het transgender zorgpad - kennisplein.be · geboortegeslacht niet (helemaal) samen met hun...
TRANSCRIPT
M E L A N I E V E R B E K E
HET TRANSGENDER ZORGPAD
INHOUDSTAFEL
• Inleiding
• Transgender zorgpad volwassenen
• Transgender zorgpad kinderen
• Transgender zorg uitkomsten
• Familie en omgeving in transitie
TRANSGENDER INFOPUNT (TIP)
Individueel onthaal Ondersteuning op maat (geen
diagnostiek en begeleiding)
Partnerwerking & familiale ondersteuning
Correcte & actuele informatie Website & infosessies
Doorverwijzingen (zorgkaart)
Erkend meldpunt discriminatie (IGVM)
Kenniscentrum: Consultancy & vorming op maat Wetenschappelijk onderzoek
(fundamenteel & beleidsvoorbereidend)
TIP: BEREIK OP JAARBASIS (2015-2016)
95 persoonlijke consults (gratis/anoniem)
47 chatsessies
566 mailconversaties
402 oproepen (0800)
45.000 websitebezoekers
7 publieke infosessies
>10 lezingen
• Toename is opmerkelijk: ver(drie)dubbeling in het laatste jaar
75% van de oproepen zijn transgenders, hun familie of hun
zorgverleners
INLEIDING TRANSGENDER
• Trans-gender = gender overschrijdend
• Bij transgenders valt het toegekende
geboortegeslacht niet (helemaal) samen met hun
innerlijke genderidentiteit.
• Een transgender is dus iemand van wie de
genderidentiteit, de innerlijke beleving als man of
vrouw, anders is dan je zou verwachten op basis
van het geboortegeslacht
• NB: Dit is zeker geen Westers of nieuw gegeven!
Van alle tijden
en culturen,
zichtbaarheid
INLEIDING TRANSGENDER
• Oog voor diversiteit in transgender groep: er is geen
standaard ‘verkeerd lichaam’ verhaal
• Identiteit = hoogst persoonlijk aanvoelen
BELANGRIJKE TERMEN
BELANGRIJKE TERMEN
ZICHTBAARHEID [MOTMANS, ET AL., 2009]
• De helft van de transgender groep
leeft niet (of niet altijd) volgens de
genderidentiteit
• 10% hiervan wenst dit ook niet in de
toekomst
• 40% wil wel maar…
• 50% weet het nog niet
• Wat zijn de obstakels?
• Werk: 56%
• Familie: 50%
• De mening van anderen: 43%
TRANSGENDER ZORGPAD DEEL 1. VOLWASSENEN
VOORAF
• Niet alle transgenders hebben een zorgvraag!
• Motmans (2009): 60% zocht (ooit) psychische en/of
medische hulp; 33% nam met geen enkele LGBT
organisatie contact op
• FRA EU LGBT studie (2014): België: 48% ooit hulp
gezocht
• Obstakels in zorg: [Motmans, 2009]
• 34% veranderde van huisarts/hulpverlener o.w.v.
negatieve reactie
• Financieel: 58% heeft hospitalisatieverzekering,
maar slechts 15% kreeg meeste onkosten terug
CIJFERS BELGIË: BEPERKT AANTAL TRANSPERSONEN STAPT NAAR DE ZORG
Rijksregister 1/1/1993 – 30/06/2016 = 885 Genderdysforie 1:2.000 à 1.000 mannen, 1:4.000 à 2.000 vrouwen = 3125
Gender ambivalentie 2.2% mannen = ± 54709 1.9% vrouwen = ± 47442
Genderincongruentie 0.7% mannen = ± 17407 0.6% vrouwen = ± 14981
14
TOEGANG TOT ZORG
• Gemiddeld wacht men 10 jaar tussen
besef wie men is, hoe men zich voelt, en
hulp zoeken
• Gemiddelde aanmeldingsleeftijd: 31 jaar
• Zelfdiagnose! Geen ‘test’ mogelijk.
• Weinig centra voor transgenderzorg
• Vlaanderen: UZ Gent
• Brussel: Erasmus ziekenhuis ULB
• Luik: Centre Hospitalier Universitaire de Liège
• Lange wachttijden, grote instroom
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Numbers of new clients on yearly basis
Genderteam UZ Ghent (1985 - 2015)
adults minors
ZORGKAART
ZORGPAD GROTE LIJNEN
• Begeleiding psycholoog/psychiater
• 3 à 10 gesprekken
Psychologische begeleiding
• Hormonale behandeling
• Endocrinoloog
Hormonale behandeling
• borstverwijdering/vergroting
• Geslachtsaanpassende chirurgie
• Chirurgie stembanden/adamsappel/gelaat Chirurgie
PSYCHO-MEDISCHE TRANSITIE
WPATH protocol (SOC7) • Diagnose:
psychiater/psycholoog/ endocrinoloog (ook omgeving) (min 6 maanden)
• Hormonen: endocrinoloog / Spraak: logopedist (minimum 1 jaar) (voornaamswijziging)
• Chirurgie: plastisch chirurg, uroloog, gynaecoloog (geslachtswijziging)
1. PSYCHOLOGISCHE BEGELEIDING
• Exploratie verschillende opties eventuele behandeling
• Diepgaande gesprekken beleving genderidentiteitsgevoelens
• Evaluatie familiale ondersteuning en sociaal netwerk
• Inschatting draagkracht TG bij eventuele problemen -> indien nodig draagkracht versterken
• Duidelijke en realistische verwachtingen creëren
• Bespreken kinderwens
• Aanvullende psychologische begeleiding bij comorbiditeit
KINDERWENS TRANSVROUW
Vrouwelijke partner
Ingevroren sperma voor IVF of
ICSI
Mannelijke partner
Draagmoeder nodig!
KINDERWENS TRANSMAN
Vrouwelijke partner
=Cisheteroseksueel koppel met onvruchtbare man
Ingevroren eicellen transman + spermadonor
(IVF of ICSI)
Mannelijke partner
Zaadstaal mannelijke partner combineren met ingevroren eicellen
Draagmoeder nodig!
2. HORMONALE BEHANDELING
TRANSVROUW Anti-androgenen • Lager libido
• Minder lichaamsbeharing
• Stopzetting proces mannelijke haaruitval
Oestrogenen • Borstgroei
• Zachtere huid
• Vrouwelijke vetverdeling
• Toenemende emotionaliteit
TRANSMAN Testosteron • Daling stem
• Spierkracht stijgt
• Baard en lichaamsbeharing
• Borstatrofie
• Ruwere en vettere huid (acne)
• Menstruatie stopt
• Libido stijgt
• Groei van de clitoris
• Verhoogde prikkelbaarheid en agressiviteit
• Verandering lichaamsgeur
3. CHIRURGIE
TRANSVROUW Gelaatschirurgie
Stemchirurgie
Bijschaving adamsappel
Na 12 maand hormonale therapie Borstvergroting
Orchidectomie Vaginoplastie
TRANSMAN Borstverwijdering
Hysterectomie/ovariëctomie
Na 12 maand hormonale therapie Metadoioplastie
Falloplastie Testisprothese
erectieprothese
REGRET-ANALYSE
• Transvrouwen: 1 à 1,5%
• Transmannen: minder dan 1%
• Redenen:
• Inadequate diagnose ( sterke comorbiditeit)
• Afwezigheid of teleurstellende sociale fase
• Teleurstellende chirurgische resultaten
(functioneel en esthetisch)
• Twijfels gedurende de procedure, die niet werden
medegedeeld aan behandelaar
• Combinatie van verschillende risicofactoren
TRANSGENDER ZORGPAD DEEL 2. KINDEREN EN JONGEREN
GENDERVARIANTIE OF GENDERDYSFORIE?
A. Verschijningsvorm
• Uitspraken over hun eigen ervaren identiteit
• Kleedgedrag • -jongens voorkeur voor meisjesachtige kleding
• -meisjes weigeren rokjes te dragen
• Spelgedrag
• Rolgedrag
• Motorische en spraakkenmerken
• Uitingen ten opzichte van hun seksuele anatomische kenmerken
• Keuze van speelkameraadjes
• …
GENDERVARIANTIE OF GENDERDYSFORIE?
B. Relativeren • Genderidentiteitsontwikkeling: fases!
Elke kind kent mogelijks fase van cross-sekse gedrag • Kinderen bij wie symptomen van genderdysphorie acuut
ontstaan en verdwijnen = stressantwoord op een specifieke levensgebeurtenis (geboorte van broer of zus; tegenslag in groep van seksgenootjes)
• Crossdressing bij kinderen (ondergoed) # crossdressing bij genderdysforie kinderen (bovenkleding)
• Niet accepteren van homoseksualiteit • Interseksaandoening • Vaak gendervariant gedrag
• Cijfers
• (Niet gepubliceerde prospectieve studie): 30% van de kinderen en jongeren die zich aanmelden bij UZ Gent stappen uit het traject
• Er is tot op heden geen lange follow-up studie, dus men kan niet met zekerheid zeggen dat het helemaal uitdooft. De redenen van uitval zijn erg divers.
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Numbers of new clients on yearly basis
Genderteam UZ Ghent (1985 - 2015)
adults minors
4. TRANSGENDERZORG
• Kinder-genderteam van UZ Gent
• Gent is enige centrum waarnaar jongeren <17 jaar worden
verwezen en begeleid
• Multidisciplinaire benadering en aanpak: Medisch en
psychologisch: kinderpsycholoog en -psychiater, endocrinoloog
• Diagnosestelling, opvolging ontwikkeling
• Kind en gezin centraal
• Aanmeldingen:
• 10 nieuwe aanmelding/maand, evenveel meisjes als jongens
• gemiddelde leeftijd (2007-2014)
• Meisjes: 12,6 j (±3,3 SD), Jongens: 10,7j (±3,7 SD)
• Verwijzers
• Coördinatoren jeugdhulpverlening, CLB
• Gespecialiseerde hulpverlening, Kinder- en jeugdpsychiatrie
ZORGPAD: MULTIDISCIPLINAIR PROCES
Intake &
diagnostiek-
fase
Puberteit-
remmers:
stadiumafhanke
lijk
2e fase:
hormonale
therapie: 16
jaar
3e fase:
chirurgie: 18
jaar
Kinder/jeugdpsychiater
Kinderendocrinoloog
+ +
+
+
+
+
+ +
Volledige traject in UZ Gent: coaching door kinderpsycholoog: om de 3-
6-8 weken
1. INTAKE EN DIAGNOSTIEK
• Ouders en kind samen voor intake gesprek
• Kinderpsychologe brengt ontwikkeling van het kind in
kaart
• Onderzoek sprake van a-typische genderontwikkeling ?
• Vragenlijsten
• Spel en observatie
• Kinderpsychiater stelt ontwikkelingsdiagnose
• Brengt ook andere kinderpsychiatrische stoornissen in beeld
• Ouders worden geïnformeerd over mogelijke opties en
beperkingen van verschillende behandelingen
• Begeleiding ouders in hun ouderrol en emoties
1. INTAKE EN DIAGNOSTIEK
Vroege aanmelding goed!
Professionele begeleiding
geeft gevoel van rust en is ondersteunend in
het omgaan met (onterechte) verwijten van
de omgeving.
Wanneer gaat jongere naar UZ Gent?
• Jonger dan 17 jaar (geboortejaar 2000 of later)
• + 17 jaar VOLWASSENTEAM
2. HORMONALE BEHANDELING
Puberteitsremmers
• Intrede Tannerstadium 2: productie
geslachtshormonen op gang en zichtbaarheid secundaire geslachtskenmerken
Cross-sekse hormonen
•Ten vroegste vanaf 16 jaar
• Omkeerbaar!
• Ondersteunend
bij diagnostiek
2. HORMONALE BEHANDELING 2.1 WAAROM PUBERTEITSREMMERS?
• Meer tijd om genderidentiteit te exploreren
• Emotionele druk verlaagt -> comfortzone om via
gesprekken tot beslissing te komen
• Faciliteert de eventuele latere transitie
• Voorwaarde: lang genoeg gekend zijn bij
genderteam
• Omkeerbaar!
• Kinderteam evalueert de nood aan
puberteitsremmers
2. HORMONALE BEHANDELING 2.2 PUBERTEITSREMMERS
• 12wekelijks intramusculair toegediend
• Geen terugbetaling RIZIV (1200EURO/maand)
• Lichaam groeit verder (maar trager, prepubertaire
snelheid)
TRANSMEISJES : afwegen
• Groei penile huid – positief ikv vaginoplastie
Onderzoek(De Vries, 2014) Nederland:
- Genderdysforie daalt
- Psychologische welzijn sterk gestegen
- Algemeen welzijn gelijkaardig aan leeftijdsgenoten
VRUCHTBAARHEID
• Transjongens-> puberteitsremmers niet stopzetten.
bij ovariëctomie (18j) kan volledig ovarium
worden ingevroren (experimenteel!)
• Transmeisjes -> puberteitsremmers tijdelijk stopzetten
en zestal maanden wachten op zaadcelproductie
• Klinische puberteit gaat intussen in mannelijke richting
3. CHIRURGIE
• Ten vroegste vanaf 18 jaar
• Uitzondering: mammectomie vanaf 17 jaar
4. TRANSGENDERZORG: UITKOMSTEN
• Cijfers Amsterdam: Cohen-Kettenis, et al. (2000):
23% van de aangemelde kinderen blijkt
transseksueel, veel jongens blijken homo
• Zorg op jonge leeftijd = positieve voorspeller van
uitkomst
• Cijfers Gent: Dhondt Karlien: 2007-2014: n=196
• 50% start bijkomende psychotherapie op (individueel of
gezin)
• 30% haakt af (waarvan bijna de helft een
bijkomende psychiatrische diagnose heeft)
UITKOMSTEN
• Suïcide (Motmans, Meier & T’Sjoen, 2014) • 63% heeft zelfmoordgedachten
• 28.7% deed zelfmoordpoging (B: 4,8%)
• Portzky, Dumon & Motmans (2016)
• 904 Vlaamse LGBT: 26,5% één of meerdere
suïcidepogingen (lifetime)
• 22% holebi’s
• 38.7% transgender personen
Project
met
VLESP
&
çavaria
UITKOMSTEN
• Transgenders zijn minder tevreden over hun
leven en zijn minder gelukkig in vergelijking
met cisgenders
• Uitz: goede gezondheid!
• Gevoel van levensvervulling: TG = CIS
• Optimisme over de toekomst: TG > CIS • Vnl jongeren en goede gezondheid
De levenskwaliteit van transgender personen in Vlaanderen (Motmans, T’Sjoen,
& Meier, 2011)
Hoe probeert het TIP mee te werken aan
verbetering algemeen welzijn van
transpersonen?
DOORVERWIJZEN VIA ZORGKAART
INFOSESSIES
• Infosessies over hot topics
12 december 2016: “Hoe vertel ik aan mijn kind dat papa/mama/tante/nonkel… transgender is” door Heidi Vandenbossche (psycholoog kinder-en jongeren genderteam UZ Gent) en Brigitte Minne (auteur kinderboeken genderidentiteit) – UZ Gent K3, Aud 1
18 januari 2017: “Chirurgie transvrouwen: over orchidectomie, vaginoplastie en borstvergroting” door plastisch chirurg prof. dr. Stan Monstrey (UZ Gent) – UZ Gent K3, Aud 1
16 februari 2017: “Vervrouwelijken van het gelaat” door mond-,kaak-en aangezicht chirurg dr. Wim Verhaeghe (UZ Gent) – Bib Perméke Antwerpen
3 mei 2017: “Aspecten van hormonale behandeling (voor zowel transmannen als transvrouwen)” door endocrinoloog prof. dr. Guy T’Sjoen (UZ Gent) – Bib Perméke Antwerpen
7 september 2017: “Opties voor fertiliteitspreservatie bij transpersonen” door Phd. Kelly Tilleman – Bib Perméke Antwerpen
25 oktober 2017: “Seksualiteit en seksuele gezondheid” door dr. Els Elaut, prof dr. Guy T’Sjoen, prof dr. Stan Monstrey en Judith Van Schuylenbergh
WEBSITE UPDATEN
• Genderpasjes:
GENDERPASJES
BELANG VAN OMGEVING!
• Belang van familiale ondersteuning en sociaal
netwerk!
• Ook familie heeft nood aan informatie en
ondersteuning! • PARTNERPROJECT
PARTNERPROJECT
Het partnerproject wordt gesteund door Vlaams minister van welzijn, volksgezondheid en gezin Jo Vandeurzen.
Project voor partners én ex-partners van personen die
zoekende zijn naar hun genderidentiteit
PRAATAVONDEN
• Enkel voor (ex-)partners
• Weekavond
• 19u30-21u30
PRAATAVONDEN
• Positief denken, discretie en flexibiliteit
Stilstaan bij de noden van de (ex-)partners
Wat kan partners helpen om het beste te maken van een niet evidente situatie?
Wat vind je moeilijk?
Wat helpt je?
Wat is gemeenschappelijk?
Oog voor de verschillen
PRAATAVONDEN
''Ik vond het plezant om nog
eens aan de goeie dingen in mijn relatie
te denken''
‘’Op zo'n praatavond wordt
niemand veroordeeld en dat is
fijn.''
‘’Dankzij de praatavond heb ik er voor
het eerst in anderhalf jaar kunnen over
spreken. Ook mijn partner is er zeer blij
om.‘’
LOTGENOTENCONTACT
10 (ex-)partners opgeleid tot
ervaringsdeskundigen
LOTGENOTENCONTACT
VORMINGSDAGEN TERUGKOMDAGEN
WELKE VRAGEN?
Waarom weet ik dit nu pas?
Wat met intimiteit/seksualiteit?
Wat zal er veranderen, als mijn partner
met hormonen start?
Hoe vertel ik dit aan mijn kinderen? Hoe
gaan de kinderen reageren?
“Tweede puberteit”. Gaat dit over ?
…
WELKE GEVOELENS?
Bedrog, verraad
Onzekerheid over de toekomst
Angst voor reactie van familie en omgeving
Maatschappelijke stempel
Soms gevoelens partners lijnrecht tegenover elkaar
Veel aandacht naar transpersoon/transitie
Verschil in tempo
Schuldgevoelens
Respect en liefde
Loyaliteit
Rust (transpartner bloeit open)
TRANSITIE VANUIT DE OGEN VAN DE PARTNER
Obstakels/uitdagingen Positieve ervaringen
• Loyaliteit
• Reflectie en inzicht
• Partner is gelukkiger
• Meer rust
• Seksualiteit
• Gevoelens van bedrog, verraad
• Onzekerheid over toekomst
• Verschil in snelheid
• Maatschappelijke stempel
• Tweede puberteit
• Seksualiteit
Obstakels/uitdagingen voor partners
bij een partner in transitie
LESBISCH
SEKSUALITEIT
• ‘’Voelt als een leugen nog te vrijen met dit
lichaam’’
• ‘’Vervelend voor mijn partner om bepaalde
lichaamsdelen aan te raken’’
• ‘’De geur van mijn partner is veranderd’’
• ‘’Libido van mijn partner is gestegen’’
• ‘’Libido van mijn partner is gedaald of is
onbestaand’’
• ‘’Mijn partner is nu zachter in bed’’
• ‘’Wij hebben nooit vaak gevreeën’’
POSITIEVE ERVARINGEN
5. TRANSGENDER(S) IN DE OMGEVING VAN KINDEREN
•Hoe een kind informeren?
HANDVATEN
• Geheime radar
• Tijdig informeren
• Geschikt moment
• In bijzijn van de andere partner
• Geen taboe
• Elk kind afzonderlijk inlichten
• Afhankelijk van leeftijd
PEUTERS EN KLEUTERS: 3-5 JAAR
• Verbazend: ‘gewone’ reactie
• Beknopte, duidelijke uitleg
• Dagdagelijks vocabulair
• Reik emotiewoorden aan
• Later op terugkomen
• Bij vragen: doorvragen wat het kind exact wil weten
LAGER SCHOOLKIND: 6-12 JAAR
• Kind denkt concreter
• Beknopte uitleg + meer specifieke informatie
• Vaak veel vragen
• Ongerustheid
• Durf een vraag uit te stellen/ niet te beantwoorden
• Gecombineerd beeld is verwarrend
PUBER/ADOLESCENT (VANAF 12 JAAR)
• Moeilijke leeftijd
• Vaak moeilijker om te aanvaarden
• Maken zich zorgen: hoe zal mijn omgeving
reageren?
• Schaamtegevoelens
• Grens aftastende pubers -> kwetsende
opmerkingen
• Thema mag geen oorlogswapen zijn
• Draaien vaak bij op latere leeftijd
VERANDERINGEN DOORHEEN PROCES
• Kind bang papa of mama te verliezen
• Biologisch ouderschap blijvend bevestigen
• Nieuwe aanspreektitel zoeken
GEVOLGEN VOOR KINDEREN
• Loyaliteitsconflict
• Nood aan juiste informatie
• Onderzoek toont geen problemen aan
• Toch: is geen neutrale gebeurtenis
• Informeren en betrekken van omgeving (vriendjes, school,
familie,…) positief !
SCHOOL
• Wacht niet lang met schoolteam te informeren
• Enkel klasleerkracht en directie
• Er hoeft niet over gesproken te worden
• Verplicht het kind niet om er met anderen over te
spreken
• Kind moet nooit verantwoording geven
• Kind beslist niet hoe ouder aan de schoolpoort
staat
BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT
VRAGEN?