höìi sinh nhûäng doâng söng trong phöë - vusta tin pho bien kien thuc 136.pdf · 2015. 11....

SOÁ 1365/11/2015

Höìi sinh nhûäng doâng söng

trong phöëMöåt àoaån suöëi Cheonggyecheon chaãy quacaác khu phöë sêìm uêët cuãa Seoul, Haân Quöëc

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

Trong soá naøy

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Tòm thêëy gien chöëng laäo hoáa da .5NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

Moán ùn thuöëctûâ caá diïu höìng

.23GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

Maáy thu gomluáa àöí àa nùng .11

Giaãm lïå phñ cêëp thõ thûåc

.3

Chõu traách nhiïåm xuêët baãnTS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåpÀùång Vuä Caãnh Linh

Trûúãng ban

Nguyïîn Sinh Thaânh Phoá Trûúãng ban

kiïm Thû kyá biïn têåp

Nguyïîn Höìng ThanhBuâi Höìng Ninh

Trêìn Maånh Huâng

Trònh baâyQuyá LinhDuy Anh

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1söë/thaáng. Moåi thöng tinphaãn höìi vïì nöåi dung xin liïn hïåBan Thöng tin vaâPhöí biïën kiïën thûác: Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (04) 3.9432206 Fax: (04) 3.8227593 Email: [email protected]

SÛÁC KHOEÃ

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

Böå Taâi chñnh vûâa ban haânh Thöng tû157/2015/TT-BTC quy àõnh chïë àöå thu,nöåp vaâ quaãn lyá sûã duång lïå phñ cêëp höåchiïëu, thõ thûåc, giêëy túâ vïì nhêåp caãnh,xuêët caãnh, quaá caãnh vaâ cû truá taåi ViïåtNam. Thöng tû quy àõnh mûác thu àöëi vúái2 àöëi tûúång laâ cöng dên Viïåt Nam vaângûúâi nûúác ngoaâi, ngûúâi Viïåt Nam àõnhcû taåi nûúác ngoaâi.

Theo àoá, caác mûác thu àöëi vúái ngûúâinûúác ngoaâi vaâ ngûúâi Viïåt Nam àõnh cû úãnûúác ngoaâi àûúåc àiïìu chónh nhû sau: Lïåphñ thõ thûåc coá giaá trõ möåt lêìn giaãm tûâ45USD xuöëng 25USD; thõ thûåc loaåi coá giaátrõ àïën 3 thaáng giaãm tûâ 95USD coân 50USD;loaåi coá giaá trõ trïn 3 - 6 thaáng vaâ loaåi coá giaátrõ trïn 6 thaáng - 1 nùm giûä nguyïn laâ95USD vaâ 135USD. Thöng tû böí sungmûác thu lïå phñ cêëp thõ thûåc loaåi coá giaá trõtrïn 1 - 2 nùm laâ 145USD; loaåi coá giaá trõtrïn 2 - 3 nùm, trïn 3 - 4 nùm vaâ trïn 4 - 5nùm coá mûác thu chung laâ 155USD.

Lïå phñ chuyïín ngang giaá trõ thõ thûåc,taåm truá coân giaá trõ tûâ höå chiïëu cuä sang höåchiïëu múái giaãm tûâ 15USD coân 5USD; cêëptheã taåm truá coá giaá trõ trïn 1 - 2 nùm tùng tûâ100USD lïn 145USD; theã taåm truá coá giaá trõtrïn 2 - 5 nùm tùng tûâ 120USD lïn155USD. Ngoaâi ra, viïåc sûãa àöíi, böí sungcaác nöåi dung khaác àaä ghi trong thõ thûåcthay vò phaãi traã lïå phñ 10USD nhû trûúác àêythò seä khöng thu nûäa.

Àöëi vúái cöng dên Viïåt Nam, lïå phñ cêëphöå chiïëu múái laâ 200.000à, cêëp laåi do bõ hûhoãng hoùåc bõ mêët laâ 400.000à. Lïå phñ cêëpgiêëy pheáp xuêët caãnh laâ 200.000à; cêëp cönghaâm xin thõ thûåc nhêåp caãnh nûúác àïën laâ10.000à; cêëp cöng haâm xin thõ thûåc quaácaãnh nûúác thûá ba laâ 5.000à; cêëp tem AB laâ50.000à; cêëp giêëy xaác nhêån yïëu töë nhên sûålaâ 100.000à.

Lïå phñ cêëp giêëy thöng haânh laâ100.000à. Riïng cêëp cêëp Giêëy thöng haânhbiïn giúái Viïåt Nam – Laâo hoùåc Viïåt Nam -Campuchia; Giêëy thöng haânh xuêët nhêåpcaãnh cho nhên viïn mêåu dõch, caán böå vuângbiïn giúái Viïåt Nam sang vuâng biïn giúái cuãaTrung Quöëc; Giêëy thöng haânh nhêåp xuêëtcaãnh cho cöng dên Viïåt Nam sang cöngtaác, du lõch caác tónh, thaânh phöë biïn giúáiTrung Quöëc tiïëp giaáp Viïåt Nam laâ 50.000à.Cêëp Giêëy thöng haânh xuêët nhêåp caãnh chodên cû úã caác xaä biïn giúái Viïåt Nam qua laåicaác xaä biïn giúái Trung Quöëc tiïëp giaáp ViïåtNam coá mûác thu laâ 5.000 àöìng.

Lïå phñ xuêët nhêåp caãnh thu bùçng ViïåtNam àöìng. Àöëi vúái mûác thu quy àõnh bùçngàöla Myä (USD) thò àûúåc thu bùçng USDhoùåc thu bùçng Viïåt Nam àöìng trïn cú súãquy àöíi tûâ USD ra àöìng Viïåt Nam theo tyãgiaá mua, baán ngoaåi tïå bònh quên trïn thõtrûúâng ngoaåi tïå liïn ngên haâng do Ngênhaâng nhaâ nûúác Viïåt Nam cöng böë taåi thúâiàiïím thu tiïìn lïå phñ.

Nhûäng mûác thu naây seä coá hiïåu lûåc tûâ23/11/2015 vaâ thay thïë Thöng tû söë66/2009/TT-BTC cuãa Böå Taâi chñnh vaâ caácvùn baãn sûãa àöíi, böí sung chïë àöå thu, nöåp,quaãn lyá vaâ sûã duång lïå phñ cêëp höå chiïëu, thõthûåc, giêëy túâ vïì nhêåp caãnh, xuêët caãnh, quaácaãnh vaâ cû truá taåi Viïåt Nam.

L.PHÛÚNG (Chinhphu.vn)

AÃnh minh hoåa

Giaãm lïå phñ cêëp thõ thûåc

Ngay caã nhûäng yïëu töëàún giaãn nhêët trong möåtngöi nhaâ cuäng coá thïí taácàöång maånh meä àïën suynghô cuãa nhûäng ngûúâisöëng bïn trong noá.

Trêìn nhaâ cao kñch thñch tû duy trûâu tûúång

Taåi Àaåi hoåc Minnesota(Myä), 100 ngûúâi àûúåc chiangêîu nhiïn vaâo caác phoângcoá trêìn cao 2,4 hoùåc 3m vaâàûúåc yïu cêìu phên loaåi caácmön thïí thao trong möåtdanh saách cho trûúác theocaách naâo àoá maâ hoå cho laâhúåp lyá nhêët. Caách sùæp xïëpcuãa nhûäng ngûúâi úã trong caácphoâng trêìn cao cho thêëy, hoåchuá yá àïën caác yïëu töë trûâutûúång nhiïìu hún. Caác mönthïí thao àûúåc xïëp theo caácnhoám dûåa vaâo tñnh àöëikhaáng hoùåc mûác àöå yïuthñch cuãa chñnh hoå. Trong khiàoá, nhûäng ngûúâi úã caácphoâng trêìn thêëp laåi chuá yáàïën caác vêën àïì cuå thïí, thêåmchñ tó mó, vñ duå nhû söë ngûúâichúi trong möîi mön thïí thao.

Kïët quaã naây giuáp kiïëntruác sû àûa ra thiïët kïë phuâhúåp cho möîi cùn phoâng dûåavaâo cöng nùng sûã duång. Vñduå, phoâng möí, phoâng kïëtoaán nïn laâm trêìn thêëp vòàêy laâ nhûäng cöng viïåc àoâi

hoãi sûå têåp trung cao àöå vaâocaác chi tiïët. Trong khi phoânglaâm viïåc cho nhûäng ngûúâilaâm nghïå thuêåt thò nïn thiïëtkïë trêìn cao vò hoå cêìn suynghô theo hûúáng tûå do, cúãimúã vaâ trûâu tûúång.

Gêìn guäi vúái thiïn nhiïn caãi thiïån khaã nùng têåp trung

Cuäng tòm hiïíu vïì taácàöång cuãa kiïën truác àïën tûduy, caác chuyïn gia têm lyámöi trûúâng Àaåi hoåc Cornelllaåi chuá yá àïën yïëu töë caãnhquan thiïn nhiïn trong möîicöng trònh. Hoå àaä theo doäimöåt söë treã em tûâ 7 - 12 tuöíisöëng trong caác gia àònhthûúâng xuyïn di chuyïín núiúã. Nhûäng em khi àûúåcchuyïín àïën nhaâ múái, coá

àiïìu kiïån ngöìi hoåc gêìn cûãasöí coá nhiïìu cêy xanh àïìucho thêëy, khaã nùng têåptrung cuäng nhû kïët quaã hoåctêåp àïìu tùng lïn. Möåtnghiïn cûáu khaác do Àaåihoåc Illinois tiïën haânh vúái 99treã em mùæc bïånh thiïëu têåptrung cuäng cho thêëy, biïíuhiïån bïånh nheå nhêët khi caácem thûúâng xuyïn àûúåcngùæm cêy xanh vaâ khönggian bïn ngoaâi.

Coân taåi Àaåi hoåc Georgia,nghiïn cûáu vúái hún 10.000hoåc sinh lúáp 5 taåi 71 trûúângtiïíu hoåc thò thêëy rùçng, nhûängem àûúåc hoåc trong caácphoâng coá nhiïìu cûãa söí, vúáitêìm nhòn múã röång, coá thïínhòn thêëy sên vûúân, àöìi nuáivaâ caác caãnh quan thiïnnhiïn... àaåt àiïím vïì tûâ vûång,


4

Khoa hoåc lyá thuá Kiïën truác aãnh hûúãng àïën cuöåc söëng


5

Tòm thêëy gien gêy laäo hoáa daGiêëc mú giûä maäi veã

àeåp thanh xuên àang àïëngêìn vúái hiïån thûåc khi caácnhaâ khoa hoåc cöng böë àaätòm thêëy nhûäng gien gêylaäo hoáa da. Nhoám nghiïncûáu tin rùçng, hoå àaä xaácàõnh àûúåc 8 nguyïn nhênchñnh gêy laäo hoáa da,trong àoá möîi nguyïn nhênbõ taác àöång búãi möåt nhoámcaác gien khaác nhau. Khida "giaâ" ài, caác gien naâycuäng trúã nïn keám hoaåtàöång tñch cûåc hún, daàûúåc cung cêëp ñt àöå êímhún, dêîn túái sûå hònh thaânh caác nïëp nhùn. Caác nhaânghiïn cûáu thuöåc Àaåi hoåc Manchester (Anh) àangnghiïn cûáu möåt loaåi kem, hy voång giuáp tùng cûúângsûå saãn sinh protein fibrillin-1, giuáp da àaân höìi töëthún. AN KHUÏ (Theo Daily Mail)

"Mùæt" giöëng ngûúâi giuáp robot chuyïín àöång tûå nhiïn

Möåt hïå thöëng mùæt robot bùæt chûúác caác chûácnùng hoaåt àöång chñnh nhû úã naäo böå cuãa con ngûúâihûáa heån giuáprobot chuyïínàöång nhanhvaâ an toaântrong caác möitrûúâng löånxöån hoùåcàoáng vai troâchó dêîn trongcaác trûúânghúåp coá vêënàïì vïì thõ giaác. Robot coá thïí di chuyïín trong möåtphoâng chêåt nñch ngûúâi, nhúâ vaâo tñn hiïåu nhêån àûúåctûâ nhûäng gò noá "nhòn thêëy" qua cùåp camera gùæn úãhïå thöëng trûúác àónh, giuáp xaác àõnh võ trñ nhûängngûúâi àûáng xung quanh àïí traánh àûúâng.

AN KHUÏ (Theo Science Daily)

Ngûä vùn vaâ Toaán cao hún caácbaån hoåc úã caác lúáp maâ cûãa söí ñthoùåc nhòn ra àûúâng phöë, baäi àêåuxe hay caác caãnh quan àö thõ.

AÁnh saáng giuáp treã thöng minh,giaâ minh mêîn

Nhûäng cöng trònh cöí vúái kiïëntruác haån chïë aánh saáng tûå nhiïn loåtvaâo bïn trong coá thïí hêëp dêîn dukhaách búãi sûå huyïìn bñ cuãa khönggian múâ aão. Nhûng vúái nhûängngûúâi cêìn hoåc têåp hoùåc laâm viïåcàêìu oác, àoá chùæc chùæn khöng phaãilaâ núi thñch húåp àïí sinh söëng.Theo möåt nghiïn cûáu cuãa Têåpàoaân tû vêën Heschong Mahone,taåi bang California, sau 1 nùm,nhûäng em àûúåc hoåc trong caác lúápsaáng nhêët tiïën böå nhanh hún 26%úã mön àoåc hiïíu vaâ 20% úã mönToaán so vúái caác baån hoåc trongcaác lúáp töëi nhêët. ÚÃ 2 bang coân laåi,aánh saáng tûå nhiïn cuäng goáp phêìnnêng cao àiïím söë tûâ 7 - 18%.

Trong àiïìu kiïån khöng àuãaánh saáng tûå nhiïn thò aánh saángnhên taåo cuäng rêët quan troång.Nghiïn cûáu taåi Viïån Khoa hoåcThêìn kinh Haâ Lan cho thêëy,nhûäng ngûúâi vïì hûu söëng úã caácviïån dûúäng laäo thiïëu aánh saánggiaãm 5% khaã nùng nhêån thûácso vúái ngûúâi cuâng tuöíi àûúåcsöëng úã núi coá àiïìu kiïån chiïëusaáng töët. Khi caãi thiïån hïå thöëngchiïëu saáng, khöng nhûäng khaãnùng nhêån thûác cuãa ngûúâi caotuöíi àûúåc nêng cao maâ tyã lïåtrêìm caãm coân giaãm 19%.

HÛÚNG TIÏN (Theo Sciam)


6

Möåt àoaån suöëi Cheonggyecheon chaãy qua caác khu phöë sêìm uêët cuãa Seoul, Haân Quöëc

Trong khi coá nhûäng núi, ngûúâi taöì aåt cho san lêëp söng höì àïíphaát triïín àö thõ thò chñnhquyïìn Seoul laåi àêìu tû gêìn 400

triïåu àöla àïí khúi laåi möåt doâng suöëi àaänùçm dûúái bï töng àûúâng phöë nûãa thïëkyã. Caách laâm naây cuãa Seoul àang trúãthaânh caãm hûáng àïí nhiïìu thaânh phöëtrïn thïë giúái, tûâ Yonkers, Los Angeles(Myä) àïën Vancouver (Canada) laâm söënglaåi nhûäng söng suöëi àaä bõ chön vuâi.

Giûäa Thuã àö, thay àûúâng bùçng suöëiSuöëi Cheonggyecheon àaä tûâng laâ möåt

caãnh quan thiïn nhiïn tûúi àeåp, trung têmvùn hoáa, lïî höåi cuãa Seoul trong haâng thïëkyã, trûúác khi bõ san lêëp hoaân toaân vaâo nùm1958, trong thúâi kyâ cöng nghiïåp hoáa öì aåtcuãa Haân Quöëc sau cuöåc chiïën tranh TriïìuTiïn. Doâng suöëi xûa biïën thaânh möåt conàûúâng cao töëc trïn cao, vúái haâng loaåt trungtêm thûúng maåi vaâ caác cao öëc àöì söå haibïn.

Höìi sinh nhûäng doâng söng trong phöë

Nùm 2003, öng Lee Myung-bak,àûúng kim Töíng thöëng Haân Quöëc, khi êëylaâ thõ trûúãng Seoul, àaä khúãi xûúáng viïåckhöi phuåc laåi suöëi Cheonggyecheon. Àêylaâ möåt kïë hoaåch àoâi hoãi àêìu tû rêët lúán vòkhöng nhûäng phaãi phaá boã con àûúâng caotöëc, taåo hònh laåi con suöëi maâ haâng ngaâycoân phaãi búm vaâo loâng suöëi möåt khöëilûúång nûúác khöíng löì àïí duy trò doâng chaãy.Búãi suöëi Cheonggyecheon thûåc tïë àaä khöcaån hoaân toaân sau nhiïìu nùm bõ vuâi lêëp.Chó riïng kinh phñ cho viïåc búm nûúác haângnùm ûúác tñnh lïn túái 1,7 triïåu àöla, coânkinh phñ cho dûå aán taái taåoCheonggyecheon laâ 384 triïåu àöla.

Ban àêìu, möåt söë chñnh trõ gia àöëi lêåpkõch liïåt chó trñch kïë hoaåch cuãa öng LeeMyung-bak, möåt kïë hoaåch maâ hoå chorùçng quaá phiïu lûu vaâ phung phñ tiïìn baåckhöng cêìn thiïët. Nhûng gêìn 4 nùm saukhi Cheonggyecheon höìi sinh, nhûäng giaátrõ maâ noá mang laåi cho cuöåc söëng cuãangûúâi dên Seoul àaä dêåp tùæt moåi hoaâi nghi.Hïå sinh thaái doåc theo doâng suöëi àaä phaáttriïín cûåc kyâ êën tûúång. Söë loaâi caá tùng tûâ 4lïn 25, chim tùng tûâ 6 lïn 36 loaâi, coân cöntruâng hiïån àaä coá 192 loaâi so vúái 15 loaâiban àêìu.

Nhúâ phaá boã gêìn 5km àûúâng cao töëc,thay thïë bùçng mùåt nûúác vaâ cêy xanh, chêëtlûúång khöng khñ quanh khu vûåc suöëiCheonggyecheon àaä àûúåc caãi thiïån àaángkïí. Mûác àöå buåi gêy ö nhiïîm giaãm tûâ 74microgram/m3 xuöëng 48 microgram/m3.Töëc àöå gioá tùng gêëp 2 lêìn, àöìng thúâi, nhiïåtàöå muâa heâ maát hún gêìn 50C so vúái caác khuvûåc khaác cuãa Seoul. Khöng coá gò khoá hiïíukhi möîi ngaây, Cheonggyecheon thu huáthún 60.000 lûúåt khaách tham quan. Doângsuöëi àaä trúã thaânh àõa àiïím khöng thïí boãqua cuãa du khaách khi túái thùm Seoul vaâ laâ

biïíu tûúång cuãa möåt àö thõ àang nöî lûåc àïíàaão ngûúåc quaá trònh bï töng hoáa.

NHÛÄNG DOÂNG SÖNG TRÚÃ LAÅIThaânh cöng cuãa dûå aán höìi sinh

Cheonggyecheon àaä trúã thaânh nguöìncaãm hûáng maånh meä àïí nhiïìu thaânh phöëlúán trïn thïë giúái khöi phuåc laåi nhûäng söngsuöëi, ao höì àaä tûâng bõ san lêëp hoùåc khaithaác quaá mûác trong quaá trònh àö thõ hoáa,cöng nghiïåp hoáa. Yonkers, thaânh phöëàöng dên thûá tû cuãa bang New York, Myäàaä nhêån àûúåc 34 triïåu àöla tûâ chñnhquyïìn bang vaâ caác töí chûác möi trûúâng àïíkhöi phuåc laåi 600m doâng chaãy löå thiïncuãa söng Saw Mill, hiïån àang nùçm trongmöåt mûúng ngêìm bïn dûúái khu mua sùæmvaâ baäi àöî xe.

Chñnh quyïìn Los Angeles coân thamvoång hún khi àïì xuêët möåt khoaãn àêìu tû 2tyã àöla trong voâng tûâ 25 - 50 nùm àïí laâmsaåch nûúác vaâ thay thïë toaân böå caác khucöng nghiïåp doåc theo 51km búâ söng LosAngeles àoaån chaãy qua thaânh phöë bùçngcöng viïn, traã laåi nguyïn traång tûå nhiïn chohai bïn búâ söng thay cho caác con àûúângbï töng hiïån nay. Nùm 2006, thõ trûúãngLos Angeles àaä cöng du Seoul àïí thamkhaão kinh nghiïåm tûâ dûå aánCheonggyecheon.

Vancouver, thaânh phöë lúán thûá ba cuãaCanada trûúác kia coá haâng chuåc doâng suöëilaâ núi caá höìi àeã trûáng. Nhûng quaá trònh àöthõ hoáa àaä khiïën hêìu hïët söë naây bõ vuâi lêëpdûúái nhûäng àûúâng phöë àöng àuác. Giúâ àêy,ngûúâi dên Vancouver vaâ caác nhaâ hoaåtàöång möi trûúâng àang nöî lûåc vêån àöång àïíkhúi laåi nhûäng doâng suöëi, àûa caá trúã vïì nhûtrûúác àêy nhiïìu thêåp kyã.

HÛÚNG TIÏN(Theo NY Times)


7


8

Àïí neá traánh nhûäng keã thuâ maånh húnmònh trong cuöåc chiïën sinh töìn caá lúán nuöëtcaá beá, cuäng nhû thoaát khoãi caác loaâi sùnmöìi trïn mùåt nûúác, caác loaâi caá phaãi coá maâusùæc hoâa lêîn vaâo möi trûúâng söëng. Àaáysöng thûúâng coá maâu xanh xaám, do vêåy caáhöìi söng coá maâu luåc nhaåt taái trïn lûng giuápnoá rêët khoá bõ chim sùn möìi nhòn thêëy. Coânbuång cuãa noá coá maâu trùæng àïí lêîn vúái aánhsaáng mùåt trúâi, khiïën keã thuâ búi phña dûúáikhöng nhòn thêëy. Caá úã caác vuâng biïín laånh,núi coá möi trûúâng múâ àuåc cuäng àûúåc trangbõ cho "lúáp aáo giaáp taâng hònh" giöëng nhûvêåy. Möåt söë loaâi caá biïín àûúåc tûå nhiïn ûuaái cho chuáng nhûäng maâu sùæc lêëp laánh,tröng rêët àeåp mùæt, àoá laâ do chuáng thûúâng

söëng úã nhûäng vuâng biïín noáng hoùåc gêìncaác baäi san hö, coá maâu sùæc rûåc rúä.

KHUÏ ÀÛÁC

Coá àuáng thïë khöng?

Cön truâng coá cú bùæp

Möåt con cön truâng coáthïí mang möåt sûác nùångbùçng 20 lêìn sûác nùång cuãabaãn thên, trong khi phêìnlúán chuáng ta chó nhêëc àûúåcmöåt vêåt nùång bùçng troånglûúång cuãa mònh hay húnmöåt chuát maâ thöi. Caácnghiïn cûáu cho thêëy, cöntruâng coá xûúng löå ra ngoaâi,song caác àiïím gùæn nhûängboá cú thò laåi úã trong vaâ caáccú bùæp naây thûúâng àûúåcgùæn vúái caác lúáp da trongcuãa chuáng.

Sûác maånh cú bùæp cuãacön truâng laâ do caác thúá cúgiao nhau taåo nïn. Cú bùæpcuäng phên böë rêët phûác taåp.

Vñ duå nhû caánh cuãa chuángàûúåc taác àöång búãi 5 nhoámcú thuöåc caác phêìn khaácnhau cuãa cú thïí, giöëng nhûcaác àiïím trïn möåt hònh nguägiaác. Àiïìu naây giuáp cön

truâng àêåp caánh khöngnhûäng lïn cao hay xuöëngthêëp maâ coân coá thïí àêåpxiïn, àêåp nghiïng àïí àöëiphoá vúái moåi hûúáng gioá taácàöång. ÀÛÁC KHUÏ

Caá biïín coá nhiïìu maâu sùæc?


9

Tri thûác múái

Nhûäng hoåc sinh tiïíu hoåc töëi naâo cuängmêët haâng tiïëng àöìng höì àïí laâm baâi têåp vïìnhaâ khöng nhûäng khöng àaåt thaânh tñch caohún, maâ ngûúåc laåi, coân coá thïí hoåc keám ài.Khaão saát do Quyä Nghiïn cûáu Giaáo duåcQuöëc gia Vûúng quöëc Anh cho thêëy, hoåclûåc cuãa nhûäng hoåc sinh tiïíu hoåc laâm quaánhiïìu baâi têåp vïì nhaâ thûúâng chó úã mûáctrung bònh, ngang bùçng vúái caác em hêìunhû chùèng mêëy khi àuång àïën baâi vúã.

Kïët quaã naây phêìn naâo phuâ húåp vúái möåtnghiïn cûáu do TS G. K. LeTendre (Àaåi hoåcbang Pennsylvania) vaâ caác àöìng nghiïåpthûåc hiïån möåt vaâi nùm trûúác àêy. Theo àoá,hoåc sinh úã caác nûúác nhû Nhêåt Baãn, Cöånghoâa Czech, Àan Maåch coá kïët quaã hoåc têåpthuöåc nhoám cao nhêët thïë giúái nhûng lûúång

baâi têåp àûúåc giao vïì nhaâ laåi rêët ñt. Trong khiàoá, hoåc sinh úã Thaái Lan, Hy Laåp, Iran, mùåcduâ àûúåc giao möåt lûúång baâi têåp rêët nhiïìusau giúâ hoåc nhûng àiïím söë trung bònh laåirêët thêëp.

Theo nghiïn cûáu cuãa Quyä Nghiïn cûáuGiaáo duåc Quöëc gia Vûúng quöëc Anh,nhûäng hoåc sinh coá thúâi gian laâm baâi têåp vïìnhaâ vûâa phaãi vaâ húåp lyá thûúâng àaåt kïët quaãcao nhêët. Coân theo àïì xuêët cuãa Höåi Giaáoduåc Quöëc gia Myä, àöëi vúái hoåc sinh lúáp 1,thúâi gian daânh cho baâi têåp vïì nhaâ chó nïnlaâ 10 phuát möîi töëi. Cho àïën hïët tiïíu hoåc, cûálïn möåt lúáp thò thúâi gian naây daâi thïm 10phuát. Nhû vêåy, hoåc sinh lúáp 5 cuäng chó nïnhoåc úã nhaâ 50 phuát möîi töëi.

HÛÚNG TIÏN (Theo MSNBC)

Hoåc sinh tiïíu hoåc dïî hoåc keám nïëuphaãi laâm quaá nhiïìu baâi têåp vïì nhaâ

AÃnh minh hoåa


10

Anh Nguyïîn Huy Thùng (thön 5, xaäLong Sún, TP Vuäng Taâu) laâ ngûúâi àaä chïëtaåo àûúåc maáy búm buân thay sûác ngûúâiàïí taåo nïn nhûäng caánh àöìng muöëi. Àaänhiïìu nùm nay, nhiïìu diïm dên úã xaäLong Sún phêën khúãi vò cöng viïåc nùångnhoåc nhêët trong quaá trònh taåo dûång thûãaruöång muöëi àaä coá chiïëc maáy búm buânthay thïë.

Anh Thùng cho biïët, nghïì laâm muöëicûåc nhêët laâ cöng àoaån lêëy buân, nêng àöåcao mùåt nïìn vaâ taåo mùåt phùèng… Cöngviïåc naây rêët nùång nhoåc vò phaãi duâng sûácngûúâi laâ chñnh, phaãi mêët gêìn caã nùm trúâi vaâchi phñ àïën caã trùm triïåu àöìng cho möîi ha.Thêåm chñ, nïëu gùåp võ trñ khöng thuêån lúåi thòchi phñ gêëp àöi maâ chûa chùæc àaä caãi taåoàûúåc thûãa ruöång muöëi ûng yá.

Àïí chuyïín sang nghïì laâm muöëi, anhThùng phaãi lùån löåi hoåc hoãi nhiïìu núi vaâcuöëi cuâng chiïëc maáy huát caát úã tónh AnGiang àaä cho anh yá tûúãng caãi tiïën thaânhmaáy búm buân vaâo ruöång muöëi vaâ anh àaäthaânh cöng. Dûåa trïn nguyïn lyá duâng lûåccuãa nûúác àïí àêíy caát, buân, anh Thùng giacöng röìi gùæn dao chùåt buân vaâ caánh quaåthuát nûúác (buân) vaâo àêìu boâ (àêìu huát), daochùåt gùæn phña trûúác laâm “nhiïåm vuå” phaá vaâàaánh buân hoâa lêîn vaâo nûúác, quaåt huát duânglûåc cuãa nûúác àêíy buân theo àûúâng öëng vaâoruöång muöëi…

Tûâ khi chiïëc maáy búm buân cuãa anhThùng ra àúâi, viïåc caãi taåo caác àuâng nuöiquaãng canh úã xaä Long Sún sang laâm muöëi àaädïî daâng hún trûúác. Anh Thùng cho biïët, möîingaây maáy coá thïí búm hún 300m3 buân vaâoruöång muöëi. Vúái cöng suêët naây, àïí nêng caomùåt nïìn cho 1ha àuâng lïn cao 1m, maáy cuãaanh chó laâm trong 20 ngaây, chi phñ khoaãng

hún 15 triïåu àöìng. Àùåc biïåt vúái chiïëc maáynaây, caác diïm dên coá thïí taåo dûång àûúåcnhûäng ruöång muöëi úã nhûäng võ trñ khöng thuêånlúåi maâ trûúác kia hoaân toaân khöng thûåc hiïånàûúåc. “Maáy naây coá thïí “àûa” buân ài xa àïënhún 500m”, anh Thùng cho hay.

Anh Thùng cho biïët, do àiïìu kiïån hoaåtàöång cuãa maáy chuã yïëu trïn söng, trongthúâi gian túái anh seä àoáng 1 chiïëc ghe àêíy,giuáp cho viïåc di chuyïín àõa baân hoaåt àöångcuãa maáy àûúåc dïî daâng. Àoá laâ tin vui chonhiïìu diïm dên trïn àõa baân tónh, vò theocaác caán böå cuãa Trung têm Khuyïën nöng –Khuyïën ngû cho biïët, hiïån nay nhiïìu vuângnuöi thuãy saãn quaãng canh caác khu vûåc KimDinh (thõ xaä Baâ Rõa), phûúâng 12 (TP VuängTaâu), An Ngaäi (huyïån Long Àiïìn)… khöngcoân hiïåu quaã nhû trûúác, trong àiïìu kiïån giaámuöëi tùng cao nhû hiïån nay, nhiïìu ngûúâidên muöën caãi taåo ruöång cuãa mònh àïí vûâalaâm àûúåc muöëi trong muâa nùæng vûâa nuöiàûúåc thuãy saãn trong muâa mûa.

SYÄ NGUYÏN

Maáy búm buân trïn ruöång muöëi

Maáy huát buân tiïët kiïåm àûúåc sûác ngûúâi trïnruöång muöëi


11

Àêy laâ saáng chïë cuãa anh Nguyïîn VùnHûáng, nöng dên xaä Hêåu Myä Bùæc B, huyïånCaái Beâ (Tiïìn Giang). Ngoaâi thu gom luáaàöí, chiïëc maáy coân coá thïí sûã duång àïí huátbuåi, raác; thöíi húi gioá laâm raáo haåt vaâ thênluáa nhùçm höî trúå maáy gùåt àêåp liïn húåp.

Anh Hûáng noái, sau khi thu hoaåch möîi vuåluáa xong, nhòn nhûäng haåt luáa vaâng oáng rúirúát dûúái chên ruöång, anh caãm thêëy rêët tiïëc vònghô rùçng, àïí taåo ra haåt luáa, ngûúâi nöng dênphaãi àöí biïët bao möì höi, cöng sûác, tiïìn cuãa.Bïn caånh àoá, nhòn thêëy cöng nhên höët raác,buåi caát trïn àûúâng vaâo nhûäng buöíi trûa nùængrêët vêët vaã… caâng thöi thuác trong anh coánhûäng saáng chïë múái.

Liïn tûúãng àïën chiïëc maáy phun xõt cöntruâng do Àaâi Loan (Trung Quöëc) saãn xuêët vaâbaán trïn thõ trûúâng, anh quyïët àõnh bùæt tayvaâo nghiïn cûáu nhùçm hiïån thûåc hoaá yá tûúãngcuãa mònh. Chiïëc maáy thu gom luáa àöí do anhsaáng chïë coá kïët cêëu khaá àún giaãn. Maáyàûúåc vêån haânh búãi 1 maáy xùng 2 thò, cöngsuêët 1,6 HP (sûã duång maáy phun xõt cöntruâng vúái caánh quaåt àûúåc anh caãi tiïën laåi); 1àêìu huát luáa àöí vaâ 1 àêìu thöíi luáa ra àûúåc sûãduång bùçng öëng nhûåa PVC (90 (mm).

Höåp thu luáa àûúåc anh gia cöng bùçngtön daâi 50cm, cao 40cm, coá 2 ngùn àûúåcngùn caách búãi lûúái keäm úã giûäa (luáa coá troånglûúång nùång hún nïn khi ài qua lûúái keäm seärúi xuöëng àaáy höåp vaâ àûúåc dêîn vaâo baochûáa (hay thao), riïng buåi, rúm raå coá troånglûúång nhoã hún nïn àûúåc àêíy hïët ra ngoaâitheo àûúâng öëng thoaát). Àïí gia cöng böåkhung sûúân, anh têån duång caác thanh sùætcuä, phuöåc vaâ baánh xe àaåp àaä qua sûã duång.

Vúái chiïëc maáy trïn, möîi giúâ anh coá thïíthu àûúåc tûâ 10 - 30kg luáa àöí (tuyâ àöìngruöång) maâ chó töën tûâ 0,75 - 1 lñt xùng. Viïåcthu gom luáa àöí, ngoaâi giuáp mang laåi thunhêåp, theo anh Hûáng, chiïëc maáy coân giuápvïå sinh àöìng ruöång sau thu hoaåch rêët hiïåuquaã (thu gom luáa àöí, böng coã…), àaãm baãomuâa vuå sau ñt coã, khùæc phuåc tònh traång luáacoã, luáa löån (haåt luáa ruång tûå naãy mêìm, phaáttriïín song haânh cuâng vúái cêy luáa àûúåc gieosaå laâm giaãm nùng suêët muâa vuå). Qua àoágiuáp giaãm chi phñ saãn xuêët, nêng cao nùngsuêët, chêët lûúång haåt luáa thaânh phêím.

Theo anh Hûáng, nïëu àûúåc nghiïn cûáuthiïët kïë vúái quy mö, cöng suêët lúán hún (sûãduång àöång cú dêìu), chiïëc maáy naây coá thïísûã duång àïí huát buåi raác trïn àûúâng, àùåc biïåtlaâ doåc 2 bïn con lûún trïn Quöëc löå 1 A haycaác trïn tuyïën àûúâng nöåi ö, nöåi thõ rêët hiïåuquaã do vûâa àaãm baão vïå sinh möi trûúâng,taåo veã myä quan, vûâa giuáp tiïët kiïåm àaáng kïíchi phñ thuï mûúán nhên cöng.

TOAÃN NGUYÏÎN

Anh Hûáng cuâng saáng chïë cuãa mònh

Maáy thu gom luáa àöí àa nùng

Nhúâ khñ hêåu, thöínhûúäng thñch húåp, xaä VaånPhuá, huyïån Vaån Ninh(Khaánh Hoâa) coá nhiïìu chênàêët chuyïín àöíi tûâ àêët luáasang cêy bùæp, àêåu xanh,àêåu phuång coá hiïåu quaã.

Öng Àinh Vùn Hiïåp,Chuã tõch Höåi Nöng dên xaäVaån Phuá cho biïët, do thúâitiïët nùæng haån, vuå àöng xuên2014 - 2015, baâ con àaätröìng 30ha àêåu phuång, 10habùæp trïn àêët luáa. Tuy nhiïn,vuå heâ thu 2015 do khoá khùnvïì nûúác quaá lúán, nïn diïåntñch chuyïín àöíi khöngnhiïìu. Vò vêåy, höåi àaä khuyïënkhñch baâ con nhên röång saãnxuêët bùæp lai trong thúâi giantúái. Hiïån bùæp àûúåc gêìn 60ngaây tuöíi, sinh trûúãng vaâphaát triïín töët, hûáa heån nhiïìuûu thïë so vúái bùæp àöëi chûáng.

Öng Trêìn Vùn Truác úãthön Tên Phuá cho biïët, trongtònh hònh haån haán cùngthùèng nhû nùm nay thò viïåcchuyïín àöíi cêy tröìng laâ rêëtcêìn thiïët. Mêëy nùm nay vuånaâo öng cuäng daânh 0,5 -1ha àêët luáa 1 vuå hoùåc vuângcoá nguy cú thiïëu nûúác cuãagia àònh àïí tröìng bùæp lai.Theo öng Truác, bùæp lai rêëtdïî tröìng, chùm soác, àùåc biïåtcêìn ñt nûúác tûúái, thñch húåpcho viïåc chuyïín àöíi cêytröìng muâa haån, saãn phêímlaâm ra cuäng dïî tiïu thuå. Bïncaånh cêy bùæp lai, lêu nay

àêåu phuång laâ cêy tröìng caånphaát triïín maånh taåi Vaån Phuávúái diïån tñch lïn túái100ha/vuå.

Ngûúâi dên coá thoái quentröìng àêåu phuång hún nhûängcêy khaác búãi coá nhiïìu ûuàiïím. Öng Voä Kim Chêu,thön Tên Phuá, möåt ngûúâitröìng àêåu phuång coá thêmniïn cho biïët, so vúái tröìngluáa tröìng àêåu phuång khoeãhún, búãi àêåu phuång gêìn nhûkhöng phaãi phun thuöëc baãovïå thûåc vêåt, ñt sêu bïånh, chiphñ thêëp. Tuy nhiïn, khöngnïn tröìng àêåu phuång keáodaâi quaá nhiïìu nùm seä khiïëncêy nhiïîm sêu bïånh, nhêët laâbïånh chïët yïíu. Sau 3 nùmtröìng töët nhêët laâ chuyïínsang cêy khaác, sau àoá múáitröìng laåi.

“Qua nhiïìu nùm tröìngàêåu phuång töi thêëy cêy naâysûã duång lûúång nûúác ñt, thñchhúåp thúâi tiïët muâa haån, hiïåu

quaã kinh tïë gêëp 3 - 4 lêìn cêyluáa, 1ha coá thïí laäi 50 - 60triïåu àöìng, trong khi saãnxuêët luáa chó laäi khoaãng 15triïåu àöìng”, öng Chêu höì húãinoái. Cuäng theo öng Chêu,àiïìu lo lùæng nhêët khi canhtaác cêy àêåu phuång hiïån naytaåi àõa phûúng laâ thiïëu maáythu hoaåch. Thöng thûúângàïën vuå thu hoaåch baâ connhöí bùçng tay, laâm tùng chiphñ, khan hiïëm nhên cöng.

Theo haåch toaán chi phñthu hoaåch chiïëm túái 10%töíng thu trong trûúâng húåpnùng suêët àaåt 35 taå/ha; coânnïëu dûúái 30 taå/ha, coá thïíchiïëm túái 15 - 20% töíng thu.Baâ Dûúng Thõ Kim Thanh,Phoá Chuã tõch UBND xaä VaånPhuá cho biïët, do thiïëu nûúácnïn diïån tñch chuyïín àöíicoân haån chïë, chó khoaãng15ha, chuã yïëu laâ diïån tñchcêy àêåu phuång.

SYÄ NGUYÏN

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

12

Chuyïín àöíi cêy tröìng úã Vaån Phuá

Diïån tñch tröìng àêåu phuång úã Vaån Phuá chiïëm chuã yïëu


13

Hiïån nay, ngoaâi nguöìn vöën nhên dêntûå àêìu tû mua boâ giöëng, chñnh quyïìn,caác cêëp, ngaânh Soác Trùng àaä quan têmhöî trúå boâ cho nhûäng höå ngheâo, höå giaàònh chñnh saách, höå àöìng baâo dên töåcthiïíu söë nhû tùång boâ giöëng, höî trúå kyäthuêåt, gieo tinh nhên taåo cho boâ vaâ kiïímtra chùm soác sûác khoeã, höî trúå chuöìngtraåi theo mö hònh kïët húåp giaãm thiïíu önhiïîm möi trûúâng, sûã duång phên, chêëtthaãi cuãa boâ phuåc vuå tröìng troåt...

Nùçm trong àïì aán höî trúå phaát triïín àaânboâ sûäa cuãa tónh, Chi cuåc Phaát triïín nöngthön (thuöåc Súã Nöng nghiïåp & Phaát triïínnöng thön Soác Trùng) àaä töí chûác cêëp boâgiöëng sinh saãn cho caác höå dên taåi xaä GiaHoâa 2, huyïån Myä Xuyïn. Caác höå sau khiböëc thùm nhêån boâ, coá 14 con boâ caái àaäàûúåc giao cho 14 höå thuöåc diïån cêån ngheâovaâ ngheâo cuãa xaä Gia Hoâa 2. Möîi con boâ trõgiaá 14 triïåu àöìng; trong àoá möîi höå àûúåc höîtrúå 5 triïåu àöìng/con, ngûúâi dên àöëi ûáng 9triïåu àöìng coân laåi tûâ vöën vay ûu àaäi cuãaNgên haâng Chñnh saách xaä höåi.

Laänh àaåo xaä Gia Hoâa 2 cho biïët, viïåchöî trúå boâ caái sinh saãn nhùçm muåc àñch giuápcaác höå khoá khùn vïì kinh tïë coá thïí phaáttriïín àaân boâ àïí coá àiïìu kiïån thoaát ngheâobïìn vûäng hún. Theo Chi Cuåc Phaát triïínnöng thön, trong thúâi gian túái, Chi cuåc seätiïëp tuåc cêëp boâ giöëng cho möåt söë höå coáhoaân caãnh kinh tïë khoá khùn trïn àõa baân xaäGia Hoâa 1 vaâ Hoâa Tuá 2 (Myä Xuyïn).

Àïí àïì aán chùn nuöi boâ sûäa thaânh cöngtheo hûúáng bïìn vûäng, tónh Soác Trùng àaäcoá giaãi phaáp àïí coá diïån tñch tröìng coã húåplyá, àaãm baão nguöìn thûác ùn cho boâ vaâ liïnkïët vúái caác doanh nghiïåp tòm àêìu ra tiïuthuå sûäa cho nöng dên. Theo laänh àaåo Súã

Nöng nghiïåp & Phaát triïín nöng thön SoácTrùng, diïån tñch tröìng coã trong tûúng lai seätùng theo kïë hoaåch phaát triïín àaân boâ sûäacuãa tónh, trung bònh 12 - 13 con boâ sûäaphaãi coá 1ha àêët tröìng coã. Chuã trûúng cuãatónh laâ chuyïín möåt phêìn àêët tröìng luáa vaâtêån duång nhûäng diïån tñch àêët keám hiïåu quaãàöëi vúái cêy tröìng khaác àïí tröìng coã phuåc vuånguöìn thûác ùn cho àaân boâ.

Bûúác àêìu, phong traâo chùn nuöi boâ sûäataåi Soác Trùng cho thêëy hiïåu quaã khaá cao,nhiïìu höå nhúâ chùn nuöi boâ sûäa àaä thoaátngheâo, àùåc biïåt phong traâo nuöi boâ sûäaphaát triïín maånh úã vuâng àöìng baâo KhmerSoác Trùng. Coá höå chó vúái möåt con boâ chosûäa nhûng möîi ngaây tûâ 10 - 15 lñt sûäa, saukhi trûâ chi phñ coân laäi trïn 100.000à/ngaây.Àêy laâ mûác thu nhêåp khaá cao úã nöng thön;thêåm chñ, khöng ñt höå tûâ 1 àïën 2 con boâgiöëng höî trúå ban àêìu àaä vûúåt khoá vûún lïn,múã röång tùng àaân lïn caã chuåc con nïn àúâisöëng trúã nïn khaá giaã.

NAM PHAN

SOÁC TRÙNG:

Cung cêëp boâ giöëng sinh saãn cho höå ngheâo

Chùm soác àaân boâ sûäa sinh saãn


14

Tiïìn Haãi cuäng laâ núi àêìu tiïn úã Thaái Bònhxuêët hiïån nhûäng trang traåi nuöi ngao giöëngtheo phûúng phaáp nhên taåo. Vöën àêìu tû banàêìu ñt nhêët cuãa möåt höå nuöi ngao giöëngkhoaãng 5 tyã àöìng. Ngao giöëng thûúâng àûúåcûúng nuöi trong caác àêìm nûúác mùån lúå àïënkhi àaåt cúä ngao cuác (500 - 800 con/kg) múáiàûa ra nuöi ngoaâi baäi triïìu.

Tûâ nùm 2011, UBND tónh Thaái Bònh àaäphï duyïåt quy hoaåch töíng thïí phaát triïín nuöingao vuâng ven biïín cuãa tónh giai àoaån 2011- 2015, têìm nhòn 2020. Vò thïë, têët caã caác baäitriïìu nuöi ngao àïìu phaãi nùçm trong vuâng quyhoaåch. Hêìu hïët caác baäi nuöi ngao úã Tiïìn Haãiröång tûâ 1 - 2ha.

Sau möîi chu kyâ nuöi, vaâo luác thuãy triïìuruát, ngûúâi nuöi phaãi vïå sinh mùåt baäi, sûã duångmaáy, caây lêåt baäi nuöi, kïët húåp boán vöi vaâ sanbùçng mùåt baäi trûúác khi thuãy triïìu lïn. Hoå vêylûúái cao khoaãng 1m quanh baäi nuöi àïí traánhngao di chuyïín ra ngoaâi vaâ ngùn ngûâa àõchhaåi xêm nhêåp.

Ngao àûúåc thaã nuöi quanh nùm nhûngtêåp trung vaâo 2 àúåt, thaáng 4 - 5 vaâ thaáng 9 -10 dûúng lõch. Ngû dên thaã giöëng luác saángsúám hoùåc chiïìu maát, khi nûúác thuãy triïìu àanglïn. Giöëng nuöi chuã yïëu laâ ngao trùæng mua tûâcaác tónh phña Nam. Ngao khöng phaãi cho ùn,chó cêìn ngûúâi nuöi thûúâng xuyïn thùm baäi,bùæt àõch haåi nhû cua, öëc… vaâ kiïím tra nhûängyïëu töë aãnh hûúãng àïën ngao nhû nhiïåt àöå, àöåmùån, soáng gioá...

Ngoaâi ra, vò mêåt àöå nuöi cao, caác höå nuöiúã Tiïìn Haãi thûúâng phaãi suåc caát àïí taåo sûåthöng thoaáng hoùåc vaäi thïm caát múái vaâo baäinuöi àïí taåo thïm nguöìn thûác ùn múái chongao. Baâ con núi àêy thûúâng nuöi ngao trong1 nùm rûúäi àïën 2 nùm, khi ngao àaåt kñch cúä50 - 60 con/kg thò thu hoaåch.

Theo caác höå nuöi núi àêy, 1ha nuöi ngaocho doanh thu khoaãng 1 tyã àöìng, trong àoá chiphñ chûâng 500 triïåu àöìng, thu laäi khoaãng 400- 500 triïåu àöìng. Tuy nhiïn, hiïån nay giaángao giaãm maånh. Ngao thõt baán taåi baäi nhûängngaây naây chó chûâng 10.000 - 14.000à/kg. Bïncaånh àoá, hiïån tûúång ngao chïët haâng loaåt diïînra ngaây caâng nhiïìu.

Caách àêy möåt nùm, haâng nghòn ha ngaocuãa Tiïìn Haãi bõ chïët trùæng xoáa caác baäi triïìu.Nhiïìu höå nuöi mêët trùæng caã tyã àöìng chó saumöåt àïm. Cú quan chûác nùng lyá giaãi, ngaochïët haâng loaåt do söëc àöå mùån cao vaâ mêåt àöånuöi quaá cao so vúái quy àõnh: Trung bònh 500- 600 con/m2, coá nhûäng höå thaã nuöi túái hún1.000 con/m2, trong khi mêåt àöå khuyïën caáocao nhêët laâ 350 con/m2. Coân theo nhiïìungûúâi dên, ngao chïët nhiïìu do nguöìn nûúác bõö nhiïîm.

Nguöìn con giöëng cuäng àang laâ möåt khoákhùn cuãa vûåa ngao Tiïìn Haãi. Hiïån nguöìngiöëng trong tûå nhiïn àaä caån kiïåt, söë giöëng saãnxuêët taåi chöî khöng àuã cung cêëp, caác höå nuöiphaãi nhêåp vïì tûâ caác tónh miïìn Nam, miïìnTrung, tûâ Trung Quöëc qua con àûúâng tiïíungaåch. Vò thïë, chêët lûúång ngao giöëng khoáàûúåc kiïím soaát. NAM PHAN

Vûåa ngao Thaái Bònh gùåp khoá

AÃnh minh hoåa

Theo tñnh toaán cuãa ngaânh nöngnghiïåp, bònh quên 1 têën luáa thûúngphêím seä coá khoaãng 500kg rúm vung vaäitrïn mùåt ruöång.

Nïëu nhaâ nöng gom rúm laåi àïí tröìngnêëm rúm thò lúåi nhuêån tùng thïm khoaãng 5triïåu àöìng/ha/vuå rúm. Àïí phaát huy giaá trõcuãa rúm, giuáp nhaâ nöng tùng thu nhêåp trïnmöåt àún võ diïån tñch, Chuã tõch UBND tónhVônh Long Nguyïîn Vùn Quang àaä phïduyïåt “Dûå aán höî trúå maáy thu rúm vaâ thûåchiïån mö hònh saãn xuêët nêëm rúm theo tiïuchuêín an toaân thûåc phêím cho nöng dên tûânay àïën 2017” vúái töíng kinh phñ thûåc hiïångêìn 4,5 tyã àöìng.

Dûå aán seä àêìu tû 7 maáy thu rúm àïí tröìngnêëm rúm theo hûúáng têåp trung taåi caác huyïåncoá diïån tñch tröìng luáa lúán laâ Tam Bònh, VuängLiïm, Traâ Ön vaâ Long Höì. Àûa cöng nghïåcao vaâo quy trònh saãn xuêët seä tùng nùngsuêët, haå giaá thaânh àïí àaåt giaá trõ kinh tïë caonhêët, baão vïå möi trûúâng, giaãm phaát thaãi khñnhaâ kñnh. Dûå aán laâ möåt trong nhûäng giaãiphaáp goáp phêìn thûåc hiïån Àïì aán taái cú cêëungaânh nöng nghiïåp theo hûúáng nêng caogiaá trõ, hiïåu quaã vaâ phaát triïín bïìn vûänggiai àoaån 2014 - 2020.

Mö hònh tröìng nêëm rúmàûúåc triïín khai thûåc hiïånúã caác huyïån Traâ Ön,Tam Bònh, Vuäng Liïm,Mang Thñt, Long Höìvaâ thõ xaä Bònh Minh.Theo àoá, seä thûåchiïån 12 mö hònh saãnxuêët nêëm rúm truyïìnthöëng vúái 240ha rúmnguyïn liïåu vaâ 100 möhònh tröìng nêëm rúmtrong nhaâ. Song song àoá

laâ tû vêën höî trúå thaânh lêåp 4 töí húåp taác, súchïë nêëm rúm vaâ hûúáng àïën hònh thaânhlaâng nghïì tröìng nêëm rúm têåp trung.

Dûå aán àûúåc thûåc hiïån theo phûúng thûácxaä höåi hoáa, trong àoá Nhaâ nûúác höî trúå 30%chi phñ mua maáy thu rúm, nhûng khöngquaá 60 triïåu àöìng/maáy cho nhûäng höå dênàuã àiïìu kiïån tham gia dûå aán. Mö hònh nêëmrúm truyïìn thöëng aáp duång caác tiïën böå kyäthuêåt múái thò àûúåc höî trúå 100% chi phñ meogiöëng, 30% chi phñ vêåt tû thiïët yïëu cho höåtham gia dûå aán.

Bònh quên, 1.000m2 àêët tröìng luáa seägom àûúåc lûúång rúm àuã tröìng 20m doângnêëm. 1m doâng nêëm thu trïn 1kg, vúái giaábaán bònh quên khoaãng 40.000à/kg, saukhi trûâ chi phñ thu laäi trïn 30.000à/kg.Tñnh bònh quên, 1ha àêët tröìng luáa têånduång nguöìn rúm tröìng nêëm rúm nhaânöng tùng thïm lúåi nhuêån khoaãng 5 triïåuàöìng/ha/vuå rúm.

Mö hònh ûáng duång cöng nghïå cao saãnxuêët nêëm rúm trong nhaâ, traåi àûúåc höî trúå30% töíng kinh phñ thûåc hiïån, nhûng khöngquaá 200 triïåu àöìng/mö hònh. Bïn caånh àoá,nhaâ nûúác cuäng höî trúå 100% chi phñ têåp

huêën chuyïín giao khoa hoåc kyä thuêåtcho nöng dên vuâng dûå aán thûåc

hiïån caác mö hònh. Höî trúå100% chi phñ töí chûác höåi

thaão àêìu búâ, àaánh giaákïët quaã, chia seã, hoåctêåp trao àöíi kinhnghiïåm vaâ nhênröång mö hònh.

MINH NGOÅC

Mö hònh saãn xuêëtnêëm rúm àûúåc

ûáng duång caác kyä thuêåttiïn tiïën


15

Höî trúå maáy thu rúm cho nöng dên

Nuöi heo kïët húåp xûã lyá chêët thaãibùçng hêìm uã khñ sinh hoåc biogas laâ möhònh khöng múái, nhûng ngûúâi dên vuângven biïín huyïån Àöng Haãi, Baåc Liïu aápduång rêët thaânh cöng.

Mö hònh naây àûúåc khùèng àõnh laâ hûúángsaãn xuêët bïìn vûäng, goáp phêìn laâm öín àõnhsinh thaái, haån chïë ö nhiïîm möi trûúâng tûâchêët thaãi chùn nuöi, giaãm cöng lao àöång,giaãm chi phñ sinh hoaåt, tùng thïm thu nhêåp.

Gia àònh chõ Ngö Diïåu Ngoan úã êëpQuyïët Chiïën, xaä Àõnh Thaânh A bùæt àêìuthûåc hiïån hïå thöëng xûã lyá chêët thaãi bùçnghêìm khñ sinh hoåc (biogas) gêìn 2 nùm, vúáithïí tñch 8m3, bùçng bï töng, töíng chi phñ 7triïåu àöìng. Vúái quy mö 100m2 chuöìng traåi,nuöi 8 heo naái, 1 heo noåc haâng nùm xuêëtchuöìng gêìn 2 lûáa heo con, khoaãng 100con heo giöëng, giaá baán 100.000à/kg, saukhi trûâ chi phñ lúåi nhuêån gêìn 90 triïåu àöìng.

Chõ Ngoan cho biïët, trûúác àêy chûa xêyhêìm biogas viïåc xûã lyá chêët thaãi rêët khoá khùnnhêët laâ vaâo muâa khö phaãi xuác phên àemphúi cho giaãm búát muâi höi, töën nhiïìu cönglao àöång. Tûâ ngaây coá hïå thöëng biogas àïënnay möîi ngaây chó vïå sinh chuöìng 2 lêìn laâkhöng coân muâi höi nhû trûúác.

Anh Nguyïîn Minh Vûúng úã êëp 1, xaä AnTraåch A coá 5 nùm nuöi heo thûúng phêímvaâ trïn 2 nùm xûã lyá chêët thaãi bùçng hêìm bio-gas, vúái quy mö 17 con, möîi nùm xuêëtàûúåc 3 lûáa, khoaãng 5 têën heo húi, trûâ chiphñ lúåi 40 - 50 triïåu àöìng.

Anh Vûúng chia seã: “Chó cêìn duy tròtrong chuöìng coân 2 con heo laâ àuã khñ gascho sinh hoaåt, möi trûúâng cuäng àûúåc àaãmbaão. Tûâ 2 nùm nay khöng phiïìn haâ àïën baâcon xung quanh. Nuöi heo thõt thò cöngchùm soác àún giaãn hún nuöi heo naái, lúåinhuêån cuäng thêëp hún, nùm nay töi nuöi 3

con naái cho sinh saãn lêëy heo con nuöi heothõt thò hiïåu quaã cao hún”.

Öng Lï Hoaâng Vùn, Phoá Chuã tõch HöåiNöng dên huyïån Àöng Haãi nhêån àõnh, möhònh chùn nuöi heo kïët húåp xûã kyá chêët thaãibùçng hêìm uã biogas rêët hiïåu quaã vïì kinh tïëvaâ xaä höåi, cêìn àûúåc nhên röång trong nhûängnùm tiïëp theo, àaáp ûáng möåt trong nhûängtiïu chñ xêy dûång nöng thön múái.

Theo TS Nguyïîn Xuên Khoa, Giaámàöëc Trung têm Khuyïën nöng - Khuyïën ngûBaåc Liïu, àïí sûã duång hêìm uã biogas àûúåclêu daâi vaâ hiïåu quaã cêìn lûu yá: Ngûúâi chùnnuöi phaãi theo doäi hïå thöëng hêìm àaãm baãolûúång nûúác vûâa phaãi, hïå thöëng vö phên vaâthoaát nûúác phaãi luön thöng suöët; Hïå thöëngdêîn gas khöng bõ ngheåt do nûúác àoáng vaâ 2- 3 nùm múã nùæp hêìm lêëy xaác phên ûá àoångàïí thïí tñch chûáa phên vaâ khñ àûúåc nhiïìuhún; Khöng cho caác loaåi dêìu múä, chêëtmùån, caác chêët àöåc haåi vaâo hêìm àïí hïåthöëng vi sinh hoaåt àöång töët thò gas múáinhiïìu, khöng duâng lûãa àïí kiïím tra khi thêëycoá muâi höi cuãa gas roâ ró. Phaãi sûã duång nûúácxaâ böng (xaâ phoâng) àïí kiïím tra, àaãm baãoan toaân chaáy nöí. TOAÃN NGUYÏÎN


16

Nuöi heo kïët húåp hêìm uã khñ sinh hoåc

Àaân heo nhaâ chõ Ngoan àûúåc nuöi kïët húåphêìm uã biogas


17

Thanh long àöí bïånh àöëm nêuTûâ àêìu muâa mûa àïën nay, nhaâ

vûúân tröìng thanh long úã Tiïìn Giangàang àöëi mùåt vúái bïånh àöëm nêu (àöëmtrùæng) taái buâng phaát vaâ lêy lan nhanhtrïn diïån röång.

Öng Àùång Hoaâng Minh, Trûúãng êëpQuang Ninh, xaä Quún Long (huyïån ChúåGaåo) àaä 20 nùm canh taác 8.000m2 thanhlong cho biïët: “Hai nùm qua cûá àïën muâamûa laâ bïånh àöëm nêu lêy lan nhanh. Khicêy nhuá chöìi non laâ bõ nhiïîm bïånh. Nhûängbeå bõ nhiïîm nïëu giûä laåi vêîn phaát triïín nhûngàöëm nêu phaát triïín thaânh vïåt lúán vaâ lêyxuöëng traái. Vûúân thanh long cuãa töi àang bõnhiïîm bïånh vúái tyã lïå tûâ 30% trúã lïn, laâm töínthêët kinh tïë cuãa nhaâ vûúân khoaãng 30%. Töitöën khaá nhiïìu tiïìn àïí mua thuöëc phoâng trõbïånh nhûng vêîn khöng àaåt hiïåu quaã”.

Öng Àinh Tiïíu Bònh canh taác 2ha thanhlong noái: “Muâa mûa khöng cêìn chong àeâncêy cuäng ra hoa nïn chi phñ saãn xuêët rêëtthêëp, nùng suêët gêëp 2 lêìn muâa nghõch. Giaábaán khöng cao so vúái vuå nghõch nhûng saukhi trûâ chi phñ nhaâ vûúân vêîn coân laäi2.000à/kg. Thïë nhûng, hai nùm qua, saãnxuêët thanh long trong muâa mûa chó àuã chiphñ àêìu tû laåi àúåt sau vò bïånh àöëm nêuhoaânh haânh. Vúái 2ha thanh long möîi nùmtöën gêìn 100 triïåu àöìng mua thuöëc phoângngûâa vaâ trõ bïånh àöëm nêu nhûng vêîn khöngàaåt hiïåu quaã cao. Nhaâ vûúân giaãm thu nhêåptûâ 30 - 50%, thêåm chñ thêët thu 100%”.

Öng Minh cho hay, àaä coá nhiïìu nhaâkhoa hoåc vïì àõa phûúng lêëy mêîu nghiïncûáu nhûng àïën nay vêîn chûa coá giaãi phaáphûäu hiïåu phoâng trõ bïånh. Quy trònh quaãn lyátöíng húåp sêu bïånh haåi chó hiïåu quaã trongmuâa khö, coân muâa mûa khöng àaåt hiïåuquaã cao. Nhaâ vûúân àang rêët mong súám tòm

ra giaãi phaáp töët nhêët nhùçm vûúåt qua àaåidõch naây.

Cuäng theo öng Minh, xaä Quún Long coákhoaãng 904ha thanh long chiïëm 90% diïåntñch àêët nöng nghiïåp. Thanh long àaä giuápcho baâ con xoáa àoái, giaãm ngheâo, vûún lïnlaâm giaâu. Àiïín hònh nhû êëp Quang Ninh coá230 höå tröìng thanh long chuyïn canh trïn134ha. Sau nhiïìu nùm chuyïín àöíi àïën naytoaân êëp chó coân 6 höå ngheâo. Song hiïån taåinhaâ vûúân àang rêët súå bïånh àöëm nêuhoaânh haânh seä lêm caãnh taái ngheâo.

Chi cuåc Baão vïå thûåc vêåt tónh TiïìnGiang cho biïët, toaân tónh hiïån coá khoaãng4.200ha thanh long, trong àoá coá 3.681hathanh long ruöåt trùæng, coân laåi ruöåt àoã vaâtñm. Bïånh àöëm nêu trïn cêy thanh longxuêët hiïån tûâ nùm 2011 àïën nay vaâ lêy lannhanh trong muâa mûa. Àïën thúâi àiïím naây,chûa coá thuöëc àùåc trõ bïånh nïn ngaânh baãovïå thûåc vêåt tónh chó khuyïën caáo nhaâ vûúânvïå sinh vûúân tröìng, haån chïë duâng phên gaâ,cùæt tóa vaâ thu gom caânh bïånh tiïu huãy…Coân giaãi phaáp cùn cú thò àang chúâ caác nhaâkhoa hoåc vaâo cuöåc quyïët liïåt giuáp dên.

NT

Bïånh àöëm nêu àang lêy lan nhanh


18

Viïån Khoa hoåc Nöng Nghiïåp ViïåtNam vûâa töí chûác tham quan ruöång ngökhaáng sêu vaâ chöëng chõu thuöëc trûâ coãcuãa Cöng ty Dekalb Viïåt Nam (thuöåc Têåpàoaân Monsanto) trong khuön khöíchûúng trònh “ÛÁng duång vaâ Phaát triïínNgö biïën àöíi gien úã Viïåt Nam”. Ghi nhêånthûåc tïë cho thêëy, sûå phêën khúãi cuãa nöngdên taåi “thuã phuã tröìng ngö” cuãa ViïåtNam trûúác nhûäng hiïåu quaã bûúác àêìu tûâgiöëng ngö khaáng sêu vaâ thuöëc trûâ coã.

Ngaây 30/8/2015, gêìn 200 àaåi biïíu chñnhquyïìn, chuyïn gia àêìu ngaânh cuâng baáo chñvaâ nöng dên àõa phûúng àaä tham quanruöång ngö khaáng sêu vaâ chöëng chõu thuöëctrûâ coã cuãa Cöng ty Dekalb Viïåt Nam (thuöåcTêåp àoaân Monsanto) trong khuön khöíchûúng trònh “ÛÁng duång vaâ Phaát triïín Ngöbiïën àöíi gien úã Viïåt Nam” do Viïån Khoa hoåcNöng Nghiïåp Viïåt Nam töí chûác.

Troâ chuyïån vúái àoaân khaão saát, öngPhan Vùn Chuyïín, möåt nöng dên thuöåctiïíu khu 12, Tên Lêåp, Möåc Chêu (Sún La)haâo hûáng chia seã niïìm vui taåi ruöångngö thûã nghiïåm giöëng DK6919S xanh töët, traái àïìu tùmtùæp: “Khi tröìng thûã vaâ àöëichûáng vúái giöëng thûúâng,töi vaâ baâ con trong khuthêëy giöëng ngö cuãaDekalb coá thïm cöngnghïå khaáng sêu vaâchöëng chõu thuöëc trûâcoã giuáp giaãm hùèn tiïìnthuï vaâ cöng lao àöångtrong khi nùng suêët tùngtûâ 10,1 têën haåt tûúi/ halïn àïën 12,5 têën haåt tûúi/ha. Ngö thûúng phêím cuãa töi

àúåt naây àeåp vaâ chêët lûúång cao hún, giaá thumua cuäng seä cao hún. Maâ àûúåc giaá, àûúåcmuâa thò töi tin chùæc nöng dên ai cuäng muöën.Töi vaâ xoám laâng mong coá nhiïìu giöëng múáitöët nhû DK 6919S àïí chuáng töi coá thïí nêngcao nùng suêët, cho cuöåc söëng cuãa gia àònhvúå con caãi thiïån hún”.

Öng Ma Quang Trung, Cuåc trûúãng CuåcTröìng troåt thuöåc Böå Nöng nghiïåp & Phaáttriïín Nöng thön chia seã: “Qua saãn xuêët thûãvaâ mö hònh trònh diïîn, caác giöëng ngöchuyïín gien coá thïí thêëy àûúåc hai taác duångroä rïåt: cöng trûâ coã cho ngö giaãm ài, khaãnùng khaáng sêu tùng giuáp cho cêy tùngtrûúãng töët hún, giaãm chi phñ vaâ cöng phunthuöëc trûâ sêu. Àùåc biïåt, möîi ha cuãa ngöchuyïín gien so vúái ngö thûúâng àem laåi lúåinhuêån cao hún cho nöng dên laâ tñn hiïåu töëtàïí nöng dên coá thïí aáp duång mö hònh naâytrong thúâi gian túái.”

Theo öng Nguyïîn Höìng Chñnh, Giaámàöëc marketing Cöng ty Dekalb Viïåt Nam,haåt giöëng töët ngaây caâng trúã nïn quan troångtrong caãi tiïën kyä thuêåt canh taác giuáp giaãm

chi phñ, tùng nùng suêët thûåc thu,vaâ viïåc tñch húåp cöng nghïå

sinh hoåc hiïån àaåi vaâo haåtgiöëng àaä thûåc hiïån

àûúåc muåc tiïu àoá.Dekalb Viïåt Namcam kïët seä tiïëp tuåchöî trúå chuyïín giaokyä thuêåt vaâ cungcêëp giöëng ngö àïínöng dên coá thïí caãi

thiïån thu hoaåch, giatùng thu nhêåp, vûäng

tin hún khi xêy dûång kïëhoaåch cho tûúng lai cuãa

gia àònh. VÊN ANH

Nöng dên Möåc Chêu phêën khúãi vúái ngö biïën àöíi gien

SÛÁC KHOEÃ

19

Cuâng ruát kinh nghiïåmBaâ Nguyïîn Thõ C (60 tuöíi úã Bùæc Giang)

àûúåc àûa àïën bïånh viïån Bïånh Nhiïåt àúáiT.Û trong tònh traång söëc nhiïîm truâng maáunguy kõch, hön mï, tiïn lûúång xêëu. Do tònhhònh bïånh nhên quaá nùång vaâ tiïn lûúångxêëu nïn gia àònh bïånh nhên àaä xin chobïånh nhên vïì. Theo lúâi kïí, bïånh nhên coátiïìn sûã bïånh tiïíu àûúâng. Khoaãng möåt tuêìntrûúác khi nhêåp viïån, bïånh nhên bõ nöíinhoåt úã vuâng möng vaâ àaä tûå nùånkhi nhoåt chûa hònh thaânh muãkhiïën nhoåt sûng têëy lanröång, sau àoá bïånh nhênsöët cao liïn tuåc 3 ngaây röìinhanh choáng rúi vaâo tònhtraång hön mï vaâ àûúåcàûa ài cêëp cûáu taåi Bïånhviïån Viïåt Àûác. Kïët quaãchuåp CT scanner taåi àêyphaát hiïån nhiïìu öí töín thûúng úã

gan, laách, naäo vaâ àûúåc chuyïín sang Bïånhviïån Bïånh Nhiïåt àúái T.Û.

Lúâi baân: Àêy laâ trûúâng húåp nhiïîmtruâng maáu do tûå yá chñch, nùån muån non.Thêåm chñ àaä coá trûúâng húåp tûã vong vò aápxe, nhiïîm truâng maáu khöng àûúåc àiïìu trõkõp thúâi. Nguyïn nhên laâ do caác muån nhoåtthûúâng do tuå cêìu gêy ra. Vò vêåy, baâ conphaãi thêån troång vúái nhûäng muån nhoåt, àùåc

biïåt vuâng muäi, miïång thûúâng àûúåcgoåi laâ àinh rêu, khöng àûúåc tûå yá

nùån muån non. Nïëu bõ muån nhoåtto, úã nhûäng võ trñ nguy hiïímhay sûng têëy keáo daâi nïn àiàïën caác cú súã y tïë khaám àïíàûúåc baác sô chó àõnh thuöëckhaáng sinh phuâ húåp vaâ chñch

raåch dêîn lûu àuáng thúâi àiïím.BS NGUYÏÎN VUÄ

(Bïånh viïån Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

Söëc nhiïîm truâng vò nùån nhoåt vuâng möng

Cuå Nguyïîn Vùn M. (74 tuöíi úã VônhLong) àïën viïån khaám trong tònh traång baânchên bõ lúã vaâ àau nhûác dûä döåi. Sau khi laâmcaác xeát nghiïåm àaánh giaá, caác baác sô xaácàõnh: Bïånh nhên bõ hoaåi tûã baân chên phaãido thiïëu maáu baán cêëp, viïm tùæc maåch maåntñnh 2 chên. Kïët quaã chuåp CT maåch maáuphaát hiïån àöång maåch àuâi 2 bïn cuãa bïånhnhên bõ tùæc hoaân toaân, cùèng baân chên 2bïn chó àûúåc tûúái maáu nhúâ vaâo caác nhaánhnöëi baâng hïå, chên phaãi thiïëu maáu nùång nïìhún nïn baân chên àaä coá dêëu hiïåu hoaåi tûã.Bïånh nhên àûúåc chó àõnh phêîu thuêåt bùæccêìu àöång maåch àuâi - kheo bïn phaãi bùçngmaãnh gheáp tônh maåch hiïín lúán tûå thên,traánh viïåc cùæt cuåt chên cho bïånh nhên. Sau

phêîu thuêåt, baân chên cuãa bïånh nhên àaä êëmlïn, maåch cöí chên àaä coá laåi, caác chöî hoaåitûã coá dêëu hiïåu phuåc höìi vaâ bïånh nhên hïëtàau nhûác hoaân toaân.

Lúâi baân: Heåp tùæc caác àöång maåch úã chênlaâ bïånh lyá rêët nguy hiïím, thûúâng biïíu hiïånbùçng dêëu hiïåu àau caách höìi (àau tùng khi àilaåi, ngöìi nghó àúä àau, ài laåi tiïëp tuåc àau). Bïånhnhên cêìn àûúåc chêín àoaán vaâ àiïìu trõ súám.Nïëu khöng àûúåc àiïìu trõ töët, bïnh nhên coá thïíhoaåi tûã chên vaâ buöåc phaãi cùæt cuåt (thûúâng laâphaãi cùæt cuåt chên àïën 1/3 dûúái àuâi). Vúái caácbiïíu hiïån nhû chên laånh, àau liïn tuåc vaâ lúã loeátúã keä vaâ goát chên thò nïn àïën viïån khaám àïí cúhöåi àiïìu trõ àûúåc töët hún. BS NGUYÏÎN VUÄ


Hoaåi tûã chên do viïm tùæc maåch

SÛÁC KHOEÃ

20

Cuâng ruát kinh nghiïåm

Do nhêìm tûúãng goái böåt thöng cöëng laâàûúâng, 4 treã mêìm non úã Hûng Yïn àaä boác ravaâ cuâng nhau ùn. Ngay sau ùn, caác con coábiïíu hiïån khoá chõu, nön, quêëy khoác, chaãynhiïìu nûúác daäi nïn àaä àûúåc àûa ài cêëp cûáutaåi bïånh viïån tónh, sau àoá chuyïín lïn Bïånhviïån Nhi T.Û. Trong 4 chaáu nhêåp viïån,trûúâng húåp nùång nhêët laâ bïånh nhi N.C.H. (5tuöíi) vúái biïíu hiïån söët cao, möi tñm, loeát sêuvuâng miïång vaâ haå hoång, keâm theo nhiïîmtruâng, àau buång, khöng nuöët àûúåc. Ba trûúânghúåp coân laåi töín thûúng nheå hún, àaä àûúåc raviïån, àiïìu trõ taåi nhaâ. Hiïån taåi caác baác sô chóàaánh giaá àûúåc töín thûúng úãmiïång, hoång cuãa bïånhnhên, chûá chûa thïí àaánhgiaá àûúåc caác töín thûúng úãthûåc quaãn, daå daây... do phaãichúâ bïånh nhên àúä loeát, àúänhiïîm truâng úã miïång hoångmúái coá thïí gêy mï tiïën haânhnöåi soi tòm caác töín thûúngsêu möåt caách chñnh xaác.

Lúâi baân: Caác ca ngöå àöåc caác chêët têíyrûãa, ùn moân thûúâng gùåp úã treã em. Àïíphoâng nguy cú ngöå àöåc naây, cêìn àïí caáchoáa chêët khöng trong têìm vúái cuãa treã,khöng àïí hoáa chêët trong caác chai loå àûångthûåc phêím thöng thûúâng. Khi khöng maytreã ùn, nuöët, uöëng phaãi caác hoáa chêët coátñnh ùn moân thò viïåc àêìu tiïn laâ cêìn xûã lyában àêìu súám àïí traánh töín thûúng sêu. Xûãtrñ ban àêìu töët nhêët laâ cho treã duâng nûúácmuöëi loaäng suác miïång, nïëu treã nhoã thò laurûãa miïång. Lau rûãa nhiïìu laâm nöìng àöå axitthêëp ài taåi chöî, traánh töín thûúng lan röång

vaâ sêu hún úã niïmmaåc miïång. Sau súcûáu, cêìn àûa treãàïën cú súã y tïë àïítiïëp tuåc àûúåc cêëpcûáu, giaãi àöåc.

BS NGUYÏÎN VUÄ(Bïånh viïån Àaåi hoåc

Y Haâ Nöåi)

Treã nhêìm böåt thöng cöëng laâ àûúâng

Àang nùçm chúi möåt mònh trïn giûúâng,chaáu Duäng (5 tuöíi, úã Vônh Phuác) bêët ngúâ bõcon choá nhoã múái 2 thaáng tuöíi lao lïn cùænvaâo “cuãa quyá”. Meå chaáu nghe thêëy conkhoác vöåi chaåy vaâo, thêëy caãnh tûúång haäihuâng trïn liïìn ra sûác keáo con choá ra,khöng ngúâ noá caâng nhay nghiïën maånhquyïët khöng buöng khiïën böå phêån sinh duåccuãa chaáu Duäng gêìn nhû àûát rúâi. Treã àûúåcchuyïín vaâo Khoa Cêëp cûáu, Bïånh viïån NhiT.Û, sau khi àûúåc sú cûáu cêìm maáu taåmthúâi vïët thûúng taåi bïånh viïån huyïån. Dochaáu beá àûúåc chuyïín túái bïånh viïån NhiTrung ûúng quaá muöån (12 tiïëng sau töínthûúng) nïn khöng thïí nöëi laåi dûúng vêåt

cho treã. Caác baác sô àaä nöëi da niïåu àaåo, taåoàûúâng tiïíu cho bïånh nhi.

Lúâi baân: Àêy laâ sûå cöë hy hûäu vaâ vöcuâng àaáng tiïëc búãi chaáu Duäng sinh ra àaämùæc bïånh xûúng thuãy tinh, baåi naäo, rêët gêìyyïëu (5 tuöíi, nùång 6kg), haâng ngaây chó nùçmmöåt chöî nïn khöng coá khaã nùng khaáng cûåsûå têën cöng cuãa choá. Choá, meâo vöën laâ loaâivêåt cûng rêët gêìn guäi thên thiïët vúái nhiïìu giaàònh, tuy nhiïn caác bêåc phuå huynh cêìn cêíntroång trong quaá trònh chùm soác treã nhoã -àöëi tûúång chûa coá khaã nùng tûå vïå, traánh àïítreã tiïëp xuác gêìn vúái vêåt nuöi, àïì phoâng caáctai naån àaáng tiïëc xaãy ra. BS NGUYÏÎN VUÄ


Khöng àïí choá meâo gêìn guäi treã nhoã

SÛÁC KHOEÃ

21

Duâ khöng phaãi cao àiïím nhûng söëtreã mùæc ho gaâ thúâi gian naây tùng àöåtbiïën. Caác chuyïn gia cho rùçng, do têmlyá nhiïìu treã mùæc bïånh do cha meå lo ngaåisûã duång vùcxin Quinvaxem vaâ chúâvùcxin dõch vuå àang khan hiïëm nïn boãlúä lõch tiïm chuãng cuãa treã.

BS Nguyïîn Vùn Lêm, Trûúãng khoaTruyïìn nhiïîm, Bïånh viïån Nhi T.Û cho biïët,trûúác àêy, ho gaâ chó têåp trung úã muâa ÀöngXuên nhûng nùm nay keáo daâi chûa tûângthêëy. Àïën nay, söë bïånh nhi bõ ho gaâ nhêåpviïån vêîn liïn tuåc tùng vúái biïën chûáng phöíbiïën nhêët laâ viïm phöíi. Àaáng lo ngaåi laâ coánhiïìu treã dûúái 2 thaáng tuöíi, tûác laâ chûa àïëntuöíi tiïm phoâng àaä mùæc bïånh.

Lyá giaãi vïì viïåc treã chûa àïën tuöíi tiïmphoâng àaä mùæc ho gaâ, BS Nguyïîn Vùn Lêmcho hay, nïëu caác baâ meå àûúåc tiïm phoângvùcxin ho gaâ seä coá khaáng thïí truyïìn chocon. Tuy nhiïn, hiïån nay, do thoái quen cuãanhiïìu baâ meå cho con ùn sûäa ngoaâi vaâkhöng cho con buá sûäa meå nïn khöng thïítruyïìn khaáng thïí phoâng bïånh cho con.Hoùåc trûúác àêy, nïëu baâ meå chûa àûúåc tiïmphoâng ho gaâ thò con khöng coá khaáng thïí laâàiïìu àûúng nhiïn.

Theo BS Nguyïîn Vùn Lêm, úã lûáa tuöíinhoã, treã mùæc ho gaâ rêët dïî bõ chêín àoaánnhêìm sang bïånh khaác nïëu baác sô khöngchûáng kiïën àûúåc cún ho. Chûa kïí, nhiïìuöng böë baâ meå coá thoái quen cûá thêëy ho, söëtlaâ tûå yá mua khaáng sinh, khi khöng àúä múáiàïën gùåp baác sô, khiïën triïåu chûáng bõ thuyïngiaãm, chêín àoaán khoá khùn.

Viïåc àaánh giaá treã mùæc ho gaâ nùång haynheå phuå thuöåc rêët nhiïìu vaâo cún ho, mûácàöå tñm, têìn suêët caác cún ho. Ngoaâi ra, coáthïí àaánh giaá dûåa trïn xeát nghiïåm maáu, àùåcbiïåt cöng thûác maáu xem chó söë baåch cêìu.

Nïëu lûúång baåch cêìu cao àöåt biïën trïn5.000 thò biïíu hiïån treã rêët nùång.

TS Buâi Vuä Huy, Trûúãng khoa Nhi, Bïånhviïån Bïånh Nhiïåt àúái T.Û khuyïën caáo, caácbêåc cha meå nïn cho treã tiïm phoâng àêìy àuãvaâ àuáng lõch. Hiïån nay, vùcxin Quinvaxemphoâng 5 bïånh trong àoá coá ho gaâ, muäi 1tiïm luác treã 2 thaáng tuöíi, muäi 2 luác 3 thaángtuöíi vaâ muäi 3 luác 4 thaáng tuöíi. Vúái ho gaâ,treã caâng nhoã, nguy cú mùæc bïånh caâng cao.

Taåi caác bïånh viïån lúán, nùm nay, duâchûa ghi nhêån trûúâng húåp naâo tûã vong doho gaâ nhûng ghi nhêån nhiïìu treã bõ böåinhiïîm viïm phöíi, nhiïìu bïånh nhi coá luácngûâng thúã vò nhûäng cún ho dûä döåi, keáo daâi.Treã mùæc ho gaâ rêët dïî bõ chêín àoaán nhêìmsang bïånh khaác nïn thúâi gian àiïìu trõ khaálêu, nhiïìu trûúâng húåp phaãi nùçm viïån haângthaáng. Khi treã coá biïíu hiïån ho theo cún, hosùåc suåa tñm taái, xuêët tiïët àúâm daäi, nön trúádûä döåi nhûng sau cún ho treã gêìn nhû trúã laåibònh thûúâng thò cêìn nghô ngay àïën bïånh hogaâ, àûa treã àïën cú súã y tïë àïí àûúåc àiïìu trõkõp thúâi.

THUÂY LINH

Ngaåi tiïm chuãng, treã mùæc ho gaâ

AÃnh minh hoåa

SÛÁC KHOEÃ

22

Maãng baám rùng göìm caác böå phêånnhû maãng vi khuêín trïn rùng, cao rùngvaâ maãnh soãi vuån. Maãng baám rùng khöngnhûäng aãnh hûúãng àïën myä quan, maâ coângêy nïn viïm lúåi vaâ caác vêën àïì rùngmiïång khaác.

Àïí khûã maãng baám trïn rùng, baâ concoá thïí aáp duång möåt söë caách àún giaãn, dïîlaâm sau àêy.

Duâng chanh vaâ muöëi: Lêëy möåt vaâi gioåtnûúác cöët chanh vaâ thïm möåt ñt muöëi vaâo.Thoa höîn húåp naây lïn rùng ngaã maâu vaâ chaâxaát thêåt maånh trïn rùng vaâ nûúáu rùng. Àïíyïn trong möåt vaâi phuát vaâ sau àoá suác miïångsaåch vúái nûúác bònh thûúâng. Thûåc hiïånphûúng phaáp naây hai lêìn möîi ngaây trongkhoaãng hai tuêìn àïí coá thïí loaåi boã saåch caorùng vaâ nhûäng phêìn rùng ngaã maâu.

Baâ con coá thïí xay voã chanh thêåt nhoãsau àoá tröån àïìu vúái böåt núã vaâ muöëi tinh,cho thïm möåt thòa nûúác söi àïí nguöåi vaâohöîn húåp röìi tröån söåt sïåt vûâa phaãi. Duânghöîn húåp voã chanh, böåt núã vaâ muöëi àïí àaánhrùng sau khi àaánh rùng bùçng kem. Hoùåc coáthïí duâng thay kem àaánh rùng. Hoùåc aápduång caách àún giaãn hún laâ nhoã vaâi gioåtchanh tûúi vaâo miïëng böng, duâng miïëngböng thêëm chanh àoá àaánh nheå nhû maát-xarùng lúåi, nhûng cuäng khöng nïn maát-xa lêuquaá seä laâm töín thûúng lúåi.

Duâng taáo: Lûúång axit vaâ chêët xú trongtaáo seä giuáp loaåi boã nhûäng maãng baám trïnrùng, ngoaâi ra mùåt trong cuãa voã taáo chaâvaâo rùng trong voâng 5 phuát, rùng seä trùænghún rêët nhiïìu.

Duâng àûúâng nêu vaâ nûúác muöëi nhaåt:Lêëy möåt lûúång àûúâng nêu vûâa phaãi àùåt vaâomiïång, ngêåm khoaãng 15 phuát, àïí caã haâmrùng àïìu ngêm trong nûúác àûúâng, sau àoáduâng baân chaãi cûáng àaánh ài àaánh laåi 2 - 3

phuát, röìi duâng nûúác muöëi nhaåt àaánh rùng 1- 2 phuát. Möîi ngaây laâm 2 lêìn vaâo buöíi saángvaâ töëi. Caách laâm naây húi phûác taåp, thúâi gianthûåc hiïån lêu hún, nhûng laâm liïn tuåc trongkhoaãng 1 tuêìn seä thêëy maãng baám rùngsaåch ài roä rïåt.

Àïí traánh nhûäng maãng baám trïn rùng,baâ con nïn vïå sinh rùng miïång thûúângxuyïn. Duâng chó nha khoa àïí loaåi boã caácmaãng baám dû thûâa. Suác miïång vúái nûúácmuöëi pha nhaåt sau khi àaánh rùng. Maát-xalúåi àïí cao rùng khoá baám vaâo. Khöng nïnàúåi cao rùng hònh thaânh röìi múái ài lêëy. Baãoàaãm chïë àöå dinh dûúäng thñch húåp cho haâmrùng khoeã àeåp. Chó nïn lêëy cao rùng 2 lêìn/nùm. Nïn thûúâng xuyïn ài kiïím tra rùngàõnh kyâ. Nïn lêëy cao rùng úã nhûäng núi coáuy tñn cao. Lûåa choån caác biïån phaáp thñchhúåp àïí lêëy cao rùng.

MINH NGOÅC

Khûã maãng baám úã rùng

Nïn lêëy cao rùng 2 lêìn möîi nùm

Caá diïu höìng hay coân goåi laâ caá röphi àoã, loaåi caá thõt trùæng ngon, laânhtñnh, coá thïí chïë biïën thaânh caác moánngon böí khoaái khêíu nhiïìu ngûúâi. Àöìngthúâi, caá diïu höìng ngon, chïë biïën àûúåcnhiïìu moán ùn hêëp dêîn, böí dûúäng, töëtcho ngûúâi giaâ, treã em, ngûúâi suy nhûúåccú thïí.

Thõt caá diïu höìng võ ngoåt, tñnh bònh,khöng àöåc, taác duång böí khñ huyïët, ñch tyâ võ,lúåi nguä taång... Duâng böí dûúäng cho nhiïìubïånh chûáng hû nhûúåc, nhêët laâ ngûúâi giaâ suynhûúåc, treã em coâi coåc chêåm lúán... Sau àêylaâ möåt söë moán ùn thuöëc tûâ caá diïu höìng.

Chaáo caá diïu höìng: Caá diïu höìng,gaåo múái, haânh hoa, tña tö, gûâng tûúi, mùæm,muöëi, gia võ vûâa àuã, nêëu chaáo. Bùçng caáchthõt caá chao múä haânh chñn thúm, chaáo chñnnhûâ muác ra tö cho caá vaâ rau gia võ ùn noáng.Cöng duång: Böí chñnh khûã taâ, giaãi biïíu.Chûäa ngoaåi caãm phong haân.

Caá diïu höìng nêëu ngoát: Caá diïuhöìng, caâ chua, haânh têy, cêìn têy, úát, gûâng,haânh, ngoâ, mùæm, muöëi, gia võ vûâa àuã, nêëuùn. Cöng duång: Böí têm tyâ ñch khñ böí huyïët.Chûäa ùn nguã keám, tim hay bõ höìi höåp.

Caá diïu höìng kho möåc nhô: Caá diïuhöìng, möåc nhô, nêëm hûúng, gûâng, dêìu ùn,haânh tñm, àûúâng, tiïu, gia võ vûâa àuã, khoùn. Cöng duång: Böí têm tyâ, dûúäng khñhuyïët. Chûäa choáng mùåt do khñ huyïët hû.

Caá diïu höìng nêëu canh hoa lyá: Caádiïu höìng, hoa lyá, gûâng, haânh, ngoâ, mùæm,muöëi gia võ vûâa àuã, nêëu ùn nhiïìu lêìn. Cöngduång: Böí têm tyâ, an thêìn... Chûäa mêët nguãthïí têm tyâ hû.

Canh caá diïu höìng rau maá: Caá diïuhöìng, rau maá, mùæm, muöëi, gia võ vûâa àuã, nêëu

canh ùn. Cöng duång: böí huyïët thanh thêëpnhiïåt. Chûäa viïm gan, vaâng da, thêëp nhiïåt.

Caá diïu höìng nêëu rau rùm: Caá diïuhöìng, caâ chua, rau rùm, thò laâ, gia võ vûâaàuã, nêëu ùn. Cöng duång: Böí tyâ bònh can,àiïìu hoâa tyâ võ. Duâng cho ngûúâi àau daå daây,höng sûúân, ùn keám.

Caá diïu höìng om dûa chua: Caá diïuhöìng, dûa chua, caâ chua, haânh têy, haânh laá,gûâng, mùæm, muöëi, gia võ vûâa àuã, om nhûâ ùn.Cöng duång: Kiïån tyâ, dûúäng huyïët, thanhthêëp. Töët cho ngûúâi viïm àaåi traâng, taáo boán.

Caá diïu höìng chûng tûúng höåt: Caádiïu höìng, nêëm meâo, haânh têy, àêåu phuå,cêìn têy, haânh laá, caâ chua, buán taâu, tûúnghöåt, gia võ vûâa àuã, nêëu chûng ùn. Cöngduång: Böí huyïët, kiïån tyâ thêån. Chûäa huyïëthû (thiïëu maáu).

Caá diïu höìng nêëu vúái rau nhuát: Caádiïu höìng, rau nhuát, khoai soå, gia võ vûâa àuã,nêëu canh ùn. Cöng duång: Böí khñ huyïët, khuphong trûâ thêëp. Chûäa àau khúáp, phong thêëp.

Caá diïu höìng hêëp cuöën baánh traángrau thúm: Caá diïu höìng, haânh, rau muâi,huáng quïë, ngoâ taâu, kinh giúái, tña tö, mùæm,chanh, baánh traáng. Caá diïu höìng hêëp lêëythõt quêën rau ùn. Cöng duång: Böí khñ huyïët,khûã haân trûâ thêëp. Chûäa tay chên tï moãi.

LINH ÀAN

SÛÁC KHOEÃ

23

Moán ùn thuöëc tûâ caá diïu höìng

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Hoãi: Chaáu nhaâ töi 12tuöíi. Caách àêy 3 tuêìn chaáubõ quai bõ, àaä ài khaám úãbïånh viïån. Baác sô noái rùçngchó cêìn uöëng thuöëc khaángviïm, 3B vaâ nghó ngúi laâkhoãi. Khi vïì chaáu àaä uöënghïët àún thuöëc cuãa baác sô,phêìn quai haâm chó coân húiàau möåt chuát. Tuy nhiïn,höm vûâa röìi chaáu bõ söët390C, ài khaám vêîn kïët luêånlaâ quai bõ. Baác sô àaä choàún thuöëc göìm: Zinat250mg, ngaây 3 viïn; Khaángviïm ngaây 4 viïn; 3B, ngaây2 viïn; Efferagan 500mg,ngaây 2 viïn chia 4 lêìn. Töimuöën hoãi bõ nhû vêåy coánguy hiïím khöng? Liïåuchaáu coá bõ teo tinh hoaânkhöng? Laâm thïë naâo àïíbiïët tinh hoaân khöng bõ aãnhhûúãng gò?

THANH HAÂ (Hoaâng Mai, Haâ Nöåi)

PGS.TS Nguyïîn TiïënDuäng, nguyïn Trûúãngkhoa Nhi, Bïånh viïån BaåchMai traã lúâi: Mùæc quai bõ nïëucoá biïën chûáng úã tinh hoaânthò cuäng phaãi 2 tuêìn trúã rakïí tûâ luác mùæc bïånh. Àïítraánh biïën chûáng, baån nïnhoãi con coá sûng àau úã chöîàoá khöng, nhùæc chaáu chuá yá

quan saát àïí tòm biïíu hiïånbêët thûúâng (sûng to, duâ coáthïí khöng àau). Nïëu coá bêëtthûúâng thò cêìn àïën baác sôngay. Trong thúâi gian mùæcquai bõ, chaáu khöng nïnchaåy nhaãy, laâm viïåc nùång.Töët nhêët laâ caã khi vûâa khoãibïånh cuäng nïn kiïng. Viïåcùn uöëng cêìn àuã chêët. Baånyïn têm, àún thuöëc baác sôcho nhû trïn laâ àuáng, chaáucûá uöëng theo àún àoá. Vêënàïì taåi sao hïët àún thuöëcthûá nhêët maâ vêîn chûa khoãihùèn coá thïí lyá giaãi laâ do giai

àoaån bïånh vaâ cú àõa tûângngûúâi. Coá ngûúâi chó 3 hömlaâ khoãi, nhûng coá ngûúâiphaãi 10 höm, thêåm chñ lêuhún. Gia àònh nïn kiïn tròchûäa theo baác sô àaä trûåctiïëp khaám, khöng àûúåc tûå yámua thuöëc vïì uöëng, nïëu coábùn khoùn, thùæc mùæc gòcuäng nïn hoãi yá kiïën baác sô.Khöng phaãi ai mùæc quai bõcuäng coá biïën chûáng úã tinhhoaân. Chó cêìn uöëng thuöëcvaâ kiïng kyå àuáng caách thòseä khöng viïåc gò.

PV (ghi)

Quai bõ coá gêy biïën chûáng?

AÃnh minh hoåa

25


Hoãi: Töi àaä duâng Lacclean Gold khi bõtiïu chaãy thêëy töët. Töi cuäng cho con trai töi(5 tuöíi) duâng Kidlac thêëy chaáu hïët phênsöëng, ùn uöëng töët hún. Töi muöën hoãi laângoaâi bïånh tiïu chaãy, taáo boán duâng àûúåckhöng, àang àiïìu trõ bïånh daå daây cêìn duângkhaáng sinh vaâ caác thuöëc khaác thò coá thïíduâng chung hay phaãi ngûng, duâng saãnphêím thûúâng xuyïn coá haåi gò?

THANH AN (quêån 1, TPHCM)TS.BS Nguyïîn Anh Tuêën, Böå mön

Nhi, Trûúâng Àaåi hoåc Y dûúåc TPHCM traã lúâi:Lacclean Gold vaâ Kidlac laâ loaåi coá thaânhphêìn chñnh laâ men vi sinh hay goåi chñnhxaác hún laâ probiotic. Chuáng cuäng töët khi bõtaáo boán. Thûåc ra ûáng duång cuãa probioticcoân nhiïìu hún nûäa, dûåa trïn ba nhoám taácàöång chñnh:

- Giuáp cên bùçng àûúâng ruöåt: Nhúâchuáng ûác chïë vi khuêín coá haåi phaát triïín vaâtaái lêåp laåi cên bùçng, giuáp giaãm caác biïíuhiïån bïånh nhû: tiïu chaãy, taáo boán, àêìy húi,phên söëng, chua hay thöëi...

- Coá taác duång töët trïn chuyïín hoáa:Giuáp phên giaãi nhoám carbonhydrate maâ cúthïí khöng tiïu àûúåc laâm gia tùng hêëp thunùng lûúång vaâ tiïu hoáa saåch thûác ùn dûthûâa (saåch ruöåt), àöìng thúâi lïn men car-bonhydrate saãn sinh vitamin B, K. Ngoaâira, probiotic coân kñch thñch saãn sinh möåt söëenzyme tiïu hoáa thûác ùn, vñ duå lactasegiuáp tiïu hoáa lactose trong sûäa. Noái chungprobiotic giuáp tiïu hoáa töët, saåch ruöåt, taåo ramöåt söë chêët, tùng hêëp thu dinh dûúäng.

- Coá tñnh khaáng mêìm bïånh vaâ ngùnngûâa bïånh: Ngùn ngûâa vi khuêín coá haåi phaáttriïín thöëi rûäa vaâ tiïu hoáa saåch seä giuáp giaãmthiïíu àöåc chêët úã ruöåt (mêìm bïånh nöåi thên);Trûåc tiïëp saãn sinh ra khaáng sinh tûå nhiïn(bacteriocin) giuáp ûác chïë vi khuêín gêy bïånh;Saãn sinh butyrate coá khaã nùng ngûâa ung thû

(bïånh àûúâng ruöåt maän coá thïí bõ ung thû);Giuáp giaãm cholesterol; Kñch thñch tïë baâomiïîn dõch vaâ saãn sinh thaânh phêìn miïînnhiïîm giuáp tùng sûác àïì khaáng; Laâm giaãm dõnguyïn trong thûåc phêím xêm nhêåp qua ruöåtvaâo maáu nïn giuáp giaãm dõ ûáng thûåc phêím.

Duâng àuáng caác chuãng probiotic àûúåccöng nhêån töët seä àem laåi nhiïìu lúåi ñch. Ngoaâitñnh chûäa trõ cuå thïí, chuáng coân töët cho sûáckhoeã vaâ phoâng ngûâa bïånh têåt. Nïëu àaä duângLacclean Gold vaâ Kidlac cho thêëy hiïåu quaã,chûáng toã chuáng laâ loaåi töët nïn duâng, coá thïíduâng khi bõ caác bïånh àûúâng ruöåt vaâ cuäng coáthïí duâng thûúâng xuyïn khi thêëy cêìn höî trúåsûác khoeã hay àïí phoâng bïånh. Anh àangchûäa trõ bïånh daå daây (hay bïånh khaác) thòcaâng cêìn duâng, chñnh Lacclean Gold cuänggiuáp mau laânh bïånh vò ngoaâi nhûäng lúåi ñchtöët cuãa noá cho tiïu hoáa, chñnh probiotic coátñnh ûác chïë vi khuêín Helicobacter pylori gêyloeát daå daây. Hún nûäa, thuöëc vaâ khaáng sinhlaâm töín haåi sûå cên bùçng àûúâng ruöåt thò caângcêìn àïën noá, nhûng chó lûu yá möåt chuát laâkhöng nïn uöëng cuâng möåt luác, maâ nïn uöëngcaách khaáng sinh khoaãng 2 giúâ nhùçm haånchïë taác àöång laâm suy yïëu probiotic cuãakhaáng sinh. Anh coá thïí duâng Lacclean Goldhay Kidlac thûúâng xuyïn, chuáng an toaânnhû duâng yaourt, khöng coá chöëng chó àõnhgò, ngoaåi trûâ khi bõ viïm tuåyå hay phêîu thuêåtruöåt laâ khöng nïn duâng. PV (ghi)

Sûã duång probiotic

Probiotic men vi sinh töët cho bïånh àûúângruöåt (tiïu chaãy)

26


Hoãi: Töi thêëy tïë baâochïët thûúâng coá maâu sêåmhún da bònh thûúâng, khi súâthêëy húi sêìn vaâ khö raáp. Lúáptïë baâo naây khöng chó gêymêët thêím myä cho khuönmùåt khi trang àiïím maâ coânkhiïën mùåt trúã nïn töëi, "buöìn"hún. Vêåy nhúâ Baãn tin Phöíbiïën kiïën thûác tû vêën giuápcaách têíy tïë baâo chïët.

HOAÂNG KIM CHI (Thanh Trò, Haâ Nöåi)

Chuyïn gia cuãa Thêímmyä viïån Ninh Nguyïn (106Sún Têy, Haâ Nöåi) traã lúâi:Duâng caát laâ phûúng phaápàûúåc aáp duång nhiïìu taåi caáctrung têm chùm soác da. Vòlaâ thïí haåt nïn caát coá thïígiuáp têíy saåch nhûäng vïët sêìnkhi massage, àöìng thúâi caátcuäng coá chûác nùng thanhloåc. Nhûng caát khaá cûángnïn cêìn thêåt nheå tay khimassage. Nïëu êën maånh tayvaâ laâm liïn tuåc coá thïí gêyàau, raát,àoã, trêìy nhûäng laânda quaá mêîn caãm. Do àoá caátchó thñch húåp cho möåt söë loaåida vaâ cuäng khöng thöngduång nïëu duâng úã nhaâ.Ngoaâi caát, caác chêët coá chûáaaxit nhû nûúác dûáa, chanhcuäng àûúåc sûã duång àïí têíylúáp sûâng. Tñnh chêët laâmsaåch kïët húåp vúái têíy cuãa caác

loaåi axit traái cêy giuáp dasaåch seä hún thêåm chñ trùængsaáng hún sau khi sûã duång.Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi coálaân da moãng hay nhaåy caãmquaá cuäng khöng nïn sûãduång. Gêìn àêy caác chêëtchiïët xuêët tûâ yïën maåch,haånh nhên, haåt quaã mú vaâcêy liïîu àûúåc ûáng duång phöíbiïën àïí têíy ài tïë baâo chïët.Tuy nhiïn, àïí têíy tïë baâochïët taåi nhaâ, nïn duâng caácloaåi thûåc phêím coá taác duång

têíy saåch vaâ laâm trùæng nhûtrûáng gaâ, dûa leo, dêu vaâsûäa chua... nhû möåt loaåi mùåtnaå têíy nheå haâng tuêìn. Nïnàùæp mùåt naå sau khi têíytrang, rûãa mùåt. Cuöëi cuâng laâthoa nûúác hoa höìng àïí semõn da. Nïn duâng caác saãnphêím têíy tïë baâo chïët coákeâm theo caác dûúäng chêëtkhaác àïí dûúäng da giuáp giaãmthiïíu viïåc da bõ khö sau khitêíy. TUYÏËT VÊN

(ghi)

Caách têíy tïë baâo chïët

AÃnh minh hoåa

27


Hoãi: Em 22 tuöíi. Em muöën biïët thuãdêm nhiïìu coá aãnh hûúãng àïën sûác khoeãsinh saãn sau naây khöng, coá bõ xuêët tinhsúám khöng?

VUÄ MAÅNH CÛÚÂNG (xin giêëu àõa chó)

BS Àaâo Xuên Duäng, chuyïn gia tònhduåc hoåc, Bïånh viïån Phuå saãn T.Û traã lúâi:Khaã nùng sinh saãn cuãa nam giúái do nhiïìuyïëu töë taác àöång àïën (bõ viïm teo tinh hoaândo quai bõ, do nhiïîm khuêín, do thuöëc laá...),chûá khöng phaãi thuã dêm laâ nguyïn nhênduy nhêët. Chó coá thûã tinh dõch àöì múái coá thïíbiïët vïì khaã nùng sinh saãn cuãa nam. Thuãdêm khöng coá haåi khi chó nhùçm giaãm búátnhûäng thöi thuác sinh lyá cuãa tuöíi dêåy thò chûákhöng phaãi laâ phûúng tiïån àïí tòm kiïëmkhoaái caãm möåt caách thûúâng xuyïn.

Hêìu hïët nhûäng chuyïn gia vïì sûác khoeãtêm thêìn cuäng àïìu cho rùçng, thuã dêm laâkhöng coá haåi, thêåm chñ coân cêìn thiïët àïí coásûå cên bùçng, ñt nhêët laâ trong tuöíi dêåy thò.Caái haåi cuãa sûå thûåc haânh thuã dêm thûúângxuyïn (haâng ngaây hoùåc nhiïìu lêìn trongngaây), trong àiïìu kiïån giêëu giïëm, súå bõngûúâi khaác phaát hiïån cho nïn thûúâng phaãitaåo ra khoaái caãm thêåt nhanh vaâ coá thïí dêînàïën sûå hònh thaânh phaãn xaå xuêët tinh súám.Tuy nhiïn, nhiïìu yá kiïën khaác chûa thûâanhêån àiïìu naây.

Chûa coá thöëng kï naâo vïì söë lêìn thuãdêm úã nam vaâ nûä möîi ngaây, möîi tuêìn haymöîi nùm... Tuy nhiïn, cêìn xem laâ bêëtthûúâng khi coá nhûäng biïíu hiïån sau: Khi coáàuã cú höåi àïí coá quan hïå tònh duåc bònhthûúâng maâ vêîn thñch thûåc haânh thuã dêm;Khi thûåc haânh quaá súám, tûâ 4 - 6 tuöíi; Khi

thûåc haânh nhiïìu lêìn trong ngaây; Khi caãmthêëy moãi mïåt, sao nhaäng nhiïåm vuå hoåc têåphoùåc caãm giaác ên hêån sau möîi lêìn thûåchaânh, hoùåc suöët ngaây chó nghô nhiïìu àïënchuyïån tònh duåc nam nûä.

Cêìn loaåi trûâ nhûäng nguyïn nhên coá khaãnùng gêy ra hiïån tûúång tûå kñch duåc, nhêët laâaãnh hûúãng cuãa baån beâ, nhûäng taác àöångcuãa phim aãnh... Vêån àöång rêët quan troång(caác loaåi thïí duåc thïí thao laâm giaãm xungnùng tònh duåc, nêng cao khaã nùng laâm viïåcbùçng trñ oác). Mùåc dêìu khöng coá thuöëc àùåchiïåu àïí chûäa thoái quen thuã dêm, nhûng coáthïí duâng thuöëc an thêìn nhû thuöëc höî trúå,thûåc haânh möåt löëi söëng tñch cûåc laâ coá thïí tûâboã àûúåc thoái quen naây. PV (ghi)

Thuã dêm coá nguy hiïím cho sûác khoeã vaâ khaã nùng sinh saãn?

AÃnh minh hoåa

28


Biïën vùn baãn thaânh file êm thanh

Hoãi: Töi nghe noái, phêìn mïìmTextoSpeech (TTS) coá khaã nùng chuyïíntoaân böå möåt vùn baãn tiïëng Anh thaânh möåtfile êm thanh vúái gioång àoåc chñnh xaác vaâ dïînghe nhêët. Chûúng trònh vûâa coá taác duånghöî trúå ngûúâi khiïëm thõ vûâa reân luyïån kyänùng nghe, àoåc cho caác baån hoåc ngoaåingûä... Àïì nghõ Baãn tin Phöí biïën kiïën thûác tûvêën cuå thïí vïì phêìn mïìm naây.

THAÁI MAÅNH DUÄNG (Ba Àònh, Haâ Nöåi)Traã lúâi: Àïí sûã duång thûã chûúng trònh,

àöåc giaã truy cêåp vaâo àõa chó sau vaâ taãi vïìmaáy tñnh phêìn mïìm TTS: http://azshar-ing.com/ 6osb8ih9f2ok/Setup.rar.html.Phêìn mïìm coá dung lûúång khoaãng 9megabytes, giao diïån thên thiïån vaâ rêët dïîsûã duång àöëi vúái ngûúâi duâng. Caác baån hoåcngoaåi ngûä nïn sùæm möåt chiïëc tai nghe àïínhêån biïët àûúåc caác caách phaát êm qua haigioång àoåc cú baãn àûúåc höî trúå tûâ Microsoft.Khi cêìn lùæng nghe, caác baån chó cêìn goähoùåc sao cheáp àoaån vùn baãn tiïëng Anhvaâo phêìn Text cuãa chûúng trònh, sau àoánhêën nuát Read Aloud (Àoåc lúán).

Phêìn mïìm TTS cuäng coá thïí àoåc trûåctiïëp caác file coá sùén maâ khöng cêìn thao taác

sao cheáp, caác baån chó cêìn troã àûúâng dêînàïën nöåi dung file cêìn àoåc, sau àoá nhêënlïånh thûåc thi àïí chûúng trònh bùæt àêìu àoåc.Möåt chûác nùng thuá võ hún laâ caác baån coá thïílûu laåi caác baâi àoåc bùçng caách chuyïínchuáng thaânh caác file êm thanh coá àuöi múãröång: WAV, MP3 hoùåc VOX. Caác baån coáthïí ghi chuáng ra àôa hay bùng tûâ vaâ àemtheo mònh àïí coá thïí nghe vaâ hoåc úã moåi luác,moåi núi. TTS coá thïí giuáp baån àaánh vêìn laåitûâng chûä caái trong möåt tûâ khi baån nghe caãtûâ trong cêu maâ vêîn chûa xaác àõnh àûúåcmùåt chûä. Caác baån cuäng coá thïí àiïìu chónhtöëc àöå àoåc phuâ húåp cho khaã nùng nghecuãa mònh thöng qua muåc Reading Speed.Phêìn mïìm TTS nhoã goån nhûng laâ möåttrong caác chûác nùng cú baãn àïí xêy dûångthaânh nhiïìu hïå thöëng àöì söå vaâ hûäu ñchnhû: Hïå thöëng àaåi tûâ àiïín Alcarta, caác böåtûâ àiïín ngön ngûä àang àûúåc sûã duång thõnhhaânh trong giúái cöng nghïå thöng tin ngaâynay. Chi tiïët chûúng trònh caác baån coá thïítham khaão thïm nhiïìu caác phiïn baãn vaâchûác nùng múái, cêåp nhêåt hún taåi àõa chó:http://www.xrlly.com/text-to-speech.htm.

NGOÅC THAÂNH (ghi)

Giao diïån "maáy phaát êm" TTS

Hoãi: Trûúác àêy töi àaä coámöåt àûáa con trai vúái ngûúâichöìng cuä. Do ngûúâi chöìngcuä thûúâng xuyïn cúâ baåc,rûúåu cheâ vaâ haânh haå vúåcon nïn chuáng töi àaä lyhön. Sau khi ly hön, töi vaâoNam laâm ùn vaâ àïí àûáa contrai laåi cho gia àònh chöìngnuöi vúái dûå àõnh khi naâocöng viïåc öín àõnh seä àoáncon vaâo söëng vúái mònh. Naytöi àaä kïët hön vúái ngûúâichöìng múái vaâ cöng viïåccuäng öín àõnh nïn töi muöënàoán con vaâo söëng vúái töinhûng bïn nöåi chaáu khöngàöìng yá vaâ àûa ra lyá do töiàaä boã con ài tûâ beá thò bêygiúâ khöng coá quyïìn àoâinuöi con. Xin hoãi töi coá thïíàoâi laåi quyïìn nuöi con cuãamònh khöng?

NGUYÏÎN MINH NGHÔA,(TP Huïë)

Traã lúâi: Theo Khoaãn 1,Àiïìu 36 Luêåt Hön nhên vaâGia àònh quy àõnh "Cha meåcoá nghôa vuå vaâ quyïìn cuângnhau chùm soác, nuöidûúäng con chûa thaânh niïnhoùåc con àaä thaânh niïn bõtaân têåt, mêët nùng lûåc haânhvi dên sûå, khöng coá khaãnùng lao àöång vaâ khöng coátaâi saãn àïí tûå nuöi mònh".

Theo quy àõnh naây baåncoá quyïìn vaâ cuäng coá nghôavuå chùm soác con nïn hoaântoaân coá quyïìn àoán con vïì úãcuâng vúái mònh. Gia àònh

bïn nöåi chaáu beá khöng coáquyïìn ngùn caãn viïåc chaáubeá vïì söëng cuâng vúái meå àeã.

Trong trûúâng húåp phaátsinh tranh chêëp vïì quyïìnnuöi con vúái cha chaáu beávaâ hai bïn khöng thoãathuêån àûúåc thò baån coáquyïìn khúãi kiïån ra toâa aánàïì nghõ xem xeát, quyïët àõnhviïåc thay àöíi ngûúâi trûåc tiïëpnuöi con sau khi ly höntheo Àiïìu 93 Luêåt Hönnhên & Gia àònh nùm 2000quy àõnh: "Vò lúåi ñch cuãacon, theo yïu cêìu cuãa möåthoùåc caã hai bïn, Toaâ aán coáthïí quyïët àõnh thay àöíingûúâi trûåc tiïëp nuöi con.

Viïåc thay àöíi ngûúâi trûåctiïëp nuöi con sau khi ly hön

àûúåc thûåc hiïån trong trûúânghúåp ngûúâi trûåc tiïëp nuöi conkhöng baão àaãm quyïìn lúåivïì moåi mùåt cuãa con vaâ phaãitñnh àïën nguyïån voång cuãacon, nïëu con tûâ àuã chñn tuöíitrúã lïn".

Nhû vêåy, gia àònh bïnnöåi chaáu beá àûa ra lyá doàaä nuöi chaáu tûâ beá thòcuäng khöng thïí phuã nhêånàûúåc quyïìn nuöi con cuãangûúâi meå.

Àún àïì nghõ toâa aán thayàöíi ngûúâi trûåc tiïëp nuöi consau khi ly hön àûúåc gûãi àïëntoâa aán cêëp quêån, huyïån núicha chaáu beá àang cû truá àïígiaãi quyïët.

H.ANH (ghi)

29

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

AÃnh minh hoåa

Àoâi laåi quyïìn nuöi con

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

30

Hoãi: Vûâa röìi töi àichûáng thûåc möåt söë giêëy túâàïí laâm höì sú xin viïåc taåiphoâng cöng chûáng söë 2 TPHaâ Nöåi thò àûúåc caán böå úãàêy hûúáng dêîn vïì laâm taåiUBND phûúâng. Töi xin hoãiphaáp luêåt quy àõnh vïì viïåcnaây thïë naâo?

MINH TÊM (Hai Baâ Trûng, Haâ Nöåi)

Traã lúâi: Àiïìu 5 Nghõàõnh söë 79/2007/NÀ-CP(ngaây 18/05/2007) quy àõnhnhû sau:

1. Phoâng Tû phaáphuyïån, quêån, thõ xaä,thaânh phöë thuöåc tónh

(Phoâng Tû phaáp cêëphuyïån) coá thêím quyïìn vaâtraách nhiïåm Chûáng thûåcbaãn sao tûâ baãn chñnh caác

giêëy túâ, vùn baãn bùçng tiïëngnûúác ngoaâi.

Trûúãng phoâng, Phoátrûúãng phoâng Tû phaáp cêëphuyïån thûåc hiïån chûángthûåc caác viïåc theo quyàõnh trïn vaâ àoáng dêëu cuãaPhoâng Tû phaáp.

2. UBND xaä, phûúâng,thõ trêën (sau àêy goåi laâUBND cêëp xaä) coá

thêím quyïìn vaâ traách nhiïåmChûáng thûåc baãn sao tûâ baãnchñnh caác giêëy túâ, vùn baãnbùçng tiïëng Viïåt; Chuã tõchhoùåc Phoá chuã tõch UBNDcêëp xaä thûåc hiïån chûángthûåc caác viïåc theo quy àõnhtrïn vaâ àoáng dêëu cuãaUBND cêëp xaä.

3. Cú quan àaåi diïånngoaåi giao, cú quanlaänh sûå cuãa nûúác

Cöång hoâa xaä höåi chuã nghôaViïåt Nam úã nûúác ngoaâi(sau àêy goåi laâ Cú quan àaåidiïån Viïåt Nam úã nûúácngoaâi) coá thêím quyïìn vaâtraách nhiïåm: Chûáng thûåcbaãn sao tûâ baãn chñnh caácgiêëy túâ, vùn baãn bùçng tiïëngViïåt vaâ tiïëng nûúác ngoaâi;Viïn chûác laänh sûå, viïnchûác ngoaåi giao cuãa Cúquan àaåi diïån Viïåt Nam úãnûúác ngoaâi thûåc hiïån chûángthûåc caác viïåc theo thêímquyïìn vaâ àoáng dêëu cuãa Cúquan àaåi diïån Viïåt Nam úãnûúác ngoaâi.

Thêím quyïìn chûángthûåc baãn sao tûâ baãn chñnhnïu trïn khöng phuå thuöåcvaâo núi cû truá cuãa ngûúâiyïu cêìu chûáng thûåc.

HÖÌNG ANH (ghi)

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

AÃnh minh hoåa

Quy àõnh vïì chûáng thûåc baãn sao

höìi sinh nhûäng doâng söng trong phöë - vusta tin pho bien kien thuc 136.pdf · 2015. 11....

Documents