In opdracht van het Agentschap voor Natuur en Bos

Natuurbeheerplan reservaat D’Heye te Bredene – De Haan

Contact : Greenspot Vrijheidstraat 8 B-9820 Merelbeke T. 0474/85.37.07 Info@greenspot.be www.greenspot.be

Colofon

Titel : Natuurbeheerplan reservaat D’Heye te Bredene – De Haan

eindontwerp Opdrachtgever : Agentschap voor Natuur en Bos Terreinbeheer West

Contactpersoon: Inge Brichau

Domein Groenenberg Konijnestraat 172 B 1602 Sint-Pieters-Leeuw Tel. Groenenberg: 02/454. 86. 33 E-mail: inge.brichau@vlaanderen.be

Datum : 5 februari 2018

Auteur : Bart Opstaele Met medewerking van : Maarten Jacobs (wilde bijen)

Johannes Jansen (flora-kartering)

Terreinwerk en foto’s : Greenspot

Pagina 3 van 144

Inhoudsopgave

1 Verkenning ............................................................................................................... 7 1.1 Algemene gegevens ..................................................................................................................7 1.1.1 Afbakening ................................................................................................................................7 1.1.2 Gegevens beheerder .................................................................................................................7 1.1.3 Gegevens percelen in beheer ....................................................................................................8 1.1.4 Kadastraal overzicht ..................................................................................................................8 1.1.5 Planologische en juridische statuten op Vlaams niveau ........................................................... 10 1.1.6 Planologische en juridische statuten op Europees niveau ........................................................ 17 1.1.7 Huidige toestand ..................................................................................................................... 17 1.2 Bespreking 3 functies .............................................................................................................. 19 Ecologische functie ................................................................................................................. 19 Sociale functie......................................................................................................................... 20 Economische functie ............................................................................................................... 20 1.3 Globaal kader .......................................................................................................................... 21 1.3.1 Afbakening plan- en visiegebied .............................................................................................. 21 1.3.2 Invulling van de drie functies en de differentiatie over het terrein .......................................... 22 1.3.3 Toetsing instandhoudingsdoelstellingen.................................................................................. 23 1.3.4 Gewenste natuurstreefbeelden en/of doelen voor soorten ..................................................... 26 1.3.5 Gewenst ambitieniveau .......................................................................................................... 29 1.3.6 Doelstellingen ikv. onroerend erfgoed .................................................................................... 29 1.4 Werkplan inventarisatie .......................................................................................................... 29 1.5 Bekendmaking consultatie ...................................................................................................... 30

2 Inventaris ................................................................................................................ 31 2.1 Beheereenheden .................................................................................................................... 31 2.2 Historiek ................................................................................................................................. 32 2.2.1 Beheerhistoriek ...................................................................................................................... 42 2.3 Abiotiek .................................................................................................................................. 43 2.3.1 Bodem .................................................................................................................................... 43 2.3.2 Geologie ................................................................................................................................. 44 2.3.3 Grondwater ............................................................................................................................ 45 2.3.4 Reliëf ...................................................................................................................................... 50 2.4 Actuele vegetatie .................................................................................................................... 51 2.4.1 Vegetatiekartering .................................................................................................................. 51 2.4.2 Biologische waarderingskaart.................................................................................................. 56 2.4.3 Lokale staat van instandhouding ............................................................................................. 58 2.5 Flora ....................................................................................................................................... 62 2.5.1 Aandachtssoorten Kust ........................................................................................................... 62 2.5.2 Invasieve soorten en exoten ................................................................................................... 76 2.5.3 Paddenstoelen ........................................................................................................................ 76 2.6 Fauna ...................................................................................................................................... 79 2.6.1 Broedvogels ............................................................................................................................ 79 2.6.2 Overwinterende vogels – trekvogels ....................................................................................... 81

Pagina 4 van 144

2.6.3 Zoogdieren ............................................................................................................................. 81 2.6.4 Vleermuizen ............................................................................................................................ 81 2.6.5 Amfibieën ............................................................................................................................... 85 2.6.6 Levendbarende hagedis .......................................................................................................... 85 2.6.7 Dagvlinders ............................................................................................................................. 86 2.6.8 Nachtvlinders .......................................................................................................................... 87 2.6.9 Libellen ................................................................................................................................... 87 2.6.10 Sprinkhanen ............................................................................................................................ 88 2.6.11 Wilde bijen.............................................................................................................................. 89 2.6.12 Slakken ................................................................................................................................... 90 2.7 Toegankelijkheid ..................................................................................................................... 91 2.7.1 Wandelroutes ......................................................................................................................... 91 2.7.2 Fietsroutes .............................................................................................................................. 91 2.7.3 Ruiterpad ................................................................................................................................ 91 2.7.4 Overige recreatie .................................................................................................................... 91 2.8 Aandachtspunten .................................................................................................................... 92

3 Beheerdoelstellingen .............................................................................................. 93 3.1 Beheervisie ............................................................................................................................. 93 3.2 Beheerdoelen ecologische functie ........................................................................................... 94 3.2.1 Natuurstreefbeelden............................................................................................................... 94 3.2.2 Leefgebieden soorten ............................................................................................................. 99 3.3 Beheerdoelen sociale functie .................................................................................................. 99 3.3.1 Toegankelijkheid ..................................................................................................................... 99 3.3.2 Educatieve functie ................................................................................................................ 100 3.3.3 Wetenschappelijke functie .................................................................................................... 100 3.3.4 Bouwkundig erfgoed ............................................................................................................. 101 3.3.5 Landschappelijk .................................................................................................................... 101 3.4 Beheerdoelen economische functie ...................................................................................... 101

4 Beheermaatregelen .............................................................................................. 102 4.1 Beheermaatregelen voor natuurstreefbeelden en soorten .................................................... 102 4.1.1 Duingrasland ......................................................................................................................... 102 4.1.2 Glanshaverhooiland .............................................................................................................. 104 4.1.3 Kustheide .............................................................................................................................. 105 4.1.4 Duinstruweel ........................................................................................................................ 106 4.1.5 Kruipwilgstruweel ................................................................................................................. 106 4.1.6 Brem- en gaspeldoornstruweel ............................................................................................. 107 4.1.7 Duinbos ................................................................................................................................ 108 4.1.8 Duinvallei .............................................................................................................................. 109 4.2 Overige beheermaatregelen ................................................................................................. 111 4.2.1 Dunnen naaldbos .................................................................................................................. 111 4.2.2 Beheer natuurakkers ............................................................................................................. 112 4.2.3 Bestrijden van exoten ........................................................................................................... 112 4.2.4 Beheer poelen ...................................................................................................................... 113 4.2.5 Beheer houtkanten ............................................................................................................... 114 4.2.6 Bomenbeheer ....................................................................................................................... 115 4.2.7 Beheer infrastructuur ............................................................................................................ 117 4.2.8 Onterechte innames grond ................................................................................................... 117 4.3 Zones die buiten het beheer van ANB vallen – extern beheer ................................................ 118

5 Opvolging ............................................................................................................. 121 5.1 Beheermonitoring ................................................................................................................. 121

Pagina 5 van 144

5.1.1 Inleiding ................................................................................................................................ 121 5.1.2 Opvolging duingrasland (2130) .............................................................................................. 122 5.1.3 Opvolging duinstruweel (2160) ............................................................................................. 123 5.1.4 Opvolging kruipwilgstruweel (2170) ...................................................................................... 123 5.1.5 Opvolging duinbos (2180) ..................................................................................................... 124 5.1.6 Opvolging duinvallei (2190) ................................................................................................... 124 5.1.7 Opvolging glanshaverhooiland (6510) en kamgrasland (rbbkam) ........................................... 125 5.1.8 Opvolging natuurakkers ........................................................................................................ 125 5.1.9 Opvolging populatie Levendbarende hagedis ........................................................................ 125 5.1.10 Opvolging thermofiele invertebraten .................................................................................... 126 5.2 Vrijstellingen en ontheffingen Soortenbesluit ....................................................................... 127

6 Literatuur .............................................................................................................. 128

7 Bijlagen ................................................................................................................. 130

Pagina 6 van 144

Stuurgroep De opmaak van het natuurbeheerplan voor het natuurreservaat D’Heye te Bredene - De Haan werd begeleid door een stuurgroep. Hierin zetelden:

Inge Brichau ANB Terreinbeheer West Coördinatie beheerplannen

Evy Dewulf ANB Regiobeheerder Kust & Polders

Jean-Louis Herrier ANB

Hans Vansteenbrugge ANB Boswachter (tot augustus 2017)

Jeremy Demey ANB Boswachter (vanaf september 2017)

Marc Leten ANB

Carole Ampe VLM

Sam Provoost INBO

Simon Six De Watergroep

Philippe Peeters Gemeente Bredene

Dave Hendrickx Gemeente De Haan

Dirk Vanhoecke Natuurpunt vzw

Bart Opstaele Bureau Greenspot

Voorliggend natuurbeheerplan voor het natuurreservaat D’Heye is geldig voor 24 jaar (2018-2041).

foto: de stuurgroep op stap in D’Heye (29 augustus 2017)

Pagina 7 van 144

1 Verkenning

1.1 Algemene gegevens

1.1.1 Afbakening

Zie kaart 1.1.

Naam: natuurreservaat D’Heye.

Gemeenten: Bredene en De Haan

Oppervlakte plangebied: 48,18 ha (exclusief private enclaves)

Afbeelding 1.1: situering (paars vlak) van het natuurreservaat D’Heye.

1.1.2 Gegevens beheerder

Beheerder: Agentschap voor Natuur en Bos Terreinbeheer West Koning Albert I-laan ½ bus 74, 8000 BRUGGE

T. 050/24.77.73

Regiobeheerder: Evy Dewulf E. Evy.dewulf@vlaanderen.be

Boswachter: Jeremy Demey

T. 0499/77.22.62 E. jeremy.demey@vlaanderen.be

Pagina 8 van 144

1.1.3 Gegevens percelen in beheer

Zie kaart 1.2.

Eigendom

Totale oppervlakte natuurdomein: 48,1778 ha

- Eigendom ANB: 30,4498 ha. Sinds 1997 wordt er in het gebied door ANB aangekocht. Met uitzondering van 2 per-celen die op grondgebied van de gemeente De Haan liggen, is de rest van de eigen-dom op het grondgebied van de gemeente Bredene gelegen.

Eind 2016 werd aan de westrand het domein met 5,46 ha uitgebreid en werd de Ja-cobinessenhoeve met omliggende gronden aangekocht.

- Eigendom De Watergroep: 17,7280 ha. In 2006 werd tussen ANB en de toenmalige VMW (Vlaamse Maatschappij voor Wa-tervoorziening) een beheerovereenkomst afgesloten voor het beheer van de perce-len in eigendom van De Watergroep. Zie overeenkomst in bijlage 1.

Beheerovereenkomsten

In het reservaat D’Heye zijn er voor 4 zones beheerovereenkomsten met gebruikers af-gesloten. In alle percelen waar er beheerovereenkomsten zijn voor afgesloten mag er niet worden bemest en geen pesticiden worden gebruikt.

- Grasland grenzend aan de Klemskerkestraat: voor de kadastrale percelen 170A en 169/2C (samen 1,48 ha) is er tot 2020 een beheerovereenkomst voor maaien en/of (na)begrazing met paarden.

- Voor alle overige graslandpercelen rond de Jacobinessenhoeve (samen 4,55 ha) en de hoeve zelf (0,43 ha) is er met de landbouwer Zwaenepoel een beheerovereen-komst tot 2022. Het beheer bestaat uit maaien en/of (na)begrazing.

- Colpaertplas (0,87 ha) en Colpaertweide (1,26 ha): hier is er een overeenkomst voor begrazing met 6 schapen vanaf 1 juni.

- Zuidelijke moeraszone (1,44 ha) en graslanden (‘distelweide’ en ‘ratelaarweide’, sa-men 4,17 ha): hier is er een overeenkomst voor stootbegrazing met 30 schapen vanaf 1 augustus in de moeraszone. Vanaf 1 september worden ook de ‘distelweide’ en de ‘ratelaarweide’ mee begraasd.

1.1.4 Kadastraal overzicht

In onderstaande tabel zijn de kadastrale percelen binnen het plangebied weergegeven. De percelen liggen op het grondgebied van de gemeente Bredene (2de Afdeling) en ge-meente De Haan (1ste Afdeling).

30,4 ha (63%) van de gronden is in eigendom van ANB en de rest is in eigendom van De Watergroep.

Binnen de begrenzing van het natuurdomein liggen verspreid 6 percelen met een totale oppervlakte van 0,39 ha die nog in private eigendom zijn.

Tabel 1.1: kadastrale percelen in eigendom ANB en De Watergroep (voormalig VMW) gemeente perceelnummer Eigenaar Opp. (ha) Opmerking Bredene 133/E ANB 0,1551 Bredene 134/A (deel) ANB 0,1428

Pagina 9 van 144

Bredene 135/D (deel) ANB 0,7123 Bredene 138/V ANB 2,6677 Vlaams Natuurreservaat Bredene 139/C2 ANB 1,6216 Vlaams Natuurreservaat Bredene 139/D ANB 1,2811

Bredene 139/P ANB 0,7296 Bredene 139/R ANB 0,1567 Bredene 139/S ANB 0,1018 Bredene 139/W ANB 0,0452 Bredene 139/X ANB 0,0662 Vlaams natuurreservaat

Bredene 139/Y ANB 0,0737 Vlaams natuurreservaat Bredene 139/Z ANB 2,5324 Vlaams natuurreservaat Bredene 145/D3 ANB 0,6470 Bredene 145/E3 ANB 0,3732

Bredene 145/V ANB 0,5785 Bredene 146/S ANB 0,1282 Bredene 146/T ANB 0,2027 Bredene 148/N ANB 0,6436 Bredene 148/W ANB 0,2058 Bredene 155/R ANB 0,0166 Bredene 156/2 ANB 0,4806 Vlaams natuurreservaat

Bredene 157/H ANB 0,0720 Vlaams natuurreservaat Bredene 158/K ANB 0,1513

Bredene 158/R ANB 0,0787 Bredene 159/M ANB 0,0594 Bredene 159/N ANB 0,1200 Bredene 16/D ANB 0,5991 Bredene 16/E ANB 1,7229 Bredene 165/P ANB 0,0604 Bredene 165/R ANB 0,0436 Bredene 165/T ANB 0,1776 Bredene 165/2 ANB 0,0398 Bredene 166/A4 ANB 0,2209 Bredene 166/B4 ANB 0,1105 Bredene 166/4 ANB 0,1105 Bredene 166/D4 ANB 0,1106 Bredene 166/E4 ANB 0,1106 Bredene 166/F4 ANB 0,1107 Bredene 166/G4 ANB 0,1106 Bredene 166/H4 ANB 0,0965 Bredene 166/K4 ANB 0,0538 Bredene 166/X4 ANB 0,0506 Bredene 167/E ANB 0,0226 Vlaams natuurreservaat

Bredene 167/F ANB 0,0219 Vlaams natuurreservaat Bredene 167/2K ANB 0,0503 Vlaams natuurreservaat Bredene 167/2L ANB 0,0261

Bredene 168/A ANB 0,6729 Vlaams natuurreservaat Bredene 169/A ANB 0,5613 Bredene 169/C (deel) ANB 1,7710

Pagina 10 van 144

Bredene 169/02C ANB 0,7868 Bredene 169/03 ANB 0,0428

Bredene 170/A (deel) ANB 0,6942 Bredene 1113/A ANB 0,7408 Vlaams natuurreservaat Bredene 1114/H ANB 3,9805 Vlaams natuurreservaat Bredene 1114/K ANB 0,2907

Bredene 1117/K ANB 0,3088 Bredene 113/D ANB 0,7123 Bredene 1136/T ANB 0,7153 Bredene 1137/B ANB 0,4148 Bredene 139/B2 VMW 10,4525 Bredene 165/W VMW 0,3602 De Haan 436/V ANB 0,0464 De Haan 436/P ANB 0,5081 Bredene Z9997 (openbaar dom.) ANB 0,0485 BREDENE 2 AFD

Bredene Z9998 (openbaar dom.) ANB 0,0392 BREDENE 2 AFD Bredene - (openbaar dom.) ANB 0,1331 (strook naast fietspad) De Haan 189/F VMW 6,3057

De Haan 190/E VMW 0,4156 De Haan 142/X VMW 0,1108 De Haan 190/D VMW 0,0059 De Haan 190/F VMW 0,0774 De Haan 1134/F ANB 0,0039

1.1.5 Planologische en juridische statuten op Vlaams niveau

Gewestplan Zie kaart 1.3.

Het grootste deel van het plangebied bestaat uit de bestemming natuurgebied met we-tenschappelijke waarde of reservaatsgebied. Het noordelijk deel bestaat uit natuurge-bied met tijdelijke nabestemming waterwinning. De Jacobinessenhoeve en directe om-geving heeft de bestemming parkgebied. Op de randen zijn er kleinere zones met de be-stemming woongebied. Een weiland en de akkers op de zuidrand vallen in landschappe-lijk waardevol (agrarisch) gebied. Eén perceel is gelegen in militair gebied maar werd door BPA Batterijstraat van bestemming gewijzigd.

BPA Batterijstraat Het BPA “Batterijstraat” (Bredene) dateert van 21/09/1992 en wijzigt de bestemming mi-litair gebied naar woongebied.

BPA De Heide Dit BPA “De Heide” (De Haan) dateert van 20/06/1991 en wijzigt binnen de begrenzing van het reservaat een driehoekje woongebied naar natuurgebied.

Pagina 11 van 144

Afbeelding 1.2: uittreksel uit BPA De Heide thv. oostelijk deel plangebied (rode omlijning) (Geopunt)

VEN Zie kaart 1.4.

Een groot deel van het plangebied valt binnen het VEN-gebied ‘De Middenkust’. De zone tussen de Batterijstraat en het verlengde van de Heieweg valt buiten de VEN-afbakening. Ook de Jacobinessenhoeve en twee kleine zones aan de noordrand vallen buiten de af-bakening.

Vlaams natuurreservaat Zie kaart 1.4.

Bij Ministerieel Besluit van 8 juli 1998 werden de in 1997 aangekochte percelen aange-wezen als VNR ‘D’Heye’ (V-032) met een totale oppervlakte van 13 ha 16 a 38 ca. MB: kadastraal gekend als Bredene, 2e afdeling, sectie C, perceelnummers 138 T, 139 L, 139 X, 139 Y, 139 Z, 157 F, 157 G, 167/2/K, 167 E, 167 F, 168 A, 1113 A, en in onverdeeldheid de per-ceelnummers 1114 G, 156 K en 156/2, en gekend onder het toponiem " D'Heye ", het statuut van Vlaams natuurreservaat overeenkomstig de bepalingen van de artikelen 32 en 33 van het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu.

In 1998 werd er een ontwerpbeheerplan (Econnection) opgemaakt voor het ‘toekomstig staatsnatuurreservaat d’Heye’. Dit beheerplan werd niet officieel goedgekeurd.

Duinendecreet Nagenoeg de volledige zuidelijke helft van het reservaat D’Heye valt binnen ‘beschermd duingebied’ volgens het Duinendecreet (14 juli 1993). De percelen ten zuiden van de Klemskerkestraat en het fietspad aan de Batterijstraat vallen binnen ‘voor het duinenge-bied belangrijk landbouwgebied’.

Pagina 12 van 144

Afbeelding 1.3: afbakening van de zones van het Duinendecreet in en rond het natuurreservaat D’Heye (blauwe omlijning)

Onroerend erfgoed: bouwkundig erfgoed Binnen het plangebied van D’Heye zijn er twee relicten aanwezig die vermeld staan in de inventaris van bouwkundig erfgoed. Het betreft het bouwkundig geheel van het ‘oorlogs-landschap met bakstenen constructies’ in het oostelijk deel van het domein en de Jaco-binessenhoeve als bouwkundig erfgoedrelict.

Afbeelding 1.4: situering van het bouwkundig erfgoed in en rond het gebied van D’Heye. De rode

Pagina 13 van 144

stip is de Jacobinessenhoeve als bouwkundig erfgoed, de bruine zone is het ‘oorlogslandschap met bakstenen constructies’ (bron: Geoportaal Onroerend Erfgoed).

- Oorlogslandschap met bakstenen constructies: het volledig oostelijk deel van het plangebied dat valt binnen het grondgebied van De Haan valt binnen deze afbake-ning als bouwkundig geheel.

De 11 Duitse bakstenen constructies, daterend uit de Tweede Wereldoorlog liggen in het oostelijk deel van het natuurdomein (zie ook bijlage 3). Hier zijn er ook nog loop-graven en met wallen afgebakende plekken zichtbaar.

De halfondergrondse rode bakstenen constructies onder tongewelf liggen allen gro-tendeels onder zand. Aan de buitenmuren zijn sporen van zwarte cementering zicht-baar. Naast de toegang zit telkens een kruipgat, wellicht bedoeld als noodtoegang. De constructies bevatten telkens één uitsparing in de muur met openingen voor het plaatsen van kacheltje. Op het dak is bij enkele constructies een bakstenen schoor-steen zichtbaar. In sommige constructies zit er een opening tegen het plafond in de achterste muur.

Afbeelding 1.5: situerring van de 11 bunkers in het natuurdomein D’Heye

Pagina 14 van 144

Afbeelding 1.6: één van de 11 grondbedekte bakstenen constructies uit WOII (bron: Inventa-ris bouwkundig erfgoed, Vlaamse Gemeenschap, 2013)

Pagina 15 van 144

Afbeelding 1.7: nog niet met grond bedekte constructie (bon: Inventaris bouwkundig Erf-goed, Vlaamse Gemeenschap)

Afbeelding 1.8: zone met walletjes als vermoedelijke relicten WOII (bron: Inventaris bouw-kundig erfgoed, Vlaamse Gemeenschap, 2013)

- Jacobinessenhoeve: de recent verworven Jacobinessenhoeve is bouwkundig erfgoed. De hoeve is 17de eeuws en staat de naam vermeld in opschrift boven de huisdeur. De hoeve is voormalige eigendom van de Brugse jacobinessen, teruggaand tot midden 16de eeuw en aangeduid op de Ferrariskaart. Het bestaat uit een boerenhuis met een oude kern, naar verluidt volgens jaartal in de opkamerbalk van 1609. De stal werd na brand herbouwd en dit volgens de jaarstenen in 1847 en 1848. Aan de oostkant staat

Pagina 16 van 144

het voormalige schaapsstal van witgekalkte baksteen met mogelijk een oude kern van 1700 (jaartal in zijgevel), de stal heeft echter een 19de-eeuws uitzicht. Aan de zuidwestelijke zijde staat een na brand herbouwde dwarsschuur daterend van 1952.

Afbeelding 1.9: Jacobinessenhoeve, zicht vanuit het zuiden (Greenspot 29 augustus 2017)

Beschermingszones waterwinningsgebied

Hoewel de waterwinning in het gebied reeds in 2006 werd stopgezet, blijven de bepa-lingen voor de verschillende types beschermingszones als waterwingebied van kracht. Dit legt strenge regels op naar gebruik van mogelijks verontreinigde stoffen (oliën, pesti-ciden, …). Het volledige reservaat ligt binnen beschermingszone type III, het centraal en oostelijk deel van het begrazingsblok ligt ook binnen beschermingszones type I en II.

Afbeelding 1.10: begrenzing van beschemingszones waterwingebied (DOV

Pagina 17 van 144

Statuut van de wegen Op kaart 1.5 is de Atlas der Buurtwegen (1841) weergegeven.

De buurtweg nr. 3 (Bredene) loopt tussen de Batterijstraat en de Heieweg door het plan-gebied. Een kort stuk van buurtweg nr. 9 (De Haan) werd verplaatst en kwam zo buiten het plangebied te liggen.

Statuut van de waterlopen Zie kaart 2.2.

In het plangebied zelf lopen geen waterlopen. Op de westrand van het plangebied loopt een niet geklasseerd deel van de polderwaterloop Duiveketezwin. Aan de zuidrand van het plangebied loopt een deel van de waterloop Duiveketezwin (ook gekend met topo-niem Heiezwin) als waterloop van 2de categorie. Deze waterloop mondt ter hoogte van de Blauwe sluis uit in de Noordede.

1.1.6 Planologische en juridische statuten op Europees niveau

Habitatrichtlijngebied

Zie kaart 1.4.

Met uitzondering van een zuidelijk grasland, de zuidelijke akkers en een perceeltje aan de noordwestrand valt het volledige plangebied binnen een Speciale Beschermingszone (SBZ) en meer bepaald binnen het Habitatrichtlijngebied (HRL) Duingebieden inclusief IJ-zermonding en Zwin. Dit gebied (3.742 ha) omvat de meeste duingebieden aan onze kust, alsook de IJzermonding, het Zwin en enkele binnenduinen.

Meer informatie over de habitats en beschermde soorten die in het volledig HRL aanwe-zig zijn, is te vinden op de website https://www.natura2000.vlaanderen.be /gebied/duingebieden.

1.1.7 Huidige toestand

Zie ANB-kaart (toestand november 2016) op volgende pagina en kaart 2.1 Beheerinde-ling.

Pagina 18 van 144

Pagina 19 van 144

1.2 Bespreking 3 functies In dit deel wordt de ecologische, economische en sociale functie van het natuurreservaat D’Heye besproken.

§ Ecologische functie

Huidige toestand • Gelegen in nationale (natuurgebied, VEN) én Europese be-schermingszone (Habitatrichtlijngebied).

• Meer dan de helft van het gebied bestaat uit habitatwaardige graslanden en is er habitatwaardig struweel aanwezig. Er is na-melijk ca. 18 ha kalkarme duingraslanden (2130) en 2,5 ha duin- en bremstruweel (2160 en rbb) aanwezig. Verder ook nog min-stens 3 ha goed ontwikkeld mesofiel hooiland (6510).

• Hotspot voor wasplaten met reeds 11 aangetroffen soorten. • Belangrijk voor verschillende soorten die op de rode lijst staan

als Graspieper, Zomertortel, Zuidelijke glazenmaker (voortplan-ting), Snortikker, …

SWOT-analyse Sterktes: • Het grootste deel van het gebied heeft de bestemming reser-

vaatsgebied en is nagenoeg volledig Habitatrichtlijngebied. • Het volledige plangebied kent enkel een natuurgericht beheer. • Intensief geïnventariseerd gebied (oa. PINK I, Natuurpunt) met

detailkartering aandachtssoorten flora en vegetatie.

Zwaktes: • Gedeeltelijke versnippering door wegen en bewoning. • Weinig bufferzones in de noordrand. • Onrechtmatige inname in noordoostrand. • Aanwezigheid van invasieve exoten Watercrassula, Canadese

guldenroede (beperkt), Douglasspirea en Am. vogelkers. • Dichtgroeien van moeraszones met wilg en els. • Enkel nog fragmenten aanwezig van Atlantische kustheide

(2150). • Uitbreiding van Brem ten nadele van schrale graslandvegeta-

ties.

Opportuniteiten: • Door verder gericht beheer verdere ontwikkelen van graslan-

den naar habitatwaardig 2130 en 6510 (en rbb Kamgrasland). • Uitbreiden van de Struikheivegetaties (2150). • Uitbreiden van een zone met duinvalleivegetatie (2190).

Bedreigingen: • Potentiële verdroging door winningen in de omgeving. • Verstoring (lichthinder, lawaai) vanuit de noordrand.

Pagina 20 van 144

Potentie van het ter-rein

• Verdere ontwikkeling van habitatwaardige graslandtypes en duinvalleivegetaties.

• Behoud oude bakstenen constructies en meest geschikte afslui-ten als overwinteringsplaats vleermuizen.

• Openhouden van de moeraszones.

Visie eigenaar/ beheer-der

• Minstens 90% van het plangebied als natuurstreefbeeld realise-ren.

• Optimalisatie begrazing.

§ Sociale functie

Huidige toestand • Geen openstelling van het natuurdomein. • Geen jacht. • Georganiseerde bezoeken onder begeleiding.

SWOT-analyse Sterktes: • Sluit aan bij het open ruimtegebied van de polders. • Ligt op de rand van een omvangrijk recreatief gebied. • Fietspad op eigen bedding langs Klemskerkestraat. • Fietsroutenetwerk loopt door het gebied.

Zwaktes: • Beperkte draagkracht van het gebied oa. door begrazing. • Nagenoeg volledige noordrand grenst aan verstedelijkt gebied. • Druk sluipverkeer langs Batterijstraat.

Opportuniteiten: • Ontsnippering van de Koerslaan zodat veilige recreatieve as kan

worden ontwikkeld. • Voorzien van meer infoborden op rand van het gebied. • Plaatsen van uitkijkpunt/-toren op de rand van het gebied. • De Jacobinessenhoeve kan worden uitgebouwd als een natuur-

educatief centrum met eventueel een kleinschalige horecazaak.

Bedreigingen: • Onveilige Batterijstraat voor zwakke weggebruikers. • Loslopende honden (beperkt).

Visie van eigenaar/ be-heerder

• Behoud van huidige toestand. • Ontsnippering van de Koerslaan is op korte termijn niet haal-

baar gezien er een nieuwe ontsluitingsweg moet worden voor-zien.

§ Economische functie

Huidige toestand • Onbestaand.

Visie eigenaar/ beheer-der

• Houtopbrengst (erg gering). • Eventuele verkoop aanwas vee (gering).

Pagina 21 van 144

1.3 Globaal kader

1.3.1 Afbakening plan- en visiegebied

Het plangebied bestaat uit de 48,18 ha die in eigendom zijn van ANB en De Watergroep, zie hiervoor ook kaart 1.2. Het middeloud duingebied wordt door de Koerslaan, Batterij-straat en het fietspad aan de Batterijstraat in 4 blokken opgedeeld. Het gebied bestaat praktisch enkel uit graslanden, in het noordelijk deel is er beperkt wat bos en struweel aanwezig en in de zuidoostrand zijn enkele kleinere natuurakkers gelegen.

Het visiegebied voor het natuurreservaat D’Heye omvat ca. 60 ha en bestaat uit het hui-dig plangebied met uitbreiding van de perimeter recht van voorkoop ‘natuur’ (= VEN + deel HRL) en de zones van het Duinendecreet die op het huidige reservaat aansluiten. Het visiegebied omvat dus alle gronden van het middeloud duinengebied D’Heye die in een groene bestemming en/of binnen het Duinendecreet zijn gelegen. Naast het plange-bied zelf, bestaat het visiegebied uit:

- De private enclaves die in het plangebied liggen; - Private gronden die zich in de noordrand bevinden; - De akkers die gelegen zijn in ‘voor het duinengebied belangrijk landbouwgebied’

(Duinendecreet) in de zuidrand van het gebied. Deze zijn overgangsgronden naar de Polderstreek.

Pagina 22 van 144

Afbeelding 1.11: afbakening van het visiegebied natuurreservaat D’Heye (rode omlijning) met bestaand plangebied (blauwe vlakken).

1.3.2 Invulling van de drie functies en de differentiatie over het terrein

Voor het volledige visiegebied is op termijn de ecologische functie de hoofdfunctie. De private enclaves en de gronden op de noordrand van het huidig natuurreservaat liggen binnen VEN-afbakening en/of Habitatrichtlijngebied. De zones aan de zuidrand vallen binnen het Duinendecreet.

De private enclaves in het begrazingsblok worden meegenomen in het begrazingsbeheer terwijl ook de percelen in de noordrand in de begrazing kunnen worden meegenomen. Hierbij wordt gestreefd naar de ontwikkeling van (kalkarm) duingrasland (habitat 2130). Het voorzien van bufferzones in de noordrand is aangewezen, dit kan bestaan uit duinbos (2180) of duinstruweel (2160).

De gronden in de zuidrand die de overgang vormen naar de polders kunnen op termijn ontwikkelen naar bloemrijke glanshaverhooilanden (habitat 6510) en/of kamgraslanden (regionaal belangrijk biotoop). Deze gronden zullen ook een bufferende functie hebben naar de meer strikte duingronden.

Pagina 23 van 144

De sociale functie voor het volledige complex zal vooral blijven bestaan uit het gebruik van de wegen die door en langs het gebied lopen als recreatieve assen voor fietsers. De huidige toegankelijkheid blijft behouden ttz. geen vrije openstelling maar toegankelijk onder begeleiding. Op de site van de Jacobinessenhoeve is er mogelijkheid tot het ont-wikkelen van een natuureducatief centrum of een ander duurzaam gebruik (bvb. be-heerboerderij). Er is tijdens de looptijd van het beheerplan geen verpachting van de jacht voorzien.

De economische functie blijft erg gering met eventueel verkoop van kleine hoeveelhe-den brandhout die vrijkomen bij beheerwerken en eventuele verkoop van overtollig vee.

1.3.3 Toetsing instandhoudingsdoelstellingen

Meer dan 90% van het plangebied valt binnen het Habitatrichtlijngebied Duingebieden inclusief IJzermonding en Zwin. Wat betreft het visiegebied vallen de private enclaves en het grootste deel van de private gronden in de noordrand eveneens binnen deze Speciale beschermingszone (SBZ). Een deel van de gronden rond de Jacobinessenhoeve en de zui-delijke zone vallen er buiten.

Er werd voor het volledige Habitatrichtlijngebied een managementplan opgesteld. Dat is het centrale instrument waarmee de voortgang van de implementatie van de natuurdoe-len van een speciale beschermingszone wordt bijgehouden en aangestuurd. Het mana-gementplan 1.0 is gebaseerd op het Besluit van de Vlaamse Regering tot aanwijzing van de speciale beschermingszone en tot definitieve vaststelling van de bijbehorende in-standhoudingsdoelstellingen en prioriteiten van 23 april 2014 (het S-IHD-besluit).

Pagina 24 van 144

Wat betreft de habitats in het volledige SBZ ‘Duingebieden inclusief IJzermondig en Zwin’ is er volgende taakstelling:

Afbeelding 1.12: taakstelling habitats voor SBZ ‘Duingebieden inclusief IJzermonding en Zwin’ (Managementsplan 1.0, ANB oktober 2014)

De doelstelling voor de 3 fossiele duingebieden waar ook het natuurreservaat D’Heye toe behoort, is te komen tot een aaneengesloten oppervlakte van minimaal 50 ha duin-grasland per gebied, aangevuld en in mozaïek met vochtige duinvalleien, duindoorn-struweel en duinbos. Toename van de oppervlakte zuur duingrasland zal vnl. moeten ge-beuren door omvorming (oa. beheer van soortenarme graslanden, creëren van open ve-getaties).

Specifiek voor het deelgebied D’Heye zijn er indicatieve oppervlaktes voor enkele habi-tats bepaald, namelijk 24 ha kalkarme duingraslanden (2130), 2 ha Atlantische vastge-legde ontkalkte duinen (2150) -wat hier de Struikheivegetaties omvat- en 1 ha vochtig duinvallei (2190).

Pagina 25 van 144

Afbeelding 1.13: indicatieve situering van actuele habitats en verdeling van doelen voor deelge-bied fossiele duinen D’Heye (ANB, oktober 2014)

Voor wat betreft de soorten van Bijlage II en III zijn er voor het volledige SBZ ‘Duinenge-bied inclusief IJzermonding en Zwin’ volgende taakstelling:

Afbeelding 1.14 taakstelling soorten voor SBZ ‘Duingebieden inclusief IJzermonding en Zwin’ (Managementsplan 1.0, ANB oktober 2014)

Pagina 26 van 144

Specifiek voor het deelgebied D’Heye zijn er geen soortdoelen vastgelegd maar Boom-leeuwerik, Kamsalamander en Nauwe korfslak zijn potentiële doelsoorten voor het ge-bied.

Onder de prioritaire inspanningen (PI) voor het realiseren van de instandhoudingsdoel-stellingen voor dit SBZ zijn volgende relevant voor het reservaat D’Heye (Managements-plan 1.0, 2014) :

- PI 4 Terugdringen invasieve exoten: slechts beperkt voor D’Heye. - PI 5 Terugdringen vergrassing, verruiging en verstruweling in vnl. stuifduinen, duin-

graslanden en duinvalleien: verruiging is beperkt aanwezig in D’Heye - PI 7 Herstel en inrichting van fossiele duinen: voor de 3 fossiele duincomplexen waar-

toe ook het middeloud duingebied van D’Heye behoort wordt gestreefd naar een aaneengesloten oppervlakte van minimaal 50 ha duingrasland, aangevuld en in mo-zaïek met vochtige duinvalleien, duindoornstruweel en duinbos. In D’Heye wordt de-ze oppervlakte bijna bereikt en is de mozaïek in grote delen aanwezig. Wel dient er nog verdere verschraling te gebeuren.

- PI 9 Herstel van populaties Kamsalamander en Rugstreeppad: het voorkomen van Kamsalamander in het gebied van D’Heye is onzeker. Er wordt een satellietpopulatie van minstens 50 adulte dieren voorop gesteld.

1.3.4 Gewenste natuurstreefbeelden en/of doelen voor soorten

Huidige toestand

Binnen het plangebied van D’Heye zijn volgende habitats aanwezig (zie ook habitatkaart 2.5):

Tabel 1.2: overzicht van de Europese habitats en regionaal belangrijke biotopen in het natuurre-servaat D’Heye

Habitatcode Habitat gebruiksnaam voorkomen

2130* Vastgelegde duinen met kruidve-getatie (grijze duinen)

Duingrasland (al dan niet ontkalkt)

22,0 ha (enkel in het be-grazingsblok)

2150* Atlantische vastgelegde ontkalkte duinen (Calluno-Ulicetae)

Atlantische kustheide Fragmentarisch (0,1 ha)

2160 Duinen met Hippophae rhamnoi-des

Duindoornstruweel 0,52 ha verspreid in het begrazingsblok

2170 Duinen met Salix repens subsp. argentea (Salicion arenariae)

Kruipwilgstruweel 1,0 ha in de twee moeras-zones en in geplagde zone voormalige renbaan

2180 Beboste duinen van het Atlanti-sche, continentale en boreale kustgebied

Duinbos 1,9 ha in de noordrand van het begrazingsblok en deeltje in park Blutsyde

2190 Vochtige duinvalleien Duinvallei 1,25 ha in de twee moe-raszones en in geplagde zone begrazingsblok.

6510 Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisor-ba officinalis)

Glanshavergrasland 3,50 ha in de zuidelijke graslanden

code Regionaal belangrijk biotoop gebruiksnaam voorkomen

rbbsg rbb brem- en gaspedoornstru- Brem- en Gaspel- 1,90 ha verspreid over het

Pagina 27 van 144

weel doornstruweel begrazingsblok

rbbkam rbb kamgrasland Kamgrasland 1,14 ha in zuidrand begra-zingsblok

Binnen het plangebied van het natuurreservaat D’Heye (48 ha) worden volgende natuur-streefbeelden en doelsoorten vooropgesteld:

Europese habitats

- Duingraslanden: het verder ontwikkelen van het prioritair habitat kalkarme duingras-landen (2130_had) in het noordelijk deel (begrazingsblok). Door een goede sturing van de begrazingsdruk door paarden en koeien wordt de verruiging tegengegaan en door het verwijderen van uitbreidende Brem wordt het aanrijken van de bodem vermeden. In het zuidelijk deel zijn de bodems meer vermengd met klei maar zijn er waarschijnlijk enkele graslanden in de omgeving van de Jacobinessenhoeve die op termijn ook kunnen evolueren naar duingrasland. De paar restanten van het prioritair habitat Atlantische kustheide (2150) dienen als bronzones om dit habitat verder uit te breiden. Door kleinschalig beheer zal er worden gestreefd om de oppervlakte uit te breiden tot een 2-tal ha, dit wel in mozaïek met duinstruweel en duingrasland.

- Duinstruwelen: in het begrazingsblok komen beperkt duindoornstruwelen (2160) voor. Deze struwelen zijn in belangrijke mate ingemengd met andere soorten als Gewone vlier, Wilde lijsterbes, Heggenroos, … Deze struwelen worden behouden en zitten mee in het begrazingsblok. Ook de kruipwilgstruwelen (2170) zijn maar be-perkt aanwezig maar kan dit habitat verder uitbreiden in de beide moeraszones en in een te ontwikkelen duinvallei in het begrazingsblok.

- Duinbos: het beperkt areaal aan duinbos (2180) situeert zich aan de noordrand en is door de beperkte ouderdom (minder dan 50 jaar) nog maar weinig ontwikkeld. De boszones bestaan vooral uit aanplanten van populieren beperkt ingemengd met Wit-te abeel, Esdoorn, Zomereik, … en struiken. Het grootste deel van het duinbos kan verder spontaan ontwikkelen.

- Duinvalleien: beter ontwikkelde vochtige depressies (2190) komen maar beperkt voor in het reservaat. Door gericht beheer (begrazing, maaien) en plagwerken wordt dit habitat zowel kwalitatief en kwantitatief ontwikkeld.

- Glanshaverhooilanden: de droge variant van dit habitat (6510) situeert zich in de graslanden ten zuiden van de Batterijstraat. Door verder verschralingsbeheer zullen deze graslanden nog waardevoller worden en zijn er in de graslanden rond de Jaco-binessenhoeve goede potenties voor de ontwikkeling van dit habitat.

Regionaal belangrijke biotopen

- Brem- en gaspeldoornstruwelen: het is vooral Brem die aanwezig is in het noordelijk deel van D’Heye. Er zijn een tweetal grotere struwelen aanwezig en is de soort zich de laatste jaren volop aan het uitbreiden. Gaspeldoorn is op een beperkt aantal plaatsen aanwezig en blijft de populatie vrij stabiel. Ten gunste van de ontwikkeling van de duingraslanden zal buiten de twee grotere bremstruwelen de overige groei-plaatsen van Brem worden verwijderd. Gaspeldoorn wordt maximaal behouden.

- Kamgrasland: dit regionaal belangrijk biotoop is aanwezig in de randen van het be-grazingsblok, daar waar er overgangsgronden –zandgronden zijn er slibrijker- gelegen zijn. in de graslanden rond de Jacobinessenhoeve zijn er goede potenties om dit gras-

Pagina 28 van 144

landtype te ontwikkelen, afhankelijk van het (verschralings)beheer dat zal worden gevoerd. Is dit met begrazing zal er een evolutie zijn naar kamgrasland, is dit met maaibeheer zal er meer evolutie zijn naar glanshaverhooiland (6510).

Leefgebieden Europees beschermde soorten

- Vleermuizen: uit het recent vleermuizenonderzoek bleek een beperkt belang van het gebied voor vleermuizen. Gewone dwergvleermuis komt vooral foerageren langs de boszones in de noordrand, terwijl Laatvlieger ook boven de meer open zones jaagt. De kleine boszone van het park Blutsyde maakt onderdeel uit van het leefgebied van de Gewone grootoorvleermuis die er mogelijks in bomen verblijft. Eventueel kan ook Ruige dwergvleermuis tijdelijk verblijven of overwinteren in bomen in het park. Door het maximaal behoud van oude bomen en het natuurgericht beheer van het volledi-ge reservaat met een mozaïek van graslanden, struwelen, poelen, … wordt het leef-gebied voor vleermuizen optimaal behouden. Het afsluiten van vier van de bakstenen constructies met een houten deur met invliegopening, zal zorgen voor meer geschik-te overwinteringsplekken voor soorten als Gewone grootoorvleermuis en eventueel Water- en Baardvleermuis.

- Vogels: het open maar structuurrijk noordelijk deel van het reservaat is een geschikt broedgebied voor Boomleeuwerik en wordt deze openheid en structuurrijkdom ver-der behouden. Het is echter een bijzonder zeldzame broedvogel aan de kust zodat de vestiging als broedvogel erg onzeker is.

- Amfibieën: er is een eenmalige melding van de aanwezigheid van Kamsalamander in een poel ten oosten van het reservaat. Verder onderzoek moet uitwijzen of de soort binnen het plangebied aanwezig is. Door de aanwezigheid van heel wat poelen (voortplanting) en ruigtes en struwelen (landhabitat) in het reservaat is er geschikt leefgebied voor deze soort aanwezig.

- Slakken: de Nauwe korfslak werd nog niet in D’Heye aangetroffen maar is wel lokaal een algemene soort in de kustduinen (oa. aanwezig in Paelsteenpanne en Kijkuit). De soort heeft een voorkeur voor overgangszones in (kalkrijke) duinvalleien. In het re-servaat is er geschikt leefgebied aanwezig met overgangzones van nat naar droog en van grasland naar struweel en bos.

Leefgebieden overige beschermde soorten

Bij de ontwikkeling en beheer van het natuurreservaat D’Heye wordt volop rekening ge-houden met de aanwezige rode lijstsoorten van de verschillende soortgroepen. Zo is er bijvoorbeeld het behoud van duinstruweel voor Nachtegaal, Fitis, .., het behoud van open zandige zones voor sprinkhaansoorten als Snortikker, het instellen van gefaseerd maaibeheer voor dagvlinderpopulaties, etc.

Bijzondere aandacht is er voor de aanwezigheid van wasplaten waarvoor het reservaat een belangrijk gebied vormt. De populaties worden maximaal behouden door in het be-grazingsblok in de groeiplaatsen strooiselophoping en bremopslag te vermijden.

Procesgestuurde natuur

Een groot deel van reservaat bestaat uit procesgestuurde natuur, ttz. door begrazing zijn natuurlijke processen mogelijk waardoor er onder meer een mozaïekstructuur kan ont-staan. De natuurstreefbeelden in het begrazingsblok worden gerealiseerd in mozaïek

Pagina 29 van 144

waarbij de extensieve begrazing enkel wordt bijgestuurd door het verwijderen van exo-ten en bremopslag.

Op langere termijn zijn er ook in de zuidelijke graslanden potenties tot procesgestuurde natuur. Hiervoor dienen de graslanden eerst wel voldoende verschraald te zijn.

1.3.5 Gewenst ambitieniveau

Gezien het huidig statuut van Vlaams natuurreservaat van een deel van het plangebied en het de ambitie is om de rest van het plangebied ook als natuurreservaat te ontwikke-len wordt een natuurbeheerplan opgesteld dat overeenstemt met het type 4 (= min. 90% van de oppervlakte is natuurstreefbeeld en de beheerders willen zich verbinden onder de vorm van een erfdienstbaarheid van algemeen nut). Uitzondering vormt de site van de Jacobinessenhoeve (kadastraal perceel 135D, 0,71 ha). Hier wordt gekozen voor een type 2 (min. 25% natuurstreefbeeld).

Percelen die in de toekomst binnen het visiegebied worden verworven, vallen normaliter ook onder het type 4.

1.3.6 Doelstellingen ikv. onroerend erfgoed

Het uiterste noordoostelijk deel van D’Heye is afgebakend als bouwkundig geheel en meer bepaald als ‘oorlogslandschap met bakstenen constructies’. De bakstenen con-structies worden behouden en geconsolideerd, dit houdt in dat er indien nodig instand-houdingswerken worden uitgevoerd. Bij beheerwerken als bvb. plaggen wordt rekening gehouden met de potentiële oorlogsrelicten als walletjes e.d.

De Jacobinessenhoeve is bouwkundig erfgoed en wordt in goede staat onderhouden (tot 2022 door de huidige gebruiker).

1.4 Werkplan inventarisatie Er werd in het plangebied in kader van dit beheerplan heel wat inventarisaties uitge-voerd. Naast het verzamelen van bestaande gegevens bij INBO (Provoost Sam), VLM (Ampe Carole), ANB (Marc Leten, Hans Vansteenbrugge, Jeremy Demey) en Natuurpunt (Vanhoecke Dirk), werden er volgende inventarisaties door Greenspot uitgevoerd:

• Het plangebied wordt ingedeeld in nieuwe beheereenheden zoals weergegeven op kaart 2.1.

• In 2017 werden de LSVI’s van de Europese habitattypes en regionaal belangrijke bio-topen uitgevoerd, zie bijlage 7.

• Er werd in 2016-2017 een detailinventarisatie uitgevoerd van de aandachtssoorten Kust (INBO) en van de vegetaties cfr. methodiek PINK I (Provoost et al., 2010). Zie kaarten 2.2 en 2.4.

• Er werd in 2016-2017 een inventarisatie van de vleermuizen uitgevoerd (3 avondbe-zoeken, 14 nachten met automatische detector).

• Er werd in 2016-2017 een gedetailleerde inventarisatie wilde bijen uitgevoerd (uit-voerder Maarten Jacobs).

Pagina 30 van 144

• In november 2016 werd een inventarisatie van wasplaten uitgevoerd.

1.5 Bekendmaking consultatie Het ontwerpnatuurbeheerplan voor het natuurdomein D’Heye wordt voor consultatie ter inzage gelegd bij het Agentschap voor Natuur en Bos in het VAC te Brugge en op de gemeentelijke diensten van de gemeenten Bredene en De Haan. De aankondiging van de consultatie over het ontwerp van natuurbeheerplan zal in een regionaal blad worden gepubliceerd en bekend gemaakt worden via de gemeentelijke infomagazines en websi-tes van de gemeenten Bredene en De Haan.

Voorafgaand aan het openbaar onderzoek dat loopt van 21 maart 2018 tot en met 25 april 2018, wordt er op 22 april 2018 een wandeling georganiseerd om de buurt en geïn-teresseerden te informeren over het beheerplan.

Het ontwerpnatuurbeheerplan samen met de toegankelijkheidsregeling wordt voor ad-vies voorgelegd aan het college van burgemeester en schepenen van de gemeenten Bre-dene en De Haan.

Na de consultatieperiode wordt het ontwerpnatuurbeheerplan zo nodig aangepast en wordt er een verslag van de consultatie- en adviesronde aan toegevoegd.

Het natuurbeheerplan wordt vervolgens voorgelegd aan de Vlaamse minister bevoegd voor het natuurbehoud. De minister kan het bijkomend voorleggen aan een adviesin-stantie. De minister keurt het natuurbeheerplan goed of brengt het Agentschap bij ge-motiveerde beslissing op de hoogte van de onderdelen die gewijzigd moeten worden.

Pagina 31 van 144

2 Inventaris

2.1 Beheereenheden De indeling van de beheereenheden is weergegeven op kaart 2.1.

Het volledige natuurdomein D’Heye wordt als ‘domein’ opgevat (niveau 1).

Het niveau 2 (‘beheerblokken’) bestaat uit een opdeling in 4 delen van het domein die worden gescheiden door verharde wegen. Er is opdeling in:

• DN = D’Heye Noord: deze grote beheerblok van 32,8 ha omvat het volledige ge-bied ten noorden van de Batterijstraat-Heieweg. Deze blok is momenteel groten-deels één begrazingsblok.

• DW = D’Heye West: deze beheerblok (6,45 ha) is gelegen tussen de Koerslaan, de Batterijstraat (oostgrens) en de Klemskerkestraat (westgrens). Het deelgebied bestaat uit de Jacobinessenhoeve en omliggende graslanden

• DZ = D’Heye Zuid: dit beheerblok van 6,94 ha wordt in het westen en noorden begrensd door de Batterijstraat en in het oosten door het fietspad. Het bestaat uit een moeraszone en graslanden.

• DO= D’Heye Oost: het deel in de zuidoosthoek van het domein, ten zuiden van het fietspad. Het klein gebied van 1,88 ha bestaat uit grasland en natuurakkers.

Pagina 32 van 144

Afbeelding 2.15: overzicht van de indeling van D’Heye in beheerblokken (niveau 2).

Niveau 3: per biotoop is er een verdere opdeling in ‘percelen’ (niveau 3). Hierbij worden de verschillende aanwezige biotopen (grasland, bos, struweel, …) aangeduid met een cij-fer:

- grasland: 1 - akker: 2 - moeras: 3 - bos: 4 - struweel: 5

Binnen de percelen worden de beheereenheden (niveau 4) afgebakend op basis van fysi-sche begrenzing (pad, afsluiting, …) en binnen een beheerblok verder aangeduid met een letter, dus bijvoorbeeld voor grasland DN.1a of voor bos DN.4c.

Poelen en houtkanten worden als punt- en lijnvormig element afzonderlijk genummerd en krijgen ‘p’ voor poel en ‘h’ voor houtkant.

2.2 Historiek

Het natuurdomein D’Heye situeert zich in de overgebleven delen van een middeloud duinengebied. Dit grotendeels ontkalkte en genivelleerde duinengebied is minstens 1.000 jaar oud en bestond mogelijks al in de Romeinse periode.

De vroeger gebruikte naam ‘Blutsyde’ voor het natuurdomein is historisch niet correct en

Pagina 33 van 144

wordt sinds eind de jaren ‘90 enkel het toponiem ‘D’Heye’ gebruikt voor het reservaat.

De recentere geschiedenis is als volgt samen te vatten (gebaseerd op ontwerpbeheerplan 1997, Econnection – op de kaart in bijlage 3 zijn de historische relicten weergegeven):

16de tot 18de eeuw Aan de rand van het middeloud duingebied, op het huidige grondgebied van de gemeen-te De Haan, vroeger Klemskerke, had zich een kleine gemeenschap gevestigd die bestond uit keuterboertjes en strandvissers. Vermoedelijk werden de eerste boerderijen, waaron-der het Jacobinessenhof, op de duin-polder-overgang gebouwd rond midden 16de eeuw. Ook aan de splitsing van de vroegere Heieweg (nu deels Batterijstraat) en de Molen-straat was reeds een boerderij gelegen. Dit waren in hoofdzaak schapenboerderijen die hun kudden op het reeds ontkalkte duin lieten grazen. Verdere bewoning vond vermoe-delijk pas plaats op het einde van de 17de eeuw waar zich aan de oostkant van het duin-gebied langzaam een kleine dorpsgemeenschap vestigde. Op de kaart van de Ferraris (1776) wordt het gehele duingebied aangeduid als (nat ?) grasland. Vermoedelijk be-schouwde men dit binnenduin, door zijn toen reeds vlakke topografie, niet als een echt duin, maar als droog grasland. Dwars door het gebied ligt reeds de voormalige Heieweg die de Jacobinessenhoeve verbindt met de oostelijk gelegen hoeve. Vanaf deze hoeve vertrekt in noordelijke richting de Danckaertweg. Aan de zuidrand van het duin, waar thans de Batterijstraat is gesitueerd, liggen verspreid drie kleine woonhuisjes, vermoe-delijk bewoond door kleine keuterboertjes. Het overgangsgebied tussen het middeloud duin en de jonge duinen in het noorden was reeds volledig ontgonnen en in grasland ge-legd. Van enige ontginning van de heide, dat als een volledig open gebied in het polder-landschap lag, was toen nog niets merkbaar. Wel was reeds de volledige zuidrand in cul-tuur gebracht.

Afbeelding 2.16: de Ferrariskaart (ca. 1770) van het gebied D’Heye met situering (topografisch afwijkend) van het plangebied (Geopunt).

Pagina 34 van 144

19de eeuw Op de Vandermaelenkaart (1845) wordt er onderscheid gemaakt tussen (polder)graslan-den en duingraslanden. Vrijwel het gehele middeloud duin wordt aangegeven als heide-terrein (Br.) terwijl het overgangsgebied ten noorden van de Jacobinessenhoeve als gras-land staat vermeld. Twee andere toponiemen langs de oostrand, namelijk 'Heye Hove' en 'Heye Molen' verwijzen ook naar de aanwezigheid van een heidegebied. De bewoning aan de zuid- en oostrand is slechts beperkt toegenomen. Opmerkelijk is wel dat het we-genpatroon zich heeft gewijzigd. De Heieweg is omgeleid en loopt iets meer naar het zui-den zodat geen rechtstreekse verbinding meer bestaat tussen de twee hoeven op de uit-einden van het duin. Ook de Danckaertweg geeft geen rechtstreekse verbinding meer met de oostelijke boerderij maar stopt in het noorden aan de rand van het duingebied. Vermoedelijk is dit een onnauwkeurigheden gezien op latere kaarten de verbindingen opnieuw zijn weergegeven. Het gehele zuidelijke duin-polder-overgangsgebied wordt als akkerland aangeduid. De grens ervan ligt vrij diep in het duin. Slechts een beperkte op-pervlakte, op de grens van Bredene en Klemskerke, langs de Heieweg wordt als weiland ingetekend.

Afbeelding 2.17: Vandermaelenkaart (ca. 1845) van het gebied D’Heye met situering van het plangebied (Geopunt).

In de tweede helft van de 19de eeuw wordt het gebied verder ontgonnen.

De volledige zuidoostkant en een deel van het centrale duingebied is in cultuur gebracht door de aanleg van kleine duinakkertjes. Deze werden omgeven door bomenrijen en houtkanten om verstuiving te vermijden. Het gehele resterende duingebied werd als graasweide gebruikt. Tevens nam de verspreide bebouwing langs de zuid- en oostrand van het gebied toe. Op de historische kaart van 1963 staan nu ook hoogtelijnen vermeld, het duingebied ligt binnen de hoogte lijn van 5 m. Aan de noordoostzijde is er een de-pressie (4 m hoogte) aanwezig.

Pagina 35 van 144

Afbeelding 2.18: MGI-kaart van 1863 (bron: Cartesius)

Op de topografische kaart van net voor WOI is het grondgebruik vrij gelijklopend met de-ze van 1863. Wel is aan de zuidrand een tramlijn aangelegd.

Afbeelding 2.19: MGI-kaart van 1911 (bron: Cartesius)

Wereldoorlog I Tijdens Wereldoorlog I worden grote delen van het terrein vergraven. In de zuidelijke percelen beginnen de Duitse bezetters vanaf 1915 een grote kanonnenbatterij te bou-wen. Het geschut bestond uit vier 380 mm kanonnen en werden in enorme geschuts-koepels met een diameter van 20 m en een diepte van 5 m onder de grond ingebouwd (zie foto). Naast de geschutskoepels werden grote munitiedepots aangelegd die met grond werden overdekt. Alle kanonnen en depots stonden via een munitietransportspoor met elkaar in verbinding. De logistieke spoorlijnen gaven tevens aansluiting op het reeds bestaande spoor, dat deels werd omgelegd. De huidige Koerslaan werd aangelegd. De

Pagina 36 van 144

stelling kreeg de naam 'Batterie Deutschland' en werd eigenaardig genoeg pas naar het einde van de oorlog door de geallieerden ontdekt. Ook de kleinere bakstenen bunkers in dateren vanuit deze periode. Gezien de late ontdekking van dit geschut, werd het gebied slechts één maal gebombardeerd (Gevaert, 1989).

Na de oorlog bleef de batterij intact en werd het gebied ingericht als legermuseum. Pas in 1939 werd het museum opgedoekt. De Heiestraat werd ondertussen deels omgedoopt tot Batterijstraat. Tijdens WO II werden de bunkers gebruikt als schuilkelders en terug door de Duitsers in gebruik genomen. Pas begin de vijftiger jaren werden ze deels ge-sloopt en afgedekt met ongeveer 60 cm grond.

Alle foto’s van rond die periode tonen een veel meer gesloten landschap met tal van (jonge) knotbomenrijen, houtkanten en struweel. Op de luchtfoto's die in 1917 door En-gelse spionagevliegtuigen van het gebied werden genomen, tonen een zeer sterk geper-celeerd polder en duin-polder-overgangsgebied. Ook langs de Heieweg komen nog tal van kleine duinakkertjes voor.

De 11 bakstenen constructies die in het reservaat aanwezig zijn, dateren van WOII en dienden als munitiedepots.

Afbeelding 2.20: foto van één van de 4 grote kannonen in de Batterij Deutschland (bron: Brede-ne vroeger en nu)

Pagina 37 van 144

Afbeelding 2.21: luchtfoto van 1917-’18 met situering van het plangebied (bron: Cartesius)

Periode tussen de twee wereldoorlogen - Interbellum Met het oog op zandwinning werd in 1920 ongeveer 30 ha van het duingebied door de

'S.A. Belgian Littoral' aangekocht. Of op deze terreinen effectief zand is gewonnen is niet echt duidelijk. Sommige bronnen spreken van beperkte zandwinning in het westen van het terrein. Toen echter in 1922 een oefenbaan voor renpaarden, gelegen in de Vuurto-renwijk te Oostende moest wijken voor de bouw van de nieuwe vissershaven, besloot de Belgian Littoral op hun aangekochte gronden een nieuwe renbaan aan te leggen. In een ijltempo werd door de nieuw opgerichte 'S.A. Hippodrôme de Breedene' een volledig nieuwe renbaan, bestaande uit twee lussen en een rechte lijn met een totale lengte van 2.600 m, met bijhorende bevloeiing, waterwinning, tribune, gelagzaal, koerstoren, weeg-inrichting, kantoren, stallingen en bookmakerstanden, uitgebouwd. Tot in 1939 werden tijdens juli en augustus, op de dagen dat er geen paardenkoersen werden gehouden op de Wellingtonbaan te Oostende, namelijk op dinsdag en vrijdag, koersen georganiseerd.

Afbeelding 2.22: vooraanzicht van de tribune met ernaast de koerstoren en de administratieve gebouwen (foto 1934).

Pagina 38 van 144

Tijdens WO II werden de gebouwen op last van de Duitsers gesloopt (Bredeniana, 1988). Er bevinden zich enkel nog een aantal brokstukken in het westelijke duingedeelte en be-vinden zich nog enkele paardenstallen langs de Derbylaan, in het noorden. Tevens herin-neren de Koerslaan, Derbylaan en de recenter aangelegde Renbaanstraat aan de ge-schiedenis van dit gebied.

Afbeelding 2.23: restanten van de gebouwen van de renbaan aan de westrand van D’Heye (bron: Flor Vandekerckhove, De laatste Vuurtorenwachter).

Na de drastische ingrepen in de zuidelijke percelen tijdens WO I, heeft de aanleg en uit-bating van de renbaan een grote impact gehad op het noordelijke duingedeelte. Hele de-len werden vergraven en grote oppervlakten van het duin werden genivelleerd. De ren-baan is trouwens nog steeds in het terrein als een lager gelegen en vlak deel goed her-kenbaar. Toen werd reeds water voor de bevochtiging van de renbaan in het gebied ge-wonnen.

De naoorlogse periode Na de Tweede Wereldoorlog treedt er zeker vanaf de jaren ’60 een sterke verstedelijking op van de kuststreek. Zo werd in de noordrand van het gebied, op een terrein van onge-veer 8 ha, in 1965 het 'Vakantietehuis Blutsyde' gebouwd. Aansluitend op de gebouwen werd een park aangelegd bestaande uit diverse aanplantingen en een wandelpadennet bestaande uit in beton verharde wegen. Het gebouw en een deel van de gronden werden echter begin 1997 verkocht aan de NV Blutsyde die het vakantiecentrum en een deel van het parkbos opruimde om er vakantiehuisjes te bouwen.

In het noorden, langs de Nieuwdorpstraat had zich de steenbakkerij Slabbinck gevestigd. Wanneer deze steenbakkerij haar produktie opstartte is niet gekend. Ze staakte haar ac-tiviteiten begin de zestiger jaren en was gespecialiseerd in het vervaardigen van zand-steen. De specie werd grotendeels ontgonnen in het gebied ten noorden van de Nieuw-

Pagina 39 van 144

dorpstraat.

Ondertussen ging de bouw van woonhuizen en individuele vakantieverblijven onvermin-derd verder. De topografische kaart van 1969 toont reeds een volledige bebouwing en verkaveling van het overgangsgebied tussen de jonge en subrecente duinen. Vooral wa-ter werd in grote hoeveelheden gebruikt. Om aan deze nood te voldoen werd reeds in 1948 door de toenmalige Nationale Maatschappij voor Drinkwatervoorziening, thans De Watergroep, het oostelijke deel van het duingebied, begonnen met de uitbouw van een waterwingebied. In 1954 werd in totaal 18 ha door de N.M.D.W. aangekocht en in 1958 werd de pompinstallatie voor het oppompen van drinkwater echt operationeel.

De waterwinning bestaat uit 21 putten met een diepte tussen 14 en 21 m. De waterwin-ning was vergund bij ministerieel besluit van 24 april 1978 voor een debiet van 1 000 m³/dag en 250.000 m³/jaar. In realiteit werd er een jaarlijks volume opgepompt tussen 50.000 en 130.000 m³. De waterwinning werd vooral in de lente en de zomer gebruikt om pieken in het drinkwaterverbruik in de regio op te vangen. In september 2006 werd de productie op deze winning stopgezet.

Hieronder zijn de topografische kaarten en orthofoto’s tussen 1953 en 2000 weergege-ven. Dit geeft een illustratie van de verstedelijking die tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw rond het reservaat heeft plaatsgegrepen.

Afbeelding 2.24: NGI-kaart van 1953 met nog maar beperkte toeristische ontwikkeling in het ge-bied ten noorden van het reservaat. De bakstenen constructies en relicten van de renbaan zijn nog weergegeven.

1953

Pagina 40 van 144

Afbeelding 2.25: NGI-kaart van 1969 met al een vrij sterke toeristische ontwikkeling in de noord-rand van het reservaat.

Afbeelding 2.26: NGI-kaart van 1983 is niet alleen de noordrand aan het verstedelijken maar ook aan de oostrand is er toeristische ontwikkeling en zijn er langs de Batterijstraat heel wat huizen bijgebouwd.

1969

1983

Pagina 41 van 144

Afbeelding 2.27: orthofoto uit 1995 (net voor de aankoop). Het park Blutsyde is nog niet verka-veld.

Afbeelding 2.28: orthofoto uit 2000. Het park Blutsyde is voor groot deel verkaveld en er zijn al inrichtingswerken in het reservaat uitgevoerd (oa. afgraving in zuidelijk grasland).

1995

2000

Pagina 42 van 144

2.2.1 Beheerhistoriek

Het natuurdomein D’Heye wordt sinds 1998 beheerd door ANB. Aanvankelijk was dit ca. 25 ha. De ca. 18 ha in eigendom van De Watergroep werd tot 2005 door Natuurpunt vzw beheerd en werd het beheer van dit deel in 2006 overgedragen naar ANB zodat vanaf dan in totaal ca. 43 ha wordt beheerd. Bij het pachtvrij worden (vanaf 2022) van de gronden rond de Jacobinessenhoeve zal er bijkomend nog 5 ha in beheer komen.

In bijlage 4 is de overzichtstabel met de uitgevoerde beheerwerken van 2005 tot 2010 en van 2014 tot april 2017 weergegeven. De beheerwerken bestaan vooral uit maaiwerken (zuidelijk deel), het bestrijden van exoten, aanleg en onderhoud van de afsluitingen en het verzorgen van het vee.

Begrazing Een groot deel van het domein wordt sinds 1999 begraasd.

Het deel van De Watergroep (ca. 17 ha) was tot in 2006 in beheer van Natuurpunt vzw en werd tot 2005 niet begraasd. In het deel (ca. 5 ha) van ANB ten noorden van de Batterij-straat was er van 1999 tot 2006 van mei tot december seizoensbegrazing met schapen.

Vanaf 2006 werd het volledige gebied ten noorden van de Batterijstraat één begrazings-blok (ca. 28 ha). Er was jaarrondbegrazing met schapen (tot 2010, veelal 15 à 20 schapen) en Galloways (tot begin 2012, jaarrond 6 dieren). Een kudde Konnikpaarden (veelal 15 à 20 dieren) is er vanaf 2007 nagenoeg onafgebroken aanwezig.

De begrazingsdruk schommelde tussen 0,5 GVE tot 0,75 GVE/jha/jaar, zie onderstaande tabel waar het totaal aantal aanwezige dieren is vermeld. In de zuidelijke graslanden die worden gemaaid, is er nabegrazing met schapen (september tot december). Ook in de moeraszone (Colpaertput) en beheereenheid DN.3a (Colpaertweide) aan de Koerslaan is er in de late zomer (na)begrazing met schapen.

Door de te hoge begrazingsdruk werd in 2010 het aantal dieren verminderd.

Pagina 43 van 144

Afbeelding 2.29: overzicht begrazing in noordelijk blok vanaf 2006 (bron: ANB)

2.3 Abiotiek

2.3.1 Bodem

Zie kaart 2.2.

Nagenoeg het volledige plangebied is gelegen in de Duinstreek en bestaat uit zandige kustduinbodems en meer specifiek tot geëgaliseerde duingronden (C1). Op de rand hier-van in de overgang naar de polders liggen duinzandgronden die rusten op polderafzettin-gen (Db). Aan de oostrand is een deel van de akkers gelegen in de Polderstreek en meer specifiek op kreekruggronden (A5).

In 1995 werd het deel van het waterwingebied ikv. een doctoraat (Carole Ampe) inten-sief bemonsterd met een 30-tal boringen en 2 profielputten. De beschrijving en analyse-resultaten van dit onderzoek in D’Heye zijn weergegeven in bijlage 2.

De conclusies uit deze studie zijn:

De bodem is bijna overal verstoord door menselijke activiteiten. Ondanks de heterogeni-teit die hieruit volgt kunnen toch een aantal constanten aangehaald worden: - Het gaat om een overwegend zure grond. Op heel wat plaatsen is deze gecompac-

teerd, hetzij als gevolg van menselijke bezigheden (hippodroom, legervoertuigen,...), hetzij door opeenvolgende stadia van vematten en verdrogen. Zelfs deze laatste oor-zaak is mogelijks deels door een menselijke activiteit, nl. de waterwinning, geïndu-ceerd. Het is eveneens niet duidelijk of er al dan niet geploegd werd, Op horizontale sectie werden geen ploegsporen geobserveerd, toch vertoont de A-horizont een ho-

Pagina 44 van 144

ge graad van homogenisatie. Het hoge schijnbaar soortelijk gewicht op 20 cm diepte in profiel BLUTP2 zou misschien een pÌoegzool kunnen zijn (zie foto onderaan).

- Beworteling reikt in sommige gevallen tot dieper dan 1 meter. - De roodbruine horizonten wijzen op podzolisatie. - De gevonden sporen van podzolisatie wijzen op een potentieel voor heide. Hoge stik-

stofgehalten kunnen de ontwikkeling van heide echter tegengaan.

Uit de boringen en profielen blijkt dat vrij dicht bij het oppervlak een afwisseling van zandige en dunne kleilaagjes voorkomt, soms ook met dikkere schelpenbanden. Dit zijn geen windafzettingen maar vermoedelijk strandafzettingen. Op deze strandafzettingen is er dan een eolische (duin)afzetting gebeurd. De dikte varieert van plaats tot plaats (van minder dan 0,5 m tot meer dan 1,2 m). Hoe dik de oorspronkelijke eolische zandafzettin-gen waren, is moeilijk te zeggen omdat het terrein sterk vervlakt en vergraven is. Hier-door kunnen er dikwijls binnen boorbereik strandafzettingen worden terug gevonden.

In kader van de studie (2015-2020) van het INBO in verband met de HabNorm ofte mili-eukwaliteitsnormen voor Europees beschermde habitats en leefgebieden van soorten, werden er ook in D’Heye bodemstalen genomen. De resultaten hiervan zijn beschikbaar bij het INBO (Sam Provoost).

Afbeelding 2.30: bodemprofiel (9/11/95/1 – BLUTP2) op ca. 100 m ten zuidoosten van pompge-bouw. Tot op ongeveer 60 cm is de bodem aangerijkt met humus en/of ijzer. De grens van ont-kalking ligt op ca. 120 xm diepte (Ampe, 1996).

2.3.2 Geologie

Uit een boorstaten (dov.vlaanderen.be) uitgevoerd aan de westrand van de voormalige waterwinning, blijkt er tot 2,1 m diepte duinzand aanwezig. Hieronder bevindt zich een veenpakket van ca. 2 m. Daaronder bevinden zich opeenvolgend een grijze zandlaag met

Pagina 45 van 144

schelpen, een leemlaag en een (leemhoudende) zandlaag tot een diepte van 39 m (grens Quartair). Hieronder is er een kleilaag aanwezig (Tertiair, Formatie van Tielt).

De aanwezigheid van een vrij dik veenpakket op geringe diepte is opvallend.

Afbeelding 2.31: boorstaat van diepteboring op westrand van de voormalige waterwinning (DOV)

2.3.3 Grondwater

Er zijn binnen het plangebied geen waterlopen aanwezig en het gebied is een infiltratie-gebied voor hemelwater.

Zowel door De Watergroep (sinds 1994) als door het INBO (sinds 2011) wordt het grond-waterpeil in het gebied van D’Heye in een dicht netwerk van peilbuizen opgevolgd.

Peilbuizen De Watergroep

In het waterwingebied werd begin de jaren ’90 een netwerk van peilputten geplaatst met een diepte van 4 à 8 m. Een groot deel van deze 35-tal peilputten worden als sinds 1994 maandelijks opgemeten waardoor er langdurige meetreeksen van het grondwaterpeil aanwezig zijn.

Pagina 46 van 144

Afbeelding 2.32: ligging van de 35 peil- en batterijputten binnen de eigendom van De Water-groep

Een interessante vergelijking is er tussen het grondwaterpeil langs de noordrand (peilbuis 02) en de meeste zuidelijke peilbuis (024). Uit de gegevens van peilbuis 02 blijkt het 2006 grondwaterpeil in de periode 1996 en 2006 te schommelen tussen 2 en 3,5 m TAW. Na het stopzetten van de grondwaterwinning in 2006 neemt het grondwaterpeil met ca. 1 m toe en zijn de schommelingen beperkter (tussen 3,0 en 4,0 m TAW). In de zuidelijke peil-buis 024 waren de schommelingen in de periode 1996 tot 2006 beperkter (ca. 1 m tussen 3,0 en 4,0 m TAW) en is na het stopzetten van de waterwinning de invloed op de toena-me van het grondwaterpeil beperkt (ca. 0,25 m).

0,000,501,001,502,002,503,003,504,004,50

Pagina 47 van 144

Afbeelding 2.33: grondwaterpeilen van 1996 tot 2016 in peilbuis 02 (noordrand) grafiek boven en peilbuis 024 (zuidrand) grafiek onder (gegevens De Watergroep)

Peilbuizen INBO

In het reservaat staan er een 20-tal peilbuizen die sinds begin 2007 maandelijks worden opgemeten. Deze meetgegevens worden door het INBO (Provoost S.) bijgehouden in de WATINA-databank.

Afbeelding2.34: situering van de INBO-peilbuizen in D’Heye.

Op basis van de metingen in 2010 werd de contouren van de gemiddelde stijghoogtes van het grondwaterpeil tov. TAW afgebakend. Hieruit blijkt dat in het grootste deel van het reservaat de gemiddelde hoogte van het grondwaterpeil 3,5 m TAW is. Ter hoogte van het kruispunt Koerslaan-Batterijstraat is er een lichte verhoging tot 3,8 m TAW. Op de randen van het reservaat neemt de stijghoogte vrij snel af naar 3,2 m en minder.

0,000,501,001,502,002,503,003,504,004,505,00

Pagina 48 van 144

Afbeelding 2.35: contouren met gemiddelde stijghoogtes (jaar 2010, INBO)

Eveneens op basis van de metingen in 2010, een gemiddelde jaar wat betreft neerslag, werden de schommelingen van het grondwater gevisualiseerd (zie amplitudekaart). De schommeling van het grondwaterpeil in 2010 was over het grootste deel van het reser-vaat ca. 1 m. in de noordrand en in de zuidwesthoek (ten zuiden van Jacobinessenhoeve) waren de schommelingen beperkt tot ca. 1 m. In de zuid- en oostrand van het reservaat waren de schommelingen het grootst met schommelingen tot 1,3 m.

Pagina 49 van 144

Afbeelding 2.36: amplitudekaart grondwaterpeil (gegevens 2010, INBO)

Op basis van de DHM werd het grondwaterpeil tov. van het maaiveld bepaald. Deze vochtkaart geeft interessante informatie naar de potenties van het ontwikkelen van vochtige biotopen. Zo zit in een groot deel van de westelijke helft van het vroegere tracé van de renbaan het grondwater binnen 80 cm onder het maaiveld. In de noordrand van de Colpaertweide is dit al binnen de 30 cm.

Pagina 50 van 144

Afbeelding 2.37: vochtkaart met weergave grondwaterpeil tov. maaiveld (INBO).

2.3.4 Reliëf

Zie kaart 2.3.

Het duinengebied van D’Heye is vrij sterk genivelleerd en ligt het gebied tussen de 4,5 en 5,5 m TAW. Vooral de laatste twee eeuwen werd door landbouwactiviteiten, de bouw van een geschutsbatterij en de aanleg van een hippodroom het duingebied verder geni-velleerd. Begin 19de eeuw beschouwde Massart het gebied, door het ontbreken van enig reliëf, als een zandige polder. Er komen kleinere reliëfverschillen voor, bijvoorbeeld de iets lager gelegen afgevlakte oude renbaanpiste (op ca. 4,3 m) en de hogere heuveltjes (tot 7 m) van de overdekte oude bakstenen constructies. Zeker in het noordelijk deel van de begrazingsblok is er vrij veel microreliëf aanwezig die veelal kunstmatig zijn ontstaan door de aanleg van de renbaan, militaire activiteiten WOI, aanleg sportterreinen, …

Pagina 51 van 144

2.4 Actuele vegetatie Op basis van terreinwerk in 2016-2017 werd op basis van de vegetatiekaart van PINK I een actuele habitatkaart voor D’Heye opgemaakt, zie kaart 2.4.

2.4.1 Vegetatiekartering

De vegetatie van het volledige plangebied werd gekarteerd volgens de PINK I-methode. Deze vegetatiekartering baseert zich op de vegetatiekarteercodes voor kustduinen, slik-ken en schorren (INBO, 2010). De te karteren eenheid (min. 10 m²) krijgen een code die bestaat uit een letter of lettercombinatie.

Bij lage kruidachtige vegetaties bestaat de code uit (een combinatie van) twee of drie let-ters uit de reeks o, a, t, g, c, u en r. Bij types waarin vestruweling of verbossing optreedt, wordt achteraan de letter p toegevoegd.

Bijkomend wordt eventueel de dominante soort in de karteringseenheid en eventueel bijkomende abundante soorten vermeld.

Overzicht van de gebruikte letters van de hoofdtypes bij de kartering in D’Heye: a (Ammophila arenaria) vegetatie van stuivende duinen gedomineerd door grasachtige

zandbinders b (bos, Betula) loofboom of -bos (uit aanplant of spontane vestiging) c (Calamagrostis epigejos, Carex arenaria) vegetatie van verruigende grassen en schijn-

grassen f (Phragmites australis, Glyceria fluitans) helofytenvegetatie (soms in actueel droge om-

standigheden) g (Galium verum, grasland) droog tot vochtig duingrasland h (Hippophae rhamnoides) struweel gedomineerd door duindoorn j (Juncus sp.) soortenrijke vegetatie van duinpannen en natte hooilanden k (Calluna vulgaris) struikheidevegetatie n (Pinus nigra, naaldhoutbos) naaldboom of –bos (aanplant) o (onbegroeid) vegetatieloos of schaars begroeid p (Prunetalia) gemend en overig monospecifiek struweel (niet gedomineerd door kruip-

wilg, duindoorn of wilde liguster) q antropogeen element (gebouwen, wegen, ...) r (Rubus caesius) dauwbraamvegetatie s (Salix repens) kruipwilgvegetatie t (Tortula ruralis var. ruraliformis = Syntrichia ruraliformis) mosduin en droge pioniervege-

tatie u (Urtica dioica) nitrofiele ruigte w (water) water, al dan niet met submerse vegetatie x bemest of anders antropogeen verstoord grasland y (Syringa vulgaris) struweel met exoten (doorgaans aanplant)

Akker

In beheerblok D’Heye Oost zijn er 3 percelen (0,44 ha) akker aanwezig die momenteel als vogelakkers worden beheerd. In het voorjaar (april) worden de percelen gefreesd en in-gezaaid met zomergraan (Japanse haver en zonnebloemen). De akkers trekken weinig vogels aan maar herbergen welke verschillende zeldzame akkeronkruiden.

Pagina 52 van 144

Onbegroeid - schaarsbegroeid

Door het verwijderen van oude sportterreinen en door de trapzones van het vee rond de poelen waren er bij de vorige inventarisatie 1,15 ha kaal of erg schaarsbegroeid zand aanwezig. Ondertussen is de zone met de verwijderde sportterreinen nagenoeg volledig dichtgegroeid en is door de kleinere begrazingsdruk het vertrappelen van de oevers van enkele poelen afgenomen zodat er maar 0,26 ha vegetatieloos of schaars begroeide zan-dige zones aanwezig zijn.

GRASLANDEN

Ongeveer 3/4de (36 ha) van D’Heye bestaat uit grasland. Hiervan is er een groot deel vrij goed ontwikkeld duingrasland. In de zuidrand komen bloemenrijke hooilanden voor en zijn de recent verworven graslanden rond de Jacobinessenhoeve nog in landbouwge-bruik (zonder bemesting en geen pesticidengebruik).

Duingrasland Door allerlei vergravingen voor aanleg renbaan, zandwinning, … zijn er kalrijkere zones aan de oppervlakte gekomen. Hier heeft zich een vegetatie ontwikkelt die verwant is met de kalkrijke duingraslanden. Het is in deze graslanden dat meer kalkminnende soorten als Draadklaver en Gestreepte klaver worden aangetroffen (en ook de meeste waspla-ten). In vergelijking met de vorige karteringsperiode is er een lichte toename (+0,5 ha) van het areaal kalkrijker duingrasland door beperkte afname van enkele verruigde zones.

De ontkalkte en zuurdere duingraslanden zijn veelal iets hoger gelegen en worden ge-kenmerkt door het voorkomen van oa. Genaald schapengras (enigste groeiplaats in Vlaanderen), Onderaardse klaver, Gestreepte klaver, Klein tasjeskruid, Tandjesgras, Zandblauwtje, … Het meest westelijk grasland van de graslanden aan de Jacobinessen-hoeve is hoog gelegen en zijn kenmerkende soorten van ontkalkt duingrasland als On-deraardse en Gestreepte klaver in kleiner aantal aanwezig.

Door het begrazingsbeheer is er in de duingraslanden van D’Heye Noord een mozaïek-structuur ontstaan waarbij kort begrazen zones afwisselen met ruigere zones. In de rui-gere zones is er dominantie van grassen als Veldbeemdgras, Gestreepte witbol, Fiorin-gras, … en ook Zandzegge. Dergelijke ruigere zones worden door paarden gemeden en is er zeker in het noordelijk deel van het begrazingsblok opslag van Brem. Soorten als Zandblauwtje zijn nog aanwezig in die ruigere zones maar bijvoorbeeld de typerende klaversoorten zijn er nagenoeg niet aanwezig. In vergelijking met de vorige kartering is er een lichte afname van het areaal aan grasruigtes, dit vooral in de zone ten zuiden van de vroegere renbaan. In de noordrand van het begrazingsblok en ten oosten van de Col-paertweide (DN.1b) is de verruiging toegenomen.

Glanshaver-/kamgraslanden – 6510/rbbkam De graslanden in de zuid- en westrand zijn gelegen In de overgangszone naar de polders waardoor de zandgronden al een grotere hoeveelheid slib (klei) bevatten. In deze zones zijn vegetaties van Glanshaverhooilanden aanwezig in de zones die worden gemaaid en Kamgrasvegetaties in de zones die enkel onder begrazing vallen. In de westrand van het begrazingsblok is een nog vrij voedselrijk perceel kamgrasland aanwezig met Gewoon duizendblad, Glanshaver, Smalle weegbree, … Ook in de zuidhoek zijn er twee zones met kamgraslandvegetaties aanwezig. Bij de vorige kartering werd dit type niet afgebakend.

De zuidelijke graslanden die onder maaibeheer vallen zijn erg bloemenrijk en is er over grote delen dominantie van Grote ratelaar. Deze graslanden zijn de typeren als Glansha-

Pagina 53 van 144

verhooilanden (habitat 6510). Ook de Colpaertweide (DN.1b) waar een verschralingsbe-heer wordt gevoerd, evolueert naar dergelijk graslandtype. Bij de vorige kartering werd dit type niet afgebakend.

Cultuurgrasland De graslanden rond de Jacobinessenhoeve zijn voorlopig nog in landbouwgebruik (en paardenweide aan westrand). Tot voor kort werden deze graslanden nog bemest en zijn zijn ze nog soortenarm. In vergelijking met de vorige kartering zijn met uitzondering van de graslanden rond de Jacobinessenhoeve en de kleine kraalweide aan de Batterijstraat alle cultuurgraslanden geëvolueerd naar één van de bovenvermelde graslandtypes.

Atlantische kustheide - 2150 Het is niet duidelijk hoe omvangrijk en tot wanneer de heidevegetaties in het gebied aanwezig zijn geweest. Momenteel is de aanwezige heidevegetatie beperkt tot enkele tientallen vierkante meters in het oostelijk deel van het begrazingsblok. Op één locatie is er een licht uitbreidende populatie van Struikhei aanwezig en op nog 3 andere locaties komen nog enkele Struikheiplantjes voor. Andere kenmerkende soorten als Schapenzu-ring en Tandjesgras komen algemener voor in het reservaat.

Ruigtes In de noordrand van D’Heye Noord zijn er langs de afsluiting enkele voedselrijke ruigtes aanwezig die worden gedomineerd door Grote brandnetel, bramen, Glanshaver, … Deze zones vallen veelal buiten de begrazing. Door het kappen van een zone met populieren is er een lichte toename van de oppervlakte ruigtes.

STRUWELEN

Duindoornstruweel - 2160 Duindoornstruweel komt maar beperkt voor in D’Heye. Duindoorn is een kalkminnende soort en ontwikkelt zich dan ook niet zo goed op zuurdere zandbodems. In beheerblok D’Heye Noord is er 0,53 ha duindoornstruweel aanwezig, verspreid over een 14-tal klei-nere struwelen. De meeste struwelen bevinden zich al in degeneratiestadium en zijn in-gemengd met andere struiksoorten (Heggenroos, Brem, Gewone vlier, …). Verjonging van Duindoorn gebeurt vooral in verstoorde randzones en in de laagst gelegen delen (kalkrijker) zoals in de noordhoek van de vroegere renbaanpiste. De oppervlakte duin-doornstruweel is de afgelopen 10 jaar ongeveer gelijk gebleven.

Kruipwilgstruweel – 2170 In de twee gegraven moeraszones hebben zich kruipwilgenstruwelen ontwikkeld. In de Colpaertput (DN.3a) is er ongeveer 0,2 ha kruipwilgstruweel aanwezig en in de zuidelijke moeraszone ongeveer 0,5 ha. In de geplagde zone thv. de vroegere renbaan is een kleine vlek aanwezig. Zie ook duinvallei.

Brem- en Gaspeldoornstruweel - rbbsg Eind de jaren ’90 kwam er nagenoeg geen Brem voor in D’Heye. De soort heeft zich ge-leidelijk uitgebreid en in 2009 werd er 2,2 ha vrij homogeen bremstruweel afgebakend. In vergelijking met 2017 is er een beperkte afname (-0,4 ha) van gesloten bremstruweel, dit vooral omdat aan de westrand van het begrazingsblok een ouder bremstruweel gro-tendeels is afgestorven. De soort heeft zich echter verder verspreid in de graslanden binnen de zone van de voormalige renbaan en zorgt er voor een verruiging van de gras-landen.

Pagina 54 van 144

Gaspeldoorn komt maar in klein aantal voor en is vermoedelijk al van oudsher in het ge-bied aanwezig. In de omgeving van het reservaat zijn de laatste populaties door woon-uitbreiding stilaan aan het verdwijnen.

Overig struweel In het oostelijk deel van het begrazingsblok is er centraal een vrij omvangrijk struweel (ca. 0,75 ha) dat bestaat uit Gewone vlier, Duindoorn, rozen (met opvallend veel Heg-genroos), enkele jonge Zomereiken, Wilde lijsterbes, … Ook aan de oostrand komt derge-lijk gemengd struweel voor. Ten oosten van het wandelpad komt in het bestand vooral Grauwe wilg (en hybriden) voor. In de noordrand thv. van het park Blutsyde komt op twee plaatsen struweel met exoten als Sering, liguster cv, Jeneverbes, … voor.

In de zuid- en westrand van het begrazingsblok is er over grote delen een houtkant (met olm, meidoorn, …) aangeplant.

Het areaal struweel is in vergelijking met de vorige periode nagenoeg gelijk gebleven, wel werd een deel van het verder ontwikkeld struweel aan de oostrand getypeerd als duinbos.

BOS

Duinbos - 2180 Bos heeft zich nog maar vrij recent ontwikkeld in het gebied van D’Heye. Op de west- en noordrand van het begrazingsblok werden boomsoorten als canadapopulieren, Witte abeel en Schietwilg vermoedelijk in de jaren ’70 aangeplant. Heel wat van deze bomen zijn momenteel aan het aftakelen en heeft er zich in die randen maar enkel ter hoogte van het park Blutsyde volwaardig bos ontwikkeld. In de oostrand heeft er zich door spon-tane uitbreiding van Gladde iep, Zomereik, Ruwe berk, … zich een jonge boszone ontwik-keld dat als een slecht ontwikkeld duinbos kan worden getypeerd. In het omvangrijk struweel in de oostelijke zijde van het begrazingsblok is zich jong duinbos aan het ont-wikkelen. In totaal is er 0,65 ha slecht ontwikkeld (2180_u) duinbos aanwezig, dit is een lichte toename bij de vorige kartering omdat enkele struweelzones verder ontwikkeld zijn naar jong bos. In de zone ten oosten van het naaldbos is er strook ‘bos’ (0,14 ha) verdwenen door de kap van populieren.

Overig bos Nabij het dienstgebouw van de waterwinning is 0,17 ha naaldbos met Corsicaanse den gelegen. Het deel van het park Blutsyde dat binnen het reservaat is gelegen is, bevindt zich in de overgangszone naar de Polderstreek en bestaat uit populieren, Witte abeel, Gewone esdoorn, Gewone es, Ruwe berk, Zomereik, … en heeft een oppervlakte van 0,42 ha. Het overige ‘bos’ zijn kleine groepjes of individuele oudere bomen (vooral popu-lier, maar ook verwilderde Appel) die in het oostelijk deel van de begrazingszone aanwe-zig zijn.

MOERAS

Duinvallei - 2190 Door het afgraven van verschillende zones begin de jaren 2000 zijn er in D’Heye vegeta-ties die kenmerkend zijn voor duinvalleien ontstaan. De grootste zone is de zogenaamde Colpaertput aan de westrand van beheerblok D’Heye Noord. Hier is een natte zone van 0,52 ha gelegen waar vrij veel Kruipwilg aanwezig is en oa. Watermunt massaal voor-komt. Net zoals in de andere natte zones komt de exoot Watercrassula er abundant voor. in 2017 werd de wilgenopslag op de oostrand verwijderd.

Pagina 55 van 144

In een geplagde zone in het zuidwestelijk deel van de renbaan (ten oosten van Colpaert-weide) is over 0,16 ha een waardevolle duinvalleivegetatie ontstaan met verschillende zeldzame kensoorten als Dwergzegge en Drienervige zegge en abundant voorkomen van Gewone waternavel. Kruipwilg is er beperkt aanwezig en Watercrassula is er afwezig (of anders toch in erg klein aantal). Een weinig ontwikkelde duinvalleivegetatie is aanwezig rond de rij poelen die zijn aangelegd bij het verwijderen van een weg in de zuidrand van het begrazingsblok. Deze strook van ca. 0,28 ha bevindt zich in de overgangszone naar de polders. Ook hier is er dominantie van Watercrassula.

In beheerblok D’Heye Zuid is er een gegraven depressie van ca. 1,5 ha. Er zit nog vrij veel reliëf in deze zone met een tweetal diepere poelen, 3 vochtige slenken en in de noord- en oostrand hoger gelegen zones. In de slenken komt vrij veel Biezeknoppen voor naast Zeegroene zegge, Zilte rus, … en massaal Watercrassula. Op de randen zijn er vooral kruipwilgstruwelen aanwezig.

In het meest oostelijke beheereenheid van het reservaat is een vochtige zone aanwezig die volledig is dichtgegroeid met Grauwe wilgen.

Tabel 2.3: vergelijking van de aangetroffen vegetaties in 2009 en in 2016-17 Vegetatie Habitat/rbb 2009 2016-2017

Akker - 0,44 ha 0,44 ha

Kaal of schaarsbe-groeid

- 1,15 ha 0,22 ha

Duingrasland 2130(_hd) 3,25 ha 3,80 ha

Ontkalkt duingrasland 2130_had 7,04 ha 7,72 ha

Grasruigte 2130 12,60 ha 10,41 ha

Ruigtes - 0,27 ha 0,39 ha

Glanshaverhooiland 6510 6,96 ha

Kamgrasland rbbkam - 1,47 ha

Cultuurgrasland - 10,21 ha 5,0 ha

Kustheide 2150 0,03 ha 0,05 ha

Duindoornstruweel 2160 0,52 ha 0,53 ha

Brem- en Gaspel-doornstruweel

rbbsg 2,24 ha 1,82 ha

Overig struweel 2160 2,32 ha

2,05 ha

Kruipwilgstruweel 2170 0,7 ha

Duinbos 2180u 0,34 ha 0,65 ha

Overig bos - 0,59 ha 0,59 ha

Duinvallei 2190 0,82 ha 1,45 ha

Poelen - 0,19 ha 0,19 ha

Pagina 56 van 144

Houtkanten Langs de bewoning in het begrazingsblok werd sinds 2006 houtkanten met inheems loofhout aangeplant. Volgende houtkanten zijn aanwezig:

- DN.h1: deze houtkant (150 m x 5 m breed) ligt langs de Koerslaan aan de westrand van de moeraszone. Deze gemengde houtkant bestaat uit oa. Ruwe berk, Gladde iep, Gewone esdoorn, meidoorn, Zomereik, …

- DN.h2: deze houtkant van ca. 420 m lang en 4 m breed ligt langs de vakantiehuizen van Park Blutsyde. Het westelijk deel van het houtkant bestaat uit een enkele Witte abeel, 3 Corsicaanse dennen en wat struiksoorten als meidoorn. Het oostelijk deel is heel wat ijler en ontbreekt er over grote delen opgaand groen tenzij wat slecht ont-wikkelde aanplant (oa. Kardinaalsmuts). In de strook in het verlengde van de Derby-straat is er opslag van cotoneaster.

- DN.h3: deze houtkant (80 m lang x 3 m breed) langs de tuinen van twee woningen aan de Heieweg bestaat nagenoeg enkel uit meidoorn. Ter hoogte van de zuidelijke woning is er een opening.

- DN.h4: een houtkant aan de oostrand van het begrazingsblok. De houtkant is ca. 250 m lang en 3 m breed. In de houtkant is vrij veel opslag van Gladde iep aanwezig (ook afgestorven), naast Slee- en meidoorn. Een deel van de houtkant wordt door aan-grenzende particulieren als geschoren haag beheerd. Het meest zuidelijk deel van de houtkant ligt deels op private grond en staan er enkel een paar jongere bomen (berk, zomereik).

- DN.h5: een houtkant op de zuidrand van het noordelijk begrazingsblok. De houtkant is ca. 225 m lang en loopt langs de tuinen van een deel van de huizen langs de Batte-rijstraat. De breedte bedraagt veelal 3 m. Aan de oostrand staan er twee grotere Wit-te abelen en een Schietwilg. De rest bestaat uit opslag van Gladde iep en veel Slee-doorn, Eenstijlige meidoorn en liguster (cv).

- DZ.h1: een korte houtkant (20 m) met Sleedoorn gelegen langs het fietspad.

- DZ.h3: deze strook bestaat uit twee stroken van telkens ca. 35 m en tot maximum 3 m breed. De twee stroken lopen langs de achterzijde van de tuinen van de woningen langs de Batterijstraat en bestaan uit een ruigte met beperkt opslag van wilgen.

- DZ.h4: dit deel houtkant (35 m x 3 m breed) ligt net ten zuiden van de Batterijstraat. Dit deel bestaat vooral uit aanplant van meidoorn.

2.4.2 Biologische waarderingskaart

De biologische waarderingskaart (BWK-habitat versie 2016) van het INBO is gebaseerd op terreinwerk uitgevoerd in de periode 2004-2013.

De zones die al langere tijd in beheer zijn, zijn als biologisch zeer waardevol weergege-ven. De graslanden zijn hier gekarteerd als weinig ontwikkeld droog, zuur duingrasland (had-). Het is in deze graslanden dat er bremstruwelen (sg) en nog enkele duindoorn-struwelen (sd) aanwezig zijn. In de oostrand is er opslag van loofhout aanwezig (sz). De recenter beheerde graslanden zijn gekarteerd als soortenrijk weilandcomplex (hpr+) met elementen van duingrasland. Ten zuiden van de Batterijstraat zijn een deel van de gras-landen gekarteerd als mesofiel hooiland (hu).

Pagina 57 van 144

Afbeelding 2.38: biologische waarderingskaart op basis van BWK versie 2 (INBO)

Op basis van deze BWK-kaart werd een habitatkaart aangemaakt, zie afbeelding 2.39. De meer ontwikkelde graslanden zijn gekarteerd als habitattype 2130_had (droog duingras-land van kalkarme milieus). Beperkt is er nog type 2160 (Duinstruweel) en type 2190 (duinvallei) afgebakend. Een deel van de zuidelijke graslanden zijn weergegeven als type 6510_hu (glanshaverhooiland).

Pagina 58 van 144

Afbeelding 2.39: habitatkaart (algemeen overzicht) op basis van BWK versie 2 (INBO)

Op basis van terreinwerk In 2016-2017 werd een gedetailleerde en actuele vegetatie-kaart van het volledige plangebied gemaakt. Dit vormt tevens de basis voor de habitat-kaart van het gebied.

2.4.3 Lokale staat van instandhouding

Van de verschillende habitats en regionaal belangrijke biotopen in D’Heye werd de lokale staat van instandhouding (LSVI) bepaald. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een ‘gun-stige’ en een ‘ongunstige staat van instandhouding’ (zie ook LSVI-tabellen, T’Jollyn et al., 2009).

PINK methodiek

Binnen PINK I werd een eigen methodiek ontwikkeld om de gekarteerde vegetatie-eenheden te vertalen naar Natura 2000 habitattypes en een kwaliteitsbeoordeling ervan.

Aan iedere vegetatiecode werd een score van 1 tot 5 toegekend en dit voor de verschil-lende criteria van de LSVI-tabellen. Deze criteria zijn fixatie, verruiging, vergrassing, ver-struweling, verbossing en exoten. Hoe hoger de score hoe meer dit criterium aanwezig is binnen de vegetatie-eenheid. Voor de scores bestaat er nog geen uitgewerkte correlatie met de LSVI-criteria die werden opgesteld in kader van de kwaliteitsbeoordelingen van de habitats (ANB, 2016).

- Duingrasland (2130): de duingraslanden scoren hoog op fixatie en laag tot verstruwe-ling, verruiging en verbossing. De meeste graslanden hebben een vrij gunstige score

Pagina 59 van 144

en zijn de meeste duingraslanden als ‘matig gunstig’ te beschouwen.

- Duindoornstruweel (2160): de aanwezige struwelen zijn gekarteerd als ‘h’ en ‘hp’. Deze codes hebben de hoogste score voor de relevante criteria en zijn dan ook als ‘gunstig’ te beschouwen.

- Duinbos (2180); de codes scoren hoog op fixatie en verbossing en verstruweling en laag op exoten. Het aanwezige duinbos is dan ook als ‘gunstig’ te beschouwen.

- Duinvallei (2190): dit habitat scoort hoog voor criterium fixatie en laag voor ver-struweling. Op basis van deze criteria is het habitat als ‘gunstig’ te beschouwen.

Afbeelding 2.40: habitatkaart op basis van kartering 2009 (INBO).

Fiches kwaliteitsbeoordeling

Om de vergelijking van het plangebied met andere natuurgebieden mogelijk te maken werd voor de verschillende habitats beoordelingsfiches ingevuld, zie bijlage 7.

De beoordelingsfiches zijn opgebouwd op basis van 3 criteria, met name ‘kenmerkende soorten voor kwaliteitsbepaling’, ‘structuurkenmerken’ en ‘verstoringsindicatoren’. De globale beoordeling van de staat van instandhouding van een specifiek habitattype ge-beurt door eerst afzonderlijk een beoordeling te maken voor elk van de beoordelingscri-teria. De beoordeling van elke van deze criteria gebeurt door de laagste score te weer-houden voor dit criterium. Is bij het criterium ‘verstoring’ het oordeel voor ‘eutrofiëring’ ‘ongunstige staat’ en voor ‘vergrassing’ ‘gunstig’ dan is ‘verstoring’ als geheel in een on-gunstige staat van instandhouding. Dit is het principe van one-out-all-out.

Habitattypes of regionaal belangrijke biotopen die niet in een gunstige staat van instand-houding verkeren, hebben voor één of meerdere criteria een ongunstige staat van in-

Pagina 60 van 144

standhouding. De algemene beoordeling en oorzaken worden in onderstaande tabel weergegeven.

Volgende habitats/rbb werden beoordeeld: - Duingrasland (2130_had en 2130_hd): 6 - Atlantische kustheide (2150): 1 - Glanshaverhooiland (6510): 2 - rbbkam: 2 - Duinstruweel (2160): 3 - Kruipwilgstruweel (2170): 2 - Duinbos (2180): 2 - Duinvallei (2190): 3 Tabel 2.4: Habitattypes/rbb in (on)gunstige staat van instandhouding: beoordeling en oorzaken Habitattype/rbb Kenmerkende

soorten Structuur-

kenmerken Verstorings-indicatoren

Oorzaken

Grasland en heide 2130_hd ongunstig - meestal gunstig te laag aantal soorten 2130_had (kalk-arm)

gunstig - meestal gunstig

2150 ongunstig ongunstig gunstig te lage bedekking struik-heide

te weinig ontwikkelings-stadia

6510 ongunstig meestal gunstig meestal gunstig Te laag aantal soorten en bedekking

rbbkam ongunstig ongunstig meestal gunstig Te laag aantal soorten Te hoge bedekking grassen

Struwelen 2160 meestal gunstig meestal gunstig gunstig 2170 ongunstig - meestal gunstig Te laag aantal soorten Bos

2180 ongunstig ongunstig ongunstig

Te laag aantal soorten en grondvlak

Te weinig groeiklassen Teveel exoten

Duinvallei 2190 ongunstig - meestal gunstig Te laag aantal soorten

Pagina 61 van 144

Afbeelding 2.41: gunstige (groen, links gearceerd) en ongunstige (rood, rechts gearceerd) staat van in-standhouding van de habitats in D’Heye.

Pagina 62 van 144

2.5 Flora In 2016-2017 werd het volledige reservaat volgens de PINK-methodiek geïnventariseerd op de aanwezigheid van ‘aandachtssoorten Kust’ volgens de lijst opgesteld door het IN-BO (Provoost S., 2015). Onder de aandachtssoorten vallen:

- de rode lijstsoorten van de categoriën bedreigd en kwetsbaar (volgens Landuyt W. et al., 2006).

- Selectie van in Vlaanderen zeldzame, achteruitgaande of momenteel niet be-dreigde soorten omwille van hun ecologische specificiteit en die aan de kust steeds zeldzaam zijn.

De geïnventariseerde soorten werden puntsgewijs ingemeten (via Obsmapp) en werd een populatieschatting genoteerd.

2.5.1 Aandachtssoorten Kust

Er werden in de periode 2016-2017 in totaal 34 soorten van de lijst aandachtssoorten Kust aangetroffen.

In tabel 2.4 zijn ze opgenomen, samen met hun actuele zeldzaamheid, rode lijst catego-rie (naar Van Landuyt et al., 2002), actuele populatie en trend tussen de twee inventari-satieperiodes.

Hieronder zijn voor enkele typerende soorten de puntlocaties (zonder populatiegrootte) en de populatietrend tussen de periode 2005-2009 en de periode 2016-2017 weergege-ven. Op kaart 2.7 zijn de overige soorten gelokaliseerd.

• Zilverhaver: deze soort van schrale, zure graslanden en een zeldzame soort aan de kust komt maar weinig voor in D’Heye.

• Slanke waterweegbree: van deze zeldzamere soort aan de kust komt een vrij om-vangrijke populatie voor in de zuidelijke moeraszone.

• Stinkende kamille: een zeldzaam akkeronkruid dat talrijk aanwezig is in het akker-perceel DO.a1 en ook in akkerperceel DO.a2.

• Zulte: kleine populatie aan zuidelijke moeraszone. • Bitter barbarakruid: een soort van natte standplaatsen die aan de kust zeldzaam is.

Werd tijdens PINK I op 3 locaties aangetroffen, oa. langs de Koerslaan. In 2016-17 niet meer aangetroffen.

• Grijskruid: in de noordrand van het noordelijk deel is een vrij omvangrijke populatie aanwezig.

Pagina 63 van 144

Afbeelding 2.42: omvangrijke populatie Grijskruid in de noordrand (Greenspot, 17 augustus 2017)

• Kleine watereppe: vrij omvangrijke populatie aanwezig in de zuidelijke moeraszone. In de moeraszone aan de Koerslaan niet meer aangetroffen (2-5 ex. in 2009).

• Struikhei: komt aan de kust maar op een 3-tal plaatsen in klein aantal voor. Ook in D’Heye is de populatie beperkt en verjongt de soort er moeizaam.

• Zeegroene zegge: komt in kleiner aantal in de twee moeraszones voor. • Hazenzegge: aanwezig in de zone ten osten van de relicten renbaangebouw. • Gewone bermzegge: in 2008 op één locatie aangetroffen net ten noorden van wan-

delpad aan de Batterijstraat. • Drienervige zegge: zowel in 2010, 2013 en 2017 werd telkens maar 1 exemplaar aan-

getroffen van deze zegge die enkel in de duinen voorkomt. Groeiplaatsen bevinden zich in de noordrand van het noordelijk deel en ten noorden van kruispunt Koerslaan-Batterijstraat.

• Dwergzegge: van deze moeilijke soort werden er in augustus 2017 twee exemplaren aangetroffen in de geplagde duinvallei in het begrazingsblok.

• Grote centaurie: deze vermoedelijk uit tuinen verwilderde soort komt voor langs de afsluiting aan de Heieweg.

• Fraai duizendguldenkruid: werd in 2007 nagenoeg enkel aan de twee moeraszons aangetroffen. Komt daar momenteel nog in kleiner aantal voor.

• Paardenbloemstreepzaad: in 2008 één exemplaar waargenomen. • Handekenskruid (Dactylorhiza): in het grasland in de hoek ten zuiden van rij poelen

aan de Batterijstraat staan 1 à 2 orchideeën die niet jaarlijks tot bloei komen. In de noordrand van de zuidelijke moeraszone kwamen er in 2017 8 exemplaren tot bloei. Het zijn vermoedelijk Brede orchissen of een hybride ervan.

• Tandjesgras: vrij algemeen in het begrazingsblok dan vooral in de centrale schralere delen grasland.

Pagina 64 van 144

Afbeelding 2.43: verspreiding van Tandjesgras in 2009 (geel) en 2016-2017 (rood)

Afbeelding 2.44: populatietrend van Tandjesgras (groen=toename / geel=stabiel / rood=afname)

• Rode ogentroost: komt algemeen voor in het begrazingsblok.

Pagina 65 van 144

• Sofiekruid: in 2009 kwam een kleine populatie voor aan de rand van de voormalige sportterreinen nabij het pompgebouw. Momenteel niet meer aanwezig.

• Bleekgele droogbloem: deze pioniersoort werd vooral in 2005 aan de zuidelijke moe-raszone aangetroffen, is daar momenteel nog in klein aantal aanwezig.

• Zandblauwtje: een zeer algemene soort op de schralere graslanden in het begra-zingsblok. Blijkt zich uit te breiden naar verschralende graslanden. D’Heye herbergt de belangrijkste populatie van deze soort aan de kust. In vergelijking is er toename in de meer verruigde zones en een afname in de meer verstruweelde zones.

Afbeelding 2.45: verspreiding van Zandblauwtje in 2005-2009 (geel) en 2016-2017 (rood)

Pagina 66 van 144

Afbeelding 2.46: populatietrend van Zandblauwtje

• Zilte greppelrus: aan de moeraszone Koerslaan werd in 2009 een kleine populatie aangetroffen. Is daar vermoedelijk niet meer aanwezig.

• Biezenknoppen: een algemene soort in de noordelijke en zuidelijke graslanden. Eén van de belangrijkste populaties van de kust is aanwezig in D’Heye.

• Paddenrus: in 2016 een exemplaar aangetroffen aan de rand van het struweel aan de oostzijde reservaat.

• Spiesleeuwenbek: een pioniersoort die in klein aantal voorkomt in de twee natuur-akkers.

• Margriet: komt in 2017 maar in klein aantal meer voor in de zuidelijke graslanden. • Kruipend stalkruid: in 2012 werd in de noordrand een exemplaar gevonden. • Wilde marjolein: in 2016 werd een kleine populatie aangetroffen aan de zuidrand

van het begrazingsblok. • Malrove (rode lijst: met verdwijning bedreigd): in 2004 werd 1 exemplaar aangetrof-

fen nabij het pompgebouw. De soort is er waarschijnlijk al sinds 2009 verdwenen. • Klavervreter: in 2007 werd er 1 ex. aangetroffen in de buurt van de huidige kraal.

Sindsdien niet meer in het gebied aangetroffen. • Blauwe bremraap: in 2009 in het grasland ten noorden van de zuidelijke moeraszone

was er een vrij omvangrijke populatie aanwezig (50+ ex.). De populatie heeft er goed standgehouden en heeft zich ook naar het zuidelijk gelegen grasland uitgebreid, in totaal 100+ exemplaren.

Pagina 67 van 144

Afbeelding 2.47: verspreiding van Blauwe bremraap in 2002-2005 (lichtblauw), 2009 (geel) en 2017 (rood)

• Weegbreefonteinkruid: in 2009 werd een exemplaar van deze erg zeldzame (rode lijst: bedreigd) aangetroffen aan de zuidelijke poel nabij de Batterijstraat.

• Grote ratelaar: heeft zich zeker in de zuidelijke graslanden sterk uitgebreid en is er aspectbepalend.

Pagina 68 van 144

Afbeelding 2.48: verspreiding van Grote ratelaar in 2008-2009 (geel) en 2016-2017 (rood)

Afbeelding 2.49: populatietrend van Grote ratelaar

Pagina 69 van 144

Afbeelding 2.50: Grote ratelaar is in de zuidelijke graslanden aspectbepalend (Greenspot, 13 juli 2016)

• Kleine ratelaar: deze soort van drogere en kalkrijke graslanden werd zowel in 2007 als in 2016 in erg klein aantal (<50 ex.) aangetroffen in het zuidelijk deel van het begra-zingsblok.

• Borstelbies: komt in klein aantal voor op enkele oevers van poelen en depressies. • Ruwe bies: in 2008 werden enkele exemplaren aangetroffen aan de zuidrand van de

zuidelijke moeraszone. Recent werd deze soort niet meer aangetroffen. • Eenjarige hardbloem: in 2009 werd er ten westen van de voormalige sportterreinen

een grote populatie aangetroffen. Momenteel is de populatie daar verdwenen. • Akkerandoorn: deze zeldzame pioniersoort komt in klein aantal voor in de natuurak-

kers. • Klein tasjeskruid: vrij algemeen, vooral in het oostelijk deel van het begrazingsblok. • Draadklaver: komt vrij algemeen voor in het grasland van het tracé van de vroegere

renbaan.

Pagina 70 van 144

Afbeelding 2.51: verspreiding van Draadklaver in 2008 (geel) en 2017 (rood)

Afbeelding 2.52: populatietrend van Draadklaver

Pagina 71 van 144

• Ruwe klaver: vrij schaars, langs de oostrand van het zuidelijk deel van het begrazings-blok en verder verspreid in het begrazingsblok.

• Gestreepte klaver: een algemene soort, zeker in het begrazingsblok (ook het oostelijk deel). Op D’Heye is samen met de Hazegrasduinen te Knokken één van de belangrijkste populaties voor deze soort in Vlaanderen aanwezig.

Afbeelding 2.53: verspreiding van Gestreepte klaver in 2007-2009 (geel) en 2017 (rood)

Pagina 72 van 144

Afbeelding 2.54: populatietrend van Gestreepte klaver.

• Onderaardse klaver: algemeen op de vroegere renbaan en het oostelijk deel van het begrazingsblok. Van deze soort die een beperkte verspreiding heeft in de kuststreek en het Brugse is de populatie op D’Heye de belangrijkste in Vlaanderen.

Afbeelding 2.55: verspreiding van Onderaardse klaver in 2007-2009 (geel) en 2017 (rood).

Pagina 73 van 144

Afbeelding 2.56: populatietrend van Onderaardse klaver

• Gaspeldoorn: een populatie van mogelijks autochtone herkomst komt in klein aantal voor in het begrazingsblok.

• Hondsviooltje: in 2009 werd een kleine populatie aangetroffen centraal in het begra-zingsblok, vermoedelijk nog aanwezig.

• Eekhoorngras: vrij algemeen op enkele hogere delen in het begrazingsblok.

Pagina 74 van 144

Afbeelding 2.57: verspreiding van Eekhoorngras in 2007-2009 (geel) en 2016-2017 (rood).

Afbeelding 2.58: verspreiding van Eekhoorngras

Pagina 75 van 144

Tabel 2.5: Overzicht van de aandachtssoorten Kust in het reservaat D’Heye (toestand 2016-2017)

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam

Rode lijst ca-tegorie

populatie 2016-17

Evolutie tussen 2005-2009 en 2016-2017

Zilverhaver Aira caryophyllea - 25-50 stabiel

Slanke waterweegbree Alisma lanceola-tum - 50-500 lichte toename

Stinkende kamille Anthemis cotula zeldzaam 500-5000 toename Zulte Aster tripolium - 5-50 lichte afname

Grijskruid Berteroa incana nvt 500-5000 lichte toename Kleine watereppe Berula erecta - 50-500 stabiel

Struikhei Calluna vulgaris achteruitgaand 500-5000 lichte toename Zeegroene zegge Carex flacca nvt 50-500 afname

Hazenzegge Carex ovalis onvoldoende gekend

500-5000 (lichte?) afname

Drienervige zegge Carex trinervis zeldzaam 2-5 stabiel Dwergzegge Carex viridula Bedreigd 2-5 aangetroffen in 2017

Grote centaurie Centaurea scabiosa zeldzaam 50-500 afname

Fraai duizendguldenkruid Centaurium pul-chellum - 500-5000 stabiel

Handekenskruid (Brede orchis s.l.) Dactylorhiza - 10-tal stabiel

Tandjesgras Danthonia de-cumbens achteruitgaand >5000 lichte afname

Zandblauwtje Jasione montana - >5000 lichte afname

Biezenknoppen Juncus conglome-ratus - >5000 lichte afname

Paddenrus Juncus subnodulo-sus - 1 aangetroffen in 2016

Spiesleeuwebek Kickxia elatine - 25-50 afname

Margriet Leucanthemum vulgare - 50-500 afname

Wilde marjolein Origanum vulgare - 25-50 niet geïnventariseerd in 2009

Blauwe bremraap Orobanche purpu-rea zeldzaam ± 120 toename

Grote ratelaar Rhinanthus angus-tifolius Kwetsbaar >5000 sterke toename

Kleine ratelaar Rhinanthus minor Kwetsbaar 5-25 (?) stabiel?

Borstelbies Isolepsis setacea (Scirpus setaceus) - 5-50 afname

Akkerandoorn Stachys arvensis Kwetsbaar 5-25 niet geïnventariseerd in 2009

Klein tasjeskruid Teesdalia nudicau-lis Kwetsbaar 5000 stabiel

Draadklaver Trifolium filiforme - >5000 stabiel Ruwe klaver Trifolium scabrum zeldzaam >5000 stabiel

Gestreepte klaver Trifolium striatum zeldzaam >5000 toename

Onderaardse klaver Trifolium subter-raneum zeldzaam >5000 stabiel

Gaspeldoorn Ulex europaeus - 5-25 stabiel Hondsviooltje Viola canina Kwetsbaar 5-25 afname? Eekhoorngras Vulpia bromoides - >5000 lichte toename

Pagina 76 van 144

2.5.2 Invasieve soorten en exoten

Een invasieve soort of een probleemsoort, zie kaart 2.8, is een soort die nadelig kan zijn of is voor de toekomstige natuurontwikkeling. Het kan zowel gaan om uitheemse als in-heemse soorten en vaak is het storend karakter vooral afhankelijk van de populatiegroot-te van die soort. In veel gevallen gaat het om soorten die door hun dominant en/of inva-sief karakter andere soorten geen groei- of vestigingskans gunnen, natuurlijke bosverjon-ging verhinderen, de groei verstoren, enz.

In de boomlaag zijn invasieve soorten beperkt tot een 4-tal groeiplaatsen van Witte abeel in het begrazingsblok.

In de struiklaag komen een beperkt aantal mogelijke probleemsoorten voor. In de grens met het Blutsydepark komen in klein aantal verschillende tuinsoorten voor als liguster cv, Zuurbes, Sneeuwbes, … Ook in de oostelijke boszone zijn er verschillende exoten aanwe-zig als Amerikaans krentenboompje, Hulst cv, … In de zone nabij de woningen ten noor-den van de Batterijstraat staan er nog enkele Seringen.

- Douglasspirea: aanwezig in de omgeving van de ruïne van de vroegere hippodroom. - Amerikaanse vogelkers: in klein aantal aanwezig in de oostelijke boszone. Wordt

jaarlijks opgevolgd en bestreden. - Chinese bruidsluier: vanuit een tuin in de noordrand van het begrazingsblok dringt

deze soort het reservaat binnen.

In de kruidlaag is de aanwezigheid van probleemsoorten omvangrijker.

- Late guldenroede: nabij een tuingrens net ten noorden van de Batterijstraat komt een vrij omvangrijke populatie voor. Ook in het meest oostelijke beheereenheid is er een populatie aanwezig.

- Watercrassula: met uitzondering van de poelen DN.p5 en DN.p12 komt deze sterk invasieve soort in alle poelen en depressies voor.

- Ierse klimop: aanwezig in de boszone aan de oostrand.

Door het dempen (2017) van de poel in DO.1b is de invasieve exoot Hydrocotyle verticil-lata (soort Waternavel afkomstig uit Z-Amerika) verdwenen.

2.5.3 Paddenstoelen

D’Heye is gekend voor het hoog aantal soorten wasplaten die er voor komen.

Sinds 2006 zijn er in totaal 11 soorten wasplaten aangetroffen, hiermee behoort het ge-bied tot de top van wasplaten- of Hygrocybe-graslanden in Vlaanderen. Deze padden-stoelen die gebonden zijn aan voedselarme, permanente graslanden die weinig verstoord zijn, zijn in D’Heye vooral aan te treffen in de zone van de vroegere renbaan. Het is vooral hier dat er korte en schralere graslandzones voorkomen zonder strooisel (zo zijn de was-platen frequent aan te treffen in de schrale graslandzones met veel Muizenoortje).

Pagina 77 van 144

Afbeelding 2.59: groeiplaats van Zwartwordende wasplaat aan noordgrens (Greenspot, 11 no-vember 2017)

Door wijlen Ruben Walleyn (samen met Vanhoecke D.) werd het gebied op 21 november 2016 en 10 november 2007 geïnventariseerd, zie lijst van 60-tal paddenstoelen in bijlage 5. Zo werden er niet alleen verschillende wasplaten waargenomen maar ook zeldzamere satijnzwammen als Tepelsatijnzwam. Door Hans Vermeulen (Natuurpunt Educatie) wer-den de soorten Weidewasplaat en Duinwasplaat (in 2000) waargenomen.

Volgende wasplaatsoorten (met vermelding –gedateerde- rode lijststatus volgens Wal-leyn & Verbeke, 1999) werden aangetroffen met vermelding van hun voorkomen in D’Heye (noordelijk deel):

• Elfenwasplaat (rode lijst: waarschijnlijk bedreigd, momenteel vrij algemeen): • Gewone weidewasplaat (rode lijst: waarschijnlijk bedreigd, momenteel vrij alge-

meen): enkel in 2007 aangetroffen, mogelijks algemener. • Gewoon vuurzwammetje: schaars. • Grauwe wasplaat (rode lijst: kwetsbaar): enkel in 2007 aangetroffen, moeilijker te

determineren soort. • Kabouterwasplaat (zeldzame soort): komt maar in klein aantal voor. • Papegaaizwammetje (rode lijst: kwetsbaar): schaars • Puntmutswasplaat (zeldzame soort): schaars. • Sneeuwzammetje: algemeen. • Zwartwordende wasplaat: algemeen.

Pagina 78 van 144

Afbeelding 2.60: Sneeuwzwammetje in D(Heye (foto Hans Vansteenbrugge, 25 november 2015)

Op onderstaande kaart zijn de waarnemingen van wasplaten op 11 november 2016 (Natuur-punt-wandeling) weergegeven en is er een ruwe afbakening van de zones waar wasplaten worden aangetroffen.

Afbeelding 2.61: situering van aangetroffen wasplaten op 11 november 2016 (Natuurpunt-wandeling) en ruwe situering van groeiplaatsen wasplaten.

Pagina 79 van 144

Andere zeldzame paddenstoelsoorten die nog werden aangetroffen zijn o.a. Fijngeschubde aardtong (rode lijst: bedreigd, aangetroffen 2007), Kleverige aardtong (rode lijst: met uitster-ven bedreigd, momenteel wel algemener oa. in Vlaams-Brabant).

Afbeelding 2.62: Grote parasolzwam nabij relicten tribune (Greenspot, 18 augustus 2017)

2.6 Fauna In kader van dit beheerplan werden er een inventarisatie van wilde bijen en een monito-ring van vleermuizen in het domein uitgevoerd. Overige faunagegevens zijn afkomstig van bestaande literatuurgegevens, van lokale natuurkenners (Vanhoecke D. en Lingier P.) en eigen losse waarnemingen die tijdens het terreinwerk werden genoteerd.

2.6.1 Broedvogels

Het gebied wordt al enkele jaren systematisch geïnventariseerd op broedvogels (uitvoe-ring Vanhoecke D.). Hierbij wordt de methodiek van de uitgebreide territoriumkartering gebruikt.

De verschillende (grotere) poelen en de moeraszone langs de Koerslaan hebben een be-perkte aantrek voor enkele soorten watervogels. Wilde eend komt er tot broeden (tot max. 7 broedkoppels) en er nagenoeg jaarlijks een broedterritorium van Slobeend. In 2013 was er een broedterritorium van de zeldzame Zomertaling en ook van Bergeend. Grauwe gans en Canadese gans zijn niet jaarlijkse broedvogels. Meerkoet en Waterhoen komen jaarlijks met respectievelijk 1 à 2 en 2 à 4 koppels tot broeden.

Van de roofvogels is Sperwer gekend als jaarlijkse broedvogel in het dennenbosje aan het pompgebouw. Steenuil komt jaarlijks tot broeden in één van de zware wilgen nabij de zuidelijke moeraszone aan de Batterijstraat. Ransuil broedde er nagenoeg jaarlijks tot 2015, maar is het onduidelijk of er daarna nog in het reservaat werd gebroed.

Pagina 80 van 144

Ondanks de grote open zones is het aantal weidevogels beperkt. Patrijs is een onregel-matige broedvogel en Kievit komt jaarlijks met 2 à 3 koppels tot broeden. Een andere ro-de lijstsoort, namelijk Graspieper komt jaarlijks tot broeden in het zuidelijk deel van D’Heye.

In D’Heye komt nog één van de weinige broedkoppels van Graspieper aan de MIddenkust voor (foto: R. Dejaegher)

De sterk achteruitgaande Zomertortel kwam nog tot 2016 met 1 à 2 koppels tot broeden maar is sinds 2017 ook hier als broedvogel verdwenen.

In de boszone van het Blutsydepark en aan de oostrand komt jaarlijks 2 paren Grote bon-te specht broeden.

De struwelen aan de oostrand van het gebied zijn een aantrekkelijk broedgebied voor verschillende soorten minder algemene struweelsoorten. Zo is er jaarlijks een broedter-ritorium van Nachtegaal aanwezig, ook Spotvogel, Braamsluiper, Tuinfluiter en Fitis ko-men er met één of enkele koppels tot broeden. Grasmus is duidelijk toegenomen als broedvogel met in 2016 8 zangposten.

Kneu is nog jaarlijks broedvogel in het gebied en lijkt toe te nemen.

Tabel 2.6: Overzicht van de minder algemene broedvogels in D’Heye periode 2012, 2013, 2014 en2016 (gegevens Dirk Vanhoecke)

Nederlandse naam Rode lijst categorie (Devos et al., 2016)

Populatie 2012 tot 2016 Opmerking

Bergeend momenteel niet in gevaar 1 terr. enkel in 2013

Zomertaling Bedreigd 1 terr. enkel in 2013

Slobeend momenteel niet in gevaar 1 à 2 terr. niet in 2016

Sperwer momenteel niet in gevaar 1 terr. broedt in dennenbosje

Steenuil momenteel niet in gevaar 1 terr. in zware wilg

Ransuil Status onzeker 1 terr. enkel in 2013

Patrijs Bedreigd 1 terr. enkel in 2014

Kievit Bedreigd 2 à 3 terr.

Koekoek momenteel niet in gevaar 1 terr.

Zomertortel Ernstig bedreigd 1 à 2 terr. niet meer in 2017

Graspieper Bedreigd 1 terr.

Rietzanger momenteel niet in gevaar 1 terr. enkel in 2016

Nachtegaal Kwetsbaar 1 terr.

Spotvogel Bijna in gevaar 1 terr.

Pagina 81 van 144

Braamsluiper momenteel niet in gevaar 3 terr.

Grasmus momenteel niet in gevaar 2 tot 8 terr. neemt toe

Tuinfluiter Bijna in gevaar 1 à 2 terr. niet in 2016

Fitis Kwetsbaar 1 à 4 terr. In 2014 4 terr. maarin 2016 niet meer

Kneu Kwetsbaar 2 à 7 terr.

Samenvattend: er komen 10 rode lijstsoorten tot broeden in het gebied van D’Heye. Hiervan zijn er echter maar 7 soorten die jaarlijks tot broeden komen en is de aanwezige broedpopulatie van de soorten is erg klein (<5 broedparen). De meeste rode lijstsoorten zijn struweelsoorten die jaarlijks in het oostelijk deel tot broeden komen.

Ondanks de grotere aaneengesloten open zones en het afwezig zijn van verstoring in het gebied komen er ook hier maar weinig weidevogels tot broeden.

2.6.2 Overwinterende vogels – trekvogels

Gezien de gunstige ligging in de kuststreek is het gebied een stopplaats voor trekvogels. In de struwelen komen trekkende zangvogels vertoeven en is het gebied gekend voor tij-delijk pleisterende Beflijsters in het voorjaar. Soorten als Houtsnip en Boomleeuwerik overwinteren in klein aantal (en niet jaarlijks) in het gebied. Door het dichtgroeien is de moeraszone aan de Koerslaan niet meer aantrekkelijk voor onder andere migrerende steltlopers.

2.6.3 Zoogdieren

Er zijn maar weinig recente gegevens beschikbaar ivm. zoogdieren. Algemene soorten zijn Egel, Bosmuis, Huisspitsmuis, … (oa. op basis van inventarisaties JNM en Natuurpunt, 2007). Vos komt voor binnen het plangebied. Overige roofdieren als Wezel of Bunzing werden de laatste jaren niet meer waargenomen. Haas en Konijn zijn in klein aantal aan-wezig.

2.6.4 Vleermuizen

In D’Heye werd in 2016-2017 zomeronderzoek naar vleermuizen uitgevoerd door 4 in-ventarisatie-avonden met batdetector en door het plaatsen van automatische detecto-ren op twee locaties. De puntwaarnemingen van de vleermuizen en de locatie van de au-tomatische detectoren zijn weergegeven op kaart 2.6.

Zomeronderzoek door bemand batdetectoronderzoek

Tijdens 3 avonden in juli en augustus 2016 en één avond in september 2017 werd het re-servaat doorlopen en werden alle ‘contacten’ 1 met vleermuizen ingetekend. Er werd tel-kens gestart bij zonsondergang en werd er tot 2u½ na zonsondergang geïnventariseerd.

• Avondinventarisatie 16 juli 2016: - Meteo: een vrij warme avond (15°C) met matige (2 Bft) westenwind. Zonson-

dergang om 21u50. - Waargenomen soorten: Gewone dwergvleermuis (11 contacten) , Gewone

grootoorvleermuis (1 contact), Laatvlieger (4 contacten). 1 een detectie van het geluid van een nabij vliegende vleermuis gedurende een korte periode (overvlie-gend) of langere periode (foeragerend). Vroeg op de avond kan er nog een visuele waarneming zijn van de nabij vliegende vleermuis.

Pagina 82 van 144

- Waarnemingen: vooral het noordelijk deel van het gebied werd onderzocht. Eerste contact was maar bijna een uur na zonsondergang. Om 22u37 werd een uit een noordelijke richting aanvliegende Laatvlieger gedetecteerd. Langs de bosrijkere noordrand werd een beperkt aantal (11) contacten met Gewone dwergvleermuizen. In de open zones was er nagenoeg geen vleermuizenactivi-teit, wel werd een jagende Laatvlieger gedetecteerd in de zone nabij de relic-ten van de renbaan. Om 22u44 was er de detectie van een Gewone grootoor-vleermuis aan de rand van de oostelijke boszone.

• Avondinventarisatie 30 augustus 2016: - Meteo: een warme avond (16°C) met een zwakke (1-2 Bft) noordoostenwind.

Zonsondergang om 20u35. - Waargenomen soorten: Gewone dwergvleermuis (10 contacten), Laatvlieger (1

contact). - Waarnemingen: op die avond werd vooral het zuidelijk deel van D’Heye onder-

zocht. Er werd maar weinig vleermuizenactiviteit vastgesteld. In de buurt van de bewoning werden enkele jagende Gewone dwergvleermuizen gedetecteerd en waren er verspreid slechts een paar waarnemingen van voorbijvliegende dieren. Om 21u47 werd er in de noordrand een overvliegende Laatvlieger ge-detecteerd.

• Avondinventarisatie 24 september 2016: - Meteo: een vrij frisse avond (12°C) met een matige (2 Bft) zuidwestenwind.

Zonsondergang om 19u40. - Waargenomen soorten: Gewone dwergvleermuis (9 contacten), Ruige dwerg-

vleermuis (1 contact). - Waarnemingen: opnieuw weinig vleermuizenactiviteit in het gebied. In de

meer windluwe noordrand werden verschillende foeragerende Gewone dwergvleermuizen waargenomen. Net aan de zuidrand van het bosje aan het Blutsydepark werd een jagende Ruige dwergvleermuis gedetecteerd en was er vermoedelijk een detectie van een grootoorvleermuis.

• Avondinventarisatie 25 september 2017: - Meteo: een vrij frisse avond (12°C) met weinig wind (1 Bft oostenwind). Zons-

ondergang om 19u43. - Waargenomen soorten: Gewone dwergvleermuis (12 contacten). - Waarnemingen: in het centrale deel van het reservaat was er weinig activiteit,

enkel rond het groot struweel waren er twee contacten met Gewone dwerg-vleermuizen. Op de randen van het gebied waren er beperkt contacten met Gewone dwergvleermuis, andere soorten werden niet waargenomen.

Zomeronderzoek met automatische detectoren

Op twee locaties in het gebied werd een automatische detector (SM3Bat+ van Wildlife Acoustics) geplaatst, zie voor locaties detectors kaart 2.6. Met dergelijke automatische de-tector wordt van alle voorbijvliegende vleermuizen een opname (.wav bestand) gemaakt en kan nagenoeg altijd de soort worden bepaald.

• Detector 1 (dikke wilg in grasland DZ.1d):

Deze detector werd tussen 13 en 21 juli 2016 geplaatst nabij een dikke wilg in het zuide-lijk grasland ten oosten van de Batterijstraat. Op dit punt werden er gedurende 7,5 nach-ten vleermuizen geregistreerd. De weersomstandigheden tijdens de meetperiode waren

Pagina 83 van 144

gunstig met warme nachten (17 à 18°C, op 19/07 zelfs tot 24°C), weinig tot matige wind (tijdens de nachten van 20 en 21/07 was er matige westenwind) en geen neerslag. Zons-ondergang was omstreeks 21u50 en zonsopgang omstreeks 5u50.

In totaal werden 1.336 vleermuizenopnames gemaakt. Hiervan waren er 1.292 opnames van Gewone dwergvleermuis, 42 opnames van Laatvlieger en 2 opnames van Ruige dwergvleermuis. Op het meetpunt werd vanaf een halfuur tot een uur na zonsondergang en tot ¾ uur voor zonsopgang vleermuizenactiviteit geregistreerd. Er waren veelal 10 à 20 opnames/uur wat wijst op de aanwezigheid van een beperkt aantal dieren (1 à 2?) die in de buurt van de detector kwamen foerageren. Met uitzondering van 19/07 waren er elke nacht verschillende opnames van Laatvlieger. De eerste opnames van Laatvlieger op de locatie waren minstens één uur na zonsondergang en de laatste opnames in de vroe-ge morgen waren al ca. 1 ½u voor zonsopgang.

Opvallend werden er in deze juli-maand twee opnames gemaakt van Ruige dwergvleer-muis. Normaliter overzomeren bij ons enkel de mannetjes in klein aantal terwijl de vrouwtjes in zomerkolonies in NO-Europa zitten.

Afbeelding 2.63: grafiek (opnames/uur) met resultaten vleermuismonitoring aan Koerslaan van 13 tot 21 juli 2016

• Detector 2 (populier aan Koerslaan in grasland DN.1a):

Deze detector werd geplaatst aan een populier in het grasland grenzend aan de Koers-laan. Er werd tussen 28 augustus en 2 september 2016, dus gedurende 5 nachten op het punt registraties gemaakt.

De weersomstandigheden waren vrij gunstig met geen neerslag, weinig wind (vooral NO) maar toch wel vrij frisse nachten (12° tot 14°C). Zonsondergang was omstreeks 20u30 en zonsopgang om 7u.

In totaal werden 2.309 opnames gemaakt wat beduidend meer is dan tijdens de juli-meting op locatie D1. Zoals gewoonlijk was Gewone dwergvleermuis de algemeenste soort met 2.179 opnames (94%). Er werden aanzienlijk wat opnames gemaakt van Laat-vlieger (49) en Ruige dwergvleermuis (79). Er waren ook 2 opnames van de moeilijker te inventariseren grootoorvleermuis (heeft een stille sonar).

0

20

40

60

80

100

120

140

21 23 1 3 5 22 0 2 4 21 23 1 3 5 22 0 2 4 21 23 1 3 5 22 0 2 4 21 23 1 3 5 22 0

13/07 14/07/2016 15/07/2016 16/07/2016 17/07/2016 18/07/2016 19/07/2016 20/07/201621/07

Laatvlieger (42) Ruige dwergvleermuis (2) Gewone dwergvleermuis (1292)

Pagina 84 van 144

Vooral de eerste nacht van 28/08 was er veel activiteit van Gewone dwergvleermuizen (in totaal 1.361 opnames). De eerste opnames van dwergvleermuizen werd veelal een uurna zonsondergang gemaakt en bleven de dieren tot ca. een halfuur voor zonsopgang actief. Opvallend bij de opnames van Laatvlieger is dat de meeste opnames weden ge-maakt tussen een halfuur en een uur na zonsondergang (vroegste opname om 21u10). Dit kan er op wijzen dat er niet zo ver in de buurt mogelijks een kolonie aanwezig is. Ge-spreid over de meetperiode zijn er iedere nacht 5 à 15 opnames van Ruige dwergvleer-muis. De meetperiode valt binnen de belangrijkste migratieperiode voor deze soort, dus kan een aanzienlijk deel van de dieren op migratie zijn. Op 31 augustus waren er om 3u20 twee opnames van Gewone grootoorvleermuis. Mogelijks is de soort aanwezig in de boszone van park Blutsyde.

Afbeelding 2.64: grafiek (opnames/uur) met resultaten vleermuismonitoring aan populier aan Koerslaan van 28 augustus 2016 tot 2 september 2016

Samenvattend: door het afwezig zijn van grotere bosgebieden in de omgeving en het be-perkt aanwezig zijn van grotere wateroppervlakken komen er maar een beperkt aantal soorten voor.

Gewone dwergvleermuizen gebruiken vooral de windluwere noordrand als jachtgebied. Boven de open graslanden komt de soort maar weinig jagen. Vermoedelijk is er een zo-merkolonie aanwezig in de bewoning in de omgeving. Laatvlieger gebruikt het grootste deel van D’Heye duidelijk als jachtgebied. Op de kerk van Vlissegem is een gekende kolo-nie Laatvliegers aanwezig. Mogelijk zijn het dieren van deze kolonie -die op ca. 3,7 km ten oosten van D’Heye is gelegen- die er komen jagen.

Als meer bosgebonden soort werd enkel Gewone grootoorvleermuis geregistreerd. Mo-gelijks is er een (kleine) kolonie aanwezig in de boszone van het park Blutsyde.

Gezien de ligging van het gebied op ca. 1 km van de zee is het te verwachten dat migre-rende Ruige dwergvleermuizen ook D’Heye overvliegen en er mogelijks tijdelijk (of over-winteren?) in oude bomen (knotwilgen) in het gebied.

0

50

100

150

200

250

300

20 22 0 2 4 6 21 23 1 3 5 20 22 0 2 4 6 21 23 1 3 5 20 22 0 2 4 6

28/08 29/08/2016 30/08/2016 31/08/2016 1/09/2016 2/09/2016

Laatvlieger (49) Ruige dwergvleermuis (79) Gewone dwergvleermuis (2.179) Gewone grootoorvleermuis (2)

Pagina 85 van 144

Winterverblijven

Om na te gaan of er in het najaar wordt ‘gezwermd’ (= verkennen van winterverblijven en baltsen en paren) aan de bakstenen constructies werd er in één van de ‘bunkers’ (bunker 4) van 6 tot 8 oktober 2016 dus gedurende 3 nachten een automatische detec-tor geplaatst. Er werd tijdens die 3 nachten geen enkele vleermuisopname gemaakt.

Verder werden op 2 december 2016 de vier bakstenen constructies bezocht die toegan-kelijk waren. Er werden geen overwinterende vleermuizen aangetroffen, wel waren er talrijke overwinterende Dagpauwogen, enkele Kleine vossen en Roesjes (nachtvlinder) aanwezig.

Enkel Gewone grootoorvleermuis werd vastgesteld als soort die in objecten als de bak-stenen constructies kan overwinteren. Er werden ook nog geen overwinterende vleer-muizen in de toegankelijke ‘bunkers’ vastgesteld, zodat de potentie van de bakstenen constructies als overwinteringsplaats voor vleermuizen gering is.

2.6.5 Amfibieën

Tijdens PINK I (2007-2010) werd D’Heye ook geïnventariseerd op amfibieën, daarna wer-den geen systematische inventarisaties meer uitgevoerd. Volgende soorten werden tij-dens PINK I aangetroffen:

• Kleine watersalamander: komt vermoedelijk in de meeste poelen in het gebied voor. • Gewone pad: komt in de meeste poelen in het gebied voor. • Bruine kikker: minstens aanwezig in de • Bastaardkikker: komt beperkt voor in enkele zuidelijke poelen. • Meerkikker (exoot): werd aangetroffen in de intussen dichtgegooide poel DHE_006.

Er is geen duidelijkheid in hoeverre deze soort nog in andere poelen aanwezig is.

De aanwezigheid van Kamsalamander is niet gekend voor het gebied. Wel is er een mel-ding van aanwezigheid (mogelijks uitgezet) in een private vijver op ca. 200 m van de oostrand van het gebied (gegeven PINK I).

Heel wat poelen in D’Heye vallen vroeg droog, is er dominantie van Watercrassula, zijn de poelen veelal vrij troebel en is er weinig geschikt landbiotoop (struweel/bos, ruigtes) in de directe omgeving van de poelen aanwezig. Hierdoor is het leefgebied voor de mees-te amfibieën niet optimaal.

2.6.6 Levendbarende hagedis

Het statuut van dit reptiel blijft onzeker. De laatste jaren zijn er maar erg weinig waar-nemingen en in de periode 2016-2017 werd ondanks de extra inventarisaties die in het noordelijk deel werden uitgevoerd, werd de soort niet met zekerheid waargenomen. Tij-dens PINK I werd 1 exemplaar waargenomen en was er in 2015 een waarneming in de noordrand van het begrazingsblok (Vanhoecke D.).

Van de grote populaties die nog aanwezig waren begin de jaren 2000 waar tijdens inrich-tingswerken aan de moeraszone Koerslaan er ‘tientallen hagedissen wegvluchten’ (dixit Rudi Vantorre) blijft momenteel niet veel meer over. De soort staat dan ook op het punt uit het gebied te verdwijnen (of is er reeds verdwenen).

De geclaimde waarneming in 2015 van een hagedis nabij de villa in het park Blutsyde was een Kleine watersalamander in landfase (op basis van fotomateriaal).

Pagina 86 van 144

2.6.7 Dagvlinders

De structuurrijkdom in het noordelijk begrazingsblok en de bloemenrijke zuidelijke gras-landen die laat worden gemaaid zijn een aantrekkelijk leefgebied voor heel wat vlinder-soorten. Er wordt een vrij breed gamma aan soorten aangetroffen en dit regelmatig in hoge dichtheden. Het is zeker voor de Middenkust een topgebied voor dagvlinders en dan vooral voor graslandsoorten.

In kader van PINK I werd in D’Heye in 2007, 2008 en 2009 vier à zes maal een vlinderrou-te gelopen.

In D’Heye werden de laatste jaren minstens volgende 25 soorten dagvlinders aangetrof-fen, zie lijst onderaan met vermelding rode lijststatus naar Maes D., 2012. De gegevens zijn afkomstig van PINK I (2007-2009), lokale natuurkenners (2009-2017), boswachter Hans Vansteenbrugge (2012-2017) en eigen waarnemingen (2016-2017):

• Argusvlinder (rode lijst: bedreigd): beperkt aantal waarnemingen in centraal deel, laatste jaren niet meer waargenomen.

• Atalanta (deels trekvlinder): algemeen. • Bont zandoogje: vrij algemeen vooral in noordelijk deel. • Boomblauwtje: vrij algemeen, nagenoeg uitsluitend in noordelijk deel. • Bruin blauwtje: vrij algemeen, vooral in noordelijk deel. • Bruin zandoogje: zeer hoge aantallen, zeker in de zuidelijke graslanden waar honder-

den exemplaren te zien zijn. • Dagpauwoog: algemeen, overwintert in de ‘bunkers’. • Distelvlinder (trekvlinder): kan zeer algemeen zijn, afhankelijk van invasiejaren. • Geelsprietdikkopje (rode lijst: kwetsbaar): beperkt aantal waarnemingen, laatste

waarnemingen dateren van 2013. • Gehakkelde aurelia: vrij schaars tot algemeen, vooral in noordelijk deel. • Groot dikkopje: algemeen. • Groot koolwitje: algemeen. • Grote vos: verschillende waarnemingen in 2012. • Hooibeestje: vrij algemeen, vooral in het begrazingsblok. • Icarusblauwtje: algemeen tot zeer algemeen, ook in de zuidelijke graslanden. • Klein geaderd witje: algemeen. • Klein koolwitje: zeer algemeen. • Kleine vos (rode lijst: bijna in gevaar): vrij schaars, afhankelijk van goede jaren. • Kleine vuurvlinder: vooral in het noordelijk deel zeer algemeen. • Koevinkje: algemeen, zeker ook in de zuidelijke graslanden. • Koninginnepage: een waarneming in 2016. • Landkaartje: schaars en wordt niet jaarlijks waargenomen. • Oranje luzernevlinder (trekvlinder): wordt jaarlijks in klein aantal waargenomen (oa.

op 18 augustus 2017 in moeraszone Koerslaan en nog op 2 november 2018 in noord-rand begrazingsblok).

• Oranje zandoogje: algemeen tot zeer algemeen in de zuidelijke graslanden.

Pagina 87 van 144

• Zwartsprietdikkopje (rode lijst: kwetsbaar): vrij algemeen, zeker in het noordelijk deel. Eén van de belangrijke gebieden voor deze soort aan de kust.

Algemenere soorten die nog ontbreken zijn onder andere Citroenvlinder en Oranjetipje. Een soort die er nog te verwachten is, is Eikenpage, een soort die voorkomt in de duinge-bieden van De Haan.

De laatste waarneming van Heivlinder in het gebied dateert van 2003 en in 2007 was er een waarneming van Kleine parelmoervlinder (Vanhoecke D.).

D’Heye is een belangrijk gebied voor dagvlinders. De structuurrijkdom in het begrazings-blok en de bloemenrijke zuidelijke graslanden herbergen regionaal belangrijke populaties van Hooibeestje, Koevinkje, Kleine vuurvlinder, Oranje en Bruin zandoogje en de rode lijstsoort Zwartsprietdikkopje.

2.6.8 Nachtvlinders

Er zijn maar weinig gegevens van nachtvlinders voor het gebied beschikbaar. Wel is er op 19 mei 2016 een beperkte inventarisatie uitgevoerd (Sierens Tom) waarbij 16 algemene-re soorten werden gedetermineerd.

De aanwezigheid van grotere struwelen met Brem zijn aantrekkelijk voor enkele specfie-ke nachtvlinders. Op 18 april 2010 werden rupsen van een zeldzame soort, de Bremsten-gelvouwmot, aangetroffen. Deze soort die gebonden is aan Brem was nieuw voor Vlaan-deren. In datzelfde jaar werd een andere zeldzame nachtvlinder gebonden aan Brem aangetroffen, namelijk Gele bremkaartmot. Een andere erg zeldzame nachtvlinder die gebonden is aan brem werd nog in 2017 aangetroffen, namelijk de Bremsneeuwmot.

2.6.9 Libellen

Tijdens PINK I werden in 2010 de meeste poelen in D’Heye geïnventariseerd op libellen.

In totaal werden 20 soorten aangetroffen. De gegevens zijn afkiomstig van PINK I (2010, 2012) en eigen waarnemingen (2016-2017):

• Azuurwaterjuffer: algemeen. • Bloedrode heidelibel: vrij algemeen, vooral aan zuidelijke moeraszone. • Bruinrode heidelibel: minder algemeen. • Gaffelwaterjuffer: minder algemeen, oa. aan zuidelijke moeraszone. • Gewone oeverlibel: vrij algemeen. • Gewone pantserjuffer: vrij schaars. • Grote keizerlibel: algemeen. • Kleine roodoogjuffer: vrij algemeen. • Lantaarntje: algemeen. • Paardenbijter: vrij algemeen. • Platbuik: vrij schaars, oa. aan zuidelijke moeraszone en ten noorden van bewoning

Batterijstraat. • Tengere grasjuffer (rode lijst: bijna in gevaar): vrij schaars,oa. aan zuidelijke moeras-

zone. • Viervlek: schaars (in 2012). • Vuurlibel: vrij schaars, poelenrij ten noorden van Batterijstraat.

Pagina 88 van 144

• Watersnuffel: algemeen. • Zuidelijke glazenmaker: een zeldzame zuidelijke soort die aan het toenemen is. In de

zuidelijke moeraszone werd in juli 2016 er voortplanting van deze soort vastgesteld. • Zuidelijke heidelibel: een zeldzame soort die de laatste jaren meer wordt gezien. In

juli 2016 waargenomen aan zuidelijke moeraszone • Zwarte heidelibel: nog maar één waarneming in het gebied (in 2009). • Zwervende heidelibel: aantallen varieren sterk per jaar maar was oa. in 2012 vrij al-

gemeen aan de zuidelijke moeraszone. • Zwervende pantserjuffer: deze in Vlaanderen vrij zeldzame soort was o.a. in 2017 vrij

algemeen aan de zuidelijke moeraszone. Door de afwezigheid van waterplanten en oeverbegroeiing of de dominantie door Wa-tercrassula of door beschaduwing zijn er maar weinig poelen geschikt als leefgebied voor libellen en waterjuffers. De meest interessante zone is de zuidelijke moeraszone langs de Batterijstraat. Hier werden recent enkele (voorlopig?) nog zeldzame zuidelijke soorten als Zuidelijke glazenmaker en Zuidelijke heidelibel waargenomen.

2.6.10 Sprinkhanen

In kader van PINK I werden in de periode 2007-2009 langs de vlinderroutes in de zomer ook een sprinkhanenroute gelopen. De sprinkhanen zijn maar beperkt geïnventariseerd zodat de gegevens zowel naar soorten als verspreiding geen volledig beeld geven.

Volgende 15 soorten (met vermelding rode lijststatus naar Maes D., 2017) zijn de laatste jaren waargenomen in D’Heye (gegevens PINK I + gegevens lokale natuurkenners, bos-wachter Hans Vansteenbrugge en eigen waarnemingen):

• Bruine sprinkhaan: schaars tot vrij algemeen. • Gewoon doorntje: vrij schaars, komt voor in noordelijk deel. • Gewoon spitskopje: vrij schaars. • Gouden sprinkhaan: deze vrij zeldzame soort in West-Vlaanderen komt voor in de

zuidelijke moeraszone. • Greppelsprinkhaan: een minder algemene soort die in D’Heye voorkomt in de gras-

landen rond het kruispunt Batterijstraat-Koerslaan. • Grote groene sabelsprinkhaan: zeer algemeen. • Knopsprietje: vrij schaars in noordelijk deel. • Krasser: algemeen. • Kustsprinkhaan: vrij schaars in noordelijk deel. • Ratelaar: vrij algemeen. • Snortikker (rode lijst: kwetsbaar): deze zeldzame soort met ook aan de kust een be-

perkte verspreiding komt schaars voor in het noordelijk deel. • Struiksprinkhaan: algemeen in rand van noordelijk deel. • Zanddoorntje: schaars in het noordelijk deel. • Zeggendoorntje: een vrij zeldzame soort in de kuststreek die vermoedelijk ook in

D’Heye maar beperkt aanwezig is. • Zuidelijk spitskopje: vrij algemeen.

Pagina 89 van 144

Hoewel bij een grondige inventarisatie van het gebied op sprinkhanen een beter zicht op het voorkomen van soorten zou worden bekomen, is duidelijk dat D’Heye van belang is voor soorten van schrale graslanden en zandige, open terreinen (open oevers, rolplaat-sen paarden). Zo is de rode lijstsoort Snortikker gebonden aan schrale graslanden op zandbodems en zijn de 3 soorten doorntjes gebonden aan open, schrale zones. Soorten van meer voedselrijke en halfhoge graslanden zijn zeker in de zuidelijke graslanden erg algemeen. Hier komt ook de Greppelsprinkhaan voor.

2.6.11 Wilde bijen

In 2016-2017 werd D’Heye vrij grondig geïnventariseerd op wilde bijen (Jacobs M.). In to-taal werden 66 soorten wilde bijen aangetroffen waarvan een beperkt aantal rode lijst-soorten.

Zowel op gebied van voedselaanbod (stuifmeel en nectar) als nestgelegenheid heeft D-Heye veel te bieden voor wilde bijen. Er is een ruime variatie aan bloemrijke biotopen en nestgelegenheid voor zowel onder- als bovengronds nestelende soorten aanwezig. Het (micro)reliëf in combinatie met de begrazing door Konikpaarden zorgt voor een mozaïek waar biotopen, gradiënten en structuurvariatie op korte afstand van elkaar gelegen zijn. De begrazing zorgt tevens voor open zand in de vorm van tredpaden en afgetrapte steil-randen die interessant zijn voor ondergronds nestelende soorten.

Zie het uitgebreid rapport (met heel wat foto’s) over de wilde bijen in bijlage 10.

Afbeelding 2.65: een zandgoudwesp (vooraan) die parasiteert op de graafwesp Bijenwolf (ach-tergrond) (D’Heye, 17 augustus 2016, foto Maarten Jacobs).

Pagina 90 van 144

2.6.12 Slakken

Op 19 september 2015 werd D’Heye in kader van het project Slak-in-Du geïnventariseerd op slakken. Het verslag hiervan is weergegeven in bijlage 6. Er werden in totaal 28 soor-ten land, naakt- en zoetwaterslakken aangetroffen waarvan een 4-tal kwetsbare rode lijstsoorten. Het gebied is matig waardevol voor slakkenfauna.

Pagina 91 van 144

2.7 Toegankelijkheid Het reservaat D’Heye is niet toegankelijk. Er lopen langs het gebied wel enkele druk ge-bruikte recreatieve routes die de toeristische zone in het noorden verbinden met de ach-terliggende polders.

2.7.1 Wandelroutes Er lopen geen echte wandelroutes langs het reservaat D’Heye, wel is er aan de oostrand een wandelpad dat de Batterijstraat met de Weststraat verbindt.

2.7.2 Fietsroutes De Kustfietsroute (blauwe lijn, zie afbeelding 2.66) en de provinciale fietsroute Breduinia-route lopen door en langs het gebied.

De MTB-route Ter Polder loopt langs de Koerslaan, langs de Batterijstraat, door het kort stuk Heideweg en zo via de Batterijstraat en het fietspad terug naar de Klemskerkestraat.

In de zuidrand loopt een fietspad op een eigen bedding (zie blauwe lijn).

2.7.3 Ruiterpad Langs de Koerslaan werd in 2016 door de gemeente Bredene een halfverhard ruiterpad aangelegd in de oostelijke berm van de Koerslaan.

Afbeelding 2.66: recreatieve voorzieningen in en rond D’Heye.

2.7.4 Overige recreatie Op het kruispunt van de Batterijstraat en de Koerslaan is een picknickbank en infobord voorzien. Aan de Renbaanstraat is een rustpunt met zitbank aanwezig.

Pagina 92 van 144

Jacht en visserij zijn in het reservaat niet toegelaten.

2.8 Aandachtspunten Het aantal knelpunten in het reservaat D’Heye is beperkt.

• Invasieve soorten: de exoot Watercrassula is momenteel de belangrijkste probleem-soort in het gebied. De soort overwoekert nagenoeg alle poelen en natte depressies. Bestrijding in het gebied is door het sterk invasief karakter van de soort en de aan-wezigheid in poelen buiten het reservaat weinig zinvol. In de moeraszone aan de Koerslaan blijkt de soort zich minder goed te ontwikkelen en is enkel vlakdekkend aanwezig in de meest natte zones.

Overige invasieve soorten als Amerikaanse vogelkers, Late guldenroede, … zijn maar beperkt aanwezig en kunnen door gericht beheer onder controle worden gehouden.

• Versnippering door Koerslaan-Batterijstraat: de vrij drukke straten Koerslaan en

Batterijstraat zorgen voor een afscheiding tussen het noordelijk begrazingsblok en de zuidelijke graslanden. Ontsnipperingsmaatregelen in de zone tussen het noordelijk en zuidelijk deel van D’Heye zijn op termijn wenselijk.

• Inname gebiedsrand: in de noordrand van het gebied is er een strook (percelen 190D

en 190F) die deels in privaat gebruik zijn.

Pagina 93 van 144

3 Beheerdoelstellingen

3.1 Beheervisie Het reservaat D’Heye is een restant van één van de weinige middeloude duinen in Vlaanderen en zelfs in West-Europa. Het ca. 50 ha groot gebied ligt ten zuiden van de verstedelijkt en toeristisch zone tussen Bredene en De Haan, in de overgang naar het open ruimtegebied van de polders. Het gebied ligt geïsoleerd van de jonge duinengordel die zich op minder dan een kilometer in het noorden bevindt.

Visie ecologische functie

Ontkalkte duinen zijn een zeldzaam biotoop aan de kust en herbergt het reservaat dan ook verschillende typische natuurwaarden van zuurdere duingraslanden. De ecologische functie is prioritair en zal minstens 90% van het plangebied uit de natuurstreefbeeld be-staan.

- Verdere ontwikkeling van de duingraslanden met begrazing in het noordelijk deel en maaibeheer en nabegrazing in het zuidelijk deel. Bremstruwelen worden beperkt tot enkele grotere massieven.

- Uitbreiden van de heidevegetaties. - Uitbreiden van vochtig duinvallei in het tracé van de vroegere renbaan door afplag-

gen. - Beperkt uitbreiden van bos en struweel in de noordrand. - Het beheer van de natuurakkers richten op zeldzame akkerflora. - Soortenbeheer gericht op behoud van wasplaten (vermijden verruiging), behoud

dagvlinderpopulaties (gefaseerd maaibeheer), behoud oude bomen voor boombe-wonende vleermuizen, behoud open zandige plekken voor wilde bijen en sprinkha-nen en aandacht voor broedvogels van struwelen.

- Ontwikkeling van akkerstrook langs fietspad naar houtkant en bloemenrijke berm. - Ontwikkeling van de graslanden rond de Jacobinessenhoeve naar waardevolle gras-

landen met depressies en afgezoomd met hagen en houtkanten.

Visie sociale functie

- Het reservaat blijft niet vrij toegankelijk maar wordt er gezorgd voor een ruim aan-bod aan geleide wandelingen waarbij het reservaat kan worden bezocht.

- Recreanten meer kennis over het gebied aanbieden door het plaatsen van bijkomen-de infoborden in de zuidrand.

- Het reservaat meer ‘zichtbaar’ maken door het plaatsen van een uitkijktoren in de noordrand (nabij park Blutsyde).

- Eventueel ontwikkelen van natuureducatie in de Jacobinessenhoeve (na aflopen be-heerovereenkomst).

- Behoud van het militair erfgoed (bakstenen constructies, aarden walletjes). - Door het kortgrazig houden van het tracé van de vroegere renbaan wordt deze zone

geaccentueerd in het landschap.

Pagina 94 van 144

- Het reservaat wordt verder ingeschakeld in het netwerk van onderzoeksprojecten die in de kustduinen worden uitgevoerd.

Visie economische functie

- De economische functie van het reservaat blijft beperkt tot de eventuele verkoop van vee.

- Na 2022 kan de Jacobinessenhoeve een economische functie krijgen die in overeen-stemming is met de draagkracht van het gebied. Dus geen intensief gebruik als bvb. restaurant, manege, … maar wel bijvoorbeeld als b&b, hoeve voor biologische land-bouw, natuureducatief centrum, …

3.2 Beheerdoelen ecologische functie Het noordelijk deel is sinds 1998 in natuurbeheer met vooral het gebruik van begrazing. Hierdoor hebben zich in de ontkalkte graslanden zich heel wat typerende soorten weten uit te breiden of te vestigen. De begrazing zorgde voor meer structuur in het gebied en heeft bijvoorbeeld Brem zich aanzienlijk weten uit te breiden. Het zuidelijk deel wordt vooral gemaaid en nabegraasd met schapen. Deze graslanden die in landbouwgebruik waren, zijn geëvolueerd naar erg bloemenrijke graslanden. De meeste graslanden rond de Jacobinessenhoeve zijn nog in landbouwgebruik met beperkingen (oa. geen bemes-ting). Binnen enkele jaren krijgen deze graslanden ook een natuurgericht beheer.

In het middeloud duinenrelict hebben vegetaties gebonden aan zuurdere, (deels) ont-kalkte duingraslanden zich kunnen ontwikkelen.

Bij de fauna is er extra aandacht voor de aanwezigheid van invertebraten gebonden aan schralere, droge graslanden en open zandige zones. De structuurrijkdom met een afwis-seling van kort, schraal grasland, ruigere delen en struwelen zijn een belangrijk element in de faunistische waarde van het gebied. Er is bij het beheer dan ook aandacht voor broedvogels gebonden aan struwelen. Door het maximaal behoud van oudere bomen (vooral populieren) wordt het leefgebied voor holenbroeders en sommige vleermuis-soorten in het domein aantrekkelijk gehouden.

3.2.1 Natuurstreefbeelden

Van de 48,18 ha van het reservaat D’Heye is momenteel 35,8 ha (74%) als een Europees habitattype of regionaal belangrijk biotoop af te bakenen. Hiervan is het grootste deel (ontkalkt) duingrasland en een beperkt deel glanshaverhooiland en kamgrasland. Overige habitats als Atlantische duinheide, duindoornstruweel, kruipwilgstruweel, duinbos en duinvalleien zijn maar in kleine oppervlaktes aanwezig. Deze habitats en regionaal be-langrijke biotopen vallen nagenoeg volledig binnen het afgebakend Habitatrichtlijngebied (SBZ).

Tegen het einde van de looptijd van het beheerplan (ca. 2040) wordt gestreefd naar be-houd van de oppervlakte duingrasland. Voor de habitats kustheide, duinstruweel, duin-bos en duinvallei wordt er gestreefd naar beperkte uitbreiding (+0,5 ha tot + 2 ha). Voor kamgrasland en zeker voor glanshaverhooiland wordt er gestreefd naar een aanzienlijke uitbreiding (+1,2 ha en +7,8 ha).

Hierdoor zal de oppervlakte natuurstreefbeelden (= Europese habitats + rbb + natuurak-ker + open zand) toenemen van momenteel 35,8 ha (74% totaal plangebied) naar 46,01 ha (95%) tegen het einde van de looptijd van het beheerplan.

Pagina 95 van 144

Tabel 3.7: balans natuurstreefbeelden in reservaat D’Heye Habitattype of regionaal belangrijk biotoop

Huidige opper-vlakte binnen SBZ

(ha)

Huidige opper-vlakte buiten

SBZ (ha)

% Doel oppervlak-te binnen SBZ

(ha)

Doel opper-vlakte buiten

SBZ (ha)

%

2130 – duingrasland 21,65 0,13 45,2% 21,01 0,13 43,6%

2150 – kustheide 0,1 - 0,2% 2,0 - 4,2%

2160 – duinstruweel 1,77 - 3,7% 2,28 - 4,8%

2170 - kruipwilgstruweel 1,10 - 2,3% 1,22 - 2,5%

2180 – duinbos 1,57 0,21 3,7% 2,19 0,21 5,0%

2190 – duinvallei 1,60 - 3,3% 2,06 - 4,2%

6510 – glanshaverhooiland 2,24 1,0 6,7% 8,0 3,0 22,8%

rbbkam – kamgrasland 1,73 - 3,6% 2,90 - 6,0%

rbbsg – bremstruweel 2,49 - 5,2% 0,74 - 1,5%

Natuurakker - 0,44 0,9% - 0,44 0,9%

Open zand 0,21 - 0,4% 0,25 - 0,5%

Totaal natuurstreefbeeld 34,46 1,34 42,67 3;34

Geen habitat of rbb en infra 12,38 25,7%

Totaal plangebied 48,18 100% 48,18 100%

Pagina 96 van 144

Tabel 3.8: Overzicht van de ecologische doelstellingen – natuurstreefbeelden en soortengroepen

Doel beheerplan Habitattype/rbb Soortengroep Soort Lange termijn doelstelling Oppervlakte doelstel-ling

Ontwikkeling ontkalkt (en deels kalkrijk) duingrasland

2130 (5) Dieren van schraal grasland (6) Dieren van klein-schalige structuurrijke heiden

Kleine parelmoervlin-der Heivlinder Zwartsprietdikkopje Roodborsttapuit

De duingraslanden kunnen verder evolueren on-der begrazingsbeheer waarbij de ontwikkeling van kalkarme of meer kalkrijke type van het duingrasland vooral afhankelijk is van de ligging en topografie. Een aanzienlijk deel van de duin-graslanden is momenteel vrij verruigd, door op-timalisatie van het begrazingsbeheer en het bij-maaien van ruigere zones worden soorten van kortgrazigere vegetaties (oa. klaversoorten maar ook wasplaten) bevoordeeld. In de zuidelijke graslanden zijn er op de hogere delen potentie tot ontwikkeling van duingraslanden.

De oppervlakte van 21ha duingrasland wordt be-perkt uitgebreid (+0,2 ha). Wel is er een verschuiving van een deel van het duingrasland naar 2150.

Ontwikkeling van kustheidevegetaties

2150 (7) dieren van voed-selarme bos- en heidecomplexen

Boomleeuwerik Levendbarende hage-dis Snortikker

Voor dit zeldzaam habitat wordt op termijn een aanzienlijke uitbreiding nagestreefd en dit op de hoger gelegen en ontkalkte delen in het oostelijk deel. Naast de kensoort Struikheide (die maar moeilijk verjongt) worden vegetaties met andere kensoorten als Tandjesgras, Klein tasjeskruid, etc. ontwikkeld, dit grotendeels ten nadele van brem-struwelen.

Uitbreiding tot 2,0 ha, dit in mozaïek met ontkalkt duingrasland.

Behoud van duin-struweel

2160 (8) Dieren van lichtrij-ke bossen, mozaïek-landschappen, bos-randen en zomen

Nachtegaal Tuinfluiter Eikenpage Vleermuizen

De grotere massieven met duinstruweel zijn al in belangrijke mate gemengd met Duindoorn, Vlier, Heggenroos, Wilde lijsterbes, Brem, … De grotere massieven in het centraal deel worden behouden en kunnen op termijn zelfs deels ontwikkelen tot duinbos. De kleinere en verspreide struwelen en struiken blijven uitgezonderd deze met Brem behouden en zorgen voor structuur in het duin-graslandcomplex. In de noordrand wordt door aanplant een deel van de ruigtes ontwikkelt naar duinstruweel.

Beperkte uitbreiding van 0,5 ha en dit vooral door ontwikkeling van homo-geen bremstruweel naar meer gemengd duinstru-weel.

Pagina 97 van 144

Behoud en ontwikke-ling kruipwilgstruweel

2170 8) Dieren van lichtrijke bossen, mozaïekland-schappen, bosranden en zomen

Gouden sprinkhaan Wilde bijen

Binnen de twee moeraszones worden de kruip-wilgstruwelen behouden. Dit betekent onder meer dat de begrazingsdruk voldoende laag blijft zodat de struwelen niet worden weggegraasd. Bij te sterke dominantie van grotere wilgen (Grauwe wilg, Schietwilg, …) worden deze gefaseerd weg-gekapt.

Beperkte uitbreiding op de oostrand van de moe-raszone aan de Koerslaan, in totaal tot 1,2 ha.

Behoud en ontwikke-ling van duinbos

2180 (9) Dieren van struc-tuurrijke, gesloten bossen

Nachtegaal Boomklever Vleermuizen

Het grootste deel van het duinbos kan verder spontaan ontwikkelen. In beperkte mate zal er worden gekapt om exoten of te sterke dominan-tie van Esdoorn te verminderen. Oude bomen in de boszones worden zoveel mogelijk behouden.

Door ontwikkelen van een deel van de struwelen naar bos zal er een be-perkte uitbreiding zijn van 0,6 ha tot in totaal 2,4 ha.

Behoud en ontwikke-ling van duinvalleien

2190 (11) Dieren van vege-tatierijke plassen Dieren van poelen

Gaffelwaterjuffer Variabele waterjuffer

De 3 grotere zones met duinvalleivegetaties worden verder opengehouden waarbij het dicht-groeien met wilgen wordt vermeden. Gezien be-strijding van Watercrassula momenteel niet zin-vol is, is er geen gericht beheer voor deze inva-sieve exoot.

Behoud van de twee moeraszones en de poe-len in het duingebied. Door beperkt afplaggen in een deel van de vroegere renbaan is er uitbreiding van 0,50 ha waardevolle duinvalleivegetatie. Op termijn zijn er potenties in de laagst gelegen zones van de graslanden rond de Jacobinessenhoeve.

Ontwikkeling van glanshaverhooilanden

6510 (2) dieren van struc-tuurrijke graslanden in een kleinschalig landschap

Graspieper Steenuil Argusvlinder Oranje zandoogje

Bij het verder zetten van het maaibeheer in de zuidelijke graslanden zal er verdere verschraling optreden en zullen de graslanden erg bloemen-rijk blijven (met dominantie van Grote ratelaar). Aangepast dient er voor te zorgen dat de belang-rijke dagvlinderpopulaties kunnen worden be-houden. Op termijn zal een deel van de meest noordelijke graslanden die zich op de rand van de overgangsgronden bevinden evolueren naar duingrasland. Bij verschralingsbeheer door maaien in de gras-landen rond de Jacobinessenhoeve zal in eerste

De huidige 3,3 ha kan op termijn uitbreiden met ca. 8 ha. Dit door verschraling van de meest zuidelijke graslanden en de graslan-den rond de hoeve.

Pagina 98 van 144

fase de ontwikkeling van bloemenrijke glansha-verhooilanden mogelijk moeten zijn.

Ontwikkeling van kamgraslanden

rbbkam Zie 6510 Zie 6510 De graslanden die op de overgangsgronden zijn gelegen en onder begrazingsbeheer vallen, zullen verder ontwikkelen als kamgraslanden. Momen-teel zijn de meeste van die graslanden nog maar beperkt ontwikkelt, maar door verschralingsbe-heer kunnen ze evolueren naar volwaardige kamgraslanden. De Colpaertweide zal op middel-lange termijn bij het begrazingsblok komen.

Door de Colpaertweide onder begrazing te plaat-sen zal de oppervlakte toenemen van 1,7 naar 2,9 ha.

Beperken bremstru-welen

rbbsg Zie 2160 Zie 2160 Omdat brem zorgt voor aanrijking van de zand-gronden en verruiging van de duingraslanden worden de bremstruwelen beperkt tot enkele grotere massieven. Een deel van die massieven zal evolueren naar meer gemengd duinstruweel. In de rest van het reservaat wordt Brem systema-tisch verwijderd. De enkele groeiplaatsen met Gaspeldoorn worden absoluut behouden en kan de soort zich verder uitbreiden.

Een afname van 2,5 ha bremstruweel naar maxi-maal 0,75 ha.

Pagina 99 van 144

3.2.2 Leefgebieden soorten

Voor het reservaat D’Heye is er aandacht voor enkele specifieke en zeldzamere diersoor-ten.

Voor volgende soorten is er extra aandacht voor het beheer van hun leefgebied (soorten met * zijn Europees beschermd):

Vogels: • Struweelsoorten Nachtegaal, Braamsluiper, …: in de noordwesthoek wordt ca. 0,5

ha duinstruweel behouden en ontwikkeld.

Vleermuizen: • Gewone grootoorvleermuis* (eventueel Baardvleermuis*): maakt gebruik van de

bosranden als jachtgebied, zomerkolonies kunnen aanwezig zijn in het duinbos (behoud oude bomen) en kan overwinteren in de ‘bunkers’. Bijkomende verlich-ting in het leefgebied wordt vermeden.

Herpetofauna: • Kamsalamander*: mogelijk aanwezig in of rond het reservaat. Indien aanwezig ge-

richt enkele poelen openhouden. • Levendbarende hagedis: door intensieve monitoring wordt nagegaan hoe groot de

aanwezige populatie nog is en worden er gerichte maatregelen (aanleg houtsta-pels, voldoende ruige zones, …) om de soort een geschikt leefgebied te verstrek-ken.

Invertebraten: • Dagvlinders (Argusvlinder, Zwartsprietdikkopje, Kleine vuurvlinder, …): populaties

op peil houden en uitbreiden door aangepast maaibeheer (lightversie van sinusbe-heer).

• Snortikker, Zanddoorntje, wilde bijen: het openhouden van enkele zones open zand of erg schrale vegetatie (dynamiek).

• Wilde bijen, libellen: behouden grotere wilgen.

3.3 Beheerdoelen sociale functie

3.3.1 Toegankelijkheid

Het reservaat D’Heye blijft tijdens de looptijd van het beheerplan niet vrij toegankelijk. Het reservaat is wel toegankelijk onder begeleiding of tijdens geleide wandelingen.

In bijlage 8 is de toegankelijkheidsregeling voor het reservaat D’Heye weergegeven en op kaart 3.2 is de Toegankelijkheid en op kaart 3.3 is het bebordingsplan weergegeven.

Paden Het verhard fietspad ‘Batterijstraat’ in de zuidrand van het gebied behoort tot het plange-bied. Het fietspad wordt in goede staat onderhouden zodat het zijn functie als intens ge-bruikt fietspad optimaal kan blijven behouden. De wandelweg tussen de Batterijstraat en de Weststraat in het oosten van het gebied blijft aan beide zijden voorzien van paaltjes zodat het enkel toegankelijk blijft voor wandelaars.

Pagina 100 van 144

Zones De zone net ten oosten van de Batterijstraat nabij de woningen blijft een vrij toegankelijke zone. Aan de noordrand van deze zone is reeds een zitbank aanwezig, er kan hier bijko-mend een picknicktafel worden geplaatst. Het beheer (maaien, onderhoud) van deze zone wordt uitgevoerd door de gemeente Bredene. Hiervoor wordt een overeenkomst met de gemeente Bredene afgesloten.

Het groot begrazingsblok ten noorden van de Batterijstraat is weergegeven als een zone voor grote grazers. Deze zone is enkel onder begeleiding toegankelijk en zijn er geen hon-den toegelaten. Het voederen van dieren is niet toegelaten.

Schaatsen Op de zogenaamde ‘Colpaertput’ (beheereenheid DN.3a) kan er in de wintermaanden worden geschaatst. De toelating om te schaatsen dient telkens te worden goedgekeurd door de burgemeester van de gemeente Bredene. Het hekken aan de straatzijde wordt tijdens de periode dat er kan worden geschaatst opengelaten. Er kunnen geen standjes of eet- of drankvoorzieningen op of rond de plas worden geplaatst.

3.3.2 Educatieve functie

Infopanelen en -borden Om de informatie over het gebied D’Heye te verbeteren worden er bijkomend een infor-matiepaneel en informatieborden voorzien. Zo wordt er aan de Koerslaan een infobord geplaatst over de Jacobinessenhoeve, aan de westelijke kant van het zuidelijk fietspad wordt een (nieuw) infobord geplaatst en aan beide zijden van het wandelpad in het oos-ten wordt een infobord geplaatst. Aan de vrij toegankelijke zone wordt een nieuw infor-matiepaneel geplaatst. Het paneel en de borden bevatten informatie over zowel de histo-riek als de aanwezige fauna & flora in het reservaat.

Optie: uitkijkpunt Om het reservaat meer zichtbaar te maken wordt er eventueel ter hoogte van het park Blutsyde een uitkijkpunt voorzien. Dit uitkijkpunt dient te worden geïntegreerd in de om-geving, bestaan uit natuurlijke materialen en onderhoudsvriendelijk te zijn. Gezien deze locatie buiten recreatieve routes ligt en waarschijnlijk vandaalgevoelig zal zijn, wordt de locatie maar weerhouden als een zoekzone.

3.3.3 Wetenschappelijke functie

In het reservaat wordt de monitoring van het grondwaterpeil verder gezet. Dit houdt in dat zowel de peilbuizen van De Watergroep als van het INBO op regelmatige tijdstippen worden opgemeten.

Monitoring van een aantal specifieke soorten is aangewezen (zie ook verder hoofdstuk 5 Monitoring): - Wasplaten: het gebied is gekend voor deze zeldzame paddenstoelen. - Levendbarende hagedis: onderzoek naar voorkomen van Levendbarende hagedis door

gebruik te maken van reptielenplaten die worden uitgelegd in de buurt van houtsta-pels. Er wordt voor gezorgd dat de platen niet kunnen worden vertrappeld door gra-zers.

- Monitoring van eventueel voorkomen van Kamsalamander in het reservaat en enkele vijvers/poelen in de omgeving.

Pagina 101 van 144

3.3.4 Bouwkundig erfgoed

Bakstenen constructies De 11 bakstenen constructies uit WOII worden behouden en worden in hun huidige toe-stand geconsolideerd. Dus worden de huidige grondgedekte en niet toegankelijke ‘bun-kers’ niet vrijgemaakt.

Om verzanding in de 4 toegankelijke bunkers tegen te gaan is het aangewezen om aan de ingang telkens een houtbetonnen deur in een kader te plaatsen. In die deuren wordt een invliegopening (15 cm hoog en 40 cm breed) voorzien zodat de constructies toegankelijk zijn voor vleermuizen. Eventueel zwerfvuil wordt uit de bunkers verwijderd.

Jacobinessenhoeve Deze hoeve met oorsprong in de 17de eeuw is een waardevol erfgoedelement en wordt in goede staat gehouden. Dit kan onder meer inhouden: de daken van de woning en schuren waterdicht houden (vermijden waterinsijpeling door losliggende pannen), waterinsijpeling vermijden door reinigen van dakgoten, etc.

3.3.5 Landschappelijk

Het bestaand reliëf in het gebied wordt behouden zodat bijvoorbeeld het tracé van de vroegere renbaan herkenbaar blijft. Het eventueel verwijderen van enkele recente grond-hopen en het beperkt afplaggen blijven wel mogelijk.

Als afscherming naar de noordelijk verstedelijkte zone worden de ruigtes die aanwezig zijn tussen de afsluiting van het begrazingsblok en de buitenafsluiting ingeplant met een hout-kant.

3.4 Beheerdoelen economische functie De economische functie van het gebied zal beperkt blijven tot eventuele verkoop van vee-overstock.

De waterwinning in het gebied is sinds 2006 stopgezet en wordt tijdens de looptijd van het beheerplan niet meer opnieuw opgestart.

Voor de site van de Jacobinessenhoeve is momenteel nog geen functie bepaald. De hoeve is nog in gebruik door de landbouwer Zwaenepoel tot 2022. De hoeve kan daarna een economische functie krijgen.

Pagina 102 van 144

4 Beheermaatregelen

De beheermaatregelen worden weergegeven per habitat en natuurstreefbeeld. Er wordt onderscheid gemaakt in eenmalige maatregelen en terugkerende maatregelen.

De éénmalige beheermaatregelen worden weergegeven op kaart 4.1, de cyclische maat-regelen zijn weergegeven op kaart 4.2. Eenmalige maatregelen bestaan oa. uit aanplan-tingen, plaggen, .., terugkerende maatregelen zijn vooral maaibeheerwerken.

Alle beheermaatregelen zijn weergegeven in de beheertabel.

4.1 Beheermaatregelen voor natuurstreefbeelden en soorten

4.1.1 Duingrasland

Het noordelijk begrazingsblok bestaat uit ca. 25 ha grasland dat jaarrond wordt begraasd. deze extensieve jaarrondbegrazing met Konikpaarden en winterbegrazing met koeien wordt verder gezet. Van de ca. 21 ha grasland is er ca. 1,5 ha rbb kamgrasland aanwezig en dit op de zuidrand van het begrazingsblok.

Op termijn kan ook grasland DN.1b (=Colpaertweide, 1,26 ha) bij het begrazingsblok wor-den toegevoegd. Dit indien het grasland voldoende is verschraald (evaluatie binnen 6 en/of 9 jaar). Dit grasland behoort niet tot het habitat duingrasland maar zal evolueren naar glanshaverhooiland (bij verder maaibeheer) of kamgrasland (bij begrazing).

Maatregel oppervlakte

Doel 2130 – behoud en ontwik-keling ontkalkt (en deels kalkrijk) duingrasland

21 ha

Locatie begrazingsblok DN.1a

Eenmalige maatregel

- - -

Terugkerende maatregel

jaarrondbegrazing In het begrazingsblok wordt een veebezetting van minimaal 0,2 à 0,3 GVE/ha nagestreefd. Dit betekent jaarrond 5 à 8 GVE of jaarrond 5 Ko-nikspaarden en tijdens de winterhelft nog 6 koeien.

21 ha

Bijmaaien Bij te sterke verruiging wordt er in het late najaar bijgemaaid. Zeker het vroegere renbaantracé wordt kort-grazig gehouden. Normaliter wordt er maximaal maar om de 3 jaar de-zelfde zone gemaaid (oa. afhankelijk van nat of droog groeiseizoen).

max. 6 ha

Pagina 103 van 144

Afbeelding 4.67: koeien waren vanaf najaar 2017 aanwezig in de wintermaanden (Greenspot, 3 november 2017)

Afbeelding 4.68: de kudde Konikpaarden is jaarrond aanwezig (Greenspot, 17 augustus 2017)

Pagina 104 van 144

Afbeelding 4.69: het vroegere renbaarntracé wordt kortgrazig gehouden (Greenspot, 3 november 2017)

4.1.2 Glanshaverhooiland

De zuidelijke graslanden zijn erg bloemenrijk en verschillende zones zijn al vrij goed ver-schraald. Enkele delen vertonen overgangen naar duingrasland. Het maaibeheer met na-begrazing wordt verder gezet maar gezien het belang voor (algemenere) dagvlindersoor-ten van graslanden wordt er in het noordelijk deel een sinusbeheer ‘light’ toegepast.

Bij het vrijkomen van de graslanden rond de Jacobinessenhoeve (ca. 5 ha), zal het grootste deel van die graslanden bij maaibeheer ook evolueren naar habitatwaardige glanshaver-hooilanden. Maatregel oppervlakte

Doel 6510 – ontwikkeling van glanshaverhooiland

5,8 ha !+ 5,1 ha na 2022)

Locatie Zuidelijke graslanden DZ.1a, DZ.1b, DZ.1d, DZ.1e , DO.1a, DO.1b

Eenmalige maatregel

- - -

Terugkerende maatregel

Maaibeheer (DZ.1a, DZ.1b, DZ.1d, DO.1a, DO.1b)

Maaien tussen begin juli en half juli. 3,3 ha

Sinusbeheer (DZ.1e) Voor de maaibeurt in juli wordt er langs de randen een slingerend pad gemaaid (van 10 tot 30m van de per-ceelsrand). Alles binnen het gemaaid pad wordt gemaaid en afgevoerd, hetgeen tussen het pad en de afslui-ting wordt niet gemaaid. Het jaar erop gebeurt dit opnieuw en kunnen eventueel ruigere zones wel worden

2,5 ha

Pagina 105 van 144

meegemaaid.

Nabegrazing (DZ.1d, DZ.1e, DO.1a, DO1b)

Vanaf 1 september tot eind decem-ber worden 30 schapen verdeeld over de graslanden.

5,2 ha

Afbeelding 4.70: sinusbeheer zal er voor zorgen dat het bloemenrijk grasland DZ.1e nog waarde-voller voor dagvlinders wordt (Greenspot, 13 juli 2016).

4.1.3 Kustheide

Door het verwijderen enkele bremstruwelen en kleinschalig plaggen wordt gestreefd naar uitbreiding van de huidige relicten van Kustheide in het begrazingsblok. Er wordt gestart vanuit de bestaande relictpopulatie en zo verder zuidwaarts uitgebreid op de hogere en ontkalkte zones die momenteel vrij verruigd zijn. Bij het plaggen wordt het microreliëf be-houden. Er wordt geen heidemaaisel gebruikt van andere heidegebieden om geplagde zones te ‘enten’. Maatregel oppervlakte

Doel 2150 – uitbreiding van At-lantische heide

1,90 ha

Locatie Oostelijk deel begrazingsblok DN.1a

Eenmalige maatregel

- - -

Terugkerende maatregel

Maaien brem Bremstruwelen en opslag van brem worden gemaaid (tijdens winter).

0,50 ha

Pagina 106 van 144

Kleinschalig plaggen In de zone wordt er om de 3 jaar telkens 5 zones van ca. 200 m² ge-plagd. Bij heideontwikkeling wordt het plaggen verder gezet. Het plagsel wordt afgevoerd.

0,10 tot 0,80 ha

Afbeelding 4.71: centraal deel: zone waar gestreefd wordt naar uitbreiding kustheide.

4.1.4 Duinstruweel

In het begrazingsblok worden de grotere struweelmassieven, uitgezonderd enkele homo-gene bremstruwelen, behouden en kunnen ze verder ontwikkelen.

Maatregel oppervlakte

Doel 2160 – behoud en ontwikke-len van duinstruweel

2,28 ha

Locatie Struwelen in het groot begra-zingsblok (DN.5a, DN.5b, DN.5c, DN.5d, DN.5e, DN.5f)

Eenmalige maatregel

- - -

Terugkerende maatregel

Extensieve jaarrondbegrazing Alle struweelzones vallen onder begrazing wat zorgt voor structuur-rijkdom in en rond de struweelzo-nes.

2,28 ha

4.1.5 Kruipwilgstruweel

In de twee moeraszones en in het klein duinvallei in het begrazingsblok kan het kruipwilg-struweel zich verder ontwikkelen. Maatregel oppervlakte

Doel 2170 – behoud en ontwikke-len van kruipwilgstruweel

1,2 ha

Locatie Struwelen in de twee moeras-zones DN.3a en DZ.3a + frag-menten in begrazingsblok DN.1a

Pagina 107 van 144

Eenmalige maatregel

- - -

Terugkerende maatregel

Seizoensbegrazing (DN.3a en DZ.3a)

- In DN.3a (Colpaertput) is er be-grazing met 6 schapen vanaf 1 juni tot begin oktober).

- in DZ.3a is er stootbegrazing van 1 augustus tot 1 september met 30 schapen.

0,87 ha

1,44 ha

Verwijderen opslag Te dominante opslag van andere wilgensoorten (schietwilg, grauwe wilg) worden periodiek verwijderd.. Dit gebeurt manueel

1,2 ha waar wilgen wor-

den uitgekapt

Afbeelding 4.72: seizoensbegrazing met schapen in moeraszone (‘Colpaertput’) Koerslaan (Green-spot, 18 augustus 2017).

4.1.6 Brem- en gaspeldoornstruweel

Bremstruwelen hebben zich de laatste jaren vrij sterk uitgebreid in het noordelijk begra-zingsblok. Omdat ze zorgen voor aanrijking van de bodem en mindere kwaliteit van de duingraslanden worden de bremstruwelen teruggedrongen tot een enkel groter massief en in de bestaande duinstruwelen.

De weinige Gaspeldoornstruwelen worden maximaal behouden.

Maatregel oppervlakte

Doel rbbsg – behoud gaspel-doorn, terugdringen brem-struweel

0,7 ha

Locatie begrazingsblok DN.1a

Eenmalige maatregel

- - -

Pagina 108 van 144

Terugkerende maatregel

Maaien brem Afgezien van brem binnen de be-staande duinstruwelen (2160) en een groter bremmassief aan stru-weel DN.5d wordt alle overige brem verwijderd. Dit door cyclisch maaien tijdens de winter. Aanvan-kelijk wordt er om de 2 jaar enkele zones gemaaid, na verloop kan dit om de 4 jaar gebeuren.

5-tal ha in begrazings-

blok

Afbeelding 4.73: zone met te maaien bremopslag aan westzijde begrazingsblok (Greenspot, 10 ok-tober 2017)

4.1.7 Duinbos

In nagenoeg alle boszones worden er weinig of geen kappingen uitgevoerd en kan het duinbos verder spontaan ontwikkelen. Dood staand en liggend dood hout wordt behou-den.

In het deel van bos dat gelegen is in Park Blutsyde worden de aanwezige betonnen ver-hardingen van de parking behouden. Langs de betonnen weg op de noordrand valt de boszone ten zuiden van de weg binnen het reservaat.

Maatregel oppervlakte

Doel 2180 – behoud en ontwikke-len van duinbos

2,4 ha

Locatie Boszones in de noord- en oostrand van het groot begra-zingsblok (DN.4a, DN.4b, DN.4d, DN.4e, DN.4f, DN.4g)

Eenmalige maatregel

Verwijderen Am. vogelkers, exo-ten en tuinsoorten

Kap en/of uitrekken van Am. vo-gelkers in alle boszones. In de boszones worden exoten als Noorse esdoorn, Am. krenten-boompje, Sering, Trompetboom,

2,4 ha

Pagina 109 van 144

Sneeuwbes, … gekapt en/of uit-getrokken.

Heraanplant (DN.4d) In deze zone wordt er heraange-plant met Zomereik, Fladderiep en Grauwe abeel in de boomlaag en meidoorn in de struiklaag.

0,10 ha

Terugkerende maatregel

Bosbegrazing (DN.4e, DN.4f) Deze boszone valt binnen het groot begrazingsblok wat zorgt voor structuurrijkdom in de bos-zone.

1,33 ha

Nulbeheer (DN.4a, DN.4b, DN.4d, DN.4g)

Geen beheer tenzij eventueel bestrijden van exoten Am. vogel-kers (of andere) met behoud van dood hout.

1,09 ha

Veilligheidskap In omgeving van gebouwen en langs de afsluiting worden bomen gekapt die schade kunnen ver-oorzaken of een veiligheidsrisico vormen.

-

Afbeelding 4.74: in de strook tussen de afsluitingen wordt er bos heraangeplant (Greenspot, 10 oktober 2017).

4.1.8 Duinvallei

Het beheer van de twee moeraszones DN.3a en DZ.3a valt samen met het beheer van het kruipwilgstruweel, dus wordt er verwezen naar dit biotoop.

In het tracé van de vroegere renbaan is er goede potentie om de duinvalleivegetatie ver-der uit te breiden. In een begin de jaren ‘2000 geplagde zone komen zeldzame soorten als Dwergzegge voor. Op basis van de DHM en vochtkaart (INBO, 2017) blijkt er mits beperkt plaggen van 0,25 m (van 4,25 m naar 4,0 m TAW) in het zuidelijk renbaantracé eenzelfde gemiddeld grondwaterpiel wordt bekomen als in de reeds geplagde zone. In totaal wordt

Pagina 110 van 144

er in deze zone 0,26 ha geplagd en wordt het plagsel samen met de hoop van het vroeger plagsel afgevoerd (samen ca. 700 m³).

Ook in het noordelijk vroegere renbaantracé zijn er goede potenties om waardevolle vochtige vegetaties te ontwikkelen. Over een lengte van 125 m en een breedte van ca. 18 m moet er beperkt worden geplagd (0,1 m tot max. 0,25 m) om tot een gemiddeld grond-waterpeil van 0,4 m onder het maaiveld te komen. In het westelijk deel van de zone zal er nagenoeg niet moeten worden geplagd tenzij om de vegetatie te verwijderen. In totaal moet er in deze zone maximaal 0,24 ha worden geplagd en wordt het plagsel afgevoerd (ca. 450 m³).

Aan de oostrand van het groot begrazingsblok is er een diepere zone die een relict is van een vroegere grotere zone die laaggelegen was (vermoedelijk door vroegere zandwin-ning). Een zone van ca. 0,18 ha ligt tot een 0,5 m lager dan de directe omgeving en is zeker tijdens de wintermaanden vrij nat. Omdat de vegetatie wordt kapotgelopen en er op de zuidrand orchideeën (Dactylorihza sp.) groeien, wordt de zone na een opvolgingsperiode van 3 jaar waarbij wordt nagegaan of afrasteren wenselijk is, omheind en wordt er enkel begrazing toegelaten van augustus tot november. Maatregel oppervlakte

Doel 2190 – behoud en ontwikke-ling van duinvalleien

0,26 ha + 0,24 ha

Locatie Centraal in begrazingsblok DN.1a

Eenmalige maatregel

Plaggen Plaggen en afvoer. 0,50 ha

(tijdelijk) uitrasteren Plaatsen afrastering om jaarrond begrazing te vermijden

0,20 ha

Terugkerende maatregel

- - -

Pagina 111 van 144

Afbeelding 4.75: detail van de te plaggen zones in zuidelijk renbaantracé in het begrazingsblok DN.1a (DHM).

Afbeelding 4.76: detail van de te plaggen zones in noordelijk renbaantracé in het begrazingsblok DN.1a (DHM).

4.2 Overige beheermaatregelen

4.2.1 Dunnen naaldbos

Het naaldbosje (0,17 ha) DN.4c aan de ingangszone van de vroegere waterwinning wordt gedund. De Corsicaanse dennen worden om de 6 jaar gedund waarbij er geleidelijke om-

Pagina 112 van 144

vorming is naar een inheems loofbosbestand. Indien er onvoldoende natuurlijke verjon-ging van gewenste soorten (Zomereik, Wilde lijsterbes, …) worden groepjes met Zomereik ingeplant.

4.2.2 Beheer natuurakkers

De 3 akkertjes werden beheerd voor overwinterende zangvogels. Gezien echter de aan-wezigheid van de zeldzame akkeronkruiden Stinkende kamille, Akkerandoorn en Spies-leeuwenbek en het gering succes als vogelakkers wordt het beheer gericht op akkerflora. Er wordt niet meer met graan ingezaaid maar wordt er enkel nog gefreesd in het najaar.

4.2.3 Bestrijden van exoten

Afgezien van Watercrassula komen er maar weinig probleemsoorten voor in het reservaat D’Heye.

In poelen en depressies

- Watercrassula: de invasieve soort Watercrassula vormt de belangrijkste probleem-soort in het reservaat D’Heye. In nagenoeg alle poelen en natte depressies en oever-zones ervan is de soort dominant aanwezig. Momenteel is de soort praktisch niet te bestrijden en door de aanwezigheid van populaties in de directe omgeving van het re-servaat is de kans op herkolonisatie erg groot. Er is dan ook geen gerichte bestrijding van Watercrassula voorzien. Indien er op termijn toch efficiënte bestrijdingstechnieken zouden worden ontwikkeld, kunnen deze worden toegepast.

Afbeelding 4.77: dominantie van Watercrassula in de moeraszone aan de Koerslaan (Green-spot, 6 oktober 2016)

- Overige invasieve waterplanten: in de poelen en depressies werden na het dempen van de poel nabij de nieuwe poel DO.p1 geen andere invasieve waterplanten meer

Pagina 113 van 144

vastgesteld. Indien er toch invasieve soorten (buiten Watercrassula) in de poelen zou-den opduiken, worden deze verwijderd of wordt de poel in extremis gedempt.

In struwelen en bos

- Amerikaanse vogelkers: deze soort is maar weinig aanwezig en wordt verder opge-volgd en bestreden (kappen en/of uittrekken).

- Witte abeel: op de rand van het groot begrazingsblok staan er enkele grotere bomen. Gezien de opslag zich vooral in het begrazingsblok zelf bevindt en onder begrazings-druk staat, kunnen de bestaande bomen worden behouden. Indien de soort zich toch te sterk zou uitbreiden, wordt ze lokaal toch bestreden (vellen/uittrekken).

- Overige exoten: in de boszone van het park Blutsyde en in de oostelijke boszone ko-men nog verspreid en in klein aantal exoten of cultuurvariëteiten als Amerikaans kren-tenboompje, Trompetboom, cv Hulst, Sering, … voor. Exemplaren hiervan worden ge-kapt of verwijderd. In beide zones komt Ierse klimop voor maar gezien de aanzienlijke oppervlakte ervan, de aanwezigheid in aangrenzende percelen en de grote inspanning om te soort te verwijderen, wordt deze exoot niet bestreden. In de boszone DN.4a komt opslag van Noorse esdoorn voor, zaadbomen van deze soort worden gekapt.

In graslanden en randzones

- Late guldenroede: de populatie net ten noorden van de Batterijstraat valt grotendeels binnen het begrazingsblok en wordt verder opgevolgd. Indien de populatie zich toch verder zou uitbreiden, wordt ze verwijderd (uittrekken en/of afdekken). De populatie die zich in de meest oostelijke boszone DN.4f bevindt, wordt niet bestreden maar zal door verdere bebossing worden onderdrukt.

- Rimpelroos: staat slechts op 2 plaatsen in het begrazingsblok en worden de paar exemplaren verwijderd (uitgraven).

- Douglasspirea: twee kleine populaties in de zuidrand van het begrazingsblok. Deze populaties worden verwijderd (uitgraven).

- ‘kruipende Sneeuwbes’ (Symphoricarpos x chenaultii 'Hancock'): deze tuinsoort komt in klein aantal voor in het grasland net ten oosten van de boszone aan park Blutsyde. De populatie wordt er verwijderd (uitgraven).

4.2.4 Beheer poelen

Van de 17 verschillende poelen in het reservaat (zonder de 3 poelen rond Jacobinessen-hoeve) worden enkel de poelen beheerd waar er wilgenopslag is en worden er maar een 4-tal poelen stelselmatig geruimd.

- DN.p1: de wilgen aan de zuidrand worden om de 6 jaar afgezet. - DN.p2: de wilgen rond de poel worden 6-jaarlijks afgezet. - DN.p3: de wilgen in deze depressie worden 6-jaarljks afgezet. - DZ.p2: cyclisch ruimen van telkens ca. de helft van de poel. - DZ.p3: cyclisch ruimen van telkens ca. de helft van de poel. - DZ.p4: cyclisch ruimen van telkens ca. de helft van de poel. - DO.p1: cyclisch ruimen van telkens ca. de helft van de poel.

Pagina 114 van 144

Afbeelding 4.78: de wilgen aan de zuidrand van poel DN.p1 worden afgezet (Greenspot, 18 augus-tus 2017)

Afbeelding 4.79: de poel DZ.p2 in de zuidelijke moeraszone wordt op termijn geruimd (Greenspot, 27 juli 2017)

4.2.5 Beheer houtkanten

Langs de randen van het reservaat, zoals langs de noordelijke grens van het begrazings-blok zijn in 2007 houtkanten aangeplant. Deze houtkanten worden als hakhout beheerd en verder aangevuld waar nodig. In de zuidrand worden beperkt enkele nieuwe houtkan-ten aangeplant.

- Houtkant DN.h1: in deze houtkant (150 m) langs de Koerslaan wordt een hakhoutbe-heer gevoerd. Hierbij worden om de 8 jaar opgaande bomen van esdoorn en wilgen afgezet.

Pagina 115 van 144

- Houtkant DN.h2: in het oostelijk deel van deze houtkant wordt er twee zones heraan-geplant met Eenstijlige meidoorn, Sleedoorn, Wilde lijsterbes en rozen (autochtone Hondsroos en Heggenroos). Het betreft een strook van 40 m en een strook van 100 m (rand paardenweide) die beide 4 m breed zijn. In de zone die als toegangsweg naar de paardenweide wordt gebruikt wordt aan de zuidrand van de houtkantzone over 100 m een rij struiken aangeplant. Gezien deze doorgang een uitdovend karakter heeft, wordt bij stopzetten van de doorgang ook de rest van de zone beplant. De paar bomen in deze zone worden gekapt indien er veiligheidsgevaar is.

- Houtkant DN.h3: deze houtkant van 80 m lang en 3 m breed bestaat nagenoeg enkel uit meidoorn en wordt er enkel eventueel doorgegroeide bomen afgezet als hakhout.

- Houtkant DN.h4: deze houtkant (250 m lang en 3 m breed) grenst aan de tuinen van de woningen langs de Batterijstraat. De opslag van bomen, vooral Gladde iep, wordt cyclisch als hakhout afgezet. in de zuidelijke tak van de houtkant wordt over 35 m tus-sen de paar aangeplante bomen (berk, eik) struiksoorten als meidoorn, Sleedoorn en Hazelaar aangeplant (zuidelijke tip is privaat).

- Houtkant DN.h5: in deze houtkant (225 m x 3 m) op de zuidrand van de groot begra-zingsblok wordt de opslag van olm afgezet als hakhout en worden de paar grotere bomen (2 Witte abelen, 1 Schietwilg) gekapt bij veiligheidsrisico.

- Houtkant DZ.h1: deze korte houtkant (ca. 20 m) langs het fietspad bestaat Sleedoorn en is er hier een nulbeheer.

- Houtkant DZ.h2: aan de oostzijde van het fietspad wordt in de bermstrook twee stro-ken nieuwe houtkant van 90 m en 60 m lang aangeplant. Deze houtkant (4 m breed) wordt aangeplant met Eenstijlige meidoorn, Sleedoorn en Rode kornoelje.

- Houtkant DZ.h3: deze twee korte delen (2x 35 m)verruigde zone kunnen verder spon-taan ontwikkelen.

- Houtkant DZ.h4: deze houtkant bestaat nagenoeg uitsluitend uit meidoorn. Deze korte strook (35 m) sluit aan bij de houtkant die achteraan de huizenblok doorloopt. Norma-liter volstaat hier een nulbeheer.

- Houtkant DO.h1: het oostelijk deel (65 m) bestaat vooral uit Sleedoorn en behoeft geen beheer, in het westelijk deel (20 m) wordt de wilgenopslag als hakhout beheerd. Door aanplant van 20 m met Slee- en meidoorn wordt beide delen met elkaar verbon-den.

4.2.6 Bomenbeheer

Knotten De verschillende knotwilgen in het reservaat wordt om de 6 à 8 jaar geknot. Het betreft volgende bomen: - 3 knotbomen langs fietspad Batterijstraat; - 2 zware knotbomen op westrand DZ.1e. Omdat er vermoedelijk een koppel Steenuil in

de bomen aanwezig is, worden de bomen alternerend geknot. - 6 knotbomen nabij grondhopen in het groot begrazingsblok DN.1a; - 8-tal knotbomen op zuidrand DZ.1b.

Oude populieren Langs de noordrand, langs de Koerslaan en verspreid in het groot begrazingsblok staan er

Pagina 116 van 144

verschillende oudere populieren (minstens 50 jaar). Deze bomen worden maximaal be-houden en worden enkel gekapt bij veiligheidsrisico.

Ook aan de oostrand van de boomgaard en ten westen van de Jacobinessenhoeve staan er nog verschillende oude populieren.

Afbeelding 4.80: waardevolle rij oude populieren (en Schietwilgen) net op de eigendomsgrens aan de Jacobinessenhoeve (Greenspot, 18 augustus 2017)

Oude boomgaard Jacobinessenhoeve In de oude boomgaard (minstens van midden 19de eeuw maar waarschijnlijk nog bedui-dend ouder) net nabij de Jacobinessenhoeve staan verschillende oude en aftakelende hoogstamfruitbomen. Er zijn vooral kerselaars aanwezig naast enkele appelbomen. Bij het vrijkomen van de boomgaard in 2023 worden de oude bomen zoveel mogelijk behouden en wordt onderzocht of er interessante oude cultuurvariëteiten aanwezig zijn die dan kunnen worden heraangeplant.

Afbeelding 4.81: de oude boomgaard van de Jacobinessenhoeve (Greenspot, 3 november 2017).

Pagina 117 van 144

4.2.7 Beheer infrastructuur

De belangrijkste maatregelen is het onderhoud van de afsluiting rond de verschillende be-grazingszones. Ook de infoborden, zitbanken en picknickplekken worden door ANB onderhouden.

Fietspad Batterijstraat

Dit fietspad op eigen bedding is 650 m lang en 2 m breed. Aan beide zijden is een berm van 1 à 1,5 m aanwezig. Deze bermen worden meegemaaid met het maaien van de gras-landen, ttz. half juli.

Afbeelding 4.82: fietspad Batterijstraat met aan rechterzijde rijplaten door werken (Greenspot, 3 november 2017).

4.2.8 Onterechte innames grond

Terras aan huis Batterijstraaat Door een woning langs de Batterijstraat is een deel van de terras aangelegd binnen het re-servaat. De buitenafsluiting is er verwijderd. Het deel houten terras binnen het reservaat wordt verwijderd, de afsluiting wordt hersteld en wordt er heraangeplant. Deze werken dienen te gebeuren door de betrokken eigenaar.

Pagina 118 van 144

Afbeelding 4.83: onterechte inname van een deel van het reservaat (Greenspot, 3 november 2017)

Zone aan de Weststraat Ten westen van het wandelpad ter hoogte van de Weststraat ligt er ca. 180 m² grazige zo-ne (deel van kadastraal perceel 190F) die door een particulier wordt gebruikt. Deze zone wordt met een (lage) afsluiting duidelijk begrensd en wordt als openbaar domein mee be-heerd door de gemeente De Haan als berm.

4.3 Zones die buiten het beheer van ANB vallen – extern be-heer

Op de rand van het reservaat liggen een aantal percelen die buiten het beheer van ANB vallen. Zie ook kaart 4.2.

Grasland aan Renbaanstraat

Dit perceel grasland DN.1d (0,24 ha) ligt tussen de Renbaanstraat (doodlopend) en de bewoning langs de Batterijstraat. Het grasland wordt door de gemeente Bredene als ga-zon beheerd en worden de 7 knotwilgen regelmatig geknot. Aan de oostrand staan er twee treurwilgen.

Op de west- en noordrand loopt de Renbaanstraat die bestaat uit tegels en op de hoek staat er een zitbank. Ook deze strook valt onder beheer van de gemeente Bredene.

Pagina 119 van 144

Afbeelding 4.84: perceel gazon met knotwilgen (Greenspot, 3 november 2017)

Bermen Klemskerkestraat

Twee smalle bermstroken (80 m en 110 m lang en 5 m breed) langs de Klemskerkestraat vallen binnen het openbaar domein en zijn deels berm en deels in landbouwgebruik (ak-ker).

Berm aan de Weststraat

Dit perceel grasland DN.1e (deel van kadastraal perceel 190F, 0,045 ha) ligt langs de Weststraat en bestaat uit een berm van ca. 8 m breed met een rij jongere knotwilgen. Deze strook wordt gemaaid door de gemeente De Haan. Een maaibeheer van 2 maaibeur-ten (vanaf 15 juni/vanaf 15 september) met afvoer maaisel is hier wenselijk.

Ook het 3 m brede grazig wandelpad dat loopt naar de Batterijstraat (over een lengte van 90 m) wordt door de gemeente beheerd (maaien pad en snoeien houtkant).

Het klein driehoekig perceel (kadastraal perceel 190D, oppervlakte 0,005 ha) bestaat uit een deel van de Weststraat zelf.

Pagina 120 van 144

Afbeelding 4.85: berm met knotwilgen langs Weststraat (Greenspot, 3 november 2017)

Pagina 121 van 144

5 Opvolging

5.1 Beheermonitoring

5.1.1 Inleiding

Beheeropvolging en beheerevaluatie vormen een essentieel onderdeel om de resultaten van het beheer te kunnen volgen en waar nodig het beheer of de doelstellingen bij te stu-ren. Concreet worden de uitgevoerde maatregelen jaarlijks geregistreerd en zesjaarlijks wordt een kwalitatieve evaluatie per natuurstreefbeeld uitgevoerd. Op basis van de be-heerevaluatie wordt beslist of er bijsturing nodig is van de maatregelen en/of de doelstel-lingen

Het beheer van de habitats en leefgebieden soorten wordt normaliter om de 6 jaar geëva-lueerd. Hiervoor dient er een monitoring te worden opgezet om onder meer mogelijk ver-storende factoren te kunnen opvolgen en de habitats en soorten in een betere staat van instandhouding te brengen.

Voor de inventarisatie en opvolging wordt – naast inspanningen van de eigen monito-ringsploegen of aangestelde studiebureau’s – ook samengewerkt met lokale vrijwilligers en INBO.

In kader van het PINK-netwerk is er om de 12 jaar de opmaak van een vegetatiekaart en detailkartering aandachtssoorten Kust voorzien in D’Heye. De 24 permanente kwadraten (3 x3 m) die werden uitgezet worden om de 12 jaar opgenomen, dit gebeurt wel gefa-seerd.

Afbeelding 5.86: situering van de permanente kwadraten van het PINK-netwerk.

Pagina 122 van 144

De opvolging van het beheer in het reservaat D’Heye zal gebeuren met volgende metho-des (cfr. Code goede praktijk beheermonitoring, INBO 2017):

• Basis: bij de basis beheermonitoring worden jaarlijks de uitgevoerde werken geregi-streerd en gebeurt de 6-jaarlijkse beheerevaluatie op niveau van het natuurstreef-beeld kwalitatief op basis van de geregistreerde werken en een globale inschatting op basis van best professional judgment.

• Indicatorlijsten: voor een specifiek natuurstreefbeeld wordt er een indicatorlijst op-gesteld. Deze lijst bestaat uit soorten en/of indicatoren die indicatief zijn voor: – de gewenste eindtoestand (sleutelsoorten en structuurkenmerken). – een verstoring van de gewenste toestand: verruiging, ,… – een gunstige evolutie naar de gewenste eindtoestand (trajectsoorten).

Het aantal in te vullen indicatorlijsten hangt af van de oppervlakte natuurstreefbeeld waarvoor een ontwikkelings/herstelbeheer of instandhoudingsbeheer nodig is.

• Opvolgen van grond- en oppervlaktewaterpeilen.

• Inventariseren van soorten via gestandaardiseerde vangst- of telmethode.

Tabel 5.9: Overzicht van te monitoren natuurstreefbeelden en soorten in het reservaat D’Heye. Natuurstreefbeeld/soort basis Indicator-

lijst waterpeil soorten

2130 – duingrasland x x 2150 – Atlantische kustheide x x 2160 – duinstruweel x x 2170 – kruipwilgstruweel x x 2180 – duinbos x x 2190 - duinvallei x x x 6510 - glanshaverhooiland x x rbbkam - kamgrasland x x natuurakker x Levendbarende hagedis x Thermofiele soorten (open zand)

x

5.1.2 Opvolging duingrasland (2130)

In het reservaat D’Heye is er 21 ha duingrasland aanwezig dat nagenoeg volledig onder het begrazingsbeheer valt.

Basis: jaarlijks worden de uitgevoerde beheerwerken (extra maaiwerken, bestrijden exo-ten, verzorging dieren, …) en de veebezetting genoteerd.

Indicatorlijst: - Kenmerkende soorten/sleutelsoorten: inventarisatie van de lijst van aandachtssoorten

Kust (Provoost, 2015) met populatieschatting. - Verstoringsindicator vergrassing: bedekking Gewoon struisriet, Glanshaver, Zandzeg-

ge. - Verstoringsindicator verruiging: bedekking Akkerdistel, Grote brandnetel, Dauwbraam,

Koninginnekruid. - Frequentie: om de 12 jaar.

Pagina 123 van 144

- Tijdstip: mei tot juli. - Aantal: gezien de oppervlakte van 21 ha duingrasland dat in stand wordt gehouden,

worden er minstens 10 permante kwadraten opgenomen. Dat stemt overeen met het aantal uitgezette pq’s in het PINK-netwerk.

- Locatie: in het groot begrazingsblok en na 2022 ook in het zuidelijk grasland aan de Ja-cobinessenhoeve.

- Uitvoerder: extern, in kader van PINK-netwerk.

Evaluatie: Bij onvoldoende ontwikkeling van de duingraslanden met aanwezige aandachtsoorten Kust bijsturing van het begrazingsbeheer.

Bij vergrassing (>30%) of verruiging (>10%) bijsturing van het begrazingsbeheer en/of bij-komend maaibeheer.

5.1.3 Opvolging duinstruweel (2160)

Binnen het reservaat D’Heye wordt er 2,3 ha duinstruweel behouden.

Basis: jaarlijks worden de eventuele beheerwerken (bestrijden exoten, …) in het duinstru-weel genoteerd.

Indicatorlijst: - Kenmerkende soorten/sleutelsoorten: inventarisatie van de kenmerkende soorten voor

kwaliteitsbepaling volgens de fiche kwaliteitsbeoordeling. - Indicator structuurkenmerken: aandeel open (< of > 1%) en aantal stadia aanwezig in

het struweel. - VerstoringsIndicator verbossing: < of > 10%. - Verstoringsindicator exoten: < of > 10%. - Frequentie: om de 6 jaar. - Tijdstip: mei tot augustus. - Aantal: gezien de oppervlakte van 2,3 ha in stand te houden duinstruweel worden 2

indicatorlijsten ingevuld. - Locatie: in de oostelijke en centrale struweelzone (DN.5a en DN.5d). - Uitvoerder: beheerder.

Evaluatie: Bij te sterke verbossing of te groot aandeel exoten kapbeheer van bomen en verwijderen van exoten aanpassen.

5.1.4 Opvolging kruipwilgstruweel (2170)

Binnen D’Heye wordt er 1,2 ha kruipwilgstruweel ontwikkeld.

Basis: jaarlijks worden de eventuele beheerwerken (bestrijden exoten, …) genoteerd.

Indicatorlijst: - Kenmerkende soorten/sleutelsoorten: inventarisatie van de kenmerkende soorten en

bedekking kruipwilg voor kwaliteitsbepaling volgens de fiche kwaliteitsbeoordeling. - VerstoringsIndicator verruiging: < of > 10%. - VerstoringsIndicator verbossing: < 5% of > 10%. - Verstoringsindicator (invasieve) exoten: < of > 10%. - Frequentie: om de 6 jaar. - Tijdstip: mei tot augustus.

Pagina 124 van 144

- Aantal: gezien de oppervlakte van 1,2 ha in stand te houden kruipwilgstruweel wordt 2 1 indicatorlijst ingevuld.

- Locatie: in de zuidelijke moeraszone (DZ.3a). - Uitvoerder: beheerder.

Evaluatie: Bij te sterke verbossing of te groot aandeel exoten kapbeheer van bomen en verwijderen van exoten aanpassen.

5.1.5 Opvolging duinbos (2180)

Binnen het reservaat D’Heye wordt er 2,2 ha duinbos ontwikkeld en in stand gehouden.

Basis: jaarlijks wordt voor de boszones de eventuele kapwerken (veiligheidskap) en ande-re beheerwerken (bestrijden exoten, …) genoteerd.

Indicatorlijst: - Kenmerkende soorten/sleutelsoorten: inventarisatie van de kenmerkende soorten in

de kruidlaag en boom-/struiklaag voor kwaliteitsbepaling volgens de fiche (zie bijlage 7).

- Indicator structuurkenmerken: aantal aanwezige groeiklassen. - VerstoringsIndicator verbossing: < of > 10%. - Verstoringsindicator invasieve exoten: < of > 0%. - Verstoringsindicator exoten: < of > 30%. - Verstoringsindicator ruderalisering: Fluitenkruid, Grote brandnetel, Zevenblad (< of

>30%). - Frequentie: om de 6 jaar. - Tijdstip: mei tot augustus. - Aantal: gezien de oppervlakte van 2,2 ha duinbos worden 2 indicatorlijsten ingevuld. - Locatie: in de westelijke boszone (DN.4a) en de oostelijke boszone (DN.4e). - Uitvoerder: beheerder.

Evaluatie: Bij aanwezigheid invasieve exoten bestrijding toepassen, anders verdere spontane ont-wikkeling.

5.1.6 Opvolging duinvallei (2190)

In het reservaat D’Heye wordt er 2,06 ha duinvallei behouden en ontwikkeld.

Basis: jaarlijks worden de eventueel uitgevoerde beheerwerken (extra maaiwerken, be-strijden exoten, …) genoteerd. Het grondwaterpeil wordt via het INBO-netwerk van peil-buizen voor dit natuurstreefbeeld opgevolgd.

Indicatorlijst: - Kenmerkende soorten/sleutelsoorten: invullen van kenmerkende soorten volgens fiche

kwaliteitsbepaling en 1 pq met inventarisatie van de lijst van aandachtssoorten Kust (Provoost, 2015) met populatieschatting.

- Verstoringsindicator verruiging: bedekking Gestreepte witbol, Grote brandnetel, Ko-ninginnekruid, ...

- Verstoringsindicator verbossing: < of > 10% - Verstoringsindicator verdroging: < of > 1% met Waternavel, Zomprus. - Frequentie: indicatorlijsten om de 6 jaar en pq om de 12 jaar. - Tijdstip: mei tot juli.

Pagina 125 van 144

- Aantal: gezien de oppervlakte van 2 ha duingrasland dat in stand wordt gehouden, worden er 2 indicatorlijsten ingevuld. Eén van de pq’s van het PINK-netwerk valt bin-nen dit habitat.

- Locatie: moeraszone DN.3a en de nieuw geplagde zone in het groot begrazingsblok. - Uitvoerder: intern en extern in kader van PINK-netwerk.

Evaluatie: Bij onvoldoende ontwikkeling van de vochtige duinvegetaties met aanwezige aandacht-soorten Kust bijsturing van het begrazingsbeheer.

Grondwaterpeil: - Aantal: in het reservaat staan er 20 peilbuizen die maandelijks worden opgemeten. - Frequentie: maandelijks. - Uitvoerder: beheerder.

5.1.7 Opvolging glanshaverhooiland (6510) en kamgrasland (rbbkam)

Binnen het reservaat wordt er op termijn 11 ha glanshaverhooiland en 2,9 ha kamgrasland ontwikkeld.

Basis: jaarlijks worden de beheerwerken (maaiwerken, begrazing, …) in de graslanden ge-noteerd.

Indicatorlijst: - Kenmerkende soorten/sleutelsoorten: invullen van kenmerkende soorten volgens fiche

kwaliteitsbepaling voor 6510_hu en 5 pq’s met inventarisatie van de lijst van aan-dachtssoorten Kust (Provoost, 2015) met populatieschatting..

- Verstoringsindicator vergrassing: < of > 50%. - Verstoringsindicator ruderalisering: < 10% of > 30%. - Frequentie: indicatorlijsten om de 6 jaar en pq om de 12 jaar. - Tijdstip: mei tot juli. - Aantal: gezien de oppervlakte van 13,9 ha te ontwikkelen grasland worden 5 indicator-

lijsten ingevuld en 5 pq’s opgenomen. - Locatie: verspreid in de graslanden buiten het groot begrazingsblok. - Uitvoerder: beheerder en extern in kader van PINK-netwerk.

Evaluatie: Bij te sterke vergrassing met ongewenste soorten of ruderalisering wordt het maaibeheer (en eventueel nabegrazingsregime) aangepast.

5.1.8 Opvolging natuurakkers

De 3 percelen natuurakkers (samen 0,44 ha) worden opgevolgd.

Basis: 3-jaarlijks worden de zeldzame akkeronkruiden Akkerandoorn, Stinkende kamille en Spiesleeuwenbek geïnventariseerd met een populatieschatting per perceel.

Evaluatie: Bij afname van de populaties zeldzame akkeronkruiden wordt het beheer aangepast.

5.1.9 Opvolging populatie Levendbarende hagedis

De status van het voorkomen van Levendbarende hagedis in het reservaat is onzeker. Om vooreerst na te gaan of er nog een populatie aanwezig is worden er in de noordrand van

Pagina 126 van 144

het begrazingsblok op 5 plaatsen golfplaten uitgelegd met een maaiselhoop ernaast (zie voor methodiek ook Natuurbericht 26 februari 2017).

- Telmethode: per seizoen (uitgezonderd winter) controle van de reptielenplaten. - Frequentie: jaarlijks. - Locatie: noordrand begrazingsblok in overgangzones naar struweel en bos. - Uitvoerder: beheerder ism. vrijwilligers.

Evaluatie: bij vaststellen van een populatie netwerk reptielenplaten en maaiselhopen uit-breiden.

5.1.10 Opvolging thermofiele invertebraten

Er zijn populaties van minder algemene thermofiele invertebraten als Snortikker in het re-servaat aanwezig. Om de populaties hiervan te kunnen opvolgen, wordt er een monitoring opgezet.

- Telmethode: op basis van plots in het begrazingsblok soorten als Snortikker inventari-seren.

- Frequentie: om 6 jaar. - Locatie: schrale en open zones begrazingsblok. - Uitvoerder: extern ikv. PINK-netwerk.

Evaluatie: bij afname of verdwijnen populaties thermofiele invertebraten kunstmatig voorzien van meer open zones.

Tabel 5.10: samenvattende tabel voor de uitvoering beheermonitoring (buiten de basis) in het natuurre-servaat D’Heye. Natuurstreefbeeld/soort methode locatie frequentie Uitvoerder 2130 – duingrasland 10 pq’s (aandacht-

soorten Kust) Groot begrazings-

blok (DN.1a) om 12 jaar Extern ikv. PINK-

netwerk

2160 – duinstruweel 2 fiches kwaliteitsbe-paling

Oostelijk en cen-traal struweel

(DN.5a en DN.5d)

Om 6 jaar Intern

2170 – kruipwilgstruweel 1 fiche kwaliteitsbe-paling

Zuidelijke moeras-zone (DZ.3a)

Om 6 jaar Intern

2180 – duinbos 2 fiches kwaliteitsbe-paling

Boszones DN.4a en DN.4e

Om 6 jaar Intern

2190 – duinvallei 2 fiches kwaliteitsbe-paling en 1 pq

Moeraszone DN.3a en geplagde zones

Om 6 jaar en pq om 12 jaar

Intern en extern ikv. PINK-netwerk

Opvolgen 20 peilbui-zen

Over volledig reser-vaat

maandelijks op-meten

Intern

6510 – glanshaverhooiland rbbkam - kamgrasland

5 fiches kwaliteitsbe-paling en 5 pq’s

Verspreid over de graslanden in het

zuidelijk deel

om 6 jaar en pq’s om 12 jaar

Intern en extern ikv. PINK-netwerk

Natuurakker Inventarisatie zeld-zame akkeronkruiden

3 percelen natuur-akkers

Om 3 jaar Intern

Levendbarende hagedis Uitleggen reptielen-platen en maaiselho-

pen

Noordrand begra-zingsblok

Jaarlijks intern

Thermofiele invertebraten (oa. Snortikker)

Vangen van dieren in plots

In groot begra-zingsblok

Om 6 jaar extern ikv. PINK-netwerk

Pagina 127 van 144

5.2 Vrijstellingen en ontheffingen Soortenbesluit Voor volgende beheermaatregelen wordt door voorliggend goedgekeurd natuurbeheer-plan een vrijstelling van de stedenbouwkundige vergunningsplicht bekomen;

- Plaggen in het begrazingsblok (deelzone D’Heye Noord). - Plaggen in de graslanden rond Jacobinnessenhoeve (deelzone D’Heye West). - Het plaatsen van infoborden, infopaneel en picknickplek.

In kader van dit natuurbeheerplan is er ontheffing op het Bosdecreet, Natuurdecreet en Soortenbesluit voor:

- Voor het bestrijden van exoten, verwijderen van zomerganzen, het inventariseren en monitoren van Levendbarende hagedis en thermofiele invertrebraten, het rin-gen van vogels en vangen van amfibieën ikv. natuureducatie en monitoring is er ontheffing voor:

o Artikel 20 punt 7 van het Bosdecreet - dieren en planten te verdelgen, dieren te verplaatsen of te vangen, hun jongen, eieren, nesten of schuilplaatsen te storen.

o Artikel 35 punt 5° van het Natuurdecreet - in het wild levende diersoorten opzettelijk te verstoren, vooral tijdens de perioden van voortplanting, af-hankelijkheid van de jongen of overwintering en trek; ze opzettelijk te van-gen of te doden; hun eieren opzettelijk te rapen of te vernielen of hun nes-ten, voortplantingsplaatsen of rust- en schuilplaatsen te vernielen of te be-schadigen;

- Voor het vangen van reptielen en amfibieën in kader van monitoring en natuur-educatie is er ontheffing voor:

o Artikel 10 §1 van het Soortenbesluit - het opzettelijk vangen van bescherm-de diersoorten.

Pagina 128 van 144

6 Literatuur

Ameryckx, J.B., Tavernier, R. (1954): Bodemkaart van België. Verklarende tekst bij het kaartblad Bredene 22, W. I.W.O.N.L. pp.79.

Ampe, C. (1996): Ecosysteemvisie voor de Vlaamse kust. Abiotische factoren. Bodem. Bo-demkarakterisatie: terrein- en laboratoriumgegevens. Universiteit Gent. Vakgroep Geologie en Bodemkunde. Eenheid Bodemkunde.

Deplancke, R, et al. (1988): Bredeniana. Jubileumboek 900 jaar Bredene. Sociaal Fonds van de Burgemeester. pp.216.

Devos K., A. Anselin, G. Driessens, M. Herremans, T. Onkelinx, G. Spanoghe, E. Stienen, F. T’Jollyn, G. Vermeersch & D. Maes, 2016. De IUCN Rode Lijst van de broedvogels in Vlaan-deren (2016). Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek jaar (11485739). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.

De Wulf, D. (1990): Het ontstaan en de wording van het domein Blutsyde. Jaarboek 1989 Heemkring Ter Cuere, Bredene. p.77-91.

Econnection (1997). Ontwerpbeheerplan voor het toekomstig staatsnatuurreservaat d-Heye. Iov. Afdeling Natuur.

ESHER (1996): Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan gemeente Bredene.

Gevaert, F. (1990): De Duitse militaire installaties te Bredene tijdens WO I. Deel 1. Jaarboek 1989 Heemkring Ter Cuere, Bredene. p.133-167.

Herrier, J.-L., Leten, M. (1993): Het Blutsijde-Heiezwin complex. Een minstens tweeduizend jaar oud duinenrelict. Natuurreservaten vzw, Duinen 93 (1). Tijdschrift van de Duinenwerk-groep. p.6-16.

Loppens, K. (1936): Blutsie, een verdwenen gehucht der Vlaamsche kust. Biekorf 2. p.33-35.

Provoost, S.; Van Gompel, W.; Feys, S.; Vercruysse, W.; Packet, J.; Van Lierop, F.; Adams, Y.; Denys, L. (2010). Permanente Inventarisatie van de Natuurreservaten aan de Kust: Eindrap-port periode 2007-2010. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, IN-BO.R.2010.19. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO): Brussel. 171 pp.

Tys D. (2001) “De verwerping van het zgn. Duinkerke-transgressiemodel en nieuwe inzich-ten in de vroegste bedijking van de kustvlakte”, in: Huys E. & Vandermaesen M., Polders en Wateringen. Studiedag georganiseerd te Damme op 19 mei 2000 [Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Miscellanea Archivistica Studia; 139], Brussel, pp. 17-54.

Pagina 129 van 144

Van Landuyt, W., Hoste, I., Vanhecke, L., Van den Brempt, P., Vercruysse, W. & De Beer, D. (2006). Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels Gewest. Instituut voor natuur- en bosonderzoek, Nationale Plantentuin van België & Flo.Wer.

Van Uytvanck, J. & Goethals, V. (2014). Handboek voor beheerders: Europese natuurdoel-stellingen op het terrein: Deel II. Soorten. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (IN-BO)/Lannoo: Brussel. ISBN 978-94-014-1677-1. 348 p.

Websites geo.onroerenderfgoed.be

inbo.be

cartesius.be