historia polski xix wiek
DESCRIPTION
HISTORIA POLSKI XIX WIEK. POD ZABORAMI. LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH. 1797 – Dąbrowski, Kniaziewicz i Wybicki – tworzą Legiony Polskie we Włoszech – walczą przy boku Napoleona we Włoszech, potem na San Domingo (powstaje „ Mazurek Dąbrowskiego”). LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
HISTORIA POLSKI XIX WIEK
POD ZABORAMI
LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH
• 1797 – Dąbrowski, Kniaziewicz i Wybicki – tworzą Legiony Polskie we Włoszech – walczą przy boku Napoleona we Włoszech, potem na San Domingo(powstaje „Mazurek Dąbrowskiego”)
LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
1807 – pokój francusko – rosyjski w Tylży: utworzenie Księstwa Warszawskiego (II i III zabór pruski) – unia personalna z Saksonią – dziedziczna władza Fryderyka Augusta
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
TRÓJPODZIAŁ WŁADZY
DWUIZBOWY SEJM
RADA MININTRÓW –
RZĄD POWOŁYWANY PRZEZ KSIĘCIA I
PRZED NIM ODPOWIEDZIALNY
NIEZALEŻNE SĄDY (SĘDZIOWIE MIANOWANI
PRZEZ WŁADCĘ)
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
dekret grudniowy 1807 – zniesienie poddaństwa osobistego chłopów, ale pozostawienie szlachcicowi własności ziemikodeks Napoleona – równość obywateli wobec prawa, nietykalność osobista i majątkowa, dostęp do urzędów
KIĘSTWO WARSZAWSKIE
• 1809 – wojna z Austrią (Józef Poniatowski – Raszyn) – powiększenie Księstwa o III zabór austriacki
KRÓLESTWO POLSKIE
1815 rok – Kongres wiedeński – utworzenie Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Wolnego Miasta Krakowa (autonomia)
KRÓLESTWO POLSKIE
konstytucja – Adam Czartoryski; królem – car Aleksander I; namiestnikiem- Józef Zajączekrówność obywateli wobec prawa, wolność religii i druku;
KRÓLESTWO POLSKIE
Towarzystwo Kredytowe Ziemskie; minister skarbu Drucki – Lubecki: Bank Polski 1828Okręgi przemysłowe: łódzki,(włókienniczy) dąbrowski (wydobywczy) staropolski (wydobywczy i hutnictwo)
KRÓLESTWO POLSKIE
• Uniwersytet Warszawski i Wileński; Towarzystwo Przyjaciół Nauk (Staszic, Niemcewicz)
• Łamanie konstytucji przez cara: cenzura --- opozycja w sejmie „kaliszanie” - car nie zwołuje sejmu 5 lat
KRÓLESTWO POLSKIE
organizacji spiskoweWolnomularstwo Narodowe i Towarzystwo Patriotyczne (Walerian Łukasiński);
Towarzystwo Filomatów (Adam Mickiewicz) i Filaretów - rozbite, zsyłki do Rosji
PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA LISTOPADOWEGO 1830 ROK
• spisek w Warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty – Piotr Wysocki;
• sukces rewolucji lipcowej w Paryżu;
• pogłoski o zamiarach wysłania armii polskiej do tłumienia powstania w Belgii
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
• detronizacja Mikołaja I i przejęcie władzy przez rząd tymczasowy
• bitwy z Rosjanami: noc listopadowa – Arsenał, Belweder;
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
Bitwy: Olszynka Grochowska, Ostrołęka, Wawer, Iganie, Stoczek, Dębe Wielkie
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
• dowódcy: Chłopicki, Krukowiecki, Skrzynecki
• Sowiński i Ordon – obrona Woli;
• Emilia Plater – powstanie na Litwie
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
• atak Rosjan na Warszawę – Paskiewicz i kapitulacja Polaków (1831)
Skutki powstania LISTOPADOWEGO
- zsyłki na Sybir i konfiskaty majątków uczestników powstania; - likwidacja konstytucji – Statut
Organiczny; - budowa Cytadeli; - - rusyfikacja administracji, - zamiana województw na gubernie; - zamknięcie uniwersytetów i
liceum w Krzemieńcu
WIELKA EMIGRACJA
• Komitet Narodowy Polski (Lelewel) – Polska republiką; • Hotel Lambert (Adam Czartoryski) – pozyskiwanie
sojuszników dla sprawy polskiej, Polska ma odzyskać niepodległość w wyniku konfliktu międzynarodowego; Polska monarchią konstytucyjną;
• Towarzystwo Demokratyczne Polskie – ogólnonarodowe powstanie w trzech zaborach, uwłaszczenie chłopów;
• Gromady Ludu Polskiego – za upadek Polski winna jest szlachta
KRÓLESTWO POLSKIE PO POWSTANIU LISTOPADOWYM
W kraju działają: - Centralizacja Poznańska; Związek Plebejuszy; Stowarzyszenie Ludu Polskiego; ks. Piotr Ściegienny
PRACA ORGANICZNA
Koncepcja pracy organicznej: legalne inicjatywy, umacnianie świadomości narodowej, oświata wśród ludu (Chłapowski, Marcinkowski – Bazar poznański, Cegielski - fabryka)
ZABÓR AUSTRIACKI PO POWSTANIU LISTOPADOWYM
1846 – rabacja galicyjska – chłopi (Jakub Szela) wyrzynają szlachtę polską oraz powstanie krakowskie (Tyssowski, Dembowski) stłumione
ZABÓR PRUSKI PO POWSTANIU LISTOPADOWYM
1848 – wiosna ludów – powstanie wielkopolskie – Ludwik Mierosławski (Książ, Miłosław, Sokołów) - klęska, ale polska reprezentacja w sejmie pruskim
Powstanie styczniowe 1863 rok
Sytuacja międzynarodowa: rozbudzenie nadziei niepodległościowych Polaków: - klęski Rosji w wojnie krymskiej w Turcją i odwilż posewastopolska (reformy Aleksandra II w Rosji) - zjednoczenie Włoch
Powstanie styczniowe 1863
• demonstracje uliczne i nabożeństwa za ojczyznę – tłumione przez wojsko rosyjskie – car przywraca stan wojenny
Powstanie styczniowe 1863
biali wymuszanie ustępstw na carze poprzez bierny opór
czerwoniprzygotowania do walki zbrojnej o niepodległość
Powstanie styczniowe 1863
Aleksander Wielopolski: lojalizm, rozwój oświaty ,oczynszowanie chłopów
Powstanie styczniowe 1863
bezpośrednia przyczyna wybuchu powstania styczniowego – branka (nadzwyczajny pobór do wojska)
Powstanie styczniowe 1863
22 STYCZNIA 1863 ROK OGŁOSZENIE PRZEZ CZERWONYCH WYBUCHU POWSTANIAManifest rządu narodowego wzywający Polaków i Litwinów do walki z carem i zapowiadający uwłaszczenie chłopów
Powstanie styczniowe 1863
działania partyzanckie – Langiewicz, Traugutt, Hauke – Bosak
Sytuacja Polaków w zaborze rosyjskim po upadku powstania styczniowego
• 1864 – uwłaszczenie chłopów przez cara• likwidacja odrębności politycznej, gospodarczej ziem
polskich, wprowadzenie stanu wojennego i cenzury prewencyjnej
• wyższe stanowiska dla Rosjan; rosyjski językiem urzędowym
• zmiana nazwy Królestwo Polskie na Kraj Przywiślański• rusyfikacja: rosyjski językiem wykładowym –
zamknięcie Uniwersytetu Warszawskiego a otwarcie rosyjskiej szkoły Głównej
Odpowiedź Polaków w zaborze rosyjskim:
• praca organiczna i praca u podstaw: rywalizacja z zaborcą na polu gosp. ; szerzenie wśród chłopów wiedzy o kulturze i historii Polski; organizacja kas zapomogowych, towarzystw rolniczych , itd.
• okres nazywany pozytywizmem warszawskim: działalność Aleksandra Świętochowskiego, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa
• walka z analfabetyzmem, sieć czytelni, rozwój prasy, tajne nauczanie
Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym
Kulturkampf (walka o kulturę) represje wobec Kościoła (ocenzurowanie kazań, wpływ państwa na obsadę stanowisk kościelnych, Niemiec arcybiskupem gnieźnieńskim)
Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym
• walka z polskością w myśl hasła „wykorzenić”: wysiedlanie Polaków bez obywatelstwa pruskiego (rugi pruskie); wykup ziemi od Polaków i organizowanie osadnictwa niemieckiego (Komisja Kolonizacyjna); germanizacja administracji, szkolnictwa, nazw; działalność Hakaty (Związek Popierania Niemczyzny)
Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym
Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym
• pruskie ustawodawstwo wyjątkowe: lekcje religii po niemiecku (1901);
• nakaz uzyskania zezwolenia na postawienie domu (1904);
• ustawa kagańcowa: nakaz używania niemieckiego podczas zgromadzeń publicznych
Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim:
walka o polskość w:literaturze (M. Konopnicka, Rota)malarstwie (W. Kossak, Rugi pruskie)szkolnictwie (1901 – protest dzieci we Wrześni)
Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim:
• - idea pracy organicznej: towarzystwa oświatowe i rolnicze; kasy pożyczkowe, banki; różne formy spółdzielczości („Bazar” poznański);
• - budzenie świadomości narodowej : na Śląsku – Karol Miarka (pismo „Katolik”); Wojciech Korfanty („Górnoślązak”) na Mazurach – Krzysztof Mrongowiusz. Wojciech Kętrzyński
Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim
postawa Michała Drzymały: zamieszkał w wozie cyrkowym, a potem w jamie, ponieważ Niemcy odmówili mu zezwolenia na budowę domu.
Sytuacja Polaków w zaborze austriackim:
• 1867r. – Statut Krajowy dla Galicji określający jej ustrój:
• namiestnikiem Agenor Gołuchowski• w rządzie Austro – Węgier minister dla Galicji –
Polak opiniujący projekty jej dotyczące• Sejm krajowy: ordynacja oparta o cenzus
majątkowy, każda ustawa wymaga zgody cesarza; • istnieje Wydział Krajowy zarządzający finansami,
kulturą, gospodarką, budownictwem, opieka społ.
Sytuacja Polaków w zaborze austriackim
• Galicja ostoją polskości: język polski urzędowy, polonizacja szkolnictwa, działalność uniwersytetów w Krakowie i Lwowie, Politechniki Lwowskiej, ASP, teatry, obchody wielkich rocznic; rozkwit malarstwa (Jan Matejko, Józef Chełmoński)
Ruch robotniczy i socjalistyczny:
• Wielki Proletariat (Ludwik Waryński) - cel: wprowadzenie komunizmu na świecie;
• Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski,Bolesław Limanowski – cel: niepodległość Polski, reformy społeczne: równość, wolność słowa i religii, prawo do strajku, republika demokratyczna z parlamentem
Ruch robotniczy i socjalistyczny
• Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy – SDKPiL – Róża Luksemburg i Julian Marchlewski: obalenie cara - rosyjska republika demokratyczna, utworzenie ogólnoświatowej republiki socjalistycznej, odrzucenie walki o niepodległość, likwidacja własności prywatnej
• Polska Partia Socjalistyczna Galicji i Śląska (PPSD) – Ignacy Daszyński
Nurt nacjonalistyczny:
Narodowa Demokracja (Endecja) – Roman Dmowski – najważniejsze są interesy narodu polskiego, prawa mniejszości – drugorzędne; cel – odzyskanie niepodległości; solidaryzm narodowy – współpraca warstw społecznych w trzech zaborach
Ruch ludowy (chłopski)
Polskie Stronnictwo Ludowe – podział na PSL – Lewica i PSL – Piast (Wincenty Witos) – poprawa życia chłopów, niższe podatki, korzystne kredyty dla rolników
Kultura
pozytywizm, idea nauki i gruntownego wykształcenia, praca u podstaw i organiczna, Sienkiewicz, Wyspiański, Matejko – malarstwo historyczne impresjonizm, modernizm – Młoda Polska: Żeromski, Reymont, Kasprowicz,