hes performance 2006 marketing opcom meeting · 5 definition and scope of epidemiology...
TRANSCRIPT
STO2403 หลกการระบาดวทยาในงานอาชวอนามย
(Principles of Occupation Health Epidemiology)
2
เนอหา นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
จดมงหมายของระบาดวทยา
ประโยชนของระบาดวทยา
ขอแตกตางของระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก
แขนงวชาทเกยวของ
1. ความรพนฐานทางระบาดวทยา
3
ระบาดวทยา (Epidemiology)
เปนแขนงวชาหนงทางวทยาศาสตรสขภาพ
หลกการและวธการทางระบาดวทยา สามารถน าไปใชศกษาเกยวกบโรคและการใหบรการสาธารณสขตางๆ และแขนงวชาทเกยวของ
ชวยในการคนหาสาเหตของโรค และปญหาดานอนามยตางๆ
เปนแนวทางในการปองกนและควบคมโรค การวางแผนงานสาธารณสข และพฒนางานอนามย
เปนวชาพนฐานของเวชศาสตรชมชน เวชศาสตรปองกน และสาธารณสข
สามารถชวยหาสาเหตของโรคระบาด โรคตดเชอ โรคเรอรง และโรคไรเชอ
ท าใหเขาใจธรรมชาตของการเกดโรค สาเหตและการด าเนนของโรค
ระบาดวทยา/วทยาการระบาด
4
ระบาดวทยา (Epidemiology)
ชวยในการประเมนประสทธภาพและประสทธผลของการรกษาและการปองกนโรคตางๆ
น าไปประยกตใชทางดานการแพทย สาธารณสข และสงคมศาสตร
ระบาดวทยา/วทยาการระบาด
5
Definition and Scope of Epidemiology
ระบาดวทยา (Epidemiology) ก าเนดตงแต ค.ศ. 1850 โดย London Epidemiology Society ซงตงขนเพอจดประสงคในการพจารณาหาสาเหตและวางมาตรการในการปองกนและควบคมโรคอหวาต
ค.ศ. 1927 นกระบาดวทยาไดจ าแนกและใหค านยามตางๆ ไวมากมาย แตไมเปนทยอมรบของนกระบาดวทยา
ค.ศ. 1970 MacMahon and Pugh ไดใหนยามทางดานระบาดวทยา และเปนทนยมใชมากทสด
“Epidemiology is the study of the distribution and determinants of disease frequency in man”
“วทยาการระบาด คอ การศกษาเกยวกบการกระจายของโรค และปจจยทมอทธพลตอการกระจายของโรคในมนษย”
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
6
Definition and Scope of Epidemiology
รากศพทของ “Epidemiology” มาจากภาษากรก
EPI = ON หรอ UPON
DOMOS = PEOPLE
LOGOS = KNOWLEDGE , DOCTRINE ,SCIENCE
ดงนน “Epidemiology” สอถง วทยาการทเกยวของกบประชาชน/คน
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
7
Definition and Scope of Epidemiology
“Epidemiology”
“ ศาสตรหรอวทยาการทวาดวยปจจยตาง ๆ ทมผลตอประชากร” เปนการศกษาเกยวกบการกระจายและปจจยทมอทธพลตอภาวะหรอเหตการณทเกยวของกบสขภาพของมนษย และการศกษาถงการน าผลการศกษาดงกลาวไปใชในการควบคมปญหา
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
8
Definition and Scope of Epidemiology
“Epidemiology”
ความหมายของระบาดวทยา หมายถง การศกษาทครอบคลมประเดนดงตอไปน
การกระจายของโรค
Distribution
ปจจยหรอองคประกอบทมอทธพลตอการกระจายของโรค
Determinant
ประชากรมนษย
Human Population
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
9
Definition and Scope of Epidemiology
“Epidemiology”
ความหมายของระบาดวทยา หมายถง การศกษาทครอบคลมประเดนดงตอไปน
การเปลยนแปลงหรอพลวตของโรค
Dynamic of Disease
ภาวะทเปนโรคและไมใชโรค
Disease and Non-disease conditions
โรคตดเชอและโรคไรเชอ
Infectious and Non-infectious Diseases
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
10
Definition and Scope of Epidemiology
“Epidemiology”
ความหมายของระบาดวทยา หมายถง การศกษาทครอบคลมประเดนดงตอไปน
การปองกนและควบคมโรค
Preventive and Control
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
11
Definition and Scope of Epidemiology
ระบาดวทยาถอก าเนดมาจากการศกษาการระบาดของโรคตดเชอตางๆ (Infectious Diseases)
ค.ศ. 1854, John Snow ศกษาสาเหตการระบาดของโรคอหวาตในกรงลอนดอน
สาเหต: แหลงน าประปาปนเปอนดวยน าเสยและสงสกปรก
ตอมาโรคตดเชอตางๆ ไดลดนอยลง ในขณะทโรคไรเชอ (Non-Infectious Disease) เรมเปนปญหามากขนในประเทศทพฒนาแลว เชน
โรคหวใจ
โรคมะเรง
โรคเสนเลอดในสมองตบตน
นยามและขอบเขตของระบาดวทยา
12
Scope of Epidemiology
โรคตดเชอ (Infectious diseases)
- การหาสาเหตของโรค
- การศกษาธรรมชาตของโรค
- การสบสวนการระบาดของโรค
- การเฝาระวงโรค
- การวางมาตรการปองกนและควบคมโรค
โรคไรตดเชอ (Non-Infectious diseases)
- การหาสาเหตของโรค
- การศกษาธรรมชาตของโรค
- การสบสวนการระบาดของโรค
- การเฝาระวงโรค
- การวางมาตรการปองกนและควบคมโรค
ขอบเขตของระบาดวทยา
13
Scope of Epidemiology
บรการดานแพทยและอนามย (Medical and health care)
- การวางแผนงานอนามย
- การประเมนผล
งานอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย
(Environmental and Occupational Health)
- การหาศกษาแนวโนมของอากาศเปนพษ
- การสบสวนสาเหตของตะกวเปนพษ
งานอนๆ ทเกยวของ เชน
- งานวจยบรการสาธารณสข (Health Services Research)
ขอบเขตของระบาดวทยา
14
Purposes of Epidemiology
1. ศกษาถงการกระจายของโรคในชมชนตามบคคล (Person) สถานท (Place) เวลา (Time) และปจจยทมอทธพลตอการกระจายของโรคในชมชน
2. ศกษาถงปจจยทเสยงตอการเกดโรค หรอปจจยเสยง (Risk Factors) และสาเหตของโรค (Etiologic Agent)
3. ศกษาถงปจจยทเปนสาเหตของการระบาดของโรค
4. ศกษาถงแนวทางในการปองกนและควบคมโรค
จดมงหมายของระบาดวทยา
15
Use of Epidemiology
ชวยคนหาสาเหตของโรค (Etiology) และปจจยทเสยงตอการเกดโรค (Risk Factors)
ชวยสบสวนสาเหตในการระบาดของโรค
ชวยใหทราบถงแนวทางในการปองกน และการควบคมโรค
ชวยอธบายธรรมชาตของการเกดโรค (Natural history of disease)
เปนประโยชนตองานบรการดานการแพทย และอนามย (Medical and health care)
ความรเกยวกบระบาดวทยาของโรคตางๆ ใชในการจดกลมโรค
เปนประโยชนตองานวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ (Health science research)
ประโยชนของระบาดวทยา
16
Scope of Epidemiology
การประยกตใชระบาดวทยาในงานแพทยและสาธารณสข ตลอดจนงานในสาขาตางๆ
1. ระบาดวทยาคลนก
(Clinical Epidemiology)
2. ระบาดวทยาเชงสงคม
(Social Epidemiology)
3. ระบาดวทยาและการวจยบรการสาธารณสข
(Epidemiology and health service research)
4. ระบาดวทยาและสาธารณสขมลฐาน
(Epidemiology and primary health care)
ขอบเขตของระบาดวทยา
17
Clinical Epidemiology
1. ระบาดวทยาคลนก (Clinical Epidemiology)
ชวยในการดแลรกษาผปวย
ท าใหผปวยไดรบบรการสขภาพอนามยดขน
มการพจารณาปญหาตางๆ อยางสมเหตสมผล
มการน าขอมลทางคลนกมาวเคราะหอยางถกตอง
น าผลการวเคราะหทไดไปใชประโยชนในการดแลผปวย
18
Social Epidemiology
2. ระบาดวทยาเชงสงคม (Social Epidemiology)
สขภาพอนามย เปนสงทเกยวของกบ
สงแวดลอมตางๆ ทางเคม ทางกายภาพ ทางชวภาพ และทางสงคม
สาเหตของการเกดโรค อนเนองมาจากปจจยทางจตวทยาสงคม (Psychosocial Factor)
โรคทเปนปญหาสาธารณสขหลายโรค มผลสบเนองมาจากปจจยทางสงคม เชน
- การตดสารเสพตด
- โรคพษสราเรอรง
- โรคจต โรคประสาท
- กามโรค
- ไขมาลาเรย
- โรคเบาหวาน
- โรคหวใจ เปนตน
19
Epidemiology and Health Service Research
3. ระบาดวทยาและการวจยบรการสาธารณสข
(Epidemiology and health service research)
เปนการศกษาระบบวธการทางชวการแพทย และความร อนๆ ทเกยวของไปใชในเรองสขภาพอนามยของบคคลและชมชนภายใตสภาวะทก าหนด
เกยวของกบวธการใหบรการอนามยเพอใหมประสทธภาพมากขน
การใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสด
การเพมอตราครอบคลมของการใหบรการ
การพฒนาบคลกรสาธารณสขในการใหบรการ
การประยกตเทคโนโลยและรปแบบทเหมาะสมในการใหบรการอนามย
20
Epidemiology and Health Service Research
3. ระบาดวทยาและการวจยบรการสาธารณสข
(Epidemiology and health service research)
เปนวทยาการหลกในการวจยเรองการบรการสาธารณสข โดยมแขนงวชาอนเขามามบทบาททส าคญ
เชน สงคมศาสตร
การบรหารงาน
สงคมจตวทยาและสถต
การวจยบรการสาธารณสข เปนองคความรทส าคญในการพฒนาอนามยในชมชนและประชากร
21
Epidemiology and Primary Health Care
4. ระบาดวทยาและสาธารณสขมลฐาน
(Epidemiology and primary health care)
ตองน าหลกและวธการทางระบาดวทยา มาชวยในการวางแผนด าเนนงาน
ชวยในการประเมนผลงานสาธารณสขมลฐานชมชน
ชวยในการศกษาปจจยเสยงและสาเหตของโรคและปญหาสขภาพอนามยตางๆ
พฒนาเครองมอ และวธการตางๆ ในการตรวจคนผปวยระยะเรมแรก หรอผปวยทมภาวะเสยงตอการเกดโรคสง
22
ขอแตกตางระหวางระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก
ระบาดวทยา
เปนวทยาการทางวทยาศาสตรสขภาพสาขาหนง
ศกษาเกยวกบการกระจายของโรคและเปลยนแปลงของโรคในประชากร
ศกษาปจจยทเปนสาเหตของโรค สาเหตการระบาดของโรค และนเวศนวทยาของโรค
เวชศาสตรคลนก (Clinical Medicine)
เปนวชาการทางวทยาศาสตรสขภาพแขนงหนง
เกยวของกบการตรวจวนจฉยโรค และการรกษาโรค
23
ขอแตกตางระหวางระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก
หวขอ ระบาดวทยา เวชศาสตรคลนก
ประชากรทเกยวของ ประชากรในชมชนทงหมด ทงทปวยและไมปวย
ผปวยทมารบบรการ
ขอบเขตของงาน ศกษาเกยวกบ
การกระจายของโรคในชมชน
การสบสวนสาเหตของโรค
การสบสวนสาเหตการระบาดของโรค
การวางมาตรการปองกน และควบคมโรค
ศกษาเกยวกบ
การวนจฉย
การรกษาโรค
จดเรมตนของงาน นกระบาดวทยา ผปวยทมารบบรการ
24
ขอแตกตางระหวางระบาดวทยาและเวชศาสตรคลนก
หวขอ ระบาดวทยา เวชศาสตรคลนก
ความสมพนธระหวางนกวชาชพตอประชากร
เปนความสมพนธในลกษณะหนงตอจ านวนมาก
เปนคามสมพนธในลกษณะหนงตอหนง
เกณฑทใชวดความส าเรจ จ านวนประชากรทไมเจบปวย
จ านวนผปวยทรกษาหายหรอทเลาอาการ
25
Related disciplines
แขนงวชาทเกยวของ
ระบาดวทยา เปนแขนงวชาหนงทางวทยาศาสตรการแพทย ซงน าความรจากแขนงวชาในดานตางๆ มาชวยเสรมสรางความรในสมบรณมากขน
26
Related disciplines
แขนงวชาทเกยวของ คอ
เวชศาสตรคลนก (Clinical Medicine)
พยาธวทยา (Pathology)
จลชววทยา (Microbiology)
ปาราสตวทยา (Parasitology)
ชวสถต (Biostatistics)
ประชากรศาสตร (Demography)
แขนงวชาอนๆ ทเกยวของ เชน เวชศาสตรชนสตร รงสวทยา
27
Related disciplines
แขนงวชาทเกยวของ
แขนงวชาทเกยวของเหลาน ชวยในการศกษาทางระบาดวทยา โดยชวยใหการศกษาระบาดวทยาในดานตางๆ มความถกตองและความเชอถอมากขน
แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน
การศกษาทางระบาดวทยา
ตองมเกณฑในการก าหนดผปวย (Defining disease) เพอใหไดผปวยทมลกษณะแบบเดยวกน ซงตองอาศยความรทางเวชศาสตรคลนก พยาธวทยา เวชศาสตรชนสตร รงสวทยา เปนตน
เชน ผปวยไขไทฟอยด ตองอาศยผลจากการตรวจรางกาย และการตรวจทางหองปฏบตการ
ผปวยมะเรง ตองอาศยผลจากการตรวจทางพยาธวทยา และรงสวทยา
28
Related disciplines
แขนงวชาทเกยวของ
แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน
การศกษาเกยวกบสาเหตของโรค
อาศยความรจากแขนงวชาอนมาประกอบในการศกษาดวย สงทท าใหเกดโรคอาจมสาเหตมาจากทาง
- เคม
- ฟสกส
- จลชพตางๆ
ความรเกยวกบสงทท าใหเกดโรคเหลาน มความส าคญเพราะชวยสนบสนนวา
“สงทท าใหเกดโรค (Agent) และปจจยตางๆ นน เปนสาเหตของโรคหรอไม”
29
Related disciplines
แขนงวชาทเกยวของ
แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน
การศกษาทางระบาดวทยา
อาศยความรเกยวกบลกษณะของประชากร
เชน การกระจายของประชากรตามเพศและอาย ระดบการศกษา อาชพ ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม เปนตน
30
แขนงวชาทเกยวของ
แขนงวชาตางๆ เหลาน มสวนชวยดงน
ความรพนฐานทางสถต
ชวยในการศกษาทางระบาดวทยามาก เชน
- การออกแบบศกษาทางระบาดวทยา
- การสมตวอยาง
- การรวบรวมขอมล
- การวเคราะหขอมล
- การแปลผล เปนตน
Related disciplines
31
Conclusion
สรป
ระบาดวทยา หรอวทยาการระบาด หมายถง
แขนงวชาหนงทางวทยาศาสตรสขภาพ เปนการศกษาเกยวกบการกระจายของโรคในชมชน ปจจยทมอทธพลตอการกระจายของโรค หรอการเกดโรคในประชากรมนษย และการเปลยนแปลงของโรค
ระบาดวทยาศกษาภาวะทเปนและภาวะทไมใชโรค
ศกษาทงโรคตดเชอและโรคไรเชอ
เปนวชาพนฐานของเวชศาสตรชมชน เวชศาสตรปองกนและสาธารณสข
มประโยชนและมความส าคญในทางการแพทยและสาธารณสข
ชวยคนหาสาเหตของโรคและปจจยเสยงของโรค
32
Conclusion
สรป
ระบาดวทยา หรอวทยาการระบาด หมายถง
ชวยสบสวนสอบสวนถงสาเหตการระบาดของโรค
ชวยวางแนวทางในการปองกนและควบคมโรค
ท าใหสขภาพและอนามยของชมชนดขน