Anatomia pozicionohet nëthemelet e mjekësisë, jo vetëmsi shkenca bazë e njohjes me trupin e njeriut, por edhe si

shkenca më e lashtë në historinëe mjeksisë.

Trajtimi më ihershëm mjekësorështë ai me bimëmjekësore, Pasqyrohet nëvizatimet e shpellave tëLascaux. (16000 vjet p.e.s.).

Burim informacioniantaomik:

Therjet e kafshëve.

Ndërhyrjet tek tëplagosurit.

Mumifikimi ikufomës.

Evidentohen në vizatime shpellash, apofosile skeletike:

Trepanacioni i kafkës – 10000 vjetp.e.s.

Gryerja e dhëmbëve – 9000 vjet p.e.s.

Drenimi i abceseve të dhëmbëve –2650 vjet p.e.s.

Dokumentacionet mëtë herëshmeanatomike janë ato tëEgjiptit të Lashtë:

Papirusi Edwin Smith (3000 p.e.s.).

Papirursi i Eberes(2500 p.e.s.).

Nga QytetërimiBabilonas ka mbritur në ditët e sotme LibriDiagnostik (1069 –1046 p.e.s.).

Mjekësia Indianeprezantohet me 2 teksteCharaka & Susruta(mijëvjeçari II p.e.s.), mbi të cilatmbështetet mjeksia e mëvonshme e Manastireve Budiste.

Mjekësia nëPerandorinë Perse(450 – 330 p.e.s.) përmendet përtrajnimin e mjekëvenë Akademinë e Jundishapur-it.

Mjekësia tradicionalekineze prezantohet nëmijëvjeçarin III p.e.s. me “Problematika bazë tëmjekësisë”, vepër e shkruar nga Perandori iVerdhë.

Dokumentet e parajanë të shkruara nëTorah nëmijëvjeçarin I p.e.s., dhe në përgjithësijanë tekste fetare, kumbarten konceptemjeksore mbiprofilaksinë.

Mjekësia aplikohejnga:

Asklepiadët –priftërinj nëTempujt e Apolonit.

Demurgët – mjekëtë shtetit helen.

Asklepiadët

Në vitet 500 p.e.s. Alkemoni, nxënës i Pitagorëspublikon “Libërmbi anatominënjeriut”.

AlcaemonShek. VI p.e.s

Shkolla e Kosit me tendenca materialistenxjerr nga bankat e saj babain e mjeksisëmoderne, Hipokratin, i cili me 72 veprat e tijhedh themelet e mjekësisë.

Hipokrati formulonTeorinë Humorale(humor – lëng) mbiekuilibrin e katër lëngjevenë organizëm.

Phlegma.

Sanguis.

Melancholia.

Cholera.

Hyppocrates460 p.e.s.

Hipokrati dhe pasuesit e shkollës së tij kontribuan në përshkrimin e shumë sëmundjeve me simptomatologjinë shoqëruese të tyre:

Gishtat e tamburit (Gishtat e Hipokratit).

Facies hippocratica.

Klasifikimin e sëmundjeve dhe fazave të tyre.

Hipokrati është kirurgu i parë torakal.

Gabime të kohës – arteria, hysteria, etj.

Shkolla e Knidos me tendenca idealiste, nxjerr nga bankat e sajAristotelin, i cili:

“ Vë në qendër të

qarkullimit të gjakut

Zemrën, dhe të shpirtitTrurin.”

Aristotel 384 – 322 p.e.s.

Aleksandria, njihetpër biblotekën e sajprej 700000 volumesh.

Mjekë të shquar siHerophylus dheErasitratuskontribuojnë nënjohjen e anatomisësë enëve të gjakut.Herophylus

& Erasistratus

E merr origjinën nga mjekësiaGreke në vitin 120 p.e.s. me Asklepiadin.

Figura më e shquar e kohësështë Galenus (130 – 216 e.s.), i cili është pasues i Hipokratitdhe mbetet sundues, sëbashku me të, deri nëRilindjen Evropiane.

Mjekët arabë të fundittë mileniumit të parë tëe.s. japin një kontributtë çmuar në zhvillimine degëve fondamentaletë mjeksisë, duke u mbështetur tek Galenidhe Hipokrati.

Canon i Mjeksisë(1020)

Hynayn ibn Ishaqpërkthen në Arabisht 129 vepra të Galenit.

Razi është autor i Libër ipërgjithshëm imjekësisë.

Abu al-Qasim al-Zahrawinjihet si babai i kirurgjisëmoderne.Razi

(865 – 925)

Avicenna njihet si babaii Mjekësisë Moderne me librin e tij Kanuni iMjekësisë, me influencëtë padiskutueshme nëuniversitetet Evropianedhe Arabe deri në shek. XVII.

Avicenna(980 – 1037)

Me rënien e Perandorisë Romake mjekësia futet në një periudhë staniacioni dhe kaotizmi. Ajo mbështetet në trajtime popullore, nën influencën e teorisë Hipokratike humeroze, si dhe tendencave mistike të astrologjisë.

Astrologjianë praktikën mjekësore

Nën ndikimin e mjekësisëarabe shfaqen shkollat e para mjeksore në Evropë:

Shkolla e Salernos në shekXI.

Shkolla e Bolonjës e shek. XII.

Shkolla Montpelliesë nëshek. XII.

Shkolla e Padovës shek. XIII.

Shkolla SalernosShek. XI

Ndonëse në shkencat e natyrës ndihen tendenca tëpastra hulumtimi dheeksperimenti, me Robert Grosseteste dhe Roger Bacon, në mjekësi mjekëttë shquar, si Mondino de Luzzi, mbeten peng tëgabimeve të mungesës sëobservimit mjekësor.

Mondino de Luzzi1275 - 1326

Teodorico de’Borgognonii shkollës sëBolonjës, zëvendësondisekimin me skiciminanatomik.

Henry de Mondeville(nxënës i Borgognonit) fut në Montepellierskicimin.Teodorico

de'Borgognoni1205 - 1296

Rilindja evropiane nis me përmbysje të idhujveshumëshekullor të mjekësisëGreko – Romake:

Paracelsus korrekton Galenin pa guxuar të godasë Hipokratin.

Vezalius njihet si themeluesi iAnatomisë Moderne.

Servetus zbulon qarkullimin e vogël të gjakut, por digjet nëturën e druve, si heretik.

Vesalius1514 - 1564

Arti në Rilindjen Evropiane ndjendefiçitet e diseksionit anatomik përpërcaktimin e volumeve tëstrukturës.

De Vinci prezanton punimeserioze në anatominë topografike, artistike.

Michelangelo njihet për studimete tij volumetrike korporale.

Leonardo de Vinci1452 - 1519

Michelangelo1475 - 1564

Fallopio, profesor anatomienë Padova, botonObservacione Anatomike.

Ambrois Pare punon nëanatominë e enëve të gjakut.

Fabricius njihet si “babai iembriologjisë”.

Gabriele Fallopio1523 - 1562

Hieronymus Fabricius1537 – 1612

Harvei zbulon qarkullimin e mbyllur të gjakut.

Jean Pecquet zbulonduktusin toracik dhecisternën chilly.

Malphigi njihet sithemelues i anatomisëmikroskopike.

William Harvey1578 - 1657

Marcello Malphigi1628 - 1694

Marie FrançoisXavier Bischat

1771 - 1802

Jan EvangelistaPurkinje

1787 - 1869

Bisha (mjek francez) njihet si themeluesi i Teorisë Moderne të Anatomisë.

Purkinje (mjek çek) është njihet si themeluesi i Histologjisë Moderne.

Anatomistët e shek. XIX punojnë për grumbullimin, sistemimin, dhe konsolidimine informacionit anatomik nëtekste koncize.

Gray’s Anatomy është tekstimë popullor i kohës, qëmishëroi punën e një grupiautorësh. (Botimi i parë ngaHenri Gray në vitin 1858).

Henry Gray1827 - 1861

Shek. XX prezanton pretendime në unifikimin e qenies njerëzore me universin.

Darwin, me librin e tij “Mbi origjinën e specieve” konsolidon biologjinë evolucioniste.

Weaver njihet si themeluesi i Biologjisë Molekulare dhe Inxhinierisë Gjenetike.

Charles Darwin1809 - 1882

Warren Weaver1894 - 1978

I ndodhur përballë problematikave sociale të diseksionit Prof. Gunter von Hagens aplikon në vitin 1978 plastinacionin.

Guntervon Hagens

10 Janar1945

Vizualizimi istrukturës, nëpërmjetteknikave imazhërikekompjuterike.

ECHO (ultrasonografi).

CT (computed tomography).

MR (magnetic resonance).

PET (positron emission tomography).

Ultrasonografia CT - skaner

Rezonanca Magnetike

PETskaner

Anatomia mbetet shkenca fondamentale përformimin e mjekut të ri dhe pjekurinëprofesionale të tij.

Teknika e disekimit mbetet teknika mëpërfituese e informacionitanatomik, ndonëse numri i kadavrave ështënë zvogëlim të vazhdueshëm.