historia szkoly podstawowej w dabrowce wielkiej

Historia Szkoły Podstawowejw Dabrówce Wielkiej

I

Przygotował zespół w składzie:— Anna Kulik,— Aneta Pilarska,— Marek Figlarek.

Zespół redakcyjny pragnie podziekowac za przychylnosc i współprace wszyst-kim osobom oraz instytucjom, dzieki którym ten folder mógł powstac.

Rozdział 1

Rys historyczny Dabrówek

Dab, jako gatunek drzewa symbolizujacego siłe i moc oraz dawne nazwiskojest zródłem nazwy naszej wsi — Dabrówka Wielka.

Jeszcze w koncu XIV w. w dokumentach zródłowych wystepuje jedna Dam-browca, a własciwie jej mieszkaniec i własciciel — Lorko de Dambrowca. Wwieku XVI uzywano wciaz jednej nazwy na okreslenie dzisiejszych Dabrówek, alejuz w formie liczby mnogiej — Dambrowkj. Koniec tego wieku przynosi wyja-snienie tej zmiany. Wystepuje bowiem Dambrovka — własnosc królewska orazDambrovka Wielgawies, Stroniany, Malicze i Sovicze — własnosc szlachecka.W zasadzie nazwy te nie odbiegaja od dzisiejszych.

Najstarsze wiesci o zyciu ludzi na terenie dzisiejszych Dabrówek pochodza zokresu siegajacego az 9 tysiecy lat p.n.e. Ten czas w dziejach naszych przodkównalezy do tzw. kregu kultur z ostrzami lisciowatymi (nazwa pochodzi od grotówstrzał w kształcie przypominajacym liscie).

Kolejne slady istnienia na tym obszarze siedzib ludzkich pochodza z mezolitu— okresu miedzy VIII a IV tysiacleciem p.n.e. oraz z neolitu — okresu tzw. rewo-lucji rolniczej trwajacej od IV do II tysiaclecia p.n.e.

Informacje o pierwszych hodowcach i rolnikach zamieszkujacych nasze oko-lice zawdzieczamy zgierskiemu archeologowi, który w latach 1934–1938 na tere-nach wydm pomiedzy Dabrówka Wielka, a Dabrówka Strumiany prowadził ba-dania. 150 metrów na zachód od młyna w Dabrówce Strumiany odkrył narzedzia ijamy gospodarcze pochodzace z epoki brazu, nalezacedo kultury łuzyckiej.

Rozwój terytorialno-administracyjny Dabrówki

— W okresie wczesnego sredniowiecza obszar Dabrówek wchodził w skład pan-stwa plemiennego z osrodkiem władzy w Łeczycy.

— W pierwszej połowie XIII w. tereny Dabrówek nalezały pierwotniedo prowincji, a nastepnie do ksiestwa łeczyckiego. Nizsza jednostka podziałuterytorialnego były kasztelanie. Omawiany obszar wchodziłw skład kasztelanii łeczyckiej.

— Po okresie rozbicia dzielnicowego, w zjednoczonym przez Władysława Ło-kietka panstwie, ksiestwa nazywano województwami. Kasztelanie przemiano-

2 Rozdział 1. Rys historyczny Dabrówek

wano na powiaty. Po tej reformie od XV w. Dabrówki nalezały do województwai powiatu łeczyckiego.

— Lustracja królewszczyzn z pierwszej połowy XVII w. informuje, zew Dabrówce było czterech osiadłych kmieciów. Jeden z nich posiadał włóke,trzech zas półwłóczki.

— W czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII w. Dabrówki zostały znacznie znisz-czone. Po tym okresie Dabrówki przeszły do starostwa niegrodowego zgier-skiego i były nazywane — Rataje.

— Po drugim i trzecim rozbiorze Polski obszar Dabrówek znalazł sie pod panowa-niem pruskim. Zaborca właczył je do nowo utworzonej prowincji, zwanej PrusyPołudniowe. W miejsce województw wprowadzono departamenty. Dabrówkaweszła w skład departamentu warszawskiego. Na nizszym szczeblu podziałuutworzonego przez Prusaków, znalazła sie w powiecie zgierskim z siedzibawładz w Piatku.

— Po utworzeniu Królestwa Polskiego pod berłem carów Rosji, w roku 1816 de-partamenty przemianowano na województwa. Departament warszawski zmieniłnazwe na województwo mazowieckie. Zmianie uległo równiez znaczenie po-wiatów, gdyz nowymi jednostkami administracji panstwowej zostały obwody,obejmujace po 1–3 powiaty. Terytorium Dabrówek znalazło sie w obrebie ob-wodu łeczyckiego, który obejmował powiaty łeczycki i zgierski.

— Po upadku powstania styczniowego rzad carski przeprowadził reorganizacjeadministracji terenowej, w wyniku której obszar Dabrówek wszedł w składguberni piotrkowskiej, na nizszym szczeblu zas, znalazł sie w obrebie nowoutworzonego powiatu łódzkiego.

— W 1914 r. na obszar Dabrówki wkroczyli od strony Zgierza Niemcy,a w 1915 r. teren ten wszedł w skład utworzonego wtedy generałgubernatorstwawarszawskiego.

CIEKAWOSTKA W czasie powstania styczniowego dzierzawca folwarku w Da-brówce był Józef Sawicki — jeden z jego przywódców. Miał on duzy wpływ namieszkanców tego obszaru oraz cieszył sie ogólnym uznaniem i szacunkiem z ichstrony.

Rozdział 2

Historia Szkoły Podstawowejw Dabrówce Wielkiej

W tym roku mija ok. 100 lat od powstania szkoły w Dabrówce. To lata wieluzmagan ludzkich i niespodziewanych przeobrazen panstwowych.W wiekszosci były to lata niezwykle ciezkie i straszne — lata ucisku carskiegounicestwiajace wszelkie odruchy narodowe, lata pierwszej i drugiej wojny swiato-wej budzace ponure wspomnienia nedzy i zgiełku bitewnego. Ale były tez chwileradosci, zwyciestwa i wytezonej pracy — lata miedzywojenne i powojenne orazlata 90. — czas kolejnych przeobrazen społeczno-politycznych. Te historie pamietabudynek naszej szkoły i jego absolwenci. A jak to sie zaczeło?

Pierwszy zapis dotyczacy szkoły w Dabrówce Wielkiej pochodzi z 1811 r. imówi o pierwszym miejscowym nauczycielu — Józefie Pagowskim.Informacje tepotwierdza najstarsza kronika szkoły, która pisał od roku 1945 pózniejszy jej kie-rownik — Piotr Roszkowski. Opierał sie on na wiedzy zawartej w opowiadaniachmiejscowej ludnosci.

We wsi przed I wojna swiatowa była karczma, która nalezała do włascicieladworku Dabrówki Malice.

Z czasem z czesci ziemi przeznaczonej pod karczme wydzielono plac o ob-szarze ogólnym 7224 m2, na którym powstał budynek szkoły — drewniany, jed-noizbowy. Wybudowany był blisko drogi, mniej wiecej w tym samym miejscuco obecna szkoła. W nim to do wybuchu pierwszej wojny swiatowej miesciła sieszkoła pod nazwa „sielskoje uczyliszcze”.

Istnieja wiec przesłanki, by twierdzic, ze szkoła w Dabrówce Wielkiej powstałana krótko przed wybuchem I wojny swiatowej, tzn. przed 1914 r.

W czasie wojny w latach 1914–1918 budynek szkolny zamieniony został narosyjski szpital wojskowy. Upływ czasu pokrzywił drewniane sciany, zniszczył sło-miane poszycie dachu. Budynek chylił sie ku upadkowi.

Odbudowe budynku szkoły przeprowadzono w okresie miedzywojennym. Roz-poczeła sie ona w 1937 roku. Budynek był teraz murowany, choc nie całkiem jesz-cze wykonczony. Szkoła liczyła wówczas piec oddziałów.

Po wybuchu II wojny swiatowej i wejsciu do Polski okupanta hitlerowskiegow 1939 r., nauczyciele jeszcze przez jakis czas uczyli w szkole. Trwało to jednakkrótko. Od władz niemieckich otrzymali zakaz prowadzenia lekcji. Tym samymdzieci w Dabrówce pozbawiono mozliwosci dalszej nauki.

Podczas okupacji budynek szkolny został w pełni ukonczony i zaadoptowany

4 Rozdział 2. Historia Szkoły w Dabrówce

Rysunek 2.1: Dyrektor szkoły Zygmunt Sandomierski wraz z załozonym chórem. Zdjeciewykonane ok. 1925 r. na tle domu pana Kalinki(posesja sasiadujaca z budynkiem szkoły).

Rysunek 2.2: Helena Okon wraz z uczniami na tle budynku piekarni w Dabrówce — lata ok.1938–1939

Rysunek 2.3: Helena i Jan Okoniowie z uczniami ok. 1939 r.

5

przez Niemców na potrzeby zorganizowania tam kursów dla uczniów niemieckiejszkoły szybowcowej.

CIEKAWOSTKA W latach miedzywojennych, a takze po wojnie, na terenie wsiistniało lotnisko.

W dniu 19 stycznia 1945 roku Dabrówka została wyzwolona spod niemieckiejokupacji. Do wsi wrócili nauczyciele. Pierwszymi byli Helenai Jan Okoniowie. Zajeli sie organizowaniem szkoły. Po wojnie warunki pracy byłytrudne. Budynek szkolny był zaniedbany, m.in.: przeciekał dach, sciany były znisz-czone. Brakowało szyb w oknach, szkolnych ławek, podreczników oraz innegosprzetu szkolnego. Mimo niełatwych warunków szkoła zaczeła funkcjonowac. Zor-ganizowano w niej 5 oddziałów. Nauke rozpoczetow marcu 1945 roku.

Gdy panstwo Okoniowie zostali przeniesieni do Proboszczewic, 22 listopada1945 roku powołany został nowy kierownik szkoły — Piotr Roszkowski.

W 1946 roku wyznaczono granice posesji szkolnej oraz ja ogrodzono.W latach 1947-1948 szkoła miała juz 6 oddziałów. Ostatecznie dokonano otyn-

kowania i wykonczenia budynku szkolnego. Na pietrze wydzielono dwa oddzielnelokale mieszkalne dla nauczycieli.

W latach 1954-1956 za zgoda władz oswiatowych szkoła stała sie siedmio-oddziałowa. W tym czasie rozpoczał swoja działalnosc zespół dramatyczny, któryswoimi przedstawieniami uatrakcyjniał czas mieszkancom wsi. Dzieci zawsze byłynagradzane gromkimi brawami.

W roku 1954 powstały: czterdziestoosobowy chór szkolny oraz trzy zespołymuzyczne — mandolinistów i gitarzystów, prowadzone przez Wilhelma Kajanka— ówczesnego kierownika szkoły. Zakupiono 14 mandolin,3 gitary, kontrabas, perkusje oraz 12 pulpitów. Młodziez cwiczyła trzy razy w ty-godniu pod czujnym okiem Wilhelma Kajanka realizujacego swoja pasje. W dniu 1maja tegoz roku w OSP w Dabrówce Wielkiej odbył sie pierwszy publiczny wystepmłodych muzyków, uwienczony pasmem oklasków.

Ciekawostka W dniu 12 sierpnia 1956 r. doszło do zawiazania Spół-dzielni Rolników, do której przystapiło 12 gospodarstw. Wiosna 1957 r.powstało Kółko Rolnicze. W roku 1957 Spółdzielnia Rolników przekształ-ciła sie w Rolnicza Spółdzielnie Wytwórcza z zakładem owocowo-warzywnymi tak rozpoczał sie czas jej swietnosci.

W 1958 r. rozpoczeto przebudowe szkoły. Duze zaangazowanie i wkład pracywniosła Rolnicza Spółdzielnia Wytwórcza (Prezesi: Jakub Baran i Roman Karo-lak) oraz Kółko Rolnicze. Powstały dwie nowe klasy lekcyjnew skrajnych czesciach szkoły, pokój nauczycielski oraz korytarz.

Dnia 20 sierpnia 1960 r. przecieto wstege — szkoła została oddana do uzytkupo rozbudowie. Zaczeto wyposazac ja w meble i sprzety szkolne.


Od 1965 r. z inicjatywy RSW na zajecia pozalekcyjne został zatrudniony in-struktor muzyki — Marek Radzikowski. Powstał nowy zespół akordeonistów. Dziekiuprzejmosci RSW szkoła wzbogaciła sie równiez o nowe instrumenty muzyczne.Wystepy chóru i zespołów muzycznych były bardzo popularne i wszystkim siepodobały.

W 1966 r. wprowadzono osmioletnie nauczanie, w wyniku czego w szkole wDabrówce powstała pierwsza klasa ósma. Tego roku rozpoczeła sie równiez bu-dowa nowej czesci szkoły w czynie społecznym, a nadzór nad nia prowadził inz.Roman Karolak. Dyrektorem szkoły był wówczas Roman Trocinski.

W dniu 4 listopada 1967 r. została oddana do uzytku nowo dobudowana czescszkoły. Powstała w czynie społecznym przy duzej pomocy zakładu opiekunczegoRolniczej Spółdzielni Wytwórczej. Szkoła powiekszyła sie o dwie duze sale lek-cyjne i długi hol z pomieszczeniami na bibliotekei kancelarie. Od tej pory w szkole trwały ciagłe modernizacje — malowanie, mon-taz piecy, smołowanie dachu, zakup mebli oraz organizowanie nowych pracowni,m.in. pracowni praktyczno-technicznej. Przy okazji kolejnych remontów szkołamogła zawsze liczyc na pomoc Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Srebrna Da-brówka”.

7

Rysunek 2.4: Dzieci na tle budynku szkoły w latach 1945 – 1946

Rysunek 2.5: Budynek szkoły z uczniami ok. 1948 r. i lipiec 1960 r. — prace remontowe

Rysunek 2.6: Wilhelm i Gabriela Kajankowie z uczniami na zajeciach popołudniowych


Rysunek 2.7: Strojenie instrumentów muzycznych — uczniowie kl. VI i VIIpod czujnym okiem Wilhelma Kajanka

Spółdzielnia Uczniowska

26 listopada 1969 r. w szkole powstała Spółdzielnia Uczniowska. Przewod-niczaca została uczennica klasy VII — Krystyna Rajska. W ramach SpółdzielniUczniowskiej prowadzony był sklepik, załozony przy znacznej pomocy BarbaryBaszczynskiej — wiceprezesa do spraw zaopatrzenia ludnosci GS w Zgierzu. Byłon zaopatrzony w przybory szkolne i słodycze. Sprzedaz prowadziły zazwyczajdwie uczennice z klas VII i VIII. Spółdzielnia miała rade nadzorcza i zarzad. Zaprace spółdzielnia otrzymywała wielokrotnie nagrody, w tym takze pieniezne, odPZGS w Łodzi. Dobra tradycja Spółdzielni Uczniowskiej kontynuowana jest dodzisiaj.

Zespół „Jas i Małgosia”

9 pazdziernika 1970 r. przystapiono do zorganizowania w szkole zespołu pie-sni i tanca „Jas i Małgosia”. W skład zespołu wchodziły dwie grupy: młodsza —„Jas” i starsza „Małgosia”. Zespół przez wiele lat był wizytówka szkoły na licznychwystepach. Oto najwazniejsze z nich:— 11 lipca 1971 r. odbył sie pierwszy publiczny wystep zespołu na dziedzincu

szkoły w pozyczonych jeszcze strojach. Była to zabawa dochodowa, zorganizo-wana przez Komitet Rodzicielski. Wystep zgromadziłliczna publicznosc, a dzieci zostały nagrodzone gromkimi brawami.

— W 1972 r. rozpoczeto szycie kostiumów dla zespołu tanecznego. Sponsoramibyły Rolnicza Spółdzielnia Wytwórcza i Kółko Rolnicze, wykonawca — Bar-bara Rajska. Buty zostały zamówione w firmie „Przyszłosc Robotnicza” w Ło-dzi.

— 29 kwietnia 1972 r. zespół wystapił w Domu Kultury w Andrespolu na Akade-mii Powiatowej z okazji Swieta Pracy. Juz w nowych butachi „cieplutkich” strojach. To był prawdziwy sukces, udokumentowany wpisem wkronice szkolnej tymi słowami: „. . . nasz polonez. Dobrze poszedł. Ale gdy ru-

9

szył kujawiak i oberek, siedem braw otrzymał zespół naszw tych tancach. Maluchy w poleczce równiez dobrze sie popisały. Ale gdy roz-poczał sie taniec góralski, nie liczylismy juz braw, bo co nowa figura — padałybrawa. Sukces na całej linii i to w skali powiatu.”

— 21 maja 1972 r. „Jas i Małgosia” pokazał sie w Wisniowej Górze z okazjiSwieta Ludowego. Z zapisu w kronice szkolnej poznajemy szczegóły tego wy-darzenia: „Scena zbudowana w lasku, frekwencja bardzo duza. Dzieci tanczyłydobrze i bezbłednie.”

— 9 wrzesnia 1973 r., jak podaje kronika, „. . . zespół taneczny, a własciwie tylkostarsza grupa „Małgosia” jedzie z wystepem do Słowika na akademie z okazjiRewolucji Pazdziernikowej. Pogoda fatalna, deszcz siapi z małymi przerwamiod rana, przykry wiatr, na drodze kałuze błota. Dostajemy trzy samochody —dwie „Nysy” oraz „Zuka”. Szkoły z Proboszczewic i ze Słowika dały po jednymwystepie. Nasza dziatwa tanczy poloneza, polke, tremblanke i inscenizowanegomazurka. Omal scena nie załamała sie. Z mazurkiem musielismy zejsc na par-kiet. Był to juz 17. wystep naszz kolei.”

— 2 marca 1974 r. tancerze zaprezentowali sie w Tomaszowie Mazowieckim naRejonowym Przegladzie Zespołów Folklorystycznych Ziemi Łódzkiej.

— 17 marca 1974 r. Telewizja Polska kreciła reportaz o RSW. Był tez wystepzespołu „Jas i Małgosia” oraz wywiad z ówczesnym dyrektorem szkoły — pa-nem Majewskim, który tak wspominał tamte wyjatkowe wydarzenia: „I oto wniedziele 17 marca w programie Warszawy I nadany został ten reportaz na faliogólnopolskiej. Nie trzeba wspominac chyba, ze w tym dniu wszyscy wychowan-kowie nasi zasiedli przy telewizorach, by podziwiac siebie i swoich kolegów. Byłto program półgodzinnypod nazwa „Przemiany”. Bylismy dumni!!!”

— 1 maja 1974 r. zespół dał dwukrotny pokaz swoich umiejetnosci w AmfiteatrzeŁódz Widzew i na Placu Zwyciestwa w Łodzi. Pan Majewski pisał: „Oklaskomnie było konca. Znowu znalezlismy sie w migawkach programu lokalnego Tele-wizji Łódz.”

Rysunek 2.8: Zespół piesni i tanca „Jas i Małgosia” z opiekunem — Tadeuszem Majewskim


Rysunek 2.9: Zespół piesni i tanca „Jas i Małgosia”

11

Rysunek 2.10: Zespół piesni i tanca „Jas i Małgosia”


Harcerstwo w szkole

Harcerstwo w Szkole Podstawowej w Dabrówce Wielkiej rozpoczeło swoja bo-gata historie z inicjatywy Józefy Podlasek (obecnie Kołat), która tow 1964 r. załozyła pierwsza druzyne harcerska. Do preznie działajacych pózniej-szych druzynowych nalezeli : Mirosław Buczkowski, Cezary Piotrowski — w dru-zynie harcerskiej, Alicja Sadowska i Krystyna Palmowska (obecnie Wojtczak) wdruzynie zuchowej.

Z wazniejszych wydarzen działalnosci druzyny nalezy wymienic:— organizowanie przedstawien dla społecznosci Dabrówki, w tym wyjazd do

Szczawina na doczepie traktora z Kazimierzem Zielinskim,— organizowanie biwaków, ognisk z druzyna Szkoły Podstawowej w Grotnikach,— uczestniczenie w rajdach, festiwalach, przegladach piosenki harcerskiej oraz

udział we wszystkich imprezach artystycznych i sportowych organizowanychprzez Komende Hufca Łódz – Powiat (zajecie I miejsca na wystawie „SzlakiemII Armii Wojska Polskiego”),

— wyjazdy na obozy harcerskie,— scisła współpraca z Jednostka Wojskowa z ul. Piatkowskiej — wspólne ogni-

ska, pokazy sztucznych ogni, zwiedzanie Izby Pamieci Narodowejw tejze jednostce,

— wycieczki do istniejacych zakładów pracy na terenie Zgierza,— zachowywanie tradycji, np. topienie marzanny (po raz pierwszy w Dabrówce

uczynili to harcerze),— akcje zarobkowe, takie jak: zbieranie złomu i makulatury,— i wiele innych, których nie sposób wymienic.W maju 1974 r. w szkole rozpoczał sie Wiosenny Rajd Choragwi HarcerskiejZiemi Łódzkiej. Z kroniki szkolnej dowiadujemy sie, ze „Około godziny 10 przy-jezdza samochód ciezarowy i przywozi ekwipunek noclegowy harcerzy. Nasi harce-rze szkolni zawieszaja powitalny transparent, znosza wode, wiadra i miednice. Za-mieniaja klasy na sypialnie. Około godz. 17-18 sciagaja grupy harcerzy — uczest-nicy rajdu. Całoscia kieruje harcmistrz — Andrzej Czaplinski. Organizator dh Hen-ryk Chruscielewski i przewodnik dh Andrzej Pawlik sprawuja nadzór nad rozmiesz-czeniem grup w salach. Przybywajai nasi harcerze. O godz. 20 całosc wyrusza na Malinke na ognisko. Ognisko pod-pala dyrektor szkoły. Nasz były uczen Mirosław Buczkowski wita przybyłych gosciw imieniu naszej druzyny. Dalej, ogólnie przyjetym zwyczajem, płyna piesni, skecze,monologi. O godz. 22 powrót do szkoły i nastepnego dnia o 7.30 kolejno grupamigoscie harcerze opuszczaja nasza szkołe i maszeruja trasa Dabrówka – Szczawin –Dzierzazna – Ciosny do Słowika, gdzie po przebyciu 21 km, dotra do mety rajdu.”

13

Rysunek 2.11: Obóz harcerski w Skrzynkach w 1966 r.

Rysunek 2.12: Apel poranny — obóz harcerski w Gostyninie w 1969 r.

Rysunek 2.13: Mirosław Buczkowski wita przy ognisku harcerzy przybyłychna „Rajd Choragwiany”


Rysunek 2.14: Zlot harcerski w Lucmierzu w 1975 i 1976 r.

Rysunek 2.15: Hufiec Zgierz — Gmina na obozie w Białym Borze w 1977 r.

Rysunek 2.16: Zakonczenie roku harcerskiego 1975/76 i wieczór andrzejkowyw SP w Dabrówce Wielkiej w 1978 r.

Rysunek 2.17: Obóz Hufca ZHP Zgierz – Gmina w Białym Borze w 1978 r.

15

Rysunek 2.18: Obóz Hufca ZHP Zgierz – Gmina w Lubstowie w 1979 r.

Rysunek 2.19: Obóz Hufca ZHP Zgierz – Gmina i Łódz Sródmiescie w Łukecinie w 1980 r.Kom. obozu — hm. Mirosław Buczkowski, z-ca kom. pwd. Anna Kaczmarek


Lata 1981–83 to czas kolejnej rozbudowy szkoły. Tym razem dobudowanoczesc gospodarcza — kotłownie, magazynek, łazienke i nowe wejscie do szkoły.

„Jest 1 sierpnia 1981 r., a ja jako nauczyciel pracujacy cztery lataw zawodzie, zostaje dyrektorem SP w Dabrówce. Ustepujaca pani dyrek-tor usiłuje przekazac mi majatek szkoły i robi to bardzo dokładnie; liczymym.in. probówki w pracowni chemicznej, zestawy odczynników w fizycznej,sprawdzamy stan ksiegozbioru w bibliotece i ilosc doniczek z kwiatkami,których jest bardzo duzo.W tzw. miedzyczasie wylewamy wode, która gromadzi sie w miskachi wiadrach z powodu przeciekajacego dachu. Dach w niskiej czesci budynkunie spełniał swej roli, gdyz lato było wyjatkowo mokre.Toalety, które znajdowały sie wówczas w wolnostojacym budynku obok, wy-magały odswiezenia. Te, które sa w tej chwili, były dopiero w budowie. Doszkoły była doprowadzona biezaca woda, ale w całym budynku był tylko 1kran (umywalek nie było), we wszystkich izbach w zaleznosci od ich wielko-sci znajdowały sie piece weglowe: dwa lub jeden. Razem było ich 15.W klasach były drewniane podłogi, które wymagały tzw. szorowania. Pokójnauczycielski znajdował sie w pomieszczeniu o powierzchni 2x2, stała wnim tez kuchnia weglowa, a na niej olbrzymi gar, w którym gotowano mlekodla dzieci.W miejscu, które kiedys było boiskiem, stały wykopy na szamba, za nim terenporosniety chwastami, krzakami. Wsród nich kilka drzew owocowych. Ide-alne miejsce dla amatorów papierosków, a w godzinach popołudniowych —smakoszy mocnych trunków. Teren szkoły okalały resztki ogrodzenia, którekiedys było z tzw. siatki.Wiek XX powoli dobiegał konca, a szkoła troche przypominała tez noweli B. Prusa. Dzieki duzemu zaangazowaniu rodziców i pozyskaniulicznych sponsorów udało sie naprawic dach i ogrodzic teren. Zime prze-trwalismy, chociaz stare, wysłuzone piece czesto odmawiały posłuszenstwai zamiast grzac — kopciły. Do toalet dziewczeta biegały na zewnatrz.Grudzien wprowadził nam troche atrakcji zwiazanych z wprowadzeniemstanu wojennego; dłuzsza przerwa swiateczna dla dzieci, całodobowe dy-zury nauczycieli itd.Wiosna RSW przystapiła do wykonczenia budynku, w którym znalazły siełazienki i kotłownia. Mozna było pomyslec o centralnym ogrzewaniu, którewkrótce zostało zainstalowane. Wykonczono tez i udostepniono łazienki.W nastepnym roku w jednej z klas wydzielono pokój nauczycielski (obecnysekretariat). W przygotowaniu terenu pod obecne boisko znów zaangazo-wali sie rodzice, wykarczowano zarosla, wyrównano teren. Trudno wymie-nic zmiany, jakie zaszły w szkole i wokół niej. Prawidłowo toczył sie procesdydaktyczny, działały liczne organizacjei niezmiennie tanczył zespół „Jas i Małgosia”. W ciagu kolejnych lat bu-

17

dynek szkoły przezywa kolejna metamorfoze — zaadoptowane jest pietro napomieszczenia dydaktyczne, drewniane podłogi odchodza do lamusa. Re-montu domaga sie cały niski budynek, kiedy ponownie zostaje dyrektorem.Wymieniamy wszystkie okna w niskim budynku, adoptujemy pomieszcze-nie na mini sale gimnastyczna, robimy wyjscie na teren zielony, urzadzamyszkolny hol. Na zawsze pozostana w mojej pamieci wspólne prace rodzicówi nauczycieli przy malowaniu pomieszczen szkoły. To u nas po raz pierwszyzaczeto malowac róznymi barwami teczy.Od 1981 r. do chwili obecnej SP w Dabrówce miała wielu dyrektorów, alekazdy starał sie cos zmienic, udoskonalic, czynic szkołe przyjazna dzieckuna miare XXI wieku.”

Zofia Baran

Lata 1995-97 to czas ostatniej rozbudowy szkoły o druga kondygnacje. Szkoła zy-skała cztery izby lekcyjne z dwoma pomieszczeniami administracyjnymi. Te czescszkoły do dzis zajmuja dzieci młodsze z klas 0–III.

1 wrzesnia 1999 r. w wyniku kolejnej reformy szkolnictwa szkoław Dabrówce stała sie szescioletnia.

Rysunek 2.20: Budynek szkoły podczas remontu w 1996 r. i obecny wizerunek szkoły


Gazeta szkolna

Od wielu lat w szkole działa kółko redakcyjne, na którym uczniowie tworzagazetke dokumentujaca najwazniejsze wydarzenia z zycia szkoły. Koło uczy dziecisamorzadnosci i samodzielnosci, dajac prawo głosu wszystkim zainteresowanym.Poczatkowo efektem pracy zespołu był „Szkoles”, prowadzony przez Anne Kulik.Pamieta on powstanie i pierwsze lata istnienia pracowni komputerowej. Wydawanybył w wersji papierowej, bo Internetw Dabrówce był wówczas jeszcze niedostepny.

Dostep do Internetu otworzył przed uczniami nowe mozliwosci. Gazeta zyskałanowoczesna forme i jako „Malinkowa Gazetka” przez dwa lata tworzona była wformie elektronicznej i zapisywana na internetowej platformie edukacyjnej Moodlepod opieka Marka Figlarka.

Od 2010 roku gazeta pod nazwa „Dabrówka pod Lupa” tworzona jest przyuzyciu profesjonalnego programu redakcyjnego udostepnionego przez platformeJunior Media, z której korzystac moga wszystkie uczniowskie zespoły redakcyjnew całej Polsce. Kazdy numer, redagowany przez uczniówz klas 4–6 pod opieka Anety Pilarskiej, ukazuje sie w kilku drukowanych egzem-plarzach oraz jest dostepny na ogólnopolskiej stronie internetowej Junior Media.

Rysunek 2.21: „Dabrówka pod Lupa” i „Malinkowa Gazetka”

19

Ludowy Klub Sportowy

CWIERC WIEKU Z TENISEM STOŁOWYM W SZKOLE PODSTAWOWEJW DABRÓWCE WIELKIEJ

Rysunek 2.22: Obóz sportowy w Poddebicach w 1988 r. oraz Wojewódzki Turniej Klasyfi-kacyjny juniorów i juniorek w tenisie stołowym w 1989 r.

„W 1981 roku ówczesna dyrektor szkoły poinformowała mnie, zeoprócz historii bede prowadził zajecia wychowania fizycznego i SKS. Cie-kawe i sensowne lekcje wf-u w szkole bez sali gimnastycznej,sprzetu sportowego i z fatalnym boiskiem to dla nauczyciela nie lada wy-zwanie. Jedynym wyjsciem było prowadzenie zajec na swiezym powietrzu.Wykorzystujac bliskosc pagórkowatych terenów Malinki i okoliczne lasy,podstawa znacznej czesci lekcji były marszobiegi, a potem biegi przełajowe,przeplatane cwiczeniami ogólnorozwojowymi i zabawami.Zima, po zgromadzeniu wystarczajacej dla wszystkich ilosci sprzetu, bie-galismy na nartach. Pozostawało wybrac sport na niepogode, mozliwy douprawiania w warunkach lokalowych szkoły. W tym samym czasie zostałemwychowawca czwartej klasy. Czwórka moich nowych wychowanków; JacekAmsolik, Andrzej Dyszerowicz, Arkadiusz Kołat i Ireneusz Kraska przed-stawiła jako swój główny problem szkolny brak dostepu do jedynego stołupingpongowego, okupowanego przez starszych uczniów. Odpowiedzia nato zapotrzebowanie było wyodrebnienie godzin SKS-u dla klas młodszychz tenisem stołowym jako sportem wiodacym. Tak rozpoczeła sie przygodaz tenisem stołowym. Grupa wyzej wymienionych chłopców szybko przeła-mała dominacje uczniów ze Szczawina i Słowika w tej dyscyplinie i zdoby-wała wielokrotnie mistrzostwo gminy w róznych kategoriach wiekowych, apotem mistrzostwo województwa szkół gminnych. Od 1985 r. rozpoczał siewyczynowy etap dabrówkowego tenisa stołowego. Rozpoczelismy treningiw ogromnej sali RSW Dabrówka. W wyczynowe stoły i sprzet wyposazył nasMKS Zgierz i w barwach tego klubu zaczeli wystepowac nasi uczniowie wzawodach PZTS. Juz w tym samym roku sukcesyw kategorii młodziczek i młodzików zaczeli odnosic Monika Wisniewska i


Marcin Pietrzak. Szkoda, ze dosc szybko zrezygnowali z systematycznychtreningów.W 1986 roku rozpoczeła przygode z tenisem stołowym najbardziej utytuło-wana zawodniczka z Dabrówki — Barbara Kazmierczak (obecnie Dabkow-ska) — wielokrotna mistrzyni województwa w róznych kategoriach wieko-wych, wicemistrzyni i medalistka mistrzostw Polski. Wraz z Renata Milcza-rek — wielokrotna medalistka mistrzostw województwa, walnie sie przyczy-niły do sukcesu w rozgrywkach ligowych.W 1991 roku druzyna dziewczat w składzie: Renata Milczarek, BarbaraKazmierczak, Aleksandra Kuja vel Kujat, Agnieszka Rus, Wioletta Milcza-rek, Katarzyna Błaszczak wywalczyły awans do II ligi seniorek. W tym cza-sie chłopcy z Dabrówki wystepowali w IV, a potemw III lidze, a liderami zespołu byli Sebastian Małecki, Piotr Tokarski, RafałChłodnicki, Piotr Wegner, Rafał Krawczyk, Robert Przybyłowicz. W 1991roku decyzja zarzadu Szkolnego Zwiazku Sportowegow Łodzi, MKS Zgierz wraz z grupa zawodników z Dabrówki został właczonydo MKS Łódz. W pazdzierniku 1995 roku powstał przy Szkole Podstawowejw Dabrówce Wielkiej Uczniowski Ludowy Klub Sportowy „DABRÓWKA”.Powstała nowa grupa szkoleniowa, która dosc szybko zaczeła odnosic zna-czace sukcesy. Magdalena Jaruszewska wraz z reprezentacja powiatu zgier-skiego zdobyła srebrny medal w „Global Youth Table Tennis Festival” wKarlsborgu w Szwecji, Anna Jaruszewska została mistrzynia województwamłodziczek, a Anna Kasprzak, Magdalena Jaruszewska, Milena Dospiałi Monika Gasiorkiewicz wielokrotnie zdobywały medale na mistrzostwachwojewództwa OZTS Łódz i innych turniejach organizowanych przez LZS,SZS. Druzyna zenska w składzie: Anna Jaruszewska, Magdalena Jaruszew-ska, Anna Kasprzak, Aleksandra Kuja vel Kujat, Monika Gasiorkiewicz w2001 awansowała do II ligi kobiet i uczestniczyła w tych rozgrywkach przezpiec sezonów. W tym czasie w druzynie wystepowały równiez Anna Cin-kusz, Agata Izykowska, Agata Kalisiak i Małgorzata Łuchniak. W listopa-dzie 2006 roku na skutek trudnosci finansowych druzyna została wycofanaz rozgrywek, a działalnosc klubu została zawieszona.”

Tomasz Kalisiak

21

Kierownicy i dyrektorzy Szkoły Podstawowej w Dabrówce Wielkiej w latach1918-2013

— Borkowska Zofia— Sandomierski Zygmunt— Okon Jan— Roszkowski Piotr— Salska Salomea— Kajanek Wilhelm— Trocinski Roman— Sadowska Alicja— Majewski Tadeusz Lubicz— Zawira Janina— Kwiatkowska Zofia— Kulik Janina— Szymczak Wanda— Pudłowski Włodzimierz— Kalisiak Tomasz— Pawlak Piotr— Baran Zofia— Kulik Anna

Rozdział 3

Szkoła Podstawowaw Dabrówce Wielkiej dzisiaj

Obecnie Szkoła Podstawowa w Dabrówce Wielkiej to budynek mieszczacy sieprzy ul. Głównej 49. Na parterze uczy sie młodziez z klas 4–6, korzystajac z klas:polonistycznej, historycznej, matematycznej i informatycznej. Na pierwszym pie-trze mieszcza sie 4 sale lekcyjne, w których spedzaja czas dzieci z klas 0–3. Dodyspozycji wszystkich uczniów jest takze klasa zaadoptowana do cwiczen gimna-stycznych i duzy hol, na którym uczniowie przebywaja podczas przerw i gdzie,w zaleznosci od potrzeb, organizowane sa uroczystosci, apele i imprezy srodowi-skowe. Ucza sie tu dzieci z Dabrówki Wielkiej, Dabrówki Strumiany, DabrówkiSowice i Dabrówki Marianki oraz dzieci z pobliskiego Domu Dziecka. Niewielkaliczba uczniów sprawia, ze jest to miejsce przyjazne i nauczycielom, i dzieciom,pozwalajace na indywidualizacje pracy, realizacje oryginalnych pomysłów i roz-wijanie zainteresowan.

Dzieki temu duza swoboda działania moze wykazac sie Samorzad Uczniowski.Inicjuje on wiele pomysłów i realizuje je. Daje tym samym mozliwosc zaprezen-towania sie chetnym uczniom na forum szkoły i pokazuje kolegom jak ciekawiespedzac czas. Do pomysłowych inicjatyw samorzadu naleza m.in.: „Urodziny Ku-busia Puchatka”, „Konkurs fryzjerski”, „Wieczór Artystyczny”.

Na terenie szkoły aktywnie działa druga organizacja uczniowska —Szkolne Koło PCK. Realizuje akcje wolontariackie, takie jak „Wyprawka dla Zaka”.Współpracuje z fundacjami „Serce — na pomoc chorym i potrzebujacym dzie-ciom” oraz „Pomóz i Ty”. Uczestniczy w ogólnopolskiej akcji „Góra Grosza” i„Goraczka Złota”.

Uczniowie szkoły korzystaja równiez z szerokiej gamy zajec pozalekcyjnych.Od kilku lat dzieci rozwijaja swoje zainteresowania podczas zajec koła teatralnego,humanistycznego, muzycznego, medialnego, sportowego, historycznego i jezykaangielskiego. Nauczyciele szkoły propaguja zdrowy styl zycia, zachecajac uczniówdo brania udziału w imprezach rekreacyjnych, sportowych i turystycznych. Uczest-nicza takze w corocznych rajdach pieszych i wycieczkach. Krzewia idee turystyki,która zapoczatkowała była dyrektor szkoły — Zofia Baran, zakładajac w szkolekoło PTSM. Ona tez rozpoczeła tradycje licznych wedrówek po kraju i okolicy,biwaków w Dzierzaznej i szkole. Ten rodzaj czynnego wypoczynku kontynu-owała takze Wanda Szymczak — organizatorka wielu obozów wedrownych po Pol-

24 Rozdział 3. Szkoła w Dabrówce dzisiaj

sce. Ten nurt aktywnosci szkolnej ma do dzis wielu zwolenników zarówno wsróddzieci, rodziców jak i nauczycieli.

Rysunek 3.1: Konkurs fryzjerski i „Mam talent”

Rysunek 3.2: Konkurs Gumiskoczków i Dzien Kobiet

Rysunek 3.3: Dzien kapelusza

25

Rysunek 3.4: Wigilie szkolne

Rysunek 3.5: Wigilie srodowiskowe

Rysunek 3.6: Zabawy ostatkowe


Rysunek 3.7: Zabawy choinkowe

Rysunek 3.8: Swieta szkoły

Rysunek 3.9: Torun

27

Rysunek 3.10: Mazury

Rysunek 3.11: Gołuchów

Rysunek 3.12: Władysławowo


Rysunek 3.13: Warszawa — zwiedzamy budynek telewizji

Rysunek 3.14: Góry Stołowe

Rysunek 3.15: Rajdy piesze

Lata 2006-2011 29

Rysunek 3.16: Wyjazdy na basen

Rysunek 3.17: Kraków

Rysunek 3.18: Biskupin

Lata 2006-2011

W latach 2006-2011 w szkole w Dabrówce realizowane były nastepujace pro-jekty i programy:— Projekt współfinansowany przez Unie Europejska „PRACOWNIE KOMPUTE-

ROWE DLA SZKÓŁ”


Dzieki projektowi szkoła zyskała nowa pracownie komputerowa, a w niej 11stanowisk komputerowych dla dzieci.

— Rzadowy Program „RÓWNE SZANSE, CZYLI SZKOŁA BEZ PORAZEK” wy-równywanie szans edukacyjnych dzieci i młodziezyW ramach programu odbywały sie nastepujace zajecia w klasach 0-3:j. angielski, zajecia logopedyczne, małe formy teatralne, nauka pływania, te-rapia pedagogiczna.

— Rzadowy Program „MOZESZ WIECEJ” Wyrównywanie szans edukacyjnychuczniów z grupy o utrudnionym dostepie do edukacji oraz zmniejszenie róznicw jakosci usług edukacyjnychW ramach programu odbywały sie nastepujace zajecia w klasach 0-1: zajecialogopedyczne, j. angielski.

— Rzadowy program „RADOSNA SZKOŁA — MIEJSCE ZABAW”— Program „SZKOŁA BEZ PRZEMOCY”

Przyblizył uczniom zagadnienia zwiazane z prawami człowieka, tolerancja ipoczuciem bezpieczenstwa.

— Ogólnopolska Społeczna Kampania Edukacyjna PARPA „WYHAMUJW PORE. SPRAWDZ, CZY TWOJE PICIE JEST BEZPIECZNE.”W ramach kampanii odbył sie szereg szkolen dla rodziców i nauczycieli.

— Program edukacyjny „KLUB BEZPIECZNEGO PUCHATKA”Organizowany przez firme Maspex we współpracy z Biurem Prewencjii Biurem Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji miał na celu edukowa-nie dzieci w zakresie bezpieczenstwa w domu, w szkole i w drodze do szkoły.

— Program „POGROMCY BAKTERII”Stworzony przez ekspertów firmy Jonhson Diversey miał na celu przyblizyc dzie-ciom przedszkolnym zasady higieny ogólnej i osobistej.

— Projekt „PIERWSZE UCZNIOWSKIE DOSWIADCZENIA DROGA DO WIEDZY”Zapoznał uczniów z miastami nad Wisła. Jego efektem było powstanie wieluprac zwiazanych z poznawanymi miastami.

Rok szkolny 2011/12

W roku 2011 grono pedagogiczne rozpoczeło przygotowania do nadania imie-nia Szkole Podstawowej w Dabrówce Wielkiej. Po półrocznych zmaganiach w po-szukiwaniu autorytetu, decyzja dzieci, rodziców oraz pracowników szkoły wybranazostała Maria Kownacka.

Maria Kownacka urodziła sie 11 wrzesnia 1894 roku w Słupie koło Kutna,a zmarła 27 lutego 1982 roku w Warszawie. Była lubiana pisarka kilku poko-len, autorka popularnego „Plastusiowego pamietnika” oraz wielu przeznaczonychdla dzieci powiesci, opowiadan, wierszy, utworów scenicznych i słuchowisk radio-wych. Była takze nauczycielka, bibliotekarka i działaczka społeczna.

Rok szkolny 2011/12 31

Dziecinstwo pisarki było pogodne i szczesliwe. Młodosc (po smiercimatki) trudna i skomplikowana. Kłopoty finansowe i zdrowotne uniemozliwiły jejpodjecie studiów. Po ukonczeniu Gimnazjum Pauliny Hewelkew Warszawie musiała usamodzielnic sie. Juz w siedemnastym roku zycia swojaniewesoła młodosc sieroca zapełniała praca dla dzieci. Oprócz konspiracyjnej na-uki organizowała róznorodne prace oswiatowe, rezyserowała i wystawiała pisaneprzez siebie sztuki dla dzieci. W latach drugiej wojny swiatowej brała udział wtajnym nauczaniu na wsi, a w czasie powstania warszawskiego współredagowałapisemka dla dzieci. Przez szereg lat w okresie miedzywojennym i po wojnie pra-cowała w bibliotece Ministerstwa Rolnictwa. Ta wiedza bardzo jej sie przydała wpózniejszym prowadzeniu bardziej obszernej własnej biblioteki i organizowaniubogatego, przez lata gromadzonego archiwum. Przed smiercia swoje warszawskiemieszkanie, ksiegozbióri archiwum przekazała Muzeum Ksiazki Dzieciecej Biblioteki Publicznejm.st. Warszawy. W roku 1950 pisarka przeszła na emeryture i poswieciła sie wy-łacznie pracy literackiej.

O CZYM PISAŁA?

Serce i usmiech to dwa znaki szczególne całej twórczosci Marii Kownackiej.Zapisała sie ona trwale we współczesnej kulturze literackiej dla dzieci i młodziezyjako prozaik, poetka oraz autorka cenionych utworów scenicznych dla teatru dzie-ciecego. W ciagu swego długiego i pracowitego zycia wzbogaciła sztuke literackadla dzieci i młodziezy utworami o wybitnych walorach humanistycznych. Jej ksiazki,w których odwołuje sie do przezyci doswiadczen dziecka, do tradycyjnych zabaw dzieciecych i własnych wspomnienz dziecinstwa, do folkloru dzieciecego i ludowego, ucza przyjaznii miłosci do swiata przyrody, kształca kulture uczuc, wrazliwosc moralna i poczu-cie piekna. Pisarka, poza idea ochrony przyrody, w sposób szczególny upodobałasobie problemy współzycia rodzinnego oraz sprawy z codziennego zycia dzieci.Wszystko, co napisała, starała sie „utrzymac w jasnych kolorach”. Była bowiemprzeswiadczona, ze „dziecko nie jest przygotowane do znoszenia tragicznych prze-zyc”.

Tak wiec wybór Marii Kownackiej na patronke naszej szkoły nie był rzeczaprzypadku. Pisarka ze wzgledu na charakter swej twórczosci jest bliska sercu kaz-dego dziecka. To własnie dzieciom poswieciła cały swój bogaty dorobek literacki.W ciagu swego pracowitego zycia napisała ponad szescdziesiat ksiazek dla dzieci.Taka ilosc to wynik nie tylko talentu, ale przede wszystkim rzetelnej, wieloletniej,nieprzerwanej pracy. Dla dzieci poswieciła cała swoja twórczosc. Była wielkimprzyjacielem dzieci, nie tylko w twórczosci literackiej, ale równiez w zyciu co-dziennym.


„Pisze dla Was — powiedziała kiedys młodym czytelnikom — akazda nowa ksiazka, która Was cieszy, jest moja radoscia. . . ”

Pragniemy wiec realizowac w pracy naszej szkoły wartosci ponadczasowe zawartew utworach Marii Kownackiej.

„Trzeba dzieciom dac serce, piekno i usmiech, aby uczyły sie kochacludzi i wszystko, co je otacza.”

— motto zyciowe Marii Kownackiej, które towarzyszyło jej zyciu i twórczosci, jestprzewodnim celem naszej codziennej pracy w szkole i poza nia.

Ambicja nasza było poznanie jak najwiekszej liczby utworów naszej patronki,bo własnie z nich czerpiemy wiele wskazówek do codziennego zycia w tej niewiel-kiej społecznosci, jaka jest nasza szkoła. Jej słowa:

„Bo tylko w tym sadzie

ptak gniazdo uwije,

gdzie człek serce kładzie

we wszystko, co zyje. . . ”

sa mottem naszych działan.Wybierajac patrona, kierowalismy sie charakterem i osobowoscia Marii Kow-

nackiej. Przykład zycia i postepowania tej pisarki jest wzorem do nasladowania.Daje uczniom, nauczycielom, rodzicom poczucie dumy, trafia do ich serc i umy-słów.

Rada Pedagogiczna, Rada Rodziców i Samorzad Uczniowski Szkoły Podsta-wowej w Dabrówce Wielkiej zwrócił sie 1 marca 2012 r. do Rady Gminy Zgierz iWójta Gminy Zgierz z wnioskiem o nadanie naszej placówce z dniem 06.06.2012r. imienia Marii Kownackiej.

Sladami Marii Kownackiej w Szkole Podstawowej w Dabrówce Wielkiej —2011/2012

Plastusiowe Kino Klasa „O” z wychowawczynia Joanna Redzisz zorganizowaładla klas I–III „Plastusiowe Kino”. Miało ono na celu przyblizenie dzieciom postaciPlastusia.

Uczniowie samodzielnie przygotowywali bilety kinowe dla swoich starszychkolegów i zaprosili na projekcje filmu pt. „Plastusiowy Pamietnik”. Odcinki filmuprodukcji Se-Ma-For zaplanowane były na kolejne piatkii odbywały sie w sali „zerówki”.


Rysunek 3.19: Nasz Rok 2011/2012 i Plastusiowe kino

Warsztaty teatralne „Pakamera” Raz w miesiacu uczniowie z klas 0–III spoty-kali sie na warsztatach teatralnych prowadzonych przez grupe „Pakamera”. Pod-czas zajec uczniowie pod okiem doswiadczonego aktora Marcina Truszczynskiegoprzygotowywali sie do wystawienia sztuki według scenariusza Marii Kowanckiejpt. „Agata noga zamiata”.

Rysunek 3.20: Warsztaty teatralne „Pakamera”

Konkursy W roku szkolnym 2011/2012 w szkole odbyło sie wiele konkursów,których tematem przewodnim była Maria Kownacka. Konkursy te miały na celuprzyblizenie dzieciom zyciorysu oraz tematyki utworów przyszłej patronki szkoły.Uczniowie z checia i zaangazowaniem brali w nich udział.


Rysunek 3.21: Konkursy

Rysunek 3.22: Warszawa

Opis sztandaru Szkoły Podstawowej w Dabrówce Wielkiejim. M. Kownackiej

Awers — na zielonym tle wizerunek patronki szkoły Marii Kownackiej. Wokółjej wizerunku jest napis haftowany złotymi nicmi — Szkoła Podstawowa wDabrówce Wielkiej im. Marii Kownackiej. W górnych rogach widnieja jasnozielonegałazki debu z brazowymi zołedziami, przetykane złota nicia.

Rewers — na czerwonym tle biały orzeł w złotej koronie. Nad nim w półkolubiegnie napis wyhaftowany złotymi nicmi Rzeczpospolita Polska.


Rysunek 3.23: Awers i rewers sztandaru


Hymn Szkoły Podstawowej w Dabrówce Wielkiej

Tekst — dzieci z koła humanistycznego z Aneta Pilarska i Magdalena Bycz-kowskaMuzyka — Katarzyna Andrzejczak z kl. III

Z zielonych lasów Dabrówka słynie.

Ulicy Głównej nikt tu nie minie.

Tu nasza szkoła, w niej kilka klas.

Kazda z nich ciepło przywita nas.

Wsród nas nie znajdziesz dwóch takich samych.

Kazdy jest inny, kazdy ma talent.

Wazne, by umiec tu soba byc,

szanowac innych i w zgodzie zyc.

Marii Kownackiej — naszej patronce

Wdzieczni jestesmy za usmiech, słonce.

Udało jej sie je w ksiazkach skryc,

bo sama pieknie umiała zyc.

Uroczystosc nadania Szkole Podstawowejw Dabrówce Wielkiej imienia Marii Kownackiej6 czerwca 2012 rok

1. Kosciół pw. Przemienienia Panskiego w Dabrówce Wielkiej— godz. 10.00 — Msza Swieta, poswiecenie sztandaru

2. Szkoła Podstawowa w Dabrówce Wielkiej— godz. 11.00 — czesc oficjalna uroczystosci

— powitanie zaproszonych gosci— przedstawienie historii szkoły i zyciorysu patronki— przekazanie Dyrektorowi szkoły nadania imienia i wystapienie gosci— wystapienie Przewodniczacej Rady Rodziców i wreczenie Dyrektorowi

aktu nadania szkole sztandaru— slubowanie uczniów

— godz. 12.00 — czesc artystyczna i zakonczenie uroczystosci— godz. 12.30 — spotkanie nieoficjalne

Rozdział 4

Szkoła we wspomnieniach absolwentów

„Tak duzo sie działo, a tak mało pozostało w pamieci. Te czastke mychwspomnien pragne przekazac.Szkołe w Dabrówce — budynek murowany wybudowano przed II wojnaswiatowa. W 1936 r. w szkole zaczeli prace nauczyciele — Helenai Jan Okoniowie. Jan Okon był kierownikiem szkoły i to pod jego kierun-kiem prowadzono budowe szkoły. W 1939 r. budynek był w stanie surowym,pokryty dachem. W czasie wojny Niemcy wykonczyli budynek na własne po-trzeby. W latach 1966/67 dzieki Rolniczej Spółdzielni Wytwórczej „SrebrnaDabrówka”, która była opiekunem szkoły, rozbudowano ja od strony za-chodnio-południowej. Juz od roku 1960 spółdzielnia kazdego roku wydzie-lała z bilansu kwoty na utrzymanie szkoły, a były to remonty, wyposazenia,opieka i specjalne dotacje zwiazane z utrzymaniem zespołu „Jas i Małgo-sia”.Szkoła, w której ja rozpoczełam edukacje, stała na placu szkolnym tuz przydrodze. Był to budynek drewniany, pokryty papa z małymi okienkami. Klasybyły łaczone ze wzgledu na brak pomieszczen.Dnia 1.09.1939 r. ide do klasy I Szkoły Podstawowej w Dabrówce. Po drodzespotykam biegajacych mieszkanców, wystraszonych z okrzykami — Wojna!Wojna! Słychac wycie syren, alarm i mnie ogarnia wielki strach, biegneszybko, aby byc juz w budynku szkolnym. Na niebie widac przelatujace sa-moloty, a płaczace kobiety krzycza — Niemcy! W klasie czekała na nas wy-chowawczyni — p. Helena Okon. Kierownikiem szkoły był jej maz — JanOkon. Była nas niewielka gromadka (nie pamietam ile osób), lekcje rozpo-czelismy modlitwa. Było smutno, dzieci płakały, ciagle było słychac wyciesyren. Nasza pani równiez była przerazona ta cała sytuacja, ale starałasie nas zajmowac niby lekcja, chciała zobaczyc, co kazde z nas umie. Byłotrudno, ale zadne z nas nie chciało wyjsc ze szkoły. Po prostu balismy sie.Pamietam, ze kilkoro rodziców przyszło po swoje dzieci i po drodze odpro-wadzali inne do domów.Na wsi było wielkie poruszenie — mezczyzni spakowani wyjezdzali konnymiwozami (mówiono, ze na Warszawe). Kobiety i dzieci płakały. Dzien ten nadługo pozostał w mojej pamieci. Do szkoły chodzilismy chyba do grudnia1939 r. Niemcy zamkneli szkołe. Po wojnie w 1945 r. nauke rozpoczełam w

38 Rozdział 4. Szkoła we wspomnieniach absolwentów

klasie IV, której opiekunem był Jan Okon. Klasy były łaczone. W mojej salipo jednej stronie siedziałakl. III i IV, po drugiej kl. V i VI. Prowadzenie lekcji było trudne. Jednegrupy pisały, inne miały lekcje mówione.Z data 14.07.1945 r. otrzymałam swiadectwo z numerem 1/45 z promocja doklasy piatej. Pełna nazwa szkoły: Publiczna Szkoła Powszechna st. II-go.Do klasy V i dalej uczeszczałam w Zgierzu. Najpierw do Szkoły Cwiczen im.St. Zeromskiego Nr 6 przy ul. Długiej, do klasy VI i VII do Szkoły Cwiczenprzy Panstwowym Liceum Pedagogicznym im. Stanisława Zeromskiego.Luke w nauczaniu klas I–III przerabiałam w domu przy pomocy taty, aod 1941 r. chodziłam na tajne komplety do Smardzewa, które prowadziłakolezanka p. Heleny Okon. Nauka odbywała sie u niej w domu. W mojejgrupie była nas trójka—kolezanka i kolega, z którymi po wojnie zdawa-łam mature. W czasie nauczania były zawsze przygotowane ziemniaki i wa-rzywa do obierania, gdyby niespodziewanie wpadli Niemcy. Pierwszy raz doSmardzewa zawiózł mnie tato wozem z wałówka i posciela, gdyz tam rów-niez spałam (2-3 dni). Nastepnie chodziłam pieszo, chyba, ze trzeba byłodostarczyc cos do jedzenia, to jechalismy wozem lub saniami. W pamiecipozostała mi jedna taka trudna podróz piesza, a było to w poczatkowychmiesiacach nauczania. Któregos zimowego dnia po sniadaniu zapakowa-łam pod pache zeszyty z odrobionymi pracami w domu (zawsze na wolnedni były zadania do domu) i wyszłam w droge przez góry. Musze wyjasnic,ze Góry Wilamowskie i dalej wzdłuz Strumian były porosniete trawa — byłyto pastwiska dla bydła z całej Dabrówki. W czasie wojny Niemcy wyko-rzystywali ten teren do cwiczen wojskowych. Własnie w tym dniu Niemcyprzygotowywali sie do tych cwiczen. Bieganie zołnierzy, strzały, okrzyki, awe mnie strach. Bałam sie wrócic do domu i jednoczesnie przejsc w stroneSmardzewa. Uciekałam polami az pod cegielnie. Zabładziłam i na tajnykomplet dotarłam póznym popołudniem zmeczona i zapłakana. Niemcówbałam sie okropnie, co mi pozostało na długie lata. Gdy po trzech dniachwróciłam do domu i opowiedziałam cała podróz, to dostałam bure od taty,ze tyle godzin straciłam. Miałam wtedy zaledwie 9 lat.”

Anna Kupis, córka Marii z Karolaków i Jakuba Baran,ur. 9.09.1932 r. w Zielonkach k. Krakowa, a od 1935 r. zamieszkała w

Dabrówce Wielkiej

„Od momentu wybuchu wojny potajemnie we własnym domu nauczałdzieci pan Sandomierski. Niemcy szybko odkryli te sytuacje, wkroczyli dodomu panstwa Sandomierskich. Nauczycielowi udało sie uciec przed opraw-cami.”

Natalia Wawrzynczak

39

„Trwała wojna. Miałem wtedy 9 lat. Uczniowie spotykali sie wbrew za-kazom Niemców w domu panstwa Palmowskich. Nagle do izby wtargneliNiemcy. Gdy tylko zorientowałem sie, co sie dzieje, schowałem sie podłózko. Z ukrycia obserwowałem, jak odprawili wszystkich do domów i za-bronili ponownych spotkan.”

Józef Stopczyk

„Pierwsza szkoła czteroklasowa od carskich czasów miała budynek drew-niany, stojacy przy drodze, na tym samym placu co nowa. Była jedna duzaizba, w której lekcje miały jednoczesnie dwa oddziały i mieszkanie, w któ-rym w pierwszej połowie lat 30. mieszkała nauczycielka — p. Borkowska.Kierownikiem szkoły był p. Kowalski, a potem p. Sandomierski. Kiedy do-dano piata (moze tez szósta) klase, wynajeto budynek u p. Palmowskich,w którym to była klasa (moze klasy), a takze mieszkanie nauczycielki —p. Wojciechowskiej. W roku 1936 zaczeli prace Jan i Helena Okoniowie,którzy poprowadzili budowe murowanego budynku. Budynek ten stanał poddachem przed wojna. Został ukonczony przez Niemców, którzy zakwatero-wali w nim uczniów szkoły szybowcowej. Lekcje w szkole zostały przerwanew grudniu 1939 r., a wznowione w marcu 1945 r.”

Filomena Karolak

„ . . . 16 VII 1945 r. Wkrótce odbyły sie zapisy do szkoły. Ja, poniewaz przedwojna zdałem do drugiej klasy, a przed wojna uczyłem sie mało i niechet-nie, zapisałem sie do klasy drugiej. Niedługo jednak przyjechał wujo Józef(Józef Karolak, syn Ignacego i Franciszki), pokazał mi rózne przykłady isposoby mnozenia i dzielenia, a zobaczywszy, ze pojmuje wszystko predko,powiedział mi, ze moge isc do piatej klasy.7 marca w srode pan kierownik Okon zawołał dzieci do szkoły i wymie-nił, jakie klasy i kiedy maja przyjsc na egzamin. Poniewaz do piatej klasyoprócz tych, którzy zdali przed wojna i Janusza (syn p. Okoniów) nikogonie było, pan Okon klasy piatej nie wymienił. Ja sie zapytałem, kiedy maprzyjsc klasa piata. Pan Okon spytał sie, czy chce isc do klasy piatej, a gdyodpowiedziałem potwierdzajaco, kazał zaczekac. Pózniej, gdy sie wszyscyrozeszli, przeegzaminował mnie (Siedzielismy naprzeciw siebie przy stole.Pamietam jedno pytanie — jak obliczyc powierzchnie stołu o znanej szero-kosci i długosci. Wiedziałem.) i kazał przyjsc jutro, gdyz chciał zobaczyc jakpisze, a przekonawszy sie, ze dosc dobrze, kazał przyjsc do piatej klasy.Za kilka dni zaczeły sie lekcje. Były one w przyspieszonym tempie, ale ja za-wsze podołałem je odrobic i starałem sie odrobic czas stracony. (Piata klasa— mniej niz dziesiec osób, siedziała w jednej saliz czwarta i chyba trzecia — my pod jedna sciana, inni pod druga. Lekcjeprowadziła pani Okoniowa.)


9 maja zakonczyła sie wojna z Niemcami. Podpisali kapitulacje.W szkole z tej racji nie było lekcji własciwych. Mielismy tylko lekcje o prze-biegu wojny i o historii ciagłych walk z Niemcami.25 maja w piatek siedziałem w szkole, gdy do klasy wszedł Januszek ciociJanki (Janiny Kmieciowej — ojciec p. Ewy Bielickiej). Spytał, czy ja jestemi powiedział, ze mamusia przyjechała. Spakowałem zeszyty i poszedłem dodomu. Mamusia rzeczywiscie była (po dwóch latach w Auschwitz-Birkenau).13 lipca skonczyły sie u nas lekcje. Zaczeły sie wakacje. Jeszcze raz wczwartek 20 lipca zebralismy sie, gdyz mielismy rozdane swiadectwa. Gdy-smy siedzieli w szkole, wszedł pan i zaczał nam mówic, ze niektórzy powakacjach nie beda chodzic do szkoły, wiec niechaj przez wakacje sie do-uczaja. Mówił tez o przerwie nauki podczas wojnyi wielu innych rzeczach. Pózniej nastapiło rozdanie swiadectw. Jai Janusz dostalismy jednakowe stopnie. Stopnie nasze były najlepsze z całejpiatej klasy, dostalismy 6 piatek, tj. bardzo dobrych i 4 czwórki, tj. dobre.Pózniej wszyscy sie rozeszlismy. Przez wakacje pani Okoniowa prowadziłaz nami u siebie w domu szósta klase, a 4 wrzesnia zdawalismy egzamin dogimnazjum (oczywiscie ułatwiony).”

O szkole w Dabrówce Wielkiej — zapisał dr fizyki Jan Sroka, ur. w1931 r. wnuk Ignacego i Franciszki Karolaków; odpisał i opatrzył

objasnieniami w styczniu 2012 r. (syn prof. historii Jana Sroki — powojnie uczył w Liceum im. St. Staszica w Zgierzu)

Prace w czynie społecznym

„Podczas wakacji wyznaczona grupa uczniów pełniła zawsze dyzury w ogródkuszkolnym, pielac grzadki i podlewajac kwiatki. Klasy starsze udzielały siew czynach społecznie uzytecznych, takich jak sadzenie lasu, zbiory ziemnia-ków, truskawek i kukurydzy, oczyszczanie pól RSW z kamieni.”„Jednym z pierwszych wyjazdów i wystepów Zespołu Piesni i Tanca „Jasi Małgosia” był wyjazd do Andrespola. Przed wystepem wszyscy bylismybardzo zestresowani i aby rozładowac napiecie, przeskakiwalismy przezmurek, który był nieopodal miejsca naszego wystepu. Nasz kochany opie-kun, aby nam dodac otuchy, tez chciał przeskoczyc i . . . potknał sie tak nie-fortunnie, ze zgubił »zeby«. Widzac to, w pierwszej chwili oniemielismy zwrazenia, a potem ruszylismy na poszukiwanie zguby. Rozbawiło nas to dołez. Zgube udało sie znalezc, a wystep udał sie znakomicie — zajelismyjedno z czołowych miejsc”.

Ewa Bielicka i Barbara Kuzanska

„Wielkim wydarzeniem dla nas był zagraniczny wyjazd w 1975 r. do Budzi-szyna w byłej NRD. Reprezentowalismy tam naszego sponsora RSW „Srebrna

41

Dabrówka”. Bardzo cieszylismy sie na wyjazd, poniewaz po raz pierwszyprzekraczalismy granice Polski. Wystep przed zagraniczna publicznosciawywołał w nas ogromna treme. Po wejsciu na scene strach nas opuscił.Zostalismy entuzjastycznie przyjeci gromkimi brawami, a wystep został na-grodzony aplauzem na stojaco. Bylismy dumni i szczesliwi z docenienia na-szego wysiłku i umiejetnosci.”

Ewa Bielicka

„23 sierpnia 1974 r. SOSKilkanascie minut przed godzina 15. przyjechali do dyrektora szkoły ob.Naczelnik Gminy, Dyrektor Szkoły Gminnej oraz przedstawiciel KomitetuGminnego PZPR z wiadomoscia, ze przed paru dniami (?) w szkole w Da-brówce była podobno Komisja Sanitarna i ze pod adresem szkoły w Da-brówce sa powazne zastrzezenia sanitarnej natury: smietnik nie zakryty,drzwiczki od niego niedomkniete, rury po remoncie dachu leza na ziemi,beczka od smoły nie zabrana, ustepy nie wybielone itd.Nic nikogo nie obchodzi, ze deszcze stale leja, ze pan Premier wydał zarza-dzenie, ze z tego wzgledu nie wolno ludzi odrywac od zajecw polu (a nasza nowa wozna nalezy do rolników), ze malarze. . . jeszczemaluja szkołe (!) Tego wszystkiego nie bierze sie w ogóle pod uwage!A malarze tego dnia wcale nie przyszli.24 sierpniaWyspianski maluje od rana, Matejko ma przyjsc po obiedzie do pomocy.Istotnie przyszedł. Malowali hol, a — uczen klasy VIII — Luzniakowski Janwybielił ustepy.27 sierpniaZnowu kontrola; ani Matejki, ani Wyspianskiego nie ma — maluja podobnoProboszczewice. Przyjechali Naczelnik Gminy, kolega Karolak z Grotnik ijakis mały, przysadzisty pan. Wygladał jak bogaty kupiec z Bombaju, anajprawdopodobniej był to dyrektor z Sanepidu (nie raczył przedstawic sie).Wydał nowe zalecenia — smietnik obic papa!? — w dwa dni.28 sierpniaMalarze w ogóle nie przyszli.29 sierpniaPonowna kontrola (jednoosobowa) z Sanepidu. Malarze nie pokazali sie. . . ”

Wspomnienia z kroniki szkolnej

„Jedna z ciekawszych (smiesznych) sytuacji miała miejsce na lekcji wycho-wania fizycznego. Jeden z kolegów rzucił pestke w nauczyciela, a co ciekaw-sze, w jego brode. I tak z ta pestka w brodzie chodził cała godzine. Chybanie musze dodawac, jaki ubaw mieli wszyscy uczniowie z nauczyciela.


Inne fajne wydarzenie było juz za czasów, gdy byłam nauczycielka w tejszkole. Uczniowie klasy VII, chcac zrobic miły dowcip nauczycielce (obec-nej pani dyrektor), przestawili jej samochód (malucha) przed szkołe, unie-ruchamiajac silnik i wstawili tabliczke »Na sprzedaz«. Całe to wydarzeniemiało miejsce 1 kwietnia.”

Iwona Debowska

„Było to kilka lat po wojnie. Nauczycielem, który szczególnie dawał siewówczas uczniom we znaki, był pan Fratczak. Przesadnie zwracał uwagena porzadek i czystosc. Uczniowie go nie lubili, bo za niedomyte rece kazałprzepisywac 100 albo 500 razy „Bede przestrzegał zasad czystosci.” Za naj-lepszego nauczyciela uwazam natomiast matematyka - pana Borkowskiego.Był to nasz wychowawca. Jezdził z nami na łyzwach, zabierał na zawodysportowe. Miał podejscie do uczniów. Jednego razu dał nam zadanie: ktonajwolniej dojedzie na rowerzedo mety.”

Jerzy Amsolik

Bibliografia

[1] Dylik J., Rozwój osadnictwa w rejonie łódzkim, 1948[2] Bandurka M., Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa

Łódzkiego w XIX i XX wieku, Warszawa 1974[3] Cisak S., Ludzie i czasy Srodka Polski[4] Kroniki szkolne[5] Wierzbowski M., Dabrówki, „W gminie Zgierz” 1999, nr 9 (22)[6] „Głos Nauczycielski” 1970, nr 37[7] Liczne zdjecia i inne pamiatki[8] Zapiski prywatne Alfreda Kajanka[9] Notatki i informacje dostarczone przez: Zofie Baran, Józefe Kołat, Toma-

sza Kalisiaka, Barbare Kmiec, Anne Kupis, Filomene Karolak, Jana Sroke,Jerzego Amsolika, Józefa Stopczyka, Ewe Bielicka, Barbare Kuzanska iIwone Debowska

[10] Informacje z Muzeum Miasta Zgierza

Spis tresci

Rozdział 1. Rys historyczny Dabrówek . . . . . . . . . . . . . . . 1Rozwój terytorialno-administracyjny Dabrówki . . . . . . . . . . . 1

Rozdział 2. Historia Szkoły Podstawowejw Dabrówce Wielkiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Rozdział 3. Szkoła Podstawowaw Dabrówce Wielkiej dzisiaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Lata 2006-2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Rok szkolny 2011/12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Rozdział 4. Szkoła we wspomnieniach absolwentów . . . . . . . . 37

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Spis rysunków

2.1. Dyrektor szkoły Zygmunt Sandomierski wraz z załozonymchórem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2.2. Helena Okon wraz z uczniami . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.3. Helena i Jan Okoniowie z uczniami ok. 1939 r. . . . . . . . . . 42.4. Dzieci na tle budynku szkoły w latach 1945 – 1946 . . . . . . . 72.5. Budynek szkoły z uczniami ok. 1948 r. i lipiec 1960 r. . . . . . 72.6. Wilhelm i Gabriela Kajankowie z uczniami . . . . . . . . . . . 72.7. Strojenie instrumentów muzycznych . . . . . . . . . . . . . . . 82.8. Zespół piesni i tanca „Jas i Małgosia” . . . . . . . . . . . . . . 92.9. Zespół piesni i tanca „Jas i Małgosia” . . . . . . . . . . . . . . 102.10. Zespół piesni i tanca „Jas i Małgosia” . . . . . . . . . . . . . . 112.11. Obóz harcerski w Skrzynkach w 1966 r. . . . . . . . . . . . . . 132.12. Apel poranny — obóz harcerski w Gostyninie w 1969 r. . . . . 132.13. Mirosław Buczkowski wita harcerzy . . . . . . . . . . . . . . . 132.14. Zlot harcerski w Lucmierzu w 1975 i 1976 r. . . . . . . . . . . 142.15. Hufiec Zgierz — Gmina na obozie w Białym Borze w 1977 r. . 142.16. Zakonczenie roku harcerskiego 1975/76 i wieczór

andrzejkowyw SP w Dabrówce Wielkiej w 1978 r. . . . . . . . . . . . . . . 14

2.17. Obóz Hufca ZHP Zgierz – Gmina w Białym Borze w 1978 r. . . 142.18. Obóz Hufca ZHP Zgierz – Gmina w Lubstowie w 1979 r. . . . . 152.19. Obóz Hufca ZHP Zgierz – Gmina i Łódz Sródmiescie w

Łukecinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152.20. Budynek szkoły podczas remontu w 1996 r. i obecny

wizerunek szkoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.21. „Dabrówka pod Lupa” i „Malinkowa Gazetka” . . . . . . . . . 182.22. Obóz sportowy w Poddebicach w 1988 r. oraz Wojewódzki

Turniej Klasyfikacyjny juniorów i juniorek w tenisie stołowymw 1989 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

3.1. Konkurs fryzjerski i „Mam talent” . . . . . . . . . . . . . . . . 243.2. Konkurs Gumiskoczków i Dzien Kobiet . . . . . . . . . . . . . 243.3. Dzien kapelusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243.4. Wigilie szkolne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253.5. Wigilie srodowiskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253.6. Zabawy ostatkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253.7. Zabawy choinkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

48 Spis rysunków

3.8. Swieta szkoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263.9. Torun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263.10. Mazury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.11. Gołuchów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.12. Władysławowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.13. Warszawa — zwiedzamy budynek telewizji . . . . . . . . . . . 283.14. Góry Stołowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283.15. Rajdy piesze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283.16. Wyjazdy na basen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293.17. Kraków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293.18. Biskupin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293.19. Nasz Rok 2011/2012 i Plastusiowe kino . . . . . . . . . . . . . 333.20. Warsztaty teatralne „Pakamera” . . . . . . . . . . . . . . . . . 333.21. Konkursy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343.22. Warszawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343.23. Awers i rewers sztandaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

historia szkoly podstawowej w dabrowce wielkiej

Documents