hepatitis viruses mientayvn.com
TRANSCRIPT
CAÙC VIRUS VIEÂM GAN
(Hepatitis viruses)
PGS. TS. Cao Minh Nga
Boä moân Vi sinh – Khoa Y – ÑHYD TP. HCM
* Ñònh nghóa
Coù tính höôùng TB gan,
Gaây beänh vieâm gan (VG) virus
Hippocrates
Vieâm gan do caùc virus : Epstein-Barr,
CMV (Cytomegalovirus), virus varicella-
Zoster vaø virus gaây soát vaøng.
* Phaân loaïi
Coù 6 loaïi virus vieâm gan:
1. virus vieâm gan A (HAV),
2. virus vieâm gan B (HBV),
3. virus vieâm gan C (HCV),
4. virus vieâm gan D (HDV taùc nhaân delta),
5. virus vieâm gan E (HEV),
6. virus vieâm gan G (HGV).
VIRUS VIEÂM GAN A (HAV)
Theá kyû XIX: beänh vaøng da coù tính chaát laây lan.
Theá kyû XX :
- 1973: Feinstone & cs phaùt hieän HAV = KHV e-
- 1979: Provost & Hilleman nuoâi caáy HAV.
I. Tính chaát virus (HAV)
1. Caáu truùc:
- HAV: enterovirus tyùp 72 nhoùm Picornavirus.
- Nhaân: 1 chuoãi RNA xoaén oác, M = 2,5x106 , VPG.
- Capsid hình khoái, 2R = 27 nm , VP1 VP4.
- MBN (-)
- Taêng tröôûng / baøo töông TB.
Sô ñoà caáu truùc HAV
I. Tính chaát virus (HAV) - 2
2. Söùc ñeà khaùng
- Nhaïy caûm: Clor, to
> 600C
- Soáng ñöôïc ôû ether, moâi tröôøng ngoaøi.
3. KN: HAAg 1 tyùp Ag.
4. Nuoâi caáy:
- TB gan khæ
- TB thaän baøo thai khæ.
II. Beänh hoïc (HAV)
Vieâm gan A (Vieâm gan truyeàn nhieãm): 50% / HV
- UÛ beänh: 25 ngaøy (TB: 14 –40 ngaøy)
- TCLS: 2 - 4 tuaàn , 50% (-) TCLS, theå toái caáp.
- Dieãn tieán: laønh tính,
(-) mang maàm beänh maõn, VG maõn.
III. Sinh beänh hoïc - Mieãn dòch hoïc
(HAV)
doøng maùu
virus sinh / NM ruoät ----------------- gan: hoaïi töû
IgM anti-HAV: (+) / vaøng da qt / PTN
IgG anti-HAV: (+) sau IgM 1-3 tuaàn
t/d baûo veä raát laâu.
HAV khoâng coù MD cheùo vôùi caùc HV .
IV. PTN (HAV)
1. Tìm IgM anti-HAV ñaëc hieäu: test quan troïng.
(+) / g/ñ ñaàu cuûa beänh, toàn taïi 3 - 6 thaùng
Kyõ thuaät MD: RIA, ELISA
2. Tìm IgG anti-HAV
- (+): khi hieäu giaù laàn thöù II 4 laàn laàn thöù I.
- Neáu < 4 laàn hoaëc chæ tìm IgG anti-HAV / 1 laàn
BN nhieãm HAV töø tröôùc vaø
coù ÑÖMD vôùi HAV.
IV. PTN (HAV) - 2
3. Tìm HAV / phaân BN = KHV e-
(+) / cuoái t/k uû beänh g/ñ ñaàu cuûa beänh.
4. Phaân laäp virus.
5. SHPT: RT-PCR, …
V. Dòch teã hoïc (HAV)
Ñöôøng laây truyeàn: tieâu hoùa.
OÅ chöùa virus: ngöôøi.
(-) ngöôøi mang maàm beänh maõn tính.
Yeáu toá nguy cô: veä sinh , ñoâng ñuùc, khaùch du lòch.
VI. Phoøng beänh (HAV)
1. PB chung: veä sinh caù nhaân, aên uoáng
2. PB ñaëc hieäu:
* MD thuï ñoäng: ISG (Immuno serum globulin).
Chæ ñònh: - Tröôùc khi nhieãm
- Trong th/kyø uû beänh
- Khaùch du lòch
Ngöøa hoaëc ñoä naëng.
* MD chuû ñoäng: - Vaccin HAV baát hoaït.
- Vaccin soáng ñoäc löïc.
VII. Ñieàu trò (HAV)
Ñaëc hieäu: chöa coù .
Bieän phaùp chung:
- toång traïng,
- cheá ñoä aên uoáng, duøng thuoác hôïp lyù.
VIRUS VIEÂM GAN B
(HBV)
1883: Beänh vieâm gan huyeát thanh.
1965: Blumberg HBsAg
(Hepatitis B surface Antigen)
I. Tính chaát
HBV nhoùm Hepadnavirus
1. Caáu truùc:
Nhaân: 2 chuoãi DNA
daïng voøng.
Capsid: hình khoái,
2R = 42 nm.
MBN: chöùa HBsAg.
Phaàn loõi (core): chöùa
- HBcAg
- HBeAg
HBV – quan sát dưới KHV e-
II. Tính chaát (HBV) - 2
2. Heä thoáng Khaùng nguyeân vaø Khaùng theå:
HBsAg Anti-HBs
(khaùng theå baûo veä)
HBcAg Anti-HBc
(-) / huyeát thanh
HBeAg Anti-HBe
II. Tính chaát (HBV) - 3
3. Söùc ñeà khaùng
- Khaùng : coàn vaø ether.
- Nhaïy caûm: 560C / 30' hoaëc 100
0C /10',
formaldehyd, tia UV.
4. Nuoâi caáy treân TB: chöa ñöôïc.
III. Beänh hoïc (HBV)
Vieâm gan B
(VG huyeát thanh): 41% / HV.
UÛ beänh: 60 ngaøy ( 160 ngaøy).
LS : - VG A nhöng naëng hôn.
- () theå toái caáp, 90% (-) TCLS.
Dieãn tieán xaáu VG maõn (10%)
Xô gan hoaëc K gan.
(2/3 soá ca lieân quan ñeán HBV)
III. Sinh beänh hoïc - Mieãn dòch hoïc
Sinh beänh hoïc:
- Virus / maùu TB gan: vieâm & hoaïi töû.
- Phöùc hôïp KN-KT
ñau khôùp, vieâm caàu thaän, vieâm maïch maùu.
MDH: Khoâng coù MD cheùo vôùi caùc HV .
IV. Phoøng thí nghieäm
* PP mieãn dòch hoïc:
Ý nghĩa:
1. HBsAg (+):
Đang nhiễm HBV, xuất hiện sớm nhất sau khi nhiễm
- g/ñ caáp.
- 20 tuaàn: + mang HBsAg maõn: (-) TCLS, c/n gan .
+ VG maõn (toàn taïi hoaëc hoaït ñoäng).
- Khi VG maõn vôùi HBsAg (-) do [HBsAg] HBcAb
2. HBsAb (anti-HBs): choáng taùi nhieãm.
- Có miễn nhiễm với HBV
- là dấu ấn duy nhất sau chủng ngừa.
IV. Phoøng thí nghieäm - 2
* PP mieãn dòch hoïc:
Ý nghĩa:
3. HBcAb (anti-HBc):
- VG B /”giai ñoaïn cöûa soå” .
- Ñaõ/ñang nhieãm HBV.
4. HBeAg:
- Virus ñang nhaân leân maïnh.
- laây nhieãm.
- Giaûm / maát khi coù ñoät bieán BCP/PC.
5. HBeAb (anti-HBe):
- Virus nhaân leân (tröø khi coù ñoät bieán)
- laây nhieãm.
Hiệu giá
Thaùng sau khi nhieãm
Trieäu chöùng
Anti-HBe
0 1 2 3 4 5 6 12 24
Vaøng da
ALT
Anti-HBc
HBeAg
HBsAg
Anti-HBs
VGSV B caáp coù trieäu chöùng töï giôùi haïn
VGSV B khoâng trieäu chöùng
Thaùng sau khi nhieãm
Hiệu giá
0 1 2 3 4 5 6 12 24
ALT
Anti-HBs
Anti-HBc
Anti-HBe
HBsAg
Thôøi gian sau nhieãm
Hiệu giá
ALT
Anti-HBc
Anti-HBe
Trieäu chöùng
5 6 0 1 2 3 4 6 7 1 2 3 4 5 8 9
10
HBsAg
HBeAg
Vieâm gan sieâu vi B maõn tính
Thaùng Naêm
Beänh söû töï nhieân cuûa nhieãm HBV maõn
LAÂM SAØNG VIEÂM GAN CAÁP VIEÂM GAN MAÕN XÔ GAN K GAN
SIEÂU VI HBeAg: HBV DNA Anti-HBe
HBsAg
GAN NHAÂN LEÂN
THÔØI GIAN
THAÙNG NAÊM THAÄP NIEÂN
HOØA NHAÄP
Daáu aán MD trong caùc theå laâm saøng
Daáu aán Vieâm
caáp
Laønh
beänh
Vieâm
maïn
(-) h /
ñoäng
Theå aån Tieâm
ngöøa
HBsAg + -- + + -- --
HBsAb -- + -- -- +/- +
HBcAb + (IgM) + + + +/- --
HBeAg + -- +/- -- +/- --
HBeAb -- + +/- + +/- --
HBV-DNA + -- +
(>104 - 5
)
+
(<104)
+
(<103)
--
IV. Phoøng thí nghieäm - 3
* PP sinh hoïc phaân töû:
Caùc phöông phaùp
1. Khoâng khueách ñaïi, duøng ñoaïn doø (Southern
blot, dot blot,…).
2. Khueách ñaïi tín hieäu (b-DNA).
3. Khueách ñaïi DNA (PCR).
4. Sequencing
IV. Phoøng thí nghieäm - 4
* PP sinh hoïc phaân töû:
Öùng duïng:
1. HBV-DNA ñònh tính/ ñònh löôïng:
- Xaùc ñònh tröïc tieáp HBV
- Nguy cô beänh tieán trieån: xô gan, HCC
- Chæ ñònh .
- Theo doõi ñaùp öùng
(Ñoåi thuoác / Phaùt hieän khaùng thuoác…)
2. Kyõ thuaät SHPT khaùc:
- Xaùc ñònh typ gen (genotype)
- Phaùt hieän ñoät bieán töï nhieân (BCP, PC)
- Phaùt hieän khaùng thuoác kieåu gen
Öu ñieåm cuûa kyõ thuaät SHPT
- Ñaùnh giaù chính xaùc hoaït ñoäng cuûa HBV khoâng leä thuoäc
vaøo HBeAg.
- Ñaùnh giaù theå troäi trong ñoàng nhieãm.
- Phaùt hieän nhieãm sôùm / giai ñoaïn cöûa soå.
- Phaùt hieän theå vieâm gan B tieàm aån.
- Phaùt hieän nhieãm HBV theå ñoät bieán thoaùt.
- Phaùt hieän sôùm nhieãm sau gheùp gan.
V. Dòch teã hoïc
Ngöôøi coù HBsAg (+) laø oå chöùa chính.
Maùu: chuû yeáu – 1/107
ml maùu coù HBsAg
3 ñöôøng truyeàn beänh SD, dòch theå khaùc.
Meï con: trong vaø sau khi sinh.
VI. Phoøng beänh
1. PB toång quaùt:
- Kieåm soaùt moâi tröôøng chöùa HBV.
- Kieåm soaùt nguoàn laây trong gia ñình.
2. PB ñaëc hieäu:
MD chuû ñoäng: vaccin chöùa HBsAg,
SX = kyõ thuaät CN di truyeàn
MD thuï ñoäng:
- HBIG (Hepatitis B immune globulin) chöùa [HBsAb]
- duøng trong voøng 24h.
VII. Ñieàu trò (HBV)
Ñaëc hieäu: Chöa coù, () duøng lamivudin,….
BP chung: - nhö HAV
- Interferons.
Partially
double-
stranded
DNA
Lamivudine
A(n)
(-)-DNA
HBV
mRNA cccDNA
DNA pol Men
phieân maõ
õ ngöôïc
mRNA tieàn
genome
Vò trí taùc duïng cuûa lamivudine
HBV
Voû boïc
HBsAg
VIRUS VIEÂM GAN C (HCV)
hoï Flaviviridae, gioáng Hepacivirus
Sự nhân lên của HCV
VIRUS VIEÂM GAN D (HDV)
Taùc nhaân delta: virus khieám khuyeát
Sô ñoà caáu taïo HDV
HBsAg bao boïc beân ngoaøi
VIRUS VIEÂM GAN E (HEV)
Sơ đồ cấu trúc của HEV
Ñaëc ñieåm HCV
( 3 %)
HDV
(<1%)
HEV
(<1%)
Caáu truùc RNA
MBN (+)
1 boä gen nhoû RNA
MBN (+)
RNA
MBN (+)
Ñöôøng
laây truyeàn
- maùu
- SD
- Meï con
Xaûy ra / BN nhieãm
HBV tröôùc ñoù
- tieâu hoùa
TCLS HBV
(-): 90%
HBV - HAV
- töû vong /
phuï nöõ coù thai
( 20%)
Ñaëc ñieåm HCV
( 3 %)
HDV
(<1%)
HEV
(<1%)
Dieãn tieán HBV HBV HAV
- anti-HCV
- HCV-RNA
- anti-HDV
- HDV-RNA
- HBsAg
- IgG anti-HBc
- IgM anti-HEV
- HEV-RNA
Phoøng & (-)
(-)
Nhöng nhôø
vaccin HBV
(-)
VIRUS VIEÂM GAN G (HGV)
Khi bò VG nhöng khoâng (+) caùc taùc nhaân
neâu treân
nghó ñeán VG SV G do HGV gaây ra.
HGV (1995) nhoùm Flaviviridae
Caáu truùc ssRNA
HGV - 2
Beänh hoïc
- VG caáp tính:
+ nheï hôn VG C
+ TCLS: thöôøng (-)
- VG maõn tính (>30% cas), nheï hôn VG C
- Xô gan, K gan : chöa roõ
HGV - 3
: RT-PCR HGV-RNA
DTH:
- nôi / theá giôùi (caû VN)
- Tæ leä maéc: 1-5%
- Ñöôøng laây truyeàn:
+ Maùu HBV, HCV.
+ SD
+ Meï con: 50%