het kind en de bevrijding van de schaduw van de vreselijke ......het kind en de bevrijding van de...
TRANSCRIPT
Hetkindendebevrijdingvandeschaduwvandevreselijke,groteangst
Eenprentenboekoverhulpnatrauma:schegebeurtenissen,vooroudersenkinderen
metoorlogs-envluchtervaringen
SusanneSteinwww.susannestein.de
Trauma-BilderbuchinNiederländisch/Dutch6/2016
Voorallegezinnenuitdooroorloggetroffengebieden
2
KortesamenvaLng
Prentenboekmet26aNeeldingen,pagina 4-29
Bijlage1Informa:evoorouders,pagina 30-37
Bijlage2Ideeënvoorkinderen,pagina 38-43
Informa:eoverdezeuitgave,bijlage, pagina 44-47
3
Erwordteenkindgeboren
4
1
2
Erwordteenkindgeboren.HetheeWeenwarmharteneenheldereuitstraling.
5
Hetkindgroeitop
metmensendievanhemhouden
zoalshijis.Datiseengrootgeluk.
3
6
4
Opeengegevenmomentishetkindzomaarbang:
vooreenmens,eendier,eennieuwesitua:e,voorhetdonkervande
nacht...Ofzijnmoederisevennietindebuurt.
Wanneerdezesitua:evoorbijis,komthetkindweertotrust.
Datiseennormaleenbelangrijkeervaringvooriederkind.
7
5
Hetkindschriktvanietsanders.
Hethuilt,schreeuwteniswanhopig,
maarwordtrus:gzodrahijgetroostwordtdoorzijnouders
ofanderemensenvanwiehijhoudt.
Ookdatis:jdenshetopgroeieneennormaleenbelangrijkeervaring
voorhetkind.
8
Zogroeithetkindop.
Hetleerteten,lopen,praten…Hetspeeltenontdektzichzelf.
Hethoudtvanzijnfamilieenvoeltdatzijookvanhemhouden.
Meestalishetkindgelukkig,somsverdrie:g,somsboos.
Al:jdnieuwsgierig.
Zoishetgoed!
6
9
7
Erbreektoorloguit
10
Hetisoorlog.
Hetlevenvanhetkindenzijnfamiliewordtoverschaduwddoor:
Veelproblemen,veelzorgen,veelveranderingenenverlies.
Diebepalennuhetlevenvanalledag.
Angsthangtindelucht.
8
11
9
OpeendagbeleeWhetkind
ietsverschrikkelijks,ietsgruwelijks.
Verschrikkelijke,groteangst!
Hetkindwordterdoor
geraakttotinhetbot,totinzijnziel.
Hethuilt,schreeuwt,wordts:l,verstart...Nietsenniemandkanhetkindnuhelpen.
12
10
Degevaarlijkesitua:eisvoorbij,
hetkindheeWhetoverleefd.
Wateengeluk!
Maar:
eenstukvandevreselijke,groteangstisernogsteeds.Niemandkanhetzien.
Maar:
deschaduwvandevreselijke,groteangst
volgthetkindoveral.
Een:jdlang.
13
Devluchtnaareenveiligland
14
11
Deoorloggaatdoor.
Deliefdevolleouders–hunhartvolangst,zorgen,
moedenhoop–
besluitentevluchten.
Zeverlatenhuisenhaard
engaannaarhetbuitenland,hetonbekendetegemoet.
Zoreddenzehetlevenvanhungezin.
12
15
13
Hetkindisinveiligheidgebracht.
Maar:deschaduwvandevreselijke,groteangst
volgthemoveral.
Hetkindwachttotdathetbetermethemgaat.
Wachtenhoopt.Probeertdeangstniettevoelen.
Doetsomsvreemdedingen
enkandaarnietmeestoppen.
16
Hetkindbegrijptnietwatdeschaduwvandevreselijke,groteangst
doetmetzijnlichaamenzijnziel.
Hethuilt,schreeuwt,slaatsomsomzichheen,wordtovermanddoorwoede...
HetkindheeWgeenidee
wathemzoukunnenhelpen.
14
17
Wathetkindnukanhelpen
18
15
16Watkunnendeoudersdoenvoorhunkind?
19
17
Doordittezeggen,biedendeoudersdekinderzielveiligheid.Liefde,troostengeduldhelpenhetkindomniettewanhopenmaarverdertegaan.
"Wehoudenvanjezoalsjebent.Nietkanonzeliefdevoorjoukapotmaken.Wezulleneral:jdvoorjezijn"
20
18
Deoudersbiedendekinderzielkracht,doordatzijooghebbenvoordesterkekantenvanhetkind.
"Wezijntrotsopje!Wezienwatjeallemaalkunt!"
21
11
"Ja,wehebbenvroegernaredingen
meegemaakt,maarwezijnnúinveiligheid."
Deouderspratenmethetkindoverzijnproblemen.
Metnamewanneerhetkinddatzelfwil.
Zohelpenzehemonderscheidtemakentussenhedenenverleden.
22
20"Wehelpenje.Webegrijpenje.Webeschermenje."
23
DeoudersonderkennendebehoeWen
vanhunkind.Zijwetendathunkinddereac:esvanzijnlichaamenzijngedragsomsnietindehandheeW.Zijproberenhetkindtebehoedenvoornieuweangsten.
Benjijhetkind?Jekuntvanallesdoenomjeangstdebaasteworden.
21
Vraagomhulp,telkenswanneerdatnodigis.Jehebteennare:jdgehad,maarhetisvoorbij!Hetisheelnormaalomboosofverdrie:gtezijn!
Jemagal:jdomhulpentroostvragen!
Doewatjeleukvindt!Schilderen,spelen,lezen,
bouwen,zingen,leren,spelenmetanderekinderen,
computerenofbezigzijnmeteenmobieltje...
Beweeg!Binnen-enbuitenshuis.Elkevormvanbewegenofsport
maaktjesterker.
24
Eenveiligonderkomen,veelliefde,troostengeduld,
sport,leren,lachenenspelen,makenhetkindsterker!
Deschaduwvandevreselijke,
groteangstwordtsteedskleiner.
Zogaathetmeestal.
22
25
23
Wanneerliefde,geduld,troost,veiligheidenvreugde
deschaduwvandeangst
nietlatenverdwijnen,heeWhetkindvroegoflaatiemand
nodigdiesuperveelverstandheeWvandevreselijke,groteangst.
HetkindheeWdaneentherapeutnodig.
Prak:jkvoorpsychotherapie-mevrouwXenmeneerY-
26
"Hoi,ikbenmevrouwX.Leukjete
ontmoeten!""Hoi,ikbenmeneerY.Hartelijkwelkom!"
24
27
Detherapeut,mevrouwX,zorgtervoor
dathetkindsteedssterkerwordt.
Opeendagishetkindsterkerdandeschaduw
vandeangst.Opeendag
zijndenaregevoelenseindelijkweg.
Hetkindkanweervrolijkzijn.
25Ofdetherapeut,meneerY,gaatsamenmethetkind
terugnaarhetbeginvandeangst.Zegaansamen"vissen".
Volenergieenheelgeduldig
proberenzedeangsttevangen.Zevangenhemalseengrotevis.
HetkindisvrijenhoeWnietmeer
bangtezijn.
28
26
Deschaduwvande
vreselijke,groteangstisverdwenen.
Hetkindisvrij.
HetheeWweereenheldereuitstraling.
Enhethartvanhetkindiswarm
envolblijdschap.
29
Bijlage1
Informa:evooroudersWiltuuwkindgraaghelpen?Hieronderwordtuitgelegdhoeudatkuntdoen.• Uweigensitua:e• Desitua:evanuwkind• Watkandeoorzaakzijnvaneenvreselijke,groteangst,
vaneentrauma?• Watkanermetuwkindgebeurendoorzo'ngroteangst?• Watkandeangstversterken?• Watkanuwkindsterkermaken?• Hoekuntuhetprentenboeksamenmetuwkind
gebruiken?
30
Uweigensitua:e• Uhebteenoorlogendevluchtuituweigenlandoverleefd.Ubent
sterk!• Uhebteenmaniergevondenomuwlandsamenmetuwkindte
verlaten,hetonbekendetegemoet.Ubentdapper!• Ubentnuinveiligheid.Datisheelerggoed!• Uzitineenovergangsfaseenwachtopeennormaalleven.Umoet
nogsteedssterkzijn.Uwlevenis,ooknu,nogsteedsnietgemakkelijk!
• Umaaktzichzorgenoveruwkindofuwkinderen.Uwilthengraagbegrijpen,uwiltgraagwetenwaterinhenomgaat.Ubentlielebbendeoudersendoetuwuiterstebest.Tochvoeltuzichsomsmisschienmachteloos,alsuuwkindwelwilmaarnietkanhelpen.
• Vraag,indiennodig,omhulp!Praatmeteenartsofeenanderevertrouwenspersoonoveruwzorgenendeproblemenvanuwkind.
31
Desitua:evanuwkind• UwkindheeWeenvreselijke:jddoorgemaakt.Hetwerdgeconfronteerdmetschokkendedingen,
meteenvreselijke,groteangst,misschienzelfsdoodsangst.Misschienmeerdaneens.• Zulkedingenkunneneentraumaveroorzaken.Eentraumaiseenwondindezielvanhetkind,
somsindievandevolwassene.Ukuntzichvoorstellendatdeangstbijeentraumanietmeteenverdwijnt,maardemensenachtervolgt.
• Uzultmerkendathetkindzichdoordezeervaringenandersgedraagtdanvroeger,uzultditmisschienvreemdvinden.HetkinddoetplotselingdingendienietpassenbijzijnleeWijdofgewoonnietnormaalzijn.
• Bedenkdathetkindhetueigenlijknaardezinwilmakenenhetergvindtalshijzichvreemdgedraagt.Hetkindwillieveraardigennormaalzijn.
• Hetisbelangrijkenhandigomtewetendatuwkinddereac:esvanzijnlichaamenzijngedragnietondercontroleheeW.
• Uwkindis,netalsu,eenoverlevingskunstenaar.Zijnsitua:evraagtomeenspecialeaanpak.HetkindheeWveelhulpnodig,vaakvanspecialisten(artsenenpsychologen).
• Straf,beschuldigingenenpressiemiddelenomhetgedragvanhetkindtebeïnvloedenkuntubeterachterwegelaten.Datmaakthetvaakalleenmaarerger.Probeerinplaatsdaarvanoogtehebbenvoordesterkekantenentalentenvanuwkind.Prijsuwkind.Datisbetervooruenuwkind.
• Geduldisheel,heelbelangrijk.Dezesitua:eisnietmakkelijkvooruenuwkind.
32
Watkandeoorzaakzijnvaneenvreselijkgroteangst,vaneentrauma?Eenoorlogofburgeroorlogmetbomaanslagen,schietpar:jen,opdevluchtgaan,allesitua:eswaarinhetkindeenvreselijke,groteangstofonmachtervaart.
• GeweldtegenhetkindofmensendiehijkentoflieleeW• Geliefdepersonenverliezen
• Eenveiligonderkomenverliezenonderdrama:scheomstandigheden
• Ergepijn
• Onveiligheid,onzekerheid,honger,hetongewisse
• Verdwalen,alleenachtergelatenworden,nietwetenhoehetverdermoet• Bedreigendeofdrama:schesitua:es,waaroverhetkindzichschuldig
voeltofwaarvoorhetzichschaamt,ookwanneerhijerhelemaalnietsaankandoen
33
Watkanermetuwkindgebeurendooreendergelijkegroteangst?
Allemogelijkestress-enangstreac:es,plotselingegedragsveranderingen,teveelofteweinigac:viteit,vreemdgedrag,somsdagen,wekenofmaandennadevreselijkegebeurtenis.• Huilen,schreeuwen,trillen,ookzonderenigeaanwijsbarereden• Bedplassen,tandenknarsen,nagelbijten,zelfverwonding• Agressietegenanderenzonderaanwijsbarereden• Vermoeidheid,passiviteit,teruggetrokkenheid,gespannenheid,verlegenheid• Angs:gheid,slaapstoornissen,onvermogentotconcentra:e• Hetsteedsherhalenvanbepaaldebewegingen(draaibewegingen,trommelen
metdevingers,:kkenmetdevoeten,con:nuhandenwassen• Vreselijkefantasieënofdromen• Overgevoeligreagerenopietsnieuwsofopeennormaalverzoek
Wanneerueendergelijkereac:eopmerkt,bespreekditdanmeteenartsoftherapeut.Roep,waarmogelijk,hunhulpin.Hoeeerder,hoebeter.Maarhetkanookjarenlateruitkomstbieden.
34
Watkandeangstversterken?
• Nieuwegevaarlijkesitua:es
• Hetkinduitlachenomzijnbijzonderegedrag• Ouders,leerkrachtenofanderendiehetkindomzijngedragbestraffen.
Hetkindisnietinstaatsommigevanzijnreac:esondercontroletekrijgenofonderdeduimtehouden.Wanneerhetkinddaartocheenstandjeofstrafvoorkrijgt,vindthetzichzelfeenslechtiemandofeenmislukkeling.
• Hetkindafwijzenwanneerhetoverzijnnareherinneringenenproblemenwilpraten.HetheeWuwtroostenbegripechtheelvaaknodig.
• Deangstkanversterktwordenwanneerutelkensinhetbijzijnvanhetkindoverzijnproblemenpraat,vooralwanneerudatmetvreemdendoet.
• Wanneeruuwkindalleenlaat('snachtsofalshetnaarschoolgaat),kunnenzeersterke,nega:eveherinneringendekopopsteken.
• Alsuoveruweigenherinneringenwiltpraten,doeditdan-alshetenigszinsmogelijkis–nietinhetbijzijnvanuwkind.Erkanhierdoornamelijkeenangs:gesfeerontstaan. 35
Watkanuwkindsterkermaken?1.Betrouwbaarheid• Vertrouwdepersonen• Eenvertrouwdeomgeving• Eenvertrouwderoute• Hulpbiedenwanneerhetkindbangis2.Alleswathetkindgraagdoet• Bewegen/sporten• Spelen• Muziekmakenenluisteren• Lachenenluidruch:gmogenzijn• Lezen• Knuffelen• Bijanderekinderen,dierenenvriendelijkemensenzijn• Knutselen,schilderen,mettechniekbezigzijn
3.Daarnaast• Successenopwelkgebieddanook• Herinneringen:overdieergedingenmogenpratenennadenken,mogenhuilenentrillen.Deaanwezigheid
vanrus:getoehoorders,diehetkindmetsympathiebejegenen.Merkendatdieergedingenvroegerzijngebeurd,nietnu.
• Boosmogenworden,zonderanderenofzichzelfingevaartebrengen• Oudershebbendiezichverheugenoverdecapaciteiten,demoedendesterkekantenvanhunkind• Oudershebbendiezichzelfnietalleenalsslachtoffervanvreselijkeomstandighedenzien,maarvooralals
overlevingskunstenaar. 36
Hoekuntuhetprentenboeksamenmetuwkindgebruiken?
37
Hetprentenboek,pagina4–29UkuntsamenmetuwkinddeaNeeldingenbekijken,ukunthetverhaalvoorlezen,uitleggenoferoverpraten.Umerktvanzelfofuwkindhetverhaalbegrijpt,interessetoont,bangwordtofhoelanghijzichmetditthemawilbezighouden.WijdenkendaterbijhetbekijkenvandeaNeeldingeniniedergevaliemandaanwezigmoetzijnmetwiehetkindkanpraten.Hetverhaalkansterkegevoelensenherinneringenoproepen.Ermoetdaniemandindebuurtzijn.Ideeënvoorkinderen,pagina38–43Voordeschilderideeëngeldtinwezenhetzelfde.Hetkindbesluitofhetwilschilderen.Bijhetschilderenkunnensterkegevoelensnaarbovenkomen.Ermoetdaarombijhetschildereniemandaanwezigzijndiehetkindvertrouwt.IemandaanwiehetkindkanlatenzienwathijgemaaktheeWofmetwiehijdaaroverkanpraten.Umoetdethema'sindeaangegevenvolgordeaanbieden,zodathetverwerkenvandeangstopdejuistemanierisingebedinposi:evethema's.EnaccepteeralsublieWalleswatuwkindheeWgeschilderd,hetmaaktnietuithoeheteruitziet.
Bijlage2
Ideeënvoorkinderen
• Schilderwatjegraagwilthebbenofwatjegraagdoet
• Schilderdemensenvanwiejehoudt• Schilderdedingenwaarjeechtgoedinbent• Wiljeookietsnaarsvanvroegergebruikenvoorjeschilderij?
• Watzijnjewensenvoordetoekomst?
38
Schilderwatjegraagwilthebbenofwatjegraagwiltdoen
39
Schilderdemensenvanwiejehoudt
40
Schilderdedingenwaarjeechtgoedinbent
41
Wiljeookeenschilderijmakenoverietsnaarsvanvroeger?
42
Watzijnjewensenvoordetoekomst?
43
ImpressumIdee,tekstencoördina:e:SusanneStein,pedagoog,ontwikkelaarPersoneel&Organisa:e,docentTCI(opthema'sgebaseerdeinterac:e)
hiergeziendooreen5-jarigmeisjeuitSyriëMijndankgaatuitnaarallendieaanderealisa:evanditprentenboekhebbenmeegewerkt:• IkbenmijnSyrischevriendenerkentelijkvoorhetproeflezen.Zijwarendeinspira:ebronvoordit
prentenboek.Ookhebikveelwaardevolleideeënencorrec:esaanhentedanken.• Meerderetherapeutenhebbenmijwaardevolleadviezengegeven,metnameHemmaFriedrich,
psycholoog,enUlrichLamparter,psychoanaly:cus,gespecialiseerdinpsychosoma:scheaandoeningen.
• KatharinaPapeenGloriaGarrelhebbenbijgedragenaandevertalinginhetEngels,PeterPapeaanderedac:evandeEngelsetekst.
• ZeerveelsteunhebikgekregenvandetherapeutenvandeVluchtelingenambulance"ChildrenforTomorrow"(ziepagina45)
• DevertalinginhetArabischkomtvanmevrouwKholoodTayer,beëdigdtolk• DevertalinginhetNederlandskomtvanWilmavanderMeijdenenNandaOkkinga• DevertalinginhetFarsikomtvanmevrouwFa:mehGhanizade.IkbenYasmineAfsharenAli-Reza
Nasseryerkentelijkvoorhetproeflezen.• HolgerKernheeWmijgeholpenbijdeonline-publica:evandeDuitse,Engelse,ArabischeenFarsi
versieopmijnwebsitewww.susannestein.de.Wiltuonsadviezengevenofwiltureageren?DatkanviaTrauma.Bilderbuch@Hamburg.de.Hartelijkdankvooruwinteresse.
44
Des:ch:ng"ChildrenforTomorrow"heeWdevertalingvanditprentenboekinhetArabischgefinancierd.DaarnaasthebbentweemedewerkersvandeVluchtelingenambulancevandeUniversiteitskliniekHamburg-Eppenburg(UKE),SofieSilviaMella(KunsyherapeutB.A)enCorneliaReher(HoofdTherapie),proefgelezen.DeVluchtelingenambulanceiseenmaatschappelijkprojectvanhetambulancecentrumvanUKEGmbHendes:ch:ng"ChildrenforTomorrow".ChildrenforTomorrowiseennon-profitorganisa:ediezichtendoelstelthulptebiedenaankinderenengezinnendiehetslachtofferzijngewordenvanoorlog,vervolgingengeorganiseerdgeweld.Des:ch:ngwerdin1998doorStefanieGrafinhetlevengeroepen.IndeVluchtelingenambulancekunnenkinderenenjongerendiezijngevlucht,vervolgdofverdrevengebruikmakenvaneenambulantpsychiatrischenpsychotherapeu:schzorgaanbod.www.children-for-tomorrow.dewww.uke.deUnitzichookwendentotupaartsofkinderarts,wanneeruhulpnodigheeW.Allemedewerkerswensenuenuwgezinhetallerbeste!2016
45
BijlageTipsvoorgebruikvanhetprentenboek
Hetprentenboekisoorspronkelijkontwikkeldvoorgebruikbinneneengezin,alsgespreksstoftussenoudersenkinderen,dieelkaarnatuurlijkzeergoedkennen.Aangezienhetnugelukkigookwordtgebruiktdoorveelleerkrachten,kinderopvangmedewerkersenvrijwilligers,vindtuhierwatantwoordenopveelgesteldevragen(zieookdeFAQsopwww.suzannestein.de).Welkehulpkanhettraumaprentenboekinhetbestegevalbieden?Kinderenzullenzichzelfbeterkunnenbegrijpen.Zijvoelenverlich:ng,omdater(psycho-)logischeverklaringenzijnvoorhunvoortdurendeangstoflichamelijkesymptomen.Eventueleschaamte-ofschuldgevoelenswordenverminderd.Hunvertrouwenwordtversterkt.Oudersenhulpverlenerszullendekinderenbeterkunnenbegrijpen.Zijervarenhoezedesitua:evandekinderenkunnenverlichtenenwelkgedragvandekinderenvoorbijkomendeproblemenzorgt.Dathelptóók,aangeziendeoudersendehulpverlenerszichvaakmachteloosvoelen.Detoegangsdeurtottraumatherapiewordtzichtbaarenstaatopeenkier.Eenvoorheenonbekendebehandelingsmogelijkheidkomtdaardoorbinnenhandbereik.Kanhettraumaprentenboekdeplaatsinnemenvantherapie?Datisjammergenoegnietmogelijk.Hettraumaprentenboekiseenkleinhulpmiddelbijtrauma:schegebeurtenissen.Hetisfiguurlijkgesproken"eenkruk,diejebijbeenletselopweghelpttotdatdewondlangzaamheeltofdoordespecialistkanwordenbehandeld".Hettraumaprentenboekkanhetlijdennietwegnemen,maar-hopelijk-welverzachtenenhetvertrouwenversterken.IkgingdaarbijuitvaneenChineesspreekwoord:"Betereenkaarsaanstekendanklagenoverdeduisternis".Invaktaalzoumenzeggen:Hetprentenboekkaneenbijdrageleverenaanstabilisa:e,hetac:verenvanhulpmiddelenenpsycho-educa:e.Hetmaakthetlevenvanoudersenkinderenhopelijkwatmakkelijker.HoekanmenhettraumaprentenboekopnuBgewijzeinzeDen?Alshulpverlenerkuntuoudersofkinderenhetprentenboekaanbiedenofukunthetsamenmethenbekijken.Voordebetrokkenenishetbelangrijkdatuzichalsvolgtopstelt:ubegeleidtdekinderenofvolwassenenbijhetlezenopvriendelijke,bescheidenenempathischewijze,uneemthungevoelenswaarenbeantwoordthunvragen.Uweetnietsbeter,usteltgeendiagnose.Ubiedtuitleg.Udraagthulpmogelijkhedenaan.Wanneerhethelpt,isdatgoed.Wanneerdebetrokkenenafwijzendzijn,isdathungoedrecht.TensloDeantwoordopeeninmiddelsbijzondervaakgesteldevraag:
46
47
WatdoeikalshetkindbijhetbekijkenvandeaFeeldingenofbijhetschilderenopbelastendeherinneringenstuit?Ikhebdezebelangrijkevraag,diemij:jdensbijeenkomstenvaakwordtgesteld,voorgelegdaantraumatherapeuten.Vanhenkreegikdevolgende:psvoor"leken-hulpverleners",wijallemaaldus,aangezienwijgeentraumatherapeu:scheopleidinghebbengenoten.HiervoorwilikmetnameAnneyeJunge-Schepermann,psychologeenkindertraumatherapeutuitHamburghartelijkbedanken:"Belangrijkindeomgangmeteventueelgetrauma:seerdekindereniseenconsequenteoriënta:eophulpmiddelenenhetvermijdenvaninterven:esdietoteenovervloedaanonverwerktetrauma:scheherinneringsfragmentenzoudenkunnenleiden.HetiszeernuLgenmeestalmeerdanvoldoende,alsumethetkindietsdoetwaarbijhetzijnsterkeeigenschappenkanervarenofgoedenieuweervaringenkanopdoen.Zodrahetkindmerktdatuhembemoedigtenhemwilhelpen,doethemdatgoed.Ukuntdebetrokkenkinderenhierdoorveelgoedsbieden,zonderbelastendeherinneringentehoevenaanroeren.Deverwerkingvantrauma:scheervaringenmoetaanprofessionalswordenovergelaten.Wanneereenkinduitzichzelfovervreselijkeervaringenspreekt,ofvreselijkegebeurtenissenschildert,kanhetnuLgzijnomdevolgende:psterhartetenemen:Beves:g,inuweigenwoorden,datheteennaregebeurtenismoetzijngeweest,zonderdaarbijdieperintegaanopmogelijkerwijstrauma:schedetails:"Datwasvastheel,heelnaarvoorjou",isvoldoende.Hetisbelangrijkhetslachtofferschapvandebetrokkenenenhunfamiliezondermitsenenmarenteerkennenentelatenmerkendatjedeomvangvanhet"verschrikkelijks"begrepenhebt.Tegelijker:jdmoetmenechterconsequentfocussenopdeaanwezigesterkepunten,debeschikbarehulpmiddelenendeeventueelvoorhandenzijndeposi:evewendingaandevreselijkegebeurtenis.Troosthetkind,wanneerdatnodigis.Wanneerudeze:psterharteneemtendaarnaastzonderschroomhandeltvanuituwhart,doetuhetzekergoed!Vraagnietdoor,geefgeencommentaar,ooknietwanneeruzeergeïnteresseerdbent.Wanneerhetkinduitzichzelfovertrauma:schedetailswilpraten,laathemdan,waarmogelijk,:jdenshetvertelleneentekeningvandegebeurtenismakenofspeeldesitua:enametbehulpvanpoppetjesofietsdergelijks.Moedighetkindaandesitua:etevertellenindederdepersoon,vanuiteen"Adler-perspec:ef":"DaarnaisAchmedeerstweggerend......"inplaatsvan:"Daarnabenikeerstweggerend".Dezemaatregelenmoetenervoorzorgendathetkinddegebeurtenisvanenigeafstandkanbezienennietwordtoverspoelddooronverwerktegevoelensoflichamelijkegewaarwordingenvoortkomenduithetbeleefdetrauma.Probeerdaarnazosnelmogelijk,kalmenduidelijk,opnieuwtefocussenopbeschikbarehulpmiddelen:"WatheeWjetoengeholpenomdienaresitua:eteverdragen?"Mochthetkinddithelemaalnietkunnenbenoemen,vraagdan:"Ennu,wanneervoeljejegoed?Wieofwatvindjeleuk?"Of:"Watzullenwenudoen,schilderen,welkspelzullenwedoen.....,zodatjejeweerwatbetervoelt?"Hetisdannatuurlijkhandigalsuhetkindaleenbeetjekentenweetwatwathetgraagdoet.Ofukomtersamenmethetkindvanzelfachter.Wanneerhetkindeentrauma:schesitua:eheeWgeschilderdofnaverteld,kanmenhetkindvragenomdegebeurtenisdoormiddelvanbeeldofspel"toteengoedeindetebrengen".Ukunthetkindookvragenomtefantaserenenteschilderenofnatespelenwathadmoetengebeurenomdesitua:egoedaftelatenlopen.DitheeWmeestaleendirectheilzaamenrustgevendeffectenkomtovereenmetinterven:esdieookdoortraumatherapeutenvoorkinderenwordeningezetalsverwerkingsmiddel.Wanneeruzichnaeendergelijkeervaringnogzorgenmaaktoverhetkind,schroomdannietomditmetdeouderseneventueelmettherapeu:scheprofessionalstebespreken.“ AnneyeJunge-Schepermann