historical route through amsterdam

3
A B D C C AB BC CD DE E F EF F G FG Binnenstad van Amsterdam R. Stenvert e.a., Monumenten in Nederland, Noord-Holland (Zwolle, Zeist 2006) bk6030 - Excursie Geschiedenis docent: Reinout Rutte Student: Ruben Smits - 1320106 Route Amsterdam Stedelijke transformatie van Amsterdam

Upload: ruben-smits

Post on 22-Mar-2016

221 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

historical route through amsterdam

TRANSCRIPT

Page 1: historical route through amsterdam

A

B

D

CCC

AB

BC

CD

DE

E

F EF

F

G

FG

Binnenstad van Amsterdam R. Stenvert e.a., Monumenten in Nederland, Noord-Holland (Zwolle, Zeist 2006)

bk6030 - Excursie Geschiedenisdocent: Reinout Rutte

Student: Ruben Smits - 1320106Route Amsterdam

Stedelijke transformatie van Amsterdam

Page 2: historical route through amsterdam

AWaar we onze route gaan starten, ligt het cen-traal station. Dit is een interessant begin van de route, want voor 1889, het bouwjaar van het centraal station, was dit de plek van de uit-monding van de Amstel in het IJ, wat voor de middeleeuwen nog een baai van de Zuiderzee was.

ABWe vervolgen de route over de Damrak, dit is een rechte vaart geweest tussen de Dam en de uitmonding van de Amstel in het IJ. Dit stuk vaart was de haven van Amsterdam voor de kleinere ‘overbreng’ schepen, die de vracht van de grotere schepen die voor anker lagen aan de uitmonding van de Amstel over konden brengen naar de Dam. In de 19e eeuw werd een groot deel van de Damrak gedempt.

BOp de dam aangekomen zien we een groot plein van afmeting, groter dan dat het vroeger was. De Dam is gebouwd door de inwoners van dat gebied tussen 1265 en 1275, het IJ en daarbij de Amstel stonden toen nog in directe verbinding met de Zuiderzee, dat is de reden waarom de Dam gebouwd is. Er zat een sluis in de dam, waarmee schepen geschut konden worden en waarmee ook gespuid kon worden. De Dam werd groot genoeg voor een plein, dat de kern van de stad werd en waaromheen

is heel symmetrisch aan weerszijden van de Amstel uitgebreid, daarom hebben deze tweestraten dan ook ongeveer hetzelfde straatprofielen dezelfde verhouding tot de Dam. De wonin-gen aan de Warmoesstraat en de Nieuwendijk hadden het achterhuis direct aan de Amstel liggen, de Amstel was toen nog veel breder, vandaar ook de naam “huizen aan ’t water”. In de 16e eeuw waren dit de twee straten waar de rijkste burgers van Amsterdam woonden.

CAan het Oudekerksplein achter de War-moesstraat bevindt zich de Oude kerk, het oudste stenen gebouw wat er nog staat in Amsterdam, gebouwd in 1306. De locatie van de kerk past in het tijdsbeeld, want het ligt verticaal gezien precies in het centrum van de bedrijvigheid van de stad in die tijd, maar ligt horizontaal gezien iets achter de bebouwing die er toen stond. Logisch, want er was veel ruimte nodig voor het bouwen van zo’n grote kerk. Begin 15e eeuw werd de nieuwe kerk aan de Dam gebouwd, misschien nog wel een centralere en zeker belangrijkere locatie voor de stad.

CDWe steken de Oudezijds Voorburgwal over en de Oudezijds Achterburgwal over. Hier gaan we weer een tijdlijn over. Dit waren de houten verdedigingswallen. De Oudezijds Achterburg-

de stad zich verder ontwikkelde. De Dam alsplein kreeg een marktwerking door zijn per-fecte ligging aan de haven van Amsterdam.Handelslieden van over de hele wereld kwa-men in deze tijd hier handel drijven met de Waag als middelpunt, want hier kon hun waar gewogen worden. Ook het stadhuis kwam aan de Dam te liggen, dat later afbrandde en het nieuwe ontwerp van het stadhuis op de Dam (wat nu het paleis op de Dam is) van Jacob van Campen het Damplein een nieuwe uitstraling gaf.

BCWe lopen over de Warmoesstraat verder. De eerste dorpslieden woonden in de twee straten parallel aan de Amstel, de War-moesstraat en de Nieuwendijk. Amsterdam

wal kwam in 1385, achter deze wal komen we bij de stadsuitbreiding van 1450 uit, die bin-nen de cirkel loopt van de Singel, kloveniers-burgwal en Geldersekade. Deze genoemde wallen vormden de nieuwe verdedigingsgrens van Amsterdam.

DWe zijn aangekomen bij de Nieuwmarkt, deze ligt tussen de Kloveniersburgwal en de Geldersekade, de ‘nieuwe’ verdedigingsgrens van kopje CD, maar door latere stadsuitbrei-ding heeft het zijn verdedigingsfunctie ver-loren. Het plein de nieuwmarkt is ontstaan in 1614. De Sint Anthoniespoort als stadspoort heeft zijn functie dan ook verloren. Dit ge-bouw is later de Waag geworden en heeft

De route door de stad Amsterdam en door haar ontwikkelingen in de tijd begint bij de letter A en eindigt bij de letter F op bovenstaand plaatje.

Het oudste pandje op de Dam nog in oude staat In de Oude Kerk van Amsterdam om de kaart

Page 3: historical route through amsterdam

De grachtengordel werd geboren rond 1625 met van binnen naar buiten gezien de Heren-gracht als chicste straat, de Keizersgracht en de Prinsengracht. De rijke handelslieden gin-gen in deze grachtengordel wonen, want zij wilden graag weg uit het stinkende centrum van Amsterdam.

FWe zijn aanbeland tussen de grachtengordel en de wijk de Jordaan die in 1625 ook is aange-bouwd aan de stad richting het westen. De Jordaan was in tegenstelling tot de grachten-gordel verkaveld in de richting van de oude poldersloten, daardoor staan de straten in de Jordaan vaak scheef en schuin op de over-ige straten en grachten, zo ook de grachten-pandjes op de grens met een scheef dak, maar een rechte gevel, zie plaatje.

FGAangekomen bij de historie van de Raadhu-isstraat. Oorspronkelijk waren er drie straten loodrecht op de eerste termijn grachtengordel als connectie tussen de Jordaan en het stads-centrum. Deze drie straten bleken al heel gauw veel te weinig te zijn, want bewoners van de Jordaan konden niet gemakkelijk in het stad-scentrum komen en al zeker niet bij de Dam. Later hebben ze twee straatjes erbij gelegd plus de Raadhuisstraat. De Raadhuisstraat is de belangrijkste connectie tussen de Jordaan

de functie van de Waag op de Dam overg-enomen. De nieuwmarkt heeft zijn naam danook gekregen door de functie van dit plein, de marktfunctie.

DEWe gaan weer terug in de tijd, want we pas-seren de zeedijk, deze start bij de Waag en eindigt bij de eerder behandelde War-moesstraat. De zeedijk beschermde Am-sterdam tegen het water van het IJ, die tot 1872 nog in open verbinding stond met de Zuiderzee, dus de Zeedijk heeft een hele tijd de stad moeten beschermen. Vandaag de dag is de buurt van de Zeedijk het hartje van Chi-natown.

EWe zijn de vroegere uitmonding van de Amstel overgestoken en gaan een kijkje nemen bij de westelijke stadsuitbreidingen. De nieuwezijds voorburgwal en de nieuwezijds achterburg-wal stammen uit dezelfde tijd (iets later) als de oudezijds voorburgwal en oudezijds ach-terburgwal (hun oostelijke tweelingbroer), en waren in straatprofiel ook zeer vergelijkbaar en werden op dezelfde manier gebruikt, namelijk als verdedigingswallen. Nu merken we echter wel verschil in beeld en gebruik van deze wal-len. Dit komt omdat de nieuwezijds wallen ge-dempt zijn in 1884 en de oudezijds wallen niet. De nieuwezijds voorburgwal heeft daarbij ook

en het centrum, namelijk die met de Dam, maar ontstond pas veel later, in 1895.

GDe Leidsegracht waar we nu staan is de grenstussen de eerste en de tweede fase van de aanleg van de grachtengordel. In 1658 werd de tweede fase van de grachtengordel doorgetrokken naar de Amstel en vervolgens verder naar het oosten. In het verlengde van de hoofdgrachten kwamen de nieuwe heren-gracht, nieuwe keizersgracht en nieuwe prin-sengracht. Zo kreeg de stad de typerende halvemaansvorm. maar tijdens de aanleg van deze tweede fase kwam Amsterdam in een diepe crisis terecht, dat is de reden waarom het oostelijke deel van de grachtengordel vri-jwel helemaal onbewoond bleef.

nieuwe functie gekregen, er is namelijk eentramlijn aangelegd. De achterzijds voorburg-wal is dan wel gedempt maar heeft geen nieuwe functie gekregen, deze straat heet tegenwoordig de spuistraat.

EFWe komen aan bij de Singel, deze tijdlijn heb-ben we al eerder besproken bij CD, maar zijn we nu in plaats van bij de Kloveniersburgwal en de Geldersekade aan de oostkant, bij de Singel (wat toentertijd ook functioneerde als verdedigingswal) aan de westzijde van Am-sterdam. Maar als we de Singel oversteken passeren we wel een nieuwe tijdsgrens, dat is namelijk van toen de stad zo hard ge-groeid was, omdat Amsterdam de grootste handelsstad werd van de zeventiende eeuw.

Sint Anthoniespoort of Waag op de Nieuwmarkt Pandje op de grens van Jordaan-Grachtengordel