HINDOSTANEN AAN DE NOORDZEE

0‘t

S’

t

4.tç-

:-;

3 -

II

a

)

.

Georgia Toursen passagebureau

&€1eo?z9c 7actuf

Franklinstraat 93, 2562 CB Den HaagTel. 070 346 89 31 / 32 • Fax 070 392 46 00

SGRflI995 Mobiel 06 50658848 • Web: georgïa-tours.com

reis-

-:r w

—

1NYEFINANCE GROEPS .LLI(.fr4% — —

1 -.

P

IJ q

- Onderscheidend vermogen in kwaliteit en service:sni.IIe hi.oorddinL ‘.an di. haalha irhi. id v in de t uwra i.

1

tijdshcsparing door zorgvuldi,t. selectie van tinani.ienngsormen financiële instellingen

1 — • zekerheid van een passende offerte en optimale voor aarden

inventieve oplossingen en uitgebicici odvics

‘ : 1f) ja ii priktijkerv irrng op.cda in hij v isLocdh inkcn

1

_____

Onze opdrachtgevers

•r 1 pu tjo.uhere ho. lc_o.rs in o. i huurt! onroo.rcnd ,,ocd

ho.lcggings en hancktsniaatschappojen in onrocrend goed

________________

ei,e;iaren mo.t ho.drijfs;n itio. onioercnd ioo.d cigen .,chiuikw — particulicren voor sonin,cn o.ij,t.n gebruik

_______ ________

__

In 2002 en 2003 ililgemepen tot grootste intermeclictir bij de fGH Bcuih N. V / NedericindseHvpotheekhciiik Ï\Ï. V. in verhuurd en I)edrij/smcltig o.g. JÏlIancieringen.

Interesse: Bel voor een afspraak 030 267 17 72 en vraag naar de heer W. Ramsoedh of de heer EIS. Hordijk

Postadres: Postbus 2396, 3500 GJ UTRECHT / Bezoekadres: M.P. Lindostraat 21-B, UtrechtFax: 030 267 45 65 / Info: www.investfinancegroep.nl / E-mait: info@investfinancegroep.nl

__

4 HINDORAMA

CoLofon

Hindorama is een tweemsandelijkainformatief en opiniërend Nederlandstalig blad dat wordt uitgegeven door CommunicatiebureauSAMPRESHAN. Hindorama heefteen multicultureel karakter en beoogt een brug te slaan tussen deHindoataanse gemeenschap en deNederlandse samenleving.

Hoofdredactie (eindred.):mr dra. Kanta Adhin

Bladmanager/uitgever:Radiin Thakoerdin(info@aampreahan.nl)

Vaste medewerkers:Fezila Amir-William Mscdr. Chan ChoenniRanu AbhelakhSabitrie GangaperaadArahana Thakoersing

Verder werkten aan ditnummer mee:Wieriah Ramaoekh, Widjai Jiawan,D. Sewbalakaingh, Kiran Modi(Udayan Care) en Soeniel Sewnarain

Fotografie:Roy Mohan, Shyam en AmrikaAnroedh, Ranu Abhelakh, EdwardTroon, M. Memarnezhad, HinduismToday, K. Bobovec, Saeed enAmeer Ashraf, Charles Borsboom,Augusto Uitenwerf, Rabin Sewpal,AsianBride, Ram Soekhlal, KarelNijman, Prolasco, Avi Goodall, Josvan Leeuwen, All Idoe, RamdjanAbdoelrahman, Radj Newalsing,Glenn Kallaaingh, Jimmy Kanhai,Bhaktivedanta Truat, Chan Chitan,Radjin Thakoerdin, Carol Winkel,Mladen Pikulic, Amrita Sivanand,Frans Poptie, Irwin Bhola, HenryBadeloe, Geraldine Güivaa enfotoarchief Sampreahan e.a.

Redactieadres:Sampreshan / HindoramaPostbus 610352506 AA Den HaagTel. 070 365 46 86Fax 070 365 44 46E-mail: info@aampreshan.nl

www.hindorama.nI

© 2004 CommunicatiebureauSAM PRESHANOvername van artikelen geheel often dele, ongeacht in welke vorm,is niet toegestaan zonder uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijketoestemming van de uitgever.Citaten uit artikelen zijn alleentoegestaan met bronvermelding.

ISSN:0g26-7g65

Coverfoto:Kanta Adhin enRadjin Thakoerdinaan de Noordzee

Fotografie:Roy Mohan

Vijf jaar geleden stonden wij aan hetbegin van een nieuw millennium.Termen als globalisering, open gren

zen, vlogen ons om de oren. Niet denken inhokjes, groot denken, de wereld is een ‘globalvillage’. Toen hadden we niet kunnen vermoeden dat we heden ten dage terug zoudenzijn gevallen in een Ideinzielig wereldje waarde grenzen weer scherp worden getrokken;waar onwetendheid en duisternis heersen;waar belediging en bedreiging de nationalesport zijn geworden en het besef van normale omgangsvormen en fatsoensregels zoeklijkt te zijn; waar de vrijheid van meningsuiting zucht onder fanatisme en lompheid;waar journalisten waarheid of onwaarheid -

als zij maar kunnen scoren - uit hun gastenwurgen en met genoegen een verminktbeeld van de samenleving presenteren.

De immer zo keurige en ingetogen ministervan Justitie meent ons een lichtpuntje in deduisternis te gunnen door een stoffig verbodop godslastering uit de kast te halen.Respect en liefde voor elkaar moeten wevoortaan tonen door elkaars god niet tebeledigen. Mag je je eigen god dan wel heledigen? Volgens mij zijn mensen die haten enmoorden in naam van hun god de grootstegodslasteraars. Zij zadelen hun god op methun eigen bekrompen ideeën en reducerenhun god tot een kleinzielig wezentje. Datlijkt mij de grootste belediging voor een verlichte, almachtige geest. Voorts riskeren wijals hele samenleving voor de rechter tekomen. Onze terugval in beschaving moettoch een klap zijn in het gezicht van onzeschepper die zich zoveel had voorgesteldvan zijn homo sapiens.

Hopelijk hebben wij de momenten vanramadan (vastenmaand) en divali (lichtfeest) aangegrepen om ons te bezinnen opde situatie in Nederland. Velen hebben misschien al remigratieplannen vanwege dedonkere wolken die zich samenpakkenboven het land - eens van melk en honing -

aan de Noordzee. Dan nog is het zaak een

visie te hebben op integratie en identiteit;overal worden we wel met een minderheidsgroep geconfronteerd. Hoe kijken wetegen een minderheid aan als wij de meerderheid uitmaken? Mag minister Verdonkboos worden als een imam haar bij een officiële gelegenheid weigert een hand tegeven? Zou zij bij een bezoek aan Iran, bijvoorbeeld, mogen bepalen dat zij geenhoofddoek opdoet en eisen dat dat geaccepteerd wordt? Moet de meerderheid of deminderheid creatief omgaan met cultuur-verschillen, of allebei? Had de imam nieteen handschoen kunnen aandoen om hetvleseljke contact zoveel mogelijk te vermijden. Had hij niet kunnen denken ‘Mijnintentie is zuiver; ik raak de vrouw niet aanuit begeerte maar uit zakelijke beleefdheid’?

Hoe zit het met Surinaamse Hindostanen?Zijn we wel zo goed geïntegreerd, of is het

schone schijn? Naar de externe samenlevingtoe laten we ons aangepaste gezicht zien. Wekleden ons westers, begroeten elkaar metdrie kusjes en “doei”, maar tenig in eigensfeer terroriseren we elkaar en onze kinderen met archaïsche normen. Zogenaamd uitangst voor verlies van onze identiteit, maarvooral uit angst voor “manai ka holi” (watzullen de mensen zeggen). Er zijn mensendie misschien denken: ‘Ach ik maak me nietmeer druk, ik ga toch binnenkort dood, watkan het mij schelen? Ze zoeken het uit.’ Nee,je moet blijven meedenken. De dood betekent niet dat je voor eeuwig weg bent. Er isleven na de dood en wie weet kom je tochweer terecht in dit landje aan de Noordzee,waar je as in is uitgestrooid.

Een eind is een nieuw begin. Dat geldt ookvoor Hindorama. Dit is wel het laatste -

extra dikke - nummer, maar de Wndoramaziel blijft en zal zich op een andere maniermanifesteren. Rest mij u namens het heleHindorama-team een gezegend 2005 - ennog vele jaren daarna - toe te wensen en dehoop uit te spreken dat wij weer gauw vande Noordzee-nectar mogen proeven.

Roerige tijden aan de NoordzeeKanta Adhin, hoofdredacteur

HINDORAMA 3

Integratie in woelige tijden• Het drie-cirkels-model en behoud van het eigene• Nederlands beleid spoort met drie-cirkels-model

Seks en zwangerschap• Hoe denken jongeren over seks voor het huwelijk?• Zwanger via donorsperma: ‘Wat zal men daarvan

zeggen?’

Megastar Indiase cinemaAmitabh Bachchan imponeert door bescheidenheid 20

Hindorama 5 jaar• Nieuwe uitdagingen voor Hindorama team• Reacties op stopzetting Hindorama• Hindorama legde tijdgeest vast

H in d u LifeMagazine voor de ‘Hindustaan van nu’

S a rn a mi IVEigen taal en cultuur veel meer waard dan met denkt! 45

Leven na de doodVoor hindoes is de dood niet het einde maareen gelegenheid tot verdere ontwikkeling 46

Rituelen na het overlijden• Crematie: continuïteit en verandering 50• Een uitvaarttestament kan nuttig zijn 54

Kunst als levensdoel.• Ramdew Krishna: “Kunst is mijn dharm”• George Ramjiawansingh ziet in alles kunst

Udayan CareDe zon in het leven van misdeelde kinderen

—

liÏNDOHMA

Fotograaf Roy Mohan“Omgaan met echte mensen maakt het vak zo leuk!”

ubr4eken64

inhoud 6 200418

13

16

18

242734

44

5556

59

HINDORAMA 5

Hindoeschool: Haags JuweelNederland - In Den Haag zijn we gewend aan namen vangebouwen, zoals de ‘Haagse Poort’ voor het gebouw vanNationale Nederlanden en de ‘Tieten van Den Haag’ voordat van het ministerie van VWS. Voeg daar nu aan toe: ‘HetHaagse Juweel’. Want dat is volgens directeur R. Mohanhet nieuwe gebouw van de ShriVishnu Basisschool aan deAbraham van Beijerenstraat. Helaas niet te zien in de skyline van de stad, maar nadrukkelijk aanwezig. Eenopsteker voor de buurt.Het nieuwe gebouw vanarchitect Ashok Balhotrais, evenals de Shri LaksmiBasisschool in Amsterdam,gebouwd volgens vedischebouwprincipes waarbij hetkind centraal is gesteld. De510 leerlingen van deschool zijn eind novemberin het gebouw getrokken.Daarmee is ook een eindgekomen aan het overtwee panden verdelen vande school die in 1988 zijndeuren opende. Vanwege

DivaliOver de hele wereld hebben hindoes onlangs hetDivalifeest, dat dit jaar op 12 november viel, gevierd.Sedert zes jaar wordt Divali in Engeland uitbundig inhet openbaar gevierd. Ook ditmaal kwamen zeker 5000mensen samen op Trafalgar Square in Londen om tegenieten van de vele lichtje, vuurwerk, optredens eneten. De aanwezigen werden toegesproken door burgemeester Ken Livingstone. In Nieuw Zeeland waar zo’n65.000 Indiërs wonen, werd het feest ook groots gevierd.Indiërs zijn de grootste Aziatische minderheid in NieuwZeeland Premier Helen Clark erkende Divali als eenonderdeel van de cultuur van haar land; zij roemde detoewijding en de waardevolle bijdrage van de Indiasegemeenschap aan Nieuw Zeeland. De overzeese Fransedepartementen doen niet onder. Met name in Reunion(vlakbij Afrika) en het Caribische Guadeloupe is eenrevival van de Hindostaanse cultuur gaande, met Divalials een hoogtepunt.

het toenemende leerlingenbestand moest de school enkele jaren geleden een dependance betrekken. Mohan is blijdat de sociale eenheid tussen leerlingen en leraren weer ishersteld. “We hebben er geen feest van gemaakt vanwegede onprettige sfeer in het land. Niet dat wij aanwijzingenhebben dat hindoescholen het mikpunt zijn van actiesvan radicale figuren, maar uit piëteit.” Zoals bekend werd

onlangs naar aanleiding vande moord op Theo van Gogheen moslimschool in Udenin de as gelegd. De officiëleopening van het nieuwe gebouw van de Shri Vishnuschool zal op 18 februari2005 plaatsvinden. In detussentijd zal de schoolleiding buurtbewoners uitnodigen om hun het gebouwte laten zien en uitleg tegeven over hindoescholen.Naast Den Haag en Amsterdam is er een hindoeschoolin Rotterdam en gaat ervolgend jaar een van startin Utrecht.

Dia’s wijken voor Chinese lampjesKolkata, India - In Kolkata hebben de goedkopere en inallerlei vormen en maten verkrjghare Chinese lampjeshet gewonnen van de aardewerklichtjes, dia’s, hij deDivali-viering. Bovendien branden ze veel langer dan detraditionele dia. De Chinezen hebben slim ingespeeldop de Indiase afnemers die zich vooral laten betoverendoor de mooie bloemen- en vruchtenmodellen. Ook delampen met symbolen als aurn en svastika of affieeldingen van Ganesh zijn erg populait Velen vinden dezeveel kleurrjker en beter passen hij de inrichting vanhun huis. lIet feit dat deze lampjes hergebruikt kunnenworden, in tegenstelling tot de dia’s, is ook een belangrijk pluspunt. Naast lampjes veroveren “made in China”godsheelden de markt. Ook hier geldt dat ze er goed uitzien en veel goedkoper zijn dan het lokale Indiase product. Met de vrjhandel tussen India en China lijkt detraditionele Divaliverlichting het af te zullen leggentegen het Chinese aanbod.

/ gf

LL

Een blik op Hindostanen wereWwijd

1’

J

6 HJNDORAMA

Baithak-gana wordt gekoesterdParamaribo, Suriname - Tijdens de Sarnami Baithakgana Parampara (levende traditie van baithak-gana)die eind augustus voor het eerst in Suriname werdgeorganiseerd door de Sociëteit Republiek Suriname(SORES], werd parlementsvoorzitter Ramdin Sardjoebenoemd tot beschermheer van de baithak-gana. Volgens Sardjoe moet, aan de ene kant, de baithak-ganaals deel van het culturele erfgoed van de Hindostanenworden gekoesterd. Aan de andere kant brengt dezemuziekvorm ook een boodschap over die betrekkingheeft op sociaal-maatschappelijke en religieuze thema’s, op seizoengebonden aspecten en natuurlijk op de liefde. Het festivalwas een groot succes met optredens van grote meesters van de‘oude garde’, zoals Hari Sewbalak,Poeti Wagidhosain, RamchanderBansidhar en Rampersad Ramkhelawan, en van de nieuwe generatie, waaronder Raldeb Wagidhosain, Robby Oedietrarn en Toelsi Malaha. De samenkomst werdafgesloten met een overweldigende performance van gastzanger Michell Eind. Speciale waardering in de vorm van een oorkonde en speldje was er voorRamoedit Tedjoe, Harry Guptaren Jagessar Baktawar die jaren geleden actief waren indeze muziekstijl. Ook in Nederland wordt de baithakgana-tradide levend gehouden. Tijdens het laatstgehouden baithak-gana festival in Den Haag ontvingende Surinaamse ustads Hari Sewbalak en KrieshRamkhelawan samen met de in Nederland woonachtigezanger Bihari een award.

Neutralere naam voor Trinity CrossTrinidad &Tobago - Hindoeorganisaties op het Carihischeeiland hehhen protest aangetekend tegen de naam vande hoogste burgeronderscheiding die het land kent, deTrinity Cross. Hierin hebben ze bijval gekregen vankatholieke kant. De (atholh’ Commission for Sociat]usticc’ is ook van mening dat cle naam van de onderscheiding meer recht moet doen aan het multiculturelekarakter van de Trinidadiaanse samenleving. 1)e commissie zegt dat interreligieuze dialoog en samenwerkingniet alleen een kwestie zijn van wederzijds begrip, respect en erkenning. maar ook van vitaal belang zijn voorde ontwikkeling van het land. Religieuze pluraliteit iseen versterking van de maatschappij en geen verzwakking. Elke religie moet daarom gelijkwaardig Wordenbehandeld. In deze visie past het dat de hoogste onderscheidng van het land een neutrale naam heeft en nietgebaseerd is op een bepaalde religie.

Huwelijk zo simpel mogelijkIslamabad, Pakistan - I)e hoogste rechter in Pakistanheeft begin november, op basis van geldende federalewetgeving in het land, bepaald dat tijdens een trouwe-rij alleen soft drinks, thee, koffie en andere warmedranken aan de gasten mogen worden geserveerd.Etenswaren zijn verboden. De uitspraak kwam naaraanleiding van een verordening in Punjab (Pakistan),die de mogelijkheid bood om tijdens de huwelijksreceptie één gerecht te serveren aan maximaal 300gasten. Het hof vernietigede deze verordening.Nergens, niet in restaurants, hotels, of waar een huwelijksreceptie dan ook wordt gehouden, is het toegestaanhapjes op te dienen. De rechter merkte terloops op datbepaalde aan het huwelijk verbonden gebruiken alsmayunlrasrn-i-henna, barat en het geven van grotebruidsschatten een hindoeoorsprong hebben envreemd zijn aan het islamitische huwelijk. De uitspraakveroordeelde ook het gebrtiik waarbij de bruidsschataan de gasten wordt tentoongesteld. liet hof meendedat de praktijk van de bruidsschat desastreus is voormiddeninkomen- en arme families en dat het tonen

van weelde op buitensporige en opzichtige wijze tegenalle normen en waarden van een beschaafde gemeenschap ingaat. Het is de plicht van de staat om te bevorderen dat het huwelijk zo simpel en informeel mogelijkplaatsvindt, zoals het voltrekken van de nikah in eenplaatselijke moskee. I)aarmee wordt veel ongemak enmaatschappelijke schade voorkomen.

Nieuwbouw voor hindoe-ouderenNederland

-Op initiatief van hindoesenioren, met name

P Baboeram en S. Soekhoe, zal er binnenkort ook inZoetermeer een groepswoningcomplex zijn voor 55-plussers. Met de bouw van het appartementencomplexShaanti Dhaam wordt begin 2005 gestart en in 2006 zullen hindoe-ouderen in de gelegenheid zijn om in eenhindoesfeer samen te leven, te koken, te bidden en eigenfeestjes in vertrouwde sfeer te vieren. Bij de bouw van dewoontoren met 33 driekamerappartementen wordtnamelijk rekening gehouden met de wensen van de hindoesenioren. Elk appartement biedt ruimte voor eenklein huisaltaar en op de begane grond komen een gemeenschappelijke woonkamer en een grote keuken. Dewoningen kijgen een geavanceerd klimaatsysteem: in dewinter heerlijk warm en in de zomer koel. “Ouderen stellen ook prijs op privacy en niet iedereen wil hij zoon ofdochter inwonen. Maar je wil het wel gezellig hebbenmet gelijkgestemdenen ruimte hebben omkinderen en kleinkinderen te ontvangen.Dan is zon vorm vangroepswonen ideaal,”aldus een toekomstigebewoner van ShaantiDhaam.

HINOORAMA 7

8

___r._______

ITW

r1 jVr;urgertijk huwe[ijk van Hindostaans

)

HINDORAMA

Drie-cirkels-model, biedt mogel.ijkheden voorintegratie met behoud van het eigene

Integratie in woeLigetijden Kanta Adhin

Het jaar 2004 stond weer volop in het teken

van het integratievraagstuk. De moord in

januari op conrector Van Wieren, de moord in

november op fitmmaker/columnist Van Gogh,

beide begaan door isLamitische Nederlanders,

alsook uitspraken van Tweede-Kamerleden

Hirsi Ati en Wilders zetten andermaal de

toon. De focus van het debat richt zich voL

ledig op onze islamitische medelanders.

Doordat vorige regeringen integratie met

behoud van de eigen cuLtuur hadden gepro

pageerd, zouden deze totaal ongeïntegreerd

zijn en de Nederlandse rechtstaat niet res

pecteren. Inburgeringscursussen, betere

scholing, werkgelegenheid etcetera moeten

daar een eind aan maken. In beide gevallen was de moordenaar echter goedgeschootd en sprak goed

Nederlands. Dit soort zaken kunnen integratie in de maatschappij zeker bevorderen, maar zijn niet alLes-

bepalend. Zolang mensen hun eigen leven niet in redelijke mate in harmonie kunnen brengen met de exter

ne omgeving, hebben ze een integratieprobleem. En dat is niet voorbehouden aan allochtonen. Ook aso

ciaLe autochtonen hebben een integratieprobleem. De Tokkies worden echter tot volksentertainment ver

heven, terwijl asociaLe altochtonen worden verketterd en de hele gemeenschap scheef wordt aangekeken.

O ver het algemeen worden Surinamers, inclusiefHindostanen, niet als probleemgroep ervaren. Zijzijn goed geïntegreerd. Met name de Surinaamse

vrouw, die volop meedraait in de Nederlandse maatschappij, krijgt veel lof toegezwaaid. Uit onderzoek onder jongeren is gebleken dat hindoemeisjes goed scoren op ‘moderne’ ideeën die passen in de Nederlandse samenleving. Dehindoegemeenschap zelf slaat zich graag op de borst overde mate van integratie waartoe de eigen levensbeschouwing hen in staat stelt. Het hindoeïsme propageert harmo

nie en een flexibele opstelling al naar gelang de tijd enplaats waarin men leeft. Dr. Jnan Adhin schetste tijdens eenlezing in 1986 een model waarlangs integratie van een minderheidsgroep met behoud van culturele identiteit kanplaatsvinden. Aan dit zogenoemde drie-cirkels-model ligtde gedachte van ‘eenheid in verscheidenheid - geen uniformiteit’ - ten grondslag. Het model gaat voorts uit van eenharmonieuze, coöperatieve, niet op confrontatie gerichteinstelling van de kant van de minderheid en ontvankelijkheid aan de kant van de meerderheid.

HINDORAMA 9

Drie-cirkels-modelIn het drie-cirkels-model wordt hetgroepsleven van eenminderheidsgroep globaal weergegeven in devorm van drie concentrischecirkels (zie tekening), waarbijde grootte niet strikt vastligt. Detussenliggende ruimtes (ringen) kunnen dus groter of kleiner zijn al naar gelangde aard van de persoon. De groene buitenste ring is hetperifere gebied dat grotendeels overeenkomt met de meerderheidscultuur. De oranje middenring is het tussen- ofovergangsgebied, waarin beide culturen zeer goed kunnenworden gecombineerd. De rode binnenste ring, de centralesfeer, vormt de kern van de eigen cultuuL De buitenste enmiddenring hebben een stippelmarkering om aan te gevendat in die gebieden invloeden van de meerderheidscultuurmoeten kunnen plaatsvinden. Daarnaast kunnen de gebieden elkaar wederzijds beïnvloeden.

In het perifere gebied moet de minderheid zich aanpassenaan de meerderheidscultuur. Kennis van de meerderheidstaal is vereist om te kunnen participeren in de samenleving, waarbij er sprake is van eerbiediging van de rechts-en openbare orde en van normale omgangsvormen in hetsociaal-maatschappelijke en economische verkeer: Eer-wraak is verboden ook al zou deze handeling zijn toegestaan in de eigen cultuuL Evenzo zijn crematies in openlucht verboden. In het verkeer kun je niet, omdat je uitSuriname komt, links willen rijden. Globaal gaat het hierom regels die een samenleving ordenen.

In het tussen- of overgangsgebied hoeft de aanpassing minder ver te gaan. Dit gebied duidt de heer Adhin aan met roti(eten), tapra (kleding) en makan (huisvesting). Je eten kunje ldaarmaken volgens de eigen cultuur. De tropische winkels verschaffen genoeg mogelijkheden om aan eigen producten te komen, zodat men niet alleen is aangewezen opbroccoli, boerenkool en witlof. Evenwel is het niet verstandig alleen tropische producten te eten, maar ook voedseldat weerstand opbouwt tegen de ldimatologische omstandigheden hier. Je kunt alles in masala (kerrie) maken, maar

ook een smaak ontwikkelen voor ander

eten: patat, pizza, shoarma, haring met uitjes,

haute cuisine enzovoort.Ten aanzien van uiterlijk

c.q. kleding kun je elementenvan de eigen en de meerder

heidscultuur combineren. Je kuntbijvoorbeeld op speciale gelegenheden

traditionele kleding dragen en in het dagelijkseleven zoveel mogelijk de heersende cultuur volgen. Sandraag je dan niet op het werk, maar wel op een feest, tenzijje in een Indiase kledingzaak werkt. Bij het huwelijk voor deburgerlijke stand kan het bruidspaar ook Hindostaanse kleding dragen in plaats van een trouwjurk en driedelig pak.Dames hoeven geen super korte rokken te dragen, omdatdat de mode is. Je kunt je eigen balans aanbrengen. In huisben je niet verplicht Rembrands en Van Goghs op te hangen; je kunt kiezen voor werken van kunstenaars uit deeigen cultuur of afbeeldingen van goden als Shiva of Ram.

De centrale sfeer herbergt zaken die je wil koesteren. Daarzitten je levensbeschouwing, je eigen taal, morele en andere kernwaarden. Je vast gedurende de ramadan, viertfeesten als Holi, Divali en Eid-ul- Htr, trouwt volgens deeigen cultuur, geeft je kinderen namen uit de eigen cultuuren hoeft daar niet heimelijk over te doen. Terwijl de centrale sfeer zoveel mogelijk moet worden afgeschermd vaninvloeden van buitenat kan van hieruit wel beïnvloedingvan het gedrag in de andere gebieden plaatsvinden.Waarden als liefde, respect en dienstbaarheid die je in dezesfeer koestert, hoef je niet op te geven, omdat die misschienminder tot uitdrukking komen in de meerderheidscultuur.Als deze voor jou belangrijk zijn, kun je ze blijven uitdragen. Je kunt daardoor gastvrjer en respectvoller zijn in hetperifere gebied. Ook al zou de vrijheid van meningsuitingde mogelijkheid bieden je zeer onfatsoenljk tegenoveranderen uit te laten, dan doe je dat niet als dat tegen jeeigen principes is. Je gaat een ander er ook niet om vermoorden. Dat druist tegen de rechtsorde in en wellicht ooktegen je eigen waarden en normen. Ongenoegen kan ookop geoorloofde wijze geuit worden. Hindoeorganisatieshebben dit regelmatig gedaan naar aanleiding van mis-

10 HINDORAMA

Ook al. zou de vrijheid van meningsuiting de mogeLijkheid bieden je

zeer onfatsoenUjk tegenover anderen uit te l.aten, dan doe je dat

niet als dat tegen je eigen principes is.

bruik van heilige hindoesymbolen door westerse bedrijven.De centrale sfeer is bepalend voor je identiteit. Indien jedaarin elementen van de meerderheidscultuur overneemt,moet dat een bewuste keuze zijn.

Interne problematiekHet drie-cirkels-model wordt door de heer Adhin als eennormatief model gepresenteerd om aan te geven dat integratie met behoud van het eigene mogelijk is. Het is geenempirisch model, dat de dagelijkse praktijk beschrijft. Maarals je naar de praktijk binnen de hindoegemeenschap kijkt,kan worden opgemerkt dat deze goeddeels op dit modelaansluit en er dus sprake is van integratie met behoud vande eigen cultuur. De problemen waar de gemeenschap meewordt geconfronteerd, vloeien vooral voort uit het feit datouders een grotere centrale sfeer kennen dan jongeren endaarin waarden koesteren, waarvan jongeren menen datdeze niet meer van deze tijd zijn. Dit komt neer op een

generatiekloof die in alle gemeenschappen, ook de autochtone, voorkomt. Deze problematiek heeft in zoverre metintegratie te maken, wanneer jongeren (of algemener: eenliberale groep) veel meer waarden uit de mcerderheidscultuur overnemen dan de ouderen (algemener: een conservatieve groep). Dit is niet altijd liet geval, want de waardenwaar de jongeren c.q. de liberale groep voor staan, kunnenook aan de eigen cultuur zijn ontleend. Er zijn bijvoorbeeldouders die hun dochters kort houden uit vrees voor losbandig gedrag en de schande die daaruit voortvloeit (wat zullen de mensen zeggen?”). Andere ouders vertrouwen echterop het verantwoordelijkheidsgevoel van hun dochter engaan daarbij uit van dharm (positief, constructief gedrag).Al met al zijn de problemen van Hindostanen meer interngericht en leggen geen zware hypotheek op de externesamenleving. Ze moeten wel door de gemeenschap zelfworden aangepakt, omdat er veel leed door kan ontstaan.Denk aan de vele zelfmoordpogingen onder Hindostanen!

Divali is één van de belangrijkste hindoefeestdagen. Dit feest staat in het teken van hetlicht. Het Sanskriet woord dipavali betekent rij van lichtjes. Op deze dag worden danook veel lichtjes in aardewerkhakjes (dia’s) aangestokeii. In onder andere India enSuriname ziet men ook feestelijke electrische verlichting buitenshuis, vergelijkbaar metkerstverlichting. Licht staat symbool voor goedheid, wijsheid en kennis. Met I)ivaliwordt de overwinning van liet goede op het kwade, van het licht op de duisternis, vankennis op onwetendheid gevierd. Divali valt elk jaar in de maand Kartikka (oktober/noveinher) van de hindoekalender (maankalender) op de dag van nieuwe maan. Dit jaarwerd het feest op 12 november gevierd. Divali is eigenlijk een combinatie van verschillende feesten die hun oorsprong vinden in de religieuze, filosofische, inythologische enhistorische Indiase traditie. Gebruikelijk is dat men het huis een extra schoonmaakbeurtgeeft en dat er vegetarisch wordt gegeten. Veel hindoes onthouden zich al een week vantevoren van vlees en vis. Voor hindoes van de sanatan-dharm-stroming staat het feest ookbekend als Maha Lakshrni Ptja. De kern is dan de verering van Godin Laksmi, cle gemaliii van Vislinu (onderhouder van het heelal). Zij staat symbool voor rijkdom en huiselijkevoorspoed en wordt geassocieerd met de Vrouw des Huizes. Vandaar dat Divalî in algemene zin is gewijd aan Moeder de Vrouw die het gezin in moreel en ethisch opzicht aan-

stuurt. Voor aanhangers van de arya samaj staat Divali in liet teken van de herdenking van Swami Dayanand Saraswati,stichter van de hervormingsbeweging arya samaj. Hij overleed in 1883 op de avond van Divali. Hij bond de strijd aan metwantoestanden binnen het hindoeïsme zoals het kastenstelsel; hij zette zich in voor het algemeen welzijn van liet volkonder meer door democratisering van de samenleving en goed onderwijs, hiermee het volk uit onwetendheid leidendiiaar kennis.

HINDORAMA 11

Zware externe overlastZoals eerder gesteld, gaat het drie-cirkels-model uit van eenharmonieuze, niet confrontatiegerichte instelling. Indiengroepen zich arrogant opstellen en hun eigen cultuur superieur achten aan de meerderheidscultuur, zal dat weerstanden bij die meerderheidscultuur oproepen. Ook wanneer deze zich eerst tolerant leek op te stellen. In die gevallen maakt men de centrale sfeer tot het grootste gebied. Ditis wat men vaak ervaart met de islam. Voor velen beheerstdeze godsdienst alle andere gebieden op een manier dieweinig ruimte laat voor wisselwerking met de meerderheidscultuur. Onlangs zagen we dat een imam weigerdeminister Verdonk een hand te geven, hetgeen veel irritatiebij de bewindsvrouw opriep. Dan zijn er de radicale ele

menten die vanwege hun instelling ook nooit kunnen integreren, maar die het wel verpesten voor de hele groep. Zijleggen een extra interne last op hun eigen gemeenschap eneen zware externe last op de samenleving als geheel. Bij deaanpak van het interne aspect heeft de gemeenschap zelfook een rol. Hierin past de oproep van de Amsterdamse wethouder Aboutaleb aan de moslimgemeenschap om alert(er)te zijn op radicale elementen. Het externe aspect, zoalsmoord op ‘ongelovigen’, moet door de overheid wordenaangepakt. In dit verband is het wel belangrijk dat niet mettwee maten wordt gemeten, m.a.w. dat ontoelaatbaargedrag van allochtonen massaal wordt veroordeeld en datvan autochtonen wordt gedoogd of tot volkscultuur ver-Haard.

Ramadan, de negende maand van de islamitische maankalender, is voor moslims devastenmaand, een periode van bezinning,toewijding aan God en zelfcontrole. Voorvelen is het een methode van geestelijkezelfreiniging, maar deze maand heeft velehetekenissen. Eén van de vijf pilaren van deislam is het vasten (de andere zijn: geloofsheljdenis, armenbelasting, bedevaart enbidden). liet vasten is een middel om zelifieheersing te ontwikkelen. Het vasten beginthij het breken van dageraad en wordt beëindigd bij het ondergaan van de zon. Gedurende daglicht onthouden moslims zich totaal van voedsel, drank, roken en geslachtgemeenschap. Een dergelijke lichamelijke discipline versterkt het geestelijke kunnen. 13egebruikelijke praktijk is dat men een maaltijd nuttigt voor dageraad (seine) en één nazonsondergang (iftar).

Vasten is een middel om dichter tot God tekomen. Ramadan is ook een tijd van intensieve verering, het lezen van de Qur’an, hetgeven van liefdadigheid, het zuiveren vanhet gedrag en het verrichten van goededaden. Voor moslims is ramadan een kansom iets te bereiken door iets op te geven ensterker te groeien door zwakheid te verdragen. Het vasten is niet bedoeld als hoetedoe

ning, zoals bijvoorbeeld in het christendom, maar als zuivering van de ziel. Voorts wordt het vasten beschouwd als eenmanier om sympathie voor de minderhedeelden te ontwikkelen en te leren om de giften van God te waarderen. Vastenis ook goed voor de gezondheid. liet vasten zuivert de darmen, herstelt de maag, ontdoet het lichaam van achtergebleven schadelijke stoffen en helpt het overtollige vocht dat opgeslagen is, kwijt te raken. liet geeft rust aan het hart,bevordert de bloedsomloop en helpt om van eventuele gezetheid af te komen. Wie vertrouwd is met het vasten, heeftzichzelf leren bedwingen. De 27ste nacht van de ramadan staat bekend als de Nacht van Macht (Lailat ul-qadrl. Dit isde nacht waarop de Qur’an aan de Profeet Mohammed werd geopenhaard. 13e Qur’an verklaart dat deze nacht beteris dan duizend maanden. Daarom brengen vele moslims de volledige nacht in gebed door. Direct na het einde van deramadan wordt Eid-ul-Fftr (Suikerfeest) gevierd. I)it duurt officieel drie dagen, maar de meeste gemeenschappenbeperken het tot één dag, meestal de dag na de laatste vastendag. Op deze dag mag er als beloning voor het vasten uitbundig gegeten worden. Er is open huis hij iedereen en men bezoekt de hele dag door familieleden. Vaak worden nieuwe kleren gekocht en cadeautjes gegeven. Kinderen krijgen van de ouderen snoep en geld. Ook is het de bedoeling dater geld aan de moskee en voedsel aan de annen wordt gegeven. Dit feest werd onlangs op 13 november gevierd.

1 Uh

12 HINDORAMA

NederLands beLeid endrie-cirkeLs-modeL

Kanta Adhin

Op 19 januari 2004 presenteerde de Tijdelijke Commissie Onderzoek Integratiebeleid, de commissie-BLok, haar

rapport. De commissie had in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek gedaan naar het NederLandse inte

gratiebeteid van de afgelopen 30 jaar. Veel kamerleden gingen er op voorhand van uit dat dit beLeid, dat zich

richtte op integrate met behoud van de eigen cuLtuur, was mislukt. De commissie was daar genuanceerdet in.

Het beleid werd niet als mislukt betiteld. Grote groepen zijn immers goed geïntegreerd; echter staat een té

groot deel van de etnische minderheden nog steeds op té grote afstand van de NederLandse samenleving. In

reactie op het rapport van de commissie-BLok heeft de regering het integratiebeteid bijgesteld.

Jntegratie wordt gedefinieerd als gedeeld burgerschapop basis van gemeenschappelijke waarden en normenen met het Nederlands als voertaal. Onder gedeeld bur

gerschap wordt verstaan: betrokkenheid bij én deelnameaan alle belangrijke onderdelen van de samenleving: economie, sociale leven, cultuur, sport, politiek. Daarnaasthoudt dit begrip in dat men kiest voor Nederland en voor deNederlandse samenleving. De regering ontmoedigt in ditverband een dubbele nationaliteit. Het beleid beoogtmigranten niet te ‘pamperen’, maar prikkels te geven totmaatschappelijke participatie. Daarbij wordt aandacht

gegeven aan: inburgering, onderwijs, arbeid, leefsituatie inwijken en buurten, emancipatie van allochtone vrouwen,kwesties rond religie, discriminatie en criminaliteit.

Leggen we dit naast het drie-cirkels-model dan zien we eengrote mate van overeenstemming. De regering richt zichmet name op de buitenste ring, het perifere gebied, waarook volgens dat model verregaande aanpassing aan demeerderheidscultuur noodzakelijk is. Voor wat betreft decentrale sfeer zal het kabinet zich met name met diekwesties bezighouden die doorwerken in het periferegebied en daar overlast veroorzaken. Zoals discriminatievan vrouwen of andere uitingen van religie of levensbeschouwing die niet in overeenstemming zijn met degemeenschappelijke waarden en normen van het periferegebied. In het tussengebied zal er niet zoveel overheidsbemoeienis zijn. Zelfs mevrouw Verdonk zal een Hindostaanzijn bordje rijst, dal, kousenband en masala kip niet ontzeggen. Wel kan er een oproep van gezondheidsautoriteiten uitgaan om vooral gezond te eten, zodat er geenonevenredig hoge druk op de gezondheidszorg plaatsvindtdoor verkeerde culturele eetpatronen.

De coöperatieve instelling waarvan het model uitgaat, isook in lijn met de gedachte van de regering om migrantenniet te ‘pamperen’. Deze moeten eigen initiatief tonen en dekansen die de Nederlandse samenleving biedt, niet zondermeer aan zich voorbij laten gaan. Belangrijk is dat de overheid zorgt voor een omgeving, waarin een en ander mogelijk is. Ook al is het een vies woord voor de huidige regering,in de praktijk is er ook nu sprake van integratie met behoudvan de eigen cultuur. En zo hoort het ook in een democratische samenleving.

HINDORAMA 13

Een tweetalig woordenboek van het Surinaams Hindostaans

Dit Sarnmi woordenboek is een tweetalig woordenboekvan het Surinaams Hindostaans. Er is een deel NederlandsSarnmi en een deel Sarnâmi-Nederlands. Het aantal opgenomen hoofdwoorden is voor het Nederlands ca. 6200 envoor het Sarnâmi ca. 5500.

Dit woordenboek is bestemd voor iedereen die hetSarnmi beter wil leren begrijpen, verstaan of spreken. Ditzullen vooral Nederlandssprekende Hindostanen zijn vanwege hun contacten met Sarnmisprekende familie enkennissen. Aan de andere kant kan het woordenboek nuttig zijn voor diegenen die voornamelijk Sarnâmi sprekenen voor hun gebruik van het Nederlands hun woorden-schat willen uitbreiden. Maar vanzelfsprekend is dit boekbestemd voor iedereen die het Sarnâmi een warm hart toedraagt.

Om te beginnen hebben de auteurs de meest voorkomende woorden opgenomen. Daarnaast bevat het woordenboek veel woorden die bij de traditionele leefwijze van de

oudere generatie Hindostaanse Surinamers behoren. Voorhet Nederlands hebben de auteurs zich meer gericht opwoorden die de gebruiker nodig heeft in werk en studie.

In dit woordenboek is er veel aandacht voor de verschillende betekenissen die woorden kunnen hebben, én voor hungebruik in combinatie met andere woorden. Ook zijn vaakmeerdere vertalingen of synoniemen van woordbetekenissen opgenomen. Bij veel woorden staan korte voorbeeldzinnetjes, zodat het gebruik van het woord duidelijk wordt.Dit is vooral bij zogenoemde grammaticale woorden alsjaise (zoals), dge (voor) gedaan. Verspreid door de tekst iseen aantal spreekwoorden en gezegden opgenomen als Jaise bdp oise be_tud - De appel valt niet ver van de boom.

Voor de schrijfwijze van het Sarnmi is de in 1986 vastgestelde spelling aangehouden. In het voorwoord is een uitlegvan deze spelling opgenomen.Achterin het boek vindt de gebruiker een kort overzicht vaneen aantal veelgebruikte werkwoorden.

Omvang 232 pagina’s in omslag. ISBN 90-805092-5-6

Samenstellers: Eline Santokhi en Dr. Lydius Nienhuis

Uitgave: Communicatiebureau SAMPRESHAN / Dr. man Adhhi Instituut (JM)

Verkrijgbaar in de boekhandel of per e-mail: info@adhin-instituut.org

Voor meer informatie over de samenstellers: www.adhin-instituut.org

UNIEKSARNAM1

WOORDENBOEKINHOUD

VoorwoordVerantwoording

Gebruikte spellingGebruikte a&ortingen

Deel Nederlands - SarnmiDeel Sarnmi - Nederlands

Werkwoorden

Sarnami - Nederlands

SARNAMI WOORDENBOEKEen tweetalig woordenboek

van het Surinaams Hindostaans

Samergestrd door:Eline Santokhi & Lydius Nienhuis r

SAM P R ES H A N

€20(bij toezending

€3,- porti)

T 0703654688 • W www.adhin4nstituut.org

0. Sewba(aksingh

ifiNNORAMAVensterop een

bijzonderedoelgroep

I

n de gehele Nederlandse samenleving hebben anderedoelgroepen middels de media min of meer hun stempel weten te drukken. De Hindostaanse doelgroep is

tot nu niet erin geslaagd een cultureel gezicht in diesamenleving te geven. Dit is erg jammer en wel om de volgende redenen:• I)e Hindostaanse cultuur heeft in vergelijking met andere

culturen heel veel te bieden, echter wordt die cultuur nietop een effectieve wijze aan de man gebracht;

• Een heel arsenaal aan kennis en kunde die volop aanwezig is, wordt aan velen niet voldoende bekendgemaakt.

I)e uitgever van Hindorama heeft zijnuiterste best gedaanom het ‘gat” te dichten. Voor de uitgeveris de maatschappelijke relevantie vanhet product belangrijker dan de relevantie voor zijn bedrijf.De inzet, inspanning,investeringen enzovoort, die voor zo’nblad nodig zijn, is menigeen niet bekend.

___________

Hierdoor kunnen velen zich geen beeldvormen wat er allemaal moet wordenopgeofferd om het blad aan de Hïndostaanse gemeenschap te presenteren. Mensen zijn van mening dat het bladgestoeld is op commercie. Dat moet ook gedeeltelijk, andersis de levensvatbaarheid van Hindorama in het gedrang; immers het blad wordt niet gesubsidieerd.

Ter wille van een kwalitatief goed product voor de Hindostaanse samenleving zijn tap (zware inspanning), tyag(opzij schuiven van belangrijke zaken) en karma (activiteiten) zeer noodzakelijk. Dit is precies wat Hindorama alsorganisatie doet. Is dit niet uistekend? Op moreel gebiedmoet er nog veel gebeuren. Wij hebben in de Nederlandsesamenleving een plaats nodig met een uitgekristalliseerde,standvastige identiteit. Hindorama heeft hieraan belangrijk bijgedragen. De bekende Tulsidas verkondigt in hetRamayan dat in het donkere tijdperk van katyug geen

andere yagna zoden aan de dijk legt dan de gyan yagna(verspreiding en consumptie van kennis). Zeker, alle vormen van satsangs (bijeenkomsten) zijn belangrijk, echterde gyan yagna is het allerbelangrijkst. Hindorama biedteen ieder de mogelijkheid in de Ganges van gyan yagna eenduik te nemen.

De Hindostaanse samenleving kenmerkt zich overwegenddoor het vier-D-model: doksa, daroe, dansje en dam (vlees,alcohol, feest en arrogantie). Men is zodanig vastgekleefdin dit model, dat andere zeer belangrijke zaken in vergetelheid raken. Voor een ieder is het verstandig volgens het

DAKM-model te leven (dharm, arth,kam en moksh). Hierdoor bereik je volstrekte menselijkheid(manur bhava). I)oordit model en doorandere essentiële zaken daaraan gelieerderbij te betrekken,kunnen we veel bereiken. Het is zeer spijtig te moeten constateren dat Hindostanen hier, zonder enigmoment te twijfelen,veel geld uittrekkenvoor het vier-D-modcl, terwijl men voorhet DAKM-model heel

weinig over heeft. Dit valt niemand te verwijten, omdat ergeen echte leiders en geleerden aanwezig waren die de doelgroep konden voorzien van de juiste kennis. Nu voorzietHindorama ons van passende relevante informatie,waardoor het mogelijk wordt de vier-d’s naar de achtergrond te schuiven teneinde het doel van manur bhava tebewerkstelligen.

Wij zouden onze draagkracht veel meer ter wille van deduurzaamheid van Hindorama moeten aanwenden,omdat het in ieders belang is. Sterker, het zou een iedersplicht moeten zijn om hieraan medewerking te verlenen,onder meer in de vorm van suggesties en vooral een abonnement om het doel van “het diadeem van de Hindostaanse samenleving” gerealiseerd te krijgen. Jammergenoeg zijn we daarin achtergebleven.

HINDORAMA 15

Diadeem van de Hindostaanse gemeenschap-4—

,.vfr. drs.W.ndIe& van deVedaal

• Meningen van JeVedisch. numerIn gesprek met

16 HINDORAMA

Hoe denken jongeren overseks voor het huweLijk?

Seksuele gemeenschap op jonge leeftijd neemt steeds meer toe. Dit komt doordat kinderen op steeds jon

gere leeftijd ontwikkeld raken en meer en meer aan seks worden blootgesteld. Seks is overaL. Je kunt er niet

omheen. Door toenemende gemeenschap op jonge leeftijd neemt ook het aantal tienerzwangerschappen toe.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek telde Nederland begin vorig jaar ongeveer 4500 tienermoe

ders. Hiertegenover staan slechts 450 tienervaders die hun kind erkend hebben. Het werkelijke aantal vaders

beneden de 20 jaar is onbekend, omdat wettelijke erkenning van het kind vaak niet plaatsvindt.

Dat maagdelijkheid voorhet huwelijk nog steedshoog in het vaandel staat

in de Hindostaanse cultuur neemtniet weg dat er nu in Nederlandopgegroeide en opgroeiende generaties zijn, die anders tegendeze norm aankijken. Dat is ookte merken aan het feit dat onderHindostanen het fenomeen tienerzwangerschap zich steedsmeer lijkt voor te doen. Hindorama peilde de mening van een aantal jongeren.

“Ik ben nu 21,” zegt Seema. “Ik heb vroeger altijd gedachtdat het gewoon fout was als je seks voor het huwelijk had.Dat is immers wat je meekrijgt van je ouders. Ik heb ervoorgekozen om mijn normen en waarden daaraan aan te passen. Maar nu ik wat volwassener ben geworden, ben ik welanders over seks voor het huwelijk gaan denken. De meestejongeren die nu trouwen, hebben al eens seks gehad. Watme opvalt uit mijn eigen vriendenkring en wat zeker vakervoorkomt, is dat bij het aantreden van het huwelijk een vande partners al seksueel contact heeft gehad, terwijl de andernog maagd is. Zij kiezen er samen wel voor om een verbintenis met elkaar aan te gaan, ondanks het feit dat die enepartner dan zogenaamd als onrein wordt bestempeld. En zohoort het ook. Je gaat niet met elkaar trouwen omdat je sekswilt hebben, maar omdat je je hele leven met elkaar wiltdelen. Dat de ander dan al seksueel actief is geweest, is geenprobleem. Het zou eerder een voordeel moeten zijn, omdat

die dan meer ervaring heeft endat met jou kan delen. Zo kun jemeer genot met elkaar hebbenwat seks betreft. Ik heb geenidee waarom er zoveel nadrukwordt gelegd op het feit dat jemaagd moet zijn, als je gaattrouwen. En nog erger, waarommensen er zo negatief op reageren als ze erachter komen dat jegemeenschap hebt gehad. Hethoort bij de behoeftes van de

mens, maar je moet het pas doen als je er zelf aan toe benten het wilt doen. En dan moet je het vooral ook veiligdoen.”

‘Als je het doet, doe het dan veilig,” zeggen ook de zussenCherryl (21) en Chantalle (22). “Seks is een moeilijk onderwerp voor ouders om met hun kinderen over te praten. Alshet goed is, krijgen tieners op de middelbare school welseksuele voorlichting en weten ze heel goed wat ze moetendoen en hoe ze een zwangerschap moeten voorkomen. Hetlastige is dat ze voorbehoedsmiddelen, zoals condooms ofde pil, wel zelf moeten aanschaffen. Ik denk niet dat ze datsnel doen met het risico van een onverwachte zwangerschap”, aldus Chantalle. “Je moet het doen als je zelf vindtdat je eraan toe bent, of dat nou voor het huwelijk is oferna,” vindt Cherryl. “Het is een belangrijk deel van je levenen ik vind dat we ons daar niet over moeten schamen.Mensen durven er niet over te praten, maar seks is iets heelnatuurlijks. Hoe zijn wij anders op de wereld gekomen?”

HINDORAMA 17

Rabin snapt best dat er een grote seksuele spanning is tussen twee mensen, die elkaar leuk vinden. “Maar het is juistaan hen om op dat moment een stap terug te doen, om totbedaren te komen. Seks voor het huwelijk hoort niet inonze cultuur en seks op jonge leeftijd al helemaal niet.Natuurlijk wil dat niet zeggen dat je het niet kan doen, hethoort alleen niet.” Lachend vervolgt hij: “Ik heb zelf wel‘gezondigd’ in een moment van onbezonnenheid, maar ikgebruikte wel een voorbehoedsmiddel. Dat moet je altijddoen, vooral met al die ziektes enzo.”

“Ik ben een jongen met moderne opvattingen,” zegt Akash.“Ik heb een vriendin en ik overnacht bij haar samen met haarin bed. Ik zie het slechte er niet van in en mijn ouders hebbener ook geen problemen mee. Andere familieleden daarentegen kunnen hier niet goed tegen en vinden het zeer ongepast. ‘Het past niet in onze cultuur’, zeggen ze. Dat ik modernben opgevoed heeft wel enigszins met mijn mentaliteit temaken. We leven in een moderne tijd met moderne opvattingen en ik ben niet van plan te zeulen met normen enwaarden van de Hindostanen, en mijn vriendin evenmin.”

Sharda (23) raakte per ongeluk zwanger van haar vriend. Zebesloot het aan haar familie te vertellen. “In het beginwaren ze erg geschokt en erg overstuur. Ik kon me dat bestwel voorstellen, vooral omdat ze dat niet van mij haddenverwacht. Met name mijn vader had het er erg moeilijkmee: wat zouden mensen wel niet denken, dacht hij. Hetwas eerder de familie die het mij en mijn ouders moeilijkmaakte met roddels en scheve blikken. Toch hebben mijnouders mij gesteund en zijn ze er nog altijd voor mij als ik zenodig heb. Ik ben inmiddels getrouwd met mijn vriend enwe hebben het goed. Ons leven is wel veranderd sinds ikontdekte dat ik zwanger was, maar dat geeft niet. Ik bendolgelukkig met ons gezin.”

41’

1 1

_

4i

ZvPadonorsWat zal. men daar wel.

niet van zeggen?’Je bent volwassen, je kunt geen geschikte levenspartnervinden, je biologische klok tikt door en je bent nog steedskinderloos. Je wilt moeder worden maar dat gaat nietzomaar. In de Hindostaanse cultuur al helemaal niet endat zit je dwars. Hoe nu verder vraagt Shakuntela zich af?Hoe zal de Hindostaanse gemeenschap reageren?Shakuntela (34) werd 01) jonge leeftijd uitgehuwelîjkt. Naeen aantal jaar scheidde ze van haar man. Haar droomwens om moeder te worden is nog steeds niet vervuld. Naal die jaren heeft ze nog steeds geen geschikte partnergevonden om haar leven mee te delen. Toch zou zij graaghaar grote wens realiseren. Nu denkt ze erover na omtoch moeder te worden met behulp van andere middelen. “Ik vraag me af hoe onze gemeenschap daarmee omzou gaan als men wist dat ik er bewust voor kies omzwanger te raken via donorschap. Zou het als iets slechtsworden gezien dat ik moeder zou zijn van een kind zonder vader? Ik zou misschien niet veel anders zijn dan eentienermoeder, want ik zou ook voor het financiële plaatjeen de opvoeding in mijn eentje opdraaien, net als demeeste tienermoeders. Het verschil zit hem erin dat demeeste tienermoeders per ongeluk zwanger raken en ikbewust voor het moederschap zou kiezen. Ik zal ditnatuurlijk niet van de daken schreeuwen, maar meervoor schamen ook niet. Het is wel zo dat ik van deHindostaanse gemeenschap een stempel opgedrukt kankrijgen, waarbij het oordeel hard zou kunnen zijn en mijnleven onnodig moeilijk zou kunnen worden gemaakt.Maar daar zou ik niet mee zitten, want de liefde voor mijnkind zou alles overwinnen.”

i

18 HINDORAMA

AUT0N ERSTEEGHDealer / Occasions . fld BOVAG

Nirul Rambharse

Tel. 070 3230026Mob. 06 21596546Kobaltstraat 102544 EV Den Haag

AFASBelastingadviseurs B.V.Deskundigen in:

• (inter)nationaal belastingrecht mr Sunil Santokhi• bedrjfsovernames

mr

Henri Moli• bednjfsfinancienngen

• hypotheken / pensioenen mr Ton Kamp• betastingaangifte PART./MKB/DGA

Burg. Stramanweg 63, 1190 AB Oudekerk a/d AmstelT 070 354 5225 • M 06 53 7700 97 • f070 345 51 44

E sunil@maquis.nl . 1 www.maquis.nl

Onderdeel van Maatschap MaquLv &kstingadviseurs

Zoekt u een fotograaf?0629344499

,,VAKFOTOGRAAF

Vnoi bt’dtljfS1OlflhJIIfIt’

bi tiidni epoit,lge. IPCI.liIlt’.c:;, (‘I)S1t() (Jl,ifliolli, (1)10(1111 ll(’ 4’il? -

1 .x. (1 It) .1 tt it hO E—iit,iii Iijft)51h.IW.lili iii

lt’l. 010-436 69 22 K.t.tkb.i.iii Ii, ,l toitu It.ijont.tiait 51 ‘6MobiIe 06-29343499 3092 0fl Psottntduiit 3014 ZL Ruttid.ttit

FITewarie & Partners

4 ecorintants en Belastingadviseurs

GROEPParmessar & Tjon A Ten

4 ecountaats & 8elustingadviseurs

K.B. Tewarie RAt’. Parmessar EBM.L.J. Braspenning AAMr. L. Krokke-ToffoliDrs. Ing. W.N.B. Tewarie RE

INAA

FNederland: Oranje Nassaulaan 55, 1075 AK Amsterdam • Tel: 020-6711256

Ëax 020-6737272 • E-mail: lbtewarie@-thgroep.nI • Suriname: Mr. F.F1.R. lim A

Postraat 19, Postbus 1700, Paramaribo • Tel: 474452 • Fax 474643 en

G.G. Maynard, Nieuw Nickerie • Tel: 0231979 • E-mail: lhgroep@sr.net

Uw Indiase winkel SU NAYNA

Fax 070 3253800E-maiI: autoversteegh@cs.com

Website: www.autoversteegh.nI

‘

Voor al Uw Indiase Kleding, Sieraden, Gifts & CosmeticaSuriname: Cocobiacoweg 53 • Tel. 431493 • Retan & Joyce Goerdin

Openingstijden: ma. tJm za. 9.00 - 13.00 uur! 16.00 - 20.00 uur

HINDORAMA 19

7A

7-.1

.

20 HINDORAMA

Amitabh Bachchanimponeert doorbescheidenheidDe uAngry young man” uit jaren ‘70 en ‘80 van de vorige eeuw met zijn

kenmerkende diepe stem en lange postuur was eind september op bezoek

in Nederland als gast van het Tropentheater tijdens Cinema India. De

populariteit van deze megastar van de Indiase cinema, nu 62 met grijze

ringbaard, lijkt nu nog groter dan ooit. De ‘Godfather’ van de Indiase film

werd in 2000 door de BBC uitgeroepen tot ‘Entertainer van de eeuw In

juni van dat jaar werd hij de eerste levende Aziaat van wie een wassen

beeld is te zien in het Madame Tussaud Wassenbeeldenmuseum in

Londen. Begonnen in 1969 in de niet erg succesvolle film Saat

Hindustani, is Amitabh Bachchan uitgegroeid tot een filmicoon, een

begrip in India en in alle landen waar de Indiase film populair is. Hij is

weer volop bezig met nieuwe films. Binnenkort zijn te verwachten

Zamaanat, waarin hij de rol van een blinde advocaat speelt wiens lief

desleven onvervuld is gebleven, en Babut waarin hij na het overlijden

van zijn zoon probeert weer enig geluk te brengen in het [even van zijn

schoondochter.

Amitabh Bachchan staat bekend als een veelzijdigacteur. In zijn jonge jaren is hij zowel te zien inkomische als serieuze rollen. Toch wordt hij met zijn

lange, wat slungelig, uiterlijk vooral het symbool van de‘Angry young man”, in tegenstelling tot voorgangers alsRajesh Khanna en Dharmendra die meer met romantiekworden geassocieerd. Eigenlijk is dit beeld niet zo verwonderlijk, aangezien Amitabh’s ster rijst in een periode vanmaatschappelijke onrust in India met studentenonlusten

en slechte werkgelegenheidsperspectieven voor goedopgeleide jongeren. Zijn 35-jarige filmcarrière kent zeker 70grote successen, met name in de jaren ‘70 en ‘80.

Met films als Zanjeer (1973), Sholay (1975) en AmarAkbarAnthony (1977) drukt hij een onvergetelijk stempel op deIndiase fllmwereld. Een zeer ernstig ongeluk tijdens deopnames van Cootie (1983) doet heel India de adem inhouden en er wordt massaal gebeden voor zijn leven.

HINDORAMA 21

Zijn immense populariteit en goede banden met de familieGandhi brengen hem in het Indiase parlement, waar hij algauw gedesillusioneerd raakt. Hij raakt betrokken bij enkele politieke schandalen en bezweert nooit meer iets met depolitiek te maken willen hebben. Hij begint een entertainmentbedrijf waarmee hij enkele opmerkelijke films als Mani Ratnam’sBombay en Shekhar Kapoor’s BanditQueen uitbrengt. Zijn bedrijf treedt alsgrootste sponsor op van de Miss Universe verkiezingen in Banglore (1996).De grote tegenstand in India tegendeze verkiezingen brengt het bedrijf ingrote financiële problemen. Amitabh’sveerkracht en doorzettingsvermogen,maar ook zijn goede relaties met politieke vrienden, voorkomen zijn val.Met zijn charmante presentatie vanhet populaire landelijke tv-programma Kaun BanegaCmrepati (de Indiase variant van Who wants to be a mittionnaire?) weet hij vriend en vijand voor zich te winnen enis hij weer helemaal terug als nationaal idool. Hij ziet detelevisie niet als een stapje terug in zijn carrière. “Met eentv-programma heb je veel meer interactie met de kijkers endat is zeer plezierig en leerrijk. Als je een uitdaging aanneemt om je als mens verder te kunnen ontwikkelen, kandat nooit een stapje terug zijn.” Met films als Mohabbatein(2000), Kabhi Khushi Kabhie Gham (2002) weet hij ook eencomeback in de commerciële film te bewerkstelligen. Demoralistische boodschap van Baghban (2003) - zorg voorouders - roert jong en oud en met zijn rol in Dev (2004)bevestigt hij weer helemaal zijn imago van ‘Angry (‘Old’)Man’.

In Amsterdam zien we iemand die zichondanks zijn weergaloze populariteitzeer bescheiden opstelt. AmitabhBachchan waarschuwt ervoor dat menhem vooral niet teveel moet zien als deacteur. “In het dagelijkse leven ben ikmijzelf en niet de stoere persoon uit defilm. Als je het over die persoon hebt,heb je het niet over mij.” Ondanks deinvloed die hij vanwege zijn populariteit en financiële draagkracht in eenmaatschappij als de Indiase moet kunnen uitoefenen, stelt hij zich naar eigen zeggen helemaalter beschikking van de filmmakers. “Zij bepalen de rollendie ik speel. Ik heb daar geen zeggenschap over. Je mag blijzijn als er überhaupt van een script sprake is op basis waarvan je je keuze maakt.” Ook heeft hij niet, zoals RaakesliRoshan en Dharmendra, ervoor gezorgd dat zoon Abhishekin een grootse productie debuteerde. “Mijn vrouw Jaya en ikzijn trots op onze kinderen. Abhishek heeft net als zijnbeide ouders voor een filmcarrière gekozen, maar het isbelangrijk dat hij het op eigen kracht maakt. Hij ziet zelf ookgraag dat succes zijn eigen verdienste is.”

De term “Bollywood” vindt Bachchan maar niks. “DeIndiase filmindustrie is op geen enkele manier te vergelj

ken met de westerse. Het gaat om twee totaal verschillendeculturen die niet hoeven te proberen elkaars identiteit aante nemen. Ze hebben beide hun eigen populariteit. Als jeecht wilt vergelijken dan is Hrithik Roshan in termen vanaantallen fans vele malen populairder dan Tom Cruise.”

Over de ‘verwestering’ van de Indiasefilm maakt de ster zich niet zo druk;belangrijker vindt hij dat de filmsbepaalde normen en waarden moetenblijven benadrukken. Daarom is hijbijzonder blij met de ifim Baghban diede zorg voor ouders op hun oude dagals thema heeft. “Toen ik nog jongwas, heb ik mij altijd voorgenomendat, als ik groot zou zijn, ik voor mijnouders zou zorgen, zoals zij op datmoment voor mij zorgden. Dat heb ikook gedaan. Mijn vader is vorig jaar

overleden, mijn moeder woont nog steeds hij ons in huis.In grote steden zie je dat deze waarde begint te verwateren.Man en vrouw hebben het beiden druk met hun baan enhebben tijd noch zin om zich over hun ouders te ontfermen. Baghban maakt dit op schrijnende manier duidelijken mensen gaan weer nadenken hierover.”

Dat de stem van Amitabh Bachchan zich goed leent voorhet voordragen van gedichten, werd al duidelijk in de filmKabhi Kabhie (1975). Behalve acteren wordt Amitabh ookgevraagd om in films of (culturele) documentaires als verteller op te treden. Zijn stem maakt dat de taal nog mooierklinkt. Dit is niet zo vreemd als je bedenkt dat zijn vaderdichter was. Dr. Harivanshrai Srivastav Bachchan (1907-2003) was een opmerkelijk man. Na diverse studies in India

ging hij voor twee jaar naar deCambridge University in Engeland,waar hij in 1954 als tweede Indiër degraad van doctor in Engelse letterkunde verwierf. Hij nam toen zijn koosnaampje Bachchan (kindje) aan alsofficiële achternaam. Terug in Indiawerkte hij voor het Ministerie vanBuitenlandse Zaken. In die periodewerd hij ook geassocieerd met de evolutie van Hindi als officiële taal. Hijverrijkte het Hindi door zijn vertalingen van belangrijke geschriften.

Aanzien als dichter kreeg hij echter pas door zijn beroemdegedicht Madhtishala. Daarnaast zal hij ook herinnerd worden om zijn Hindi vertaling van Shakespeare’s Macbeth enOthetto, alsook van de Bhagvad Gita. Na de moord opIndira Gandhi schreef hij in november 1984 zijn laatstegedicht, Ek November 1984. Harivanshrai werd met diverseprijzen geëerd voor zijn immense bijdrage aan de Hindiliteratuur en voor zijn unieke bijdrage aan de wereld vanletteren. Indien gevraagd om zichzelf te introduceren, deedhij dat als volgt: Mitti ka tan-masti ka man-kshan bharjivan-inera parichay (een Lichaam van klei, open gedachtenvol spel, het leven van een ogenblik). Het is wel duidelijkdat deze combinatie van grootheid en bescheidenheid opzoon Amitabh is overgegaan.

22 HINDORAMA

i

HINDORAMA 23

, .

.a_. wÇ.

t

___________

—

0-

¶ .0

—

HINDORAMA24

1

1 p

HINDORAMA 1993/1 998

26 HINDORAMA

liÏDORAMA

Nieuwe uitdagingen voorhet Hindorama team

E en tweemaandeljks tijdschrift op vrijwillige basis naastreguliere werkzaamheden uitbrengen, vergt de nodi

ge tijd en energie. Graag zouden wij nog veel meerwillen doen, maar je moet je beperkingen in acht nemen.

5 jaar Hindorama heeft heel wat ammunitie opgeleverd omhet wel en wee van Hindostanen aan de Noordzee op eenandere wijze naar een breder publiek te brengen.

Vaak kregen wij suggesties van lezers om bepaalde onderwerpen te behandelen. Omdat zij niet vanaf het begin hetblad lazen, wisten zij niet dat dat onderwerp al uitvoeriggecovered was. Daarnaast kregen wij vaak reacties van kennissen in Engeland, India, Trinidad die het jammer vonden

dat zij het Nederlands niet machtig waren. Ze konden vaakwel ontcijferen om welk thema het ging, maar de draadkonden zij niet volgen. Vandaar dat wij ons in de komende

periode willen toeleggen op het ordenen en op internet

toegankelijk maken van de artikelen van 5 jaar Hindorama

en op het maken van Engelse vertalingen van daartoe geselecteerde artikelen.

Gezien de speciale belangstelling voor de in Hindorama

verschenen artikelen over het hindoeïsme, ook onderautochtone Nederlanders, zal er een bundeling van dezeartikelen, Hindoeïsme in woord en beeld”, worden uitgebracht. Bij voldoende vraag zullen mogelijk andere bundelingen worden samengesteld. Ook zullen wij doorgaan methet vergaren van nieuw materiaal ten behoeve van thema-

of gelegenheidsedities van Hindorama.

U ziet het, Hindorama als tweemaandelijks tijdschrift zult uniet meer tegemoet kunnen zien, maar wij zijn nog steedsgecommitteerd aan het doel van informatievoorziening

over Hindostanen aan de bredere samenleving. Communicatiebureau Sampreshan heeft op dit gebied ook een zeke

re naam, gezien de diverse uitgebrachte publicaties op hetgebied van de Hindostaanse cultuur. Denk bijvoorbeeld

aan Dharm-Karm (inleidende ethische beschouwingen),Indiawijzer, ldnderboeken Sammie en Bhartie (het Ramlila

toneel) en Ramayan (het verhaal van prins Rama), alsmedehet tweetalig Sarnami-Nederlands woordenboek.

We zijn verheugd dat een aantal van de medewerkers aanHindorama ook al medewerking heeft toegezegd aan detoekomstige activiteiten. We maken graag van deze gelegenheid gebruik om onze hartgrondige dank uit te spreken

aan een ieder die op welk moment dan ook heeft bijgedragen aan het totstandbrengen van elke keer weer een nieuwnummer en aan de promotie en distributie van het blad. Inhet bijzonder danken wij Gurudeva en Paramacharya

Palaniswami (HinduismToday), Soven enAmrita Sivanand,Edward Troon, Ranu Abhelakh, Ramsingh Chierandjoe,Fezila Amir-William, Chan Chitan, Roy Mohan, Shyam enAmrika Anroedh, Sunil Santokhi, Roy Ramdharie, Perkashen Radjinder Chikoe, Kathleen Hendrix, Carine Jorissen,Aniel Kienno en Dew Doerga.

Radjin Thakoerdin

Directeur van communicatiebureau Sampreshan,uitgever en bladmanager van Hindorama

Kanta Adhfn

Hoofd-/eindredacteur

liÏNDOllÂ1ÂHINDOSTANEN AAN DE NOORDZEE

COMM,,N,cAT,rB,lnrAU

SAM PRESHANGEEFT UWSØOSSÇKAP VLEUGELS • Khk hier om verder te gaan

HINDORAMA 25

Kleurrijk, informatief, origineeL professioneeL maarniet voor iedereen even interessant!

EnkeLe reacties op destopzetting van Hindorama

In Hindorama werden diverseonderwerpen belicht, zoalshet Hindostaanse huwelijk,feestdagen, onderwerpen overgezondheid en niet te vergeten ook de metamorfoses.Allemaal best leuke onderwerpen, omdat ze dichtbij onzebelevingswereld staan. Ik vonden vind HR nog steeds een leuk(Hindostaans] blad. Niet alleenals entertainment magazine, maar ook als een magazinewaaruit je belangrijke dingen kunt leren, onder andere overje eigen cultuur. Ik denk dat ook vooral de jongeren veelhebben aan dit blad, de informatie over de feestdagen bijvoorbeeld: wat houdt Divali in, waarom vieren we RakshaBandhan? Ook voor niet-Hindostanen is HR een soort vaninformatiebron. Er zijn niet zoveel Hindostaanse magazines (met zoveel glitter en glamour). Daarom vind ik het ergjammer dat dit blad er niet meer zal zijn. Een groot verliesvoor de Hindostaanse media.

Naveen Hardwarsing (24), student Pabo (Nedertancij

Hindorama onderscheidt zichzonder meer van de vele bladen en tijdschriften die er zijn.Het blad is gewoon origineelen totaal anders. Het voorzietin een belangrijke mate in debehoefte aan informatie enhet overrompeft je ook met deveelheid aan onderwerpen.Hindorama en de kwaliteitervan hebben een eigen iden

titeit. De stopzetting van dit blad in de huidige vorm, zalzeker een vacuüm betekenen. Er valt een belangrijk me-

dium weg dat de Hindostaanse cultuur, idee en levensbeschouwing promoot. Toen ik het blad voor het eerst zagmet de prachtige opmaak en de glossy look, vroeg ik me alaf of dit blad een lang leven beschoren zou zijn. De verpakking is natuurlijk belangrijk, maar de inhoud heb ik echtbijzonder gewaardeerd. Het zou goed zijn indien Hindorama in een gewijzigde vorm de informatie zal blijvengeven aan de gemeenschap.

Ramdin Sardjoe, parlementsvoorzitter (Surinam&

Als abonnee vanaf het begin en als vriend van Hindorama’hoor ik van de opheffing van het enige tijdschrift inNederland over de Hindostaanse cultuur en religie. Bovendien is (was) het het enige tijdschrift dat ons kleurrijk vertelt over het dagelijkse leven van ‘Hindostanen aan deNoordzee’, over feesten, ambities en successen, over problemen als zelfmoord en homoseksualiteit, en wijshedendie ons richting wijzen, als bijvoorbeeld het ‘Redactioneel’.Hindorama, een prachtig bladwaar een kleine groep idealisten uit eigen kring veel creativiteit, energie en geld in stak;een prachtig product op deleestafel van interculturele bladen. Hindorama nu weg, na‘Roof’ en ‘Bijeen’! Jammer! Iklas het blad als aangestokenedoor de Indiase (en Surinaamse) cultuur én als rooms-katholieke priester en al bijna 35 jaarwerkzaam onder studenten uit velerlei culturen en religies.Het blad heeft mij heel veel informatie en kennis over enrespect voor de Hindostaanse cultuur, en het hindoeïsmein het bijzonder, geschonken. Juist in deze dagen zijn zulkebladen broodnodig, om elkaar als veelkleurige Nederlanders beter te leren kennen, waarderen én ons aan elkaar

Naveen Hardwarsing

Ramdin Sardjoe

Pieter van Dongen

HINDORAMA 27

te verrijken. Het is dan natuurlijk wel nodig dat redactie enuitgever vanuit de achterban alle mogelijke ondersteuningontvangen. Heeft het daaraan misschien ontbroken?Moeten we allen niet even aan zelfonderzoek doen? Aandeze redactie en uitgever zeg ik: hartelijk dank. Verlies demoed niet! Kom versterkt via andere wegen bij ons terug.Dat kan zijn via het onlangs opgerichte man AdhinInstituut, via uitgaven van Sampreshan, via publicaties inandere bladen, lezingen, symposia én tenslotte via hetmeer in dc openbaarheid treden/brengen van de hindo(e)staanse gemeenschap in ons land.

Pieter van Dongen, RK-priester (Tilburg, Nedertand)

Een blad als Hindorama zullen velen heel erg missen. Elketwee maanden keken wij hier in Dordrecht met verlangenuit naar ons eigen “Elsevier: Hindorama”, keurige lay-out,prachtige kleuren, zeer interessante en actuele thema’s,tevens boeiende informatie. Van ganser harte hoop ik dat erspoedig weer iets dergelijks in de plaats komt. Onzegemeenschap heeft dat hard nodig!

Ram en KiertiAutar (Nederland)

Het blad op zich mag er zijn:kleurrijk als de Hindostaansecultuur zelf; goed van stijl eninhoud en wat ook zeer belangrijk is: in goed NederlaHdsgesteld. Daar mag best eencompliment aan de eindredacteur voor worden gegeven.Gaat het blad aan haar eigen

succes ten onder? Is het tegoed voor Hindostanen? Mijn

ervaring is dat het blad in de Nederlandse samenleving respect voor Hindostanen afdwingt. Maar sommige Hindostanen worden boos, andere zijn het er niet mee eens als ergezegd wordt dat de Hindostanen eerder bereid zijn veelgeld neer te tellen voor doksa, daroe en dansje. Een abonnement op een tijdschrift of een boek kopen over de cultuur waar Hindostanen zo prat op gaan? Neen, dat is teduur! Tijdschriften en boeken moet men Hindostanen gratis thuis bezorgen, want dat zou de huidige Hindostaansedharm volgens de moderne Hindostanen inhouden. Ooit isCarthago verwoest. Uit het as verrees later een machtig rijk.Zal ook Hindorama dit lot beschoren zijn? Ik hoop het wel!

Hari Rambaran, indoloog i’Nederland)

Ik heb in het verleden mogen meedenken over vorm, karakter en inhoud van het blad en heb het tijdschrift zien uitgroeien tot een veelgelezen medium. Afwegingen die wetoen moesten maken, betroffen onder meer de zwaarte enlengte van artikels, het aantal foto’s, aantal reclame-uitingenen dergelijke. Taboeonderwerpen werden niet geschuwd.Zelfs over de eigen landsgrenzen werd het blad heel veelgelezen. Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden heeft het blad in buis en ontsloten ende belangwekkende - en dat zijn er vele - artikelen in haar

artikelenbestand opgenomen. Ook op het IndologischInstituut van de Rijksuniversiteit Leiden is Hindorama eenveelgelezen blad. Enkele voorbeelden om aan te geven datdit medium bewezen heeft een kwaliteitsblad te zijn engedurende vele jaren het enige in haar soort. Dat het nu ineen andere vorm doorgaat was te verwachten. Gebruik vande moderne technologie en vertalingen in het Engels zullenzeker kunnen bijdragen aan het versterken van de verbondenheid van Hindostanen en geïnteresseerden wereldwijd.

Roy Ra,ndharie, oud- tnedewerker Hindorama(NederlancO

Ik behoor niet tot de vastelezers van Hindorama. Ditomdat er vaak ‘over Hindostanen’ werd gesproken en gedacht, en niet ‘met Hindostanen’. Op den duur raak jeuitgepraat of je stem raakt verstomd. De fenomenologischebenadering van een doelgroephou je niet lang vol. Daar benik dus kritisch in. Het blad heeftwel indruk op mij gemaakt. Qua variatie aan artikelen, layout en zeker de spirituele interesse van de laatste edities. Ikheb zelf een keer in het blad gestaan vanwege mijn functioneren als internet-pandit. Helaas heeft die brede interessewel een breed publiek kunnen bereiken maar niet kunnenaanspreken.

Attiy Ramdhani, pandit Nederland)

Het is heel erg onprettig te vernemen dat Hindorama nietmeer in de huidige vorm zal verschijnen. Hindorarna leestaltijd prettig. De inhoud is gevarieerd en de informatie diewordt verschaft, wordt vanzoveel verschillende aspectenbenaderd dat de lezer breedwordt georiënteerd. De aankleding stimuleert altijd hetmagazine te pakken, als je hetziet liggen. De onderwerpenzijn niet beperkt tot Surinameen Nederland, maar ook India.En wat ik echt heel prachtig JuLes Ajodhiavind, zijn de foto’s van mensen. Soms heb je iemand uit hetvizier verloren en zie je zijn foto plotseling in Hindorama. Jewordt daardoor niet alleen aan die persoon herinnerd,maar ook tijden die je met hem in een bepaalde periode inje leven hebt ervaren.

Jules Ajodh ie, vice-president Sti riname)

Hindorama is een mooi color tijdschrift, dat ik erg vaaklees. Ik geniet vooral van de Bollywoodartikelen en demetamorfose dingetjes. Ik koop Hindorama niet zelf, maarik krijg het opgestuurd door familie in Nederland. Ik zal hetecht missen.

Kajol, tiener (Suri,zame)

Pt. Attry Ramdhani

Hari Rambaran

28 HINDORAMA

HINDORAMA 2000

*. 1

t

--

__

HINDORAMA 29

HINDORAMA 2001

1.

\

1

t t

30 HINDORAMA

Met de laatste uitgave van Hindorama, sluit ook ik als vastemedewerker een periode af. Een periode van schrijven enfotograferen voor een bepaalde doelgroep. Maar in het bijzonder een periode van proberen om Suriname uit te dragenzoals het werkelijk is. Een tropisch paradijsje waar mensenkiezen om in te wonen en elke dag opnieuw surviven. Eenland waar etnische groepen lief en leed delen, elkaar broeren zuster noemen en heimelijk de grensljn trekken.Hindorama heeft zichzelf door de jaren heen bewezen alseen podium voor persoonlijke verhalen van bijzondere personen, toelichting van activiteiten en organisaties, achtergronden en betekenissen van rituelen. Met gemengdegevoelens zeg ik ingenomen te zijn dat Communicatie-bureau Sampreshan een punt achter Hindorama zet. Hetmoment is zover om samen met het lezerspubliek de oogHeppen te verbreden en het niveau van de informatiestroom hoger de ladder op te trekken.

Ramt Abhelakh, journalist Surinam&

Onze Hindostanen zijn nog nietzover dat ze elk (half) jaar eenacceptgiro invullen om een tijdschrift op niveau te lezen. L.ezenom te weten, de nieuwsgierigheid tarten, ervoor zorgen dat jealles wilt weten over de werelden hoe je omgeving in elkaar zit.Ze zijn er nog niet aan toe om

Perdiep Ramesar de wereld om zich heen tebegrijpen. Misschien is het de

angst om geconfronteerd te worden met de problemenbinnen de gemeenschap. Misschien is het de onwil om hetdebat aan te gaan of om te leren van wat iemand schrijft. Zeonderschatten de media, weten nog niet wat de kracht is vaneen sterk medium met een groot bereik. Ik maak dat dagelijks mee bij de Haagsche Courant, waar ik nu redacteur enverslaggever ben. Naarmate het intellect van de gemeenschap groeit, groeit de behoefte om kennis te vergaren.Helaas maakt Hindorama dat niet meer mee bij deSurinaamse Hindostanen aan de Noordzee. Een magazineals Hindorama houdt de gemeenschap kritisch in de gatenr en houdt de sleutelfiguren en hun onderdanen scherp. Daarheb ik in het eerste jaar zelf ook aan mogen bijdragen alsjournalist. En dat moeten we nu missen. Waar Hindoramavijf jaar lang de gemeenschap voedde met kennis, kunde enintellect valt nu een gat. Een gat dat helaas vooralsnog onvoldoende valt te dichten.

Perdiep Ramesar (26), journalist (Nederland)

Het opmaken van Hindorama heeft mij in staat gesteld veelte leren van cultuur en gebruiken, waar ik anders niet bij hadstilgestaan. Maar bovenal heeft het mij veel geleerd overdoorzettingsvermogen en een rotsvast geloof in een concept. Het enthousiasme en al het werk, met name door dehoofdredacteur en de uitgever, zijn bewonderenswaardig.Spijtig dat het na zoveel goede en informatieve nummersophoudt te verschijnen. Er is geen blad op de Nederlandsemarkt die dit gat opvult. Ik zal in ieder geval het werken aan

de Hindorama missen. De opmaak van het blad was voormij altijd een periode van hard doorwerken maar ook veellachen en discussie. Discussie over de mooiste foto’s, debeste lay-out en het aantal pagina’s dat ik mag gebruikenvoor een artikel. Een gezonde strijd tussen vormgeving eninformatiegehalte.

Hindorama is bekend onder velen van ons en is zeker eengoed initiatief vanuit de Hindostaanse gemeenschap. Ineen oogopslag zie je dat er veel zorg en tijd wordt besteedaan de lay-out. Goede compositie, kwaliteitspapier enmooie kleuren. Inhoudelijk is er altijd wel minimaal eenartikel dat mijn interesse wekt. Dat is voor mij niet genoegom van een lezer een vaste lezer te maken. Er zijn veel artikelen die mij absoluut niet aanspreken en die soms ook opeen hele saaie en droge manier geschreven zijn. Alsof dezeartikelen zijn geplaatst om de pagina’s te vullen.Daarnaast had de terugkerende metamorfoserubriek ietspittiger kunnen zijn met meer ruimte voor originaliteit.

Anureeta Moese (22, studente fiscaal recht /marketing managemet t t (Nederland)

Toen ik ruim drie jaar geleden werd gevraagd een stukvoor Hindorama te schrijven, voelde ik me bijzonder ver

eerd. Het was een uitdaging—----——- die ik met beide handen aan-

greep. Met veel plezier heb ikde afgelopen jaren met eenprofessioneel team kunnenwerken. Met opwinding keekik steeds uit naar de nieuwsteeditie van het blad. En als jehet eenmaal in handen kreeg,dan wachtte je niet tot je er

Sabitrie Gangapersadthuis mee zat. Nee, meteen inde auto al verslond je de pagi

na’s, tekst en foto’s. Aan dat gevoel van opwinding en positieve onrust zal ik met heimwee denken. Weliswaar ingewijzigde vorm, maar ik ben er voor te vinden om door tegaan met de Hindorama-missie. Hindorama voegt een bijzondere waarde toe aan de Hindostaanse media internationaal. Dit moeten we behouden en koesteren.

Sabitrie Gangapersad, journalist (Suriname)

De eerste keer toen ik het zag, kon ik niet geloven dat heteen blad van Hindostanen was. Het leek op een internationaal blad en zelfs beter. Ik heb niet alle nummers gelezen, maar gewoon die welke ik hier en daar op de kop kontikken, lenen of kopen. Ik vind het echt een goed magazine. De artikelen zijn niet langdradig, maar kort en luchtiggeschreven. Je snapt waar het om gaat, zonder dat er allerlei ingewikkelde en saaie dingen aan worden gekoppeld.De illustraties zijn ook altijd met zorg gekozen en je weetgewoon dat er veel tijd en aandacht in heeft gezeten. Echtjammer dat het niet meer zal verschijnen.

Nazrin, un iversiteitsst,iden t (Suriname)

31

Peter Brok, vormgever

HINDORAMA

HINDORAMA 2002

/

]

/

,41

1

32 HINDORAMA

kathaa, kavitaa, tanaa, orahnaa,

jhoole dhire dhireek ek akchhar ke kandhaa pebaanhat narm jhalwaa men

balci... bina nange

apan apan abir men

dubaay ke apan katam

nawaa puraanaa akchhar

dimaagh ke sirhi se

jatan se utaar ke

phailaayke ujfar pannaa peÏehkaatee sab ke or

ohi sab ke najar mendhyaan djekai; apan mantani door aur dauraawe hai

Raj Mohan

6 november 2004

elk in z’n eigen abir*

dopen oude en nieuwe letters

hun pen

voorzichtig gedaald

van de trappen van het brein

verspreid over witte pagina’s

reikje liet aan een ieder

bedoeld alleen voor hen

wiens aandacht en geestnet iets verder wilt kijken

* abir: gekleurd water die hindoes op elkaarspuiten bij het IIoltfrc’st

i

HINDORAMA

(opgedragen aan Kanta Adhin)

Calcatta ke Tagore seNoordzee ke Sarnaami talak

rang birangi chhaapaa men

chhaap chhaap batailebhail pahunaa pannaa pannaa pehindoestani ke bot bichaar

van de Tagore van Calcutta

tot de Sarnaami’s aan de Noordzee

in veelzijdige kleuren

heb je het gedrukt en verteld

op elke bladzij een gast

het wel een wee van de hindostaan

sanesaa nawaa rivaaj ke

nateeja dharm karm ke

pharpharaawatsab ke baat-chit

Shri Ram kejaat ke saphaa, mailaaHindorama ke godi men

b.

de boodschap van nieuwe normen

ontwikkelingen van de religie en de gevolgenwapperje een ieders zegje

schoonheid en leljkheid van God Ram’s volk

in de schoot van Hindorama

p

verhalen, gedichten, kritiek, klachten,

schommelen zachijesop de schommet gebonden

aan de schouders van elk een letter

maar...zonder naakt

:j7 ;i

HINDORAMA 33

Tijdschrift met historische betekenis voor Hindostanen

Hindorama Legdetijdgeest vast

Dr. Chan E.S. Choenni

34 HINDORAMA

In 2000 zag het tweemaandelijkse tijdschrift Hindorama het l.evenshcht. Na vijf jaar-

gangen houdt het per eind 2004 op te bestaan. Hindorama heeft de afgelopen vijf jaar

de tijdgeest en het tijdsbeeld onder Hindostanen in Nederland, en in sommige opzich

ten van Hindostanen in Suriname, vastgelegd. Zoals het voorlichtingsblad Aisa Sama

char van de Stichting voor Surinamers de jaren ‘70 en ‘80 heeft gedocumenteerd - dit

geldt ook in bepaal.de opzichten voor La/la Rookh en het nog bestaande OHM Vani - heeft Hindorama een

deel van de geschiedenis van Hindostanen aan het begin van deze eeuw vastgelegd. Enerzijds heeft het de

ontwikkelingen gevolgd, maar anderzijds ook enige invloed op bepaalde ontwikkelingen gehad. De attike

len over sociale onderwerpen, alsook de mode- en khubsurat rubrieken en de Bollywoodthema’s, hadden

een ondertoon van hoe het zou moeten zijn, normerend dus. Daarnaast mag de aantrekkingskracht van de

mooie glossy uitstraling niet onvermeld blijven. Er waren meer vrouwelijke dan mannelijke abonnees, maar

in de praktijk had het magazine relevantie voor het hel.e gezin. De toewijding van de medewerkers die

Hindorama van dienst zijn geweest, was groot.

Venster op een bijzondere doelgroepHindorama, met als subtitel Hindostanen aan de Noordzee,gaf een brede kijk op het wel en wee van de groep van160.000 Hindostaanse Surinamers in Nederland. Hunhedendaagse leeftvereld en oriëntatie op de Nederlandsesamenleving, alsook op Suriname en India, werd vanuitverschillende invalshoeken belicht: sociaal-maatschappelijk, religieus, cultureel, historisch, lifestyle enzovoort.Overigens bestond Hindorama al in 1993. Toen werd in verband met 120 jaar Hindostaanse immigratie in Suriname en20 jaar immigratie in Nederland een gelegenheidsnummeruitgegeven, waarin de veranderde levenswijze van deHindostaanse bevolking in de loop der tijd aan de ordekwam. Hetzelfde - in meer actuele vorm - gebeurde in 1998ter gelegenheid van 125 jaar immigratie in Suriname en 25jaar in Nederland. Uit de vele reacties door de tijd heenblijkt dat Hindorama aan een grote behoefte binnen deHindostaanse gemeenschap voldeed. Ook door anderebelangstellenden werd het als een waardevolle informatiebron ervaren. De mooie vormgeving van Hindorama vervulde veel Hindostanen met trots: “Wij hebben ook een volwaardig tijdschrift, waar we mee voor de dag kunnenkomen”, was een veelgehoorde uitspraak in dit verband. Deaangeboden informatie werd door velen gebruikt bij lezingen en andere gelegenheden. Waarom het besluit om er-

mee te stoppen? Uitgever Radjin Thakoerdin van Communicatiebureau Sampreshan en hoofdredacteur Kanta Adhinzijn daar duidelijk over.

“Voorop moet worden gesteld dat Hindorama, in tegenstelling tot de meeste andere bladen van minderheidsgroepen,nooit is gesubsidieerd,” zegt Thakoerdin. “Ik heb altijd alwillen aantonen dat ook Hindostanen mooie productenkunnen maken. Met mijn achtergrond, PR en publishing,lag een tijdschrift voor de hand. En Kanta was er voor deinhoudelijke kant. Wij zijn nooit uitgegaan van een grootcommercieel succes. We weten dat onze doelgroep relatiefHein is. Maar we dachten wel dat een blad dat er mooi uitziet en een hoog informatiegehalte heeft, het aantal abonnees zou doen groeien waardoor het tenminste kostendekkend zou zijn. En daarbij rekende ik niet eens mijn eigen enKanta’s inzet. Wij hebben altijd puur op vrijwillige basisgewerkt. Hindorama is een mooi blad geworden. Wij hebben een redelijk aantal lezers bereikt. Ook - en daar ben ikbest trots op - hebben wij abonnees gehad die voordiennauwelijks lazen, hooguit Bollywoodbiaadjes. Uiteindelijkhadden we toch te weinig betalende lezers, waardoor je hetfinancieel niet kan redden. Toch hebben wij het vijfjaar uitgehouden, wat je niet kunt zeggen van de meeste - ook noggesubsidieerde - minderhedenbiaden.”

HINDORAMA 35

Met Hindorama hebben we de ‘onzichtbare Hindostaan”een gezicht gegeven.

Andere prioriteiten“We hadden hier al vrij snel zo’n 2000 abonnees,” vervolgtThakoerdin, “en daarnaast liep de losse verkoop redelijk,ook in Suriname. Er zijn echter veel mensen die het blad welwillen, maar er geen geld voor over hebben. Een blad wordtvaak door 3 tot 4 gezinnen gelezen, terwijl er maar een isgeabonneerd. Hoe vaak ben ik niet door mensen gebeld metallerlei suggesties. Als ik vroeg hoe zij het blad kregen, zeiden ze: ‘Ik leen het van mijn zus.’ Als de helft van het aantalmeelezers een eigen abonnement had genomen, had je eenkostendekkende situatie. Nederlanders zeiden vaak dat 22euro voor een jaarabonnement op zo’n blad peanuts was.Collega-uitgevers meenden dat Hindostanen vaak huneigen producten niet waarderen. Wij hebben echter bewustgekozen voor een niet al te hoge drempel. En toch had je vandie klagers. Ik heb zelfs een vrouw meegemaakt dieHindorama te duur vond, terwijl ze grif betaalde voor diverse Bollywoodshows, van Hrithik Roshan, Shah Rukh Khanen anderen. Die kaarten kosten tussen 50 en 100 euro. Hetgaat dus lang niet altijd om geld, maar om prioriteiten.Daarnaast stagneerde de groei van abonnees door gestegenkosten voor levensonderhoud en toenemend internetgebruik. Het afgelopen jaar heeft door de economische recessie een aantal abonnees, vaak oudere mensen, afgehaakt.Sommigen belden om te zeggen hoe erg ze het vonden,maar hun financiële situatie liet geen enkele luxe toe. Ookzijn er veel achterstallige betalingen, al met al geen gunstigecondities om het blad te continueren. Je kunt niet eigen gelderin blijven pompen, dat is bedrijfsmatig niet gezond. Hetgrappige is dat ik wel eens mensen, die mij niet kennen,hoorde zeggen dat de uitgever van Hindorama multimijonair is. Sommigen dachten zelfs dat Sampreshan van een ofandere rijke Amerikaan was.”

Doelstellingen gehaaldDat Hindorama hoog op de kwaliteitsladder scoorde, bleekuit de beoordeling van recensenten en reacties van lezers uitverschillende gemeenschappen. Het mediaboek van Kluwerstelde in 2002: “Hindorama is een kwalitatief hoogwaardigNederlands magazine dat speciaal ontwikkeld is voorHindostaanse Nederlanders die een integraal onderdeel uitmaken van de Nederlandse samenleving.” Hindoramawordt als pronkstuk op bureaus van kantoren als leesmateriaal neergelegd. In Suriname wordt het blad bijna verslonden door lezers, die het vaak als kostbaar kleinood goedwegstoppen. Tijdens een congres in Trinidad reageerdenacademici verrast toen zij Hindorama zagen. Zo’n mooi tijdschrift hadden de Hindostanen van het Caribisch gebiednog niet kunnen realiseren. Niet alleen de glossy kant, maarook de stijl en het niveau van de artikelen en de pen van

hoofd- en eindredacteur Kanta Adhin droegen bij aan dehoge kwaliteit van Hindorama. De redactiewerkzaamheden deed ze naast haar fulltime baan bij het ministerie vanBuitenlandse Zaken.

Adhin: “Ik heb de afgelopen jaren tussen twee nummersvan Hindorama in elke keer twee weken gehad, waarin iker niet aldoor mee bezig was. Daarna was het weer raak:onderwerpen inventariseren, uitzetten van artikelen,screenen van ingezonden stukken, redigeerwerk enzovoort. Dat deed ik enkele avonden door de week, maarvooral in het weekend. Overigens altijd met veel plezier entoewijding. Ik heb geen opleiding als redacteur en had ookgeen specifieke ervaring op dit terrein. Het was een hobby.Het is misschien jammer om ermee op te houden, maarals ik terugkijk, kan ik alleen maar tevreden zijn. Afgaandop de vele reacties hebben we onze doelen gehaald: eenaantrekkelijk blad met toegankelijke, leesbare artikelen,waarvan een aantal ook tot nadenken zetten. De schrijvers/journalisten en fotografen kwamen voor het grootstedeel uit onze eigen (jongere) doelgroep. Onder de abonnees bevonden zich hindoes (55%), moslims (20%) enautochtonen (25%). Het concept is aangeslagen. We hadden bevust niet gekozen voor een blad met de formule‘alle allochtonen op een grote hoop’, maar voor een specifieke groep, Surinaamse Hindostanen. Aangezien dezeniet als probleemgroep wordt ervaren, is men van overheidswege niet scheutig met subsidies. Maar dat is niet zoerg. Het geeft je de onafhankelijkheid die je als hoofdredacteur graag wil, waardoor je geen verwaterd producthoeft aan te bieden. Met Hindorama hebben we de“onzichtbare Hindostaan” een gezicht gegeven. Wat veelmensen ook opviel, was dat op de cover vaak ‘gewone’mensen kwamen en niet alleen bekende gezichten vanbobo’s en beauty’s. De waardering voor het blad werdgeuit in termen als ‘Hindorama is de jhandi (vlag) van deHindostaanse gemeenschap’.”

Veel en hoge verwachtingenNiet dat er geen kritiek was, maar dat bleef beperkt.Thakoerdin: “Ik maakte mij daar wel eens zorgen om. Alsje geen kritiek krijgt, hoe kun je dan worden aangezet ombeter te presteren? Wij nodigden daarom actief mensen uitom vooral ook kritisch te zijn. Met feedback van de lezersis er variatie opgetreden in artikelen en rubrieken. Ditalles uiteraard binnen de beperkte financiële middelen.We hebben het geluk gehad over een team te beschikkendat het blad een warm hart toedroeg en bereid was vrijwillig of tegen minimale kosten te werken. Maar op eengegeven moment is de rek eruit. Er werden veel en hoge

36 HINDORAMA

L / L

HIN DORAMA 37

1H

38

1

-

HINDORAMA

-

--—•

verwachtingen gekoesterd. Men zag het blad als hetgeschikte medium om voorlichting te geven over allerhande problemen: echtscheiding, zelfdoding, huiselijk geweld,veelvoorkomende ziektebeelden enzovoort. Natuurlijk doeje wel iets met de actualiteitswaarde van een onderwerp,maar niet als een maatschappelijke voorlichtingsdienst.Daarvoor zijn er genoeg gesubsidieerde instanties. Hindorama is geen welzijnsblad. Soms was het zelfs zo dat menvoor een bepaald project subsidie ontving, maar de bekendheid via Hindorama gratis wilde doen. Er is een grens.”

“Verder waren er ook mensen die elk nummer weer mooiervonden dan het vorige. Ze belden vol ongeduld om te vragen wanneer het volgende nummer uitkwam. Vooral jongevrouwen waren fervente lezers. Dit alles maakte de drukwel erg groot. Daarnaast kreeg ik telefoontjes van scholieren, studenten, docenten, journalisten, beleidsmedewerkers met vragen over Hindostanen. Een overbelasting, waarik niet voor wordt betaald. Om Hindorama uit te brengenheb ik mijn reguliere bedrijf en klanten zelfs een beetje verwaarloosd. Spijt heb ik zeker niet. Wij hebben een mooieprestatie neergezet. Op enkele personen na, die vaak ookjaloers waren of omdat ze er totaal onverschillig tegenoverstonden, weet ik dat de meeste Hindostanen heel trotswaren en zijn op Hindorama. Toen ze hoorden dat weermee zouden stoppen, boden sommigen aan om solidariteitsacties en fundraising party’s te organiseren. Dit zijnechter eenmalige injecties waarmee je een blad niet structureel kunt draaien.”

Adhin: “Met het team hebben we wel eens gediscussieerdover de vraag of je met een gewijzigde formule meer abonnees zou kunnen binnenhalen. Een roddelrubriek; een blikin huizen van welgestelde Hindostanen, van die RTLachtige formules die het niet zo nauw nemen met de privacy en waardigheid van mensen. Of verslagen van glamourparty’s van rijken, waarvoor je dan geld krijgt. Maar we hebben bewust gekozen voor een integer, onafhankelijk imago.Daar past ook geen grote financiële afhankelijkheid vaneen bepaalde sponsor bij. Ik kijk natuurlijk een beetje metweemoed terug, maar ik voel wel dat een druk is weggevallen. Wij hebben onze tijd gehad. Een einde betekent ookeen nieuw begin. Een jongere generatie zal de jhandi hooghouden.”

LeemteMet het verdwijnen van Hindorama ontstaat een leemte inde schriftelijke media. Ook omdat de Weekkrant Suriname/Muttined is opgehouden en binnenkort C’ontrast wordt

opgeheven. De Hindostaanse gemeenschap verliest eenbijzonder blad. Het vergt kwaliteit om kwaliteit te herkennen, te erkennen en te waarderen. In dit opzicht is het zon-

PARI1 VAN DI HINDOIGYM t t NS CH A 1’

der meer een grote verdienste van Radjin Thakoerdin enKanta Adhin die geheel op eigen financieel risico vijf jaarlang Hindorama hebben uitgegeven. Hun onbaatzuchtigheid verdient een groot compliment en respect van deHindostaanse gemeenschap. Waardering is er uiteraard ookvoor alle anderen die op hun wijze aan het blad hebben bijgedragen. Hindorama was een tijdschrift van en voorHindostanen. Het is dan ook een beetje een blamage voordat deel van de Hindostaanse gemeenschap die het financieel niet mogelijk heeft gemaakt Hindorama voor te zetten. Zij hebben als meelezers gratis de vruchten geplukt,terwijl zij wel de financiële draagkracht hadden omHindorama te ondersteunen. De trouwe abonnees hebbenoverigens wel hun bijdrage geleverd en zullen helaas eengoed blad moeten missen als gevolg van het meeliftgedrag(van de freeriders). Hopelijk staat een nieuwe generatie opdie in de sporen van Hindorama kan treden. In dit verbandzijn er al nieuwe initiatieven te signaleren. Hindorama adieu!

Ntcerdficaatwordt uitgereikt aan

RAI)JlN THAKOERDIN

Bladmanagre ,an HINDORAMA,

blijk van waardering voor het ge,en ,an een gezicht

gedrukt media land aan de hindostaansegcmeenuchap

sTlCHTtï(; SbVA SANGH NEDERUiX[)

-w n:.a g0’i “0°

1 0 a.nZ-g io-, v-ho t

____

——.-—

Een mmiie jongen op dci.’icr, binnenin een serhaalnier traditionele genade,i ,an hindoes. liet blad !l,n

• dorama gaat oseral nier. Politiek. maatschappij,iictens hap, gesprekken met mensen. teestdagen enreligie, Iuchtigc artikelen nier mode, enzO,oorts”,somt hoofdredactrice kanta Adhin op. Ah het maariets met lundnesflnen uit Suriname te maken heeft.thndorama (ondertitel: tlindoestanen aan de Noord7cr) serscheen al een paar keer als themablad, maarmoet sinds het begin San dit jaar elke twee maandenuitkomen. De bedoeling is een brug te slaan tussende hindoestaanse gemeenschap en de Nederlandses.inwnlesing”. in haar inleiding heeft hoofdredactricc Adhin het 1,5cr ..irolijk samen bouwen aan deniulticulturele samenlesing” en ,,elkaars cultuur inadenwn’.liet eerste nummer is nogal gevarieerd: een gesprekmet een oma, moeder en dochter oser generalieserschillen (Moeder: Het liefst wil ik dat ze met een lijndoestaan thuiskomi.”l. ci n saaie biogratte san de Surinaarnse ambassadeur in Nederland. een encclopedie-achtig oserricht san hindue)stincbe s,,ormannen.

,,eW”;:

Thuis in r’Prnb tiandboek en

Rz,WJHa

as etjde

na 04jan,p,d,flfl ‘5.4,’ me, mL,4

René Romer ava

h,,Lm,,,,,,,,k,,,&,, .4

de te)U .tW 2edeN 054 eiid kda?— heNlONnORAMO. OM Ie —0

.,nded nOMeken eN dede#04meb b.he.j04md-_

- nosrdetot..iocaantal. gezien het feit d3

narketing en reclame doen.’ Enen,ek uit een onderzoek onder vierhondet

longereli dat ho procent interesse heeft ineen abonnement.

InternetDesondanks geeft uitgever Radjin 1 Itakoerdinvan het blad t1tndorart multiculturele bladen, zelts voor een spenlieke doelgroep.weittig kans. ‘Het probleem is nier dat ergeen markt in, De doelgroepen willen dc bladen wel hebben en lezen, maar ze willen erniet voor betalen. Dat ligt aan de allochtonenzeil: ze zijn erg visueel ingesteld en kijkenliever to, Jongeren gebruiken vaak itteritet:Voor zijn llmdorama, een glossy VoorIlindostanen aan de Noordzee’ valt dit jaar

de deti,titieve beslissing. Het blad heefton abonnees en moet het hebben van

,relwillende donateurs. Zonder subsidie wist

HINDORAMA 39

over mode, gezond heid en uitstraling

21(ak- met ee

KlassiekVoorbeeld: C’atlietine Zeta JonesDit is een vrouw die zich op haar gemak voeltmet mooi opgemaakte ogen, gestijide wenkbrauwen en eyeliner. Als ze oogschaduw opdoet, is ditbedoeld om de vorm of kleur van de ogen beterte laten uitkomen. Ze zal zelden gaan voor veelglitters en kleuren. Haar favoriete make-up is lippenstift, meestal zal deze een roodtint zijn.Gtossy lippen zijn niet voor haar weggelegd.Make-up is meer een onderdeel van haar imagoen ze zal overdag en ‘s avonds dezelfde make-upkunnen dragen, zakelijk en chic.

RomantischVoorbeeld: Preity ZintaDenk hierbij aan pasteLkleuren. Favoriete kleuren zijn roze en perzik. Een beetje glinster magen ook glans is ok. Deze persoonlijkheid genietvan make-up op haar gezicht, maar nooit teveel.De make-up kan er sexy uitzien, maar is tochjeugdig en meisjesachtig. De make-up zal nooitschreeuwerig zijn en harde lijnen zul je niettegenkomen.

DramaVoorbeeld: Rek/zaVoor deze persoonlijkheid gaat de regel om zich

slechts op de ogen of de lippen te concentreren,niet op. Waarom één onderdeel negeren, terwijlje ze alLebei kunt opmaken? Zij houdt van zwareoogmake-up en lippen die goed uitkomen. Uithuis gaan zonder mascara is voor deze persoonlijkheid gelijkwaardig aan uit buis gaan zonderkleding! Zij houdt van make-up en geniet ervanmet kleuren te experimenteren. Dit type heeftwaarschijnlijk genoeg make-up in huis om eenkleine winkel te openen. Voor haar is het belangrijk dat haar make-up er aan het eind van de dagnog net zo verzorgd uitziet als aan het begin vande ochtend. Voor dit type zijn er weinig grenzen.

Helemaal mezelfVoorbeeld: Winona Ryderi Manisha KoiralaVoor dit type is er soms wel en soms geen makeup. Het kan ook van alles zijn, van een likje lipgtoss tot fluorescerende roze oogschaduw. Dittype heeft een vrij hoekig gezicht en eenelfachtige soms zelfs wat alternatieve uitstraling.Ook de meest excentrieke trend zal haar goedstaan. Ze zal zelden de moeite nemen om eenvolledige make-up aan te brengen. Ze besteedtalleen aandacht aan datgene waar ze zin in heeft.Dit type draagt geen make-up voor anderen,maar puur voor zichzelf. Mocht iemand demake-up niet leuk vinden, dan ligt ze er geenseconde wakker van.

Je bent jong en je wilt watVoorbeeld: Kareena KapoorDit type houdt van make-up. Enige voorwaardeis dat het jeugdig en “girlie” moet zijn. Sprankelend, glanzend, glitters en gloss, wat er ook in deaanbieding is, als het maar niet mat is. Extra’s

Fezila Amir-William

Voel je je aangesproken door srnokey eyesmet een naturel lip gloss op de lippen? Ofga je liever voor minimaal opgemaakte

ogen en rode lippen? Je voorkeur zegt veel over jepersoonlijkheid. Laten we eens kijken naar eenpaar make-up-stijlen en wat die zeggen over depersoon.

1

.140 HINDORAMA

SexyVoorbeeld: MaÏÏilca Sheratvat (Mttrder)Verrast? Make-up is haar wapen. En als hetwapen niet dodelijk is, heeft het geen nut.Dit type houdt van zwarte eyeliner, zwartemascara, kleur op de lippen en genoeg lipgloss om de vloer van een huiskamer mee inde was te zetten. Ze vindt het ook niet ergals je ziet dat ze foundation op heeft.Subtiliteit en illusies creëren zijn voor haarniet weggelegd. Soms kan dit type er overdag ook heel anders uitzien, al is het alleenmaar om de spanning op te voeren. Maargewoonlijk maakt het niet uit of het dag ofavond is.

NaturelVoorbeeld: Meg RyanMake-up? Sorry, kunt u dat woord herhalen? Wat is dat? Als je geluk hebt, zie je wattijdens een groot evenement of een avonduit. En dan hooguit een getinte dagcrème,•vat mascara en wat gloss (of lippenbalsem). Soms, omdat ze het echt niet nodigheeft, maar meestal, omdat ze er gewoonniet om geeft.

Glamour divaVoorbeeld: Yana GuptaDenk hierbij maar aan filmsterren enlimousines. Dit type ziet eruit als een filmster uit de jaren ‘40/50. Perfect ogendehuid, zwarte eyeliner, valse wimpers enpruimkleurige lippen. Alles is uiterst zorgvuldig aangebracht en ziet er ook de heledag ‘picture perfect’ uit. Deze glamourqueen zal nooit het huis verlaten zondermake-up op, maar het kan nog verder gaan.Ze zal misschien niet eens de deur open-doen zonder make-up op. Make-up wekt deillusie van perfectie op, al is het maar voorhet kopje koffie drinken met haar vriendin.De look blijft hetzelfde, of het nou eenavondjurk of zakelijke kleding is.

alleen voor de avond? Niet voor dit type!Alles kan en mag, ook overdag. Hoge hakken onder jeans, glitters, steentjes, hetmaakt niet uit. En om eerlijk te zijn, houdenwe van dit lekkere maffe typetje, ze brengtleven in de brouwerij en kan elk feestjegezelliger maken. Ze houdt van het leven,van make-up en een beetje plezier. Het gaatom kleur en aankleding en als je daar geenplezier aan kunt beleven, waarom moeitedoen?

HINDORAMA 41

Ir

F— ‘

Kandhai-Ori

edjin, Soven Sivanand en

;.,

1

r1

-...

sh Baboerann Gujd

42 HINDORAMA

De geschiedenis van Hindostanen is in fotografisch opzicht nog nauwelijks vastgelegd. Het Dr. man AdhinInstituut (JAI) zal in deze leemte pogen te voorzien doorhet uitbrengen van fotoboeken - met korte teksten - dieeen historisch beeld geven van de ontwikkeling van deHindostaanse gemeenschap in Suriname en in Nederland.In dit verband is JAI geïnteresseerd in historische foto’svan Hindostanen, dat wil zeggen foto’s die bepaalde typische situaties weergeven en kenmerkend zijn voor bepaalde perioden. Voor wat betreft Suriname gaat het om foto’sover de volgende periodes en thema’s:• 1873-1948 (vestiging en inburgeringsfase): contractbei

ders liefst in authentieke kledij; vrouwen met (oude) juwelen; huwelijken en andere hoogtijdagen en eventueelook verjaardagen; (inrichting van) huizen met Hindostanen op de voorgrond of achtergrond; werksituaties(landbou handel,verkoop op de markt); optredens (toneel, optocht, sport etc) en (religieuze) feestdagen en inhet algemeen foto’s die de armoede /het zware bestaanweergeven.

• 1948-1970 (emancipatiefase): personen op het plattelanden in Paramaribo; uitoefening van verschillende beroepen/functies; (verenigings)activiteiten; politieke bijeenkomsten; onderwijs; religieuze activiteiten (hindoes enmoslims), woningen (bouwstijlen), (culturele) feesten.

• 1970-2000 (moderniseringsfase): personen/situaties dieverandering/modernisering en welvaart weergeven, (verenigings) activiteiten, feesten, feesten, haardrachten e.d.

Voor wat betreft Nederland:• Voor 1960: overkomst naar Nederland en verblijf in Nederland.• 1960-1970: overkomst naar Nederland, verblijf in Neder

land, verenigings- en andere activiteiten.• 1970-1980: massale emigratie naar Nederland, huis-

vestingsituatie, opvangcentra, interieur van woningen,feesten, hulpverlening, welzijnswerk.1980-2000: beeld van welvaart (woningen, feesten, missverkiezingen, modetrends, juwelen, piercings / tatoeages),ouderen, jongeren, middelbare mannen en vrouwen.

Welkom zijn ook foto’s die niet direct onder genoemde categorieën vallen, maar die volgens u wel een bijzondere (historische of culturele) waarde hebben. Indiende foto’s aanJAI ter beschikking worden gesteld, worden ze ingescanden krijgt u het origineel terug. Uit de verzamelde foto’s zaleen selectie worden gemaakt. De opzet van de publicatiesis zodanig dat er in de fotobijschriften geen persoonsnamen zullen worden genoemd. Degenen van wie foto’s worden geselecteerd voor publicatie ontvangen uiteraardbericht en korting op het fotoboek.

Drukwerken over Hindostanen door de tijd heenHet Dr. man Adhin Instituut (JAI) legt een verzameling aanvan (schriftelijke) publicaties over Hindostanen. Daartoewil JAI graag beschikken over tijdschriften (bijvoorbeeldLalla Rookh, Aisa Samachar), brochures en andere schriftelijke bronnen. Materialen kunnen worden geschonken danwel tijdelijk afgestaan totdat digitalisering heeft plaatsgevonden.

Het bestuur van JAI dankt u bij voorbaat voor uu’ medewerking om op deze wijze geschiedenis en cultuur van

Hindostanen vast te leggen en bekend te stellen.

Voor uw bijdrage kunt u bellen naar 07036546 88,e-mailen naar info@adhin-instituut.org of posten

naar JAI, Postbus 61035,2506 AA Den Haag

Historische foto’s van Hindostanen

*A’

HINDORAMA 43

HinduLife magazine voor deHindustaan van nu

Dit jaar verschenen reeds twee nummers van HinduLife. Een glossy magazine,waarmee eindredacteur Soeniel Sewnarain de Hindostaanse gemeenschap duidelijker op de kaart wil zetten. ‘Hindustanen zijn eigenlijk net als Chinezen eenonzichtbare groep in de Nederlandse maatschappij. We vallen alleen op als eenbekende Bollywoodster ons tand aandoet en door een uitzinnig gillende menigtewordt opgewacht’ lacht hij. In het laatste nummer van Hindutife staat de populaire Indiase acteur, Shah Rukh Khan, overigens wel op de cover.

Met een flinke dosis idealisme zette socioloog enbestuurskundige Soeniel Sewnarain (29) tweejaar geleden samen met een groep geljkgestem

den een internetmagazine op, www.HinduLife.nl, bestemdvoor Hindostanen in Nederland en andere belangstellenden. In juli van dit jaar besloot hij het veelgelezen internetmagazine ook in een papieren (hard copy) versie uit tebrengen: HinduLife Magazine, een gratis kwartaaiblad voorde ‘Hindustaan van nu!’. “De ‘Hindustaanvan nu’ is een term geïntroduceerd doormij om de groep Hindustanen te benoemen die ten eerste zichzelf bewust (intellectueel) ontwikkelt en hoger op de (maatschappelijke) ladder wil komen; ten tweederespect heeft voor welke geloofsovertuigingdan ook en daar op eigen manier meeomgaat, of dat nou hindoeïsme, islam ofeen andere is; die ten derde ook de ‘leuke’of ‘westerse’ aspecten in het leven niet vergeet, zoals uitgaan en tot slot zijn roots heeftin het voormalige Brits-Indië (Hindustan).”

HinduLife magazine is opgebouwd rondomde formule van www.HinduLife. nl, dat wilzeggen gevarieerde en toegankelijke artikelen verdeeld overde categorieën Lifestyte, Information, fun en Entertaininent. Het magazine streeft naar de juiste balans tussenserieuze en luchtige thema’s, zoals het laatste fflmnieuws,trends, eetrecensies en columns van bekende en niet bekendeHindostanen, afgewisseld met informatieve, actuele verhalen,medische bijdragen en zware onderwerpen als zelfdoding.Een vergelijking van HinduLife met Hindorama is volgensSewnarain niet aan de orde. “Hindorama is een kwalitatiefhoogstaand tijdschrift. Jammer dat jullie in deze vorm gaanstoppen. Ik heb er enorm van genoten, er zeker ook veelvan geleerd en ideeën eruit opgedaan. Ik denk echter datHindorama een ‘elitair’ karakter heeft waardoor het helaaseen grote groep Hindustanen niet bereikt, omdat naar mijnmening deze groep denkt dat het blad, plat gezegd, alleenvoor ‘parhal likhal admi’ (gestudeerde mensen

- red.) is. Mijgaat het erom op welke manier we kunnen blijven werkenaan het op de kaart zetten van Hindustanen; jullie gebrui

ken de term Hindostanen. Op welke manier kunnen wemeer begrip kweken voor onze mensen en hen naar eenhoger en beter niveau tillen in deze samenleving.HinduLife beoogt de Hindustaan niet als onzichtbaar doorhet leven te laten gaan in deze samenleving. Daarom zoeken wij veel autochtone publiciteit en proberen iedereendie geïnteresseerd is in onze gemeenschap mee te latendelen in al het moois wat wij hebben!”

De Rotterdammer, in het dagelijkse levenals adviseur verbonden aan het multiculturele adviesbureau EtnoLife, is best trots ophet ‘glossy’ uiterlijk. Maar hij gaat voor top-kwaliteit. “Naast enkele verbeteringen in delay-out moet er ook mooier beeldmateriaalkomen”, vindt hij. “Wij hebben twee proef-nummers uitgebracht waarin is ‘gespeeld’met papiersoort en gewicht. Het laatstemagazine is uitgebracht met 11V-Lak. Deglossy covers spreken meer aan, dit geldtvoor alle typen magazines. Hindoramaheeft dit, HinduLife gaat dit ook doorvoerenin de toekomst. Voor de rest houden mensen (ook Hindustanen) van mooie gezich

ten, opvallendheden. Daarom komt er op elke cover vanHinduLife magazine een opvallend persoon. De cover vertoont voor wat betreft het linkerbalkje overeenkomst metHindorama. Dat valt me eerlijk gezegd nu pas op. Wellichtdat onze eerste vormgever dat heeft overgenomen, datweet ik niet

Sewnarain en zijn team zijn erg gedreven om de‘Hindustaan van nu’ te informeren over ontwikkelingenbinnen de gemeenschap. “HinduLife blijft gratis omdatonze informatie voor iedereen toegankelijk moet zijn.Echter, als mensen het thuis gestuurd willen krijgen of onswillen steunen, kunnen ze een abonnement nemen. Wat detoekomst brengt .... ach ja, de tijd zal het leren. We gaan erin ieder geval voor!”

Voor meer informatie: wwwhindulife.nl

44 HINDORAMA

Eigen taal. en cu[tuur veel. meer waard dan men denkt!

SarnamilVSarnamilV is de nieuwe tv-uitzender voor Hindostanen in de regio Haaglanden. De programma’s zijn in het

Sarnami, de taal. van de Surinaamse Hindostanen. Producent Widjai Jiawan: “Het is jammer dat er

Hindostanen zijn die zich schamen voor hun Surinaamse afkomst. Sarnami is een hel.e mooie taal., maar

wordt al te vaak afgekraakt door onze eigen mensen.” Met SarnamilV wil hij Hindostanen ervan bewust

maken dat hun taal., cultuur, talent en eigenschappen meet waard zijn dan ze denken.

SarnamffV begon afgelopen zomervakantie met uitzenden.Daardoor kwamen er ook veel reacties van mensen uitandere steden, die in Den Haag en omgeving op vakantiewaren. “SarnamiTV kan niet falen als er genoeg mensenzijn die trots zijn op hun afkomst. Sarnami is de taal die deSurinaamse Hindostanen van huis uit ‘gratis’ kunnen mee-krijgen. Bekendheid ermee brengt ons ook een stapje dichterbij het Hindi en de rijke Indiase cultuur. Deze cultuurbiedt vele ingangen om ons op een goede manier te kunnen ontwikkelen.” Dit was de motivatie voor Jiawan omSarnamiTV te beginnen, waarin de taal centraal staat. Omhet gezellig te houden wordt er ook entertainment gebracht.

Widjai Jiawan werd in 1987 op jonge leeftijd ontdekt doorde bekendste tv-presentator en -producent van Aruba ende Antillen, Robby Schouten, toen hij tijdens zijn studievideo- en audio een keer moest invallen als cameraman.Zijn opnames vielen goed in de smaak. Dit resulteerde ineen langdurige samenwerking met Schouten, x.vaarbijJiawan onder meer populaire programma’s maakte in deVS, de Antillen, Suriname en andere landen in die regio, alsook in Nederland en andere Europese landen. Daarnaastmaakte hij verschillende documentaires en muzikalevideoclips. Ook maakte hij reportages voor de Arubaanseen Antilliaanse regering. Deze contacten maakten dat hij in1991 - geheel onvoorbereid - een gesprek van koninginBeatrix en de president van Venezuela in het Paleis op deDam moest filmen. Zijn opdracht was alleen de ontvangstop Schiphol te filmen, maar de ministers van Aruba enAntillen drongen erop aan dat hij ook meeging naar hetPaleis. Daar was hij niet op gekleed. In spijkerbroek enhemd met korte mouwen mocht hij als enige ifimer naarbinnen, terwijl de grootste omroepen op afstand moestenblijven. “Een ervaring om nooit te vergeten. Daar stond ik,als enige niet gekleed in coLbert. Ik kreeg het benauwd toende koningin langsliep, haar hoofd naar mij toe draaide eneen blik van boven naar beneden wierp. Gelukkig liep zevoorbij en kon ik de bijeenkomst filmen. Het was wel eenvan de leukste momenten, die ik heb meegemaakt.”

Nadat zijn samenwerking met Schouten was beëindigd,heeft Jiawan vijf jaar zelfstandig tv-programma’s in Dallasgemaakt voor de aldaar wonende Indiase gemeenschap.Daar heeft hij ontzettend veel geleerd. “Ik heb de intelligentie van die gemeenschap gezien, en dat had volgens mij

liawan: “Het zou fantastisch zijn, als er van alle Hindostanen in Nederland, 150.000 achter SarnamiTV gaanstaan. Dan kunnen we een vergunning krijgen voor landelijke uitzendingen.” De enthousiaste producent is heel blijdat niet alleen Hindostanen, maar ook andere migranten,en alle leeftijdsgroepen de programma’s bekijken enwaarderen. 60 % van de makers van SarnamiTV bestaat uitmensen rond de 25 jaar. “In het eerste jaar zullen de programma’s meer gaan over koetjes en kalfjes. Dit, om demensen te laten wennen aan het idee dat hun taal nu optelevisie is. We hopen dat ook meer intellectuelen zich bijons gaan aansluiten en dat we na een jaar kunnen pratenvan een volwassen programmering.”

Uitzending elke zondag 19.00 - 20.00 uur op Infothuis

Kanaal • Mob. 0645384955 • www.sarnamitv.ntSuggesties en ideëen zijn welkom op tel. 070 3962155

veel te maken met hun taal. Hindi is zo veelzijdig, dat je jeal rijk voelt als je het goed beheerst. Ie kan genieten in jegedachten met iets wat je niet eens bezit.” Dat was ook dereden om in Nederland eigen tv-programma’s te beginnenvoor ‘zijn eigen’ mensen, waar in de eigen taal wordt gepromoot.

HINDORAMA 45

• AF,

•t 1

.7 (F

46 HINDORAMA

Voor îzindoes is de dood niet het einde van het leven, maar een gelegenheid om zich verder

te ontwikkelen. Wanneer de kern waarheden rond de ziel, leven, dood, leven na de dood en

wedergeboorte begrepen en aanvaard worden, verdwijnen gevoelens van angst voor de

dood.

Leven na de dood

De dood is de meest voorbestemde ervaring van een ieders leven. Hindoes vrezen de dood

niet echt, maar kijken er ook niet naaruit. De dood is louter een overgang,een eind en tegelijkertijd een nieuwbegin. Meer dan 2000 jaar geledenschreef de heilige Tiruvalluvar: “Dedood is als het in slaap vallen; geboorte is als het ontwaken uit die slaap”. Ineen van de oudste hindoeïstischetalen werd het fysieke lichaam aangeduid met “datgene dat steeds weerafvalt”.

Hindoevisie op de doodHindoes verwijzen groothartig naar dedood als rnahaprasthana, de grotereis. Wanneer de lessen des levens zijngeleerd en activiteiten een bepaaldpunt van intensiteit hebben bereikt,verlaat de ziel het stoffelijke lichaam,dat vervolgens zijn elementen aan deaarde teruggeeft. Bewustzijn, wil,geheugen en intelligentie blijven in deziel voortbestaan. De dood wordtgezien als een snelle overgang van destoffelijke wereld naar het astrale (vergeestelijkte) niveau, te vergelijken methet verlaten van een kamer en hetbinnentreden van een andere kamer.Een natuurlijke ervaring, die niet hoeftte worden gevreesd. De dood wordtbenaderd als sadhana, een spirituelegelegenheid bij uitstek die ons tot onthechting brengt - hetgeen in de drukte

van het leven soms moeilijk te bereiken is - en die ons meer dan ooit dedringende noodzaak toont om ons inte spannen voor onze zoektocht naarhet Goddeljke Zelf. Bij de dood leggenwe ons stoffelijk lichaam af en ontwikkelen ons verder in de innerlijke wereldenvan het niet-waarneembare lichaam,totdat we worden wedergeboren. Wijzijn niet het lichaam waarin wij leven,maar de onsterfelijke ziel die velelichamen bewoont gedurende haarleven op aarde.

Onsterfelijke zielOnze individuele ziel is het onsterfelijke en spirituele lichaam dat levengeeft en dat net zolang wedergeborenwordt, totdat alle karma gecreëerd enuitgewerkt is en de eenwording metGod volledig gerealiseerd wordt. Onzeziel is Gods schepping, de bron van alonze hogere functies, waaronder kennis, wilskracht en liefde. Onze ziel isvrouwelijk noch mannelijk. Zij is datgene dat nooit sterft, zelfs niet wanneer haar vier buitenste omhulsels opnatuurlijke wijze vergaan. De ziel ishet deel van het lichaam dat steedsreïncarneert en nieuwe stoffelijke enastrale lichamen om zich heen schept.Wanneer dit proces is volgroeid, ontstaat het ‘ziellichaam’. Dit is puur licht,het is onverwoestbaar en op geenenkele wijze te bezeren of te beschadigen. Het is een puur, door God gescha

pen wezen, dat zich ontwikkelt totdathet één wordt met God.

Vijf lichamenIn het Sanskriet worden de lichamenvan ons wezen kosa genoemd. Ditbetekent omhulsel, verpakking of laag.Deze lichamen zorgen ervoor dat deziel tegelijkertijd op verschillendebestaansniveaus kan functioneren. Dekosas, in volgorde van toenemendeniet-waarneembaarheid, zijn:Annamaya kosa: omhulsel opgebouwduit voedsel. Dit is het stoffelijke lichaam,het waarneembare omhulsel.Pranainaya kosa: omhulsel opgebouwd uit levenskracht. Dit staat ookbekend als het etherische of gezondheidslichaam, dat binnen het stoffelijke lichaam bestaat als diens levens-bron en de verbinding van het stoffelijke lichaam met het astrale lichaamvormt.Manomaya kosa: omhulsel gevormddoor de geest. Dit is het lagere astralelichaam, het instinctieve, intellectueleomhulsel van gewoon denken, verlangen en emotie.Vijnanarnaya kosa: mentaal of cognitief-intuïtief omhulsel. Hierdoor komenwe tot hoger denken, begrip, bewustzijn, directe kennis, wijsheid, intuïtieen creativiteit.Anandarnaa kosa: lichaam van gelukzaligheid, omhulsel van intuïtief boven-bewustzijn. Dit is de ultieme basis van

HIN DORAMA 47

alle leven, intelligentie en hogere vermogens. Het is de ziel zelf.De term “astraal lichaam” staat voorliet niet-fysieke lichaam en omvat pranamaya kosa, manomaya kosa en vijnanamaya kosa.

Het moment van de doodNaarmate de fysieke krachten afnemen, vloeit alle energie naar het mentale en emotionele astrale Lichaam. Alseen persoon is voorbereid op de dood,is dit lichaam gereed. Bij de doodneemt de ziel langzaam het volledigebewustzijn in het mentale en emotionele astrale lichaam over en blijft daarononderbroken functioneren. Immers,tijdens liet leven zijn deze lichamenliet medium waardoor wij tijdens onzeslaap dromen beleven. Wanneer hetstoffelijke lichaam sterft, breekt hetonzichtbare koord dat het astralelichaam via de navel met het stoffelijke lichaam verbindt, automatisch.Het is te vergelijken met een navel-streng. Tijdens uittredingen wordt ditvaak als een koord van licht gezien, dathet stoffelijke lichaam verbindt methet astrale en spirituele niveau. Nadathet koord hij de dood is verbroken,begint het proces van reïncarnatie. Inde Veda’s wordt gezegd dat, wanneereen persoon zwak begint te worden,door ouderdom of ziekte, hij of zij zichbevrijdt van de ledematen, zoals eenmango, een vijg of een bes zich van desteel bevrijdt. Idealiter wordt het stoffelijke lichaam binnen 72 uur na dedood gecremeerd, dan is het weg.Gebeurt dit niet en blijft het lichaamvastgehouden, dan is ook de persooner nog. De ziel wordt zich ervanbewust dat het twee lichamen heeft.Hierdoor raakt zij gehecht aan deaarde, verstrikt in Prettoka (zie hieronder) en verward.

De innerlijke wereldenHet Sanskriet woord toka betekent

wereld, leefgebied of bestaansniveau.Het hindoeïsme beschrijft de drie voornaamste lokas als volgt:bÏzutoka is de aardse wereld, de werelddie met de vijf zintuigen wordt waargenomen;antarloka is de innerlijke of intermediaire wereld, het astrale niveau of dedimensie die tussen de stoffeLijke enhogere werelden in ligt. Daar verblijftde ziel gedurende slaap en tussen carnaties in;karanatoka is de wereld van God, eenwereld van het bovenbewustzijn enuitermate verfijnde energie.Antarloka wordt onderverdeeld in:

devaloka (het hogere astrale niveau,mentale niveau, rijk der engelen); pretatoka (wereld van overledenen, rijkvan aardse zielen of geesten; eenastraal duplicaat van de stoffelijkewereld en er het dichtstbij gelegen);narakaloka (plaats van duisternis, rijkder demonen, gelijk aan het westersconcept van “de hel”). Dit is geenplaats waar zielen voor eeuwig verblijven; het hindoeïsme kent geen eeuwige hel’.

Wat bepaalt waar de ziel heengaat?Waar de ziel tijdens de slaap en na dedood naar toe gaat, hangt af van haar

48 HINDORAMA

ZeI.fmoord verhoogt de intensiteit van karma. Na wedergeboorte zullende bestaande probt.emen toch onder ogen moeten worden gezien.

aardse bezigheden en de geestelijkegesteldheid. Als de ziel zichzelf heeftontwikkeld dan zal zij naar het astra1e/mentale niveau van devaloka gaan.Als iemand in een toestand van boosheid of angst sterft, gaat hij naar delagere werelden behorend bij diebewustzijnstoestand. De gedachtentijdens de dood zijn de volgende sanskara’s van het astrale lichaam. Zelfs alsje alleen maar denkt ds ik dood ben,ben ik dood’, kan je astrale lichaam netboven het stoffelijke zweven en als hetware ‘dood’ zijn. Van mensen die stervende zijn en niet in een leven na dedood geloven, blijft de ziel na de doodboven het levensloze lichaam zweven.Deze mensen worden zich pas later,door ingrijpen van de helpers in deastrale wereld, bewust dat ze alleen ophet stoffelijke niveau dood zijn, maarvoortleven op het astrale niveau. Delaatste gedachte vlak voor de dood issterk bepalend voor het volgendeleven. Twijfels aan het geloof, bijvoorbeeld, maken dat men in een volgendleven tussen mensen met soortgelijketwijfels terechtkomt. De dood moetzijn natuurlijk beloop hebben. Zelfmoord verhoogt alleen maar de intensiteit van karma. Zelfmoord plaatstiemand langdurig in een onzekereaardgebonden toestand en vereist eenaantal - in het begin vaak kwalitatiefmindere - geboorten totdat men weergeboren wordt op het niveau ten tijdevan de zelfmoord. Dan zullen de nogsteeds bestaande karmische problemen onder ogen moeten wordengezien en opgelost.

Voorbereiding op de doodIedereen is voorbereid op de dood ofdit nu plotseling of langzaam gebeurt.Intuïtief weet elk individu wat hij of zijervaart of gaat ervaren. Het is eenzegen te weten wanneer je doodgaat,want dan kun je je door intensievesadhana (toewijding) goed voorberei

den, ook op je wedergeboorte. Wanneer je voelt aankomen dat je het stoffelijk lichaam gaat verlaten, aarzel nietfamilie en vrienden daarvan op dehoogte te stellen; zeg hun dat het eenzegen is en dat zij zich op het vertrekkunnen voorbereiden. De omgevingmoet niet huilen, dat maakt de ‘vertrekkende’ ongelukkig. Verdriet om dedood is een westerse gewoonte. Bij dedood vertrek je door een chakra (zenuwknooppunt), als het ware de deuropening waardoor je gaat. Het is ideaal omdoor de top van het hoofd te vertrekken,door de ‘deur van Brahma’ om in dchoogste hemel te komen en niet meerte hoeven terugkeren. De stervendedient zich op het moment van de overgang te concentreren op de top vanzijn hoofd en welbewust alle energieuit de rest van het lichaam naar dieplek over te brengen. Met alle energiein de top van het hoofd zal de stervende het stoffelijke lichaam verlatendoor de hoogste chakra die gedurendehet leven is ervaren. Iedereen moetzelf over eventuele verlenging van hetleven beslissen. Indien het uitgeputtelichaam met medische hulp kunstmatig in stand wordt gehouden buiten dewil van betrokkene, dan wordt deze alshet ware in een gevangenis geplaatst.Ayurved is erop gericht het menselijklichaam gezond te houden, maar nietom het proces van de dood in de wegte staan.

Angst voor de doodWij zijn niet het stoffelijke lichaam datsterft, maar de onsterfelijke ziel(atman). Hindoes vrezen de dood niet.De dood wordt gerespecteerd als eenverheven ervaring. Leven, dood enleven na de dood zijn alle deel van hetpad naar vervolmaking, naar eenwording met God. Men vraagt zich soms afof de dood geen pijnlijke ervaring is,zoals bijvoorbeeld bij kankerpatiënten. De dood zelf is niet pijnlijk; pijn

maakt geen deel uit van het proces vande dood, maar van het leven. De doodzelf is als een meditatie, een samadhi,en wordt beschouwd als een ,nahasamadhi waar elke hindoe van jongs afop wordt voorbereid. De dood is geendramatische ervaring; elke nacht als jegaat slapen, “sterf” je. Het gevoel isvergelijkbaar. Angst voor de dood iseen natuurlijke, instinctieve reflex.Vrees voor verandering of vrees voorhet onbekende is eigen aan de mens.Het bestuderen en begrijpen van dewetten van reïncarnatie kunnen dezevrees verminderen of wegnemen tengunste van een verlichte visie op hetkosmische ritme van leven en dood.

Terug naar een stoffelijk lichaamBepaald karma kan alleen in de stoffelijke wereld worden uitgewerkt. Op dehogere niveaus zijn alleen drie of viervan de hogere chakra’s werkzaam. Derest is slapend, waardoor niet voldoende energie kan worden gegenereerd. De ziel wordt op het juistemoment wedergeboren in een stoffelijk lichaam, dat het meest geschikt isom karma te laten uitwerken. Hetterugkeren in een ander lichaam is“reïncarnatie” (letterlijk: herbezettingvan het vlees). In het algemeen kiestde ziel het lichaam ten tijde van deconceptie, maar gaat het pas bewonenwanneer het lichaam echt vorm begintte krijgen, begint te bewegen en teschoppen. Tijdens het aardse levenervaren we een wonderbaarlijke variëteit, we leven als man of als vrouw indiverse omgevingen. Voor hindoes isde dood niet het einde van het bestaan, maar een gelegenheid om onsverder te ontwikkelen. Reïncarnatieeindigt wanneer we dharm hebbenvolbracht, alle karma hebben uitgewerkt, één zijn geworden met God enmoksha (bevrijding) hebben bereikt.

Uit: Hindnism Today, september 1999

HINDORAMA 49

Crematie bij hindoes

Continuïteit en verandering ineen van de beLangrijkste ritueten

Chan E.5. Choenni

Over het algemeen cremeren hindoes hun overledenen. Crematie wordt beschouwd als een hygiënische en

efficiënte methode om het lichaam snel te laten te ontbinden in de basisetementen. Ook voor de zielen-

rust en wedergeboorte is crematie de beste methode. In India, Suriname en andere tanden, waar hindoes

als contractarbeiders zijn gemigreerd, vindt de crematie meestat in de openlucht plaats. Voor de verbran

ding gebruikt men onder meer hout, ghee (gektaarde boter) en samagri (heilige kruiden). De houten stel

tage, waarop de baar tigt, staat bekend als chita. De crematie is een zeer betangrijk ritueel. Afhanketijk

van de hindoestroming zijn onder meer begrippen als antim sanskar, anthesti en daha kirya gangbaar voor

de crematieritueten. In westerse landen geschiedt de crematie in een crematorium, waarbij een elektrische

oven wordt gebruikt. De hindoerituelen zijn in dat geval soberder.

In Suriname werd crematie in de openlucht pas in 1968toegestaan na het overlijden van voormalig statenlid enbekende hindoevoorman Baba Ocdayraj Singh Varma.

Daarvoor werden hindoes begraven: mati dewe of matichaharave (met aarde bedekken). Het was de innige wensvan deze aiya sarnaj leider om volgens de hindoeriten teworden gecremeerd. Toenmalig Minister-President, JopiePengel, was zeer goed bevriend met Baba Varma en het isvooral aan zijn inzet te danken dat de hindoecrematie inSuriname binnen enkele dagen wettelijk werd toegestaan.Sommige etnocentrische Surinaamse politici vonden lijk-verbranding toentertijd barbaars. Na 1968 werd crematieeen normaal verschijnsel onder hindoes in Suriname. Decrematieplaats aan Weg naar Zee, gelegen aan de kust tennoordoosten van Paramaribo, heeft nu twee openluchtcrematieplekken. Er is ook een overdekte ruimte die beschutting biedt tegen zon en regen. Daarnaast is sedert 1995 hetcrematorium aan de dr. Sophie Redmondstraat in Paramaribo in gebruik.

Inmiddels is ook in Nederland crematie van overleden hindoes een normaal verschijnsel; in het crematorium, aangezien openluchtverbranding hier niet is toegestaan. Sommige hindoes kiezen echter voor een begrafenis. Vanuit hetbesef van leven in harmonie met de omringende samenleving en rekeninghoudend met ldimatologische omstandigheden heeft de hindoegemeenschap in Nederland nietaangedrongen op mogelijkheden voor openluchtcrematie.Het verstrooien van as en andere (bloem)offers in openbare wateren (rivieren, zee) was evenmin toegestaan. Dit leidde wel tot problemen en deze religieuze handeling isnaderhand mogelijk gemaakt door een aanpassing van dewet op de lijkhezorging.

Eigen voorzieningenGaandeweg ontwikkelde zich in Nederland een crematie-praktijk die is aangepast aan de externe omstandighedenen de veranderde verhoudingen binnen de gemeenschap.Aanvankelijk waren er geen bijzondere voorzieningen. Ook

50 HINDORAMA

51HINDORAMA

In de tweede helft van de jaren negentig begonnenHindostanen hun eigen voorzieningen op te zetten, al danniet binnen een Nederlandse uitvaartorganisatie. Eén vande pioniers op dit terrein is Carla Mahawatkhan. Zij is directeur van de Hindostaanse uitvaartverzorging Aakhri Bidaai(Laatste afscheid) in Den Haag, die sedert 1997 operationeel is. Het is zeker opmerkelijk te noemen dat dit bedrijfwordt geleid door een Hindostaanse vrouw met eenmoslimachtergrond. Immers, van oudsher werd alles rondde crematie, inclusief de rituelen, door (hindoe)mannengedaan. Inmiddels is Carla Mahawatkhan vanwege haarinzet en professionaliteit geaccepteerd. Dit is niet altijd zogeweest.

Mahawatkhan: “In het begin werd ik soms juist door vrouwen minder gewaardeerd. Ik herinner mij een vrouw, diemij als vrouwspersoon benaderde en niet als professional.Toen ik aankwam om de crematie te regelen, reageerde zijverbaasd en vroeg of ik kinderen had, wie er op mijn kinderen paste enzovoort. Men was niet gewend dat een vrouween uitvaart kon organiseren. Het is ook een zware job,emotioneel belastend en je moet 24 uur per dag beschikbaar zijn. Ik ben nuchter en niet bang voor allerlei spoken.Aan de andere kant is het ook dankbaar werk, Ik werkte hijeen uitvaartorganisatie en zag de problemen van hindoes.Soms was er geen familie om de overledene goed af te leggen, te wassen en gereed te maken voor de crematie. Inprincipe leg ik niet zelf mannen af, behalve als de familiedat wenst. Ik help ook hij visumaanvragen e.d. Ik ben in eenhindoeomgeving opgegroeid en ken de hindoerituelengoed, beter dan vele hindoes. Mijn huidige vriend is ookhindoe, hij behoort tot de stroming sanatan dharm.”

Veranderingen met de tijdWas het vroeger zo dat de pandit de centrale figuur was dieook het programma in de gaten moest houden, tegenwoordig heeft deze voornamelijk een ceremoniële rol. Naast de

1’ “

—

Foto beschikaar qesftd doö,

ontbrak het aan uitvaartbegeleiders die met de cultuurbekend waren. Crematoria in Den Haag begonnen na tedenken hoe zij hindoes konden tegemoetkomen. Er werdenhiidoes in dienst genomen en hindoediensten worden alslaatste op de dag ingeboekt. Dit is praktisch vanwege degrote toeloop en het iets wegnemen van de tijdsdruk. Maarer is nog een reden. De geur van de bij de ceremoniegebruikte ghee en kruiden blijft heel lang in de aula hangenen niet alle Nederlanders kunnen daartegen.

52 HINDORAMA

uiwaartbegeleider treden steeds vaker familieleden en/ofkennissen op de voorgrond. Soms worden ook toesprakendoor (klein)kinderen in liet Nederlands gehouden of gedichten voorgedragen. Verder is er meer samenzang. Vaakwordt de tekst van de bhajans uitgedeeld. Zo kan men zichcollectief uiten in plaats van alleen naar rituelen te kijken.Sommige bhajans, die vroeger niet bij de crematie schenente passen, worden nu wel gezongen. Zo werd op plechtigewijze de arti ‘Om Jai Jagdish Rare” gezongen bij de crematie begin 2004 van de heer Sew Rambocus, voormalig directeur van stichting L.alla Rookh. Voorts worden ook geliefdeliederen van de overledene gedraaid en is er soms zelfsmuzikale begeleiding.

Ook bepaalde gebruiken veranderen. Werd vroeger vooralsamagri gebruikt om bij het afscheid te strooien op de overledene, nu zien we steeds vaker bloemen en bloemblaadjes.Zelfs rozen worden neergelegd, meestal ontdaan van doornen. De foto van de overledene staat soms bij het condoteanceregister, terwijl vroeger de foto’s werden omgedraaid ofzelfs verscheurd om de herinneringen uit te wissen ofspookbeelden tegen te gaan. Het klimaat in Nederlandzorgt ook voor aanpassingen. Het vijf keer buigen voor debaar onder het reciteren van de mantra Ram nam satya haiwordt soms snel uitgevoerd.

Opvallend is ook dat steeds meer vrouwen zichtbaar zijn hijde uitvoering van de rituelen. Van de directe nabestaandenziet men ook de dochters voorop staan bij de baar of dat deweduwe vlakbij de baar plaatsneemt en condoleances inontvangst neemt. Soms voeren vrouwen zelf ook de rituelen als de kirya uit. Door gezinsverdunning bestaat eengezin tegenwoordig vaak uit twee kinderen, niet zeldentwee dochters. Het laten uitvoeren van crematierituelendoor de oudste zoon, kan dan moeilijk worden gerealiseerd. Dit verschilt naar hindoestroming, maar het onderscheid tussen sanatan dharm en arya samaj wordt hij jongere generaties steeds minder relevant.

Volgens Mahawatkhan raakt het steeds meer ingeburgerdom koffie en, afhankelijk van het tijdstip, broodjes aan tebieden. Vroeger werd het aanbieden van eten als nietgepast beschouwd. Ook wat betreft de asverstrooiing zijnnieuwe ontwikkelingen te signaleren. Zo vindt de asverstrooiing meestal op zee plaats. In Scheveningen hebbenzich bedrijven toegelegd op dit hindoeritueel. Zij varen hetgezelschap naar zee waar vervolgens onder het reciterenvan mantra’s de as en bloemen worden verstrooid. De drijvende bloemen op het kabbelende zeewater vormen eenmooi symbolisch afscheid. Sommigen gaan zelfs naar Indiaom de as in de Ganges te verstrooien. Maar omdat allezeeën en rivieren met elkaar zijn verbonden - zo luidt eenwijs hindoegezegde - maakt het niet zoveel uit waar de aswordt verstrooid. Ook komt het voor dat de as per vliegtuigwordt verstrooid.

Er zijn ook minder wenselijke ontwikkelingen. Mahawatklian noemt bijvoorbeeld het maken van video-opnamen.“Je ziet vaak mensen die op heel opdringerige wijze flimreportages maken, terwijl er respect en waardigheid vereist is

jegens de overledene.” Ook ander hinderlijk gedrag ziet zijregelmatig. “Er zijn mensen die met hun pronkauto zodicht mogelijk bij het crematorium willen parkeren; zij willen niet een paar minuten lopen en zorgen voor veel overlast. Daarnaast is men vaak luidruchtig in de aula. Menstormt binnen in plaats van te schrijden en gaat met elkaarpraten, terwijl dit buiten of in de koffiekamer kan.” Eenander fenomeen dat wordt geconstateerd is dat, alhoeweler over het algemeen nog wel veel hulp is van familie enkennissen, de verzakelijking en individualisering ook bijhindoes doorwerken. Er zijn steeds minder mensen om tehelpen.

De opkomst bij een hindoecrematie is niet teruggelopen.“Er wordt nog steeds op typisch Hindostaanse wijzegehuild. Het repertoire hij karan kare, waarbij men huilendde verdiensten van de overledene benoemd, is ook veranderd. Men zegt bijvoorbeeld “Ab hamke ke bel kan?” “Wiegaat mij nu opbellen?”, vertelt Mahawatkhan. Om mensente helpen bij het verwerkingsproces, heeft zij met andereneen Hindostaanse rouwvereniging opgericht, waar nabestaanden elkaar helpen. Ze wil ook een Hindostaans rouwcentrum oprichten. “Je ziet soms, vooral bij jongeren, datmen niet weet welke ingrediënten nodig zijn, of men vergeet bepaalde ingrediënten mee te nemen. In een Hindostaans rouwcentrum zou alles aanwezig zijn, zodat mendaar geen omkijk naar heeft.”

ContinuïteitOndanks de gewijzigde omstandigheden is de crematie alseen van de belangrijkste hindoerituelen blijven bestaan.Dit, juist door aanpassing aan de moderne ontwikkelingen.Positief is dat ook de pandits meegaan met deze veranderingen. Juist door tradities en rituelen aan te passen of tevernieuwen kan de crematie als religieuze praktijk blijvenbestaan en worden doorgegeven aan de jongere generatie.Om te voorkomen dat dingen verwateren is het van belangdat de pandits aan de jongere generatie uitleg kunnengeven over het hoe en waarom. Door evenwichtige verandering is continuïteit van de hindoecultuur gegarandeerd.

HINDORAMA 53

“Wat voor nut heeft het om het rouwproces zo te rekken en de familie tebel.asten?”

Uitvaarttestamentkan nuttig zijnMeestal praten we liever niet over de dood. We zien wel alshet zover is, of eerder: de familie ziet het wel. Maar eigenlijkis het helemaal niet zo gek om een aantal zaken goed teoverwegen. Als je echt bijzondere wensen hebt ten aanzienvan de uitvaart en het rouwproces, is het aan te raden dezeduidelijk kenbaar te maken. Dat hoeft wellicht niet, zoalsTheo van Gogh deed, zo gedetailleerd door te bepalen datvrouwen tijdens de ukvaart een mantelpakje met parelketting moeten dragen, maar bijvoorbeeld wel: Binnen hoeveeldagen wil je begraven of gecremeerd worden? Moet er eindeloos worden gewacht op familie die uit het buitenlandmoet overkomen? Welke ceremonies wil je wel of niet? Welkemuziek en welke atmosfeer zou je graag zien tijdens de uit-vaart, triest of juist vrolijk? Wil je wel allerlei toespraken overje eigen verdiensten? Dit is belangrijk om te voorkomen datmensen na jouw dood hun eigen ‘show’ gaan draaien, misschien zelfs ten koste van jouw eigen principes.

“De dood is onoverkomelijk en als je naar je eigen gevoeleen oprecht leven hebt geleid, dan kan je de dood als ietsmoois zien. Geen gebeurtenis waar mensen verdrietig overhoeven te zijn. Ik wil absoluut niet opgebaard in een rouwcentrum allerlei snikkende mensen om me heen ontvangen, die later vooral gaan roddeLen wie er nu wel en wie nietis geweest. Het klinkt hard, vooral richting de directe familie, maar zo zie ik het. Ik zou het liefst al de volgende worden gecremeerd. Als dat niet kan, dan binnen 72 uur. Volgens het hindoeïsme is dat belangrijk voor de zielenrust.Voor mij hoeft geen enkel familielid hals over kop in te vliegen om bij de crematie aanwezig te zijn. Wat hebben zeeraan om mijn dode lichaam te zien? Verder heb ik graageen sobere uitvaart, geen poeha, geen speeches, alleen dekern hindoeceremonie met bijbehorende mantra’s. Endaarnaast liefst live-muziek van mijn favoriete muziek-band, of tenminste op de achtergrond favoriete cd’s. Dithoeven niet alleen bhajans te zijn. Voor mij heeft 1 shot the

shenff van Bob Marley een speciale betekenis. Als eendominee al problemen heeft om 1 om chonging, reflectionsofmy life voor een overledene te laten draaien, dan zie ik deproblemen opdoemen met onze pandits. Maar eerlijkgezegd, daar lig ik niet wakker van. Als de pandit nietakkoord gaat, dan moet het uitvaartcentrum samen met dedirecte familie maar de essentiële dingen doen,” aldus een42-jarige Hindostaanse man.

Een 58-jarige man die naar Suriname ging in verband methet overlijden van zijn zus: “Ik had eigenlijk al afscheid vanmijn zus genomen tijdens haar leven. Ze sukkelde al eentijdje en ze was voorbereid op de dood. Ik was net drieweken terug in Nederland, toen ze overleed. Zelf had ikgeen behoefte om weer naar Suriname te gaan vanwege degoede gesprekken die we al hadden gehad. Maar de familievond dat ongehoord. Ik weet zeker dat mijn zus er niet meezou zitten, maar ja, je wil de familie niet te schande maken.Ongeacht de kosten ga je dus weer. Ik heb daar met allesmeegedraaid, maar geestelijk voelde ik niet dat er enigetoegevoegde waarde was in mijn aanwezigheid in Suriname. Ik had mijn zus ook vanuit hier de laatste eer kunnenbewijzen. Dat zit immers niet in al die uiterljkheden, maarin je innerlijke band met iemand.”

“Met mijn moeders dood had ik het gevoel dat we haar niethebben gerespecteerd. 0 ja, alle ceremonies zijn haarfijnuitgevoerd, maar dat was meer omdat mijn vaders familiedat zo wilde. Mijn moeder wilde liefst dat in een keer goedafscheid van haar werd genomen en daarna niet meer allerlei ceremonies na zes maanden, een jaar e.d. Ze zei altijd:‘Wat voor nut heeft het om het rouwproces zo te rekken ende familie te belasten? Voor mij zou het niet hoeven. Maaralles is gebeurd, in haar naam, en dat klopte naar mijngevoel niet. Je zit natuurlijk altijd met het probleem vansanatan dharm en arya samaj, maar volgens mij is de wilvan betrokken persoon bepalend. In de familie hoor je echter dat als je dit of dat niet doet, dat er dan zoveel mensenin de familie doodgaan. Dat wil je ook niet op je gewetenhebben. Als mijn moeder misschien heel expliciet een aantal dingen had gezegd of opgeschreven, dan had mijn vadermeer houvast gehad,” aldus een 32-jarige vrouw.

-

54 HINDORAMA

Krishna, geboren en getogen in Paramaribo, komt uit eenartistieke familie van schrijvers, musici, dansers en beeldendkunstenaars. “Mijn vader is vroeg overleden en voor mij is mijnmoeder het grote voorbeeld van shakti (kracht). Als alleenstaande vrouw heeft zij met hard werken elf kinderen grootgebracht en tegelijkertijd heeft ze ons allen gestimuleerd om testuderen. Mijn inspfrator was vooral mijn zus Alice, die kortgeleden is overleden. Zij was in Suriname actief met pioniers alsRamdew Raghubier en Gumdath Ka]lasingh. Vanaf mijn kindeijaren ben ik bezig met creatieve activiteiten en sinds 1993ben ik het kunstenaarsvak professioneel gaan uitoefenen.Eigenlijk zie ik het niet als een ‘vak meer als een roeping. Als ikniet op de een of andere manier creatief bezig kan zijn, voel ikmij onrustig, zelfs ongelukldg. Ik heb vaak discussies met praktischer ingestelde familieleden die zich afvragen waarom ik mijmet dingen bezighoud die niets opbrengen, waar je nooit rijkvan zult worden. Het klopt dat mijn kunst veel ‘wah-wah’ (uit-roep van waardering -red) ontlokt, en daar blijft het meestal bij.Maar ik vind het niet nodig om alles wat ik doe, vertaald te zien

Krishria heeft ook als acteur zijn sporen verdiend. Behalve inzijn eigen toneelstukken heeft hij gespeeld in diverse tv-, filmen professionele theaterproducties. Zijn toneelgroep heetGanpati Padam Nataykala. “Wij hopen, zoals de naam zegt,dat de aanraking van de voeten van Shri Ganesh onze toneel-kunst op een goed niveau kan brengen. Hindostanen vindenover het algemeen twee typen toneel leuk: komedies en stukken met een hoog Bollywoodgehalte. Artistieke stukken zijn tehoog gegrepen. Mijn stuk Bagavat 1902 was, denk ik, te moeilijk voor veel mensen. Maar ook hier wil ik niet commercieeldenken. Ik wil graag stukken produceren die innovatief zijn enniet slechts inspelen op de na-aapcultuur, die erg populair isonder onze mensen. Wij doen wat we kunnen als niet-gesubdieerde organisatie.”

Voor meer intbrmalie: www.krisbnacreafions.nI

“Met kunst kun je je geen living verschaffen. Je moet terugvallen op aanvullende verdiensten. Als individu met een roeping,kun je jezelfwel heel wat ontzeggen, maar niet als iemand meteen verantwoordelijkheid naar dierbaren toe.” Aldust RamdewKrishna (56), woonachtig in Amsterdam-Zuidoost waar hij alsleraar werkzaam is. Daarnaast schildert hij, meestal met olieverf op linnen, maakt driedimensionale kunstwerken, acteert,schrijft en regisseert cabarets en toneelstukken. De grootsteinspiratiebron voor zijn kunstwerken is het hindoeïsme.

in geld of andere materiële zaken. Ik zie het als mijn dharm.Natuurlijk is het wel belangrijk dat je je gezin kunt onderhouden. Daarom ben ik ook blijven werken als leraar. Nu mijn kinderen uit huis zijn, ben ik aan het afbouwen. Mijn zoon is eentalentvol speler op de sarod (Indiaas snaarinstrument - red.). Ikprobeerde hem daarin zoveel mogelijk te stimuleren. Hij heeftechter volledig voor een maatschappelijke carrière buiten dekunst om gekozen. Dat vind ik spijtig. Hij had het ook kunnenindelen zoals een neef van mij die sitar speelt. Die heeft gekozen voor een deeltijdbaan om daarnaast professioneel bezig tekunnen zijn met muziek.”

KIN DORAMA 55

George Ram3iawansinghziet in aLtes kunst

Ranu Abhetakh

“Altes in het teven is kunst en iedereen is een kunstenaar, alleen moet je je talent zien te ontwikkelen,”

zo meent George Ramjiawansingh. Hij behoort tot de meesters in het kleine Surinaamse kunstweretdje en

springt eruit vanwege zijn kLeurgebruik en zijn speciale aandacht voor kinderen. In december 2004 zat hij

in New Delhi exposeren. Voor zover bekend de eerste Surinamer, die in India een expositie houdt.

56 HINDORAMA

In september 2004, aan de vooravond van zijn vertreknaar India, hield hij een afscheidsexpositie Vida (Leven)in het Venezolaanse Instituut, Adres Bello, te Para

maribo. Met een beurs van de Indian Council for CuÏturalRelations van de Indiase overheid is hij in de gelegenheidgesteld in Delhi drie maanden lang trainingen te verzorgen.Zijn verblijf aldaar sluit hij af met een expositie van eigenwerken. Bij Vida exposeerde hij met schilderijen en kunst-installaties (kunst uit metaal). Zijn stukken verkopen goed.Een bewonderaarster die net een heeft aangeschaft: “Watmij erg aantrekt, zijn de kleuren die hij gebruikt, zijn keuzevan thema’s en de manier waarop hij schildert.” VolgensGlenn Fung Loi van de Federatie van Beeldende Kunst inSuriname onderscheidt het werk van Ramjiawansingh zichinderdaad door het kleurgebruik. “Hij gebruikt felle ldeuren. Ze zijn vrolijk, fris en levend. Niet altijd liggen die experimenten goed bij hem, maar feit is dat hij met veel kleurenexperimenteert. Zijn werk is realistisch en de impressie issterk”. Ook de directeur van het Indiaas Cultureel Centrum inSuriname, Karchand Arjuna, bestempelt Ramjiawansingh’s

werken als realistisch. “Alhoewel ze in de klasse van ‘traditionele’ kunst vallen, is het de manier waarop hij situaties neerzet, waardoor zijn werk realisme uitstraalt.”

De kunstenaar geeft zelf aan dat het bijzondere van zijnkleurgebruik vooral ligt in zijn toetsbehandeling, dat wilzeggen de manier waarop hij de kwasten hanteert.Terugkerende elementen in zijn werk zijn de zon als bronvan energie en de kleuren van chakra’s. Ramjiawansinghziet in alles kunst. “Ik hou van het leven, alles wat bloeit,communiceert en mij aanspreekt, is kunst. Ik kijk er metmijn gevoel en geest naar. Vanaf mijn geboorte ben ik metkunst bezig geweest. In wezen kan iedereen ook, wat ik kan.Je moet alleen proberen je talent te achterhalen en te ontwikkelen.” Naast schilderen, beeldhouwen en het lassenvan kunstinstallaties, doet Ramjiawansingh aan tuin- enbinnenhuisarchitectuur. ‘Als artiest raak je soms verzadigd.Daarom moet je steeds proberen iets nieuws te creëren.Met mijn kunstinstallaties breng ik metaal via bepaaldevormgeving en kleuren tot leven.” Voorts is elk schilderij

HINDORAMA 57

een persoonlijke expressie van de kunstenaar. “Het is je gevoel op dat moment dat je in kleuren en beelden omzet,”aldus Ramjiawansingh.

Kleurentherapie voor kinderenDe 50-jarige Surinaamse kunstenaar is medeoprichter vanhet Nola Hatterman Instituut (kunstacademie), gelegennaast het Fort Zeelandia in Paramaribo. Samen met collegaRinaldo Klas coördineert hij de werkzaamheden van ditinstituut, dat door de jaren heen de kweekvijver is geworden van vele professionals, semi-professionals en hobbyisten. Daarnaast verzorgt Ramjiawansingh ook privé-teken-lessen en heeft zijn eigen atelier, Galtery Singh. Hij heeft het‘potlood- en penseelproject’ voor kinderen in de vakantie inhet leven geroepen. Met veelliefde, passie en tijd is hij danbezig verborgen talenten bijjongeren los te krijgen. Met ditproject werkt hij ook aan hetoplossen van problemen van kinderen. Kleurentherapie, noemthij dat en hij kan er eindeloosover uitweiden.”Een kind verlangt naar liefde van een ouder.”Via tekeningen en veel pratenbegeleidt hij de kinderen, diehij onder zijn hoede heeft. “Jekan veel halen uit een tekeningvan een kind. Je kunt zien hoehet zich voelt, hoe het denktover ouders, zichzelf, de omgeving enzovoort. Kinderen zijnals porselein, erg gevoelig,”vertelt hij. “Tekenen of gewooncreatief bezig zijn stimuleertde ontwikkeling van een kinden bevordert het leerproces opschool. Helaas zien ouders datvaak niet in.”

Hindostanen en kunstIn de Surinaamse kunstwereld zijn er nog geen 15 Hindostallen werkelijk actief op het gebied van beeldende kunst.Ramjiawansingh: “Over het algemeen kiezen Hindostaneneerder voor kunstvormen als dans, zang of muziek dan voorbeeldende kunst.” De kunstenaar ziet de oorzaak hiervanmede in de omstandigheid dat onze voorouders in een situatie verkeerde waarin de nadruk lag op werken en overleven. Voorts liggen dans, zang en muziek dichterbij de belevingswereld van Hindostanen. Dit wordt mede ingegevendoor de Bollywoodfilms die dagelijks op de lokale tv zijn tezien. “Hun talenten en creativiteit liggen ook op een andervlak, handel bijvoorbeeld, maar niet zozeer op het kunstzinnige vlak. Als je kijkt naar de decors en zaalaankledingbij verjaardags- of huwelijksfeesten dan zie je dat men isblijven vastroesten in enkele standaardkleuren en - variaties.” Ook de directeur van het Indiaas Cultureel Centrum inSuriname erkent dat Hindostanen in Suriname minder aankunst doen dan in India. “Van alleen schilderijen verkopen,kan iemand zeker niet leven in Suriname,” meent hij. Zijn

centrum biedt de mogelijkheid tot het volgen van kathalc-,tabla-, zang- en yogalessen. “Het beleid van India is eropgericht om die kunstvormen in Suriname te promoten dieniet makkelijk lokaal te leren zijn. Beeldende kunst wordtovergelaten aan de Surinaamse overheid, die een uitstekende job doet door tekenen op de lagere en middelbareschool verplicht te stellen. Daarnaast zijn er keuzevakkenals muziek en handenarbeid. Tekenen of schilderen is heelgoed voor de ontwikkeling van de mens.”

Surinamers steeds kunstbewusterDoor de jaren zijn Surinamers steeds bewuster gewordenop het gebied van kunst en kopen nu makkelijker een schilderij. Ook bedrijven kleden steeds vaker hun kantoren aan

met schilderijen of geven eenbeeldhouwwerk een centraleplek in de kamer. Behalve echtekunsilieffiebbers krijgt de kunstenaar ook andere typen kunst-zoekers over de vloer. “Somskrijg je mensen die een schilderij kopen, omdat de kleurenmooi passen bij hun nieuwebank en gordijnen. Dan vraagik hen of ze het stuk werkelijkalleen om die reden willenkopen of omdat ze er ook ietsmoois in zien. Dan is het antwoord toch vaak dat het om depassende kleuren gaat. Somszijn er mensen die een stukvan mij komen kopen, omdatze een bij een familielid, vriendof kennis hebben gezien. Daardoor zijn ze ook gemotiveerdgeraakt om een ‘George Ramjiawansingh’ in huis te hebben.”Tegenwoordig zijn er in bijnaalle Chinese supermarktenChinese schilderijen (massaproductie) te koop. Ramjia

wansingh geeft toe dat dit een bedreiging is voor de kunstenaars in Suriname. Evenwel is hij over zijn eigen toekomstzeer optimistisch.

Internationale naamsbekendheidDe kunstenaar krijgt van zijn vrouw en drie dochters veelsteun. Zij helpen met het bedenken en vervaardigen vanlijsten en met inrichten. Zijn jongste dochter beschikt ookover kunstenaarstalenten. “Ik krijg elke dag inspiratie enproduceer dagelijks.” Met de werkbeurs en een expositie inIndia gaat een Janggekoesterde droom in vervulling. Voorzover bekend is Ramjiawansingh de eerste Surinamer dieeen expositie houdt in India. Hij heeft al in meer dan 25landen eenmaal of meermalen geëxposeerd. Voor 2005staat Jalcarta, Indonesië, gepland. Suriname blijft wel vooraltijd zijn nestje. “Het is voor een kunstenaar heel belangrijk om zich internationaal te profileren, naamsbekendheiden faam te werven. Want het is nu eenmaal zo dat, naast hetkunststuk op zich, de naam het prijskaartje bepaalt.”

“Je kunt veel. hal.en uit eentekening van een kind.”

58 HINDORAMA

UN

Udayan Care: de zon inhet Leven van onlievoorrechte kinderenHet Sanskriet woord Udayan betekent eeuwige zonsopgang. De organisatie Udayan Care in New Delhi runt

een aantal tehuizen (ghar) voor weeskinderen of anderszins aan hun tot overgelaten kinderen. Het gaat

dan vaak om mishandelde of seksueel misbruikte kinderen. Momenteel zijn er 53 meisjes en 19 jongens

tussen de 6 en 17 jaar voor wie elke dag de zon weer opgaat dankzij Udayan Care.

Ais je een Udayan Care Ghar in een typische middenidassewijk in New Delhi binnenkomt, zie je kleurrijkekleding aan de waslijn op de veranda hangen. In het

lokaal waar een aantal meisjes zit, hoor je naast het geluid vanhun krassende pen op het papier de geluiden van buiten: toeterende auto’s en de groenteman die zijn waar aanprijst. Als jezo naar de meisjes kijkt, kun je je nauwelijks voorstellen hoeveel geweld zij in hun jong leventje al hebben meegemaakt.Een werd een aantal jaar geleden met een mes op de keel verkracht; een ander was getuige van de geweiddadige moord ophaar moeder; weer een ander werd door haar vader op straatachtergelaten nadat haar moeder was overleden.

De verandering in hun leven hebben zij te danken aan eenzeer bijzondere vrouw, Kiran Modi, en de organisatie die zij in1994 oprichtte ter ere van de nagedachtenis van haar oudstezoon, Udayan. Hij verongelukte in 1993 op 21-jarige leeftijdtijdens zijn studie in de VS. Zijn moeder ontdekte toen dat hijde toelage die hij van de familie kreeg niet voor zijn studiegebruikte, maar doneerde aan liefdadigheidsdoelen, metname arme kinderen in Afrika. “Wij dachten toen dat er geenbetere manier was om zijn herinnering levend te houden daniets te doen voor arme en misdeelde kinderen,” zegt KiranModi. Ze is achter in de veertig, maar oogt veel jonger. Als zij

het lokaal binnenkomt, licht het gezicht van de kinderen op.‘Bua” (tante - red), roepen ze vol genegenheid.

Udayan Care zet zich ervoor in dat de kinderen vanaf het eerste moment dat ze in een Udayan Care Ghar komen, hetgevoel krijgen in een familie te worden opgenomen. Ze levenin groepjes van twaalf in appartementen in middenklassewijken van New Delhi, waar ze de gelegenheid krijgen omgewoon deel uit te maken van de gemeenschap. Ze wordenverzorgd door betaalde, loyale personeelsleden; gaan naar debeste scholen in de buurt en worden liefdevol opgevoed, alsofze zijn geadopteerd door een kleine groep toegewijde ledenvan de organisatie, de Mentor Moeders. “Wij nemen de verantwoordelijkheid voor deze kinderen voor de rest van hunleven. Ook al zijn ze groot en onafhankelijk, wij blijven hunfamilie op wie ze altijd kunnen terugvallen,” legt Kiran Modiuit. Het principe waarop de organisatie is gebaseerd, kanworden samengevat met de afkorting LIFE (Living in FamilyEnvironment - Leven in een familie-omgeving).

Dit is niet altijd even makkelijk. Kinderen die uit een gewelddadige omgeving komen, kunnen in het begin erg agressief ofwantrouwend zijn. Zij weten niet of zij volwassenen kunnenvertrouwen en zijn bang voor liefde- en respectvolle aanra

HINOORAMA 59

/

60 HINDORAMA

Kinderen die uit een gewekidadige omgeving komen,kunnen in het begin erg agressief of wantrouwend zijn.

kingen. ProfessioneLe hulpverlening, groeps-, dans- enmuziektherapie zijn manieren waarop geprobeerd wordt lietgedrag van de kinderen te veranderen en hen te laten wennenaan niet-gewelddadige waarden, zoals liefde, aandacht ensamen delen. Dit zijn waarden die worden gekoesterd door deUdayan Care familie en waar alle leden zich formeel toe hebben verbonden. Mentor Moeders nemen de kinderen, bijvoorbeeld, mee voor picknicks, naar het theater en kunstshows enook voor pittoreske tochten in het Himalayagebergte.

De Mentor Moeders zijn het ldoppende hart van de organisatie, een groep van tien vrijwilligers die zich tegenover de kinderen opstellen als waren deze hun eigen kinderen. Ze hebben verschifiende achtergronden. DollyAnand, bijvoorbeeld,is een gracieuze, goedgeschoolde oudere dame, die zelf alkleinkinderen heeft. Zij troost de kinderen, geeft hun raad,geeft privé-les aan een aantal van hen, bemiddelt bij ruzies,staat hen bij tijdens examens en ziet erop toe dat ze goed etenen zich goed voelen. Meera Sawhny is een jonge MentorMoeder in het jongenshuis. Zij begon met het sponsoren vantwee kinderen en toen ze een week daarna het tehuis bezocht,was ze erg onder de indruk van het reilen en zeilen. “De organisatie doet daadwerkelijk wat ze propageert.” Sedertdien isMeera blijven komen en heeft zich volledig toegelegd op haarwerk als Mentor Moeder.

Udayan Care beheert reeds enige tijd drie weeshuizen in NewDelhi, waar zon 42 kinderen - 30 meisjes en 12 jongens uitverschifiende delen van India - worden opgevangen. “Religiedoet er niet toe. Udayan Care respecteert de religieuze overtuiging van de kinderen. We zijn volkomen seculier,” zegtModi. Recent heeft de organisatie een ander gebouw inGreater Noida, een buitenwijk van New Delhi, in gebruikgenomen waar 50 meisjes kunnen worden opgevangen. Hetligt in de bedoeling dat dit gebouw ook een centrum voorrehabilitatie, onderwijs en geestelijke verrijking (CREATE) zalherbergen. Dit centrum moet aan zo’n 200 kinderen plaatsbieden. Voorts heeft een gulle gever het mogelijk gemaakt datin de naburige deelstaat Haryana een tehuis voor 20 jongenskon worden geopend. Deze nieuwe instellingen zullen beidevolgens het LIFE-principe van Udayan Care worden gerund.

Anders dan de meeste kinderen in de Udayan Care huizenheeft Kiran Modi zelf een zeer plezierige jeugd met alle kansen gehad. Zij komt uit een rijke familie in Calcutta (tegenwoordig: Koilcata) voor wie humaniteit een belangrijk principe was. Niet geld werd als het belangrijkste gezien, maaraffectie. Zij trouwde op 18-jarige leeftijd in een familie die

haar aanmoedigde om verder te studeren. Zij was een briljante studente en promoveerde uiteindelijk op AmerikaanseLetterkunde. Dit is precies wat zij de kinderen gunt: eenomgeving waarin zij zichzelf kunnen ontplooien. Urmila, dieop 5-jarige leeftijd haar gewelddadige vader ontvluchtte,heeft nu ontdekt dat zij talent heeft om te zingen. Ze volgtmomenteel lessen in klassieke kunst en zang. Arti, die methaar jonger zusje op straat werd achtergelaten door haarvader, wil danseres worden en volgt lessen in klassieke dans;Kiran, die als wees achterbleef nadat haar moeder in eenarmenhuis overleed, wil piloot worden; Rekha, die door defamilie werd verstoten nadat haar vader door brand om lietleven kwam, heeft ambities om arts te worden. Met de hulpvan Udayan Care kunnen deze kinderen, ondanks hun zeertraumatisch verleden, een zonnige toekomst tegemoet zien.

Voor meer informatie www udayancare org

HINDORAMA 61

Mijn Top 10 van “HindostWierish Ramsoekh

Hulde aan de makers van 5 jaar Hindorama en watspijtig dat dit blad in de huidige vorm ter ziele gaat.Peinzend over mijn laatste bijdrage, passeerden

nogal wat onderwerpen de revue. Dit is overigens wat ik zoleuk heb ervaren aan het schrijven van een cotumn. Door jegedachten de vrije loop te laten, komen er dingen in je op,waar je anders niet zo snel aan zou denken. Dit leidt mijvaak automatisch richting melancholie, wat zo verbondenis aan dingen die voorbij zijn. Daarom heb ik als bijdrageaan de laatste Hindorama, een fenomeen dat straks voorbijis, een top 10 van mijn “Hindostaanse dingen voorbij”opgesteld.

Nummer 10 - Phulauri: de vergeten helft van de tweelingToen ik opgroeide, waren de Hindostaanse snacks bara enphulauri” een onlosmakeljke tweeling in mijn beleving.Soms kreeg de een wat meer aandacht dan de andernatuurlijk, zoals in het Trinidadiaanse liedje van SunderPopo “Phulauri bina chutney, kaise bani”. Maar ergensonderweg in de tijd raakte de phulauri achter hij de bara.Overal kun je bara’s kopen, de populariteit is alleen maargroeiende, maar de phulauri raakt wat vergeten. Waarschijnlijk is het succes van de bara mede te danken aan deMilan’s, waar in grote karhaiyas (bakpannen) lekker grotebara’s worden gebakken. Misschien dat dit met de phulaurite moeilijk is, zou ook misschien te machtig worden. Tja, alsSunder’s liedje opnieuw uitgebracht wordt, zal het nu vastBara bina chutney, kaise bani” heten.

Nummer 9 - Orhni: een sluier over de sluierHet recente debat over moslimhoofddoekjes deed mijbeseffen, dat de hindoes hier weer een kans misten om watzichtbaarder te worden in de Nederlandse samenleving.Want wat is er toch gebeurd met de orlini, het hindoehoofddoekje? Ik herinner mij, dat mijn nanï in Suriname eraltijd een droeg. Bij mijn moeder werd de orhni al meer ietsvoor religieuze gelegenheden. Maar tegenwoordig? Ik denkdat een doorsnee jonge Hindostaan van nu hij het horenvan het woord, dat vaak onterecht als ‘horni’ wordt uitgesproken, eerder aan de Engelse betekenis denkt dan aan deHindostaanse.

Nummer 8 - Wan pipel: Hindostaans Suriname vereeuwigd op het doekIk vraag mij af hoeveel Hindostanen van onder de 40 dezeeerste speelfilm over Suriname nog kennen. Een film metnogal wat achterliggende verhaaltjes. Zoals de bedreigingen aan het adres van de Hindostaanse hoofdrolspeelsterafkomstig van conservatieve Hindostanen, voor wie heteen doorn in het oog was dat in de film een Hindostaansezich openstelde voor een creoolse minnaar. De film waseen heldhaftig project van de gerespecteerde Pim de laParra, die echter mede vanwege de financiële flop van defilm daarna in een neerwaartse spiraal geraakte. Pim, waarje ook bent, je bent voor mij nog steeds een grote held vanwege het maken van deze uitstekende film. Een levenslange herinnering voor mij is de scène, waarin een auto doorhet Surinaamse landschap rijdt en op de radio ‘Hum thejinke sahara” van Lata klinkt. Sindsdien de nr. 1 in mijnHindostaanse top 100 aller tijden. Als je mij ‘s avonds laatwakker maakt door hard in mijn oor Suriname” te brullen,dan denk ik gelijk aan deze scène.

Nummer 7 - Hindostaanse bekenden van weleer: te snelheengegaanTja, een gebroken hart, epilepsie, kanker, gekwetste trots,rusteloosloosheid, zovele weggevallen bekenden..., boven-gemiddeld hoog .. .veel te hoog.

Nummer 6- Mukesh, Rafi, Kishore, Lata en Asha: ze zullentoch niet vergeten worden?Ik hoop dat bij al het bewierook van de Hindostaanseartiesten van tegenwoordig de gouden ouden niet vergetenzullen worden. Zouden jongere Hindostanen nog opgroeien met Mukesh en Kishore? Ik denk dat allerwegen hunbelang erg onderschat wordt. Zo zijn de Hindostanen indiaspora vaak toch anders geworden dan de Indiërs zelf.Zelfs het eten is anders; mijn vader lust nog steeds geen kipmadras of kip korma. Maar als de melancholieke stemmenvan de gouden ouden klinken, dan is het alsof een bandgesmeed wordt die alle verschillen doet vergeten. Voor mijpersoonlijk is Mukesh de allerbeste, maar Kishore tochmijn favoriet. Iets in zijn stem, een melancholieke trilling,

62 HIN DORAMA

weet altijd een diepe snaar te raken. Alleen had ik vlak voorzijn dood niet naar het concert in de Doelen in Rotterdammoeten gaan. Ik zie nog steeds dat belachelijke gezicht voormij van een corpulente Kishore, die iets te veel naar dedanspassen van Michael Jackson had gekeken.

Nummer 5 - Jongeren in hindoetempels: waar zijn zegebleven?Wanneer komen er interessante pandits, die jongerenzodanig boeien, dat ze de weg naar de tempel vinden?

Nummer 4 - Het hindoeïstische kastenstelsel: emancipatie van het individuVan India naar Suriname naar Nederland, de sociale verdamping van het kastenstelsel is fascinerend.

Nummer 3 - Het Sarnaini: voorbij liet kantelpuntEen tijd geleden zag ik in een OHM-programma een itemover een nieuwe woordenlijst Sarnami-Nederlands. Dereactie van een jongedame tijdens een straatinterview staatnog op mijn netvlies gegrift. Gevraagd of zij deze woorden-lijst zou aanschaffen, keek zij oprecht verbaasd en zei, alsofhet de gewoonste zaak van de wereld was, dat zij geenSarnami sprak. Hieraan voegde ze toe “waarom zou ikook?” Ik was getroffen door haar woorden, omdat tot dusver het kunnen spreken van Sarnami toch een Hindostaanse norm was. Zijn we voorbij het kantelpunt van normverandering?

Nummer 2 - Met de hand eten: het bestek overwintEen van de goede dingen in het leven is op Hindostaansebruiloften lekker met de hand roti te eten. Ik erger mij danook aan die bounties, die zo nodig bestek moeten vragen.Maar ja, iedereen heeft zijn blinde vlek, ook ik. Somsgebeuren dingen zonder dat je het door hebt. Tijdens eenverhitte discussie onlangs verweet een van mijn broertjesmij, toen het tijd was voor de inzet van gemene wapens, datik de gezinscultuur van “thuis met de handen eten” hadverraden. Verhip, dat was waar ook, besefte ik. Ergens namijn trouwen was er een lepel in mijn hand gegleden omniet meer weg te gaan. Laatst kwam ik onaangekondigd hij

een vriend binnen en zag dat ook hij thuis met zijn handenat. Deze moderne Hindostaanse arts reageerde een beetjebetrapt, maar ik stelde hem gerust dat ik juist bewonderingdaarvoor had. Als ik nu mijn kinderen leer om met bestekom te gaan, heb ik daar wel gemengde gevoelens bij.

Nummer 1 met stip - De Hindostaanse eenvoud: Gandhilegt het af tegen MayaHet onlangs onthulde beeld van Gandhi in Den Haag wekteenthousiasme hij veel Nederlandse Hindostanen. Eenvouden nederigheid, daar stond Gandhi voor. Dat neemt nietweg, dat de eenvoud van zijn levensstijl niet bepaald eenrolmodel vormt voor veel Hindostanen. Het pronken metgoud en Mercedes is al van oudere datum. Maar wie tegenwoordig op een Milan rondloopt kijkt toch wel op van allesexy kleding. Op een relaxte zondagmiddagvoorstelling, ohnee, dat heet tegenwoordig ‘gala’ (ja, ja, ook Gandhi’s kinderen hebben de gala ontdekt), kun je je vergapen aan dedriedelige pakken en mantelpakjes van onze “elite”. Zonenen dochters van eenvoudige mensen uit Mariënburg of depolders van Nickerie, die nu zo nodig moeten laten zien datze het hebben gemaakt. Ook de kinderen zijn ontdekt alsobject van status en rennen nu van toneellessen naar bijteswiskunde naar pianoles. Niet zozeer het hebben en hetdoen is on-Gandhiaans als wel de waarde die eraan wordtgehecht. Ach Maya, doe maar gewoon, dan doe je gekgenoeg. Dat klinkt toch bekend in de oren.

Peinzend over deze top 10 komen andere hitlijsten in mijnhoofd. Bijvoorbeeld de top 10 van “Hindostaanse dingendie voorbij hadden moeten zijn”. Op deze lijst zouden zekerkomen te staan: Hindostaanse mannen die hun vrouwenslaan, daroe-achterbakken van auto’s hij feesten en professionele welzijnsinstellingen. Een andere top 10 zou kunnenzijn “Hindostaanse dingen die gelukkig zo zijn” met daaropnatuurlijk gemeenschappelijke woonfaciliteiten voorHindostaanse bejaarden, vrijwilligersorganisaties en dehonger naar spiritualiteit hij jongeren. Tja, als ik dit zobezie, had ik nog heel wat schrijfmateriaal. Wel, misschienin een volgend leven, dat van Hindorama dan wel te verstaan.

. ••,,anse Dingen Voorbij

HINDORAMA 63

Fotograaf Roy Mohan:

“Omgaan met echtemensen, dat maakt hetvak zo Leuk!”Fotogaaaaaf! De aparte naam met een

knipoog bUjft hangen. Gave foto’s en een

variatie op het woord “fotograaf’ Sinds

de jaren ‘$0 is “Fotogaaf” een begrip in deii..

Randstad en omgeving, maat heer Neder

land is zijn werkgebied. Vakfotogtaaf Roy

Mohan had nooit gedacht dat zijn toe

komst in de fotografie lag.

64HINDORAMA

1

1

-4., y

HINDORAMA 65

_J_4

Annelies Rigter is een Amsterdamsefotografe. Behalve portretten en huwelijksreportages maakt ze reisreportages, die in vete nationale en internationale bladen zijn gepubliceerd. Annelies Rigter heeft in de loop der jareneen fascïnatie opgebouwd voor India,waar ze dan ook vele malen is geweest.Door haar huwelijk met een Indiër,met wie ze ook twee dochters heeft,kon ze diep in de Indiase samenlevingdoordringen. Afgelopen zomer hadAnnelies Rigter een grote overziclitstentoonstelling van het werk,dat zij in India maakte. Belangrijkethema’s in haar werk zijn: rituelen,religie en beelden uit het dagelijkseleven. Van deze tentoonstelling is insamenwerking met Kodak een uniekboekwerk samengesteld. De oplage isbeperkt.

Dit boek heeft als subtitel: Bijdrage vanhindoes aan de interreligieuze dialoogin Nederland. Een interreligieuze dialoog heeft soms de neiging zich te verwijderen van het alledaagse leven doordat

theologische en ifio*.‘ sofische systemen

- met euaar woruenvergeleken. Dat kaninteressant en boei

N 4 end zijn, maar de- auteurs hebben met

- .

.

dit boekwerk veeleer

• beoogd mee te denken vanuit de eigentraditie over vraagstukken die zich in

verleden en heden in onze pluriformesamenleving voordoen. Niet geloofssystemen ontmoeten elkaar, maar mensenvan vlees en bloed. De auteurs hebbenhun bijdrage geleverd vanuit het besef

dat de wereld van de vedische traditie,het hindoeïsme, een belangrijke bronvormt voor het leven van allen: demysticus en de ifiosoof, de gevoelsmensen de rationalist, de gelovige en deagnost. Het hindoeïsme kan bijdragenaan vrede in de Nederlandse samenleving en in de wereld. Het boek is tevenseen inleiding in het hindoeïsme.

Wereldoorlog in de WestSuriname, de Nederlandse Antillen

en Aruba 1940-1995Liesbeth van der Horst

ISBN 90 6550 794 9Uitgeverij Verloren, Hilversum

Prijs: € 10,-

Suriname, de Nederlandse Antillen enAruba waren tijdens de Tweede Wereldoorlog niet bezet, maar raaktenwel bij de oorlog betrokken. Geraf

fineerde olie uit Cura‘ çao en Aruba en bauxiet

dlOlHLOi (grondstof voor alumi

IN DE WEST nium) uit Suriname waren van essentieel be

¶ lang voor de geallieerdeoorlogsindustrie. Engel

i se en Amerikaanse militairen beschermden

deze industrieën. Hun aanwezigheidbracht nieuwe welvaart en een nieuwe, lossere levensstijl, maar stimuleerde ook het streven naar zelfstandigheid. Dit proces werd versterkt doordat de contacten met het moederlandverbroken waren. Desondanks leefdede bevolking mee met de gebeurtenissen in Europa. Er x•verden hulpactiesgeorganiseerd en veel Surinamers enAntillianen vochten in geallieerdedienst. De weinige Surinamers, Antiltianen en Arubanen in Nederland hadden een relatief groot aandeel in hetverzet. Wereldoorlog in de West geefteen levendig beeld van deze vergetengeschiedenis.

De boeken zijn te besteLLen bij de desbetreffende Uitgevers.

India - een uniek boekwerkAnnelies Rigter

Bestellen via emailadres:arigter@xs4all.nl of 020-6714878/

06-40012099Prijs: € 20,-

Voetafdrukken uitde Vedische Wereld

Hari Rambaran en Devi KoeldiepISBN 90 5573 509 4Uitgeverij Damon

Prijs: € 16,90

66 HINDORAMA

Dr. man Adhin Instituut (JAI)Instituut dat helpt bij zoektocht naar informatie over Hindostaanse cultuur

,. 41•

JAI rt* /

Auhi’

Anektd men ektô, na ekveshtd“Eenheid in verscheidenheid, geen uniformiteit”

Binnenkort verschijnt de volgende publicatie:

HINDOEISME IN WOORD EN BEELDEen bundeling van in HINDORAMA

verschenen artikelen over het Hindoeisme

Postbus 61035, 2506 AA Den Haag • T 070 365 46 88 • F 070 365 44 46KvK Haaglanden 27266486 • Postbank 4604555

E info@adhin-instituutorg • W www@adhin-instituut.org

COMMUNICATIEBUREAU

SAM P RES HAN

VERKOOPPUNTENNederland • Suriname

Den Haag: Ram’s Videotheek(Beekiaan 277 • 070 3605414)Rotterdam SME Shipprng

(Korte Bajonetstr. 54 • 010 4366922)Utrecht InvestfinanceGroep

(M P Lindostr 21 b • 030 2671772)Amsterdam Soedamah Advocaten

tLontarpaimstr. 71 • 020 6903016)

Suriname:Boetiek Sunayna (Cocobiacoweg 53)

Vaco N.V (Domineestraat 26)Faranaz Lit. (Hermitage Mali Unit 205)

Sanoush Books (Mahonyiaan 67)

www.sampreshan.nI

HINDORAMA5jr.(verzamelnummers)

€5,- OP=OP!

1

c\) MM UN 1 CAT 1 EB U REAU

SAM P RE S F1 AN

AL UW DRUKWERK

• Prepress: Vormgeving, Logo/Huïsstïjl en DTP

• Drukealisatie: Handelsdrukwerk, Tijdschriften, Boeken,

Reisgidsen, Brochures, Flyers

•Jetverzorging en vertaling (Sarnami/Hïndi/Sanskrïet)

•Fo%

ammi-’Nederiands

INDIAWIJZER llINOAMÂMA

tfC)J

0703654688 of ïnfo@samprësh

Geeft IA ihap vleuç