραγουδήσrsquo η Ελένη με τη γλυκειά φωνή Τrsquo αηδόνια να σωπάσουνεmiddot να μη φυσάει τrsquo αέρι ένα αγγελούδι ταίρι τς Ελένης να φανεί Να έλθει από την Παράδεισο σrsquo εμάς ενrsquo αγγελούδι να πει αν εκεί τραγούδι άκουσε πλειό γλυκό Να πει αν εις την Παράδεισο είναι κιrsquo εκεί μια Ελένη να τραγουδά να ευφραίνει τον άπειρο ουρανό

laquoΗ έμπνευσηraquo Guillaume Seignac (1870-1924)

ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ Ανθολογία Ποιήσεως

Μ Περάνθη Α΄ Τόμος

Είμrsquo η Ελένηmiddot από του Ήλιου την πηγή χυμένη εγώ το χρυσόνειρο είμαι του Ήλιου και στον Ήλιο εκεί γυρνώmiddot γύρω μου όχιmiddot σε είδωλό μου θεόπλαστο ολοζωντανό θεοί και ήρωες γύρω αψήφησαν πόλεμο και χαλασμό Όχι εμένα Τον υπέρκαλο νυχτανεβασμένο ίσκιο μου σε γη και ώρα στοιχειωμένη πήρε ταίρι ο γόης Κιμμέριοςmiddot είμrsquo η ανέγγιχτη κrsquo η αχάλαστη κrsquo η άφταστη Και είμrsquo η Ελένη

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

laquoΗ ασάλευτη ζωήraquo 1907

Άπαντα Τόμος 3

Εκδ Γκοβόστης Αθήνα 1960 laquoΕλένη της Τροίαςraquo Dante Gabriel Rossetti 1863

Kunsthalle Hamburger Germany

laquoΕλένη ορθή φτερούγα στον αγέρα φλογάτη στα μαλλιά της ζωής μαντίλα

σκισμένη της αγάπης μπαντιγέρα άγρια ελπίδα του ανέλπιδου

πολέμουhellipraquo

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Τερτσίνες

laquoΕλένη της Tροίαςraquo 1867 Antony Frederick Augustus Sandys

Walker Art Gallery Liverpool England

laquoΚι αν ήταν άδειος ίσκιος πλανερός ας είναι βλογημένοςmiddot

γιrsquo αυτόν τον ίσκιο εμείς παλέψαμε και πλάτυνεν ο νους μας

γερέψαν τα κορμιά γυρίσαμε στην ποθητή πατρίδα

κι ήταν γιομάτα περιπλάνησες τα φρένα μας κι αντρεία

και τα καράβια μας ξεχείλιζαν ασήκωτα λεβέτια

χρυσά σκουτιά κι ανατολίτισσες πολύ γλυκές γυναίκες

Η γης όλη μου φαίνεται ασκητή σα νιολουσμένη Ελένη

πέπλα φοράει με ξόμπλια θάλασσες και ξενιτιές και κάστρα raquo

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

Οδύσσεια ραψωδία Ω στίχοι 966-973

γ΄έκδοση εκδ Δωρικός

Ελένη του Antonio Canova

Ακέρια μες στα στήθη μας μαζώχτηκε η πατρίδαmiddot

κι έργο της λόγος όνειρο βαθειά τους αντηχεί

σαν από δόρυ ορμητικό βογκώντας μιαν ασπίδα

που πίσωθέ της άγρυπνη παραφυλάει ψυχή

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

Λυρικός Βίος τόμος Γ΄

Αθήνα 1947

laquoΗ Ελένη της Τροίαςraquo Simeon Solomon 1894

Beinecke Library Yale University USA

Γ Σεφέρης laquoΕλένηraquo

ΤΕΥΚΡΟΣ ες γην εναλίαν Κύπρον ου μ εθέσπισεν οικείν Απόλλων όνομα νησιωτικόν Σαλαμίνα θέμενον της εκεί χάριν πάτρας ΕΛΕΝΗ Ουκ ήλθον ες γην Τρωάδ αλλ είδωλον ήν ΑΓΓΕΛΟΣ Τι φής Νεφέλης άρ άλλως είχομεν πόνους πέρι

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΕΛΕΝΗ

Τ αηδόνια δε σ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες Αηδόνι ντροπαλό μες στον ανασασμό των φύλλων συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν Τυφλή φωνή που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη βήματα και χειρονομίες δε θα τολμούσα να πω φιλήματα και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας Τ αηδόνια δε σ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες Ποιες είναι οι Πλάτρες Ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα καινούργιους τόπους καινούργιες τρέλες των ανθρώπων ή των θεών η μοίρα μου που κυματίζει ανάμεσα στο στερνό σπαθί ενός Αίαντα και μιαν άλλη Σαλαμίνα μ έφερε εδώ σ αυτό το γυρογιάλι Το φεγγάρι βγήκε απ το πέλαγο σαν Αφροδίτη σκέπασε τ άστρα του Τοξότη τώρα πάει να βρει την καρδιά του Σκορπιού κι όλα τ αλλάζει Πού είναι η αλήθεια Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης το ριζικό μου ενός ανθρώπου που ξαστόχησε

Αηδόνι ποιητάρη σαν και μια τέτοια νύχτα στ ακροθαλάσσι του Πρωτέα σ άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο κι ανάμεσό τους-ποιος θα το λεγε-η Ελένη Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο Ήταν εκεί στα χείλια της ερήμου την άγγιξα μου μίλησε Δεν είν αλήθεια δεν είν αλήθεια φώναζε Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία

Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα Τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες σαν το σιτάρι Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη

Με το βαθύ στηθόδεσμο τον ήλιο στα μαλλιά κι αυτό το ανάστημα ίσκιοι και χαμόγελα παντού στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα ζωντανό δέρμα και τα μάτια με τα μεγάλα βλέφαρα ήταν εκεί στην όχθη ενός Δέλτα Και στην Τροία Τίποτε στην Τροία-ένα είδωλο Έτσι το θέλαν οι θεοί Κι ο Πάρης μ έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα ατόφιο κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια

Κι ο αδερφός μου Αηδόνι αηδόνι αηδόνι τ είναι θεός τι μη θεός και τι τ ανάμεσό τους Τ αηδόνια δε σ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες Δακρυσμένο πουλί στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα άραξα μοναχός μ αυτό το παραμύθι αν είναι αλήθεια πως αυτό είναι παραμύθι αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι δε θα ξαναπιάσουν τον παλιό δόλο των θεών αν είναι αλήθεια πως κάποιος άλλος Τεύκρος ύστερα από χρόνια ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη ή κάποιος άγνωστος ανώνυμος που ωστόσο είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια δεν το χει μες στη μοίρα του ν ακούσει μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ Ελένη Ποιήματα εκδ Ίκαρος Αθήνα 1985

Πίνακες laquoΗ Ελένη στα τείχη της Τροίαςraquo

Gustave Moreau 1826 - 1898 Museacutee National Gustave Moreau Paris

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ laquoΕλένηraquo

Προσανατολισμοί (1940) εκδ Ίκαρος Αθήνα 1998

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές Όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα Κατά που θ απλώσουμε τα χέρια μας τώρα που δε μας λογαριάζει πια

ο καιρός Κατά που θ αφήσουμε τα μάτια μας τώρα που οι μακρινές γραμμές

ναυάγησαν στα σύννεφα

Τώρα που κλείσανε τα βλέφαρά σου απάνω στα τοπία μας Κι είμαστε - σαν να πέρασε μέσα μας η ομίχλη - Μόνοι ολομόναχοι τριγυρισμένοι απ τις νεκρές εικόνες σου

Κι αν δεν είναι το χέρι σου στο χέρι μας

Κι αν δεν είναι το αίμα μας στις φλέβες των ονείρων σου

Το φως στον άσπιλο ουρανό

Κι η μουσική αθέατη μέσα μας ω μελαγχολική

Διαβάτισσα όσων μας κρατάν στον κόσμο ακόμα

Είναι ο υγρός αέρας η ώρα του φθινοπώρου ο χωρισμός

Το πικρό στήριγμα του αγκώνα στην ανάμνηση

Που βγαίνει όταν η νύχτα πάει να μας χωρίσει από το φως

Πίσω από το τετράγωνο παράθυρο που βλέπει προς τη θλίψη

Που δε βλέπει τίποτε

Γιατί έγινε κιόλας μουσική αθέατη φλόγα στο τζάκι χτύπημα

του μεγάλου ρολογιού στον τοίχο Γιατί έγινε κιόλας Ποίημα στίχος μ άλλον στίχο αχός παράλληλος με τη βροχή δάκρυα

και λόγια Λόγια όχι σαν τ αλλά μα κι αυτά μ ένα μοναδικό τους προορισμόν

Εσένα

Ωραία εσύ η ανίδωτη μέσα στον ουρανό του ποιήματος καυτερή θρησκεία γυναίκα αγέρινη ντυμένη χαραυγές ένα άστρο σύμβολο με τ΄ όνομά σου δένοντας των εποχών τις γέφυρες Ωραία εσύ νυχτερινή του απείρου εξαίσιο του θανάτου λάφυρο από τη σκόνη του θανάτου αναγεννώμενη Σ΄ αναγνωρίζω Ελένη μου μέσα στους μαύρους έρωτες που κάψανε μ΄ οράματα τα χρόνια μου Ω ποτέ ποτέ μη φύγεις για τους τόπους του χαμού στις χώρες τις απάνθρωπες μη σπαταλήσεις τούτη τη σάρκα σου από σμάλτο κι από κρύσταλλο

Σε περιμένω Κοίταξε σούφερα καπνούς κι αρώματα από τα βουνά πετράδια από τη θάλασσα ήλιους και φύλλα σούφερα κατηφοριές κι ανέμους καλάμια από τις ποταμιές βράχια και πέτρες κι όνειρα και καταχνιές κι αφρούς για σένα προσφοράhellip

Τάχα θαρθείς Μια νύχτα Ελένη τάχα θα σε συναντήσω όταν ο χρόνος θάναι ακίνητος από τα θαύματα στεφανωμένη υποταγή κι ανάσταση τρεμάμενη hellip

τάχα θα σμίξουμε άλλη μια φορά μια νύχτα που η σιωπή θάναι μια απέραντη σιωπή εγώ γεμάτος διάστημα εσύ γεμάτη μ άστρα πάντα άφθαρτη παρθένα ανέγγιχτη μεταρσιωμένη

ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ldquoΕλένηrdquo (1957)

Συλλογή Ι 1951-1964 εκδ Ερμής Αθήνα 1990

Τώρα ξεχνώ τα πιο γνωστά μου ονόματα ή τα συγχέω μεταξύ τους -Πάρις Μενέλαος Αχιλλέας Πρωτέας Θεοκλύμενος Τεύκρος Κάστωρ και Πολυδεύκης - οι αδελφοί μου ηθικολόγοι αυτοί νομίζω έγιναν άστρα - έτσι λένε - οδηγοί καραβιών

- Θησέας Πειρίθους Ανδρομάχη Κασσάνδρα Αγαμέμνων - ήχοι μόνον ήχοι χωρίς παράσταση χωρίς το είδωλό τους γραμμένο σrsquo ένα τζάμι σrsquo έναν μετάλλινο καθρέπτη ή στα ρηχά στrsquo ακρογιάλι όπως τότε μιαν ήσυχη μέρα με λιακάδα με πολλά κατάρτια όταν η μάχη είχε κοπάσει και το τρίξιμο των βρεγμένων σκοινιών στις τροχαλίες κρατούσε τον κόσμο ψηλά σαν τον κόμπο ενός λυγμού σταματημένον μέσα σrsquo ένα κρυστάλλινο λαρύγγι ndash κrsquo έβλεπες τον κόμπο να σπιθίζει να τρέμει χωρίς να γίνεται κραυγή και ξαφνικά όλο το τοπίο με τα καράβια τους ναύτες και τrsquo αμάξια βούλιαζε μέσα στο φως και στην ανωνυμία

Γιάννη Ρίτσου ldquoΕλένηrdquo

laquoΠορτραίτο μίας γυναίκαςraquo 1936

Pablo Picasso

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ laquoΕλένηraquo Τέταρτη Διάσταση

εκδ Κέδρος Αθήνα 1974

εγώ ψηλά στα τείχη πάνω απrsquo τα κεφάλια των θνητών αέρινη σάρκινη χωρίς νrsquo ανήκω σε κανένα χωρίς νάχω κανενός την ανάγκη σα νάμουν (ανεξάρτητη εγώ) ολόκληρος ο έρωτας ndash ελεύθερη από το φόβο του θανάτου και του χρόνου μrsquo ένα άσπρο λουλούδι στα μαλλιά μου μrsquo ένα λουλούδι ανάμεσα στα στήθη μου κrsquo ένα άλλο στα χείλη να μου κρύβει το χαμόγελο της ελευθερίας Μπορούσαν κι από τις δυο πλευρές να με τοξεύσουν Έδινα στόχο βαδίζοντας αργά πάνω στα τείχη σχεδιασμένη ακέρια στον χρυσοπόρφυρο ουρανό της εσπέρας Κρατούσα τα μάτια κλεισμένα για να ευκολύνω μια εχθρική χειρονομία τους ndash γνωρίζοντας στο βάθος ότι κανείς δεν θα τολμούσε Τα χέρια τους τρέμαν απrsquo το θάμβος της ομορφιάς και της αθανασίας μου ndash (ίσως τώρα μπορώ να προσθέσω δεν τον φοβόμουν το θάνατο γιατί τον ένιωθα πολύ μακριά μου) Τότε πέταξα απrsquo τα μαλλιά μου κι απrsquo τα στήθη μου τα δυο λουλούδια˙ ndash το τρίτο το κρατούσα στο στόμα μου˙ ndash τα πέταξα απrsquo τις δυο πλευρές του τείχους με μια κίνηση ολότελα ανεξίθρησκηhellip Δεν είδα τίποτrsquo άλλο μετά ndash μονάχα πλάτες σκυμμένες σάμπως όλοι νάταν γονατιστοί στη γης όπου στέγνωνε το αίμα απrsquo τον ήλιο˙ ndash ίσως κιόλας να ποδοπάτησαν εκείνα τα λουλούδια Δεν είδα Είχα κινήσει τα χέρια είχα υψωθεί στα νύχια των ποδιών κι αναλήφθηκα αφήνοντας να πέσει απrsquo τα χείλη μου και το τρίτο λουλούδι Αυτό μου μένει ακόμη mdash κάτι σαν ανταμοιβή σαν απόμακρη δικαίωση

laquoΗ Ελένη στα τείχη της Τροίαςraquo

Frederic Leighton 1865

The Maas Gallery London

Η Μαρία Νεφέλη λέει Όσο υπάρχουν Αχαιοί θα υπάρχει μία ωραία

Ελένη Κι ας είναι αλλού το χέρι και αλλού ο λαιμός

Κάθε καιρός κι ο Τρωικός του Πόλεμος

Και ο Αντιφωνητής Κάθε καιρός κι η Ελένη του

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ laquoΜαρία Νεφέληraquo

εκδ Ίκαρος 1999

Η Ελένη στη ζωγραφική

Η μορφή της Ελένης ενέπνευσε και συνεχίζει να εμπνέει τους ζωγράφους από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

laquoΟ Έρωτας δείχνει την Ελένη στον Πάρηraquo

Νωπογραφία από την Πομπηία

του 1ου αιώνα μ Χ

National Archaeological Museum

Naples Italy

Η αρπαγή της Ελένης

ldquoRecueil des histories de Troyesrdquo

Χειρόγραφο του Raoul Lefevre

Flandre 1495

laquoΗ κρίση του Πάρηraquo Εικονίζονται η Αφροδίτη η Ήρα και η Αθηνά Ο Πάρης

κάθεται στη βάση ενός λόφου στα δεξιά Κρατά ένα ραβδί στο

χέρι του και προσφέρει στην Αφροδίτη το μήλο

Πιάτο από πορσελάνη 1531 περίπου

Francesco Xanto Avelli The Fitzwilliam Museum University of Cambridge

England

laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo Πορσελάνινο πιάτο 1534

Francesco Xanto Avelli J Paul Getty Museum

Los Angeles

laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo Πορσελάνινο πιάτο από την Ιταλία

1540 ndash 1545 περ Museacutee drsquo Ecouen France

laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo

Zanobi Strozzi 1450

The National Gallery London

laquoΗ κρίση του Πάρηraquo 1485 Sandro Botticelli

Fondazione Giorgio Cini Venice Italy

laquoΗ αρπαγή της Ελένης της Τροίαςraquo Cesare Dandini (1596-1657)


Guido Reni 1626 ndash 1629


laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo Giovanni Francesco Romanelli

1630 - 1632 Pinacoteca Capitolina

Musei Capitolini Rome

laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo 1680 ndash 1683 Luca Giordano

Museacutee des Beaux ndash Arts Caen France

laquoΗ Αφροδίτη δίνει την Ελένη στον Πάρηraquo Benjamin West 1776 National Museum of American Art Smithsonian Institusion Washington DC

laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo Gavin Hamilton 1784

Museo di Roma Rome

laquoΕλένη και Πάριςraquo 1787 ndash 1794

Felice Giani Τοιχογραφία

Palazzo Altieri Rome

laquoΕλένη και Πάριςraquo Jacques-Louis David 1788


laquoΗ Αφροδίτη προτρέπει την Ελένη να ερωτευθεί τον Πάρηraquo Angelica Kauffmann 1790 Hermitage Museum St Petersburg Russia

laquoΗ Ελένη αναγνωρίζει τον Τηλέμαχοraquo Jean-Jacques Lagrenee 1795 Hermitage Museum St Petersburg Russia

laquoΗ συμφιλίωση της Ελένης

και του Πάρη μετά την ήττα

του Μενέλαουraquo 1805

Richard Westall

Tate Britain Gallery London

laquoΗ ανάκτηση της Ελένης από το Μενέλαοraquo

Tischbein Johann Heinrich Wilhelm 1816

Ostholstein-Museum Eutin

Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris

laquoΗ Ελένη στις Σκαιές Πύλεςraquo Gustave Moreau 1880 Museacutee National Gustave Moreau Paris

laquoΕλένηraquo Sir Edward Poynter 1881

Art Gallery of New South Wales Sydney Australia

laquoΤα δάκρυα της Ελένηςraquo (Η Ελένη κλαίει ενώ η Τροία

καίγεται) Edward Burne-Jones 1882-1898



1885 Gustave Moreau


laquoΕλένη της Τροίαςraquo Gaston Bussiegravere 1895 Museacutee des Ursulines

Macon France

laquoΗ δόξα της Ελένηςraquo Gustave Moreau

1896 ndash 1897 Museacutee National Gustave

Moreau Paris

laquoΕλένη της Τροίαςraquo Evelyn De Morgan 1898

De Morgan Centre London

laquoΗ κρίση του Πάρηraquo 1902 Paul Gauguin

National Gallery in Prague Czech Republic

laquoΗ αποθέωση της Ελένηςraquo Frantisek Kupka 1906 (Ο Φράντισεκ Κούπκα ήταν Τσέχος ζωγράφος από τους πρωτεργάτες της αφηρημένης τέχνης στην

Ευρώπη τον 20ο αιώνα)

laquoΤο τραγούδι του Έρωταraquo 1914

Giorgio de Chirico Museum of Modern Art

New York

laquoΟι ερωτευμένοιraquo 1923

Pablo Picasso National Gallery of Art

Washington DC

laquoΟι Διόσκουροι και άλογα δίπλα στη θάλασσαraquo 1928

Giorgio De Chirico

Museo dArte Contemporanea di Lissone Italy

laquoΟι Διόσκουροιraquo 1974

Giorgio de Chirico Casa Museo di Giorgio de

Chirico Rome

laquoΗ Ελένη της Τροίας σαν άγγελοςraquo

Χρωμολιθογραφία 1977

Salvador Dali

laquoΕλένη της Τροίαςraquo Erteacute (Romain de Tirtoff)

1985 Chromocompink

New York

laquoΕλένη της Τροίαςraquo

Howard David Johnson

2005

wwwhowarddavidjohnsoncom

Η Ελένη στη μουσική και τον κινηματογράφο

Ο Τρωϊκός πόλεμος (Helen of Troy) 1956

Η πρώτη μεταφορά στην οθόνη του έπους του Τρωϊκού πολέμου δοσμένη από την μεριά της

Τροίας Ελένη Rossana Podestagrave Πάρης Jacques Sernas

Σκηνοθέτης Robert Wise

laquoΗ αρπαγή της Ελένηςraquo Σκίτσα του G Doutsiopoulos

laquoΕλένη της Τροίαςraquo Damaride Marangile

2010

Σκηνές από την ταινία laquoTROYraquo 2004

Η laquoΤροίαraquo είναι επική πολεμική ταινία Το σενάριο γράφτηκε από τον David Benioff και

βασίζεται στην Ιλιάδα του Ομήρου Η σκηνοθεσία ήταν του Wolfgang Petersen Διαθέτει ένα σύνολο ηθοποιών στο οποίο περιλαμβάνεται ο Brad Pitt ο Eric Bana ο

Orlando Bloom και η Diane Kruger Ήταν υποψήφια για το Όσκαρ Κοστουμιών

1 wwwgreek-languagegr Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

2 usersschgrEllinikos PolitismosYliko

3 Metropolitan Museum of Art New York

4 Museum of Modern Art New York

5 J Paul Getty Museum Los Angeles

6 Toledo Museum of Art Ohio USA

7 Museum of Fine Arts Boston USA

8 Museacutee du Louvre Paris

9 Museacutee National Gustave Moreau Paris

10 Musei Capitolini Rome

11 Museo di Roma Rome

12 Musei Vaticani Rome

13 Museo Nazionale Archeologico Jatta Italy

14 Museo Archeologico Nazionale di Napoli Italy

15 British Museum London

16 Victoria and Albert Museum London

17 De Morgan Centre London

18 Fitzwilliam Museum University of Cambridge England

19 Hermitage Museum St Petersburg Russia

20 httpvellocinodeorohypothesesorg

Helena de Troya en la historia de la pintura

Helena de Troya en la ceraacutemica griega

Οι εικόνες προέρχονται από

21 wwwperseustuftsedu Art amp Archaeology Artifact Browser

22 commonswikimediaorg

HELEN PARIS HISTORY PAINTINGS

22 wwwwikipaintingsorg

23 wwwartrenewalorg

24 wwwthe-athenaeumorg

25 wwwartcyclopediacom

26 anaghraphoblogspotcouk

27 homouniversalisgrblogspotgr

laquoΗ Κρίση του Πάρηraquo Angelica Kauffman 1781

Museo drsquo Arte de Ponce Puerto Rico

1 wwwgreek-languagegr

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία

2 laquoΕισαγωγή στο Αρχαίο Θέατροraquo

Horst ndash Dieter Blume Εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1999

3 laquoΗ Νεοτερικότητα του Ευριπίδηraquo

Jacqueline De Romilly

Εκδ Καρδαμίτσα Αθήνα 1997

4 laquo Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράμαraquo

Χριστόπουλος Μενέλαος

Εκδ Πατάκη Αθήνα 2007

5 laquoΑρχαϊκός Λυρισμόςraquo Α Δ Σκιαδάς


6 laquoΟ μύθος της ωραίας Ελένης στη νεοελληνική ποίηση

Από τον Παλαμά έως τον Ρίτσοraquo Λάμπρος Βαρελάς

laquoΠρακτικά Η΄ Επιστημονικής Συνάντησηςraquo

Εκδ Ερμής Αθήνα 2001

7 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Τρωικός Πόλεμος (ΤΟΜΟΣ 5)

Εκδοτική Αθηνών 1986

8 laquoΙστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίαςraquo

Albin Lesky Εκδ Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 1981

9 laquoΤο παιχνίδι του διπλού στην Ελένη του Ευριπίδηraquo Χάιδω Μπούσιου

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ amp ΤΕΧΝΕΣ τχ 113

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

10 elwikipediaorg

laquoΕΛΕΝΗraquo laquoΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣraquo laquoΕΥΡΙΠΙΔΗΣraquo

11 ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ laquoΕλένηraquo

Μετάφραση Τάσος Ρούσσος

Δραματική Ποίηση Γrsquo Γυμνασίου

12 ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

laquoΗ ασάλευτη ζωήraquo (1907) Άπαντα Τόμος 3

Εκδ Γκοβόστης Αθήνα 1960

13 ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ laquoΕλένηraquo

Ποιήματα εκδ Ίκαρος Αθήνα 1985

14 ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ laquoΕλένηraquo Τέταρτη Διάσταση Εκδ Κέδρος Αθήνα 1974

15 ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

laquoΕλένηraquo (1957) Συλλογή Ι 1951-1964


16 ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

laquoΕλένηraquo Προσανατολισμοί (1940)

Εκδ Ίκαρος Αθήνα 1998

laquoΜαρία Νεφέληraquo Εκδ Ίκαρος 1999

17 laquoΗ Ελληνική Ποίησηraquo (Ανθολογία ndashΓραμματολογία)

Εκδ Σοκόλη Αθήνα 1990

Ακούγονται κατά

σειράν τα τραγούδια

laquoΓια μιαν Ελένηraquo

Μουσική-Τραγούδι Χρήστος Λεοντής Στίχοι Θεόφιλος Βερύκιος

Δίσκος Πυγολαμπίδες (1994)

laquoΕλένηraquo Από τον κύκλο τραγουδιών laquoΑργοναύτεςraquo Μουσική Ηλίας Ανδριόπουλος Τραγούδι Μανώλης Μητσιάς Ποίηση Γιώργος Σεφέρης Απαγγελία Αλέξης Κωστάλας Από τη Συναυλία με έργα του Ηλία Ανδριόπουλου στην Αρχαία Ολυμπία 2572008 Προβλήθηκε από την ΕΤ1 στις Μεγάλες Παραστάσεις με τον Αλέξη Κωστάλα

laquoΕλένηraquo

Μονόλογος από την ποιητική συλλογή laquoΤέταρτη Διάστασηraquo του Γιάννη Ρίτσου Η ηχογράφηση είναι από παράσταση που πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη τον Ιούνιο του 2009 από το Θέατρο ΕΠΟΧΗ Σκηνοθετεί και ερμηνεύει ο Βασίλης Παπαβασιλείου Η παράσταση τιμήθηκε από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών με το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας laquoΚάρολος Κουνraquo

laquoΓια την Ελένηraquo

Στίχοι Μιχάλης Μπουρμπούλης Μουσική Μάνος Χατζιδάκις Πρώτη εκτέλεση Στέλιος Μαρκετάκης (1978) Ερμηνεία στο βίντεο Μαρία Δημητριάδη


Στίχοι - Μουσική Γιώργος Σταυριανός Ερμηνεία Γιώργος Νταλάρας Δίσκος Ώρες μου χρωματιστές (2005)

laquoRemember Meraquo με τον τον Josh Groban

Το επίσημο μουσικό βίντεο από το soundtrack της ταινίας laquoΤροίαraquo (2004)

1wwwgreek-languagegr Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας


2usersschgrEllinikos PolitismosYliko

3httpvellocinodeorohypothesesorg



4wwwperseustuftsedu

Art amp Archaeology Artifact Browser

5commonswikimediaorg


6wwwwikipaintingsorg

7wwwartrenewalorg

8wwwthe-athenaeumorg

9wwwartcyclopediacom

10anaghraphoblogspotcouk

11homouniversalisgrblogspotgr

12Sites ελληνικών και ξένων μουσείων

Οι εικόνες προέρχονται από laquoΕλένη της Τροίαςraquo

Gaston Bussiegravere 1895 Museacutee des Ursulines

Macon France




2 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες

Τίτλος laquoΗ Ωραία Ελένη εμπνέει τους ποιητέςraquo


Θεσσαλονίκη 2013



















10 elwikipediaorg






laquoΗ ασάλευτη ζωήraquo (1907)







laquoΕλένηraquo (1957)

Συλλογή Ι 1951-1964






Ακούγονται τα

τραγούδια









Ωραία εσύ η ανίδωτη μέσα στον ουρανό του ποιήματος καυτερή θρησκεία γυναίκα αγέρινη ντυμένη χαραυγές ένα άστρο σύμβολο με τ΄ όνομά σου δένοντας των εποχών τις γέφυρες Ωραία εσύ νυχτερινή του απείρου εξαίσιο του θανάτου λάφυρο από τη σκόνη του θανάτου αναγεννώμενη Σ΄ αναγνωρίζω Ελένη μου μέσα στους μαύρους έρωτες που κάψανε μ΄ οράματα τα χρόνια μου Ω ποτέ ποτέ μη φύγεις για τους τόπους του χαμούhellip






Helen of Troy Antonio Canova 1812

Victoria and Albert Museum London

Η Ελένη του μύθου



























ΟΜΗΡΟΣ






































J Paul Getty Museum

Los Angeles









Los Angeles
























Αινείας












Los Angeles












































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια









































ΟΜΗΡΟΣ






































J Paul Getty Museum

Los Angeles









Los Angeles
























Αινείας












Los Angeles












































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια




















































J Paul Getty Museum

Los Angeles









Los Angeles
























Αινείας












Los Angeles












































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια























Los Angeles
























Αινείας












Los Angeles












































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια






































Αινείας












Los Angeles












































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια
























Los Angeles












































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια


























































Musei Vaticani Rome















ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια





























ΕΛΕΝΗ
















































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

































Musei Vaticani Rome









































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια























































Αθήνα 1947

































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια













































Εσένα











Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

























Pablo Picasso



















Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

































Naples Italy




Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια


















Flandre 1495






England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια




















England



Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

















Los Angeles




Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια


















Zanobi Strozzi 1450















Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια




























Museo di Roma Rome











Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

























Richard Westall





Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια


















Eutin Germany


Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια
















Gustave Moreau 1880

Museacutee National

Gustave Moreau

Paris








1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια






















1885 Gustave Moreau



Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια
















Macon France



Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

















Moreau Paris









New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια























New York



Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

















Washington DC


Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια
















Giorgio De Chirico




Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

















Chirico Rome



Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

















Salvador Dali


1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια
















1985 Chromocompink

New York



2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια

















2005









2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια






















2010

































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια















































23 wwwartrenewalorg
































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια








































10 elwikipediaorg








































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια



































4wwwperseustuftsedu





7wwwartrenewalorg








Macon France


























10 elwikipediaorg





















τραγούδια








































10 elwikipediaorg





















τραγούδια
















τραγούδια















helen of troy

Education