H I S T O R Y C Z N E B I T W Y

ANTONI W O L N Y

OK1NAWA 1945

Wydawnic two Ministerstwa Obrony Narodowej W a r s z a w a 1983

Opracowanie graficzne serii: Jerzy Kępfciewicz Ilustrację na obwolucie projektował: Sławomir Gałqzka Zdjęcia ze zbiorów autora Opracowanie szkiców i schematów: Antoni Wolny Redaktor: Barbara Warycha Redaktor szkiców: Maria Glinka Redaktor techniczny: Danuta Wdowczyk Korektor: Beata Kondej

© Copyright by Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1983

ISBN M-11-MM4-X

WSTĘP

Tematem tej publikacji jest największa w latach drugiej wojny światowej amerykańska operacja zaczepna na Pacyfi-ku. Jej celem było zdobycie Okinawy — głównej wyspy w archipelagu Riukiu, położonej na południowy zachód od głównych Wysp Japońskich. Ze względu na swe centralne usytuowanie wobec Wysp Japońskich, Chin, Filipin i Wiet-namu Okinawa ma ważne znaczenie strategiczne.

Archipelag Riukiu rozpościera się ogromnym 1463-kilo-metrowym łukiem między wyspami Kiusiu i Tajwanem, two-rząc granicę między Morzem Wschodniochińskim i Oceanem Spokojnym. Obejmuje on pięć grup wysp': Amami, Okinawa, Osumi, Sakishima i Toyara, składających się łącznie ze 140 wysp, z których tylko 30 ma korzystne warunki do za-mieszkania. Największe wyspy to Amami, Osumi i Okinawa.

Powierzchnia Okinawy wynosi 1295 km8. Wyspa ta ma 110 km długości, jej szerokość w północnej części wraz z pół-wyspem Motobu wynosi 30 km, w najwęższym zaś miejscu (przesmyk Ishikawa) — 3 km. Gęsto zaludnioną południową część wyspy na początku drugiej wojny światowej zamiesz-kiwało 300 tys. ludzi, pochodzenia chińskiego, z ogólnej licz-by 500 tys. mieszkańców tej wyspy.

Klimat Okinawy dzięki ciepłemu prądowi morskiemu Kuro Sziwo charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami. Minimalna temperatura wynosi 5°C, a średnia maksymalna 32°C. Pora deszczowa trwa od maja do listopada. Wysoka wil-gotność powietrza czyni letnie upały niezwykle uciążliwymi. Ciepły prąd morski sprzyja rozwojowi koralowców i dlatego

wszystkie wyspy tego archipelagu są otoczone rafami, utrud-niającymi żeglugę.

Okinawa leży w środku archipelagu Riukiu, na skrzyżo-waniu szlaków morskich prowadzących ze Stanów Zjednoczo-nych Ameryki Północnej do Chin i z Japonii do Indochin. W wyniku takiego położenia Okinawa była zawsze uzależ-niona politycznie i ekonomicznie od swych wielkich sąsia-dów — początkowo od Chin, później od Japonii.

Dzieje Okinawy sięgają VII wieku, kiedy to Chińczycy podbili państwo Riukiu, które jednak zachowało autonomię. Dopiero w 1368 r. król Okinawy na żądanie cesarza Chin, uznał się jego poddanym.

Związki Riukiu z Japonią również datują się od najdaw-niejszych czasów. W 1165 r. brat władcy Japonii, Yoritomo, ożenił się z księżniczką okinawską, lecz częściową władzę nad Riukiu Japończycy uzyskali dopiero w połowie XV wie-ku. W 1609 r. król Okinawy. odmówił rządowi japońskiemu dostarczenia żołnierzy i żywności na wojnę w Korei, ponie-waż Koreańczyków wspierały sojusznicze oddziały chińskie. W odwet japoński książę Sachufna najechał na wyspy Riukiu, spustoszył je, od wziętego do niewoli króla wyegzekwował wysoką kontrybucję. Od tego czasu królestwo Riukiu, będąc wasalem Japonii i Chin, płaciło daninę obu tym państwom. W sto lat później władcy Riukiu podporządkowali sobie chiń-ską wyspę Tajwan (36 tys. km2).

W XIX wieku żeglarze brytyjscy, francuscy i amerykańscy próbowali drogą intryg, szantażu itp. uzyskać od władz archi-pelagu koncesje handlowe, gospodarcze i militarne. W 1844 r. do portu Naha na Okinawie przybył uzbrojony okręt fran-cuski. Jego kapitan powiadomił władze wyspy, jakoby Anglia — poirytowana odmową Japonii nawiązania stosun-ków handlowych — planowała okupację archipelagu Riukiu, i zaofiarował swą pomoc w odparciu agresji brytyjskiej. Nie otrzymawszy odpowiedzi okręt francuski odpłynął, ale dwa lata później przybył następny. Lokalne władze powiadomiły jednak kapitana, że są poddanymi Chin i że nie mają żadnych towarów do wymiany.

Administracja Okinawy, przestraszona tak możliwością na-jazdu brytyjskiego, jak i propozycją pomocy ze strony Fran-cji, czym prędzej wzmacniała garnizon wyspy. Z kolei rząd japoński, obawiając się, że izolacja królestwa Riukiu może doprowadzić do interwencji zbrojnej, w maju 1846 r. zezwo-lił tym wyspom handlować z Francją.

Do uzyskania podobnych koncesji zmierzał także rząd Stanów Zjednoczonych AP, który w 1853 r. wysłał do Japonii pod dowództwem kmdr. Mathew Calbright Perry'ego eskadrę okrętów wojennych w składzie trzech krążowników: „Missi-sipi", „Plymouth" i „Saratoga", oraz statku zaopatrzeniowego. 6 kwietnia eskadra przybyła do Hongkongu, a 23 maja we-szła do portu Naha na Okinawie. Perry nie przyjął poselstwa władz miejskich, przybyłego z podarunkami w postaci kwia-tów i zwierząt. Powiadomił natomiast burmistrza, że przed-stawiciele Stanów Zjednoczonych nie mają zwyczaju przyj-mowania podarunków, pragną tylko nawiązania kontaktu z najwyższym urzędnikiem na wyspach Riukiu. Przebiegły Perry rozesłał grupy marynarzy w celu rozpoznania wyspy, zakupienia zaopatrzenia oraz zorientowania się, gdzie można zamieszkać. Ludność Okinawy nie przeszkadzała Ameryka-nom w niczym.

Następnego dnia przybył regent, aby złożyć dowódcy eskadry swe uszanowanie. Po powitaniu salutem z sześciu dział kmdr Perry przyjął go w swej kajucie. Regent zapro-sił Perry'ego do pałacu królewskiego w Shuri, mimo choroby królowej wdowy, spowodowanej szokiem przeżytym podczas wspomnianej wizyty brytyjskiego okrętu wojennego. Jednak-że w tym czasie doszło do starcia zbrojnego marynarzy z si-łami Okinawy i przyjęcie odłożono, ale wkrótce regent, prag-nąc wyjaśnić sytuację, czy Amerykanie zamierzają pozostać na Okinawie, przyjął oficjalnie kmdr. Perry'ego w pałacu królewskim. 24 lipca 1853 r., po 41-dniowym pobycie w por-cie Naha i dokładnym rozpoznaniu wysp Riukiu pod wzglę-dem możliwości ekonomicznych i handlowych, okręty ame-rykańskie odpłynęły do Japonii.

Czternaście lat później władzę w Japonii objął cesarz Mutsuhito, który rozpoczął modernizację kraju na wzór europejski. W 1871 r. królowi wysp Riukiu i Tajwanu przy-znano tytuł markiza Japonii, wyznaczono rezydencję w Tokio oraz zezwolono dożywotnio zachować godność królewską. Rodzina króla otrzymała tytuły hrabiów i baronów oraz stanowiska w administracji japońskiej. W 1875 r. władca Riukiu przerwał wypłatę daniny rządowi chińskiemu. Cztery lata potem dziadek obecnego cesarza Hirohito skierował na wyspy wojska japońskie, dokonując aneks ji archipelagu Riukiu i podporządkowując go administracji japońskiej; cała władza przeszła w ręce gubernatora japońskiego.

Wydarzeń tych nie zaakceptowały Chiny, które zdecydo-

wanie wysuwały swe roszczenia wobec tych wysp. Także ludność miejscowa protestowała przeciwko japonizacji języ-ka, życia społecznego i kulturalnego, skarżąc się w petycjach do rządu chińskiego, „że stał się nieczuły na prośby ludu Riukiu i nie uznaje go za swych współplemieńców".

W 1894 r. rozpoczęła się wojna japońsko-chińska, zakończo-na traktatem pokojowym zawartym 17 kwietnia 1895 r. w Simonoseki, na podstawie którego wielowiekowy związek wysp Riukiu z Chinami został zerwany. Chiny zgodziły się też na oddanie Japonii wyspy Tajwan.

Powyższe sukcesy dyplomatyczne i militarne dały początek japońskiemu imperium kolonialnemu.

Poziom życia ludności Okinawy pod panowaniem Japonii był bardzo niski. Większość ludności wiejskiej posiadała drobne gospodarstwa rolne, których wielkość nie przekra-czała 0,5 ha. Uprawiano w nich trzcinę cukrową, słodkie ziemniaki — pataty, stanowiące najważniejsze pożywienie ludzi i zwierząt, oraz ryż i soję. Zbiory ryżu nie zaspokajały potrzeb ludności wiejskiej.

W 1920 r. Okinawa stała się jedną z 47 prefektur (woje-wództw) japońskich, stanowiąc integralną część cesarstwa. Jednakże w ciągu 50 lat panowania japońskiego, od roku 1895 do 1945, nie udało się zlikwidować odrębności narodo-wej miejscowej ludności. Mieszkańcy Okinawy byli zawsze lojalni wobec cesarza i gubernatora japońskiego, lecz pamię-tali o swym chińskim pochodzeniu. Ludność zachowała od-mienną religię i kult przodków, czciła lwy i smoki przed-stawiane w fantastycznych formach, które były bardziej chińskie niż japońskie. Tylko na Okinawie wytwarzano ko-lorową porcelanę z rysunkami lwów. Namacalnym dowodem odrębnych zwyczajów są wspaniałe kamienne grobowce, bu-dowane na stokach wzgórz w kształcie kaplic dla uczczenia zmarłych przodków.

Po dawnej stolicy wysp Riukiu — mieście Shuri, do dzi-siejszego dnia na wysokim wzgórzu nad miastem wznosi się stara twierdza królewska. Centrum administracyjne archipe-lagu stanowi miasto Naha, które w 1945 r. liczyło 65 tys. mieszkańców, będące również ważnym portem handlowym. Znajduje się tam rezydencja gubernatora i siedziba prefek-tury.

Przed wybuchem drugiej wojny światowej Okinawa stano-wiła japońską bazę lotniczo-morską, z której na przełomie lat 1941 i 1942 transportowano wojska i zaopatrzenie do podbo-

ju Filipin i Indii Holenderskich (dziś Indonezji). Wiosną 1945 r. na Okinawie utworzono ostatni bastion obrony Ja-ponii.

Niniejsza publikacja zawiera omówienie przygotowań do-wództwa amerykańskiego do wysadzenia desantu morskiego na Okinawie, a także praktyczne zabezpieczenie lądowania czterech dywizji szturmowych przez artylerię okrętową, czoł-gi pływające i lotnictwo. Operacja zaczepna 10 armii Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia Okinawy, która' trwała 82 dni, od 1 kwietnia do 22 czerwca 1945 r., jest uważana za największą pod względem zaangażowania sił i środków oraz zaliczana do najzacieklejszych bitew stoczonych na Pacyfiku w latach drugiej wojny światowej.

Obrona żołnierzy 32 armii japońskiej była wprost fana-tyczna. Prowadzono ją na zawczasu przygotowanych pozy-cjach, opartych na wzgórzach i miejscowościach, dysponują-cych podziemnymi pomieszczeniami i tunelami, wykorzysty-wanymi przez obrońców do wypoczynku oraz w charakterze dróg manewru na odcinki zagrożone przełamaniem. W wal-kach tych Japończycy masowo używali lotnictwa; pilotowa-ne przez samobójców samoloty atakowały amerykańskie okręty wojenne. Straty zadane przez kamikaze okrętom 3 i 5 Floty Stanów Zjednoczonych w czasie walk na Okinawie okazały się wyższe od poniesionych przez Flotę Pacyfiku w grudniu 1941 r. w czasie nalotu japońskiego na bazę morską w Pearl Harbor na Hawajach.

Publikacja ta przedstawia wiele nieznanych lub mało zna-nych epizodów z walk, a przede wszystkim odtwarza w chro-nologicznym porządku przebieg operacji, uwzględniając naj-nowsze badania historyczne, jak również literaturę polską i obcą.

SYTUACJA STRATEGICZNA NA ZACHODNICH OBSZARACH

OCEANU SPOKOJNEGO NA POCZĄTKU 1945 R.

Militarystyczny system władzy w Japonii stanowił swo-istą dyktaturę wojskową. Organizacje demokratyczne w okresie międzywojennym zostały zlikwidowane. Koła rzą-dzące zapewniały naród o niezwyciężonej sile Japonii. W tych warunkach niemożliwe były jakiekolwiek otwar-te wystąpienia mas pracujących, jednakże Komunistyczna Partia Japonii, licząca około 1000 członków, organizowała grupy antywojenne w fabrykach, wojskach lądowych i marynarce wojennej.

W 1931 r. Japonia, dążąc do zdobycia hegemonii w Azji, zajęła Mandżurię, w 1937 r. rozpoczęła wojnę z Chinami. W lipcu 1941 r. wojska japońskie dokonały okupacji po-łudniowej części Indochin Francuskich, a 7 grudnia tego roku atakiem na bazę amerykańską w Pearl Harbor Ja-ponia rozpoczęła wojnę ze Stanami Zjednoczonymi. Do połowy następnego roku zagarnęła większość wysp na Pacyfiku i znaczne obszary w Azji Południowo-Wschod-niej. Od 1943 r. jej siły zbrojne zaczęły ponosić klęski, zwłaszcza w bitwach morskich. Amerykanie stopniowo wypierali je ze zdobytych terytoriów. Jednocześnie w okupowanych krajach Azji Południowo-Wschodniej nasi-lił się antyjapoński ruch narodowowyzwoleńczy. W na-stępnym roku siły sprzymierzonych zyskały już przewagę

nad Japończykami i prowadziły zmasowane operacje na najważniejszych kierunkach strategicznych, podczas gdy wojska japońskie rozdrabniały swe siły, broniąc każdej okupowanej wyspy.

W styczniu 1945 r. Japonia była jednak w dalszym ciągu groźnym przeciwnikiem sił amerykańsko-brytyjs-kich na Pacyfiku. Położenie strategiczne Japonii, w po-równaniu z jej głównym sojusznikiem w Europie: Niem-cami hitlerowskimi, Walczącymi na dwa fronty na bez-pośrednich przedpolach swego kraju, okazało się w tym okresie o wiele lepsze, wojska amerykańskie bowiem znajdowały się dopiero na Marianach i Filipinach, odda-lonych 2100 do 2400 km od macierzystych Wysp Japońs-kich. Do tego czasu wojska sprzymierzonych ustanowiły kontrolę nad ważniejszymi wyspami środkowej i połud-niówo-zachodniej części Pacyfiku oraz nad północną Bir-mą 1. Działania wojenne zostały przeniesione na Morze Południowochińskie. Inicjatywa strategiczna na Pacyfiku znalazła się całkowicie w rękach sojuszników. Na fron-cie birmańskim wojska amerykańsko-angielsko-chińskie, z którymi współdziałały oddziały partyzanckie, udarem-niły natarcie rozpoczęte przez Japończyków. Zaistniały pomyślne warunki do opanowania całego kraju i wkro-czenia wojsk alianckich do Syjamu i Indochin.

Inaczej rozwijały się wydarzenia w Chinach, gdzie ja-pońscy okupanci zdołali w tym czasie uzyskać poważne sukcesy terytorialne. Wkroczyli do południowo-zachodnich rejonów tego kraju i połączyli się ze swymi wojskami działającymi w Indochinach. Utworzona została ciągła linia frontu od Pekinu do Singapuru. Sukces ten Japoń-czycy osiągnęli dzięki posiadaniu w Chinach znacznej licz-by wojsk lądowych, a także polityce rządu nacjonalistów chińskich, polegającej na biernym prowadzeniu wojny. W Chinach zdecydowany opór okupantom japońskim sta-

1 Japonia utraciła w Birmie ważne źródła surowców strategicz-nych, szczególnie zagłębie ropy naftowej i plantacje kauczuku.

wiała tylko Armia Ludowa, licząca 910 tys. żołnierzy, kie-rowana przez partię komunistyczną. Wyzwolone przez nią na początku 1945 r. tereny zamieszkiwało 95 mln ludzi.

Wojska japońskie, wychowane w duchu fanatyzmu i dobrze wyszkolone bojowo, były wciąż poważnym prze-ciwnikiem. Dowództwo japońskie zamierzało prowadzić długotrwałą wojnę. Według „Programu nadzwyczajnych środków niezbędnych do odniesienia zwycięstwa" opraco-wano plan działań wojennych na 1945 r. Przewidywano: utrzymanie w stałej gotowości bojowej japońskiej Armii Kwantuńskiej rozlokowanej w Mandżurii, rozgromienie ludowej armii Chin i wojsk Kuomintangu oraz zmuszenie nacjonalistycznego rządu marsz. Czang Kai-szeka do za-warcia kompromisowego pokoju, obronę w Birmie i nie-dopuszczenie wojsk amerykańsko-angielskich do Malajów i Indonezji. Odnośnie do Pacyfiku, japoński plan przewi-dywał powstrzymanie aliantów na podejściach do metro-polii i przygotowanie się do decydującej bitwy na jej te-rytorium.

Do realizacji tych przedsięwzięć dowództwo japońskie rozporządzało znacznymi jeszcze siłami zbrojnymi, liczą-cymi 6565 tys. żołnierzy, w tym 5365 tys. w wojskach lądowych i lotnictwie, oraz 9400 samolotów. Przeszło 2/3 tego lotnictwa stanowiły samoloty przestarzałych typów, przystosowane do jednorazowych akcji dla pilotów-samo-bójców oraz jako samoloty szkolne, nowoczesnych samo-lotów bojowych było 3000. Marynarka cesarska posiadała jeszcze 500 okrętów, w tym 83 bojowe (6 okrętów linio-wych, 4 lotniskowce, 7 krążowników, 22 niszczyciele, 44 okręty podwodne), oraz 1200 tys. marynarzy. Rząd ja-poński uważał, że siły te w pełni wystarczą do konty-nuowania wojny.

Trudna była natomiast sytuacja wewnętrzna Japonii, gdyż gospodarka dotkliwie odczuwała brak surowców, takich jak; ropa naftowa, boksyty, ruda żelaza i koks.

Produkcję przemysłową w znacznym stopniu dezorgani-zowały nasilające się bombardowania lotnicze, które nisz-czyły także miasta japońskie. W ich rezultacie 9 mln ludzi znalazło się bez dachu nad głową.

W marcu 1945 r. japońska produkcja przemysłowa uzyskała poziom poniżej minimum niezbędnego do utrzy-mania gospodarki narodowej i sił zbrojnych. Na przykład w porównaniu z 1944 r. wytop stali z 7,8 mln ton spadł do 1 mln ton, produkcja samolotów obniżyła się o 33%, a silników lotniczych o 66%. Oznaczało to zmniejszenie liczby nowych samolotów z 28 tys. w 1944 r. do 11 tys. w ciągu pierwszych siedmiu miesięcy 1945 r. •

Wyczerpywały się też zapasy paliwa. Import ropy zo-stał przerwany w końcu 1944 r. W marcu 1945 r. w ja-pońskich magazynach znajdowały się jeszcze 4 mln bary-łek paliwa, czyli 572 480 tys. litrów. Świadczyło to, że pojazdom mechanicznym wystarczy benzyny do czerwca, a samolotom do września tego roku. W tej sytuacji flota morska nie mogła już wykonywać długotrwałych opera-cji, jedynie grupy liczące nie więcej niż dziesięć okrętów mogły operować na odległość nie przekraczającą 2500 mil morskich, płynąc z ekonomiczną prędkością 18 węzłów. W toku decydujących walk przewidywano dla nich szyb-kość 20 węzłów, a w pościgu — 24 węzłów, w czasie nie dłuższym niż 12 godzin.

Z powodu niewielkiej ilości benzyny lotniczej ograni-czono próbną eksploatację silników samolotowych dc dwóch godzin (z siedmiu—dziewięciu godzin przed woj-ną), i to poddając próbom tylko jeden silnik na dziesięć wyprodukowanych. Także oblatywanie nowych samolotów skrócono do dwóch—trzech godzin oraz ograniczono czas szkolenia pilotów, redukując liczbę praktycznych godzin lotu ze 100 do 40. Wprowadzenie w 1945 r. alkoholu jako paliwa lotniczego przyczyniło się do przyśpieszonego zu-życia silników samolotowych średnio po trzech tygod-niach intensywnych lotów.

Systematycznie obniżała się produkcja węgla: 57 min ton w 1940 r . 49 mln ton w 1944 r., 33 min ton w 1945 r. Spowodowane to było głównie zmobilizowaniem dużej liczby górników do wojska (zastąpiono ich robotnikami przymusowymi przywiezionymi z Chin i Korei oraz jeń-cnml wojennymi). Produkcja pojazdów mechanicznych

spadła do 18% stanu wytwarzania w 1940 r. W Japońskim rolnictwie wystąpił brak rąk do pracy

i siły pociągowej. Do wojska zabrano kilka milionów mężczyzn z tego działu gospodarki, ponadto w pierwszych miesiącach 1945 r. do formowanych dywizji zarekwiro-wano 12 tys. pojazdów mechanicznych, 470 tys. koni i 70 tys. wozów. Musiano zmniejszyć o 8,5% powierzchnię Siemi uprawnej.

Na początku 1945 r. amerykańsko-brytyjskie siły zbroj-ne walczące z Japończykami na Oceanie Spokojnym i w krajach Azji Południowo-Wschodniej liczyły 2 mln żoł-nierzy, w tym 1,4 mln Amerykanów. Wojska te korzy-stały ze wsparcia 6000 samolotów bojowych. Flota ame-rykańska działająca na Pacyfiku posiadała: 23 okręty liniowe, 94 lotniskowce — w tym 18 ciężkich, 3 lekkie i 73 eskortowe, 57 krążowników, 350 niszczycieli i 217 okrętów podwodnych, a flota brytyjska składała się z: 2 okrętów liniowych, 4 lotniskowców, 5 krążowników i 10 niszczycieli. Obie floty dysponowały także kilkoma tysią-cami okrętów i barek desantowych oraz jednostek po-mocniczych.

Z przytoczonych liczb wynika, że przewagę w wojskach lądowych miała Japonia (2,3 : 1), natomiast w lotnictwie i w okrętach wojennych Amerykanie i Brytyjczycy. Od-powiednio w okrętach liniowych 1 :4,1, lotniskowcach 1 : 24,5, w krążownikach 1 : 8,8, niszczycielach 1 : 16,3, okrętach podwodnych 1 : 5.

Powyższe dane ukazują jednak tylko przybliżony sto-sunek sił, ponieważ nie uwzględniają faktu, źe najsilniej-sze japońskie zgrupowania wojsk lądowych, znajdujące

się w Chinach, Korei, Birmie i Wietnamie, były związane walką przez oddziały ludowowyzwoleńcze i partyzanckie.

Chociaż inicjatywa strategiczna na Pacyfiku należała do wojsk alianckich, naczelne dowództwo sojusznicze uważało w dalszym ciągu, że siły zbrojne Stanów Zjedno-czonych i Wielkiej Brytanii nie Wystarczą do odniesienia szybkiego zwycięstwa nad agresorami japońskimi. Ame-rykańscy planiści wojskowi przewidywali, że Japonię bę-dzie można pokonać dopiero w 1946 r. Nieprzypadkowo więc szefowie rządów obu tych państw już w Teheranie i Jałcie zabiegali o przystąpienie Związku Radzieckiego do wojny przeciwko Japonii. Po wyrażeniu zgody przez Stalina 11 lutego 1945 r., przywódcy ZSRR, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii podpisali układ, w myśl którego Związek Radziecki zobowiązywał się rozpo-cząć wojnę przeciwko Japonii w dwa—trzy miesiące po rozgromieniu Niemiec.

Sytuacja polityczna i militarna Japonii pogarszała się z każdym dniem. Zawiodły całkowicie rachuby polityków japońskich na zwycięstwo Rzeszy niemieckiej — głów-nego sojusznika Japonii. Jednakże wbrew wszelkiej lo-gice rząd i dowództwo japońskie kontynuowały wojnę.

JAPOŃSKIE PRZYGOTOWANIA DO OBRONY

ZAMIAR DZIAŁAŃ OBRONNYCH

Na obronę wysp Riukiu dowództwo japońskie zdecydo-wało się latem 1944 r., po utraceniu Archipelagu Ma-

riańskiego. Poprzednia „teoria niepokonalnej obrony", za-kładająca zatrzymanie i rozbicie amerykańskich wojsk desantowych na plażach wysp Gilberta, Marshalla i na Marianach, nie zdała egzaminu. Dowództwo wojsk japońs-kich opracowało wtedy nowy wariant strategicznej obro-ny, obliczony na przewlekłe walki i wykrwawienie prze-ciwnika. Pierwszy w nowym ujęciu zarys planu obrony wysp Riukiu przesłano 32 armii japońskiej 19 lipca 1944 r. do dalszego rozpracowania i wcielenia w życie.

Zmiany wprowadzone na początku 1945 r. do planu obrony Okinawy polegały na tym, że desantujące wojska amerykańskie postanowiono zniszczyć nie na wybrzeżu, lecz w południowej części tej wyspy, wykorzystując ufor-tyfikowaną obronę. Na decyzję tę wpłynęło zarówno roz-sądne przewidywanie, że oddziały japońskie nie będą w stanie zapobiec desantowi dokonanemu w czasie bombar-dowania plaż i ostrzału ich przez artylerię okrętową, jak i przekonanie, że łatwiej jest niszczyć siły lądowe prze-

ciwnika z dala od brzegu. Z marynarką i lotnictwem w dziele rozgromienia floty inwazyjnej mieli współdzia-łać kamikaze 1 i marynarze-samobójcy2.

Dowództwo 32 armii japońskiej zdecydowało więc poz-wolić przeciwnikowi wylądować na Okinawie. Także ar-tyleria polowa nie miała prowadzić ognia do okrętów wroga i lądujących wojsk, aby uniknąć wykrycia swych stanowisk i zniszczenia ich przez artylerię okrętową. Do-wództwo japońskie na podstawie analizy terenu było przekonane, że wojska Stanów Zjednoczonych wylądują na plażach Hagushi, na zachodnim wybrzeżu Okinawy, w celu opanowania pobliskich lotnisk Kadena i Yontan. Ponieważ niewielkimi wydzielonymi siłami piechoty ja-pońskiej nie zdołano by utrzymać tych lotnisk, zamie-rzano użyć dział kal. 150 mm do ostrzeliwania pasów startowych, aby uniemożliwić wykorzystanie ich przez samoloty amerykańskie.

Przewidywano, że amerykańskie siły desantowo-morskie uchwycą najpierw przyczółki, których będą bronić do czasu zgromadzenia zaopatrzenia umożliwiającego rozwi-nięcie dalszego natarcia, wspartego dużą liczbą czołgów

1 Kamikaze w jęz. japońskim oznacza „boski wiatr", który w 1281 r. uchronił Japonię przed inwazją Mongołów, którzy w ogromnej sile wyruszyli na podbój Japonii, słabo przygotowanej do obrony. Jak głosi legenda, bogowie zesłali wówczas tajfun — niebiański wiatr, który rozproszył flotę mongolską. Wiele okrę-tów zatonęło, a ocalałe zostały odrzucone ku wybrzeżom Chin. W latach 1944t—1945 ów „boski wiatr" miały stanowić samoloty kierowane przez pilotów-samobójców, werbowanych ochotniczo, gotowych ponieść śmierć w obronie Japonii. Maszyny te zawierały w swej obudowie około tony materiału wybuchowego. Zadanie pi-lota polegało na niszczeniu największych okrętów amerykańskich, poprzez taranowanie ich z lotu nurkowego.

2 Marynarze-samobójcy dysponowali szybkimi i dobrze uzbro-jonymi łodziami, wyposażonymi w dwa silniki samochodowe, za-pewniające prędkość 25—30 węzłów. Lodzie te, o wyporności 1,5—2 ton miały w części dziobowej dwie bomby głębinowe, zawierające przeszło 200 kg materiału wybuchowego, a po bokach rufy po jednej wyrzutni rakiet kal. 127 mm. Marynarz-samobójca miał pociskami rakietowymi wywołać pożary na wybranym przez siebie okręcie wojennym, a następnie staranować, by w wyniku eksplozji materiału wybuchowego poważnie go uszkodzić.

i zmasowanym ogniem artylerii. Dowództwo japońskie oceniało, że wojska przeciwnika dopiero w dziesiątym dniu po wylądowaniu zbliżą się i zaatakują główny pas obrony japońskiej, rozbudowany w okolicy miast Naha, Shuri i Yonabaru.

Zamierzano pozwolić wojskom inwazyjnym podejść do ufortyfikowanej obrony japońskiej, gdzie główne siły 32

armii miały wciągnąć je do walki — w niekorzystnych dla nich warunkach terenowych, w skomplikowanym la-biryncie pozycji opartych na wzgórzach, wzajemnie wspierających się ogniem, posiadających wiele natural-nych jaskiń, przystosowanych jako bunkry, połączonych ze sobą podziemnymi tunelami. Uporczywą obroną pla-nowano wykrwawić wojska 10 armii amerykańskiej, za-łamać ich natarcie, po czym przejść do przeciwuderzenia i wyrzucić z Okinawy.

Na wypadek lądowania wojsk Stanów Zjednoczonych w południowo-zachodniej części Okinawy, na wybrzeżu Minatoga, gdzie teren był dogodny do obrony, dowództwo 32 armii rozmieściło część swych odwodów operacyjnych. Uważano jednak, że opanowanie przyczółka w tym re-jonie kosztowałoby Amerykanów wyjątkowo drogo.

Powyższy zamiar działań obronnych na Okinawie wy-nikał z możliwości 32 armii japońskiej, która nie dyspo-nowała wystarczającymi siłami do obrony całej wyspy, w związku z czym postanowiono uporczywie bronić tylko południowej jej części, mającej większe znaczenie gospo-darcze i militarne. Władze tokijskie zażądały od ludności wyspy i walczących tam wojsk zachowania jedności na-rodowej i użycia wszystkich posiadanych sił i środków do zdecydowanej walki z najeźdźcą. W odpowiedzi żoł-nierze 32 armii zobowiązywali się, że każdy samolot pilo-towany przez kamikaze i każda samobójcza łódź moto-rowa zniszczą po jednym okręcie alianckim, a każdy żoł-nierz piechoty zabije przed swą śmiercią dziesięciu Ame-rykanów lub unieszkodliwi jeden czołg.

Przedsięwzięcia obronne dowództwa 32 armii i deter-minacja żołnierzy japońskich świadczyły, że Okinawa bę-dzie broniona niezwykle zaciekle.

STAN ORGANIZACYJNY I LICZEBNY WOJSK JAPOŃSKICH NA OKINAWIE

W ciągu pierwszych trzech lat wojny na Pacyfiku, aż do 1 kwietnia 1944 r., na archipelagu Riukiu stacjono-wały niewielkie siły japońskie, liczące nieco ponad 1500 żołnierzy, ponieważ wyspy te znajdowały się na głębokim zapleczu linii frontu. Na Okinawie był wówczas rozmiesz-czony dywizjon artylerii, dysponujący 600 ludźmi, 18 działami 75 mm i 6 haubicami 120 mm, oraz kilka kom-panii wartowniczych, skadrowane pododdziały obsługi bazy morskiej i nieduża liczba personelu naziemnego lot-nisk. Siły te stanowiły garnizon Okinawy.

W kwietniu 1944 r. przystąpiono na Okinawie do for-mowania 32 armii. Je j organizatorem był gen. lt. Masao Watanabe. W sierpniu nowym dowódcą armii został gen. lt. Mitsuru Ushijima — doświadczony oficer, cieszący się zaufaniem wojska. W 1942 r. dowodził on dywizją pie-choty w kampanii birmańskiej, następnie był pomocni-kiem szefa sztabu Armii Południowej, a od 1943 r. do chwili objęcia stanowiska dowódcy 32 armii komendan-tem japońskiej Akademii Wojskowej.

Szefem sztabu armii został gen. mjr Tsamu Cho. ener-giczny oficer, który kilka lat pracował w sztabach wojsk japońskich w Chinach, na Malajach i w Birmie. Na Oki-nawę przybył on ze stanowiska naczelnika departamentu Ministerstwa Wojny. Gen. Cho zajął się sprawą rozbu-dowy obrony, angażując do prac fortyfikacyjnych całą ludność Okinawy, w tym również kobiety.

Nowi generałowie zreorganizowali sztab armii, wpro-wadzając doń młodych i zdolnych oficerów. Na poprzed-aitti stanowisku pozostawiono jedynie szefa oddziału ope-

racyjnego armii płk. Hirbmichi Yaharę, który cieszył się opinią błyskotliwego taktyka, umiejętnie kalkulującego swe decyzje. Wszyscy trzej oficerowie uzupełniali się ce-chami charakteru i umiejętnościami wojskowymi.

Latem 1944 r. na Okinawę przybyły cztery japońskie związki taktyczne piechoty. Jako pierwsza wylądowała część 44 mieszanej brygady piechoty, dowodzonej przez gen. mjr. Shigero Suzuki. Brygadę tę sformowano na po-czątku wojny w mieście Kuamoto, na wyspie Kiusiu Składała się ona wówczas z 1 i 2 pułku piechoty i liczyła 6000 żołnierzy. W czerwcu 1944 r. skierowano ją na Oki-nawę, ale 23 czerwca amerykański okręt podwodny stor-pedował transportowiec „Toyama Maru", wiozący 5400 żołnierzy brygady — wszyscy utonęli. Ocalało tylko 600 ludzi płynących innym statkiem, który dotarł bezpiecznie do miejsca przeznaczenia. W miesiąc później 44 brygadę uzupełniono 15 mieszanym pułkiem piechoty, dostarczo-nym z Tokio drogą lotniczą, oraz odbudowano 2 pułk pie-choty.

W sierpniu 1944 r. 44 mieszana brygada piechoty skła-dała się z 2 i 15 pułku piechoty, dywizjonu artylerii, batalionu łączności i kompanii saperów — łącznie 5680 żołnierzy, i dysponowała 50 działami i moździerzami.

W lipcu 1944 r. na Okinawę przybyła 24 dywizja pie-choty, sformowana w 1939 r. w mieście Taonań w Man-dżurii, gdzie wchodziła w skład Armii Kwantuńskiej. Ta dobrze wyszkolona dywizja, dowodzona przez gen. lt. Tat-sumi Amamiya, nie brała jeszcze udziału w walce, z wy-jątkiem artylerii. W składzie dywizji znajdowały się puł-ki: 22, 32 i 89 piechoty, 42 artylerii, 24 saperów, 24 rozpoznawczy i 24 transportowy; bataliony medyczny i łączności, kompania obrony przeciwchemicznej i pluton weterynaryjny — łącznie 14 332 żołnierzy; 108 dział i moździerzy oraz około 250 samochodów i ciągników.

W następnym miesiącu na Okinawę przybyła 62 dy-wizja piechoty dowodzona przez gen. lt. Takeo Fujioka.

Utworzono ją w czerwcu 1943 r. w chińskiej prowincji Szansi, gdzie walczyła do lipca 1944 r. Organizacja jej była typowa dla japońskich dywizji okupacyjnych w Chi-nach 3. Dywizja ta liczyła 12 606 żołnierzy, wspartych przez 40 dział artyleryjskich, nie miała natomiast włas-nej artylerii dywizyjnej ani innych jednostek wsparcia.

W lipcu 1944 r. z Mandżurii przywieziono na Okinawę 9 dywizję piechoty, mającą duże doświadczenie bojowe, nabyte w walkach na froncie chińskim. Był to najlepszy związek taktyczny 32 armii, ale na szczęście dla Amery-kanów nie wziął udziału w walkach, gdyż w grudniu odpłynął na Tajwan, skąd zamierzano go przerzucić na Filipiny. Jednakże, wobec lądowania wojsk amerykańs-kich pod dowództwem gen. Mac Arthura na filipińskiej wyspie Luzon w styczniu 1945 r., 9 dywizja pozostała na Tajwanie, gdzie doczekała końca wojny.

28 dywizja piechoty z 32 armii organizowała obronę na wyspach Sakishima, położonych w południowej części archipelagu Riukiu.

W składzie 32 armii znajdował się także 27 pułk czoł-gów 4, dowodzony przez płk. Hitoshi Kanayamę. Pułk ten, sformowany z części sił 2 dywizji pancernej w kwietniu 1944 r. w Mandżurii, na Okinawę przybył w lipcu tego roku. Liczył 750 żołnierzy i 27 czołgów, 6 dział i 10 cekaemów.

> 62 DP składała się z dwóch brygad — każda po cztery ba-taliony piechoty: w 63 BP — 11, 12, 13 i 14 bataliony, w 64 BP — 15, 21, 22 i 23 bataliony. Batalion liczył 1200 żołnierzy i składał się z pięciu kompanii piechoty, kompanii ckm, baterii artylerii (2 armaty 75 mm i 2 haubice 10 mm). W styczniu 1945 r. 62 DP uzupełniono dodatkowymi dwoma batalionami piechoty, które liczyły po 700 żołnierzy oraz posiadały po trzy kompanie piechoty, po kompanii ckm i baterii artylerii (2 armaty 75 mm i 2 haubice 70 mm).

4 W pułku tym znajdowały się dwie kompanie pancerne. W jed-nej z nich było 13 czołgów lekkich, a w drugiej — 14 czołgów średnich, wyposażonych w armaty 57 mm. W pułku były także: bateria artylerii o ciągu mechanicznym (4 działa 75 mm, 2 armaty 47 mm i 10 ckm), kompania fizylierów, kompania remontowa i pluton saperów.

Artyleria polowa 32 armii, z wyjątkiem 42 pułku arty-lerii z 24 dywizji piechoty, była podporządkowana 5 ar-mijnej grupie artylerii, dowodzonej przez gen. mjr . Ko-suke Wada. Grupa ta dysponowała 250 działami i moź-dzierzami 5. Ponadto w pododdziałach piechoty 32 armii znajdowało się 1100 granatników 50 mm. Artyleria ja-pońska rozlokowana na Okinawie, po raz pierwszy w dru-giej wojnie światowej, miała własne jednolite dowództwo. Większość żołnierzy tego zgrupowania artyleryjskiego dysponowała kilkuletnim doświadczeniem bojowym zdo-bytym na froncie chińskim. Byli to najlepiej wyszkoleni artylerzyści w japońskich siłach zbrojnych.

W styczniu 1945 r. wojska 24 i 62 dywizji piechoty oraz 44 mieszanej brygady piechoty zostały wzmocnione 126 armatami artylerii przeciwlotniczej6 i 58 działami przeciwpancernymi 7, a także 96 ciężkimi karabinami ma-szynowymi 8.

Na szczeblu armii utworzono artyleryjski odwód prze-ciwpancerny, w którym znajdowały się 52 armaty 47 mm, przeznaczone do zwalczania czołgów na kierunku głów-nego uderzenia wojsk amerykańskich. W charakterze środków przeciwpancernych użyto także 27 czołgów.

6 W skład grupy wchodziły: 7 pac (16 armatohaubic 155 mm), 100 dywizjon artylerii ciężkiej (8 armatohaubic 155 mm), 1 i 23 pah, każdy po dwa dywizjony po 18 dział 155 mm, 1 pułk moź-dzierzy ciężkich — trzy baterie po 8 moździerzy 320 mm, 2 moź-dzierze 90 mm i 2 ckm. Łącznie w tym pułku było 600 ludzi, 24 moździerze 320 mm strzelające nadkalibrowymi pociskami o wa-dze 296 kg, które Amerykanie nazywali „latającymi kuferkami", 6 moździerzy 90 mm i 6 ckm. W armijnej grupie były także dwa dywizjony moździerzy lekkich (1200 ludzi i 96 moździerzy 81 mm), dywizjon artylerii rakietowej (8 wyrzutni 228 mm) oraz 50 dział i moździerzy z 44 mieszanej BP i 6 dział z 27 pcz.

6 Ze składu 27, 79, 80 i 81 dywizjonów artylerii plot (2000 żoł-nierzy i 72 armaty 75 mm) oraz 103, 104 i 105 dywizjonów auto-matycznych armat plot (1000 żołnierzy i 54 armaty 20 mm). Działa te były przeznaczone do zwalczania celów powietrznych i naziemnych.

7 Z 3, 7 i 22 dywizjonów oraz 18, 22, 23 i 37 baterii artylerii ppanc, posiadających łącznie 1600 żołnierzy i 58 szybkostrzelnych

8 Z 3, 4, 14 i 23 batalionów ckm. dział 47 mm.

Znajdująca się na Okinawie japońska baza morska li-czyła 3500 marynarzy i 7000 pracowników cywilnych. Dowódcą bazy był kontradm. Minoru Ota. Główne siły podległego mu zgrupowania stacjonowały na półwyspie Oroku. Personel bazy morskiej obsługiwał port wojenny w Naha i lotnisko marynarki. Znaczną liczbę marynarzy włączono do czterech grup artylerii przeciwlotniczej, roz-winiętych w okolicy portów Naha, Oroku i Tomigusuku, gdzie znajdowało się 20 dział przeciwlotniczych 120 mm, 77 dział 25 mm i 60 wielkokalibrowych karabinów ma-szynowych 13 mm. Piętnaście baterii artylerii nadbrzeż-nej od 120 do 160 mm obsługiwanych przez marynarzy było rozmieszczonych w najważniejszych punktach wy-brzeża Okinawy. Baza obejmowała także siedem mors-kich batalionów marynarzy-samobójców, które miały po 100 łodzi motorowych i 100 kandydatów na samobójców (w większości byli to młodzi ludzie ze średnim wykształ-ceniem). Każdy z tych batalionów dysponował odrębnym batalionem obsługi, liczącym 900 żołnierzy, którego obo-wiązkiem było utrzymanie łodzi motorowych w stałej go-towości bojowej i ochrona rejonu bazowania.

Gdy dowódca 32 armii zorientował się, że 9 dywizja piechoty zostanie przesunięta na Tajwan, zredukował owe siedem batalionów morskich do czterech kompanii marynarzy-samobójców i 400 łodzi motorowych, które bazowały wówczas w porcie Unten na półwyspie Motobu. Rozwiązano też bataliony obsługi i z ich żołnierzy utwo-rzono 2 brygadę piechoty w sile 4500 żołnierzy i trzy samodzielne bataliony piechoty po 600 żołnierzy. Nato-miast z jednostek lotniczych i kwatermistrzowskich sfor-mowano 1 brygadę piechoty liczącą 6000 ludzi i samo-dzielny 1 pułk piechoty — 3000 ludzi, który podporząd-kowano 62 dywizji piechoty.

W styczniu 1945 r. z 750 uczniów szkół średnich z miast Naha i Shuri utworzono grupy dywersyjne, nazwane „krew i miecz w służbie cesarza", które przeszkolono do

działań partyzanckich na tyłach wojsk amerykańskich. Następnych 600 uczniów tych szkół skierowano do szta-bów w charakterze kurierów, ordynansów i łącznościow-ców. Dalszych 20 tys. poborowych z Okinawy, w wieku od 17 do 45 lat, zmobilizowano do oddziałów obrony te-ry torialnej.

Do wsparcia obrony wojsk japońskich na Okinawie pla-nowano użyć 4515 samolotów bojowych, w tej liczbie 1175 samolotów lotnictwa operacyjnego9, a także 3090 samolotów lotnictwa morskiego10 oraz 250 samolotów stacjonujących na trzech lotniskach okinawskich: Ie, Ka-dena i Yontan. Obsługę tych trzech lotnisk, łącznie z dzia-łalnością remontową, odbudową pasów startowych i spra-wami zaopatrzenia lotniczego, zapewniał 19 rejon ma-teriałowo-technicznego zabezpieczenia lotnictwa, liczący 7000 żołnierzy. Z części tej formacji lotniczej utworzono l pułk piechoty.

Ponadto japońska marynarka wojenna miała wesprzeć wojska 32 armii ogniem artylerii okrętu liniowego, krą-żownika i ośmiu niszczycieli.

W sumie, w skład wojsk 32 armii na Okinawie wcho-dziły: 24 i 62 dywizja piechoty oraz 44 mieszana brygada piechoty, wsparte przez 5 armijną grupę artylerii, 27 pułk czołgów i znaczne siły powietrzne. Regularne wojska japońskie stacjonujące na tej wyspie liczyły 80 tys. żoł-nierzy, dysponujących 27 czołgami, 250 samolotami, 400 łodziami motorowymi kierowanymi przez marynarzy-sa-mobójców, 287 działami polowymi, 126 moździerzami, 110 działami przeciwpancernymi, 223 armatami przeciwlotni-czymi i 1541 karabinami maszynowymi. Działania obron-ne 32 armii na Okinawie miało także wesprzeć 4265 samolotów lotnictwa operacyjnego i morskiego, bazują-cych w Japonii, Chinach i na Tajwanie, oraz artyleria

9 W tym 735 samolotów z 6 ALot, rozlokowanej na Wyspach Japońskich, i 440 samolotów z 8 DLot, bazującej na Tajwanie.

10 W tym 570 maszyn z 3, 520 z 5 1 2000 z 10 Floty Powietrznej.

okrętu liniowego, krążownika i ośmiu niszczycieli. Należy przypuszczać, że liczba tych wojsk, ich wyposażenie i wyszkolenie, były wystarczające do zorganizowania długotrwałej obrony na Okinawie i związania znacznych sił amerykańskich.

UGRUPOWANIE OBRONNO-ZACZEPNE 32 ARMII JAPOŃSKIEJ

Okinawa miała być broniona do ostatniego żołnierza, gdyż był to najbliższy japoński bastion obronny na po-łudniowych podejściach do metropolii. Ponadto na wyspie lądowały samoloty lecące z Japonii w kierunku Tajwanu lub na Filipiny, w celu zatankowania paliwa bądź doko-nania drobnych remontów.

Działania zaczepne wojsk amerykańskich na Oceanie Spokojnym w latach 1943—1944 potwierdziły tezę, że Japończycy byli wysokiej klasy specjalistami w zakresie przygotowania obrony i umiejętności wykorzystania tere-nu do rozmieszczenia w nim środków ogniowych, zapór minowych, maskowania urządzeń obronnych oraz orga-nizowania współdziałania różnego rodzaju wojsk.

Obrona japońska na Okinawie miała charakter pozy-cyjny i była urzutowana w głąb wyspy. W lutym 1945 r. skompletowane wojska 32 armii rozwinięto w przygoto-wanych urządzeniach obronnych. Dowództwo armii kie-rowało się zasadą nierozpraszania głównej masy wojsk i dlatego zdecydowaną ich większość skoncentrowało w południowej części Okinawy, gdzie były idealne warunki do obrony w pofałdowanym, skalistym terenie.

Na pozostałych obszarach wyspy rozmieszczono nie-wielką liczbę żołnierzy, przykładowo w północnej części, szczególnie na półwyspie Motobu i wyspie Ie z doskona-łym lotniskiem — dwa wzmocnione bataliony z 2 pułku piechoty, dowodzonego przez płk. Takehiko Udo z 44 mie-

szanej brygady piechoty. Dowódca tego pułku rozmieścił swą artylerię tak, aby mogła ona wspierać walkę zarówno na półwyspie Motobu, jak i na wyspie Ie. 1 pułk piechoty (z 62 DP), wzmocniony dywizjonem haubic 155 mm, został rozwinięty na wzgórzach w okolicy lotnisk Kadena i Yon-tan, w celu opóźnienia natarcia wojsk amerykańskich z plaż Hagushi i uniemożliwienia wykorzystania tych lot-nisk przez samoloty przeciwnika. Do obrony wysp Kerama dowództwo japońskie użyło tylko trzech kompanii mary-narzy, ze składu załóg łodzi kierowanych przez samobój-ców.

W południowej części Okinawy, gdzie były rozlokowane główne siły 32 armii, pas przesłaniania obrony japońskiej został rozbudowany w terenie obfitującym w kręte, ur-wiste wąwozy o stromych ścianach, które ułatwiały or-ganizację obrony, a także w oparciu o miejscowości: Machinato, Kakazu, Nishibaru, Ishin i Ouki. Rubież tę nazywano także „linią Machinato". Broniła się tuta j 63 brygada piechoty, mająca pięć batalionów piechoty: czte-ry w pierwszym rzucie, jeden w odwodzie. Wojska te wchodziły w skład 62 dywizji piechoty gen. Fujioka, rozmieszczonej w pierwszym rzucie operacyjnym 32 ar-mii.

Główny pas obrony został oparty na wzgórzach i miejs-cowościach: Kuwan, Nakoma, Maeda, Kochi, Kibara i Ga-ja, położonych 3 km na północ od miast Naha, Shuri i Yonabaru. Rubież tę nazywano „linią Shuri". Broniły się tu zasadnicze siły 62 dywizji piechoty — tzn. 64 i 1 brygada. Większość artylerii armii zgrupowano do obrony miast Naha i Shuri. Rubież ta składała się ze wzajemnie osłaniających się punktów oporu, przystosowanych do obrony okrężnej. Każdy batalion piechoty bronił jednego wzgórza; wszystkie jego środki ogniowe rozmieszczono w grotach skalnych lub w żelbetowych schronach bo-jowych, połączonych tunelami, którymi mogły być prze-

suwane do strzelania w różnych kierunkach. Wewnątrz wzgórz zbudowano pomieszczenia dla żołnierzy, niezbęd-ne w okresie ostrzału artyleryjskiego lub bombardowania lotniczego. System ognia broni maszynowej był wielo-poziomowy. Rowy łącznikowe, rozgałęzione w różnych kierunkach, umożliwiały piechocie szybkie obsadzenie zagrożonych odcinków obrony. Podejścia do punktów opo-ru były osłonięte zaporami drutowymi, polami minowymi i rowami przeciwczołgowymi oraz pozostawały pod ostrza-łem ognia moździerzy i dział przeciwpancernych.

Drugi pas obrony Japończycy przygotowali w rejonie miejscowości: Itoman, Yuza, Tomuri i Nakaza (2 km na południowy zachód od portu Minatoga). Znajdujące się tu: 24 dywizja piechoty, 44 mieszana brygada piechoty i baza morska Okinawa stanowiły 65% sił 32 armii. Był to drugi rzut operacyjny tej armii, przeznaczony do akty-wizacji jej obrony zwrotami zaczepnymi, w postaci kontr-ataków i przeciwuderzeń na amerykańskie związki tak-tyczne nacierające powoli w tym trudnym terenie.

Dowództwo japońskie, przewidując możliwość wysadze-nia na plażach Minatoga pomocniczego amerykańskiego desantu morskiego, planowało zaangażować do jego odpar-cia wojska 24 dywizji piechoty i 44 brygady piechoty, wsparte częścią 5 armijnej grupy artylerii. 44 mieszana brygada piechoty gen. Suzuki była rozlokowana na po-łudniowo-wschodnim skraju Okinawy, na półwyspie Chi-nen, w obszarze między portami Yonabaru i Minatoga.

24 dywizja piechoty gen. Amamiya rozwinęła się na wzniesieniach półwyspu Kiyoma, w południowej części Okinawy, na południe od miasta Shuri, oraz między por-tami Itoman i Minatoga, umacniając pozycje obronne, których rozbudowę rozpoczęła 9 dywizja piechoty. Przy-dzielona 24 dywizji 2 specjalna brygada piechoty, skła-dająca się z trzech pułków piechoty, została rozlokowana w drugim rzucie dywizji, na południowym krańcu wyspy

Oddziały bazy morskiej pod dowództwem kontradm.

Minoru Ota zajęły obronę w południowo-zachodniej części Okinawy, na półwyspie Oroku, w obszarze między por-tami Naha i Itoman.

W celu usprawnienia dowodzenia wojskami sztab 32 armii został podzielony na dwie grupy: operacyjną i kwa-termistrzowską. Grupa operacyjna pozostała na stanowis-ku dowodzenia w mieście Shuri, kwatermistrzowska zaś rozwinęła się na zapasowym stanowisku w pobliżu osady Tsukasan, 4 km na południe od Shuri. Rozdzielenie funkcji sztabu pozwoliło grupie operacyjnej skupić całą uwagę na dowodzeniu wojskami, zapewnieniu im sku-tecznego wsparcia ogniowego oraz podtrzymania współ-działania. Sztab armii zorganizował także ewakuację lud-ności cywilnej z rejonu przewidywanych walk do pół-nocnej części wyspy.

Na dziesięć dni przed inwazją wojsk Stanów Zjedno-czonych na Okinawę, 21 marca 1945 r., dowódca 32 armii japońskiej wydał rozkaz bojowy do swych wojsk, naka-zujący im osiągnięcie pełnej gotowości bojowej. Jedno-cześnie saperom polecono zburzyć pasy startowe na lot-niskach Kadena, Naha i Yontan. Do tego czasu większość z 250 samolotów japońskich stacjonujących na Okinawie Amerykanie zestrzelili w walkach powietrznych lub znisz-czyli na lotniskach.

W sumie obrona japońska na Okinawie była doskonale zorganizowana, gdyż dowództwo 32 armii uwzględniając konkretną sytuację przyszłego pola bitwy, jak również możliwości obronne własnych wojsk, właściwie rozmieści-ło swe siły. Żołnierze japońscy byli zdecydowani bronić tej wyspy do ostatniej kropli krwi. W związku z rozwi-nięciem w południowej części wyspy większości wojsk regularnych garnizonu Okinawy uzyskano stosunkowo wysokie nasycenie w siłach i środkach. Dla przykładu, na 12-kilometrowym odcinku pasa przesłaniania broniło się pięć batalionów piechoty i 30% całości artylerii. Da-wało to nasycenie: 1 batalion na 2,4 km oraz 10 dział

i moździerzy, 4 armaty przeciwpancerne i 3 działa prze-ciwlotnicze na 1 km frontu. Natomiast na 15-kilometro-wym odcinku głównego pasa obrony znajdowało się 19 batalionów piechoty oraz 2/3 artylerii armii, czyli na 1 km frontu zgromadzono 1,3 batalionu piechoty, 20 dział i moździerzy, 2 czołgi, 8 armat przeciwpancernych i 9 przeciwlotniczych. Były to siły dwukrotnie większe, niż przewidywały normy ustalone w ówczesnych regulami-nach polowych. Uwzględniając jeszcze doskonałe wyko-rzystanie warunków terenowych do rozbudowy pozycji i pasów obronnych należy przyznać, że japońskie przed-sięwzięcia obronne uczyniły południową część Okinawy niezwykle trudną do zdobycia.

PLANOWANIE I PRZYGOTOWANIE ALIANCKIEJ OPERACJI ZACZEPNEJ

W CELU-ZDOBYCIA OKINAWY

WYBÓR KIERUNKU GŁÓWNEGO UDERZENIA

W 1944 r. amerykańskie siły zbrojne kontynuowały na-tarcie na Oceanie Spokojnym, uzyskując poważne suk-cesy. Wojska gen. Douglasa Mac Arthura, dowódcy na obszarze południowo-zachodniego Pacyfiku, skutecznie nacierały wzdłuż północnego wybrzeża Nowej Gwinei, a następnie dokonały desantu morskiego na wyspie Ley-te, w środkowej części Filipin. Z kolei siły lądowo-mors-kie adm. Chestera Nimitza, dowódcy Floty Pacyfiku, ata-kowały garnizony japońskie na wyspach centralnej części Oceanu Spokojnego i stopniowo przesuwały się w kie-runku Wysp Japońskich. Na początku 1945 r. piechota morska adm. Nimitza miała dokonać desantów na wyspie Tajwan i w zatoce Hangchow, na wybrzeżu centralnych Chin, na południe od Szanghaju. Nieco wcześniej siły lądowo-morskie gen. Mac Arthura powinny wylądować i zdobyć największą filipińską wyspę Luzon.

Wkrótce okazało się, że nie wszyscy dowódcy amery-kańscy zgadzali się z potrzebą opanowania Tajwanu. Wy-wołało to szereg kontrowersyjnych dyskusji, m.in. do-wódca 10 armii Stanów Zjednoczonych gen. lt Simon

Buckner zakomunikował na odprawie w sztabie adm. Nimitza, że nie dysponuje dostateczną liczbą dywizji, a szczególnie środków wsparcia, do zdobycia tak dużej wyspy. Ponieważ deficyt w wojskach lądowych mógł być uzupełniony dopiero po zakończeniu wojny w Europie, gen. Buckner zaproponował odłożenie operacji tajwańs-kiej i w zamian za nią wykonanie desantu na Okinawie, do opanowania której miał wystarczające siły. Sugestie Bucknera poparł gen. lt Miliard Harmon, dowódca sił powietrznych na Pacyfiku, który postulował wysadzenie desantów morskich na wyspach Bonin i Riukiu, w celu uzyskania dodatkowych lotnisk w pobliżu Japonii.

W związku z powyższym 28 września i 1 października 1944 r. w San Francisco odbyła się narada adm. Nimitza z adm. Ernestem Kingiem, szefem sztabu generalnego sił morskich Stanów Zjednoczonych, w sprawie zmiany obiektów dwóch operacji zaczepnych na Pacyfiku, które zamierzano rozpocząć na przełomie 1944 i 1945 r. Cho-dziło o to, aby zamiast na Tajwanie i wybrzeżu Chin lądować na wyspach Iwo Jimie i Okinawie. 2 paździer-nika adm. King przedłożył te postulaty Połączonemu Ko-mitetowi Szefów Sztabów. Następnego dnia komitet ten polecił gen. Mac Arthurowi przystąpić w dniu 20 grudnia 1944 r. do operacji desantowej na Luzonie, a adm. Ni-mitzowi wysadzić 20 stycznia 1945 r. piechotę morską na Iwo Jimie. W ślad za tymi operacjami siły morskie Ni-mitza miały 1 marca rozpocząć kolejny desant w celu zdobycia Okinawy.

Konkretną datę rozpoczęcia operacji na Okinawie uza-leżniono od szybkości działania i sprawnego opanowania wysp Luzon i Iwo Jima, gdzie były zaangażowane ame-rykańskie okręty artyleryjskiego wsparcia i lotniskowce, a także większość okrętów desantowych, które należało potem pośpiesznie skierować w rejon wysp Riukiu do zabezpieczenia przygotowywanego tam desantu mors-kiego.

Jak z powyższego wynika, zdobycie Okinawy zajmo-wało w planach dowództwa amerykańskiego szczególne miejsce, położenie geograficzne tej wyspy zapewniało bowiem wojskom lądowym i marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych utworzenie wielkiej bazy wojskowej, sta-nowiącej dogodną podstawę wyjściową do bezpośredniego zaatakowania Japonii.

SKŁAD SIŁ AMERYKAŃSKICH WYDZIELONYCH DO OPANOWANIA OKINAWY

Do morskiej operacji desantowej na Okinawie Połączo-ny Komitet Szefów Sztabów wydzielił największe siły w porównaniu do tego typu operacji w latach drugiej wojny światowej. W bezpośrednim szturmie Okinawy wzięło udział 183 821 żołnierzy amerykańskich (o przeszło 75 tys. więcej, niż lądowało 6 czerwca 1944 r. w Norman-dii, w celu otwarcia drugiego frontu w Europie Zachod-niej).

Łączne siły amerykańskie zaangażowane w operacji okinawskiej1 wynosiły 548 tys. żołnierzy wojsk lądowych, wspartych przez 18 okrętów liniowych, 40 lotniskowców w tym 11 ciężkich, 6 lekkich i 23 eskortowe, 32 krążow-niki, 200 niszczycieli, 1982 samoloty bojowe, 702 działa artylerii dywizyjnej i korpuśnej, 27 moździerzy chemicz-nych, 722 czołgi, w tym 179 pływających, 520 armat przeciwlotniczych oraz 969 transporterów i ciągników pływających.

1 Stosowanie terminu „operacja okinawska" uzasadnione jest celem operacji oraz wielkością sił zaangażowanych zarówno do obrony tej wyspy, jak i do jej zdobycia. Na Okinawie broniła się bowiem armia, stanowiąca związek operacyjny, wsparta kil-koma tysiącami samolotów. Nacierające wojska amerykańskie tworzyły również armię, na korzyść której działała większość sił morskich Stanów Zjednoczonych i dwie armie lotnicze. Tak więc Okinawa stanowiła obiekt o znaczeniu co najmniej operacyjnym, także siły *aangażowans do obrony i zdobycia tej wyspy miały znacienis operacyjna,

Amerykańskie siły i środki użyte w najważniejszych operacjach desantowo-morskich na Pacyfiku w latach 1943—1945 przedstawia tabela 1.

Tabela 1

Operacja i data jej rozpoczęcia

Liczba żołnierzy

wojsk lądowych

Okręty liniowe

Lotni-skowce

Krążo-wniki

Nisz-czyciele

Samo-loty

Łączny to-naż ładun-ków prze-wiezionych

drogą mors-ką

Wyspy Gilberta 20 XI1943 32 214 13 19 27 100 900 148 782

Wyspy •Marshalla I I I 1944 85 201 12 23 18 114 1259 293 792

Wyspy Mariańskie 15 VI 1944 141 519 14 26 23 174 1900 437 753

Wyspa Leyte na Filipinach 20 X 1944 190 000 12 34 20 93 1580 214 552

Wyspa Iwo Jijna 19 H 1945 86 516 15 29 23 92 1500 180 447

Okinawa 1IV 1945 548 000 18 40 32 200 1982 824 567

Pod względem liczby zaangażowanych wojsk lądowych i okrętów wojennych operacja okinawska stanowiła naj-większe amerykańskie przedsięwzięcie desantowo-morskie na Pacyfiku. Była to jednocześnie demonstracja potęgi morskiej i powietrznej Stanów Zjednoczonych, gdyż — jak się uważa — siły marynarki wojennej wydzielone do zdobycia Okinawy, będącej wyspą średniej wielkości,

znacznie mniejszą od tych, które w 1944 r. opanowano na Marianach i Filipinach, były kilkakrotnie za duże.

10 armia Stanów Zjednoczonych, której powierzono za-danie zdobycia Okinawy, została utworzona w czerwcu 1944 r. Je j stanowisko dowodzenia znajdowało się w Shef-field Barracks na wyspie Oahu, na Hawajach. We wrześ-niu 1944 r. dowództwo armii objął gen. lt Simon Buckner, który w ciągu poprzednich czterech lat organizował obro-nę Alaski. Operacja okinawska miała stanowić chrzest bojowy tej armii.

Chociaż dowództwo 10 armii nie kierowało jeszcze żadną operacją wojenną, to jednak jej wojska oraz do-wódcy korpusów i dywizji mieli poważne doświadczenia bojowe, wyniesione z poprzednich walk na Pacyfiku. Przykładowo dowódca 24 korpusu armijnego gen. mjr John Hodge odnosił zwycięstwa nad Japończykami na wyspach Guadalcanal, Nowej Georgii, Bougainville w Ar-chipelagu Salomona, a także na wyspie Leyte na Filipi-nach. Również dowódca 3 korpusu piechoty morskiej gen. mjr Roy Geiger brał udział w walkach na wyspach Bou-gainville i Guam.

Z dywizji piechoty wchodzących w skład 10 armii — 7 uczestniczyła w walkach na wyspie Attu na Aleutach, na Kwajalein w archipelagu Marshalla i na Leyte; 77 na wyspach Guam i Leyte; 27 walczyła na wyspach Gilberta, Marshalla i na wyspie Sajpan na Marianach. Z kolei 1 dy-wizja piechoty morskiej była jedną z pierwszych dywizji amerykańskich zaangażowanych w wojnie na Pacyfiku i desantowała na wyspach Guadalcanal, Nowa Brytania i Peleliu; 2 brała udział w bojach na wyspach Guadalcanal, Tarawa, Sajpan i Tinian; 6 zaś — zorganizowana w koń-cu 1944 r., miała dopiero na Okinawie stoczyć pierwszą swą walkę, ale jej pułki uczestniczyły w bojach na wys-pach Guam, Marshalla i Sajpan.

W skład 10 armii wchodziły: 7, 27, 77 i 96 dywizje piechoty oraz 1, 2 i 6 dywizje piechoty morskiej; two-

rzyły one dwa korpusy: 3 — piechoty morskiej i 24 — armijny. Wojska te wraz ze środkami wzmocnienia liczy-ły 183 821 żołnierzy.

Na okres operacji okinawskiej dowódcy 10 armii pod-porządkowano bezpośrednio:

— 163 eskadrę samolotów łącznikowych {12 samolo-tów),

— 304 kompanię samochodową, — pluton prowadzenia wojny psychologicznej, — 143 i 152 plutony interpretacji zdjęć lotniczych, — oddział cenzury, — zespół historyczny — badający doświadczenia wo-

jenne, — zespół cywilnych korespondentów wojennych, — grupę pancerną w składzie trzech batalionów czoł-

gów (165 pojazdów), — jednostki artylerii przeciwlotniczej: 43, 44, 97, 136,

137 baterie (40 armat), 96, 98, 369, 503, 505, 779, 834, 870 i 948 dywizjony (216 dział), 294, 295 i 325 dywizjony reflektorów przeciwlotniczych,

— 144 grupę artylerii polowej: 28, 38 i 179 dywizjony artylerii armat (54 działa 155 mm),

— jednostki łączności: 3, 82, 85 i 318 bataliony, 529 i 3373 kompanie, 8, 108, 110, 111, 274 plutony radiolo-kacyjne i 279 pluton łączności za pomocą gołębi,

— 366 zespół ortopedyczny, 341, 342, 343, 376, 377 zes-poły chirurgiczne, 390 zespół neurologiczny oraz 96 i 153 bataliony medyczne,

— 713 batalion miotaczy ognia, — sekcja transportu powietrznego. Dowódcy 3 korpusu piechoty morskiej gen. Geigerowi

poza jednostkami taktycznymi przydzielono następujące oddziały korpuśne: po jednym batalionie — obsługi, łącz-ności i medyczny, 2 i 3 szpitale chirurgiczne; 11 batalion transportowy i 456 kompania samochodów pływających (17 pojazdów); 1 batalion i kompania policji wojskowej;

siódme polowe składy zaopatrzenia; 1 grupa artylerii prze-ciwlotniczej — 2, 5, 8, 16 dywizjony (96 dział); 2 grupa artylerii polowej — 1, 3 i 6 dywizjony artylerii haubic (54 działa) oraz 7, 8 i 9 dywizjony artylerii armat (54 działa); 802 inżynieryjny batalion lotniczy; 1 batalion saperów, 71 i 130 bataliony budowy konstrukcji morskich.

1 dywizja piechoty morskiej, którą dowodził gen. mjr Pedro del Valle, miała następujące jednostki organiczne: po jednym batalionie — dowodzenia, czołgów (54 pojaz-dy), saperów, obsługi, medyczny i transportowy; 11 pułk artylerii (54 działa), 1, 5 i 7 pułki piechoty morskiej. Na okres walki dywizję wzmocniono: 4 kompanią łączności, kompanią policji, 3 i 454 kompanią transporterów pływa-jących (34 pojazdy), 3 batalionem opancerzonych transpor-terów pływających (54 pojazdy), 1 i 8 batalionem ciągni-ków pływających (108 pojazdów), 4 plutonem psów war-towniczych, 3 eskadrą samolotów rozpoznawczych (12 sa-molotów), 145 batalionem budowy konstrukcji morskich. W sumie dywizja liczyła 26 274 żołnierzy, 54 czołgi, 54 działa dywizyjne, 197 transporterów i ciągników pływa-jących i 12 samolotów rozpoznawczych.

6 dywizja piechoty morskiej, dowodzona przez gen. mjr. Lemuela Shepherda, miała analogiczną strukturę or-ganizacyjną jak 1 dywizja, z tym że jej organiczne bata-liony miały numerację „6", a w jej skład wchodziły: 15 pułk artylerii (54 działa), 4, 22 i 29 pułki piechoty mors-kiej. Na okres działań bojowych na Okinawie dywizję wzmocniono podobnymi jak w 1 dywizji jednostkami wsparcia i .zabezpieczenia bojowego. Razem w 6 dywizji znajdowało się: 24 358 żołnierzy, 54 czołgi, 54 działa dy-wizyjne, 196 transporterów i ciągników pływających, 12 samolotów rozpoznawczych.

Duże stany osobowe obu dywizji wynikały z tego, że wiozły one ze sobą po 2500 żołnierzy uzupełnień.

2 dywizja piechoty morskiej, kierowana przez gen. mjr. Thomasa Watsona, dysponowała 22 195 żołnierzami, którzy

byli wsparci przez 54 czołgi i 54 działa dywizyjne. Dywi-zja ta znajdowała się w odwodzie 10 armii i była prze-znaczona do demonstracyjnego lądowania na południowo--wschodnim wybrzeżu Okinawy. Dlatego też nie znamy dokładnie jej składu.

24 korpus armijny gen. Hodge'a miał cztery związki tak-tyczne: 7, 27, 77 i 96 dywizje piechoty. Ponadto na okres operacji okinawskiej dowódcy tego korpusu podporządko-wano: 101 batalion łączności, 519 batalion i samodzielny pluton policji wojskowej, 71 batalion medyczny, 419 grupę artylerii polowej — 145, 198 i 225 dywizjony artylerii haubic (54 haubice 155 mm) oraz 866 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (24 działa); 47, 1397 i 1398 saperskie ba-taliony budowlane, 521 grupę kwatermistrzowską — 187 i 492 bataliony obsługi i zaopatrzenia, 504 batalion obsłu-gi portowej.

7 dywizja piechoty, którą dowodził gen. mjr Archibald Arnold, miała następujące oddziały organiczne: kompanię dowodzenia, pluton policji wojskowej, orkiestrę, 7 kom-panię kwatermistrzowską, 7 kompanię rozpoznawczą, 7 kompanię łączności, 7 batalion medyczny, 13 batalion sa-perów, 707 kompanię remontu uzbrojenia, artylerię dy-wizyjną w składzie — baterii dowodzenia, 31, 48, 49 i 57 dywizjonów artylerii haubic (72 haubice). Piechotę dy-wizyjną stanowiły: 17, 32 i 184 pułki. Na okres walk na Okinawie 7 dywizji przydzielono następujące oddziały wzmocnienia: 502 i 861 dywizjony artylerii przeciwlotni-czej (48 dział), 711 batalion czołgów (54 pojazdy), 776 ba-talion czołgów pływających (54 pojazdy), 536 i 718 bata-liony oraz 472 i 481 kompanie transporterów pływających (142 pojazdy), 91 kompanię moździerzy chemicznych (9 moździerzy), 1140 grupę inżynieryjną — 50, 104, 110 ba-taliony saperów; 69 szpital polowy, 52 i 66 szpitale chi-rurgiczne, 40 pluton psów wartowniczych, 326 i 4342 kompanie obsługi, 3754 kompanię samochodową, 191 i 244 kompanie zaopatrzenia, pluton rejestracji grobów, 200

i 291 kompanię obsługi portów, i zespół kontrwywia-dowczy, 156 zespół interpretacji zdjęć lotniczych, zes-pół cenzury, grupę korespondentów cywilnych, kompanię policji i 74 kompanię łączności. Łącznie dywizja liczyła 22 000 żołnierzy. Wspierało ją: 72 działa dywizyjne, 48 ar-mat przeciwlotniczych, 108. czołgów, w tym 54 pływa-jące, 9 moździerzy chemicznych i 142 transportery pły-wające.

77 dywizja piechoty gen. mjr. Andrew Bruce'a miała taką samą strukturę organizacyjną jak 7 dywizja, nato-miast artyleria organiczna była w składzie: bateria dowo-dzenia, 304, 305, 306 i 902 dywizjony artylerii haubic (72 działa). Piechotę dywizyjną stanowiły: 305, 306 i 307 pułki. Jednostki przydzielone 77 dywizji na okres opera-cji zaczepnej były podobne do przydzielonych 7 dywizji. Łącznie 77 dywizja liczyła 22 000 żołnierzy, 108 dział dy-wizyjnych i wsparcia, 9 moździerzy chemicznych, 48 dział przeciwlotniczych, 54 czołgi średnie, 71 czołgów pływają-cych i 176 transporterów pływających.

96 dywizja piechoty, dowodzona przez gen. mjr. Jame-sa Bradley'a, miała analogiczny skład jak poprzednie dy-wizje. Artyleria dywizyjna liczyła 72 działa. Piechotę or-ganiczną stanowiły 381, 382 i 383 pułki. Łącznie z przy-dzielonymi jednostkami wsparcia 96 dywizja liczyła 22 000 żołnierzy, 72 działa dywizyjne, 9 moździerzy chemicz-nych, 48 dział przeciwlotniczych, 54 czołgi pływające i 142 transportery pływające.

27 dywizja piechoty gen. mjr . George'a Grinera miała również podobny skład. Artyleria dywizyjna liczyła 72 działa; piechotę dywizyjną stanowiły 105, 106 i 165 pułki. Jednostki przydzielone dywizji: 193 batalion czołgów średnich (54 pojazdy), 1165 grupa inżynieryjna — 34, 152 i 193 bataliony saperów; 68 szpital polowy, 96 i 98 szpi-tale chirurgiczne, pluton psów wartowniczych, pluton re-jestracji grobów. Całość sił dywizji liczyła 16 143 żołnie-rzy, 54 czołgi i 72 działa.

Dowódca 10 armii oprócz wojsk lądowych, stanowią-cych trzon jego związku operacyjnego, dysponował także własnym lotnictwem taktycznym, w postaci trzech skrzy-deł. Siłami powietrznymi dowodził gen. mjr Francis Mul-cahy. Organizacja lotnictwa 10 armii była następująca:

— 301 skrzydło lotnictwa myśliwskiego obrony po-wietrznej Okinawy gen. bryg. Williama Wallace'a składa-ło się z trzech grup samolotów myśliwskich i trzech grup obsługi lotnictwa2 — razem 250 samolotów,

— 7 skrzydło lotnictwa bombowego składało się z dwóch grup bombowców ciężkich, jednej grupy bombow-ców średnich i trzech grup obsługi3. Łącznie znajdowało się w nim 148 samolotów, w tym 80 bombowców ciężkich i 68 średnich,

— 2 skrzydło lotnictwa myśliwskiego piechoty morskiej liczyło cztery myśliwskie grupy lotnicze i jedną eskadrę samolotów rozpoznawczych 4 — razem 421 samolotów bo-jowych, w tym 375 myśliwskich, 34 torpedowo-bombowe i 12 rozpoznawczych.

1 Były to trzy grupy lotnictwa myśliwskiego: 318 — złożona z 19, 73, 333 eskadry myśliwskich i 548 eskadry nocnych myśliw-ców, po 25 samolotów (razem 100 samolotów); 413 — obejmująca 1, 21, 34 eskadry myśliwskie — 75 samolotów; 507 w składzie 463, 464 i 465 eskadry — 75 samolotów; a także 337, 364 i 557 grupy obsługi lotnictwa. W każdej z nich znajdowało się po jed-nej eskadrze — obsługi lotniczej, inżynieryjnej i zaopatrzenia.

8 Były to: 11 grupa ciężkich bombowców w składzie —• 26, 42, 98 i 431 eskadry, po 10 samolotów; 492 grupa ciężkich bombow-ców — 864, 865, 866 i 867 eskadry; 41 grupa bombowców śred-nich — 47, 48, 396 i 820 eskadry po 17 samolotów; a także 13, 57 i 389 grupy obsługi lotnictwa w składzie analogicznym jak w 301 skrzydle myśliwskim.

4 Były to: 7 eskadra lotnictwa rozpoznawczego (12 samolotów) oraz cztery grupy lotnictwa myśliwskiego: 14 — złożona z es-kadr — 14 dowodzenia, 14 obsługi oraz 212, 222, 223 myśliwskich po 25 samolotów; 22 — obejmująca eskadry — 22 dowodzenia, 22 obsługi oraz 113, 314,, 422 myśliwskie i 533 myśliwców noc-nych; 31 — w składzie eskadr — 31 dowodzenia, 31 obsługi oraz 224, 311, 441 myśliwskich i 542 nocnych myśliwców, a także 131 samolotów torpedowo-bombowych; 33 — obejmująca eskad-ry — 33 dowodzenia, 33 obsługi, 312, 322 i 323 myśliwskie, 543 noc-nych myśliwców oraz 232 samolotów torpedowo-bombowych.

" Lotnictwo taktyczne 10 armii dysponowało łącznie 819 samolotami bojowymi, w tym 625 myśliwskimi, 148 bom-bowcami, 34 torpedowo-bombowymi i 12 rozpoznawczymi.

Wojska operacyjne 10 armii korzystały z olbrzymiego wsparcia czołgów, artylerii, 819 samolotów lotnictwa tak-tycznego i 1146 samolotów pokładowych, bazujących na 40 lotniskowcach. Razem z jednostkami tyłowymi, łącz-ności, budowlanymi i obrony terytorialnej 10 armia liczy-ła 548 tys. ludzi.

Tabela 2 Strony walczące w operacji okinawskiej

Wyszczególnienie Stany Zjednoczone Japonia Stosunek sil

żołnierzy 548 000 80 000 6,8 : 1 samolotów 1982 250 7,9 :1 czołgów 695 27 25 :1 dział i moździerzy 729 523 1 ,4:1 armat przeciwlotniczych 520 223 2,3 :1 okrętów liniowych 18 1 18 :1 lotniskowców 40 — przewaga

absolutna krążowników 32 1 32 :1 niszczycieli 200 8 25 :1

Z tabeli 2 wynika, że siły zbrojne Stanów Zjednoczo-nych przeznaczone do zdobycia Okinawy miały druzgocą-cą przewagę nad wojskami 32 armii japońskiej, broniącej się na tej wyspie. Była ona siedmiokrotnie wyższa w wojskach lądowych, prawie ośmiokrotnie w lotnictwie i bezwzględna w marynarce wojennej. Ponadto Ameryka-nie dysponowali jeszcze jednym atutem nad Japończy-kami, a mianowicie wyborem miejsca i czasu operacji. Dzięki temu oraz ogromnej przewadze liczebnej, technicz-nej i materiałowej dowództwo amerykańskie miało za-gwarantowane złamanie oporu przeciwnika i opanowanie Okinawy.

ROZPOZNANIE LOTNICZE ROZMIESZCZENIA WOJSK JAPOŃSKICH I ROZBUDOWY ICH OBRONY

W czasie przygotowań do operacji okinawskiej do-wództwo amerykańskie poświęciło szczególną uwagę roz-poznaniu obrony japońskiej. Informacje na ten temat Amerykanie zdobywali przez wiele miesięcy, gdyż Japoń-czycy odizolowali Okinawę od reszty świata. Podstawowe dane o tej wyspie dowództwo amerykańskie uzyskiwało w wyniku analizy dokumentów, zeznań jeńców, relacji byłych mieszkańców i studiowania japońskich publikacji. Najwięcej jednak informacji zebrano z rozpoznania po-wietrznego, a szczególnie z interpretacji zdjęć lotniczych, lecz dane te nie pozwalały ocenić sił przeciwnika i jego zamiaru przyszłej walki.

Najbliższe lotniska amerykańskie znajdowały si£ na Marianach w odległości 2223 km. Ze względu na tak dużą odległość do sfotografowania tej wyspy musiano użyć bombowców „B-29", gdyż zaangażowanie w tym celu lot-nictwa morskiego było uzależnione od rejonu działań lot-niskowców. Fotografowanie rozległego obszaru wysp Riu-kiu utrudniała także panująca w tym czasie pochmurna pogoda. Pierwsze zdjęcia lotnicze Okinawy i częściowo innych wysp, wykonane 29 września 1944 r., były słabe, ze względu właśnie na chmury ograniczające widoczność. W związku z tym od 10 października do fotografowania Okinawy używano samolotów rozpoznawczych bazujących na lotniskowcach.

Na podstawie zdjęć lotniczych Okinawy, zrobionych 3 i 22 stycznia, 28 lutego, 1 i 28 marca 1945 r., określono dokładnie głębokość wód przybrzeżnych, szczególnie usy-tuowanie raf koralowych, niebezpiecznych dla żeglugi. W ciągu ostatnich siedmiu dni przed rozpoczęciem ope-racji desantowej, samoloty pokładowe codziennie foto-grafowały Okinawę.

Japońskie obiekty wojskowe wykrywano łatwo, mimo że były starannie maskowane, porównując kolejne zdję-

eia lotnicze. W ten sposób śledzono postęp w rozbudowie obrony japońskiej, a także pojawienie się nowych baterii artylerii i moździerzy, odwodów, zapór drutowych i mino-wych. Zdjęcia z kolejnymi obiektami wojskowymi wysy-łano natychmiast do sztabów dywizji, korpusów i armii oraz do artylerii i lotnictwa, w celu zaplanowania właś-ciwych ogni artyleryjskich lub uderzeń lotniczych. Stwier-dzono, że na Okinawie znajdowały się cztery czynne lotniska: Kadena, Machinato, Naha i Yontan, gdzie w każdą noc lądowały japońskie samoloty myśliwskie i trans-portowe. 31 marca 1945 r., na dobę przed rozpoczęciem amerykańskiej operacji zaczepnej, saperzy japońscy znisz-czyli te lotniska.

Informacje uzyskane z rozpoznania powietrznego umożliwiły dowództwu amerykańskiemu wybranie właś-ciwego rejonu desantowania swych wojsk, a także po-szczególnych punktów i odcinków lądowania dla pułków i dywizji nacierających w pierwszym rzucie. W czasie planowania operacji desantowej podstawową mapę szta-bową stanowiła mapa w skali 1 :25 000. Białe plamy ze zdjęć lotniczych, spowodowane gęstą powłoką chmur, uzupełniono na niej informacjami zaczerpniętymi ze zdo-bycznych map japońskich. Na podstawie mapy oddział kartograficzny 10 armii sporządził plastyczne mapy rejo-nu desantowania w skali 1 : 1 0 000 na potrzeby podod-działów piechoty i artylerii. Z kolei oddziały kartogra-ficzne 3 korpusu oraz 1 i 6 dywizji piechoty morskiej wykonały makiety terenu na kierunku działań bojowych swych wojsk w skali 1 :5000, które miały pomóc do-wódcom niższych szczebli w organizacji współdziałania. Mapy plastyczne i makiety przekazano zainteresowanym w czasie załadowania wojsk na okręty desantowe i statki. Natomiast mapy 1 :25 000 w pełni uzupełnione danymi o nieprzyjacielu przekazano wojskom dopiero w maju 1945 r.

Ż poesątkowyeh informacji rosposnawcsysh wynikało.

że na Okinawie znajduje się 48 600 żołnierzy japońskich. Oceniano, że są to dwie dywizje-piechoty i pułk czołgów, które tworzą zasadniczą część garnizonu wyspy. Oprócz tego 300 tys. mieszkańców południowej części Okinawy stanowiło potencjalne źródło uzupełnień dla japońskiej policji, wojsk obrony terytorialnej i ewentualnych oddzia-łów partyzanckich, które mogły poważnie zagrozić funk-cjonowaniu zaplecza wojsk amerykańskich.

Na początku stycznia 1945 r. szef oddziału rozpoznaw-czego 10 armii liczebność sił japońskich na Okinawie określił na 66 tys. żołnierzy, czyli dwie i pół dywizji pie-choty ze środkami wzmocnienia. Przewidywano, że 32 armia japońska, uzyskując dodatkowe wzmocnienie oraz dokonując częściowej mobilizacji, może osiągnąć liczbę 87 tys. żołnierzy i wówczas jej podstawową siłę bojową będą stanowić cztery dywizje piechoty.

Analiza rozbudowy pozycji obronnych oraz rozmiesz-czenia wojsk japońskich wskazywały, że przeciwnik sku-pia główny wysiłek w południowej części wyspy, nato-miast w północnej .jej części są rozlokowane tylko dwa japońskie pułki piechoty, liczące około 7000 żołnierzy, które po wzmocnieniu oddziałami terytorialnymi mogą uzyskać łączną liczebność 15 000 ludzi.

Za trudny do pokonania przez amerykańskie wojska lą-dowe odcinek uznano pas terenu między przesmykiem Ishikawa (najwęższa część wyspy) i linią łączącą miejsco-wości Chatan i Toguchi. W rejonie tym, nad miejscem desantowania oraz lotniskami Kadena i Yontan, wznosiły się wzgórza, z których nieprzyjaciel mógł bronić plaż siła-mi pułku piechoty i wykonywać kontrataki pozostającymi w dyspozycji ruchomymi odwodami. Przypuszczano, że Japończycy będą bronić się tam do nocy i następnego dnia rano wykonają przeciwuderzenia siłami dywizji piechoty, jednocześnie w oba skrzydła wojsk amerykańskich.

Dowództwo sił morskich Stanów Zjednoczonych doce-niało także groźbę zmasowanych nalotów lotnictwa ja-

pońskiego z wysp Kiusiu, Tajwanu i wybrzeża Chin na okręty floty inwazyjnej zakotwiczone u brzegów Oki-nawy. Brano też pod uwagę możliwość wysadzenia przez nieprzyjaciela desantów powietrznych na tej wyspie. Uważano bowiem, że jedynie drogą powietrzną może Ja-ponia dokonać wzmocnienia garnizonu Okinawy. Nato-miast japońska flota wojenna, osłabiona poważnie poraż-kami poniesionymi w 1944 r. i mająca trudności z pali-wem, nie będzie stanowić istotnego zagrożenia. Wyklu-czano też niebezpieczeństwo ze strony łodzi motorowych pilotowanych przez marynarzy-samobójców.

Dowództwo ugrupowania wojsk amerykańskich liczyło się z możliwością poniesienia znacznych strat w sile żywej i sprzęcie bojowym w czasie zdobywania Okinawy. Jed-nakże zaangażowanie prawie pół miliona żołnierzy, mają-cych duże doświadczenie w walkach z Japończykami, gwarantowało Amerykanom uzyskanie zdecydowanych sukcesów.

OGÓLNY ZARYS PLANU OPANOWANIA OKINAWY

Przygotowania amerykańskie do operacji na Okinawie trwały sześć miesięcy. Dowództwo teatru działań wojen-nych na Pacyfiku rozpoczęło je na początku października 1944 r., bezpośrednio po otrzymaniu dyrektywy z Połą-czonego Komitetu Szefów Sztabów. W trzy tygodnie póź-niej dowódca 5 Floty morskiej adm. Raymond Spruance otrzymał opracowanie studyjne zamiaru przyszłej opera-cji, stanowiące dla sztabu tej floty, jak również dla sił powietrznych i 10 armii, podstawę planowania działań wojennych. Bezpośrednie zadanie wojsk dowodzonych przez adm. Spruance'a polegało na zdobyciu Okinawy i in-nych ważniejszych wysp w archipelagu Riukiu.

Zgodnie z dokumentem otrzymanym od adm. Nimitza, dowódcy sił lądowo-morskich na centralnym Pacyfiku,

powyższa operacja zaczepna dzieliła się na trzy etapy: — opanowanie południowej części Okinawy oraz przy-

ległych drobnych wysp Kerama, Keise i Wschodnich, do-godnych do szybkiej budowy urządzeń portowych i lot-niczych,

—• zdobycie północnej części Okinawy i wysepki Ie, wraz ze znajdującym się na niej lotniskiem,

— uzyskanie dominacji nad innymi wyspami Riukiu. Przygotowania do działań zaczepnych na Okinawie za-

kodowano kryptonimem „Iceberg" („Góra lodowa"). Po dokładnym przestudiowaniu wybrzeża południowej

części Okinawy pod kątem przydatności do wykonania desantu morskiego, sztab adm. Spruance'a doszedł do wniosku, że szerokie równinne i suche plaże położone na północ i południe od miasteczka Hągushi są najkorzyst-niejsze do wysadzenia dużej ilości wojsk, uzbrojenia i za-opatrzenia, a także dostępne dla wszystkich pojazdów mechanicznych. Z kolei płaski teren tych plaż nie sprzy-jał działaniom obronnym wojsk japońskich.

Lądowanie w tyri miejscu zapewniało możliwość szyb-kiego opanowania dwu ważnych japońskich lotnisk Ka-dena i Yontan, położonych 1,5 km w głębi wyspy, a także wcześniejsze przebazowanie lotnictwa taktycznego w celu udzielenia bezpośredniego wsparcia nacierającym dywi-zjom amerykańskim oraz wywalczenie panowania w po-wietrzu. Z plaż Hagushi wojska 10 armii*mogły stosun-kowo łatwo rozwinąć natarcie w kierunku przeciwległego brzegu Okinawy, z zamiarem rozcięcia na dwie części ugrupowania wojsk japońskich.

Na podstawie operacyjnych wytycznych wiceadm. Tur-nera i rozszerzonej dyrektywy ze sztabu adm. Nimitza, dowództwo 10 armii opracowało plan „Fox" („Lis"), do-tyczący sposobu desantowania wojsk lądowych i piechoty morskiej na plażach Hagushi. Plan obejmował też zamiar wcześniejszego opanowania wysepek Keise, oddalonych 10 km oi Okinawy g aamierwmo xm o?eh umieścił Si ar-

mat kal. 155 mm, o donośności 23,4 km, które miały przy-łączyć się do artyleryjsko-lotniczega przygotowania w cza-sie, kiedy fale szturmowe piechoty będą płynąć w kie-runku wybrzeża Okinawy.

1 listopada 1944 r. gen. Buckner przedłożył plan desan-towania sztabowi wiceadm. Turnera do zatwierdzenia. Uzgodniono, że przed głównym lądowaniem na Okinawie należy opanować nie tylko grupę wysepek Keise, lecz także wyspy Kerama. Te ostatnie znajdowały się w odle-głości 18—37 km na południowy zachód od rejonu Ha-gushi. Na wodach osłoniętych tymi wyspami planowano przygotować ogromną przystań, w której zamierzano re-montować uszkodzone okręty, a także rozwinąć składy zaopatrzenia marynarki wojennej (paliwo, amunicja i żyw-ność) oraz rozlokować wodnosamoloty lotnictwa morskie-go, przewidziane do prowadzenia dalekiego rozpoznania.

Powyższy plan operacji opierał się na trzech założe-niach:

— realizacja desantu na wyspie Iwo Jima, w archipe-lagu Bonin, będzie rozwijać się w zaplanowanym tempie, pozwalającym po opanowaniu tej wyspy zaangażować okręty artyleryjskiego wsparcia i lotniskowce do kolejnej operacji, w celu zdobycia Okinawy,

— określona liczba wojsk lądowych oraz zespoły okrę-tów wojennych i desantowych, użyte w walkach na wys-pie Luzon na Filipinach, zostaną w terminie zwolnione przez gen. Mac Arthura, w celu podjęcia desantu na Oki-nawie,

— wstępne lotnicze i morskie operacje przeciwko ja-pońskiej marynarce i lotnictwu umożliwią szybsze wy-walczenie panowania w powietrzu i na morzu, w rejonie zaplanowanej operacji.

Ze względu na złe warunki meteorologiczne, a także wobec braku pewności, czy okręty desantowe i transpor-towe przeznaczone do zabezpieczenia lądowania wojsk amerykańskich na wyspie Luzon uda się wykorzystać w

planowym czasie do desantu na Okinawie, pierwotny termin rozpoczęcia tej operacji przesunięto z 1 na 15 marca 1945 r. Wkrótce okazało się, że najrealniejszą datę przystąpienia do operacji okinawskiej będzie stanowić dzień 1 kwietnia 1945 r. Ustalono także, że działania bo-jowe na wyspach Kerama rozpoczną się wieczorem 25 marca użyciem batalionu rozpoznawczego Floty Pacyfiku, w celu rozszyfrowania obrony japońskiej, a w dniu na-stępnym odbędzie się wysadzenie desantu morskiego w sile wzmocnionej dywizji piechoty. ,

Początkowo zadanie to miała realizować 2 dywizja pie-choty morskiej gen. Watsona, znajdująca się w drugim rzucie 3 korpusu piechoty morskiej. Jednakże skierowanie tej dywizji do działań demonstracyjnych na południowo--wschodnim wybrzeżu Okinawy skłoniło dowódcę 10 ar-mii do użycia 77 dywizji piechoty gen. Bruce'a do zdo-bycia wysp Kerama. W odwodzie armii pozostawała 27 dywizja piechoty gen. Grinera, natomiast w odwodzie dowództwa teatru działań wojennych — 81 dywizja pie-choty, rozlokowana w Nowej Kaledonii i podporządko-wama bezpośrednio adm. Nimitzowi.

Plan desantu morskiego wojsk 10 armii przewidywał lądowanie 1 i 6 dywizji z 3 korpusu piechoty morskiej oraz 7 i 96 dywizji piechoty z 24 korpusu armijnego na 11-kilometrowym odcinku wybrzeża Okinawy. Zadaniem tych czterech dywizji miało być uchwycenie operacyjne-go przyczółka zapewniającego przyjęcie i rozlokowanie na nim oddziałów wsparcia, drugiego rzutu armii oraz lotnictwa taktycznego. Linia rozgraniczenia rjiiędzy kor-pusami przechodziła wzdłuż rzeki Bishi i dalej do połud-niowego skraju półwyspu Katchin. Każdy z korpusów po-winien lądować w pasie szerokości 5,5 km, w ugrupowa-niu jednorzutowym.

Wojska 3 korpusu miały nacierać po północnej stronie linii rozgraniczenia. Na lewym skrzydle korpusu winna znajdować się 6 dywizja piechoty morskiej gwi. Shepher-

da, mająca 22 pułk po lewej i 4 pułk (bez 2 batalionu, który znajdował się w odwodzie dywizji) po prawej stro-nie; 29 pułk był przesunięty do odwodu korpusu. Przed tą dywizją postawiono zadania opanowania lotniska Yon-tan i osłony północnego skrzydła 10 armii oraz szybkiego natarcia w stronę przesmyku Ishikawa, najwęższej części Okinawy, gdzie w 16 dniu operacji należało przejść do obrony, aby związać odwody japońskie podchodzące z kie-runku północnego.

1 dywizja piechoty morskiej gen. del Valle'a działająca na 2,5-kilometrowym odcinku na prawym skrzydle 3 kor-pusu, miała pomóc 6 dywizji w zdobyciu lotniska Yontan poprzez opanowanie dominujących wzgórz na północ i północny wschód od wioski China. Następnie 1 dywizja winna nacierać w kierunku południowo-wschodnim w celu zajęcia półwyspu Katchin. W pierwszym rzucie te j dy-wizji znajdowały się 5 i 7 pułk, a w drugim — 1 pułk. W toku działań zaczepnych artyleria korpuśna 3 korpusu pod dowództwem gen. bryg. Davida Nimmera miała wspierać wojska 1 dywizji działającej na głównym kie-runku uderzenia. Sztabowi artylerii korpusu polecono także koordynowanie ognia artylerii polowej i okrętowej.

24 korpus armijny otrzymał zadanie wysadzenia dwóch dywizji na południe od miasteczka Hagushi. Zgodnie z tym 7 dywizja piechoty gen. Arnolda lądowała ma lewym skrzydle korpusu, mając w pierwszym rzucie 17 i 32 pułki oraz 184 pułk w drugim rzucie. Dywizji tej nakazano opanować lotnisko Kadena i, podobnie jak 1 dywizji pie-choty morskiej, nacierać szybko w kierunku wschodniego wybrzeża Okinawy, aby rozciąć obronę japońską na dwie części. Lotniska Kadena i Yontan zamierzano zdobyć naj-później w ciągu sześciu dni.

96 dywizja piechoty gen. Bradleya, przewidziana do na-tarcia na prawym skrzydle 24 korpusu, miała w pierw-szym rzucie 381 i 383 pułki oraz 382 pułk w odwodzie korpusu. Zadanie 96 dywizji polegało na zajęciu wzgórz

dominujących nad plażami od strony południowej i po-łudniowo-wschodniej, następnie wojska te miały szybko ruszyć na południe w celu zdobycia mostów w pobliżu wioski Chatan oraz zabezpieczenia prawego skrzydła ar-mii. Przewidywano także, że w 11 dniu operacji oddziały dywizji umocnią się na południowym zwężeniu Okinawy, w rejonie miejscowości Futema i Kuba.

Artylerią 24 korpusu armijnego dowodził gen. bryg. Josef Sheetz, zapewniając wsparcie nacierającym wojs-kom 7 i 96 dywizji piechoty.

W czasie kiedy główne siły 10 armii miały przystąpić do lądowania na zachodnim wybrzeżu Okinawy, oddziały 2 dywizji piechoty morskiej winny pozorować desant morski w południowo-wschodniej części wyspy, na pla-żach po obu stronach portu Minatoga. Zadaniem artylerii okrętowej, ostrzeliwującej linię brzegową, było postawie-nie w określonym czasie zasłony dymnej, pod której os-łoną zamierzano zawrócić barki desantowe w rejon wyjś-ciowy, oddalony 40 km od Okinawy. Powtarzana dwu-krotnie demonstracja 5 miała na celu oszukanie nieprzy-jaciela oraz upewnienie go, że desant morski może wylą-dować w powyższym rejonie tak samo dobrze, jak na pla-żach Hagushi.

W trzecim dniu operacji wojska 2 dywizji powinny przygotować się do prawdziwego lądowania na zachodnim wybrzeżu Okinawy, działając na korzyść sił głównych 3 korpusu piechoty morskiej.

W armadzie morskiej adm. Spruance'a znajdowała się 50 grupa operacyjna wojsk osłonowych i specjalnych z podporządkowanym jej 58 zespołem szybkich lotniskow-ców, dowodzonym przez wiceadm. Marca Mitchera, i 57 brytyjskim zespołem lotniskowców wiceadm. Bernarda Rawlingsa. Zespoły tych lotniskowców miały wykonać

5 Pozorne działania desantowe w dwóch pierwszych dniach zmyliły dowództwo japońskie i przyczyniły się do odciągnięcia znacznych sił piechoty i artylerii w okolice portu Minatoga.

wstępne uderzenia bombowe na rejon desantowania 10 armii na wybrzeżu Okinawy oraz na lotniska japońskie rozmieszczone na Tajwanie, Riukiu i Kiusiu, w celu obez-władnienia sił powietrznych wroga i stworzenia dogod-nych warunków do przeprowadzenia operacji. Do zbom-bardowania obrony japońskiej zamierzano wykorzystać również samoloty amerykańskie bazujące w Chinach i na wyspach południowo-zachodniego Pacyfiku.

Całokształt przedsięwzięć związanych z wysadzeniem desantu morskiego i wsparciem jego działań bojowych na Okinawie miała realizować 51 grupa operacyjna połączo-nych sił ekspedycyjnych dowodzona przez wiceadm. Tur-nera, stanowiąca trzon 5 Floty Stanów Zjednoczonych. W skład tego zgrupowania wchodziły trzy zespoły: 51,1 — atakujący Wyspy Zachodnie, transportujący 77 dywizję piechoty gen. Bruce'a; 51,2 — demonstracyjny, wiozący 2 dywizję piechoty morskiej gen. Watsona; 51,3 — odwo-dowy, przewożący 27 dywizję piechoty gen. Grinera.

53 zespół okrętów kontradm. Reifsnidera został zaan-gażowany do przewozu północnych sił desantowych, obej-mujących 3 korpus piechoty morskiej (1 DPM gen. del Valle'a i 6 DPM gen. Shepherda). Natomiast 55 zespół kontradm. Johna Halla, posiadający okręty transportowe i desantowe, miał zadanie przewiezienia wojsk 24 korpusu armijnego (7 DP gen. Arnolda i 96 DP gen. Bradleya).

Bezpośrednie morskie i lotnicze wsparcie powyższym wojskom winien zapewnić 52 zespół okrętów, obejmujący lotniskowce eskortowe i okręty artyleryjskiego wsparcia, a także trałowce oraz grupy płetwonurków przeznaczo-nych do wykonania niszczeń podwodnych.

Po pomyślnym wysadzeniu desantu dowódca 10 armii miał przejąć od adm. Spruance'a dowodzenie wojskami znajdującymi się na przyczółku. Jednakże gen. Buckner pozostał odpowiedzialny przed dowódcą sił zbrojnych Sta-nów Zjednoczonych na centralnym Pacyfiku za realizację operacji zaczepnej na Okinawie.

Wojska 10 armii amerykańskiej, przewidziane do opa-nowania Okinawy i wysp Riukiu, stanowiły 56 grupę ope-racyjną. ^

W czasie walk o przyczółek na zachodnim wybrzeżu Okinawy podstawowy rodzaj wsparcia wojsk lądowych miały stanowić samoloty pokładowe startujące z lotnis-

kowców eskortowych kontradm. Calvina Durgina, wcho-dzące w skład 52 zespołu okrętów wsparcia i wydzielone specjalnie do działania na korzyść desantujących dywizji. Wsparcie tych samolotów miało trwać do czasu przebazo-wania armijnego lotnictwa taktycznego, dowodzonego przez gen. Mulcahy'ego, na lotniska Kadena i Yontan. Wówczas eskadry myśliwskie bazujące na Okinawie prze-jęłyby odpowiedzialność za obronę powietrzną rejonu roz*-lokowania wojsk 10 armii i marynarki wojennej, a także obowiązek udzielenia bezpośredniego wsparcia nacierają-cym dywizjom. W składzie lotnictwa taktycznego znajdo-wały się również zespoły zajmujące się naprowadzaniem samolotow na obiekty wskazane do obezwładnienia. Zes-poły te podlegały płk. Vernonowi Mc Geemu i lądowały wspólnie ze sztabami dywizji.

Dowódca 10 armii mianował gen. mjr. Freda Wallace'a komendantem garnizonu na Okinawie i wyspie Ie, które-mu w zakresie administracji wojskowej podlegały wszyst-kie garnizony rodzajów wojsk, a także operacyjna baza morska i bazy lotnicze oraz oddziały budowlane i łącz-ności.

Dodatkowy, alternatywny plan operacji okinawskiej nosił kryptonim „Baker" („Piekarz"). Zamierzano wpro-wadzić go w życie w wypadku, gdyby lądowanie wojsk 10 armii na zachodnim wybrzeżu Okinawy okazało się niekorzystne. Plan przewidywał zdobycie wysp Kerama przez wojska 2 dywizji piechoty morskiej, które następ-nie przegrupowałyby się na wschód od Okinawy, w celu opanowania Wysp Wschodnich.

Obydwa taktyczne desanty morskie miały poprzedzać

główny desant, który zamierzano wysadzić na południo-wym krańcu Okinawy, między przylądkiem Chinen a por-tem Minatoga. Lądujące tam dywizje 3 korpusu piechoty morskiej powinny uchwycić przyczółek i w drugim dniu natarcia w okolicy portu Yonabaru połączyć się z woj-skami 24 korpusu armijnego, które desantowały bardziej na północ, w zatoce Nakagusuku. Następnie oba korpusy miały uderzyć w kierunku północno-zachodnim, w celu opanowania lotnisk Kadena i Yontan. W toku dalszego natarcia należało zdobyć wyspę Ie i w czwartym lub pią-tym dniu operacji pozorować desant w zatoce Chinu, na wschód od przesmyku Ishikawa.

Chociaż podejście do wschodniego wybrzeża Okinawy było łatwiejsze, gdyż ta strona wyspy miała korzystniej-sze warunki meteorologiczne, to jednak mankamenty wy-nikające z realizacji planu „Baker" okazały się większe od bezpośrednich korzyści, ponieważ plaże Minatoga nie były tak szerokie i dostępne jak w okolicy Hagushi. Ponadto lądowanie na wschodnim wybrzeżu oznaczałoby, że lotni-ska Yontan i Kadena nie zostaną zdobyte tak wcześnie, jak gdyby uczyniono to z kierunku zachodniego. Operacja desantowa na wschodnim wybrzeżu rozpadłaby się z ko-nieczności na dwa odrębne desanty korpuśne. W rezulta-cie plan „Fox", to jest desant na plażach Hagushi, okazał się lepszy i dlatego został zatwierdzony.

Po raz pierwszy siły alianckie miały zetknąć się z pół-milionową ludnością wrogiego państwa. W związku z tym wojska te przygotowywały się do prowadzenia również wojny psychologicznej i organizowania administracji oku-pacyjnej na zajętych terenach. W tym celu zgromadzono 5,7 min ulotek przeznaczonych do zrzucenia z samolotów oraz 1 min do wystrzelenia w pociskach artyleryjskich. W akcjach propagandowych planowano wykorzystać apa-raturę radiową, zainstalowaną na czołgach i samolotach, a także zdalnie kierowane; odbiorniki radiowe, zrzucone na zapleczu przeciwnika. Zamierzano również pozyskać

zaufanie miejscowej ludności dostarczając jej żywność i środki medyczne — każda dywizja wiozła ze sobą w tym celu 70 tys. dziennych racji żywności.! Duża liczba mieszkańców Okinawy stanowiła dla dowództwa 10 armii poważny problem natury technicznej, ponieważ ludzi tych musiano wysiedlić ze strefy przyfrontowej, opiekować się nimi, czy też wykorzystać jako siłę roboczą do rozbudo-wy baz lotniczych, portów i koszar oraz do eksploatacji zasobów miejscowych.

Jak z powyższego wynika, plan operacji desantowej wojsk 10 armii został starannie i drobiazgowo opracowa-ny. Uwzględniał on różne warianty i możliwości lądowa-nia korpusów i dywizji amerykańskich, w zależności od konkretnej sytuacji na polu walki i dzięki temu okazał się całkiem realny.

ORGANIZACJA MATERIAŁOWO-TECHNICZNEGO ZABEZPIECZENIA WOJSK AMERYKAŃSKICH

Po zaakceptowaniu przez adm. Spruance'a wstępnego planu operacji desantowej rozpoczęło się planowanie ma-teriałowo-technicznego zabezpieczenia. Przewidywało ono zorganizowanie dostaw żywności, uzbrojenia i amunicji dla wojsk: 10 armii, rozrzuconych po całym obszarze Pa-cyfiku, głównie na wyspy Enivetok, Espiritu Santo, Gua-dalcanal, Leyte, Oahu i Russell.

Kolejne zadanie dla służby tyłów polegało na rozwinię-ciu wysuniętych baz zaopatrzenia oraz zestawieniu grafi-ku przewozów wojsk wraz ich wyposażeniem technicznym i materiałowym. W pobliże Okinawy trzeba było dostar-czyć 182 821 żołnierzy (w tym 10 746 oficerów), stanowią-cych rzut szturmowy, przeznaczony do zdobycia tej wy-spy. Stanowiło to wraz z uzbrojeniem, pojazdami mecha-nicznymi i zaopatrzeniem 746 850 ton ładunku, w tym 503 555 wynosił tonaż pojazdów, a 243 295 — wojsk, wraz z ich uzbrojeniem i zaopatrzeniem.

Do urzeczywistnienia przewozów morskich musiano za-angażować 431 statków transportowych i okrętów desan-towych. Załadunek tych jednostek pływających odbywał się w 11 portach, począwszy od Seattle na zachodnim wy-brzeżu Stanów Zjednoczonych (6250 mil morskich, czyli 11 575 km, od obiektu operacji), do niewielkich przystani na wyspie Leyte na Filipinach. • Najbliższe składy zaopa-trzenia tego teatru działań wojennych znajdowały się na wyspach Ulity i Marianach, skąd do Okinawy trzeba było płynąć pięć dni z prędkością 10 węzłów, to jest 18,5 km/ /godz. Zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, skąd dostarczano większość zaopatrzenia, było oddalone o 26 dni żeglugi.

Całość przedsięwzięć związanych z organizacją dowozu zaopatrzenia, poczynając od chwili złożenia zamówienia aż do czasu dostarczenia wojskom niezbędnych materiałów, wymagała 120 dni: zamówienie i przygotowanie produ-któw zaopatrzenia — 30 dni, pobieranie tych zapasów i ładowanie ich na statki — 60 dni, dowóz drogą morską

w rejon Okinawy — 30 dni. Ponadto w ściśle określonym czasie trzeba było dowieźć w rejon operacji rzut szturmo-wy wraz z uzbrojeniem i wyposażeniem.

Desantujące wojska zabierały ze sobą żywność, paliwo i lekarstwa na 30 dni walki, a także pięć jednostek ognia amunicji. Stanowiło to 500 sztuk amunicji na karabin, 7500 na karabin maszynowy, 3000 na wielkokalibrowy karabin maszynowy, po 1375 granatów do moździerzy 60 i 81 mm oraz 1250 pocisków artyleryjskich na haubicę 105 mm i 750 na haubicę 155 mm.

Żołnierze amerykańscy skierowani na Okinawę zostali wyposażeni w najnowszy sprzęt bojowy, m. in. w udosko-nalone czołgi-miotacze ognia, nowe zapalniki do pocisków artyleryjskich, w urządzenia rozpoznania dźwiękowego, służące do wykrywania baterii moździerzy przeciwnika, w działa bezodrzutowe 57 i 75 mm oraz w moździerze chemiczne 106,6 mm. Każdej dywizji przydzielono dodat-

kowo 150 karabinów wyborowych z lunetą na podczer-wień, umożliwiającą prowadzenie celnego ognia w nocy, oraz w 140 podobnych urządzeń do nocnej obserwacji po-la walki.

Do przewozu 10 armii zorganizowano specjalne grupy transportowe, składające się z okrętów typu APA — prze-wożących żołnierzy, i AKA — wiozących uzbrojenie, po-jazdy i zaopatrzenie. Grupa transportowa w składzie trzech dywizjonów przewoziła zwykle korpus armijny wraz z całym jego uzbrojeniem i ekwipunkiem. Dywizjon transportowy wiózł jedną dywizję i składał się z 15 okrę-tów APA, 6 okrętów AKA oraz niezbędnej liczby dużych i średnich okrętów desantowych do przewozu czołgów typu LST i LSM. Dane taktyczno-techniczne tych okrę-tów zawiera załącznik.

W sumie do przewiezienia wojsk desantowych, taktycz-nych sił powietrznych, jednostek garnizonowych i nie-zbędnego zaopatrzenia potrzeba było 458 okrętów tran-sportowych i desantowych, w tym 111 okrętów typu APA, 47 transportowców AKA, 184 dużych i 89 średnich okrę-tów do przewozu czołgów LST i LSM oraz 27 innych je-dnostek. Powyższe przewozy morskie okazały się najwię-kszymi w wojnie na Pacyfiku. Wielkość przedsięwzięcia ilustruje tabela 3.

Plan materiałowo-technicznego zabezpieczenia 10 armii zakładał, że wybrzeże Okinawy w rejonie miasta Hagushi jest dogodne do wyładunku zaopatrzenia dla dwóch lądu-jących tam korpusów. Liczono się jednak z zaciekłym oporem Japończyków zarówno na wybrzeżu, jak i w głębi wyspy. W związku z tym planowano w pierwszym dniu operacji wyładować tylko część przedmiotów pierwszej potrzeby: 1 jednostkę ognia amunicji dla wszystkich ro-dzajów uzbrojenia, 1 rację dzienną żywności i wody, do-stateezrią ilość paliwa dla pojazdów mechanicznych, ma-teriały inżynieryjno-saperskie, niezbędny zapas lekarstw oraz środki łączności.

Tabela 3 Wykaz przewiezionych w rejon Okinawy wojsk operacyjnych i zaopatrzenia oraz pierwszego rzutu garnizonu

Przewóz

Miejsce załadunku Liczba statków

wojska (liczba

żołnierzy)

zaopatrze-nia

(w tonach)'"

Uwagi

Leyte Guadalcanal, Espiritu Santo, RusseH Sajpan, Tinian, Guam Oahu San Francisco, Seattle

186

159

61 39

13

71 163

74 970

31 771 12 837

3 111

320 148

285 279"

119 673 69 423

30 044

Pierwszy rzut gar-nizonu Okinawy liczący 11031 żołnierzy i 77 717 ton zaopatrzenia przewoziło 21 sta-tków

Łącznie: 458 193 852 824 567

Ze względu na to, że Okinawa znajdowała się w rejonie łatwo dostępnym dla lotnictwa japońskiego startującego z lotnisk Tajwanu, z Chin, wysp Riukiu i z Japonii, zao-patrzenie miało nadchodzić sukcesywnie w 21 frachtach (wysyłkach). Statki załadowane w portach Pacyfiku win-ny wypływać w dziesięciodniowych odstępach, poczyna-jąc od 40 dnia przed rozpoczęciem operacji (D-40), czyli od 20 lutego 1945 r. Na pięć dni przed przystąpieniem do desantowania (D-5) statki te miały zatrzymać się na kil-kudniowy postój w okolicy wysp Ulity i Enivetok, skąd miały wyruszyć w kierunku Okinawy po otrzymaniu roz-kazu dowódcy 10 armii.

W ciągu pierwszych pięciu dni operacji wojska 10 armii miały opanować lotniska Kadena i Yontain, a w 15 dniu dwa dalsze — Machinato i Yonabaru. Wkrótce potem na lotniska te zamierzano skierować amerykańskie samoloty transportowe, które miały dostarczać zaopatrzenie dla

walczących oddziałów, a w drodze powrotnej ewakuować rannych. Zaopatrzenie drogą morską miało trwać do 210 dnia po rozpoczęciu operacji (D+210), czyli do 31 paź-dziernika 1945 r. Amerykanie przewidywali odbudowę w nieco późniejszym czasie portu Naha oraz utworzenie w zatoce Nakagusuku wysuniętej bazy zaopatrzenia floty.

Do udziału w operacji desantowej na Okinawie wydzie-lono także sześć statków szpitalnych przystosowanych do przyjmowania i leczenia rannych. Statki te nie miały uzbrojenia i zgodnie z konwencją genewską nie powinny być atakowane. Na pięć dni przed rozpoczęciem operacji jeden z tych statków skierowano do dyspozycji grupy ude-rzeniowej Wysp Zachodnich (77 DP), dwa do północnych sił desantowych (3 KPM), jeden do południowych sił de-santowych (24 KA); pozostałe dwa miały w szóstym dniu operacji przybyć do rejonu lądowania.

Na każdym statku szpitalnym znajdował się oficer le-karz odpowiedzialny za ewakuację rannych z pola walki i rozlokowanie ich. Ciężko rannych, wymagających lecze-nia szpitalnego przez ponad dwa miesiące, po udzieleniu im pierwszej pomocy ewakuowano drogą morską lub lot-niczą do szpitali położonych na głębokim zapleczu. Żoł-nierzy rannych w średnim stopniu, dla których konieczny był okres leczenia od dwóch tygodni do dwóch miesięcy, ewakuowano ze statków szpitalnych w drugiej kolejności do szpitali położonych na Filipinach lub na Marianach. Lekko ranni, którzy mogli wrócić do oddziałów w ciągu dwóch tygodni, byli zatrzymywani na statkach w rejonie działań bojowych do czasu rozlokowania urządzeń szpi-talnych na brzegu.

Dowództwo amerykańskie planowało usunięcie znisz-czeń wojennych na zdobytej Okinawie, odbudowę urzą-dzeń i utworzenie na tej wyspie ogromnych składów zao-patrzenia, a także rejonu ześrodkowania wojsk i sprzętu przeznaczonych do przyszłych operacji zaczepnych prze-ciwko Japonii.

SZKOLENIE WOJSK U D O W Y C H DO DESANTU NA OKINAWIE

Związki taktyczne 10 armii miały wprawdzie doświad-czenie bojowe, wymagały jednak szkolenia, ponieważ w ich składzie oprócz weteranów znajdowały się uzupełnie-nia niedawno wcielone do wojska, w liczbie 2700—8000 w każdej dywizji. Wobec dużych odległości dzielących sztab armii rozlokowany na Hawajach od podległych mu dywizji i korpusów, gen. Buckner nałożył na ich dowód-ców odpowiedzialność za szkolenie bojowe, według opra-cowanej w sztabie armii instrukcji. Zakres szkolenia był szeroki — od dokształcenia poszczególnych żołnierzy do ćwiczeń pułkowych i dywizyjnych powiązanych z lądowa-niem desantu morskiego, wspartym ostrym strzelaniem artylerii i czołgów. Wiele uwagi zwracano na wyszkolenie grup szturmowych przeznaczonych do wykonania przejść w przybrzeżnym wale przeciwpowodziowym oraz w zwal-czaniu przeciwnika broniącego się w jaskiniach skalnych.

Żołnierzy uczono posługiwania się celownikami na pod-czerwień, a także użycia miotaczy ognia. Pododdziały pie-choty szkolono również w charakterze desantu czołgo-wego.

W końcu stycznia 1945 r. dowódca armii w towarzy-stwie kilku oficerów odwiedził wszystkie związki takty-czne i osobiście sprawdził stopień wyszkolenia żołnierzy.

Wojska 24 korpusu armijnego, uczestniczące do 25 grud-nia 1944 r. w operacji zaczepnej na wyspie Leyte, szkole-nie rozpoczęły dopiero w ostatniej fazie tej operacji, w czasie oczyszczania wyspy z rozbitych oddziałów japoń-skich. Faktycznie zaś intensywne szkolenie tych wojsk za-częło się w lutym 1945 r., na miesiąc przed załadowaniem żołnierzy na okręty transportowe.

Oddziały 7 i 96 dywizji piechoty szkoliły się w dniach od 15 do 19 marca 1945 r. na wybrzeżu wyspy Leyte w wysadzeniu desantu morskiego i pokonywaniu nadbrze-żnych wałów przeciwpowodziowych. Pułki obu dywizji,

przewiezione transporterami pływającymi na brzeg, na-cierały pieszo 1000 m w głąb wyspy. Następnie na szcze-blu każdego batalionu omawiano popełnione błędy i pona-wiano desant, wsparty każdorazowo ogniem artylerii i uderzeniami lotnictwa. 77 dywizja piechoty, mająca opa-nować wyspy Kerama, szkoliła się w dniach od 9 do 16 marca 1945 r. w podobnym terenie na kilku wyspach po-łożonych w zatoce Leyte, wyładowując tam desanty w si-le wzmocnionego batalionu. 27 dywizja piechoty, przez-naczona do pływającego odwodu 10 armii, ćwiczyła na wyspach Espiritu Santo w archipelagu Nowych Hebry-dów. Dowództwo dywizji zwracało szczególną uwagę na doskonalenie pracy sztabu i dowodzenie wojskami w na-tarciu nocnym.

Całość sił 24 korpusu armijnego dokonała 20 marca 1945 r. pierwszej z czterech prób desantu (ostatnią prze-prowadzono 25 marca). 21 marca, na pokładzie okrętu fla-gowego kontradm. Halla, oficerowie sztabu korpusu omó-wili z dowódcami dywizji i pułków oraz dowódcami ze-społów okrętów problemy współdziałania rodzajów wojsk. Przez następne cztery dni wojska korpusu doskonaliły desantowanie.

Okazało się, że do wykonania morskiej operacji desan-towej najlepiej zostały przygotowane oddziały 3 korpusu piechoty morskiej, które miały duże doświadczenie bojo-we, a ponadto szkoliły się przez kilka miesięcy.

1 dywizja piechoty morskiej, stacjonująca na niewiel-kich wysepkach archipelagu Russell, była pozbawiona możliwości organizowania ćwiczeń pułkowych i dywizyj-nych. Przewieziono ją więc na wyspę Guadalcanal, gdzie 30 dni szkoliła się we współdziałaniu z artylerią, czołga-mi, lotnictwem i marynarką wojenną. 6 dywizja piechoty morskiej nie brała jeszcze udziału w operacjach desanto-wych w pełnym składzie, ale miała doświadczone w wal-kach oddziały. Dywizja ta, rozlokowana na wyspie Gua-dalcanal, dysponowała doskonałymi warunkami tereno-

wymi do prowadzenia szkolenia. Z kolei, 2 dywizja pie-choty morskiej, znajdująca się na wyspie Sajpan, w archipelagu Marianów, łączyła szkolenie dywizyjne z lik-widacją resztek japońskiego oporu.

W okresie 11—13 stycznia 1945 r. wszystkie oddziały artyleryjskie 3 korpusu piechoty morskiej wykonały ostre strzelania na wyspie Guadalcanal. W dniach 2—7 marca 1 i 6 dywizje piechoty morskiej uczestniczyły w ćwicze-niach desantowych na wybrzeżu tej wyspy, między przy-lądkiem Esperance a zatoką Dorna, w miejscu gdzie nie było raf koralowych. Obie dywizje desantowały w pełnym składzie, wraz z uzbrojeniem, zaopatrzeniem i czynnym systemem łączności radiowej. Desant zabezpieczały okręty artyleryjskiego wsparcia i lotnictwo pokładowe.

Wieczorem 26 marca wojska 10 armii załadowano na okręty transportowe i desantowe, które po uformowaniu konwojów wyruszyły w kierunku Okinawy.

WSTĘPNE DZIAŁANIA BOJOWE WOJSK ALIANCKICH

Na wiele miesięcy przed rozpoczęciem operacji desan-towej na Okinawie samoloty pokładowe 5 Floty Stanów Zjednoczonych, bazujące na Marianach, przystąpiły do obezwładniania obrony japońskiej na wyspach Riukiu.

Okinawę po raz pierwszy zbombardowano 10 paździer-nika 1944 r. Samoloty pokładowe 38 grupy operacyjnej lotniskowców wiceadm. Johna Mc Caina zaatakowały wówczas cztery lotniska: Ie, Kadena, Naha i Yontan, oraz port i miasto Naha. W rajdzie tym uczestniczyło 9 lot-niskowców, 5 okrętów liniowych, 15 krążowriików i 58 niszczycieli. Naloty lotnicze oraz ostrzał artyleryjski por-tów i lotnisk trwały cały dzień. Zrzucono 541 ton bomb, 652 rakiety i 21 torped lotniczych. Amerykanie zestrze-lili 23 samoloty wroga, a dalszych 88 zniszczyli na ziemi. Zatopili także 4 okręty podwodne, niszczyciel, trałowiec,

20 statków handlowych oraz 45 dżonek i barek. W znisz-czonych magazynach portu Naha eksplodowało 5 min sztuk amunicji karabinowej i spłonęło 300 tys. worków z ryżem. Był to największy atak lotniczy na Okinawę.

Drugi wielki nalot na Okinawę przeprowadzono w dniach 3—4 stycznia 1945 r., a kolejny (samoloty 3 Floty) 21 stycznia. W sześć dni później admirałowie Spruance i Mitscher przejęli od adm. Williama Halseya i wiceadm. Mc Caina dowodzenie operacyjnymi związkami Floty Pa-cyfiku.

W połowie lutego 1945 r. siły amerykańskie zabloko-wały z morza i powietrza garnizony japońskie na wy-spach Riukiu, przerwały ich komunikację z Japonią i Taj-wanem. W dniach 16, 17 i 25 lutego lotnicy wiceadm. Mitschera wykonali trzy niszczycielskie naloty na okolice Tokio. 1 marca 58 grupa operacyjna lotniskowców doko-nała zmasowanych ataków bombowych na wyspy Riukiu. Samoloty pokładowe bombardowały wyspy: Amami, Mi-nami, Kurne, Tokuno, Okinę i Okinawę., Zatopiono nisz-czyciel japoński, 8 statków handlowych, 45 barek i dżo-nek, na lotniskach Okinawy zniszczono 41 samolotów wroga.

W marcu amerykańskie siły lotnicze rozlokowane na Pacyfiku, jak również stacjonujące w Chinach i Indiach, zintensyfikowały walkę o panowanie w powietrzu. W tym celu samoloty 14 i 20 armii lotnictwa bombowego, dzia-łające z Chin, atakowały lotniska i porty Tajwanu oraz wysp Riukiu, a 21 armia lotnicza z Wysp Mariańskich zwalczała japońskie obiekty wojskowe na Okinawie i Kiu-siu.

10 marca lotniskowce znów wyszły w morze, tym razem w kierunku Japonii. Po drodze zbombardowano Okinawę i ostrzelano ją artylerią okrętową. W rajdzie uczestniczyło 16 lotniskowców, 8 pancerników, 16 krążowników i 12 niszczycieli. Samoloty rozpoznawcze Japończyków wy-kryły te okręty, lecz nie odważyły się ich atakować.

W odległości 185 km od wyspy Kiusiu z lotniskowców wystartowały myśliwce, za nimi bombowce i samoloty torpedowo-bombowe. Bombardowano lotniska. Opór Ja-pończyków okazał się słaby; 18 marca zestrzelono 102 ich samoloty, dalszych 275 zniszczono na ziemi, następ-nego dnia zestrzelono 97 samolotów, a 225 zniszczono lub uszkodzono na lotniskach wysp Kiusiu, Sikoku i Hon-siu. 19 marca amerykańskie samoloty pokładowe atako-wały nieprzyjacielskie okręty wojenne w portach Kobe, Kure i Hiroszima oraz lotniska na wyspach Honsiu i Si-koku. Nad portem Kure Japończycy zestrzelili 13 samo-lotów amerykańskich. W znacznym stopniu uszkodzili też trzy lotniskowce: „Franklin", „Intrepid" i „Wasp", oraz w mniejszym 14 innych okrętów wojennych. Największe straty poniósł lotniskowiec „Franklin". Dwie bomby prze-biły sufit hangaru i wybuchły wśród samolotów, do któ-rych doczepiano bomby i uruchamiano silniki. W wyniku eksplozji i pożarów zginęło przeszło 800 ludzi. „Franklin" zdołał jednak dopłynąć na Hawaje w celu dokonania ka-pitalnego remontu, pozostałe okręty odholowano do na-prawy na wyspy Ulity.

20 marca dwaj kamikaze skierowali swe maszyny na lotniskowiec „Enterprise", na którym zniszczyli osiem samolotów. W dwa dni później lotniskowce 58 zespołu ześrodkowały się na południe od Okinawy, w celu uzu-pełnienia paliwa i żywności, załadowania nowych samo-lotów i skompletowania pilotów. Wtedy 32 japońskie bombowce, osłaniane przez 16 samolotów myśliwskich, usiłowały zaatakować lotniskowce. Jednakże myśliwcy amerykańscy przechwycili je i zestrzelili wszystkie, ze stratą dwóch własnych samolotów.

W ciągu tego kilkudniowego rajdu lotniskowców znisz-czono 528 samolotów japońskich, a 260 uszkodzono. Zbu-fzono wiele hangarów, pasów startowych, zakładów prze-mysłowych oraz do tego stopnia osłabiono japońskie siły powietrzne, że w ciągu następnych trzech tygodni nie

były one w stanie wykonać odwetowego uderzenia. Ame-rykańskie okręty inwazyjne zostały zbombardowane do-piero 7 kwietnia 1945 r., kiedy całość sił 10 armii znaj-dowała się na Okinawie,

Plan operacji okinawskiej zakładał zdobycie archipe-lagu Kerama6 , oddalonego 15 mil morskich (28 km) od plaż Hagushi, oraz wysp Keise, położonych 8 mil (15 km) od portu Naha.

Zdobycie wysp Kerama było konieczne, gdyż ich nie-wielkie garnizony marynarzy-samobójców stanov/iły za-grożenie dla zaplecza wojsk inwazyjnych. Do ich opano-wania wydzielono kilkanaście drobnych desantów ze skła-du 77 dywizji piechoty, w sile od kompanii do wzmoc-nionego batalionu piechoty.

Pierwszymi okrętami amerykańskimi, które 24 marca przybyły w okolice Okinawy, były trałowce. Do wieczora następnego dnia przetrałowały one pas szerokości 7 mil morskich (13 km) na podejściach do wysp Kerama. Grupa płetwonurków skontrolowała od razu wody przybrzeżne, które okazały się słabo zaminowane, nie wykryto też żad-nych zapor. Stwierdzono natomiast, że rafy koralowe utrudnią lądowanie wojsk przewożonych na barkach desantowych.

Jednocześnie w ciągu dwóch dni poprzedzających de-sant artyleria okrętowa i lotnictwo obezwładniały obronę japońską na wyspach Kerama. Wcześnie rano 26 marca kontradm. Kiland, dowódca zespołu okrętów wiozących 77 dywizję piechoty, ustalił początek lądowania na godz. 8.00. Batalionom piechoty przydzielono po 13 transporte-rów pływających. Wkrótce pojazdy te, załadowane żoł-nierzami, ruszyły w kierunku wysp: Żarnami, Aka, Ho-kaji i Geruma.

Ogniowe wsparcie batalionom piechoty zapewniała flo-tylla składająca się z dwóch grup okrętów desantowych

s W 1040 r. ria skalistych wyspach Kerama mieszkało 6073 łudzi trudniących się z braku ziemi uprawnej rybołówstwem,

wyposażonych w moździerze, trzech grup okrętów uzbro-jonych w wyrzutnie rakietowe i czterech grup ścigaczy. Dywizyjną grupę wsparcia tworzył okręt liniowy, dwa ciężkie krążowniki i cztery stawiacze min. W czasie prze-wożenia piechoty do odcinków lądowania moździerze na okrętach otworzyły ogień z odległości 3000 rry a wyrzut-nie rakietowe z 1000 m. Kiedy transportery znalazły się 500 m od brzegu, artyleria i moździerze przeniosły ogień na skrzydła i w głąb wyspy. Piechota przystąpiła wów-czas do ostrzału plaż z broni maszynowej.

26 marca 77 dywizja piechoty opanowała wyspy Geru-ma, Hokaji i Yakabi oraz uchwyciła przyczółki na wys-pach Aka i Zamami. Po południu batalion rozpoznawczy piechoty morskiej rhjr. Jonesa lądował na wysepkach grupy Keise, lecz nie wykrył tam przeciwnika. W nocy z 26 na 27 marca walki toczyły się na wyspie Zamami, gdzie zaciekły opór stawiał batalion marynarzy-samobój-ców. 1 batalion 305 pułku zepchnął Japończyków w góry, ale w ciągu nocy wykonali oni 10 kontrataków; rano przed obroną 1 batalionu naliczono 113 zabitych Japończyków. Straty własne wynosiły 7 poległych i 12 rannych. W cią-gu dnia batalion zepchnął żołnierzy przeciwnika na wzgó-rze i osłonił kolejny desant 2 batalionu 305 pułku, któ-ry miał tu pozostać jako garnizon wysp Kerama.

Ostatni obiekt do opanowania stanowiła wyspa To-kashiki, mająca 9600 m długości i 1600 m szerokości Osłaniała ona od wschodu wewnętrzną przystań Kerama. Po artyleryjskim przygotowaniu, wykonanym rano 27 marca z wyspy Geruma, żołnierze 1 i 2 batalionu 306 pułku wylądowali na Tokashiki. Natarcie Amerykanów utrudniał skalisty teren i sporadyczny ogień strzelców wyborowych.

W nocy z 28 na 29 marca wielu mieszkańców wyspy zgodnie z japońską tradycją dokonało okrutnego aktu samounicestwienia. Żołnierze 306 pułku słyszeli eksplozje i jęki ludzi. Rano w małej dolince znaleziono ponad 150

zamordowanych osób cywilnych. Ojcowie udusili po kolei członków swych rodzin, a następnie popełnili harakiri lub rozerwali się granatami. Tragedia ta była skutkiem propagandy władz japońskich, straszących miejscową lud-ność, jakoby wyspę najechali barbarzyńcy, którzy będą zabijać i gwałcić.

W ciągu trzydniowej walki, trwającej do rana 29 mar-ca, 77 dywizja piechoty zdobyła wyspy Kerama. Zabito 530 żołnierzy japońskich, 121 wzięto do niewoli oraz internowano 1195 osób cywilnych. Ponadto zniszczono 350 japońskich łodzi motorowych, przeznaczonych dla mary-narzy-samobójców. Straty dywizji były niewielkie — 31 żołnierzy poległych i 81 rannych.

27 marca 1945 r. na wewnętrznych wodach wysp Ke-rama utworzono wysuniętą bazę morską Floty Pacyfiku. Przesunięto tam z wysp Ulity pływające doki, tankowce, warsztaty remontowe, statki z amunicją oraz okręty ma-jące zabezpieczyć operację na Okinawie. Rozlokowane tam wodnosamoloty przystąpiły do patrolowania wód Mórza Wschodniochińskiego, wyszukiwania i zwalczania japońs-kich okrętów wojennych i statków handlowych.

Po zdobyciu wysp Kerama dowództwo 10 armii poleciło sztabowi 24 korpusu armijnego rozmieścić dwa dywizjony armat 155 mm na wysepkach Keise, w celu wsparcia wojsk desantujących na Okinawie. Wyładowane rano 31 marca działa o godz. 19.30 rozpoczęły wstrzeliwanie się do celów. Przed świtem 1 kwietnia oba dywizjony były gotowe do otwarcia ognia.

Z kolei trałowce od świtu 24 marca rozminowywały wody przybrzeżne Okinawy w rejonie desantowania, osła-niane przez samoloty pokładowe, ostrzeliwujące rakietami wybrzeże i w razie potrzeby stawiające zasłony dymne. W niszczeniu zapór na wodach przybrzeżnych trałowcom pomagały zespoły płetwonurków, które od rana 28 marca spenetrowały dokładnie płytkie wody przyległe do plaż Hagushi, a w dniu następnym w okolicy Mina toga.

]?r&cę płetwonurków osłańiaiid aghifeftt automatycznych armat kal. 40 mm z dziewięciu artyleryjskich barek de-santowych, rozlokowanych 1100 m od brzegu, a także działami 127 mm sześciu niszczycieli, zakotwiczanych 2500 m od plaży. W trzeciej linii, w odległości 3500 m od wyspy, stały trzy okręty liniowe i trzy krążowniki, gotowe do ostrzelania japońskich środków ogniowych rozmieszczonych w głębi Okinawy. 29 marca płetwonur-kowie wykryli 2900 drewnianych słupów o średnicy 40— 50 cm, wbitych w rafy koralowe w odległości kilkuset metrów od plaż Hagushi, które uniemożliwiłyby okrętom i barkom desantowym podpłynięcie do brzegu. W ciągu dwóch ostatnich dni, za pomocą umieszczanego ręcznie materiału wybuchowego, zniszczono 2700 słupów.

Do wieczora 31 marca przetrałowano obszar wodny o powierzchni 3000 mil2 (największy akwen, jaki kiedy-kolwiek rozminowano w toku operacji zaczepnych na Pa-cyfiku) i zniszczono 257 min morskich. Następnie na przetrałowane wody weszły okręty liniowe i krążowniki wiceadm. Mitschera, które rozpoczęły ostrzeliwanie wyspy.

Jednocześnie ścigacze i kutry torpedowe patrolowały wody przybrzeżne w celu izolacji oblężonego garnizonu 32 armii. Rozstawione zaś wokół Okinawy niszczyciele, wyposażone w stacje radiolokacyjne, miały zadanie prze-chwytywania okrętów i samolotów japońskich próbują-cych podejść do wyspy. Na ekranach radiolokatorów śle-dzono lot samolotów przeciwnika, marszruty jego okrętów oraz naprowadzano na nie lotnictwo sił morskich. Na północ i wschód od Okinawy rozwinięto 58 zespół lot-niskowców, dysponujący siłą powietrzną wystarczającą do zniszczenia resztek floty japońskiej. 52 zespół wsparcia wojsk desantowych strzegł podejść do tej wyspy od za-chodu i południa przed okrętami i samolotami nieprzyja-ciela, pragnącymi wzmocnić garnizon Okinawy lub ewa-kuować go.

!

i Niszczycielskie naloty powietrzne wykonane przez Ame-rykanów na lotniska na wyspie Kiusiu czasowo utrudnia-ły samobójczym pilotom realizację odwetowych uderzeń na okręty inwazyjne. W tej sytuacji dowództwo japońskie postanowiło użyć samolotów bazujących na Tajwanie i wyspach Sakishima. Stamtąd właśnie 26 marca odbył się pierwszy nalot kamikaze na flotę amerykańską zgru-powaną w rejonie wysp Kerama^ O godz. 6.24 piloto-wany przez samobójcę samolot japoński runął na ścigaca „Kimberley", niszcząc na nim 5 dział i 2 wyrzutnie bomb głębinowych. Na okręcie tym poległo 4 marynarzy, 33 zostało rannych, a 17 uznano za zaginionych. W czasie godzinnego nalotu zostały uszkodzone dalsze cztery okręty . /

W celu obezwładnienia japońskich lotnisk na wyspach Sakishima skierowano tam 57 zespół brytyjskich lotnis-kowców. W dniach 26, 27 i 31 marca samoloty pokładowe, wykonały 345 lotów bojowych na lotniska wroga, zrzuca-, jąc 81 ton bomb i 2000 rakiet. ^

Z kolei Japończycy 27 marca użyli samolotów bazu-jących na Okinawie do bombardowania lotniskowców amerykańskich. Jednocześnie z wyspy Kiusiu nadleciały maszyny pilotowane przez kamikaze. W dniach 27—29 marca samoloty japońskie startujące z Okinawy wyko-nały trzy naloty, żaden z nich jednak nie wrócił do bazy; wszystkie zostały zestrzelone przez Amerykanów. 31 mar-ca 64 samoloty japońskie z 8 dywizji lotniczej stacjonu-jącej na wyspach Sakishima, w tym 45 pilotowanych przez kamikaze, uderzyły na lotniskowce amerykańskie. Z nalotu tego wróciło tylko 29 samolotów. Doniosły o za-topieniu pancernika, krążownika i 11 innych okrętów wo-jennych. Informacje te były, oczywiście, przesadzone, niemniej jednak straty amerykańskie stale rosły — po-cząwszy od 27 marca do remontu na wyspy Kerama pły-nął nieprzerwanie sznur uszkodzonych okrętów.

Naloty samobójczych pilotów japońskich odbywały się

przeważnie rano i wieczorem. W okresie 26—31 marca kamikaze uszkodzili osiem okrętów, w tym pancernik „Nevada" oraz dwa krążowniki: Indianapolis" — okręt, flagowy adm. Spruance'a, i „Biloxi".. Mniejsze straty poniosło dalszych dziesięć okrętów, które zostały obrzu-cone bombami. Na minach zatonęły niszczyciel i trało-wiec. W czasie powyższych nalotów poległo 74 maryna-rzy amerykańskich, 216 odniosło rany, a 48 uznano za zaginionych. Straty poniesione przez flotę Stanów Zjedno-czonych nie wpłynęły na zmianę decyzji odnośnie do przygotowanej operacji, lecz wskazywały, że desant na Okinawę będzie trudny — ze względu na zaciekły opór przeciwnika stawiany z powietrza.

Wstępne artyleryjskie przygotowanie desantowania rozpoczęło się 24 marca. Artyleria okrętowa obezwładnia-ła wybrzeże Hagushi i plaże w okolicy Minatoga. Począt-kowo ogień prowadzono z dużej odległości i w warunkach złej widoczności, gdyż wody przybrzeżne nie zostały jesz-cze przetrałowane. Następnie okręty artyleryjskiego wsparcia podeszły bliżej brzegu i ogień ich stał się sku-teczniejszy. 30 marca pociskami artylerii okrętowej znisz-czono przybrzeżne wały przeciwpowodziowe, aby utrud-nić Japończykom obserwację przyczółka, ostrzelano skały i wzgórza dominujące nad plażami. Natomiast działa dzie-sięciu okrętów liniowych i dwunastu krążowników bu-rzyły obiekty obronne przeciwnika położone w głębi wys-py. W czasie siedmiodniowego ostrzału Okinawy artyle-ria okrętowa zużyła 27 226 pocisków o łącznej wadze 5162 ton. Po południu 31 marca kontradm. Blandy zameldował adm. Spruance'owi, że obezwładnienie nieprzyjaciela jest wystarczające.

Wstępne lotnicze przygotowanie rozpoczęło się 25 mar-ca uderzeniami bombowymi, napalmowymi i rakietowymi na obronę japońską na Okinawie. 26 marca lotnictwo w ramach 424 samolotolotów atakowało skupiska łodzi mo-torowych, małych okrętów podwodnych oraz ich bazy

i baterie artylerii nadbrzeżnej. W następnym dniu bom-bardowano lotniska i koszary japońskie. W obezwładnie-niu przeciwnika uczestniczyły także bombowce amerykań-skie bazujące na Filipinach i Marianach, a także s tar tują-ce z lotnisk chińskich. Zniszczono wówczas wszystkie japońskie baterie artylerii nadbrzeżnej, rozlokowane w południowej części Okinawy, i dziesięć mostów drogo-wych. W czasie lotniczego przygotowania samoloty wyko-nały 3095 lotów bojowych.

Chociaż Amerykanie wiedzieli w ogólnych zarysach, gdzie bronią się wojska japońskie, to jednak do szczegó-łowego wykrycia ich pozycji i numeracji oddziałów było niezbędne przeprowadzenie rozpoznania walką i schwy-tanie jeńców. Jednakże japońskie baterie artylerii ani razu nie otworzyły ognia. Dowództwo 10 arinii Stanów Zjednoczonych nie wiedziało, czy cisza ta jest spowodo-wana zniszczeniem urządzeń obronnych wroga, czy też kryje się za nią jakiś podstęp. Główna rubież obrony ja-pońskiej była nietknięta, gdyż znajdowała się w głębi wyspy.

Trwająca długi czas sztormowa < pogoda wywołała cho-robę morską u wielu żołnierzy amerykańskich, przeby-wających od kilkunastu dni na okrętach. Obawiano się, że złe warunki meteorologiczne mogą przyczynić się do opóźnienia podejścia konwojów, gdyż niektóre zespoły okrętów, by uniknąć spotkania z tajfunem, musiały zmie-nić kurs. W zasadzie całość sił morskich przybyła w rejon Okinawy we właściwym czasie i bez nieszczęśliwych wy-padków.

Po południu 31 marca meteorologowie zapowiedzieli na następny dzień wspaniałą pogodę. Pod osłoną nocy ogromna armada okrętów wojennych, desantowych i transportowych przewiozła żołnierzy 10 armii Stanów Zjednoczonych w pobliże Okinawy.

REALIZACJA AMERYKAŃSKIEJ MORSKIEJ OPERACJI DESANTOWEJ NA OKINAWIE

LĄDOWANIE DESANTU MORSKIEGO I UCHWYCENIE PRZYCZÓŁKA OPERACYJNEGO

f Przed świtem 1 kwietnia 1945 r., pod osłoną mgły, na w;odach przyległych do Okinawy skoncentrowało się prze-szło 1300 okrętów amerykańskich. Transportowce wiozące wojska 3 korpusu piechoty morskiej i 24 korpusu armij-nego zatrzymały się 4 km od wyznaczonych odcinków desantowania. Morze było spokojne. Niebo powoli roz-jaśniało się, widoczność sięgała 10 mil morskich. Warunki do desantowania okazały się znakomite.

Japończycy nie byli zaskoczeni inwazją, gdyż już wcześniej Amerykanie opanowali wyspy Kerama, a od siedmiu dni ciężko bombardowali i ostrzeliwali samą Oki-nawę. Prace zaś płetwonurków rozpoznających plaże w okolicach miast Hagushi i Minatoga wskazywały, że de-sant odbędzie się w dwóch miejscach. Chociaż japońskie samoloty rozpoznawcze i okręty podwodne wykryły kon-woje wiozące wojska 10 armii amerykańskiej, to jednak dowództwo japońskie nie miało niezbędnych sił do przesz-kodzenia tej armadzie w podejściu do wysp Riukiu.

Dowództwo 10 armii Stanów Zjednoczonych było prze-konane, że obrona Okinawy — pierwszej macierzystej

wyspy japońskiej, przewyższy pod względem uporczy-wości najśmielsze wyobrażenia, liczyło się także z wrogą postawą ludności cywilnej.

Desantowanie wojsk 10 armii na wybrzeżu Okinawy zostało ustalone na 1 kwietnia godz. 8.30. Poprzedziło je 180-minutowe artyleryjsko-lotnicze przygotowanie. Ar-tyleria okrętowa rozpoczęła ostrzał o godz. 5.30, czyli na 20 minut przed świtem, a lotnictwo wystartowało o godz. 7.00. W ogniowym przygotowaniu uczestniczyła artyleria okrętowa 10 pancerników, 9 krążowników, 23 niszczycieli i 117 okrętów desantowych wyposażonych w wyrzutnie rakietowe, a także samoloty bazujące na lotniskowcach. Na plaże Hagushi i Minatoga wystrzelono wówczas 44 825 pocisków artyleryjskich, 33 000 pocisków rakietowych i 22 500 granatów moździerzowych. Była to największa koncentracja ognia, jaką kiedykolwiek wykonano na ko-rzyść desantujących wojsk lądowych.

Samoloty pokładowe obrzucały napalmem plażę i po-bliskie transze je. Wschodni i północno-wschodni wiatr niósł w morze dym wybuchających bomb i pocisków ar-tyleryjskich.

Od godzin rannych w rejonie postoju okrętów transpor-towych wrzało — żołnierze opuszczali statki schodząc po sieciach rozwieszonych na burtach do czekających na wodzie amfibii i barek desantowych. Jednocześnie z okrę-tów-doków LSD wypływały barki LCM-6, załadowane czołgami. Inne czołgi, wyposażone w urządzenia pływa-jące, same schodziły na wodę i kierowały się w rejon zbiórki.

Po przeciwnej stronie Okinawy, w odległości 4 km na wschód od portu Minatoga, zgrupowały się okręty trans-portowe z wojskami 2 dywizji piechoty morskiej, które przygotowywały się do demonstracyjnego lądowania. Kie-dy z okrętów zaczęto wyładowywać czołgi pływające i transportery wypełnione żołnierzami, japońskie samo-loty pilotowane przez kamikaze zaatakowały statek „Hins-

dale" i okręt desantowy LST-884. W rezultacie nalotu poległo 8 żołnierzy, 37 zostało rannych, a 8 uznano za zaginionych. Były to pierwsze straty poniesione w ope-racji na Okinawie i to przez oddziały nie uczestniczące w prawdziwym desancie. /

W tym czasie przed plażami Hagushi, naprzeciw każ-dego pułkowego odcinka desantowania, w odległości 3700 metrów od brzegu, stał kuter dowodzenia, oznaczony od-rębnymi kolorowymi proporcami, zawieszonymi na masz-tach. Zbierające się w pobliżu czołgi-amfibie i transpor-tery pływające, czekając na początek akcji, poruszały się po obwodzie koła. O godz. 8.00, na sygnał chorągiew-kami, czołgi i transportery rozwinęły się w kilka linii i z prędkością 4 mil/godz. ruszyły w kierunku Okinawy, mając pośrodku macierzysty kuter dowodzenia. Na czele czterech szturmowych dywizji będących w pierwszym rzucie armii płynęło osiem pułków, które tworzyły 15-ki-lometrową linię pojazdów desantowych. W pierwszej fali podążały czołgi pływające, a za nimi, w małych odstępach, pięć—siedem fal transporterów załadowanych żołnierzami i uzbrojeniem.

W miarę zbliżania się pojazdów desantowych do brzegu rosło natężenie ogiiia artylerii okrętowej, ostrzeliwującej rejon lądowania, począwszy od lustra wody do 1 km w głąb wyspy. Na każdy kwadrat terenu o boku 100 m padało 30 pocisków artyleryjskich, moździerzowych lub rakietowych. Po osiągnięciu raf koralowych (300—400 m od brzegu) kutry dowodzenia skierowały się na boki, a czołgi-amfibie i transportery popłynęły do plaż samo-dzielnie. Największe trudności w pokonaniu raf miały barki desantowe, charakteryzujące się większym zanurze-niem. Dlatego na skraju raf żołnierze przechodzili na am-fibie i transportery, -natomiast czołgi nie pływające prze-wożono przez tę przeszkodę w czasie przypływu morza.

O godz. 8.30 pierwsza fala desantu dotarła do brzegu. Artyleria okrętowa przeniosła wówczas ogień w głąb

wyspy, a 138 samolotów pokładowych, które do tego czasu, krążąc, osłaniały z boków fale desantu, wykonały lot nurkowy, w celu obezwładnienia rejonu lądowania bombami zapalającymi, ogniem cekaemów i rakietami.

Desantujące wojska wychodziły na brzeg nie napoty-kając oporu. Nigdzie nie zauważono żadnych oznak ludz-kiego życia. Także na plażach nie dostrzeżono nieprzyja-ciela i nie znaleziono wielu min. Wywołało to zdumienie żołnierzy, a zarazem uczucie ulgi. Desant • odbywał się jak w czasie manewrów. W celu uniemożliwienia prze-ciwnikowi obserwacji przyczółka i ostrzeliwania wyłado-wujących się fal desantu, artyleria postawiła zasłonę dym-ną na okolicznych wzgórzach. W ciągu godziny na Oki-nawie znalazło się 16 wzmocnionych batalionów piechoty, liczących 16 tys. żołnierzy, po upływie następnej pół go-dziny na wyspie było już 20 tys. żołnierzy.

We wznoszącym się 18 m od brzegu kamiennym wale przeciwpowodziowym ogień artylerii okrętowej wybił przejścia dla pojazdów mechanicznych. Czołgi pływające po wyjściu na brzeg otrzymały zadanie osłony skrzydeł przyczółka. Stanowiska ogniowe zajęła artyleria haubicz-na kal. 75 i 105 mm oraz moździerze 106,6 mm, przewo-żone na ląd samochodami-amfibiami.

W głębi wyspy było widać palące ̂ się miejscowości. Zaskakująca cisza i brak kontrakcji japońskiej skłaniały nacierających do zachowania ostrożności. Gdy jednak przekonali się, że nigdzie nie ma zasadzek, zaczęli śmielej maszerować w głąb wyspy. Duch bojowy żołnierzy wzrósł znacznie, kiedy stosunkowo łatwo opanowano stoki wzgórz dominujących nad plażami. Suchy teren, porośnię-ty drzewami iglastymi, pełen zieleni, oraz orzeźwiające powietrze były zaskoczeniem dla żołnierzy, którzy dotych-czas zetknęli się z parującymi bagnami i drzewami pal-mowymi wysp południowej części Pacyfiku.

Jednocześnie z desantowaniem sił głównych 10 armii na plażach Hagushi, 2 dywizja piechoty morskiej gen. Wat-

sona pozorowała lądowanie na południowo-wschodnim wybrzeżu Okinawy, w celu ściągnięcia na siebie części oddziałów przeciwnika i przekonania go, że jest to praw-dziwy desant. Pod osłoną dymów siedem fal desantowych, każda po 24 barki typu LCVP, wiozło rzut szturmowy liczący 6048 żołnierzy. O godz. 8.30 barki znalazły się w pobliżu brzegu, gdzie artyleria postawiła zasłonę dymną, po czym zawróciły do macierzystych okrętów. Na tę de-monstrację Japończycy zareagowali tylko jedną salwą baterii artylerii. Następnego jinia powtórzono pozorne lą-dowanie, po czym 2 dywizję piechoty morskiej wycofano do odwodu armii. Prasa japońska chwaliła się dumnie, że próby lądowania przeciwnika na wschodnim wybrzeżu Okinawy zostały załamane oraz że Amerykanie ponieśli duże straty.

Na kierunku głównego uderzenia 10 armii operacja przebiegała zgodnie z planem. O godz. 10 patrole 17 pułku z 7 dywizji piechoty spenetrowały lotnisko Kadena, opusz-czone przez Japończyków. Półtorej godziny później żoł-nierze 4 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej zajęli lotnis-ko Yontan; na pasach startowych zastali zniszczone samo-loty i dużą ilość porzuconego zaopatrzenia.

Piechotę amerykańską nękali jedynie strzelcy wyBb-rowi. Podstawową zaś przeszkodę na drodze natarcia sta-nowił pocięty jarami i bezdrożny teren. Przez ponad sześć godzin oddziały amerykańskie posuwały się ostroż-nie w głąb wyspy, nie natrafiając nigdzie na obronę ja-pońską. Wszystkich nurtowało pytanie, gdzie jest nie-przyjaciel? Ppłk James Brown, dowódca batalionu z 22 pułku piechoty, skierował pismo do kwatermistrza 6 dy-wizji: „Proszę przysłać nam martwego Japończyka, gdyż większość moich żołnierzy nigdy takiego nie widziała, ręczę,, że go potem pochowamy".

Japończycy ze wzgórz położonych na północ od miast Naha i Shuri obserwowali przyczółek amerykański i okrę-ty stojące na redzie. Dowództwo 32 armii czekało rze-

komo na podejście wojsk inwazyjnych do obrony japońs-kiej, a główny ciężar walki do tego czasu powierzyło swemu lotnictwu.

Do godz. 15.00 Amerykanie przewieźli na przyczółek również zasadniczą część artylerii polowej i oddziałów tyłowych pierwszego rzutu armii. W 30 minut później zatrzymano natarcie. Piechota okopała się, zabezpieczono skrzydła i nawiązano łączność współdziałania. Ubezpie-czenia bojowe wysunięto do przodu. Przed wieczorem artyleria dywizyjna zajęła stanowiska ogniowe w goto-wości do wsparcia batalionów piechoty.

• Sukces desantu przekraczał wszelkie oczekiwania. Do zmroku opanowano cały zaplanowany rejon przyczółka 0 wymiarach 13 700 m długości i 4600 m szerokości Znajdowało się na nim około 60 tys. żołnierzy, a także wiele czołgów, wszystkie dywizjony artylerii przeciwlot-niczej oraz 15 tys. żołnierzy obsługi i dowozu zaopatrze-nia. Odpływ morga odsłonił wówczas rafy koralowe 1 utrudnił transport z okrętów na przyczółek. Samolotom lądującym przymusowo udostępniono w nocy lotnisko Kadena. ^ Zadanie pierwszego dnia operacji zaczepnej zostało

więc nadzwyczaj łatwo wykonane. Straty amerykańskie okazały się niewielkie, gdyż wyniosły 28 poległych, 104 rannych i 27 zaginionych, a ponadto uszkodzone przez kamikaze: pancernik „West Virginia", dwa statki trans-portowe, okręt desantowy i trzy inne okręty amerykańs-kie. Amerykańska artyleria przeciwlotnicza okrętów i sa-moloty pokładowe zestrzeliły nie ustaloną liczbę samolo-tów wroga. Jak z powyższego wynika, pierwsza faza ope-racji desantowej na Okinawie okazała się najłatwiejsza spośród desantów wykonanych w latach drugiej woj-ny światowej na Pacyfiku i na europejskim teatrze wojny.

NATARCIE W GŁĄB WYSPY

' 2 kwietnia 1945 r. o godz. 7.30, po stosunkowo spokoj-nej nocy, przerywanej tylko ogniem strzelców wyboro-wych, karabinów maszynowych i moździerzy, związki taktyczne 10 armii Stanów Zjednoczonych podjęły natar-cie w głąb wyspy, z zadaniem pogłębienia przyczółka do przeciwległego brzegu Okinawy. Mimo optymistycznego oświadczenia radia tokijskiego złożonego tego dnia, że wojska amerykańskie wysadzone na Okinawie zostaną zniszczone wtedy, kiedy dowództwo japońskie uzna za stosowne, natarcie czterech dywizji 10 armii odbywało się zgodnie z planem, w dodatku bez artyleryjskiego i lotniczego wsparcia, które okazało się niepotrzebne, gdyż przeciwnik nie stawiał zorganizowanego oporu.

Pododdziały .22 pułku piechoty morskiej, nacierające na lewym skrzydle 6 dywizji piechoty morskiej, przesu-wały się zdecydowanie w głąb wyspy i o godz. 16 minęły rubież przewidzianą do zajęcia w szóstym dniu operacji. Natomiast 4 pułk z te j samej dywizji, działający na jej prawym skrzydle, napotkał opór przeciwnika i o godz. 18.30 jego natarcie zatrzymało się w odległości 1000 m za rubieżą planowaną do zajęcia w czwartym dniu ope-racji.

5 i 7 pułki z 1 dywizji piechoty morskiej kontynuowały natarcie wzmocnionymi patrolami rozpoznawczymi, które skutecznie zwalczały słaby opór japońskich pododdziałów obrony terytorialnej, wchodzących w skład 1 specjalnego pułku piechoty. Jednostka ta, sformowana na cztery dni przed lądowaniem desantu, liczyła 3473 żołnierzy, wy-wodzących się z pododdziałów obsługi lotnisk i obrony terytorialnej; dysponowała ona 5 armatami przeciwlot-niczymi 20 mm, 18 moździerzami i 55 cekaemami, ale dla większości żołnierzy brakowało zwykłych karabinów. Oddziały tego pułku, odcięte od zasadniczych sił 32 armii i nie mające z nią łączności, zostały wkrótce rozproszone.

W walkach z 1 dywizją piechoty morskiej 2 kwietnia po-legło 663 żołnierzy japońskich, a 26 dostało się do niewoli.

Wojska 1 dywizji piechoty morskiej przesunęły się 2 kwietnia 5 km, a 6 — nacierającej w trudniejszym te-renie, włamały się na 3—6 km w głąb Okinawy.

96 dywizja piechoty prowadziła działania zaczepne wśród gęsto zalesionych wzgórz, je j wojska przesuwały się długimi kolumnami powoli po terenowych drogach. W tym czasie 17 pułk z 7 dywizji piechoty, działający w dogodniejszym terenie, o godz. 16 osiągnął wschodnie wybrzeże Okinawy, w rejonie zatoki Nakagusuku (po-zostałe jednostki te j dywizji, nacierające na skrzydłach, pozostawały nieco w tyle). Obronę japońską rozcięto na dwie odizolowane części: w północnej i południowej części wyspy. . Pod wieczór 2 kwietnia na przyczółek przeniosły się już stanowiska dowodzenia czterech amerykańskich dy-wizji pierwszego rzutu 10 armii.

Wobec dość szybkiego natarcia piechoty saperzy nie nadążali z poszerzeniem dróg. Nawierzchnię ich wzmac-niano żwirem ze skał koralowych i gruzem ze zniszczo-nych domostw. Z kolei większość mostów, które okazały się wąskie i za słabe, aby udźwignąć czołgi i samochody, zastąpiono składanymi mostami Baileya. 6 batalion sape-rów z 3 korpusu piechoty morskiej i 58 morski batalion budowlany skierowano do odbudowy lotniska Yontan — o godz. 15 uruchomiono jeden z pasów startowych (sze-rokości 9,1 m i długości 914 m) na potrzeby 6 eskadry rozpoznawczej piechoty morskiej. Wieczorem tego dnia również na lotnisko Kadena przebazowało się 19 samo-lotów korygowania ognia artylerii, które rozpoczęły nor-malne loty.

3 kwietnia wojska 24 korpusu armijnego zmieniły kie-runek natarcia ze wschodniego na południowy. Na prawo, wzdłuż zachodniego wybrzeża walczyła 96, a na lewym •krzydle korpusu — 7 dywizja piechoty. Opór wroga był

ciągle niewielki; świadczyło to, że faktyczna bitwa o Oki-nawę jeszcze się nie zaczęła.

W tym dniu o godz. 16 oddziały 1 dywizji piechoty morskiej osiągnęły zatokę Nakagusuku, a dywizyjna kompania rozpoznawcza spenetrowała półwysep Katchin. Z kolei 6 dywizja piechoty morskiej nacierała na północ przez masyw wzgórz Yontan, w kierunku przesmyku Ishikawa, włamując się na 6,4 km. Po trzech dniach ak-tywnych działań zaczepnych lewoskrzydłowe oddziały te j dywizji osiągnęły przesmyk, będący rubieżą przewidzianą do opanowania w szesnastym dniu operacji. Wojska 3 korpusu piechoty morskiej kontynuowały więc natarcie z wyprzedzeniem planu o 12—13 dni.

W zdobytych miejscowościach pracownicy kontrwywia-du amerykańskiego przesłuchiwali wszystkich mężczyzn \r wieku od 15 do 45 lat, których następnie odsyłano na pewien czas do dywizyjnych obozów jenieckich. Próby uzyskania w ten sposób wiadomości o nieprzyjacielu na ogół nie powiodły się, gdyż mieszkańcy wyspy mówili odrębnym narzeczem okinawskim. Znacznie łatwiej było porozumieć się z młodzieżą ze szkół średnich, która znała język urzędowy. Z uzyskanych informacji wynikało, że główne siły japońskie zostały wycofane do południowej części wyspy.

3 kwietnia na przyczółku wylądował 69 szpital polowy, który przyjął pierwszych rannych. Do czasu jego przy-bycia dywizje ewakuowały swych rannych do jednego z ośmiu szpitali znajdujących się na okrętach desanto-wych LST/H, zakotwiczonych niedaleko plaż Hagushi. Każdy z tych okrętów przygotowany był do przyjęcia 200 pacjentów J. wykonywania operacji chirurgicznych. 16 kwietnia znajdujące się na Okinawie dwa szpitale kor-puśne dysponowały 1800 łóżkami. Ewakuację rannych drogą powietrzną^ do szpitali na Wyspach Mariańskich rozpoczęto 8 kwietnia, specjalnie przystosowanymi samo-lotami „C-54".

Poczynając od pierwszego dnia operacji desantowej stopniowo rosła aktywność lotnictwa japońskiego. By uniknąć jego ataków wiele nie rozładowanych statków wycofywano w każdą noc na pewną odległość od Okina-wy, lecz niewiele to pomagało. 2 kwietnia o godz. 19.00 samolot pilotowany przez kamikaze runął na mostek ka-pitański statku „Henrico", którym przewożono żołnierzy 305 pułku z 77 dywizji piechoty. Samolot japoński przebił dwa pokłady i eksplodował. Śmierć ponieśli kapitan stat-ku, dowódca 305 pułku, szef sztabu oraz oficerowie ope-racyjny i rozpoznawczy, a także 25 żołnierzy, 50 osób zostało rannych, a 6 zaginęło. W okresie 2—5 kwietnia lotnicy japońscy zatopili 3 statki amerykańskie i 15 usz-kodzili.

Najważniejszy problem dla dowództwa armii i służb kwatermistrzowskich stanowiło od początku operacji us-prawnienie transportu zaopatrzenia ze statków poprzez rafy koralowe do składów na przyczółku, a następnie do nacierających żołnierzy. Na szczęście brak oporu w re-jonie przyczółka ułatwiał Amerykanom rozładunek okrę-tów. W czasie niskiego i średniego przypływu morza 80 pojazdów amfibijnych przewoziło ładunki ze statków za-cumowanych przy rafach koralowych wprost na plaże, a w ciągu czterech-pięciu godzin wysokiego przypływu czyniły to również barki desantowe typu LCM i LCVP.

W celu usprawnienia wyładunku statków i okrętów de-santowych 4 kwietnia zbudowano na wysokości raf kora-lowych trzy mola z pływających pontonów, stanowiące przystanie. Jedno miało kształt litery „T" z nabrzeżem 0 powierzchni 52 X 9 m i jednokierunkową drogą długości 91 m, drugie było podobne do litery „U" z drogami do-jazdową i wyjazdową o łącznej długości 152 m oraz przy-stanią o powierzchni 53X18 m, trzecie zbliżone kształ-tem do litery „L" z jednopasmową drogą długości 427 m 1 nabrzeżem o powierzchni 53X13 m.

Przy tych przystaniach wyładowanie okrętSw odbywa-

ło się także w nocy, w świetle reflektorów. Do prac wy-ładowczych wykorzystywano 25 pływających dźwigów oraz jeden o możliwości udźwigu 400 ton, pracujące przez 20 godzin na dobę. Do pomocy w rozładunku zaopatrze-nia dowództwo 3 korpusu piechoty morskiej wydzieliło 5000 żołnierzy z jednostek zapasowych, które wylądowały ze swymi dywizjami.

Po południu 4 kwietnia pogorszyła się pogoda. Rozsza-lała się burza z ulewnymi deszczami. Sztorm trwał całą noc i następny dzień. Żołnierze japońscy uaktywnili wówczas działania bojowe przed frontem wojsk amery-kańskich, jak i na ich tyłach, gdzie operowały drobne grupy dywersyjne. Dywizje 10 armii ograniczyły się wtedy do akcji rozpoznawczych i bojowych, prowadzo-nych silnymi patrolami.

Podczas burzy, kiedy fale osiągały wysokość 2—3 m, zatonęło wiele barek desantowych, co skłoniło dowódz-two pododdziałów brzegowych do przerwania rozładunku. Do 16 kwietnia rozładowano 80% okrętów oraz dostar-czono na brzeg 577 tys. ton zaopatrzenia i uzbrojenia — znacznie więcej niż przewidywał plan operacji desanto-wej.

Deszcze, padające w dniach 4—5 i 10—11 kwietnia, w powiązaniu z nieprzerwanym ruchem samochodów wojskowych, przyczyniły się do szybkiego zniszczenia nawierzchni dróg gruntowych, czyniąc je grzęzawiskami, Saperzy byli zmuszeni do ponownego ich naprawiania. Kontynuowano także odbudowę lotnisk. 4 kwietnia zosta-ły udostępnione trzy pasy startowe na lotnisku Yontan. W trzy dni później przebazowano tam eskadry lotnictwa myśliwskiego, natomiast na lotnisko Kadena samoloty przybyły dopiero 9 kwietnia. *

4 kwietnia przyczółek 10 armii miał już znaczenie ope-racyjne, ponieważ znajdowały się na nim zasadnicze siły inwazyjne. Zdobyty teren (24 km szerokości i od 5 do 16 km głębokości) stanowił już wystarczająco dużą prze-

strzeń do rozwinięcia wojsk i składów zaopatrzenia; znaj-dowały się też na nim dwa duże lotniska. Przyczółek ten rozdzielał wojska przeciwnika na dwie odizolowane części i umożliwiał dowództwom korpusów podjęcie natarcia na rozbieżnych kierunkach, a także nawiązanie walki z głównymi siłami 32 armii japońskiej.

ATAKI JAPOŃSKIEGO LOTNICTWA I MARYNARKI WOJENNEJ

W czasie kiedy dywizje 10 armii Stanów Zjednoczo-nych skutecznie nacierały w głąb Okinawy, amerykańskie okręty wojenne były zaciekle atakowane przez lotnictwo japońskie. Do odpierania tych nalotów dowództwo sił morskich Stanów Zjednoczonych, zaangażowało samoloty pokładowe 51, 57 i 58 zespołów lotniskowców oraz okrę-towe działa przeciwlotnicze. Zorganizowano także system wczesnego ostrzegania, rozwijając wokół Okinawy pierś-cień okrętów dozoru radiolokacyjnego. Do osłony tych okrętów, zakotwiczonych w odległości 10—185 km od wyspy, jak również w celu zwiększenia ich siły ogniowej, dodano im okręty bliskiego wsparcia typu LSS(L) i ra-kietowe okręty desantowe typu LSM(R).

Lotnictwo przez całą dobę patrolowało wody przy-brzeżne. W każdej chwili, z lotu patrolowego wykony-wanego w dzień, można było wezwać od 48 do 120 sa-molotów. 23 marca utworzono morską grupę patrolową w składzie 13 lotniskowców (7 dużych typu CV i 6 eskor-towych typu CVL), która działając na północnych przed-polach Okinawy przechwytywała i zwalczała samoloty japońskie. Od strony południowej osłaniały wyspę bry-tyjskie samoloty pokładowe 57 zespołu lotniskowców, startujące z czterech dużych i sześciu eskortowych lot-niskowców.

4 kwietnia do odpierania nalotów japońskich zaangażo-wano również całą artylerię przeciwlotniczą 24 korpusu armijnego, znajdującą się na przyczółku, a 12 kwietnia

także artylerią 3 korpusu piechoty morskiej. Począwszy od 9 kwietnia z lotnisk Kadena i Yontan działały już dwie grupy myśliwców, liczące po 100 samolotów. Nieco później do realizacji zadań wsparcia wojsk 10 armii i os-łony powietrznej Okinawy włączono jeszcze dwie grupy lotnictwa taktycznego. Tak zorganizowana osłona powietrz-na zadawała lotnictwu japońskiemu znaczne straty, te bowiem maszyny przeciwnika, które wymknęły się pa-trolującym eskadrom amerykańskim, dostawały się pod ogień artylerii przeciwlotniczej okrętów i wojsk lądo-wych".

Japońskie naczelne dowództwo, będąc przekonane o skuteczności działania pilotów-samobójców, wysyłało ich w rejon Okinawy coraz więcej. Uważano bowiem, że Ja-ponia wyjdzie z trudnej sytuacji militarnej jedynie po-przez samopoświęcenie obywateli, do czego zresztą zna-lazły się setki ochotników. Oddanie życia za cesarza i oj-czyznę było uznawane w Japonii za najwyższy czyn pa-triotyczny. Ideę tę Japończycy wyrażali następująco: „Nasze życie budujemy na zasadach pokory wobec cesa-rza i wierności dla Ojczyzny, a po śmierci chcemy lepsze-go życia w innym świecie" 1.

Naloty kamikaze zostały zakodowane kryptonimem „Kikusui" („Woda chryzantemowa") 2.

W dniach 1 — 5 kwietnia, w rezultacie dość sporadycz-nych jeszcze ataków pilotów-samobójców, zostały poważnie uszkodzone: okręt liniowy, lotniskowiec eskortowy, dwa niszczyciele, dwa okręty desantowe, trałowiec i osiem statków transportowych. Poległo wówczas 80 marynarzy, 294 zostało rannych, a 60 uznano za zaginionych.

6 kwietnia adm. Toyoda — dowódca japońskiej Połą-

1 CH. S. N i c h o 1 s, H. I. S h a w , Zachwat Okinawy, t łum. z ang., Moskwa 1959, s. 122.

2 Określenie tó pochodzi z herbu XV-wiecznego bohatera ja-pońskiego, który w czasie przedłużającej się wojny domowej sta-nął po stronie cesarza, w sytuacji kiedy przeciwnicy władzy dys-ponowali znaczną przewagą wojskową.

czonej Floty, dochodząc do wniosku, że klasyczne naloty są mało skuteczne w niszczeniu amerykańskich sił mor-skich w rejonie Okinawy, wydał rozkaz „Kikusui" nr 1

Tego samego dnia nastąpił pierwszy zmasowany atak powietrzny lotnictwa japońskiego na amerykańskie okrę-ty zabezpieczające operację desantową i na samoloty ba-zujące na Okinawie. 200 samolotów, pilotowanych przez kamikaze, pod osłoną czołowych grup myśliwców zbli-żyło się do okrętów desantowych i statków znajdujących się w pobliżu plaż Hagushi. Główny atak japońskiego lot-nictwa rozpoczął się o godz. 15.00 i trwał pięć godzin. Armaty przeciwlotnicze na okrętach i na lądzie prowa-dziły ogień zaporowy, który okazał się tak intensywny, że na barki desantowe i amfibie dowożące zaopatrzenie oraz na żołnierzy na Okinawie spadł grad ostrych odłam-ków, zabijając czterech i raniąc 34 własnych żołnierzy. Zestrzelono omyłkowo trzy własne samoloty myśliwskie, które ściągając Japończyków dostały się w strefę ognia zaporowego artylerii. Mimo tak doskonałej pogody wi-doczność była ograniczona, gdyż dym z palących się sa-molotów i statków zmieszał się ze sztuczną mgłą posta-wioną nad rejonem postoju okrętów.

Pół godziny po rozpoczęciu ataku kamikaze odnieśli pierwszy sukces — jeden z samolotów wbił się w kadłub niszczyciela „Bush", który wkrótce zaatakowały dwa na-stępne samoloty pilotowane przez samobójców. „Bush" zatonął o godz. 19.50. Z kolei na niszczycielu „Colhoun", staranowanym przez trzech kamikaze, wybuchł pożar i trzeba go było zatopić. Musiano również zniszczyć tra-łowiec „Emmons", na którym w wyniku uderzenia samo-lotu oderwała się część rufy i okręt dryfował w stronę wybrzeża zajętego przez Japończyków. W pobliżu wysp Kerama piloci-samobójcy zatopili okręt desantowy LST--447 oraz dwa statki przewożące amunicję moździerzową kal. 81 mm. Utraconą amunicję trzeba było uzupełnić transportem lotniczym.

W ciągu nocy z 6 na 7 kwietnia lotnietwo pokładowe odpierało naloty 250 samolotów wroga.

19-godzinny zmasowany atak 699 samolotów japońs-kich przysporzył flocie amerykańskiej znacznych strat. Zostały zatopione dwa niszczyciele, trałowiec, okręt de-santowy typu LST i dwa statki transportowe oraz usz-kodzone: dziewięć niszczycieli, cztery fregaty i pięć sta-wiaczy min. Na okrętach tych poległo 94 marynarzy, 294 zostało rannych, a 178 uznano za zaginionych. W po-bliżu lotniska Kadena wyleciały w powietrze składy amu-nicji.

Samoloty pokładowe startujące z lotniskowców eskor-towych 51 zespołu okrętów, osłaniające koncentrację flo-ty w pobliżu Okinawy, zestrzeliły 135 samolotów japońs-kich, a lotnietwo pokładowe 58 zespołu lotniskowców, działające na dalekim przedpolu te j wyspy — 245 samo-lotów. Łącznie Amerykanie zestrzelili 380 samolotów wroga (współczesne materiały japońskie podają, że straty ieh wyniosły 335 samolotów). Sukces ten został okupiony poważnym uszkodzeniem dwóch lotniskowców („Hancock" i „San Jacinto"). Poważnej awarii uległ również pancer-nik „Maryland", który skierowano do remontu na Ha-waje. Główne jednak siły floty amerykańskiej, chociaż silnie atakowane, nie poniosły większego uszczerbku.

W czasie nalotu nie działały jeszcze samoloty lotnictwa taktycznego 10 armii, gdyż dopiero 7 kwietnia na lotnisko Yontan na Okinawie przebazowała się 311 eskadra my-śliwska, wchodząca w skład obrony powietrznej tej wys-py. Wkrótce przesunięto tam główne siły 31 i 33 grupy lotnictwa myśliwskiego. Zorganizowano wówczas patrole bojowe po 12 samolotów, które od świtu do zmierzchu osłaniały siły amerykańskie na Okinawie i zgrupowanie okrętów. W następnych dniach na wyspę przybyły 542 i 543 eskadry myśliwców nocnych, wyposażone w urzą-dzenia radiolokacyjne. Przystąpione wtedy i® patrolowa-nia nocnego kluczami po cztery samoloty.

Dowództwo japońskie do wsparcia pilotów-samobójców atakujących flotę Stanów Zjednoczonych w rejonie Oki-nawy skierowało swoją flotę. 6 kwietnia o godz. 15.30 z bazy, Tokuyama na wyspie Honsiu wypłynęła eskadra 10 okrętów, które ogniem swych dział i torped miały pomóc kamikaze w rozgromieniu sił morskich Ameryka-nów. W składzie t e j eskadry, stanowiącej trzon 2 Floty Wojennej, znajdowały się: pancernik „Yamato" — naj-większy z kiedykolwiek zbudowanych okrętów liniowych, lekki krążownik „Yahagi" i osiem niszczycieli. Japończy-cy dysponowali znacznie większą liczbą okrętów wojen-nych, lecz nie włączyli ich w skład eskadry, gdyż nie starczyłoby dla nich paliwa. Każdy z wymienionych okrę-tów zatankował mazut na rejs w jedną stronę. Eskadrą w tej wyprawie dowodził dowódca 2 Floty wiceadm. Seiichi Ito.

Po wojnie adm. Toyoda powiedział, że „dobrze zdawał sobie sprawę z tego, jaki los czeka te okręty płynące bez osłony powietrznej. Mimo to zrobiliśmy wszystko, aby pomóc naszym wojskom walczącym na Okinawie". Wice-adm. Ryunosuke Kusaka — szef sztabu Połączonej Floty japońskiej, weteran walk w rejonie Pearl Harbor, Midway i Guadalcanal, sprzeciwiał się gwałtownie rejsowi tych okrętów. Uważał, że pancernik „Yamato" i pozostałe okręty mogłyby być z większą korzyścią użyte do obrony Japonii.

Na czele eskadry płynął krążownik „Yahagi", za nim cztery niszczyciele, dalej „Yamato" z pozostałymi nisz-czycielami. W czasie tego rejsu samoloty japońskie roz-poczęły zmasowane bombardowanie okrętów amerykańs-kich i lotnisk w rejonie Okinawy. Wyolbrzymione infor-macje o rzekomym zatopieniu przez kamikaze 30 okrę-tów przeciwnika i że dalszych 20 okrętów stoi w ogniu, wielce ucieszyły wiceadm. Ito. Faktycznie jednak zato-pionych zostało sześć okrętów amerykańskich, a dziesięć odniosło ciężkie uszkodzenia.

Wieczorem 6 kwietnia na pokładzie krążownika „Yaha-gi" zebrała się załoga tego okrętu, aby wysłuchać depe-szy od adm. Toyody. „Los narodu zależy od tej opera-cji — pisał on — dlatego z honorem walczcie do końca". Dowódca krążownika kpt. Tameichi Hara uzupełniając treść telegramu powiedział: „Nasze zadanie wydaje się być samobójczym i takie ono jest, lecz pragnę podkreślić, że samobójstwo nie jest naszym celem. Celem jest zwy-, cięstwo. Jeśli okręt zostanie uszkodzony i będzie musiał zatonąć, nie wahajcie się ratować swego życia, gdyż win-niście uczestniczyć w następnych walkach z wrogiem. Musicie pobić przeciwnika, wygrać wojnę i nie myśleć o śmierci" s. Odpowiedziano mu spontanicznymi okrzyka-mi na cześć cesarza i okrętu „Yahagi".

O godz. 20 okręty japońskie przeszły ostrożnie przez pole minowe blokujące cieśninę Bungo, między wyspami Kiusiu i Sikoku, i znalazły się na wodach Pacyfiku. Wkrótce potem zostały wykryte przez dwa amerykańskie okręty podwodne „Hackleback" i „Threadfin", dozoru-jące wody w pobliżu wyspy Kiusiu. Lotnicy amerykańscy natychmiast powiadomili dowództwo swej 5 Floty o eskadrze wroga, lecz w nocy utracili z nią kontakt.

O świcie 7 kwietnia adm. Spruance wysłał 40 samolo-tów na poszukiwanie okrętów japońskich. O godz. 8.22 samolot z lotniskowca „Essex" wykrył je, a dalsze śle-dzenie przejęły wodnosamoloty bazujące na wyspach Kerama. Gdy okręty japońskie znalazły się w odległości 445 km od Okinawy, z lotniskowców 58 .zespołu wystar-towało 380 samolotów w celu zniszczenia ich. Sytuacja eskadry japońskiej, pozbawionej osłony lotniczej, stała się nie do pozazdroszczenia.

O godz. 12.10 nad eskadrę nadleciało 200 samolotów amerykańskich. Pierwsza grupa uderzeniowa składała się z myśliwców i lekkich bombowców, które zmierzały do

13 . T o l a n d J., The Rising Sun. The Decline and Fali of the Japanese Empire 1930—1945, London 1971, s. 691—692.

obezwładnienia bombami i rakietami środków przeciw-lotniczych rozmieszczonych na okrętach. Po kilku minu-tach przystąpiły do ataku samoloty torpedowo-bombow® drugiej grupy, wykonujące główne uderzenia. Dwie bom-by spadły wówczas w pobliżu głównego masztu pancer-nika „Yamato" oraz torpeda lotnicza uderzyła w lewą burtę okrętu.

W 35 minut później atakowany był krążownik „Yaha-gi". Torpeda lotnicza przebiła jego lewą burtę poniżej poziomu wody i okręt zatrzymał się. O godz. 12.50 na krążownik spadły dwie bomby i kolejna torpeda uderzy-ła w prawą burtę. Okręt gwałtownie zawibrował. Kontr-adm. Komura postanowił zmienić swe stanowisko dowo-dzenia z krążownika na niszczyciel i kontynuować rejs w kierunku Okinawy. Kiedy jednak nowa grupa samo-lotów ostrzelała krążownik z broni pokładowej, Komura obawiając się, że może zginąć na motorówce w czasie ewakuacji na inny okręt, zdecydował pozostać na „Ya-hagi".

Poważnie uszkodzony pancernik „Yamato" zmniejszył prędkość do 18 węzłów, lecz jeszcze był zdolny do walki. Dowódca tego okrętu kontradm. Kosaku Ariga utrzymy-wał nadal kurs na Okinawę. Wiceadm. Ito wydał wtedy rozkaz, aby wszystkie okręty płynęły z dużą prędkością i często zmieniały kierunki, co pozwoli uchylać się od bomb, pocisków rakietowych i torped, a jednocześnie na-kazał prowadzić ogień do samolotów pociskami odłamko-wymi, w tym również z dział dużych kalibrów.

O godz. 13.35 kolejna fala 150 samolotów nurkowała na okręty japońskie. Piąta i szósta torpeda uderzyła w lewą burtę pancernika, a dalszych siedem bomb eksplodowało na jego środkowym pokładzie. Poległa połowa obsług dział przeciwlotniczych. Szybkość okrętu zmniejszyła się do 9 węzłów. Woda zaczęła napływać do maszynowni. Gdy o godz. 14.00 ósma torpeda rozerwała się w prawej bur-cie okrętu, kontradm. Ariga polecił zawrócić „Yamato"

na północ. Zgodnie z tradycją japońską martwego człowie-ka kładzie się zawsze głową na północ — Ariga chciał to samo uczynić z ciężko uszkodzonym pancernikiem. Jed-nakże zniszczone urządzenia sterowe uniemożliwiły dalsze kierowanie okrętem.

Wkrótce nadleciała czwarta fala samolotów. Trzy Ko-lejne torpedy przebiły kadłub „Yamato". Przechył okrętu zwiększył się do 18°, a prędkość spadła do 7 węzłów. Nastąpiła eksplozja 1700 pocisków do ciężkich dział wieży nr 1. O godz. 14.15 dwunasta torpeda uderzyła w lewą burtę. Przechył okrętu wzrósł do 30°. Zdjęto ze ścian portrety cesarza i cesarzowej i rzucono je na wodę, aby nie zatonęły wraz z okrętem. Dowódca pancernika roz-kazał reszcie załogi ewakuować się na niszczyciele. Na „Yamato" pozostali: wiceadm. Ito, kontradm. Ariga, jego zastępca kpt. Nomura i szef sztabu Morishita. W trakcie postępującego przechyłu okręt wywrócił się do góry dnem, eksplodował i zatonął (w odległości dnia drogi od Oki-nawy).

Zatopiony został także krążownik „Yahagi", na skutek eksplozji 13 bomb i 7 torped.

W wyniku dwugodzinnych nieprzerwanych ataków powietrznych amerykańskie samoloty pokładowe zatopiły okręt liniowy „Yamato", lekki krążownik „Yahagi" i czte-ry niszczyciele": „Asashimo", „Hamakaze", „Isokaze" i „Kasumi". Zatopienie głównych sił eskadry japońskiej kosztowało Amerykanów dziesięć zniszczonych samolo-tów i tyleż poległych pilotów.

Z załogi „Yamato", liczącej 3332 ludzi, uratowano tylko 269. Zabierano przede wszystkim ludzi zdrowych, zdol-nych do dalszej walki. Wśród ocalałych byli dowódca krą-żownika kpt. Hara i dowódca dywizjonu niszczycieli kontradm. Komura. Ten ostatni, jako najstarszy stopniem oficer, polecił załadować uratowanych marynarzy na dwa niszczyciele i przewieźć ich do Japonii, natomiast dwoma innymi niszczycielami kontynuować rejs w kierunku Oki-

nawy. Wkrótce jednak z dowództwa Połączonej Floty otrzymano radiogram nakazujący zrezygnować z dalszego wykonywania zadania i zawrócić do bazy.

Ryzykowne, zakończone niepowodzeniem przedsięwzię-cie okrętów japońskich dowiodło dowództwu celowości dalszego wykorzystania kamikaze. Zmasowany japoński atak powietrzny wykonany w dniach 6—7 kwietnia oka-zał się dla Amerykanów złowieszczą przepowiednią zbli-żających się wydarzeń: TW ciągu kwietnia nieprzyjaciel kontynuował naloty, w większości w nocy w godz. 21—23 oraz 2—4. Podczas tych ataków okręty amerykańskie osłaniały się sztuczną mgłą, a wtedy samoloty japońskie atakowały lotniska Kadena i Yontan oraz składy zaopa-trzenia rozmieszczone na plażach Hagushi. 11 kwietnia kamikaze poważnie uszkodzili lotniskowce „Enterprise" i „Essex" oraz okręt liniowy „Missouri" i dwa niszczy-ciele.

Drugi zmasowany nalot kamikaze na flotę amerykańską skoncentrowaną w pobliżu Okinawy odbył się w dniach 12—13 kwietnia. Z atakujących 392 samolotów większość została zestrzelona, lecz kamikaze spowodowali znaczne uszkodzenia na 17 okrętach, w tym na pancerniku „Ten-nessee" i sześciu niszczycielach, oraz zatopili niszczyciel „Mannert L. Abele" i okręt bliskiego wsparcia typu LSS/L.

Trzeci atak powietrzny na rejon Okinawy Japończycy wykonali w dniach 15—16 kwietnia. Na 498 samolotów biorących udział w ataku 196 było pilotowanych przez kamikaze. Po raz pierwszy zostały wtedy użyte samoloty--pociski o napędzie rakietowym, kierowane przez pilotów--samobójców. Samoloty te, wyposażone w trzy rakiety o sile ciągu 8000 kg i w głowice z materiałem wybucho-wym o wadze 1200 kg, były przewożone w pobliże celu za pomocą bombowców. Na ustalony sygnał kamikaze włączał silnik rakietowy i atakował wskazany obiekt. Maksymalna prędkość samolotu wynosiła 917 km, a za-

sięg 80 km. Ta nowa broń miała dużą siłę niszczycielską, nie wpłynęła ona jednak na przebieg wojny, gdyż poja-wiła się zbyt późno. W czasie tego ataku powietrznego lotnicy-samobójcy uszkodzili amerykański lotniskowiec „Intrepid", trzy niszczyciele, dwa trałowce i pięć innych okrętów oraz zatopili niszczyciel. Japończycy stracili 270 zestrzelonych samolotów.

Czwarty zmasowany rajd kamikaze odbył się w dniach 27—30 kwietnia. 315 samolotów zaatakowało statki trans-portowe i okręty dozoru radiolokacyjnego. Jeden z samo-lotów uderzył w okręt szpitalny „Comfort", zakotwiczony 93 km na południe od Okinawy. Zginęło wówczas 29 ludzi, 30 zostało rannych i 1 uznano za zaginionego. W czasie tego nalotu zestrzelono 118 samolotów wroga, ale został zatopiony statek amunicyjny oraz uszkodzone 4 niszczy-ciele, okręt szpitalny i trałowiec.

W ciągu trzech tygodni kwietnia lotnictwo taktyczne 10 armii, bazujące na Okinawie, wykonało 3521 lotów bojowych, zestrzeliwując 143 samoloty przeciwnika. 21 armia lotnictwa bombowego, stacjonująca na Wyspach Mariańskich, atakując obiekty wojskowe i przemysłowe Japonii, w ciągu kwietnia zrzuciła 15 712 ton bomb — 36% na lotniska wyspy Kiusiu, gdzie bazowały samoloty pilotowane przez kamikaze, 29% na fabryki lotnicze i 35% na miasta. Japońskie lotniska na Tajwanie były bom-bardowane z Filipin. W ciągu kwietnia zestrzelono lub zniszczono na ziemi 1100 samolotów japońskich.

Chociaż zdobycie wysp Kerama znacznie zredukowało zagrożenie ze strony marynarzy-samobójców, to jednak w kwietniu działali oni dość aktywnie w nocy, głównie z portów Naha i Yonabaru na Okinawie, zatapiając w ciągu miesiąca jeden okręt amerykański, a sześć poważnie uszkadzając.

Zmasowane ataki samolotów japońskich pilotowanych przez kamikaze, w których uczestniczyło często po kilka-set maszyn, nasuwają pytanie, skąd dowództwo japońskie'

brało tyle samolotów do zwalczania okrętów amerykańs-kich? Otóż na początku 1945 r. siły powietrzne Japonii miały — jak już wspomniano — 9000 samolotów różnych typów. Nowoczesnych w tej liczbie było tylko 3000 i wy-korzystywano je do walki z lotnictwem amerykańskim. Natomiast pozostałe 6000 samolotów przystosowano do jednorazowego użycia przez pilotów-samobójców, dla których budowano dodatkowo także specjalne samoloty typu „Baka", stanowiące swego rodzaju samolot-pocisk kierowany przez kamikaze.

W wyniku japońskich ataków powietrznych wykony-wanych w okresie od 26 marca do 30 kwietnia 1945 r. zostało zatopionych 20 okrętów amerykańskich, a 157 od-niosło uszkodzenia. Z te j liczby kamikaze zatopili 14 i usz-kodzili 90 okrętów. Na okrętach tych poległo 956 ma-rynarzy, 2650 zostało rannych i 897 zaginęło. Pi-loci-samobójcy poważnie uszkodzili cztery duże lot-niskowce: „Enterprise", „Hancock", „Intrepid" i „San Jacinto". Znaczne straty poniosły również okręty patro-lowe i dozoru radiolokacyjnego. W konsekwencji stacje radiolokacyjne musieli Amerykanie przenieść na ląd i za-instalować je na dominujących punktach Okinawy i przy-ległych wyspach.

W sumie więc japoński plan, przewidujący rozbicie i przepędzenie floty amerykańskiej z okolic Okinawy, odcięcie wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych od za-plecza i wygranie bitwy na lądzie, nie został zrealizowany. Natomiast wojska 32 armii broniące się na Okinawie zo-stały całkowicie odizolowane od Japonii oraz pozbawione zaopatrzenia i pomocy z zewnątrz.

OPANOWANIE PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI OKINAWY I WYSPY IE.

ZWALCZANIE PARTYZANTKI JAPOŃSKIEJ

3 kwietnia 1945 r. w pasie natarcia 6 dywizji piechoty morskiej wytworzyła się korzystna sytuacja taktyczna, gdyż dywizja ta, działająca w pierwszym rzucie 3 korpu-su piechoty morskiej, nie napotykając większego oporu przeciwnika, stosunkowo łatwo podchodziła do przesmyku Ishikawa. Gen. Buckner polecił dowódcy 3 korpusu przyśpieszyć działania zaczepne w celu opanowania pół-wyspu Motobu i osiągnięcia przylądka Hedo, stanowią-cego północny kraniec Okinawy.

Dwa oddziały wydzielone 6 dywizji, każdy w sile wzmocnionego batalionu, utworzone ze składu 22 pułku, wyposażone w czołgi i transportery, wyruszyły natych-miast na północ wąskimi drogami wzdłuż obu wybrzeży. Zniszczone mosty i nieregularnie rozmieszczone miny przeciwpancerne uniemożliwiały szersze wykorzystanie pojazdów mechanicznych, maszerowano więc pieszo. Sa-perzy wytyczali objazdy i naprawiali mosty. Nacierają-cych ostrzeliwały sporadycznie rozproszone grupy żołnie-rzy japońskich, stanowiące straż tylną, które na dogodnych pozycjach podejmowały krótkotrwały opór, po czym dalej wycofywały się na północ. Między drogami przybrzeżny-mi i środkiem wyspy wznosił się łańcuch wzgórz, które

przeczesywano patrolami w sile wzmocnionej kompanii, wychwytując maruderów przeciwnika.

Dowódca wojsk japońskich w północnej części Okinawy płk Takehiko Udo obok organizowania obrony na pół-wyspie Motobu i wyspie Ie przygotowywał ludność miejs-cową do prowadzenia działań partyzanckich.

Dowództwo amerykańskie obawiając się, że Japończycy mogą wysadzić taktyczne desanty morskie w celu zwięk-szenia siły obronnej swych wojsk, przyśpieszyło natarcie wojsk 3 korpusu piechoty morskiej na północ. Wieczo-rem >5 kwietnia bataliony 22 pułku osiągnęły miejsce, gdzie Okinawa ma szerokość 4 km. Taki pas natarcia był za szeroki dla jednego pułku, więc pod osłoną nocy wprowadzono do pierwszego rzutu 6 dywizji dwa świeże pułki: 4 na wschodnim i 29 na zachodnim wybrzeżu, na-tomiast 22 pułk zgrupował się w drugim rzucie dywizji.

Bezpośrednio za kolumnami 6 dywizji piechoty mors-kiej, wzdłuż wód przybrzeżnych, podążały okręty i barki desantowe, w gotowości do dostarczenia wojskom zaopa-trzenia oraz ogniowego wsparcia. Wszystkie zagajniki i wzgórza zostały uprzednio ostrzelane ogniem artylerii okrętowej. W dzień każdy nacierający batalion był wspar-ty środkami ogniowymi jednego okrętu wojennego, w no-cy zaś jeden okręt wspierał walkę pułku piechoty, a drugi oświetlał pozycje wroga.

29 pułk, nacierający za kompanią rozpoznawczą i kom-panią czołgów, 7 kwietnia opanował miasteczko i port Nago, znajdujące się u podstawy półwyspu Motobu. Roz-mieścił się tam sztab 6 dywizji piechoty morskiej. Część 29 pułku ruszyła dalej na północ i zdobyła wioskę Taira, leżącą po przeciwległej stronie podstawy półwyspu, odci-nając znajdujące się tam wojska japońskie od reszty Okinawy.

W celu rozpoznania południowego i zachodniego wy-brzeża półwyspu Motobu i sił przeciwnika skierowano drogą nadmorską kompanię zwiadowców wraz z 3 ba-

talionem tego pułku. Bezpośredniego wsparcia udzielało im pięć okrętów desantowych typu LCI; dwa automatycz-ne działka 20 mm każdego z nich ostrzeliwały przybrzeż-ne wzgórza i skały. Zwiadowcy bez walki włamali się na 10 km i zawrócili, natomiast 3 batalion pozostał na opa-nowanym terenie. Schwytany później Japończyk zeznał, że Amerykanie byli pod stałą obserwacją, na razie nie strzelano do nich, gdyż czekano na podejście większych sił.

Półwysep Motobu jest pocięty szeregiem grzbietów wzgórz o wysokości od 300 do 500 m. Najwyższą zwartą partię wzniesień stanowi masyw Yae-Take, dominujący nad półwyspem, okolicznymi wyspami i zatoką Nago, na którym usytuowana była obrona japońska, o czym sztab 6 dywizji piechoty morskiej jeszcze nie wiedział. Wszyst-kie podejścia do tych gór były zaminowane i osłonięte ogniem moździerzy i cekaemów.

W dniach 8 — 11 kwietnia 29 pułk próbował grun-townie rozpoznać obronę przeciwnika. Okrążenie masywu Yae-Take przez 1 i 3 bataliony tego pułku zostało unie-możliwione ogniem artylerii japońskiej i kontratakami piechoty. W tym czasie 22 pułk piechoty morskiej skie-rowano do opanowania północnej części Okinawy, nato-miast 4 pozostawał w drugim rzucie 6 dywizji. 12 i 13 kwietnia, w czasie intensywnego patrolowania półwyspu Motobu, doszło do wielu starć z Japończykami; świadczy-ły one, że żołnierze przeciwnika byli dobrze przygoto-wani do działań obronnych w górach i doskonale znali teren (do transportu broni i zaopatrzenia wykorzysty-wali oni konie).

Podczas natarcia w dniach 3 — 13 kwietnia oddziały 8 dywizji piechoty morskiej włamały się z przyczółka Hagushi na 45 km, aż do masywu Yae-Take. Natomiast 22 pułk, nie angażując się w walki na półwyspie, osiągnął 13 kwietnia przylądek Hedo, najdalej na północ wysu-nięty cypel Okinawy, oddalony 89 km od rejonu desanto-

wania. Tempo jego natarcia wyniosło więc 6,9 km na dobę.

Potwierdzenie ugrupowania sił nieprzyjaciela na pół-wyspie uzyskano dopiero rano 13 kwietnia od wziętych do niewoli kilku uzbrojonych mieszkańców Okinawy mó-wiących po angielsku, którzy przez wiele lat mieszkali na Hawajach, dokąd wyemigrowali w poszukiwaniu pracy i przed wybuchem wojny wrócili na rodzinną wyspę. Ustalono, że na półwyspie Motobu broni się 1500 żoł-nierzy japońskich, wspartych bateriami dział 20, 25 i 75 mm, a także armatami 152,4 mm. Te ostatnie mogły ostrzeliwać drogi w odległości 16 km od półwyspu, jak również wyspę Ie.

29 pułk był za słaby, aby samodzielnie złamać opór japoński w masywie Yae-Take. Dowództwo 6 dywizji po-stanowiło więc zaangażować jeszcze 4 pułk (bez 3 batalio-nu) i uderzyć na wroga z przeciwnych kierunków. 1 i 2 bataliony 4 pułku i 3 batalion 29 pułku miały nacierać z zachodu, z drogi przybrzeżnej. Zgrupowaniem tym do-wodził płk Alan Shapley. Natomiast od wschodu, z re-jonu wioski Itomi, atakowały 1 i 2 bataliony 29 pułku. Natarcie to musiało być przeprowadzone w ścisłym współdziałaniu piechoty z lotnictwem i artylerią, aby nie razić własnych żołnierzy. Użycie czołgów nie wchodziło w rachubę zę względu na bezdroża górskie.

Natarcie rozpoczęło się rano 14 kwietnia. Niewielkie grupy żołnierzy japońskich uzbrojonych w pistolety ma-szynowe i ręczne karabiny maszynowe strzelały salwami z gęstych zarośli i szybko zmieniały stanowiska. Piechota morska odpowiadała na te salwy zmasowanym ogniem, alę po osiągnięciu miejsca, z którego Japończycy strzelali, nie - znajdowano nigdy żywych ani martwych żołnierzy przeciwnika — o skuteczności ognia świadczyły jedynie ślady krwi na ziemi. Japończycy, mając doskonałe możli-wości obserwowania ruchu piechoty morskiej, pozwalali amerykańskim pododdziałom 4 pułku wchodzić na otwar-

ty teren, następnie ostrzeliwali je z przodu i z tyłu, polując szczególnie na oficerów (zdradzała ich mapa w ręku lub wskazywanie kierunku nacierającym). Przez cały czas przeciwnik demonstrował umiejętność wykorzystania te-renu, skrytego przegrupowywania swych wojsk i masko-wania środków ogniowych.

W następnym dniu Amerykanie zastosowali nową tak-tykę natarcia w górach: z każdego batalionu obronę nie-przyjaciela' atakowały dwie kompanie, podczas gdy trze-cia wspierała je swym ogniem. 2 batalion 4 pułku opano-wał wtedy grzbiet górski znajdujący się poniżej masywu Yae-Take, lecz musiał wycofać się w wyniku kontrataków japońskich i ostrzału z moździerzy.

Było oczywiste, że Japończycy przewidzieli kierunki natarcia obu pułków i odpowiednio przygotowali swą ob-ronę.

O świcie 16 kwietnia lotnictwo oraz artyleria polowa i okrętowa skutecznie obezwładniły pozycje japońskie w masywie Yae-Take. Następnie do natarcia ruszyły ba-taliony piechoty morskiej. W toku walk w górach do-wódcy szeroko stosowali manewr obejścia pozycji prze-ciwnika i uderzenia na niego od tyłu. Do wieczora zdo-byto pięć japońskich armat przeciwlotniczych 25 mm.

17 kwietnia skuteczne było natarcie żołnierzy 4 pułku, którzy zabili 700 Japończyków wycofujących się w głąb masywu Yae-Take. Wykryto składy zaopatrzenia wo]sk przeciwnika, węzeł łączności i stanowisko dowodzenia płk. Udo. W ciągu dwóch następnych dni rozbite oddziały japońskie zepchnięto z masywu górskiego do północnej części półwyspu Motobu. 20 kwietnia żołnierze 4 i 29 pułków osiągnęli północne krańce półwyspu, niszcząc po drodze drobne punkty oporu przeciwnika.

W ciągu tygodnia ciężkich walk na Okinawie 6 dywizja piechoty morskiej przełamała obronę wojsk japońskich i rozbiła je. Straty własne wyniosły 207 poległych żoł-nierzy, 757 rannych i 6 zaginionych; straty japońskie —•

przeszło 2000 łudzi. Wielu żołnierzy japońskich ukryło się w górach i po kilku dniach podjęło działania party-zanckie. W dzień samodzielne grupy, w których uczestni-czyła miejscowa ludność, organizowały zasadzki i nagłe uderzenia na kolumny samochodowe i drobne oddziały wojskowe. Pod osłoną nocy atakowały składy żywności, szpitale i węzły łączności, podpalając je lub niszcząc gra-natami, oraz zrywały całe odcinki przewodów telefonicz-nych.

W tej sytuacji dowództwa 1 i 6 dywizji piechoty mors-kiej przystąpiły do przesiedlania ludności na półwysep Katchin i na wyspę Tokashiki, w grupie Kerama. Roz-poczęto patrolowanie opanowanego terenu, poszukując obozowisk partyzanckich oraz wyłapując żołnierzy japońs-kich i partyzantów. W toku tych działań, prowadzonych do końca maja, oddziały 6 dywizji utraciły 29 żołnierzy, 304 zostało rannych i jeden zaginął, poniosły również straty w sprzęcie. W zaistniałej sytuacji szczególnie skom-plikowała się praca służb kwatermistrzowskich. Ponadto dowództwo amerykańskie zostało zmuszone do wycofania z frontu 1 i 6 dywizji piechoty morskiej i skierowania do realizacji zadań drugorzędnych. W końcu maja wojska amerykańskie rozgromiły partyzanckie grupy Japończy-ków, pozbawionych wsparcia miejscowej ludności — uprzednio w większości przesiedlonej i pozostającej pod nadzorem wojskowym.

ZDOBYCIE WYSPY IE

Kiedy oddziały 6 dywizji piechoty morskiej nawiązały walkę z japońskim zgrupowaniem płk. Udo na półwyspie Motobu, dowództwo 10 armii Stanów Zjednoczonych postanowiło zdobyć wyspę Ie. 11 kwietnia 1945 r. wydano odpowiednie rozkazy dowódcy 77 dywizji piechoty, która miała 16 kwietnia rozpocząć lądowanie w celu opanowa-nia tej wyspy wraz z rozległym lotniskiem (trzy jego

pasy startowe w kształcie rzymskiej liczby „XI" miały po 1700 m długości).

Wyspa Ie, położona 6,5 km na zachód od półwyspu Motobu i 37 km na północ od plaż Hagushi, ma kształt owalny — 8 km długa i 3,5 km szeroka. Jedynym punk-tem orientacyjnym na wyspie, oprócz lotniska, było wzgórze Iegusugu o wysokości 200 m, które ze względu na jego strome zbocza Amerykanie nazwali „wieżyczką". Z tego wzniesienia było idealne pole ostrzału na całą wyspę. Owa „wieżyczka", owalny kształt i wysokie brze-gi upodabniały wyspę do ogromnego lotniskowca. Z woj-skowego punktu widzenia najważniejszymi obiektami wyspy były: lotnisko, wzgórze Iegusugu i miasteczko Ie, składające się z 300 domów.

Rafy koralowe, otaczające wyspę, stanowiły przeszkodę dla barek desantowych. Zaporę tę można było pokonać za pomocą samochodów-amfibii i gąsienicowych trans-porterów pływających tylko w okresie wysokiego przy-pływu morza. Północne i zachodnie brzegi wyspy są wy-sokie i strome, najdogodniejsze do wysadzenia desantu były południowo-wschodnie wybrzeża, na ogół piaszczyste i nizinne.

W listopadzie 1944 r. na wyspie tej stacjonował 50 ba-talion obsługi lotniska, przemianowany z chwilą rozpoczę-cia przygotowań do obrony na 50 specjalny batalion pie-choty. Ponadto z półwyspu Motobu na wyspę Ie przesu-nięto 1 batalion piechoty mjr. Igawy, liczący 930 żołnie-rzy, wydzielony z 2 pułku piechoty płk. Kunigami — organizatora obrony w masywie Yae-Take. Całość tych wojsk była podporządkowana płk. Udo. Trzon sił japońs-kich na wyspie Ie stanowił batalion mjr. Igawy, wzmoc-niony 350 żołnierzami z 50 specjalnego batalionu pie-choty, batalionem budowlanym (580 ludzi) i kompanią saperów. Łączne siły garnizonu liczyły 2000 żołnierzy. Do obrony przystosowano miasto Ie i wzgórze Iegusugu, gdyż one najlepiej nadawały się do ufortyfikowania.

W skałach na północnym i zachodnim brzegu znajdowa-ły się setki jaskiń, przystosowanych przez Japończyków do długotrwałej obrony. Zachodnia część wyspy została zaminowana i osłonięta niewielkimi siłami. Pasy starto-we lotniska przekopano i zaminowano, używając m.in. kilkuset bomb lotniczych o wadze 250 kg.

Obronę na wyspie Ie miała wspierać artyleria japońska rozlokowana na Okinawie. W czasie działań zaczepnych na półwyspie Motobu żołnierze 6 dywizji piechoty mors-kiej znaleźli dwie armaty kal. 152,4 mm z amunicją i ciągnikami, ukryte w jaskiniach na zachodnim wybrzeżu półwyspu. Ogniem tych dział Japończycy zamierzali unie-możliwić Amerykanom wysadzenie desantu, a potem utrudnić im wykorzystanie lotniska. Utrata armat skom-plikowała obronę wyspy Ie.

Na czele wydzielonych sił morskich i lądowych przezna-czonych do zdobycia wyspy Ie stał kontradm. Reifsnider. Planowanie desantu przez sztaby marynarki i 77 dywizji piechoty trwało dwa dni (12—13 kwietnia). Druga w cią-gu miesiąca operacja desantowa tej dywizji miała rozpo-cząć się 16 kwietnia o godz. 8.00. 305 pułk w składzie 1 i 3 batalionu miał lądować w południowej części wyspy na dwóch odcinkach plaż o łącznej szerokości 1 km, zako-dowanych kryptonimami „Czerwony nr 1" i „2", nato-miast trzy bataliony 306 pułku zamierzano wysadzić na południowo-zachodnim krańcu wyspy, na jednym od-cinku szerokości 500 m, oznaczonym jako „Zielony".

305 pułk miał nacierać wzdłuż południowego wybrzeża w kierunku wschodnim, w celu opanowania plaż korzyst-niejszych do wysadzenia artylerii, czołgów i pojazdów mechanicznych. 306 pułk, działający równolegle w środ-kowej i północnej części wyspy, winien był zająć górę Iegusugu i lotnisko. Następnie oba pułki miały zdobyć miasto Ie i pozostały obszar wyspy. Do wsparcia ich wal-ki planowano użyć trzech dywizjonów artylerii z 77 dy-wizji piechoty, które dobę wcześniej miały wylądować na

wyspie Minna, położonej 6 km na południe od wyspy Ie. Meldunki z rozpoznania powietrznego wskazywały, że

wyspa Ie jest opuszczona przez Japończyków. Natomiast na kolejnych zdjęciach lotniczych zaczęły pojawiać się rowy, doły i miny na pasach startowych, chociaż po dawnemu nie było widać żołnierzy. Oficerowie wydziału rozpoznawczego 77 dywizji byli przekonani, że Japończy-cy usiłują wprowadzić ich w błąd — później rzeczywiście okazało się, że w dziesiątkach jaskiń na wyspie i w labi-ryncie tuneli na Iegusugu ukryło się prawie 7000 żołnie-rzy i osób cywilnych. Na stokach wzgórza znajdowały się liczne jaskinie, które Japończycy przebudowali w trzy-piętrowe bunkry, uzbrojone w karabiny maszynowe, a na-wet działka przeciwpancerne kal. 37 i 47 mm. Także miasteczko Ie stanowiło prawdziwą twierdzę. Powyższy system obrony nie wróżył żołnierzom 77 dywizji nic dobrego.

Sytuacja operacyjna w rejonie Okinawy wytworzona w połowie kwietnia uniemożliwiała użycie całości sił 77 dywizji piechoty do zdobycia wyspy Ie, gdyż 2 batalion 305 pułku stanowił garnizon wysp Kerama, a 307 pułk piechoty znajdował się w odwodzie 10 armii.

W ramach przygotowań do desantu wydzielone okręty 5 Floty i samoloty pokładowe obezwładniały od dłuższego czasu japońskie obiekty obronne na wyspie Ie. Systema-tyczny ostrzał wyspy rozpoczął się 13 kwietnia, z udzia-łem pancernika ,jTexas", dwóch krążowników i czterech niszczycieli. W nocy obronę japońską ostrzeliwało sześć rakietowych okrętów desantowych typu LSM(R). W dniach 13—15 kwietnia intensywną działalność prowadziło lot-nictwo pokładowe, którego 292 samoloty zrzuciły na obiekty japońskie 25 ton bomb i 830 rakiet. Zniszczono również dwa japońskie samoloty na lotnisku.

Pod osłoną ostrzału artyleryjskiego i uderzeń lotnictwa zespoły płetwonurków przystąpiły do rozpoznania raf ko-ralowych, brzegów i plaż wyspy Ie. Min nie znaleziono.

Od strony południowo-zachodniej natknięto się na ogień japońskiej broni maszynowej, ale kiedy rozpoznawano plaże na południe od miasta Ie, nie padł ani jeden strzał. Mjr Igawa chciał wpoić Amerykanom przekonanie, że podejście do miasta i góry nie są bronione.

W nocy z 12 na 13 kwietnia rozpoznawczy batalion desantowy opanował wyspę Minna. Z wyjątkiem 30 prze-straszonych mieszkańców nie znaleziono tam nikogo. 15 kwietnia na wyspie tej wylądowała artyleria dywizyjna 77 dywizji piechoty w gotowości do wsparcia desantu. Zbudowano również lotnisko polowe dla trzech samolotów korygowania ognia artylerii.

Wcześnie rano 16 kwietnia okręty wojenne, desantowe i transportowe załadowane wojskami 77 dywizji podniosły kotwice i pod osłoną dymów wyruszyły z rejonu Ha-gushi w kierunku wyspy Ie. O świcie rozpoczęło się też artyleryjskie przygotowanie, w którym wzięły udział działa 2 pancerników, 4 krążowników, 7 niszczycieli i 27 rakietowych okrętów desantowych. Te ostatnie strzelały pociskami rakietowymi kal. 127 mm i granatami moź-dzierzowymi 106,6 mm. Każdy okręt miał swój sektor ostrzału. W ciągu kilku minut chmury dymu i kurzu po-kryły całą wyspę.

O godz. 6.30 spuszczono na wodę czołgi pływające, transportery i łodzie szturmowe. Pół godziny później czołgi pływające przekroczyły linię wyjściową, znajdują-cą się 3100 m od brzegu, za nimi szły fale transporterów i łodzi szturmowych załadowane wojskiem. Pogoda była słoneczna i morze wyjątkowo spokojne. Na 5 minut przed rozpoczęciem desantu 16 samolotów myśliwskich ostrze-lało odcinki lądowania pułków i zrzuciło bomby napal-mowe. Inne myśliwce, i bombowce krążyły nad wyspą w gotowości do obezwładnienia przeciwnika, osłony lądo-wania lub wsparcia natarcia.

O godz. 8.00 na południowym brzegu wyspy Ie wy-lądowały pododdziały 1 i 3 batalionu 305 pułku piechoty.

Artyleria przeniosła ogień. Żołnierze szybko pokonali wydmy i dotarli do przybrzeżnej drogi. 1 batalion 305 pułku skierował się na wschód w stronę miasta Ie, lecz wkrótce natknął się na obszerne pole minowe. Chociaż miny były ułożone pośpiesznie i słabo zamaskowane, jednak zatrzymały czołgi i samobieżne haubice 105 mm. Nacierano więc pieszo i bardzo ostrożnie.

Żołnierze 306 pułku lądowali o godz. 8.07 na południo-wo-zachodnim krańcu wyspy. W ciągu trzech godzin na-tarcia pięć batalionów 305 i 306 pułków piechoty uchwy-ciło przyczółek o głębokości 1800 m. Po połudhiu 306 pułk zdobybslotnisko. Do wieczora oba pułki opanowały 2/3 obszaru wyspy. 306 pułk rozwinął się od północnego skraju miasta Ie do północnego wybrzeża wyspy, a ba-taliony 305 pułku znajdowały się 1000 m na zachód od tego miasta.

W nocy z 16 na 17 kwietnia żołnierze japońscy wy-konali kontratak na 3 batalion 305 pułku. Opasani gra-natami lub torbami z materiałem wybuchowym wdarli się w ugrupowanie batalionu i następnie wysadzili się w powietrze. Straty batalionu były niewielkie, natomiast kontratakujący stracili 135 żołnierzy, reszta zaś wycofa-ła się.

Rano 17 kwietnia artyleria 77 dywizji piechoty wyko-nała artyleryjskie przygotowanie dwoma dywizjonami haubic, znajdującymi się na wyspie Minna, i jednym dywizjonem, który wylądował na wyspie Ie. Kiedy wznowiono natarcie, zauważono, że opór nieprzyjaciela wzrósł. Do południa 1 batalion 305 pułku, nacierający wzdłuż południowego wybrzeża wyspy, przesunął się o 730 m, natomiast 3 batalion tego pułku dotarł do wschodnich krańców miasta. 306 pułk nie podejmował te-go dnia natarcia, lecz patrolami rozpoznawał rejon wzgó-rza Iegusugu, czekając na podejście żołnierzy 305 pułku.

Poprzedniego dnia dowódca 77 dywizji prosił gen. Bucknera o zezwolenie na zaangażowanie 307 pułku w

celu przyśpieszenia opanowania wyspy. Dowódca 10 armii zgodził się na użycie dwóch batalionów pułku w szturmie wyspy Ie pod warunkiem, że po południu 18 kwietnia wrócą one do jego dyspozycji. Rano 17 kwietnia 2 i 3 bataliony 307 pułku lądowały na tej wyspie i o godz. 13.00 uderzyły na miasto z południowego zachodu. Natar-cie odbywało się pod górę i w terenie otwartym. Walka toczyła się o każdy dom. Zaminowane i pełne gruzu ulice uniemożliwiały użycie samobieżnej artylerii. Wieczorem oba bataliony zostały zatrzymane w południowej części miasta. Znikły więc nadzieje na uzyskanie szybkiego i łatwego zwycięstwa.

Walką trzech pułków 77 dywizji piechoty kierował za-stępca dowódcy tej dywizji gen. bryg. Edwin Randle ze stanowiska dowodzenia 305 pułku, mając do dyspozycji kilku oficerów sztabowych. Natomiast dowódca dywizji z większością sztabu pozostawał na okręcie dowodzenia, wyposażonym w środki łączności ułatwiające mu kontakt z dowódcą armii, z gen. Randlem, jak również z eskadra-mi lotnictwa oraz z artylerią polową i okrętową, działa®"" jącymi na korzyść nacierających pułków. . W trudnej sytuacji na polu walki gen. Randle prosił

0 pozostawienie 307 pułku na wyspie do chwili jej zdo-bycia. Dowódca dywizji uzyskał na to zgodę gen. Buck-nera. 18 kwietnia bataliony 305 i 307 pułków miały ude-rzyć na miasto od wschodu i południa i do wieczora je zdobyć; 306 pułkowi powierzono opanowanie wzgórza Ie-gusugu.

Nacierającym dawali się we znaki strzelcy wyborowi. Zmasowanym ogniem cekaemów i moździerzy Japończycy skutecznie powstrzymywali piechotę 77 dywizji. Czołgi 1 działa samobieżne nie mogły podejść blisko do obrony przeciwnika, gdyż na te pojazdy Japończycy wykonywali samobójcze ataki z wiązkami granatów i 10-kilogramo-wymi ładunkami materiału wybuchowego. Najsilniejszy opór oba pułki napotkały w centrum miasta, na paśmie

wzniesień, gdzie stał żelbetowy budynek ratusza, skąd nieprzyjaciel miał doskonałe pole ostrzału we wszystkich kierunkach. Wzgórza te żołnierze amerykańscy nazwali „krwawym grzbietem".

Piechota amerykańska odczuwała dotkliwy niedostatek amunicji i żywności, ponieważ najdogodniejsze do wy-ładunku zaopatrzenia plaże były ostrzeliwane przez Ja-pończyków ogniem moździerzy i broni maszynowej. W nocy dywersanci japońscy podpalali składy i strzelali z ukrycia. Z tych względów w dniach 18—21 kwietnia musiano przerwać wyładunek zaopatrzenia i pojazdów. Dopiero od 21 do 24 kwietnia zintensyfikowano prace i rozładowano 14 okrętów ̂ desantowych LST, które przy-wiozły 18 331 ton różnych ładunków.

Kolejne natarcie rozpoczęło się 19 kwietnia o godz. 9.00, po 30-minutowym artyleryjskim przygotowaniu. Batalio-ny 307 pułku wspólnie z 1 batalionem 305 pułku atako-wały „krwawy grzbiet" od strony południowej. Większe powodzenie uzyskano na kierunku wschodnim, mniejsze na zachodnim i żadnego na południowym. Przed wieczo-rem kontratak japoński, wsparty ogniem moździerzy i broni maszynowej, spędził żołnierzy 1 batalionu 305 pułku ze wschodniej części „krwawego grzbietu". Koń-czyła się amunicja pododdziałom 2 batalionu 307 pułku walczącym w zachodniej części tych wzniesień. Sytuację pogarszało to, że pod osłoną ciemności żołnierze japońscy przeniknęli na tyły 305 i 307 pułków, organizowali za-sadzki oraz ponownie ustawili miny, które w dzień zdjęli saperzy 77 dywizji. W kontratakach japońskich uczest-niczyła także ludność cywilna, w tym młode kobiety z niemowlętami na plecach, uzbrojone w granaty i ma-teriał wybuchowy.

20 kwietnia o godz. 8.50 artyleria 77 dywizji rozpoczęła 10-minutową nawałę ogniową. Po 10 minutach przerwy, obliczonej na wyjście Japończyków ze schronów i zajęcie przez nich obrony, artyleria ponownie otworzyła ogień

realizując ostatnią 15-minutową nawałę. Miasto Ie ata-kowano z trzech stron. Bataliony 306 pułku oskrzydlały w dalszym ciągu wzgórze Iegusugu.

Po południu żołnierze 2 batalionu 307 pułku, naciera-jący z kierunku południowo-zachodnlego, opanowali ra-tusz na „krwawym grzbiecie", a pododdziały 1 batalionu 305 pułku zajęły wschodni kraniec tego pasma wzniesień. Tym razem Amerykanie umacniali się natychmiast. Na „krwawy grzbiet" podciągnięto saperów, a nawet działa i czołgi. Na piętrach żelbetowego budynku ustawiono ka-rabiny maszynowe, mogące ostrzeliwać przedpole aż do południowych stoków Iegusugu. Wkrótce Japończycy wy-konali dwa kontrataki, które odparto z dużymi stratami dla przeciwnika. W nocy zwiadowcy japońscy rozpozna-wali obronę 307 pułku, szukając w niej słabych miejsc.

21 kwietnia o godz. 4.30 moździerze przeciwnika rozpo-częły godzinne przygotowanie ogniowe. Następnie 400 żoł-nierzy wraz z dużą liczbą osób cywilnych wykonało kontr-atak w celu odzyskania „krwawego grzbietu". Po godzinie walki Amerykanie załamali natarcie wroga, który stracił 364 żołnierzy. Straty własne były również duże, gdyż w trzech kompaniach 2 batalionu 307 pułku pozostało od 36 do 57 żołnierzy w każdej. Polegli lub odnieśli rany prawie wszyscy oficerowie (30). Zniszczone zostały dwa czołgi i dwa samobieżne działa. • Ludność miejscowa broniła wyspy Ie wyjątkowo upor-czywie, jak nigdzie na Pacyfiku. Ocenia się, że 1500 jej mieszkańców walczyło z bronią w ręku. Dowództwa puł-ków 77 dywizji przekonały się wówczas, że w wyszkole-niu bojowym żołnierzy japońskich i osób cywilnych nie było istotnej różnicy.

Od rana 21 kwietnia bataliony 306 pułku szturmowały Iegusugu. O godz. 10.25 na szczycie wzgórza zatknięto flagę amerykańską, lecz Japończycy bronili się nadal. Aby zapobiec nieszczęśliwym wypadkom, ustalono, że je-den batalion będzie atakował Iegusugu, podczas gdy in-

ne pozostaną ukryte w okopach, po czym nastąpi szturm kolejnego batalionu. O godz. 17.30 opór japoński na wzgórzu całkiem ustał, a w 30 minut później wyspa Ie była opanowana. Jednakże jeszcze przez piąć dni oczysz-czano wyspą z ukrytych żołnierzy nieprzyjaciela. Do ostatniego większego starcia doszło w nocy z 22 na 23 kwietnia, kiedy to duża grupa żołnierzy japońskich i osób cywilnych wyszła z jaskiń Iegusugu i uderzyła na 306 pułk — wszyscy zginęli w ogniu broni maszynowej. -

W czasie sześciodniowej bitwy na wyspie Ie poniosło śmierć 4706 żołnierzy japońskich, 149 dostało się do nie-woli. Amerykanie zdobyli lub zniszczyli 34 moździerze, 44 erkaemy, 8 cekaemów, 4 armaty przeciwpancerne, 5 dział przeciwlotniczych i 5000 min. Straty amerykańskie poniesione w okresie 16—24 kwietnia, w czasie walk o zdobycie wyspy i oczyszczenie jej z resztek żołnierzy japońskich, wyniosły 239 poległych, 902 rannych i 46 za-ginionych, łącznie 1187 żołnierzy. Zniszczone zostały 4 czołgi i 2 działa samobieżne.,..

Począwszy od 25 kwietnia okręty desantowe typu LST zaczęły przerzucać oddziały 77 dywizji piechoty do po-łudniowej części Okinawy, w celu wsparcia natarcia wojsk 24 korpusu armijnego. W charakterze garnizonu na wys-pie Ie pozostawiono sztab i 1 batalion 305 pułku. W dwa tygodnie później, 10 maja, na odbudowane lotnisko przy-była grupa lotnictwa myśliwskiego w składzie trzech eskadr. W połowie czerwca 1945 r. bazowało tam już całe skrzydło lotnictwa myśliwskiego dalekiego zasięgu, dys-ponujące trzema grupami myśliwskimi i jedną eskadrą myśliwców nocnych, przewidzianymi do osłony bombow-ców wykonujących naloty na Japonię.

PRZEŁAMANIE PASA PRZESŁANIANIA OBRONY JAPOŃSKIEJ W POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI OKINAWY

Od rana 6 kwietnia 1945 r. oddziały 24 korpusu armij-nego Stanów Zjednoczonych były gotowe do wznowienia działań zaczepnych w kierunku południowym. W pierw-szym rzucie korpusu, na jego prawym skrzydle, znajdo-wała się 96 dywizja piechoty, mająca w przodzie 382 i 383 pułki, działające w pasie szerokości 4,5 km. Natomiast na lewym skrzydle, wzdłuż zachodniego wybrzeża Oki-nawy, na 2,5-kilometrowym odcinku rozlokowano 7 dy-wizję piechoty z 32 i 184 pułkami w swym pierwszym rzucie. W pasie natarcia korpusu znajdowały się tylko trzy drogi: z dwóch korzystąła 96 dywizja, a jedną użytko-wała 7 dywizja piechoty..

Na przedpolu 7 dywizji piechoty japońską rubież opóź-niania obsadzały wzmocnione kompanie 14 batalionu pie-choty, mające zadanie stawiać opór na kolejnych wzgó-rzach. Przed 96 dywizją piechoty broniły się kompanie 12 i 13 batalionu piechoty1. Powyższe jednostki wchodzi-

1 Każdy z wymienionych batalionów składał się z pięciu kom-panii piechoty, w których było po 9 rkm i 9 granatników. W ba-talionowej kompanii ckm znajdowało się 10 karabinów maszy-nowych, a w kompanii wsparcia batalionu 2 armaty pułkowe 75 mm i dwie haubice 70 mm. Bataliony liczyły po 1200 żoł-nierzy. Rozporządzały one znaczną liczbą piechoty, własną arty-lerią, moździerzami i bronią maszynową oraz z tej racji znako-micie nadawały się do działań obronno-odwrotowych.

ły w skład 63 brygady piechoty z 62 dywizji japoń-skiej. >

6 kwietnia o godz. 8.00, po obezwładnieniu obrony ja-pońskiej przez samoloty pokładowe, ruszyły do natarcia oddziały 7 i 96 dywizji. Wkrótce 2 i 3 bataliony 383

> pułku piechoty zostały zatrzymane przed japońskim ubez-pieczeniem bojowym, na południe od wioski Ginowan, przy drodze nr 5, biegnącej środkiem wyspy. Do godzin południowych ogień japońskich dział i moździerzy z tego punktu oporu wiązał główne siły dwóch pułków 96 dy-wizji. Dopiero ostrzelanie bronionego wzniesienia przez artylerię i lotnictwo amerykańskie oraz wykonanie ma-newru obejścia zmusiło Japończyków do. wycofania się. Do wieczora 96 dywizja przesunęła się 500 m na południe.

W tym czasie 184 pułk piechoty dowodzony przez płk. Roya Greena, działający na prawym skrzydle 7 dywizji, natknął się na południowy zachód od wioski Arakachi na ubezpieczenie bojowe przeciwnika. Japończycy ostrzeli-wali stamtąd cały pas natarcia tej dywizji. Dopiero obez-władnienie tego punktu oporu przez lotnictwo i obejście go z obu skrzydeł umożliwiło dywizji ruch do przodu.

Następnego dnia wojska 24 korpusu armijnego konty-nuowały działania zaczepne, dążąc do nawiązania kontak-tu z pasem przesłaniania obrony japońskiej. Tym razem 184 pułk z 7 dywizji, wykorzystując doświadczenia bojowe z poprzedniego dnia walki, częścią sił związał od czoła punkt oporu znajdujący się na zachód od wioski Minami, a 1 batalionem ppłk. Daniela Maybury'ego obszedł go od zachodu; jednoczesnym atakiem od tyłu wyparto Japoń-czyków ze wzniesienia. Jednakże obrona wojsk japońskich stopniowo tężała, wobec coraz silniejszego ognia artylerii i moździerzy przeciwnika tempo natarcia Amerykanów malało. 7 i 8 kwietnia 184 pułk włamał się jedynie na 1500 rr

W czasie pokonywania linii opóźniania pierwszorzutowe kompanie piechoty z 382 i 383 pułków (96 DP) utraciły

połowę stanu osobowego. Świadczyło to o skuteczności obrony japońskiej, realizowanej niewielkimi siłami. Cha-rakter tych kilkudniowych walk dowodził, że skończyły się stosunkowo łatwe sukcesy Amerykanów. Wieczorem 8 kwietnia oddziały 7 i 96 dywizji piechoty znajdowały się w odległości 700 m od pasa przesłaniania obrony ja-pońskiej, opartego na pasmach wzgórz i miejscowościach: Machinato, Kakazu, Nishibaru, Tonabaru, Ishin i Ouki. Była to tzw. linia Machinato.

Najszybciej do te j obrony podchodził 1 batalion 383 pułku, nacierający wzdłuż drogi centralnej. Po południu 7 kwietnia znajdował się on 500 m od wsi Kakazu i pas-ma wzgórz o te j samej nazwie, gdzie został zatrzymany ogniem artylerii i moździerzy. Nie pomogły mu w osiąg-nięciu sukcesu również trzy ataki lotnicze i kilka ześrod-kowań ogniowych, wykonanych przez cztery dywizjony artylerii polowej, oraz ostrzał obrony przeciwnika przez 10 dział kal. 356 mm z pancernika „New York", chociaż efekt dział okrętowych był znaczny, gdyż pociski burzące powodowały wyrwy w skałach szerokości 5 m i doły o głębokości 2,5 m. Skoro tylko artyleria amerykańska otwierała ogień, Japończycy kryli się w jaskiniach skal-nych.

Dowództwo japońskie, dążąc do załamania natarcia pie-choty i czołgów, starało się najpierw powstrzymać pie-chotę ogniem moździerzy i broni maszynowej, a wysunię-te do przodu czołgi zniszczyć wiązkami granatów lub za pomocą 10-kilogramowych ładunków materiału wybucho-wego. Unieruchomione czołgi żołnierze japońscy wyko-rzystywali jako bunkry, z których ostrzeliwali naciera-jącą piechotę. Amerykanie, w celu przyśpieszenia działań zaczepnych 96 dywizji, 8 kwietnia wprowadzili do walki 381 pułk piechoty, dowodzony przez płk. Hallorana.

W toku sześciodniowych zaciekłych walk, trwających od 3 do 8 kwietnia, oddziały 24 korpusu armijnego utra-ciły 1510 żołnierzy. Jak obliczali Amerykanie, straty prze-

ci wnika Wyniosły 4489 zabitych i 13 wziętych do nie-woli.

Charakter obrony japońskiej, polegający na umiejęt-nym wykorzystaniu jaskiń skalnych, jarów i- wzgórz, wymagał od dowództwa amerykańskiego należytego wy-korzystania wszystkich środków ogniowych do zburzenia lub zasypania stanowisk artylerii przeciwnika, jego schro-nów bojowych i tuneli, w których ukrywali się żołnierze wroga.

Przed świtem 9 kwietnia oddziały 7 i 96 dywizji pie-choty przeszły do natarcia — bez artyleryjskiego przy-gotowania ataku. Spowodowane to było nie tylko chęcią zaskoczenia nieprzyjaciela, lecz również narastającymi trudnościami w zakresie zaopatrzenia wojsk w amunicję artyleryjską, gdyż zużycie tych pocisków okazało się więk-sze niż możliwości ich dostarczenia. Wynikało to także z roli, jaką odgrywała artyleria korpuśna i dywizyjna we wsparciu nacierających wojsk, ponieważ warunki mete-orologiczne i naloty powietrzne przeciwnika nie miały takiego znaczenia dla artylerii polowej jak dla lotnictwa i artylerii okrętowej.

Tego dnia 96 dywizja toczyła ciężkie walki o przeła-manie pasa przesłaniania obrony japońskiej w rejonie grzbietu Kakazu. Żołnierze 1 batalionu 383 pułku dowo-dzonego przez ppłk. Byrona Kinga atakowali te umoc-nienia od czoła i północnego wschodu, natomiast podod-działy 3 batalionu 383 pułku ppłk. Edwarda Stare'a na-cierały od strony północno-zachodniej. Wobec silnego oporu przeciwnika natarcie się załamało, 383 pułk stracił 326 żołnierzy. Największe ofiary poniósł batalion sztur-mujący wzgórza od czoła. Za to niepowodzenie zdjęto ze stanowiska ppłk. Kinga, a dowodzenie batalionu powie-rzono szefowi sztabu pułku ppłk. Kenny'emu Ericksonowi. Chociaż w toku ciężkich walk na grzbiecie zabito 420 żołnierzy japońskich, Amerykanie byli zmuszeni wycofać się na podstawy wyjściowe. Z przebiegu tych walk wy-

nikało, że przełamanie obrony wroga na głównym pasie będzie sprawą niezwykle trudną i wymagającą wielu ofiar.

Natarcie wojsk 24 korpusu 10 kwietnia poważnie skom-plikował ulewny deszcz, który ograniczał widoczność oraz obniżał skuteczność ognia artylerii i nalotów powietrz-nych. W tym czasie 184 pułk z 7 dywizji, nacierający wśród bezdroży górskich, natknął się na krzyżowy ogień broni maszynowej, ukrytej w zakamarkach skalnych. Mimo posiadania czołgów wojska te w ciągu dnia przesu-nęły się tylko o 400 metrów. Z kolei natarcie sąsiedniego 32 pułku ppłk. Johna Finna, posuwającego się wzdłuż wschodniego wybrzeża, zostało zatrzymane na polu mino-wym w pobliżu wioski Ouki, osłoniętym rowem przeciw-czołgowym. Przeszkodę tę próbowano obejść od zachodu wzdłuż krętych i dość stromych stoków wzniesień.

W tym dniu, w ciągu sześciu godzin (od 5.20 do 11.30), obronę wroga na grzbiecie skalnym i w miejscowości Kakazu obezwładniała artyleria polowa i okrętowa. Na-stępnie wojska 96 dywizji piechoty przeszły do natarcia. Ulewny deszcz uniemożliwił jednak wykorzystanie trzech eskadr lotnictwa przeznaczonego do wsparcia natarcia 383 pułku piechoty dowodzonego przez płk. Maya.

Lewoskrzydłowy 382 pułk 96 dywizji, mający trzy ba-taliony w linii, natknął się na opór przeciwnika w środku swego pasa natarcia i na lewym skrzydle. Niestety, czołgi bezpośredniego wsparcia ugrzęzły w błocie i nie mogły udzielić pomocy nacierającej piechocie. W ciągu dnia wła-mano się jedynie na 300 m. Z kolei 2 batalion 383 pułku, posuwający się w środku ugrupowania pułkowego, zbliżył się na 300 m do wzgórz Kakazu i okopał się. Dalej nie mógł nacierać, gdyż moździerze japońskie postawiły przed nim stały ogień zaporowy. Natarcie 381 pułku na pasmo tych wzgórz od strony północno-zachodniej także zostało zatrzymane ogniem broni maszynowej z bunkrów znaj-dujących się w zachodniej części grzbietu Kakazu.

Działania zaczepne 96 dywizji piechoty nie miały po-wodzenia dlatego, że wojska te nie stosowały manewru na oskrzydlenie lub obejście węzła obrony Kakazu, a ude-rzały głównie czołowo.

Po południu 10 kwietnia dowództwo korpusu nakazało oddziałom 7 i 96 dywizji przerwać natarcie, uporządko-wać ugrupowanie, podciągnąć zaopatrzenie i przygotować się do dalszych działań zaczepnych w dniu 19 kwietnia.

Sztab 32 armii japońskiej postanowił wykorzystać ten okres spokoju na zorganizowanie dywersji na tyłach wojsk amerykańskich. Pod osłoną ciemności i ognia artylerii ja-pońskiej sześć świeżych batalionów piechoty (z 22 pp oraz 23, 272 i 273 bataliony) miało w nocy z 12 na 13 kwietnia przeniknąć przez ugrupowanie obu amerykańskich dy-wizji i dotrzeć w pobliże lotniska Kadena, po czym przy-stąpić do działań dywersyjnych na zapleczu 24 korpusu armijnego, polegających na atakowaniu lotnisk, składów zaopatrzenia, sztabów i komunikacji. Szef oddziału ope-racyjnego 32 armii japońskiej płk Yahara był przeciwny tym przedsięwzięciom uważając, że głównym zadaniem garnizonu Okinawy jest obrona wyspy, natomiast działa-nia zaczepne niedużych sił japońskich doprowadzą jedynie do niepotrzebnych strat. Wobec stanowczego jego sprze-ciwu wyłączono z kontrataku 1 batalion 22 pułku i część 23 batalionu.

Dowództwo japońskie przygotowując się do lokalnego natarcia stale zwiększało intensywność ognia swej arty-lerii. 8 kwietnia na ugrupowanie 7 dywizji spadło 1000 pocisków artyleryjskich, a dwa dni później ponad 2000. Z podobną intensywnością ostrzeliwano wojska 96 dy-wizji. Żołnierze amerykańscy byli jednak dobrze okopani, więc straty ponieśli niewielkie. Ciężka artyleria japońska prowadziła ogień na amerykańskie składy zaopatrzenia, a nawet na lotnisko Kadena, odległe 11 km od linii frontu, na którym udało się jej zniszczyć wieżę dowo-dzenia.

Zgodnie z planem 272 batalion kpt. Shimady, pod osłoną huraganowego ognia artylerii japońskiej, podjął próbę przeniknięcia na północ przez ugrupowanie 96 dywizji. Na wezwanie dowództwa 383 pułku z tej dywizji okręty wsparcia oświetliły wzgórza Kakazu i w świetle ogrom-nych rakiet zauważono pododdziały przeciwnika schodzą-ce ze stoków, 60 żołnierzy maszerowało nawet drogą nr 5. Artyleria okrętowa wykonała wtedy na Japończyków kilka nawał ogniowych.

Japoński 22 pułk piechoty ppłk. Masaru Yoshida rozwi-nął się przed 7 dywizją2 . Pod osłoną ognia artylerii od-działy tego pułku, wspólnie z kilkoma batalionami z 62 dywizji piechoty, próbowały w czterech miejscach prze-niknąć przez szyki amerykańskiej 7 dywizji. Jednakże żołnie*ze amerykańscy odparli wszystkie ataki przeciw-nika ogniem moździerzy, broni strzeleckiej i granatami ręcznymi oraz odrzucili go na podstawy wyjściowe. W na-stępną noc, z 13 na 14 kwietnia, o godz. 20.00 i 3.15, Ja-pończycy dwukrotnie atakowali pozycje 96 dywizji, lecz również nie odnieśli sukcesu.

Według danych 24 korpusu, w ciągu dwóch nocy nacie-rające oddziały japońskie utraciły 1594 żołnierzy. Kończył się drugi tydzień walk na Okinawie.

Wieczorem 13 kwietnia 1945 r. żołnierze 24 korpusu dowiedzieli się o śmierci prezydenta Stanów Zjednoczo-nych Franklina Delano Roosevelta. Następnego dnia w wojskach odbywały się uroczystości żałobne.

Dowództwo 24 korpusu armijnego przygotowywało ko-lejne natarcie. W ciągu pięciu dni — od 15 do 19 kwiet-nia — 905 samolotów amerykańskich obezwładniało obro-nę przeciwnika zrzucając na nią 482 tony bomb, 3400 rakiet oraz z broni pokładowej wystrzeliło 700 tys. po-cisków kal. 20 i 12,7 mm. Pozycje nieprzyjaciela ostrzeli-

2 O zmroku 12 kwietnia żołnierze tego pułku wystrzelili szereg czerwonych rakiet. Ze zdobycznych japońskich kodów sygnaliza-cyjnych wynikało, że kolor tych rakiet oznacza „atakujemy dziś w nocy całą siłą".

' wały także działa okrętowe sześciu pancerników, sześciu krążowników i dziewięciu niszczycieli.

Eto pierwszego rzutu korpusu na jego prawym skrzydle wprowadzono 27 dywizję piechoty. Oddziały 7 i 96 dy-wizji piechoty uzupełniono 1117 żołnierzami przybyłymi z wyspy Sajpan, nie wyrównały one jednak poniesionych strat — w 96 dywizji brakowało nadal 1000, a w 7 dy-wizji 400 żołnierzy.

Nowe zadanie 24 korpusu polegało na przełamaniu ob-rony japońskiej i zdobyciu miasta Shuri — dawnej sto-licy Okinawy. Początek działań zaczepnych wyznaczono na 19 kwietnia godz. 6.40.

Podczas rozpoznania pola walki zwiadowcy 27 dywizji zdobyli japoński dokument, wydany przez sztab 62 dy-wizji piechoty, mówiący, że „w nocy nieprzyjaciel ostrze-liwuje tylko nasze pozycje obronne, natomiast bardzo rzadko rozpoczyna natarcie" s . Dowództwo 27 dywizji amerykańskiej postanowiło wykorzystać czynnik zasko-czenia i zdecydowało podjąć działania zaczepne w nocy z 18 na 19 kwietnia, w celu opanowania lotniska Machi-nato oraz częścią sił obejścia grzbietu Kakazu.

Natarcie rozpoczęło się bez artyleryjskiego przygoto-wania ataku. Pod osłoną dymów sforsowano wąską za-toczkę, na której żołnierze 102 batalionu saperów zbudo-wali kładkę dla pieszych i dwa mosty Baileya. Podod-działy 2 batalionu 106 pułku piechoty i 27 batalionu roz-poznawczego wtargnęły na 900 m, zdobyły ufortyfiko-waną wioskę Machinato i do rana umocniły się na opa-nowanym terenie.

Natomiast 7 i 96 dywizje piechoty podjęły natarcie ra-no 19 kwietnia i dlatego nie uzyskały takiego powodzenia.

Przed natarciem 7 i 96 dywizji, od godz. 6.00 do 6.40, odbyło się 40-minut9we artyleryjskie przygotowanie, w

8 R. E. A p p l e m a n , J . M. B u r n s , R. A. G u g e l e r , J. S t e v e n s , Okinawa. The hast Battle. United States Army

' in World War II. The War in the Pacific, Washington 1955, s. 190.

którym wzięło udział 27 dywizjonów artylerii haubic (łącznie 324 działa), rozwiniętych na odcinku 8 km. Ozna-czało to, że na każdym kilometrze frontu było 40 dział, nie licząc artylerii pułkowej i moździerzy. Artylerię dy-wizyjną wsparły także działa okrętowe sześciu pancerni-ków, sześciu krążowników i dziewięciu niszczycieli. Na obronę japońską spadło wówczas 19 tys. pocisków artyle-ryjskich.

Pozycje nieprzyjaciela zaatakowało również 650 samo-lotów, 67 z nich zrzuciło zbiorniki z napalmem na port Yonabaru, 150 obezwładniało miasto Shuri 500-kilogra-mowymi bombami, a 443 wykonały siedem nalotów na japońskie obiekty obronne, znajdujące się bezpośrednio przed wojskami amerykańskimi.

O godz. 6.40 artyleria przeniosła ogień na 450 m w głąb obrony przeciwnika, po czym piechota 7 i 96 dy-wizji ruszyła do natarcia, mając nadzieję, że żaden Japoń-czyk nie przeżył tego artyleryjskiego przygotowania. Okazało się jednak, że prawie wszyscy żołnierze wroga zdołali we właściwym czasie ukryć się w głębokich jaski-niach skalnych i przetrwać ogień artylerii. W miarę jak Japończycy wychodzili z ukryć i zajmowali pozycje ob-ronne, natarcie obu dywizji stopniowo traciło tempo i po kilku godzinach zostało zatrzymane. Dowódca artylerii 24 korpusu gen. Sheetz ocenił później, że w czasie tego najsilniejszego na Okinawie artyleryjskiego przygotowa-nia zginęło tylko 190 żołnierzy japońskich. Oznaczało to, że na jednego poległego żołnierza przeciwnika przypadało 100 wystrzelonych pocisków artyleryjskich.

Grzbiet Kakazu, który od tygodnia wiązał swą obroną oddziały 96 dywizji, 19 kwietnia o godz. 7.30 został za-atakowany od czoła przez 105 pułk płk. Winna z 27 dy-wizji. I tu natarcie załamało się w ogniu broni maszy-nowej oraz środków przeciwpancernych i przeciwlotni-czych. Godzinę później na wioskę Kakazu uderzył od wschodu batalion czołgów, nie współdziałający z piechotą •

ani z saperami. Wkrótce na minach i od przeciwpancernych pocisków oraz nawał ogniowych artylerii i moździerzy zostało zniszczonych 14 czołgów. Wiele innych pojazdów pancernych zostało uszkodzonych w wyniku samobójczych ataków żołnierzy japońskich, wyposażonych w wiązki granatów i 10-kilogramowe ładunki materiału wybucho-wego. Z 30 czołgów zaangażowanych w tym uderzeniu wycofało się tylko 8. Były to największe straty w sprzęcie pancernym poniesione przez Amerykanów w toku opera-cji na Okinawie. Wynikały one głównie z tego, że czołgi nacierały same, nie osłaniane przez piechotę i artylerię, oraz że działania ich nie zostały zsynchronizowane z ata-kiem 105 pułku piechoty.

W wyniku niepowodzenia uderzenia 105 pułku od czoła płk Winn pozostawił drobne siły osłonowe przed grzbie-tem Kakazu, następnie całością swego zgrupowania wy-konał manewr od zachodu i uderzył na południe od wioski Kakazu, w celu obejścia obrony przeciwnika. To natarcie również zostało zatrzymane ogniem Japończyków, tym ra-zem z pasma wzgórz Urasoe. Natomiast 106 pułk z 27 dywizji włamał się na 1500 m wzdłuż zachodniego wy-brzeża Okinawy. Opór Japończyków, który początkowo był nieznaczny, radykalnie wzrósł, gdy przed 27 dywizją pojawił się 272 batalion piechoty wsparty 2 dywizjonem moździerzy.

Na lewym skrzydle 24 korpusu obiektem ataku żołnie-rzy 32 pułku z 7 dywizji był łańcuch wzgórz położony na południu od wiosek Ishin i Ouki. Czołgi przeszły przez osady zniszczone ogniem artylerii, lecz nacierający za nimi 2 batalion 32 pułku mjr. Johna Duncana został u podnóża tych wzniesień ostrzelany bronią maszynową i odrzucony kontratakiem. Musiano wycofać się na pod-stawy wyjściowe. Rezultaty natarcia 32 pułku równały się zeru.

382 pułk z 96 dywizji, atakujący pozycje wroga na le-wym skrzydle pasa natarcia dywizji, dostał się pod silny

ogień z cmentarza znajdującego się na wzgórzu w pobliżu wioski Kaniku. 1 batalion ppłk. Charlesa Johnsona oskrzy-dlił pod osłoną czołgów cmentarz od zachodu i zajął wioskę Kaniku, gdzie się umocnił, 2 batalion obszedł te wzniesienia od wschodu, a lukę między nimi zamykał 3 batalion. Dalsze natarcie 382 pułku, wobec silnego ognia przeciwnika, zostało zatrzymane.

W tym czasie 381 pułk płk. Hallorana, nacierający po wschodniej stronie drogi centralnej, włamał się najdalej na południe z całej 96 dywizji, lecz dostał się pod ogień boczny z grzbietu Kakazu oraz od czoła z wioski Nishi-baru. Intensywność i dokładność japońskiego ognia czy-niły jednak niemożliwym kontynuowanie tego natarcia.

24 korpus armijny wznowił działania zaczepne 20 kwiet-nia o godz. 7.30, po 30-minutowym przygotowaniu arty-leryjskim. 165 pułk płk. Gerarda jKelleya z 27 dywizji piechoty uderzył wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, mając w pierwszym rzucie 1 batalion ppłk. Jamesa Ma-honeya na lewym skrzydle i 2 batalion ppłk. Johna Mc Donougha na prawym. W odległości 1,5 km znajdowało się japońskie lotnisko Machinato, osłonięte od północy ufortyfikowaną wioską Gusukuma. Szef sztabu tego pułku ppłk Joseph Hart przygotował tablicę z nową nazwą tego lotniska: Conroy Field — upamiętniając w ten sposób nazwisko byłego dowódcy 165 pułku piechoty — płk. Conroya, poległego w listopadzie 1943 r. w czasie zdoby-wania wyspy Makin, w archipelagu Gilberta na Pacyfiku.

W trakcie szturmowania okinawskiej wioski Gusukuma poległ ppłk Walter Anderson, dowódca 193 batalionu czoł-gów, wspierającego natarcie 165 pułku. Wobec słabego tempa działań zaczepnych, spowodowanego rozproszeniem sił pułku do wykonania różnych zadań, dowódca 27 dy-wizji piechoty, na polecenie gen. Hodge'a, usunął płk. Kelleya z zajmowanego stanowiska. 381 pułk z 96 dywizji został także zatrzymany 200 m od pasma wzgórz dominu-jących nad wioską Nishibaru. Na kierunku natarcia 27

i 96 dywizji stawiały opór 63 i 64 brygady należące do japońskiej 62 dywizji piechoty, we wschodniej części wyspy przed 7 dywizją znajdował się japoński 22 pułk z 24 dywizji piechoty. Oddziały te, chociaż mocno wykr-wawione, zatrzymały natarcie amerykańskich' wojsk 24 korpusu armijnego.

21 kwietnia oddziały 7, 27 i 96 dywizji piechoty wła-mały się częściowo na skrzydłach pasa natarcia korpusu, natomiast od czoła obrona japońska pozostała nietknięta. W następnym dniu działania zaczepne wojsk amerykańs-kich nie dały również należytego rezultatu. Jednakże nie-przerwane ataki piechoty oraz ostrzał artyleryjski i bom-bardowania lotnicze powiększały straty przeciwnika.

23 kwietnia zastępca dowódcy 27 dywizji piechoty gen. Bradford zorganizował grupę operacyjną w składzie pię-ciu batalionów piechoty (1 ze 196 pp, 2 z 165 pp, 3 z 17 pp, 3 z 381 pp i 27 batalion rozpoznawczy), wspartych dwiema kompaniami czołgów oraz batalionem saperów i batalionem łączności. Wojska te uderzyły z trzech stron na wzgórze Kakazu i do wieczora 23 kwietnia zdobyły je. Tego dnia także oddziały 96 dywizji piechoty pokonały obronę japońską w pasie przesłaniania. Ponieważ utrzy-mywane jeszcze umocnienia nie zapewniały broniącym się wojskom należytej osłony, dowództwo japońskie zdecydo-wało w nocy z 23 na 24 kwietnia wycofać je ńa główny pas obrony, zbudowany przy wykorzystaniu zabudowań wiosek Kuwan, Nakoma, Maeda, Kochi, Onaga, Kuhazu i Gaja.

Na pozycjach pasa przesłaniania wojska japońskie sta-wiały więc opór przez 14 dni, począwszy od 9 kwietnia, i w pełni wykonały postawione im przez dowództwo za-danie wykrwawienia sił amerykańskich.

PRZEŁAMANIE GŁÓWNEGO PASA OBRONY JAPOŃSKIEJ

24 kwietnia 1945 r. dowódca 24 korpusu armijnego gen. Hodge skierował do 7, 27 i 96 dywizji piechoty rozkaz, nakazując im, aby — używając patroli rozpoznawczych i chwytając jeńców — rozszyfrowały zamiar przeciwnika, natomiast głównymi siłami zepchnęły japońskie ubezpie-cżenia bojowe i opanowały obiekty terenowe mogące ułat-wić następnym dywizjom amerykańskim przejście do ko-lejnego natarcia, zaplanowanego na 26 kwietnia godz. 6.00.

24 kwietnia oddziały japońskiej 32 armii przeszły do obrony w głównym pasie. Bezpośrednio przed wojskami 24 korpusu broniły się dwie dywizje piechoty: 62 — na zachodnim odcinku frontu i 24 — w centralnej i wschod-niej części Okinawy.

25 kwietnia rozpoczęły się walki, prowadzone w celu rozpoznania przeciwnika i terenu, które w miarę odno-szonych sukcesów przekształcały się w normalne działania zaczepne.

W następnych dniach odbyło się luzowanie wojsk 27 i 96 dywizji i przygotowanie 10 armii do przełamania zasadniczej rubieży obrony japońskiej. .

25 kwietnia żołnierze 1 batalionu 17 pułku, nacierają-cego na prawym skrzydle 7 dywizji, wdarli się 550 m na

południe. Następnego dnia batalion ten próbował obejść od zachodu japoński węzeł oporu rozlokowany na pięciu wzgórzach Kochi, który blokował natarcie pułku. Na stokach tych wzniesień broniły się główne siły japońskie-go 22 pułku z 24 dywizji. W tym czasie 2 batalion 17 pułku starał się oskrzydlić obronę przeciwnika od wscho-du. Ponieważ nacierające wojska były za słabe i walczyły w trudnym terenie, Japończykom udało się ogniem arty-lerii, moździerzy i kontratakami załamać działania za-czepne obu tych batalionów.

W dniach 26—27 kwietnia padały ulewne deszcze, które utworzyły rozległe błota, komplikujące dowóz zaopatrze-nia i poważnie ograniczające wykorzystanie czołgów bez-pośredniego wsparcia piechoty. Walczące w ciężkim tere-nie 1 i 2 bataliony 17 pułku piechoty poniosły znaczne straty. Musiano więc zluzować 1 batalion, a na jego miejs-ce, przed świtem 28 kwietnia, wprowadzono 3 batalion 17 pułku, dowodzony przez ppłk. Lee Wallace'a. Batalion ten przeszedł do natarcia i zdobył wieś Kochi, lecz wkrót-ce potem został zatrzymany ogniem zaporowym 14 moź-dzierzy japońskich. Na domiar złego batalion ten i są-siedni 3 batalion 306 pułku z 96 dywizji zostały ostrze-lane przez własną artylerię. Z obu ubyło wtedy 43 żołnie-rzy, a 18 doznało szoku nerwowego.

Natarcie 3 batalionu 17 pułku podjęte 30 kwietnia utknęło wśród wzniesień na południe od wioski Kochi, gdzie żołnierze amerykańscy zostali ostrzelani ze skrzydeł przez osiem japońskich karabinów maszynowych. Ponad-to moździerze wroga, wykonując nawałę ogniową na południowy skraj wioski, uniemożliwiły Amerykanom ewakuację rannych i dowóz zaopatrzenia. W tym czasie ponownie wprowadzony do walki 1 batalion 17 pułku, nacierający po wschodniej stronie wzgórz Kochi, zdobył wioskę Onaga, lecz tu został zatrzymany kontratakiem. Tego dnia, w wyniku pomyłki nawigacyjnej, samolot amerykański zrzucił bomby i ostrzelał ugrupowanie 17

pułku. Straty wynosiły 26 ludzi. Również w pierwszych dniach maja bataliony 17 pułku piechoty nie odniosły sukcesu.

Wobec niepowodzenia 17 pułku w przełamaniu obrony japońskiej, główne uderzenie 7 dywizji piechoty zostało przesunięte na lewe skrzydło, w pas natarcia 32 pułku, działającego wzdłuż wschodniego wybrzeża Okinawy. 30 kwietnia pułk ten nacierał za wałem ogniowym, wyko-nanym przez artylerię polową i okrętową, oraz wsparty przez samoloty pokładowe. 1 batalion 32 pułku włamał się wtedy na 1000 m w obronę wroga i, wykorzystując miotacze ognia, opanował japoński punkt oporu w wiosce Kuhazu, głęboko obchodząc od wschodu masyw Kochi. Pod osłoną nocy Japończycy wykonali szereg kontrataków i zatrzymali natarcie pułku. W dniu następnym 32 pułk został zluzowany przez 185 pułk piechoty i przeszedł na odpoczynek do drugiego rzutu 7 dywizji.

Natarcie wojsk amerykańskich było powolne i trudne, gdyż Japończycy fanatycznie bronili każdego metra tere-nu. Jedynie oddziały 7 dywizji, działające wzdłuż wschod-niego wybrzeża Okinawy, wśród stromych i krętych zbo-czy nadmorskiego pasa wzniesień, uzyskały większe wła-mania niż inne dywizje 24 korpusu.

Kolejny ważny japoński węzeł oporu, gdzie broniły §ię główne siły 32 pułku, znajdował się w paśmie wzgórz na północ od wioski Maeda, a więc na prawym skrzydle i w centrum pasa natarcia amerykańskiej 96 dywizji pie-choty. Natomiast przed lewym skrzydłem tej dywizji opór organizował japoński batalion piechoty z 22 pułku. 25 kwietnia na kierunku wzgórz Maeda nacierał 381 pułk, na lewym zaś skrzydle dywizji — 383 pułk, który był ostrzeliwany przez Japończyków z boku, ze wzgórz Kochi. Przez cały dzień artyleria dywizyjna i korpuśna obez-władniały obronę japońską w paśmie Maeda, zużywając 1616 pocisków. Samoloty pokładowe atakowały tę skarpę również bombami napalmowymi.

Rano 26 kwietnia wznowiono natarcie. Kiedy kompania piechoty wdarła się na szczyt wzniesień Maeda, 12 ja-pońskich karabinów maszynowych rozmieszczonych na przeciwstoku grzbietu otworzyło krzyżowy ogień. Poległo 18 żołnierzy amerykańskich. Wycofanie kompanii odby-wało się pod osłoną nawały ogniowej, wykonanej przy użyciu 400 pocisków moździerzowych, które obezwładniły japońskie cekaemy.

W tym czasie batalion piechoty z 383 pułku nieoczeki-wanie zaatakował od wschodu stoki wzgórz Maeda, gdzie natknął się na japoński odwód w sile 600 żołnierzy odpo-czywających po walce. Oddziałowi wroga zadano dotkliwe straty. Wykorzystując ten sukces piechoty czołgi bezpo-średniego wsparcia z 763 batalionu wdarły się do wioski Maeda. Przy użyeiu miotaczy ognia z 713 batalionu czoł-gów wyparto przeciwnika z piwnic i ruin i zniszczono go bronią maszynową. Ścisłe współdziałanie piechoty i czoł-gów okazało się bardzo skuteczne.

Dążąc do przyśpieszenia tempa natarcia 381 pułku prze-sunięto jedną kompanię piechoty przez pas sąsiada, po czym uderzyła ona od zachodu i zdobyła wieś Nakomo, leżącą po przeciwnej stronie skarpy Maeda. Japończycy bronili się tu w żelbetowym budynku szkoły. W trakcie odpierania kontrataków wroga kompania ta została rozbi-ta, pod osłoną granatów dymnych wycofało się tylko 24 jej żołnierzy. Kontratakowany był także 383 pułk, nacie-rający na lewym skrzydle 96 dywizji. Za pomocą wszyst-kich środków walki, w tym również czołgów i czołgo-wych miotaczy ognia, zabito 465 żołnierzy japońskich.

27 kwietnia 77 dywizja piechoty gen. Bruce'a przegru-powała się z wyspy Ie na Okinawę z zamiarem zluzo-wania oddziałów 96 dywizji, które poniosły dotkliwe stra-ty w czasie przełamywania obrony japońskiej na wzgó-rzach Maeda. Na przykład 381 pułk został zredukowany do 40% swego stanu etatowego i wymagał uzupełnienia 1021 żołnierzami, a jego żołnierze byli do tego stopnia

zmęczeni walką i bezsennością, źe podczas luzowania nie mieli nawet sił do wyniesienia ciężkiego uzbrojenia ze stoków górskich na drogę, gdzie stały samochody przygo-towane do ewakuacji. Wieczorem 29 kwietnia oddziały 77 dywizji przystąpiły do luzowania 96 dywizji i do po-łudnia 30 kwietnia przejęły całkowicie jej pas natarcia. Wojska 96 dywizji wycofano do odwodu korpusu na wy-poczynek i przeformowanie. W toku 3,5-tygodniowych walk wzdłuż uporczywie bronionej drogi centralnej od-działy dywizji utraciły 2504 żołnierzy, w tym 353 pole-głych. Straty japońskie na kierunku natarcia 96 dywizji oceniono na 7170 ludzi (tylu naliczono poległych żołnie-rzy przeciwnika).

Pod wieczór 29 kwietnia 307 pułk z 77. dywizji przystą-pił do natarcia na grzbiet Maeda. Czołgi bezpośredniego wsparcia piechoty były wyposażone w pociski zapalające; podeszły one na odległość 400 m od pasma wzgórz i otwo-rzyły ogień do jednej z jaskiń. Wkrótce zauważono dym wychodzący z przeszło 30 otworów wybitych wzdłuż sto-ku. Wskazywało to, że wnętrze tych wzniesień jest prze-kopane tunelami, łączącymi poszczególne bunkry. W na-stępnym dniu lotnictwo obezwładniło tę skarpę bombami napalmowymi, z zamiarem wypędzenia przeciwnika z pod-ziemnych ukryć.

1 maja oddziały 307 pułku uderzyły z trzech stron na wzgórza Maeda. Od czoła, t j . od północy, nacierał 1 ba-talion 307 pułku ppłk. Gerarda Cooneya, 3 batalion ata-kował od strony zachodniej przez wieś Nakomo, gdzie rozgromiono 250 żołnierzy wroga, 2 batalion uderzał od wschodu, opanowując połowę wsi Maeda. Opór japońskie-go 32 pułku złamano dopiero 6 maja 1945 r.

W powyższych walkach największe straty poniósł 1 ba-talion 307 pułku. 29 kwietnia, kiedy rozpoczynał natarcie, liczył 800 żołnierzy, a 7 maja, kiedy schodził z opanowa-nych wzgórz, miał ich tylko 324. W ciągu pierwszych 36 godzin natarcia z szeregów batalionu ubyło kolejno ośmiu

rannych dowódców kompanii. Straty przeciwnika też były znaczne — w trakcie siedmiodniowych walk w pasie na-tarcia 77 dywizji poległo przeszło 3000 żołnierzy japońs-kich.

27 dywizja piechoty gen. Grinera, nacierająca wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, w trakcie bojów na wzgórzach Kakazu, Urasoe i na lotnisku Machinato znisz-czyła 5019 żołnierzy przeciwnika. W ciągu 12 dni nie-przerwanych walk dywizja ta utraciła 2661 ludzi, w tym 316 poległych. Postanowiono zluzować ją i zastąpić świe-żymi oddziałami 1 dywizji piechoty morskiej gen. Pedro del Valle'a, które 30 kwietnia zostały podporządkowane 24 korpusowi. W południe tego dnia kompanie 1 i 5 puł-ków piechoty morskiej zaczęły zajmować wyznaczone po-zycje 300 m z tyłu za czołowymi batalionami 27 dywizji piechoty. Gen. Griner rozkazał wtedy zatrzymać natarcie tej dywizji i przystąpić do wycofania się przez ugrupo-wanie 1 dywizji piechoty morskiej.

1 maja o godz. 14 piechota morska 1 dywizji przejęła od 27 dywizji piechoty cały pas natarcia. Ta ostatnia przy-stąpiła dó pełnienia służby garnizonowej na opanowanych przez 10 armię terenach Okinawy. Natomiast 6 dywizja piechoty morskiej została skoncentrowana na wschód od lotniska Kadena i znalazła się w odwodzie armii.

Zadanie bliższe 1 dywizji polegało na przełamaniu obro-ny 62 dywizji japońskiej i osiągnięciu północnego brzegu rzeki Asa, oddalonego o 1500 m. 1 maja pododdziały 1 i 5 pułków przystąpiły do natarcia. W pasie 1 pułku znajdo-wała się ufortyfikowana wioska Miyagusuku, do zdobycia której wydzielono 3 batalion wsparty siedmioma człoga-mi, w tym czterema czołgówymi miotaczami ognia. Dzia-ła czołgowe zburzyły ocalałe domy, a do zniszczenia ja-pońskich punktów oporu w ruinach wioski użyto miota-czy ognia, dysponujących 1200 litrami napalmu. Gdy przygasły pożary, niewielki patrol przeszedł spokojnie przez zniszczoną wioskę i nie został ostrzelany.

Dzień 1 maja był pochmurny i chłodny. W godzinach popołudniowych przeszła burza, która utrudniła wyko-rzystanie lotnictwa i czołgów. Sporadyczne ulewy zwia-stowały zbliżanie się pory deszczowej, osiągającej punkt kulminacyjny w okresie od lipca do listopada. Broń ma-szynowa zawodziła, gdyż glina dostawała się do mecha-nizmów i powodowała zacięcia. Deszczową pogodę wyko-rzystywali Japończycy do wykonywania częstych kontr-ataków.

Na początku maja dowództwo japońskie wzmocniło swą obronę w zachodniej części wyspy, rozmieszczając 44 mie-szaną brygadę piechoty bezpośrednio za 62 dywizją, zaj-mującą stanowiska na rubieży rz.ek Asa i Wana.

2 maja amerykańska 1 dywizja piechoty morskiej od-niosła niewielkie sukcesy, gdyż nacierała dwoma pułkami w stosunkowo szerokim pasie, wynoszącym 4 km, w te-renie pagórkowatym, łatwym do obrony. W celu wzmoc-nienia jej uderzenia wprowadzono 7 pułk piechoty mors-kiej do walki wzdłuż zachodniego wybrzeża. Przeciwnik stawiał nadal uporczywy opór w oparciu o wzgórza i miej-scowości oraz wykonywał liczne kontrataki. W ciągu dwóch dni natarcia oddziały 1 dywizji utraciły 54 pole-głych, 233 rannych i 11 zaginionych, razem 298 ludzi. 3 maja działania bojowe dywizji, podobnie jak w poprzed-nich dniach, nie przyniosły konkretnych sukcesów tere-nowych.

W ciągu ośmiu dni ciężkich walk o przełamanie głów-nego pasa obrony japońskiej wojska trzech nacierających dywizji amerykańskich, wobec zaciekłego oporu 24 i 62 dywizji przeciwnika, włamały się jedynie na 1000—1500 m. Brak znaczniejszych sukcesów taktycznych wojsk ame-rykańskich wynikał z tego, że nacierały one zbyt małymi siłami. Zawczasu przygotowana obrona japońska miała 11 km szerokości. Na odcinku tym opór stawiały dwie dy-wizje, wykorzystując liczne miejscowości i pasma wzgórz przystosowane do obrony okrężnej i połączone podziem-

nymi przejściami. Na dywizję przypadł więc odcinek 0 szerokości 5500 m, to jest poniżej ówczesnej normy regulaminowej, według której dywizja piechoty może bro-nić pasa terenu o szerokości 8—12 km. Niemałą przesz-kodę dla nacierających stanowiły sporadyczne ulewne deszcze, które niszczyły drogi gruntowe, utrudniając do-wóz zaopatrzenia.

Aby w konkretnej sytuacji na Okinawie uzyskać sukces taktyczny, należało nacierać nie trzema, lecz co najmniej czterema dywizjami w pierwszym rzucie, każda na od-cinku 3700 m. Regulaminy z czasów drugiej wojny świa-towej zakładały, że dywizja piechoty przełamuje obronę na odcinku 2500 m. Wprowadzenie do działań zaczepnych większej liczby dywizji komplikował jednak fakt, że na tym terenie znajdowały się tylko trzy drogi (na trzy na-bierające dywizje). W kilka dni później Amerykanie przy-stąpili do natarcia czterema dywizjami i wówczas uzyskali nieco większe tempo działań.

Natarcie wojsk amerykańskich cechował pewien sche-matyzm, przejawiający się w zbyt częstym stosowaniu uderzeń czołowych oraz w rzadkim manewrze na szcze-blu kompanii i batalionu w celu uderzenia na japońskie punkty oporu ze skrzydeł. Dowództwo 10 armii nie wy-sadzało taktycznych desantów morskich na skrzydłach 1 tyłach obrony przeciwnika, wzdłuż obu wybrzeży wy-spy, mimo że dysponowało oddziałami piechoty morskiej oraz dużą liczbą okrętów i barek desantowych. Wszystko to było powodem, że działania zaczepne wojsk amerykań-skich przeciągały się w czasie i że ponosiły one duże straty. W ciągu 33 dni operacji — od 1 kwietnia do 2 ma-ja — wojska 10 armii zajęły 89 km. Do pokonania pozo-stało więc jedynie 21 km, lecz na tym obszarze należało przełamać dwie pozycje głównego pasa oraz drugi pas obrony japońskiej. W tych warunkach działania wojenne potrwały jeszcze sześć tygodni.

ODPARCIE PRZECIVAJDERZENIA WOJSK JAPOŃSKICH I PRZEJŚCIE GŁÓWNYCH SIŁ 10 ARMII STANÓW ZJEDNOCZONYCH DO OFENSYWY

W nocy z 2 na 3 maja 1945 r. w podziemiach zamku Shuri, gdzie rozlokowane było stanowisko dowodzenia 32 armii japońskiej, odbyła się narada sztabu armii z do-wódcami związków taktycznych i rodzajów wojsk, w celu wypracowania koncepcji dalszych. działań wojennych na Okinawie. Większość japońskich dowódców okazała znie-cierpliwienie dotychczasową walką obronną, w której nie dostrzegali perspektywy jakichkolwiek sukcesów. Ten sam pogląd reprezentował szef sztabu 32 armii gen. lt Isamo Cho, który był zwolennikiem energiczniejszych działań bojowych w postaci natychmiastowego przeciwuderzenia na wojska amerykańskie. Z kolei szef oddziału operacyj-nego armii płk Hiromichi Yahara przeciwstawiał się in-spiratorom działań zaczepnych, gdyż uważał, iż wojska japońskie zostaną narażone na niepotrzebne straty. Twier-dził on, że w warunkach, kiedy Amerykanie opanowali dominujące wzgórza i mają liczebną przewagę w woj-skach lądowych, lotnictwie i marynarce wojennej, najko-rzystniej jest kontynuować uporczywą obronę w celu wykrwawienia sił przeciwnika. Inny sposób działań wo-jennych 32 armii — zdaniem płk. Yahary — może przy-śpieszyć jedynie porażkę wojsk japońskich.

Dowódca 62 dywizji gen. lt Takeo Fujioka nie podzielał poglądów szefa oddziału operacyjnego i argumentował na korzyść gen. Cho. Dowódca 32 armii gen. Ushijima, pod-sumowując naradę, zdecydował rozpocząć ofensywę w dniu 4 maja, która miała stanowić kombinowane ude-rzenie japońskich wojsk lądowych, powietrznych i desan-tów morskich, w celu zniszczenia 24 korpusu armijnego Stanów Zjednoczonych oraz unieszkodliwienia amery-kańskiej floty wojennej rozlokowanej w pobliżu Okinawy.

Główne uderzenie na lądzie miała realizować 24 dy-wizja piechoty dowodzona przez gen. Amamiya, licząca

15 tys. łudzi, której zasadnicze siły (z wyjątkiem 22 puł-ku) były do 3 maja nietknięte. Dywizja ta, wsparta 27 pułkiem czołgów dowodzonym przez płk. Murakami oraz artylerią armijną, miała uderzyć w środek i w lewe skrzy-dło ugrupowania wojsk 24 korpusu, w celu rozerwania obrony amerykańskiej. Potem oddziały japońskie winny przeniknąć na tyły przeciwnika z zamiarem zwalczania go metodami regularnymi i partyzanckimi.

Japoński 89 pułk piechoty płk. Hotishi Kanayama z 24 dywizji miał pod osłoną nocy przedostać się przez szyki amerykańskiej dywizji piechoty, działającej wzdłuż wschodniego wybrzeża, i do wieczora 4 maja włamać się w okolice wiosek Minami i Tsuga, położonych 6 km na północ od linii frontu. Z kolei zadaniem 32 pułku piechoty z 24 dywizji, wspartego 27 pułkiem czołgów, było rozbicie amerykańskiej 77 dywizji piechoty, broniącej się po obu stronach drogi centralnej, oraz osiągnięcie pasma wzgórz w rejonie wioski Tanabaru. Natomiast 22 pułk początkowo winien organizować obronę na wzgórzach Kochi, skąd og-niem artylerii i moździerzy miał wesprzeć natarcie 32 i 89 pułków piechoty oraz dołączyć do nich po włamaniu się obu pułków na wzniesienia Tanabaru. Następnie plano-wano przeniknąć dalej na północ, aż do miejscowości po-łożonych w pobliżu lotniska Kadena. Z kolei 44 mieszana brygada piechoty, rozmieszczona na zachodnim odcinku linii frontu, na północ od miast Naha i Shuri, winna osła-niać lewe skrzydło przeciwuderzających wojsk japońskich.

W planowanych taktycznych desantach morskich, które w nocy z 3 na 4 maja miały lądować na skrzydłach i ty-łach wojsk 24 korpusu armijnego Stanów Zjednoczonych, zamierzano użyć po jednym batalionie z 23 i 26 pułków remontu okrętów. Batalion z 26 pułku, wyposażony w broń maszynową, granaty i materiał wybuchowy, miał desantować na zachodnim wybrzeżu Okinawy, w pobliżu wiosek Kuwan i Oyama, a więc na skrzydle i tyłach 1 dy-wizji piechoty morskiej. Analogiczny desant ze składu

32 pułku miał lądować na zapleczu 7 dywizji piechoty. Po osiągnięciu brzegu żołnierze japońscy winni przystąpić do niszczenia artylerii amerykańskiej, rozwiniętej na sta-nowiskach ogniowych, oraz zgrupowań czołgów, a także przy pomocy ludności cywilnej organizować partyzantkę antyamerykańską. Wykonanie zadania przez 24 dywizję piechoty zależało w głównej mierze od należytego wspar-cia jej przez artylerię i czołgi, a także od utrzymania sprawnej łączności z 32 armią i terminowego dowozu zaopatrzenia.

Przeciwuderzenie zamierzano wesprzeć zmasowanym na-lotem samolotów pilotowanych przez kamikaze, skiero-wanym przeciw flocie amerykańskiej w pobliżu Okinawy. Początek nalotu przewidziano na wieczór 3 maja.

Przed podjęciem przeciwuderzenia artyleria japońska wyszła z podziemnych ukryć na otwarty teren w celu wykonania 30-minutowego przygotowania ogniowego. Na-stępnie, po przełamaniu obrony amerykańskiej, działa te zamierzano przesuwać za głównymi siłami 24 dywizji pie-choty i 27 pułkiem czołgów. Na każdego Japończyka bio-rącego udział w natarciu nałożono obowiązek zabicia co najmniej jednego „amerykańskiego diabła" — jak nazy-wano żołnierzy 10 armii Stanów Zjednoczonych. Przed świtem 4 maja ze stanowiska dowodzenia 32 armii pod-ciągnięto sieć łączności przewodowej do 24 dywizji pie-choty. Przy każdym pułku tej dywizji rozwinięto punkty medyczne; rozważano także możliwość ukrycia rannych w pieczarach skalnych, a w ciężkich przypadkach odesła-nie ich transportem samochodowym na tyły. Wojskom 24 dywizji dostarczono żywność na dziesięć dni walki. Pozostałe rodzaje zaopatrzenia, jak amunicja i uzbrojenie, miały być dowożone wówczas, kiedy zaistnieje potrzeba. Zamierzano korzystać również ze zdobyczy wojennej.

Japońskie przygotowania do działań zaczepnych były umiejętnie maskowane. Niemniej jednak szef wydziału rozpoznawczego 24 korpusu armijnego ppłk Cecil Nist

zwrócił uwagę nS. zmniejszoną intensywność ognia japońs-kiej artylerii. W sztabie korpusu przypuszczano, że nie-przyjaciel wycofał swe działa na południe. Sprawa wyjaś-niła się następnego dnia wieczorem, kiedy artyleria ja-

, pońska rozpoczęła ostrzeliwanie wojsk amerykańskich, a pododdziały 32 i 89 pułków piechoty oraz 27 pułku czoł-gów pod osłoną ciemności wyruszyły na podstawy wyjś-ciowe do ataku. Wiele japońskich czołgów zostało wtedy uszkodzonych ogniem zaporowym artylerii amerykańs-kiej. Jednocześnie trzy-czteroosobowe grupy żołnierzy wroga przenikały na tyły 7 i 77 dywizji piechoty, z za-miarem rozpoznania ich sił. Grupy te atakowały artylerię amerykańską, sztaby, węzły łączności oraz za pomocą sygnałów świetlnych wysyłały informacje o rezultatach swej działalności.

Działania bojowe lotnictwa japońskiego, rozpoczęte 0 zmierzchu 3 maja, okazały się skuteczniejsze od natar-cia na lądzie. Pięć samolotów pilotowanych przez samo-bójców staranowało i zatopiło niszczyciel „Aaron Ward". Na okręcie tym poległo 98 marynarzy. Trzy inne japońs-kie samoloty-pociski typu „Baka", również kierowane przez kamikaze, zniszczyły następny niszczyciel „Little". Poza tym cztery inne okręty odniosły poważne uszkodze-nia. Obrona amerykańska w ciągu dwóch godzin ze 159 samolotów japońskich uczestniczących w nalocie zestrze-liła 36. Ze względu na silną osłonę przeciwlotniczą Ame-rykanów samoloty japońskie bombardowały z dużej wy-sokości lotnisko Yontan i składy zaopatrzenia rozmiesz-czone na plażach Hagushi.

Wieczorem 3 maja żołnierze japońscy, wydzieleni z 23 1 26 pułków remontu okrętów, ładowali się na barki de-santowe i łodzie motorowe na plażach na południe od miast Naha i Yonabaru. Uzbrojeni byli w pistolety ma-szynowe, cekaemy i lekkie działa oraz w 10-kilogramowe ładunki materiału wybuchowego. Część batalionu z 26 pułku o godz. 2 przystąpiła do desantowania w pobliżu

wioski Kuwan, odległej 3 km na północ od portu Naha, bronionej przez kompanię z 1 pułku piechoty morskiej. Żołnierze amerykańscy oświetlili teren rakietami i otwo-rzyli ogień do desantujących, zapalając kilka barek. Wielu Japończyków jednak zdołało wydostać się na brzeg. Nie-którzy z nich zbiegli na południe do swych wojsk, inni zorganizowali obronę we wsi Kuwan. Wieś tę odzyskano przed świtem 4 maja, dzięki zaangażowaniu większości 1 pułku. Tylko niewielkim siłom japońskim udało się do-płynąć w pobliże lotniska Kadena, gdzie wprawdzie wy-lądowały bez przeszkód, lecz następnego dnia zostały rozbite. Znacznie szybciej Amerykanie zniszczyli japoński desant w sile 800 żołnierzy, płynący wzdłuż wschodniego wybrzeża Okinawy. Od ognia artylerii okrętowej na wo-dach zatoki Nakagusuku poległo 700 Japończyków. Po-zostałych 100 zlikwidowały na brzegu pododdziały 27 batalionu rozpoznawczego i 776 batalionu czołgów pływa-jących. Japońskie desanty morskie zakończyły się więc zupełnym fiaskiem.

Całą noc z 3 na 4 maja artyleria japońska ostrzeliwała ugrupowania wojsk 24 korpusu armijnego. Największe zmasowanie ognia nastąpiło o godz. 4.30. W ciągu tej nocy na pozycje 7 dywizji piechoty spadło przeszło 5000 pocis-ków artyleryjskich. W czasie kilkuletnich walk na Pacy-fiku żadna z dywizji amerykańskich nie znajdowała się pod takim ostrzałem. Japończycy, dążąc do zadania ma-ksymalnych strat żołnierzom 7 i 77 dywizji piechoty znajdującym się w okopach, tak kierowali ogniem, aby pociski artyleryjskie i granaty moździerzowe eksplodowały nad ziemią, rażąc ich odłamkami. Na pozycje obu dywizji spadło 13 tys. pocisków.

Rano 4 maja Amerykanie ujrzeli po raz pierwszy wszystkie baterie artylerii japońskiej, aczkolwiek grupy artylerii polowej Japończycy ochraniali bateriami armat przeciwlotniczych i zasłonami dymnymi.

Tego dnia o godz. 5.00, na sygnał dany kolorowymi

j! rakietami, żołnierze japońscy ruszyli do natarcia, bezpo-f średnio za wałem ogniowym artylerii. Pododdziałom 89 • pułku udało się przeniknąć w czasie artyleryjskiego przy-

gotowania na grzbiet górski położony na północ od wioski r Onaga. Broniąca się tam amerykańska kompania A z 17

pułku piechoty otworzyła ogień, od którego Japończycy ponieśli straty oraz porzucili trzy karabiny maszynowe, cztery moździerze i dużo amunicji. Na kolejnym wzgórzu, usytuowanym 900 m na wschód od wioski Onaga, żołnie-rze przeciwnika napadli znienacka na kompanię I ze 184 pułku oraz zdobyli dwa amerykańskie cekaemy. Japoń-czykom udało się także oskrzydlić 3 batalion 184 pułku, rozlokowany na północ od wioski Kuhazu, oraz obejść 1 i 3 bataliony 17 pułku, znajdujące się na wzgórzach Kochi.

O zmroku 4 maja 2000 żołnierzy japońskich podeszło w pobliże stanowiska dowodzenia 3 batalionu 184 pułku, lecz wkrótce rozproszono ich ogniem artylerii dywizyjnej. Następnego dnia o godz. 8 pododdziały japońskiego 89 pułku zostały zatrzymane, ale kontynuowały one lokalne ataki w celu znalezienia słabych miejsc w obronie 7 dy-wizji piechoty.

W tym czasie 77 dywizja odpierała natarcie 32 pułku piechoty i 27 pułku czołgów. Ten ostatni jeszcze przed wejściem do walki utracił 15 czołgów z 27 posiadanych', z powodu awarii technicznych i obezwładnienia ich og-niem artylerii amerykańskiej. Nacierające wojska japońs-kie ostrzeliwało 16 dywizjonów artylerii haubicznej kal. 105 mm i 12 dywizjonów artylerii ciężkiej kal. 155—203,2 mm. Do odparcia ataków wroga dowództwo 10 armii użyło także 134 samolotów bojowych, które 5 maja od świtu do godz. 19.00 zrzuciły na nacierającego przeciwni-ka 77 ton bomb, 540 rakiet oraz 22 tys. pocisków kał. 20 i 12,7 mm.

Do pomocy w zwalczaniu japońskich środków ognio-wych dowództwo amerykańskie skierowało samoloty ko-

rygujące ogień artylerii. Dzięki temu do wieczora 4 maja zniszczono 19, a w ciągu następnych dwóch dni dalsze 40 dział przeciwnika. Pozostałą artylerię Japończycy poś-piesznie ukryli w jaskiniach skalnych.

O świcie 4 maja Japończycy wznowili naloty samolo-tów. Cztery z nich, pilotowane przez kamikaze, starano-wały niszczyciel „Morris", który zatonął w ciągu ośmiu minut wraz ze 154 ludźmi załogi. Z kolei samolot-pocisk, kierowany przez samobójcę, uderzył w niszczyciel „Shea", zabijając 25 marynarzy i zatapiając przednią część okrętu. Inny samolot japoński, uszkodzony przez artylerię prze-ciwlotniczą, staranował lekki krążownik „Birmingham", przebijając trzy pokłady, a jego 115-kilogramowa bomba eksplodowała w okrętowej izbie chorych. Poległo 90 ludzi. Kolejny samolot kamikaze rzucił się na lotniskowiec eskortowy „Sangamon", niszcząc 21 samolotów pokłado-wych, urządzenia radiolokacyjne i mostek kapitański.

Ataki pilotów-samobójców okazały się niezwykle dotkli-we dla floty Stanów Zjednoczonych — w ciągu bowiem jednej doby Japończycy zatopili lub uszkodzili 17 okrętów wojennych. Straty w ich załogach wynosiły 91 zabitych, 280 rannych i 283 zaginionych marynarzy. W czasie po-wyższego nalotu lotnictwo amerykańskie i artyleria prze-ciwlotnicza zestrzeliły 131 samolotów wroga.

Natarcie japońskie załamało się, ale mimo to dowódca 24 dywizji piechoty postanowił nad ranem 5 maja wzno-wić działania zaczepne siłami 1 batalionu 32 pułku i przy-dzielonego mu 26 batalionu piechoty w kierunku wioski Tanabaru. Natomiast 1 batalion 22 pułku miał uderzyć na północ od wioski Kochi. Pod osłoną ciemności 1 ba-talion 32 pułku, wzmocniony sześcioma czołgami, zdołał przedostać się przez ogień zaporowy artylerii amerykań-skiej i nawiązać walkę z 306 pułkiem piechoty. 90 Japoń-czyków atakowało sztab 306 pułku, a dalszych 450 zajęło wioskę Tanabaru i pasmo wzgórz położone 2 km za linią frontu. Było to najgłębsze włamanie wojsk japońskich.

| Zajmując wioskę Tanabaru Japończycy przerwali do-| wóz zaopatrzenia dla amerykańskiego 17 pułku z 7 dy-; wizji piechoty, broniącego się w rejonie wsi Kochi i Ona-!, ga. Zaminowali jedyną drogę wiodącą do pułku i ostrzeli-

wali ją ogniem karabinów maszynowych, przecięli rów-nież kabel telefoniczny łączący stanowisko dowodzenia 17

: pułku z trzema jego batalionami. Okrążyli ponadto składy pułkowe, lecz nie niszczyli ich, gdyż zamierzali z nich korzystać.

Wieczorem 4 maja dowódca 32 armii japońskiej do-wiedział się o niepowodzeniu przeciwuderzenia i ogrom-nych stratach swych wojsk. 5 maja japoński 32 pułk liczył 30% żołnierzy, a dwa jego czołowe bataliony — po 15%. W 27 pułku czołgów pozostało tylko sześć pojazdów pan-cernych, które wkopano w ziemię w okolicy Shuri, prze-kształcając je w bunkry. Zginęło także 50% artylerzystów japońskich.

W południe 5 maja sztab amerykańskiego 17 pułku nie wiedział jeszcze dokładnie, jakie siły nieprzyjaciela prze-niknęły na jego tyły. Postanowiono działać bardziej ener-gicznie. Jedna kompania piechoty uderzyła od czoła na nieprzyjaciela broniącego pasma wzgórz Tanabaru z za-miarem związania jego sił. Kolejna kompania, wsparta czołgami, oskrzydliła Japończyków od zachodu i uderzyła na wioskę Tanabaru, wypierając ich z doraźnie przygo-towanej obrony. Rano następnego dnia dwie inne kompa-nie piechoty, wzmocnione miotaczami ognia i moździe-rzami, atakowały grzebiet Tanabaru od strony zachodniej i do wieczora zepchnęły rozbite pododdziały wroga. W ciągu trzydniowej walki w tym rejonie poległo 462 żołnierzy japońskich.

W nocy z 5 na 6 maja dowództwo japońskie postano-wiło przerwać natarcie i przystąpić do działań obron-nych. Gen. Ushijima przyznał wówczas słuszność płk. Yaharze i obiecał w przyszłości bardziej liczyć się z jego opinią.

Straty 7 i 77 dywizji piechoty, poniesione w czasie od-pierania przeciwuderzenia, wynosiły 714 żołnierzy. 1 dy-wizja piechoty morskiej, wykonująca natarcie wzdłuż za-chodniego wybrzeża, utraciła 649 ludzi.

Rano 7 maja wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych przystąpiły do działań zaczepnych i do wieczora dnia następnego miały osiągnąć rubież wytyczoną miejscowoś-ciami Asa, Dakeshi i Gaja. Jednakże ulewne deszcze, pa-dające w dniach 6 — 8 maja, poważnie skomplikowały użycie broni ciężkiej i pojazdów mechanicznych oraz przyhamowały natarcie. Czas ten wykorzystali Japończy-cy do uzupełniania strat w swych batalionach piechoty. Mimo tych dodatkowych kłopotów 184 pułk piechoty płk. Greena, po intensywnym rozpoznaniu obrony prze-ciwnika, prowadził natarcie z zamiarem zdobycia wznie-sień w rejonie wsi Gaja, utraconych kilka dni wcześniej. 2 batalion tego pułku zaskoczył Japończyków szybkością ataku i stosunkowo łatwo 7 maja opanował nakazane obiekty.

Walka o zdobycie wzgórz Kochi, tocząca się od 26 kwietnia, została — po upadku japońskiego przeciwude-rzenia — ponownie podjęta przez 17 pułk. Obronę prze-ciwnika na wschodnich stokach wzgórz starano się wy-palić benzyną, zrzuconą w 38-litrowych beczkach. Koor-dynację natarcia 17 pułku powierzono zastępcy dowódcy 7 dywizji piechoty gen. bryg. Josephowi Ready'emu. Rano 7 maja 3 batalion 17 pułku, wsparty czołgami i mio-taczami ognia, zdobył wioskę Kochi i opanował północną część grzbietu górskiego. Deszcze utrudniły wykorzysta-nie czołgów i lotnictwa wsparcia. 9 maja wojska 7 dywi-zji, przemęczone długotrwałą walką, zostały zluzowane przez oddziały 96 dywizji gen. Bradleya. Na miejsce 17 pułku dowodzonego przez płk. Pachlera przybył 382 pułk z 96 dywizji.

77 dywizja piechoty, która zdobyła pasmo wzniesień i wioskę Maeda, powoli nacierała wzdłuż drogi central-

nej w kierunku miasta Shuri. Po zachodniej stronie drogi Japończycy bronili się wykorzystując jaskinie (w jednej z nich znaleziono nawet dwa samochody ciężarowe). Wszystkie wzgórza przygotowano do obrony okrężnej, w jaskiniach znajdujących się na przeciwstokach rozlo-kowano odwody, którymi dowództwo japońskie wykony-wało kontrataki.

Mimo silnego wsparcia 77 dywizji piechoty przez lot-nictwo, artylerię okrętową i haubice kal. 203,2 mm natar-cie jej było najwolniejsze w całej armii, gdyż przedpola Shuri okazały się najsilniej bronionymi przez oddziały japońskie. Ponadto 77 dywizja, podobnie jak inne dywizje amerykańskie, operowała wyjątkowo metodycznie: dzia-łała zaczepnie zwykle w pierwszej połowie dnia, po po-łudniu żołnierze okopywali się na zdobytym terenie, a w nocy organizowali obronę. Japończycy zaś przyzwyczaili się do tego sposobu walki. Jedynie 307 pułk z 77 dywizji atakował w nocy, małymi siłami — od kompanii do ba-talionu, natrafiając na żołnierzy japońskich śpiących w transzejach. Szybko jednak obrona wroga stężała, gdyż amerykańskie natarcia okazały się za słabe.

W ciągu tygodnia walk, od 3 do 10 maja, za cenę 20 tys. poległych, rannych i zaginionych żołnierzy, wojska ame-rykańskie 24 korpusu armijnego włamały się jedynie na 1500 m w głąb obrony japońskiej, czyli nacierały w tem-pie 214 m na dobę.

Dalsze skoordynowane natarcie głównych sił 10 armii Stanów Zjednoczonych zostało zaplanowane na 11 maja 1945 r. W tym czasie na zachodnim odcinku frontu wpro-wadzono do bitwy 6 dywizję piechoty morskiej. Dwa korpusy: 3 — piechoty morskiej i 24 — armijny, były teraz rozwinięte obok siebie, mając w pierwszym rzucie 6 i 1 dywizje piechoty morskiej oraz 77 i 96 dywizje pie-choty; 7 dywizja piechoty znajdowała się w odwodzie armii.

Główne uderzenie 10 armii planowano wykonać wojs-

kami 77 dywizji wzdłuż drogi centralnej w kierunku miasta Shuri. Obronę japońską w tym rejonie miały okrą-żyć dwie skrzydłowe dywizje: 6 — piechoty morskiej i 96 — piechoty. W nocy z 10 na 11 maja 382 pułk pie-choty (96 DP), dowodzony przez płk. Dilla, wypierał Ja-pończyków z ostatniego wzgórza w paśmie Kochi, a n a -stępnego dnia umocnił się na zdobytym terenie. Sąsiedni 383 pułk płk. Maya został zatrzymany przed masywem górskim nazwanym przez żołnierzy amerykańskich „Co-nical" („Stożkowy") albo górą „miliona dolarów", gdyż wartość pocisków wystrzelonych z ciężkich dział okręto-wych na ten punkt oporu oceniano na milion dolarów. Broniło się tam tysiąc żołnierzy japońskich, wyposażo-nych w działa i w moździerze, ze składu 89 pułku pie-choty płk. Kanayama. W toku walki wojska te zostały wzmocnione 27 batalionem piechoty, 3 batalionem ceka-emów i 23 kompanią artylerii przeciwpancernej.

Natarcie w dniu 11 maja zostało poprzedzone 30-minu-towym przygotowaniem artyleryjskim. Działania zaczepne rozpadły się wkrótce na szereg lokalnych walk, toczących się o zdobycie poszczególnych punktów oporu. Najbardziej zaangażowany w bojach okazał się 383 pułk. Jego 1 ba-talion oskrzydlał masyw stożkowy od zachodu, a 2 ba-talion ppłk. Morrisa nacierał od czoła oraz jedną kom-panią obchodził te wzgórza od wschodu. Następnego dnia o godz. 11 na punkt obserwacyjny dowódcy 383 pułku przybył dowódca 10 armii, aby przyjrzeć się natarciu. O godz. 13 dwa plutony piechoty z 2 batalionu opanowa-ły północno-wschodni szczyt grzbietu. Dowództwo japońs-kie nie spodziewało się ataku z tego kierunku. Większość masywu została zdobyta dopiero 21 maja przez 3 batalion pułku ppłk. Daniela Nolana.

Specyficzne okazały się działania bojowe 3 korpusu piechoty morskiej w południowo-zachodniej części Okina-wy. Dowódca 6 dywizji piechoty morskiej gen. Shepherd ostrzegł swych żołnierzy, że obecne walki z Japończy-

kami różnią się znacznie od znanych im działań na innych wyspach Pacyfiku. Mówił on, że obrony japońskiej nie można przełamać atakiem czołowym bez poniesienia cięż-kich strat, gdyż przeciwnik kontratakuje przy każdej spo-sobności. Dowódca dywizji polecił stosować na każdym szczeblu działania manewrowe oraz maskować własne środki ogniowe.

W nocy z 9 na 10 maja żołnierze 22 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej przeprawili się na kładkach przez dłu-gie i wąskie ujście rzeki Asa. Wieczorem 10 maja przy-czółek miał już 1600 m szerokości i 320 głębokości. Kontr-ataki japońskie załamano ogniem artylerii okrętowej. Po południu następnego dnia 3 batalion tego pułku opanował wioskę Amika, położoną na południowym stoku wzgórza, skąd było widać zniszczone miasto Naha — stolicę wysp Riukiu. W trzy dni później 22 pułk osiągnął ujście rzeki Asato, płynącej przez północne przedmieścia Naha. Na przeciwległym brzegu rzeki opór (aż do 23 maja) stawiał japoński 15 mieszany pułk piechoty, wsparty 7 dywizjo-nem ' artylerii przeciwpancernej i batalionem piechoty z 23 pułku remontu okrętów.

Toczący najcięższe walki 22 pułk 2 batalionem dowo-dzonym przez ppłk. Horatio Woodhouse'a 14 maja zbliżył się do silnie bronionego punktu oporu na wzgórzu o pro-stokątnym kształcie i urwistych zboczach. Wzniesienie to amerykańscy żołnierze nazwali „głową cukru". Masyw był osłonięty trójkątem mniejszych wzgórz uniemożliwiają-cych wykonanie manewru na obejście obrony japońskiej. Wzgórza te były połączone podziemnymi przejściami.

6 dywizja piechoty morskiej otrzymała silne wsparcie artylerii okrętowej: pancernika, czterech krążowników i trzech niszczycieli. Mimo to natarcie jej było skutecznie wstrzymywane przez Japończyków umiejętnie wykorzy-stujących działa i moździerze, precyzyjnie strzelających ze wzgórz do skupisk żołnierzy i czołgów amerykańskich. Jeden z pocisków artyleryjskich rozerwał się na stano-

WiśkU dowodzenia 1 'batalionu 22 pułku, nabijając dzie-sięciu ludzi: dowódcę batalionu, trzech ^dowódców kom-panii, trzech oficerów-czołgistów i trzech łącznościow-ców.

14 maja o godz. 15.00 dowódca 6 dywizji nakazał 2 ba-talionowi 22 pułku opanować „głowę cukru" i umocnić się na niej. O godz. 17.22 batalion ten, wzmocniony do-datkową kompanią piechoty i czołgami, ruszył do ataku pod osłoną dymów. O godz. 19.30, po kilku nieudanych próbach natarcia, z dwóch kompanii piechoty pozostało tylko 40 żołnierzy, dowodzonych przez szefa sztabu ba-talionu mjr. Henry'ego Courtneya. Żołnierze ci okopali się U stóp wzgórza, lecz nie uchroniło iqh to przed ogniem japońskich strzelców wyborowych. W nocy z 14 na 15 maja resztki batalionu w sile 25 żołnierzy pod wodzą mjr. Courtneya wdarły się na szczyt „głowy cukru" i okopały się. Wkrótce na wierzchołek góry przybyła kompania pie-choty, która pomogła odeprzeć kontratak japoński. W trak-cie późniejszych walk zginął mjr Courtney, a o godz. 11.36 uderzenie przeciwnika w sile batalionu zepchnęło żołnierzy amerykańskich ze wzgórza. Do tego czasu w 22 pułku pozostało tylko 40% stanu osobowego. W tych wa-runkach zdobycie „głowy cukru" powierzono 29 pułkowi piechoty morskiej.

17 maja 1 i 3 bataliony 29 pułku próbowały oskrzydlić powyższy węzeł oporu. Przed podjęciem ataku obronę wroga ostrzelały ciężkie działa okrętowe kal. 406,4 mm, a lotnictwo zrzuciło 500-kilogramowe bomby. W czasie walki wręcz Japończycy dwukrotnie odrzucali żołnierzy amerykańskich z „głowy cukru". Za trzecim razem Ame-rykanie pokonali ich opór, lecz amerykańskiej kompanii piechoty znów wyczerpała się amunicja i ponownie mu-siano się wycofać. 19 maja pododdziały 29 pułku zostały zluzowane przez 4 pułk piechoty morskiej.

Po artyleryjskim przygotowaniu, wykonanym 19 maja przez 6 batalion czołgów i moździerze 106,6 mm z 91

kompanii chemicznej, do natarcia na „głowę cukru" przy-stąpili żołnierze 4 pułku piechoty morskiej. Od godz. 22.00 do świtu odpierano kontratak Japończyków. Rano na przedpolu ugrupowania 4 pułku naliczono 500 zabitych żołnierzy wroga. 21 maja wojska 6 dywizji ruszyły do natarcia, ale padający deszcz rozmiękczył do tego stopnia stoki wzgórz, że niemożliwe stało się dostarczenie zaopa-trzenia dla nacierających żołnierzy i skomplikowało ewa-kuację rannych.

W czasie dziesięciodniowych walk o zdobycie masywu „głowy cukru" 6 dywizja piechoty morskiej utraciła 2662 żołnierzy. W 22 i 29 jej pułkach poległo łub zostało ran-nych 3 dowódców batalionów i 11 dowódców kompanii.

Sąsiednia 1 dywizja piechoty morskiej gen. del Valle'a czyniła energiczne wysiłki, aby opanować dominujące wzgórza osłaniające od północy miasto Shuri. W natarciu rozpoczętym 11 maja ważną rolę odegrał 7 pułk piechoty morskiej, nacierający na wzniesienia położone na północ od wioski Dakeshi. 1 batalion atakował je od wschodu, a 2 batalion od czoła i zachodu. Kiedy osiągnięto szczyt tych wzgórz, oba bataliony dostały się pod ogień z ko-lejnego pasma wzniesień, położonego 800 m na południe, w rejonie wioski Wana. Musiano wycofać się i ewakuo-wać wielu rannych. Jedna z odchodzących kompanii utra-ciła swego dowódcę i wszystkich dowódców drużyn z dwóch czołowych plutonów. W paśmie Dakeshi 7 pułk umocnił się dopiero w nocy z 12 na 13 maja.

5 pułk piechoty morskiej, dowodzony przez płk. Johna Griebla, nacierając na prawym skrzydle 1 dywizji obcho-dził od zachodu wioskę Dakeshi, z zamiarem uderzenia na grzbiet Wana od północnego zachodu. Natarcie to rozpo-częło się 15 maja, wsparte przez 4 samobieżne działa i 12 czołgów, a także przez artylerię pancernika „Colorado". Po zbliżeniu się na kilkaset metrów do wioski Wana pułk zatrzymał się pod ogniem moździerzy i broni maszyno-wej. Zniszczone zostały dwa czołgi, a dwa były uszkodzo-

ne. W tej sytuacji żołnierze amerykańscy zawrócili na podstawy wyjściowe.

16 maja 1 batalion czołgów z 1 dywizji przez cały dzień ostrzeliwał obronę japońską na grzbiecie Wana, zużywając 5000 pocisków artyleryjskich kal. 75 mm i 173 tys. po-cisków 12,7 mm. Lotnictwo amerykańskie zrzuciło tam zbiorniki z napalmem o łącznej pojemności 2268 litrów. 17 maja 2 batalion 5 pułku opanował zachodnie stoki wzgórz Wana, w następnym dniu czołgi i działa samobież-ne ponownie ostrzelały pozycje japońskie w pasie natarcia 5 pułku, zużywając 7000 pocisków artyleryjskich. Szczyt Wana i zachodnią część wioski o tej samej nazwie zdoby-to dopiero 19 maja.

Dwa dni wcześniej, wieczorem 17 maja, dokonano z Oki-nawy pierwszego próbnego nalotu powietrznego na Ja-pomię. Tego wieczora para samolotów z 318 grupy myś-liwskiej dalekiego zasięgu, bazującej na wyspie Ie, po raz pierwszy ostrzelała z broni pokładowej trzy lotniska ja-pońskie w południowej części wyspy Kiusiu, a także oświetlone miasto Kanoya.

W tym czasie na plażach Hagushi i na wybrzeżu za-toki Nakagusuku kontynuowano wyładowanie zaopatrze-nia i uzbrojenia nadchodzącego drogą morską do wojsk 10 armii Stanów Zjednoczonych, W okresie 1 kwietnia — 16 maja służby kwatermistrzowskie 10 armii i marynarki wojennej otrzymały 1 256 286 ton ładunków. W tym czasie artyleria okrętowa wspierająca natarcie wojsk amery-kańskich zużyła 25 tys. ton amunicji.

Straty bojowe 10 armii, poniesione w czasie 47 dni walk, wynosiły 3946 poległych, 18 258 rannych i 302 za-ginionych. Natomiast straty niebojowe tej armii szaco-wano na 9295 ludzi. W tym okresie załogi okrętów ame-rykańskich rozlokowanych w pobliżu Okinawy utraciły 4783 marynarzy, w tym 1002 poległych, 2727 rannych i 1054 zaginionych. W rezultacie nalotów lotnictwa ja-pońskiego ubyło 157 okrętów, z których 25 zostało zato-

pionych, a 131 uszkodzonych. Japończycy zestrzelili także 82 samoloty amerykańskie.

Straty japońskie poniesione w tym czasie określono na 30 958 zabitych, w tym 3500 marynarzy i 150 osób per-sonelu lotniczego; do niewoli wzięto 188 żołnierzy. Lot-nictwo japońskie utraciło 1199 samolotów, w większości pilotowanych przez samobójców. Zniszczono największy okręt japoński — pancernik „Yamato", krążownik „Ya-hagi" i cztery niszczyciele. Wojska 10 armii przełamały pas przesłaniania oraz dwie pozycje głównego pasa obro-ny japońskiej. Do opanowania pozostało jeszcze 17 km terenu południowej części wyspy, począwszy od miasta Shuri do południowego skraju Okinawy.

Mimo znacznych ofiar w ludziach i sprzęcie bojowym, poniesionych przez wojska 10 armii i 5 Floty Stanów Zjednoczonych, nie było jeszcze widać szybkiego zakoń-czenia operacji zaczepnej na Okinawie. Zostały jednak stworzone warunki do wprowadzenia 7 dywizji piechoty do bitwy, w celu obejścia od wschodu i południa naj-silniejszej obrony japońskiej w rejonie Shuri.

WPŁYW DESZCZÓW MONSUNOWYCH NA DZIAŁANIA ZACZEPNE AMERYKAŃSKICH WOJSK LĄDOWYCH

W trzecim tygodniu maja 1945 r. działania wojenne objęły okolice miasta Shuri. Natarcie wojsk amerykańs-kich poważnie utrudniały ulewne deszcze, które rozpo-częły się w nocy z 21 na 22 maja i padały z niewielkimi przerwami do końca miesiąca. Długotrwałe opady stano-wiły oznakę zmiany pory roku i sprzyjały na ogół Japoń-czykom.

Nieustanny ruch pojazdów kołowych i gąsienicowych przyczynił się do szybkiego zniszczenia dróg o nawierzchni gruntowej oraz utworzenia ogromnych wybojów i bajor, w których grzęzło całe ciężkie uzbrojenie i większość pojazdów mechanicznych. Niemożliwe było wówczas pod-

jęcie ofensywy całością armii, gdyż artyleria i czołgji nie mogły udzielić wsparcia piechocie. W tej sytuacji do-wództwo 10 armii stanęło przed dylematem: podjąć na-tarcie mimo wszelkich trudności czy czekać na polepszenie pogody. Wybór był trudny, gdyż w obu wypadkach wa-runki terenowe i czas pracujący na korzyść nieprzyjaciela narażały nacierających na duże straty.

Roztopy spowodowały, że do walczących wojsk zaopa-trzenia nie można było dowozić. Musieli je donosić na ple-cach ze składów pułkowych oddalonych 2 km wyznaczeni żołnierze. Niosąc skrzynie z amunicją, kanistry z gotową strawą, brnęli w błocie po kolana. Do wyniesienia ranne-go na noszach na punkt medyczny potrzeba było aż ośmiu żołnierzy. Aby uchronić tych ludzi przed ogniem japoń-skich karabinów maszynowych i moździerzy, stosowano zasłony dymne.

Warunki bytowania żołnierzy na linii frontu były niezwykle trudne, gdyż ściany okopów wykopanych w gliniastych stokach wzgórz obsuwały się pod ciężarem gleby nasiąkniętej wodą. Woda ciągle zalewała wszystkie stanowiska, umundurowanie i wyposażenie były zawsze mokre. Z przedpola dochodził odór rozkładających się ciał zabitych żołnierzy przeciwnika. W każdą noc artyleria i moździerze japońskie ostrzeliwały pozycje amerykańskie, nie pozwalając wojsku wypocząć. Żołnierze amerykańscy byli niewyspani, głodni i przemęczeni warunkami i sta-łym napięciem, spowodowanym ostrzałem i kontratakami japońskimi.

Chociaż walki na lądzie utknęły, nad Okinawą trwały nieprzerwane bitwy powietrzne. Lotnictwo japońskie w zmasowanych nalotach atakowało zarówno okręty i stat-ki, ' jak również lotniska Kadena, Yontan i Ie. Ataki po-wietrzne były w maju bardzo intensywne i okazały się bardzo dotkliwe dla 5 Floty Stanów Zjednoczonych. 20 maja 35 samolotów japońskich próbowało przeniknąć do okrętów amerykańskich, lecz artyleria przeciwlotnicza ze-

strzeliła 2.3, a pozostałe zawrócimy. Kolejne na,lpty miały miejsce w dniach 22 i 23 maja.

Wieczorem 24 maja ustąpił deszcz i niebo przejaśniło się. Księżyc, będąc właśnie w pełni, oświetlił Okinawę i przybrzeżne wody. Tę dogodną chwilę wykorzystali Japończycy do wykonania siedmiu ataków powietrznych na lotniska Okinawy. W ostatnim nalocie, o godz. 22.30, wzięło udział pięć dwusilnikowych samolotów bombo-wych, przewożących 170 spadochroniarzy-komandosów z japońskiej 1 brygady powietrznodesantowej. Trzy dywi-zjony amerykańskiej artylerii przeciwlotniczej, osłaniające lotnisko Yontan ogniem zaporowym, zestrzeliły cztery sa-moloty, które wraz ze znajdującymi się na pokładzie żoł-nierzami runęły na zaparkowane samoloty amerykańskie i urządzenia naziemne lotniska. Tylko jeden samolot ja-poński wylądował na pasie startowym, lecz 6 z 14 prze-wożonych spadochroniarzy zostało zabitych. Pozostałym ośmiu komandosom i dwóm pilotom, wyposażonym w granaty i materiały wybuchowe, udało się zniszczyć 7 sa-molotów amerykańskich i uszkodzić 26. Spalili oni także składy paliwa zawierające 2646 tys. litrów benzyny. Sądząc po spustoszeniach dokonanych przez ośmiu ko-mandosów, nietrudno było przewidzieć, co mogłoby się stać, gdyby jeszcze kilku samolotom wroga udało się wy-lądować. Na szczęście amerykańska obrona przeciwlot-nicza stanęła na wysokości zadania, zestrzeliwując 11 sa-molotów nad Okinawą i 17 nad wyspą Ie.

•Kolejny nalot japoński, tym razem na statki transpor-towe, okręty desantowe i dozoru radiolokacyjnego, roz-począł się 25 maja o godz. 3.00 i trwał cały dzień. Wzięło w nim udział 445 samolotów, z których 30% pilotowali kamikaze. Amerykańskie samoloty myśliwskie zestrzeliły 67 samolotów przeciwnika. Natomiast pilotom-samobój-com udało się przedostać przez osłonę myśliwską oraz uszkodzić transportowiec „Bates" i okręt desantowy LST--130, Pierwszy z. nich przewróci! się, a drugi został wy-

rzucony na brzeg. Osiem innych okrętów, głównie nisz-czycieli, było w różnym stopniu uszkodzonych. Straty poniesione przez załogi okrętów wynosiły 38 zabitych, 183 rannych i 60 zaginionych.

W dniach od 20 do 26 maja myśliwce amerykańskie i ar-tyleria przeciwlotnicza zestrzeliły 193 samoloty japońskie.

Następny zmasowany atak kamikaze rozpoczął się 27 maja o godz. 7.30 i trwał nieprzerwanie do godz. 8.30 dnia następnego. Japończycy wykonali wówczas 56 na-lotów siłami od dwóch do czterech samolotów, angażując łącznie 150 maszyn. W rezultacie tego rajdu zostało sta-ranowanych 12 okrętów. Niszczyciel „Drexler", w który wbiły się dwa japońskie samoloty, eksplodował i w ciągu 2 minut zatonął, a pozostałe 11 okrętów odniosło uszko-dzenia. Poległo 52 marynarzy, 288 zostało rannych, 290 zaginęło bez wieści. W trakcie odpierania tych nalotów zestrzelono 114 maszyn wroga. |

W czasie walk na Okinawie japońskie lotnictwo dzia-łało intensywniej niż w poprzednich operacjach na Pacy-fiku. Spowodowane to było niewielką odległością z ja-pońskich lotnisk położonych na Kiusiu i Tajwanie, skąd można było wykorzystać wszystkie typy samolotów do bombardowania lotnisk oraz wykonywania samobójczych ataków na okręty amerykańskie.

Działania zaczepne na lądzie toczyły się dość aktywnie jedynie wzdłuż wybrzeży Okinawy, gdzie zaopatrzenie dla nacierających wojsk dostarczano okrętami desantowymi. Na zachodnim skrzydle frontu główne uderzenie miała wykonać 6 dywizja piechoty morskiej w celu zdobycia miasta i portu Naha. W nocy z 22 na 23 maja patrole dywizji przeprawiły się przez rzekę Asato, aby rozpoznać obronę japońską na południowym jej brzegu. Normalna głębokość wody w rzece sięgała kolan, natomiast teraz — po kilku dniach deszczu — dochodziła żołnierzom do piersi. Żołnierze amerykańscy zostali ostrzelani ogniem cekaemów z dużej odległości. Nic nie wskazywało, że

przeciwnik zamie"rza stawiać opór bezpośrednio za rzeką. Uchwycono przyczółek szerokości 1 km i głębokości 350 m. Wieczorem 23 maja 6 batalion saperów przystąpił do budowy dwóch kładek dla pieszych. W nocy użyto jako promów do przewozu ciężkiego uzbrojenia pięciu pływa-jących transporterów opancerzonych. Okazało się jednak, że południowy brzeg rzeki jest zaminowany, gdyż dwa transportery zostały zniszczone. O świcie 24 maja rozpo-częto budowę składanego mostu Baileya, który ukończo-no o godz. 14.30.

Rano 24 maja 6 kompania rozpoznawcza przeprawiła się przez rzekę Asato w pobliżu jej ujścia i nie napotkała żadnego oporu w ruinach miasta Naha. Następnie skiero-wano tam 2 batalion 22 pułku piechoty morskiej. Do rana 27 maja oczyszczono Naha, lecz próba sforsowania sze-rokiego ujścia rzeki Kokuba, płynącej na południowym krańcu miasta, nie powiodła się, gdyż nieprzyjaciel bronił przeciwległego jej brzegu. Kanał, łączący rzeki Asato i Kokuba, o szerokości 20 m i błotnistym dnie oraz wy-sokich kamiennych nabrzeżach, rozdzielał miasto na wschodnią i zachodnią część. W nocy z 27 na 28 maja saperzy 6 batalionu zbudowali trzy kładki na rzece Asato, po których przeprawiły się pododdziały 1 batalionu 22 pułku piechoty morskiej.

26 maja zwiadowcy 1 i 5 pułku piechoty morskiej poinformowali sztab 1 dywizji piechoty morskiej o ozna-kach wycofywania się nieprzyjaciela z okolic miasta Shuri. Niezwłocznie wysłano tam samolot rozpoznawczy. Mimo deszczowej pogody i słabej widoczności pilot do-nosił o koncentracji wojsk japońskich i pojazdów na dro-gach wiodących z tego miasta na południe. Wezwano ogień artylerii okrętowej w celu obezwładnienia przeciw-nika. Pierwszą salwę dał krążownik „New Orleans". Do ostrzału wroga przyłączył się wkrótce okręt liniowy „New York" oraz wszystkie działa artylerii polowej i moździe-rze. O godz. 18.00 samoloty rozpoznawcze zauważyły

kolumny wojska wychodzące z Shuri, lięzące łącznie 3000—4000 ludzi, 100 samochodów i kilkanaście czołgów. W ostrzelanych przez pilotów oddziałach zginęło wielu żołnierzy niosących ładunki z materiałem wybuchowym. Od ognia zaś artylerii okrętowej poległo 500 Japończy-ków. Zniszczono także działo i pięć czołgów.

Dowództwo amerykańskie, aby uchronić ludność cy-wilną przed stratami od lotnictwa, za pomocą ulotek zwróciło się do mieszkańców wyspy o noszenie białych szat, które odróżniałyby ich od osób wojskowych.

30 maja wojska japońskie zakończyły przegrupowanie. Gen. Ushijima miał nadzieję, że odwrót, dokonany w wa-runkach złej pogody, pozostąnie nie zauważony. Ponadto starał się wpoić w Amerykanów przekonanie, że nie za-mierza wycofywać swych wojsk, i nakazał oddziałom straży tylnych kontynuować opór, utrzymując dotychcza-sowy reżim ognia.

27 maja gen. Buckner polecił dowódcom korpusów pod-jąć natarcie w celu zdezorganizowania oporu przeciwnika i uniemożliwienia mu wycofania się na drugi pas obrony. W dalszym ciągu jednak zabagniony teren i niedostatki w zaopatrzeniu, szczególnie w 1 dywizji piechoty mors-kiej oraz 77 i 96 dywizji piechoty, działających w centrum Okinawy, wykluczały możliwość podjęcia natarcia całą armią. Ulewny deszcz i rozległe błota sprzyjały fanatycz-nej obronie japońskiej. Natarcie zostało zahamowane, żoł\ nierze amerykańscy przez dziesięć dni tkwili w tym sa- \ mym miejscu, brodząc w błocie.

27 maja w dowództwie 5 Floty Stanów Zjednoczonych, wspierającej działania zaczepne na Okinawie, nastąpiły zmiany personalne1. Wiceadm. Turnera — dowódcę 51 zespołu okrętów wojennych, zastąpił adm. Harry Hill, adm. Spruance — dowódca 5 Floty, został zastąpiony

1 Dla wojsk lądowych 10 armii zmiany te nie były nawet dostrzegalne, gdyż wsparcie przez artylerię okrętową odbywało się normalnie; zmieniły się jedynie numery zespołu okrętów wo-jennych, gdyż 51 zespół zaczęto nazywać 31.

przez adm. Williama Halseya — dowódcę 3 Floty. Nato-miast 10 armia została podporządkowana bezpośrednio adm. Nimitzowi — dowódcy teatru działań wojennych na Pacyfiku.

W czasie kiedy 6 dywizja piechoty morskiej zdobywała miasto Naha, dążąc do oskrzydlenia od zachodu obrony japońskiej w mieście Shuri, 7 dywizja piechoty przygoto-wywała się na przeciwległym krańcu Okinawy do wy-konania analogicznego manewru od wschodu. W ramach tego planu 184 pułk z 7 dywizji miał 22 maja uderzyć na południe wzdłuż wschodniej doliny nadbrzeżnej, w celu zajęcia masywu Ozato, położonego między miastem Yona-baru a półwyspem Chinen. Opanowanie tego pasma wzgórz — wyższego od grzbietu Shuri, zabezpieczyłoby lewe skrzydło i tyły głównych, sił 7 dywizji, uderzających z Yonabaru na zachód, wzdłuż doliny prowadzącej w kie-runku miasta Naha. Przed natarciem 7 dywizję uzupeł-niono 2237 żołnierzami.

22 maja o godz. 2.00 rozpoczęło się artyleryjskie przy-gotowanie, które w czasie padającego deszczu słychać było donośniej i bliżej. Następnie poszczególne kolumny, każda w sile kompanii, bez strzału ruszyły w ciemną noc drogą nadmorską. Awangardę 7 dywizji piechoty stanowił 184 pułk dowodzony przez płk. Greena; w charakterze ubezpieczenia bojowego pułku maszerowała wzmocniona kompania G. 2 batalion 184 pułku bez trudu opanował miasto Yonabaru, następnie na jego prawym skrzydle wprowadzono 3 batalion. Do końca dnia oba bataliony zdobyły pierwsze wzgórza masywu Ozato. Idąca za 184 pułkiem szpica 32 pułku, w sile wzmocnionej kompanii F, skręciła z Yonabaru na zachód i zatrzymała się w pobliżu wioski Yonsłwa. Za szpicą maszerował 2 batalion 32 pułku, który zdobył Yonawę. Dalsza realizacja planu działań 7 dywizji zależała teraz od skuteczności natarcia 32 pułku.

Dowództwo 7 dywizji piechoty swymi działaniami za-czepnymi całkowicie zaskoczyło Japończyków, którzy nie

spodziewali się nocnego uderzenia, gdyż wiedzieli, że Amerykanie nie mogą wesprzeć swej piechoty ogniem artylerii i czołgami. Jednakże opór japoński przed 32 puł-kiem stopniowo narastał. Nieprzyjaciel ostrzeliwał podejś-cia do ważniejszych wzgórz z dużej liczby armat prze-ciwpancernych i broni maszynowej. W tej sytuacji oba bataliony 32 pułku okopały się i w dniach 26—28 maja nie ruszyły z miejsca. Natomiast 184 pułk piechoty, mimo ulewnego deszczu, wtargnął w masyw Ozato i wykonał powierzone zadanie. Patrole tego pułku przeniknęły rów-nież w góry półwyspu Chinen, gdzie nie napotkały nie-przyjaciela. Było oczywiste, że teren ten nie jest broniony i nie będzie stanowił przyszłego pola bitwy.

29 maja 1 batalion 5 pułku piechoty dowodzony przez ppłk. Charlesa Shelburne'a stosunkowo łatwo opanował zachodnią część grzbietu Shuri. Ogień Japończyków był chaotyczny, co świadczyło o ich słabej obronie. W odle-głości 800 m w kierunku wschodnim, na południowym skraju miasta Shuri, na owalnym wzgórzu dominującym nad terenem, stał zamek królewski władców Riukiu, prze-budęwany w 1544 r. według stylu chińskiego. Mury ob-ronne, otaczające zamek i obszar parkowy o powierzchni 12 hektarów, wykute w skale koralowej, miały 7 m gru-bość^ i 12 m wysokości. Znaczna część tych murów została zniszczona ogniem dział okrętowych; eksplodujące pociski porozrywały też ogromne drzewa w parku.

O godz. 9.30 ppłk Shelburne zwrócił się do dowódcy 1 dywizji piechoty morskiej o zezwolenie na zdobycie tych fortyfikacji. Ponieważ zamek znajdował się w pasie natarcia sąsiedniej 77 dywizji piechoty, należało uzgodnić tę sprawę ze sztabem tej dywizji. Koordynacja ta okazała się konieczna, gdyż artyleria 77 dywizji miała za chwilę wykonać artyleryjskie przygotowanie na to miasto, a lot-nictwo szykowało się do zbombardowania zamku. Dowód-ca 1 dywizji był przekonany, że zdobycie wzgórza i zam-

ku przyczyni się do szybszego złamania oporu japońskie-go na północnym skraju miasta Shuri.

Kompania A. kpt. Dusenbury'ego z 1 batalionu 5 pułku piechoty morskiej ruszyła szybko wzdłuż stoków grzbie-tu i już o godz. 10.15 zdobyła twierdzę, lecz żołnierze japońscy stawiali dalej opór w piwnicach zamkowych. Przez dobę ogień ich cekaemów i armat przeciwpancer-nych, ustawionych w ruinach miasta i na okolicznych wzgórzach, uniemożliwiał Amerykanom dowóz zaopatrze-nia do batalionu. Sytuacja poprawiła się, gdy na dziedzi-niec zamkowy samoloty zrzuciły zasobniki z żywnością i amunicją.

Mimo zdobycia Zamku Shuri nie było widać żadnych oznak załamania się obrony japońskiej w północnej części miasta. Przełom w działaniach zaczepnych wojsk amery-kańskich nastąpił dopiero w końcu maja 1945 r., kiedy oddziały 6 dywizji piechoty morskiej po opanowaniu miasta Naha wyszły na południe od Shuri, ściągając na siebie odwody japońskie. Wtedy wojska 7 i 96 dywizji piechoty uzyskały warunki do oskrzydlenia obrony ja-pońskiej od wschodu i południa oraz ułatwiły 77 dywizji piechoty zdobycie miasta Shuri. To najstarsze miasto na Okinawie zostało dosłownie starte z powierzchni ziemi 200 tys. pocisków artyleryjskich oraz tysiącami bomb.

Do końca maja 1945 r., w toku uporczywej obrony po-łudniowej części Okinawy, wojska japońskie utraciły 62 548 żołnierzy. Straty te były prawie dziewięciokrotnie wyższe od poniesionych w północnej części wyspy (3214 zabitych) oraz na wyspie Ie (4856). Do niewoli dostało się tylko 218 Japończyków, w większości rannych, którzy nie mieli sił, by popełnić samobójstwo; żołnierz japoński bowiem zazwyczaj nie poddawał się, lecz walczj \ do końca.

Straty amerykańskie na Okinawie były najwyższe w toku całej wojny na Pacyfiku — w obu korpusach wy-

nosiły one 26 044 żołnierzy, w tym 4589 poległych, 21 171 rannych i 284 zaginionych. ,

Znaczny uszczerbek odnotowano także w czołgach, od-grywających ważną rolę w przełamaniu obrony japońskiej. Z czterech batalionów czołgów i jednego batalionu miota-czy ognia, wspierających natarcie 24 korpusu armijnego, utracono 221 wozów bojowych (57% ogólnej liczby tych pojazdów), z tego 82 czołgi i 12 czołgowych miotaczy ognia bezpowrotnie.

W końcu maja 1945 r. wojska 3 korpusu piechoty mors-kiej liczyły 45 980, a 24 korpusu armijnego — 51 745 żoł-nierzy. Stany osobowe dywizji piechoty kształtowały się poniżej etatów, wynoszących około 15 500 ludzi; na przy-kład 77 dywizja liczyła 9628, a 96 — 10 993 żołnierzy. Czas pracował na korzyść wojsk amerykańskich, dyspo-nujących na Okinawie nie tylko przewagą liczebną w pie-chocie, artylerii i czołgach, lecz także silnym wsparciem lotniczym i marynarki wojennej. Górzysty teren wyspy wprawdzie ułatwiał na ogół obronę wojsk japońskich, lecz ich siły i środki wystarczały jedynie na trzy tygodnie walk. ;

DZIAŁANIA POŚCIGOWE DYWIZJI AMERYKAŃSKICH

• W nocy z 21 na 22 maja 1945 r. dowódca japońskiej 32 armii gen. Ushijima zwołał naradę, w której uczestni-czyli dowódcy dywizji, brygad oraz rodzajów wojsk i służb. Zastanawiano się, jak zapobiec klęsce grożącej 32 armii, i w związku z tym analizowano trzy możliwe wa-rianty dalszych działań obronnych:

— obrona w okolicy miasta Shuri, — wycofanie wojsk i obrona półwyspu Chinen, — obrona półwyspu Kiyamu, na południowym krańcu

Okinawy. Pierwszy wariant odpowiadał 62 dywizji piechoty, któ-

ra od pierwszego dnia walczyła w rejonie Shuri i dosko-

nale znała ten teren. Nie bez znaczenia był również fakt, że na miejscu znajdowały się duże składy zaopatrzenia. Dowódca te j dywizji gen. Takeo Fujioka uważał ponad-to, że ewentualny, mało chwalebny odwrót na kolejną rubież obrony pozostaje w sprzeczności z bojowymi tra-dycjami wojsk japońskich. Jednakże — w rezultacie zary-sowujących się sukcesów amerykańskich wojsk 6 dywizji piechoty morskiej i 7 dywizji piechoty wzdłuż wybrzeży Okinawy — nad oddziałami japońskimi w rejonie Shuri zawisła groźba walki w okrążeniu. Około 50 tys. żołnierzy 32 armii zostałoby wówczas ściśniętych na obszarze 0 średnicy 3000 m, stanowiąc łatwy cel dla różnych ro-dzajów amerykańskich środków ogniowych.

Zwolennikiem drugiej propozycji był jedynie dowódca 44 mieszanej brygady piechoty gen. m j r Suzuki, którego wojska były rozmieszczone na półwyspie Chinen w kwiet-niu 1945 r. Górski teren półwyspu, idealny z punktu wi-dzenia obrony przeciwpancernej, nie miał przygotowa-nych pozycji ani ukryć podziemnych, w których można by rozmieścić armię. Nie zgromadzono tam również do-statecznej ilości zaopatrzenia.

Stosunkowo najlepsze warunki do kontynuowania walk obronnych zapewniał teren półwyspu Kiyamu, gdzie wzno-szą się masywy górskie Yaeju i Yuza. Znajdujące się tam naturalne i sztuczne jaskinie osłoniły wojska przed bom-bardowaniami i ułatwiły zorganizowanie solidnej obrony. Umiejętne wykorzystanie tych warunków terenowych, nie znanych do tej pory Amerykanom, mogłoby zapobiec wy-niszczeniu wojsk japońskich.

Trzeci wariant bitwy obronnej popierali oficerowie od-działu operacyjnego 32 armii oraz generałowie: Ama-miya — dowódca 24 dywizji piechoty, i Wada — dowód-ca 5 armijnej grupy artylerii. W poprzednim miesiącu 24 dywizja organizowała opór na tym obszarze i przy-gotowała szereg pozycji obronnych oraz składów broni 1 amunicji. Główne drogi, prowadzące z Shuri w ten re-

jon, umożliwiały przegrupowanie wojsk w krótkim cza-sie, a w górach były łatwe do zaryglowania. Przewidy-wano, że w ciągu pięciu kolejnych nocy 80 sprawnych samochodów 24 pułku transportowego zdoła przewieźć rannych, ekwipunek i zaopatrzenie.

Dowództwo 62 dywizji piechoty przeciwstawiało się temu wariantowi, gdyż uważało, że w tak krótkim czasie nie uda się ewakuować kilku tysięcy rannych. Ponadto w grę wchodził czynnik emocjonalny: większość oficerów i żołnierzy tej dywizji oddało życie w obronie miasta Shuri, a pozostali pragnęli walczyć do końca na starych pozycjach.

Gen. Ushijima zaakceptował trzeci wariant działań ob-ronnych. 23 maja sztab 32 armii wydał rozkaz do przegru-powania wojsk. O północy z 23 na 24 maja rozpoczęto ewakuację rannych, zapasów amunicji i żywności. Z wojsk lądowych najwcześniej przesunięto jednostki łączności, które w dniach 22—26 maja wyruszyły w rejon nowych stanowisk dowodzenia brygad, dywizji i armii. 26 maja 36 pułk łączności przystąpił do rozwijania armijnego węz-ła łączności w jaskiniach wzg. 89, położonego na połud-niowym skraju wioski Mabuni. Tego dnia zainstalowało się tam również stanowisko dowodzenia 32 armi i . /

. ł Przegrupowanie związków taktycznych wojsk japońs-

kich Tealizowano w dniach 26—30 maja, pod osłoną ulew-nego deszczu i niskiego pułapu chmur. Ostatnia rubież obrony japońskiej była oparta na masywach górskich Yaeju i Yuza oraz miejscowościach Ozato i Kunishi, gdzie zamierzano rozwinąć 24 dywizję piechoty. Cztery batalio-ny sił morskich miały bronić zachodniego wybrzeża, po-cząwszy od portu Itoman, aż do przylądka na południe od wioski Kiyamu. Natomiast 44 mieszanej brygadzie pie-choty polecono zorganizować obronę wschodniego odcin-ka, opierając się na południowych stokach masywu Yaeju, miejscowościach Nakaza i Hanagusuku oraz wzg. 95,

Odwrót wojsk japońskich odbywał się w różnym czasie

i' kolejności. Najbardziej wykrwawiona 62 dywizja pie-choty, prowadząca działania opóźniające przed amery-kańską 7 dywizją piechoty, 26 maja zaczęła przesuwać się do odwodu 32 armii, w rejon wioski Makabe i Mede-era. Zadaniem tej dywizji była osłona południowego wy-brzeża Okinawy, uzupełnienie swych wojsk oraz, gdy zaistnieje potrzeba, wzięcia udziału w bitwie obronnej w pierwszym rzucie armii. Z kolei 44 mieszana brygada piechoty, walcząca do 28 maja z 1 i 6 dywizją piechoty morskiej, została zluzowana przez oddziały morskie i ode-szła w nowy rejon obrony. Najdłużej, bo aż do 30 maja, na przedpolu Shuri pozostała 24 dywizja piechoty; wy-cofała się ona na półwysep Kiyamu. 5 armijną grupę ar-tylerii rozwinięto w trójkącie wiosek Kunishi, Makabe i Medeera. Ubezpieczenia bojowe wysunięto na przed-pole drugiego pasa obrony, w rejon miejscowości: Itoman, Yunagusuku i Gushichan.

Do osłony odwrotu wojsk japońskich pozostawiono na północnym skraju miasta Shuri oddział opóźniający w składzie: 2 batalion 22 pułku piechoty, 17 batalion kara-binów maszynowych i 3 dywizjon artylerii przeciwpan-cernej, które stawiały tam opór w dniach 29—31 maja. Na kolejnej rubieży, opartej na południowym brzegu rzeki Kokuba oraz linii wzgórz na północ od wiosek: Tsukasan, Chan i Karadera,- oddziały japońskie opóźniały natarcie 1 dywizji piechoty morskiej i 96 dywizji pie-choty do wieczora 2 czerwca. Na następnej rubieży walki, biegnącej wzdłuż rzeki Tomusu, Japończycy zamierzali bronić się do nocy 4 czerwca. Jednakże amerykańskie 381 i 383 pułki z 96 dywizji piechoty pokonały ją do końca 3 czerwca, natomiast oddziały 1 dywizji piechoty morskiej — dzień później. Odwrót wojsk japońskich od-bywał się sprawnie i w należytym porządku. Umiejętnie prowadzone działania opóźniające zapewniły głównym si-łom 32 armii wystarczającą ilość czasu na zajęcie ostatniej rubieży obronnej.

? 31 maja gen. Buckner wydał wojskom 10 armii rozkaz i'

do podjęcia pościgu i zniszczenia 32 armii japońskiej./ 3 korpus piechoty morskiej otrzymał zadanie opanowania półwyspu Oroku wraz z lotniskiem Naha, podczas gdy wojska 24 korpusu armijnego miały przeszkodzić Japoń-czykom w umocnieniu się na półwyspie Chinen. Z tak określonych zadań wynikało, że dowództwo amerykańskie nie znało zamiaru przeciwnika. Amerykanie przypuszcza-li, że wojska japońskie nie zdążyły jeszcze wycofać się po błotnistych drogach, na które w ciągu ostatnich 10 dni spadło 30 cm deszczu. Usiłujący uruchomić komunikację saperzy amerykańscy wykorzystywali codziennie 400 sa-mochodów do zasypywania żwirem i gruzem wybojów na drodze centralnej. Dwie inne drogi, biegnące wzdłuż wybrzeży, nie nadawały się jeszcze do użytkowania — próbujące nimi przejechać samochody terenowe z zaopa-trzeniem trzeba było ciągle wyciągać z błota za pomocą traktorów gąsienicowych. Do dostarczania amunicji i żyw-ności wojskom 6 dywizji piechoty morskiej i 7 dywizji piechoty w dalszym ciągu wykorzystywano samochody--amfibie i barki desantowe; 232 eskadra lotnictwa torpe-dowego w maju wykonała 74 loty w celu dowiezienia za-opatrzenia dla oddziałów 1 dywizji piechoty morskiej. ; Przez całą noc z 31 maja na 1 czerwca trwało artyle-ryjskie przygotowanie ataku, zmierzające do obezwład-nienia obrony japońskiej i jej środków ogniowych. Na-tarcie 10 armii Stanów Zjednoczonych rozpoczęło się ra-no 1 czerwca. Gęsta mgła pokrywała wyspę. W pierwszym dniu działań zaczepnych znacznie więcej kłopotu przy-sparzał ulewny deszcz niż opór Japończyków. 184 pułk z 7 dywizji piechoty ścigając wroga pokonał tereny gór-skie półwyspu Chinen, napotykając wszędzie słabą obro-nę przeciwnika. Aby przyśpieszyć opanowanie tego pół-wyspu, dowódca 7 dywizji wprowadził 32 pułk piechoty. Po południu 3 czerwca wojska tej dywizji osiągnęły po-łudniowo-wschodnie wybrzeże Okinawy.

[: Inny charakter miały działania zaczepne wojsk 6 dywi-' zji piechoty morskiej wzdłuż zachodniego wybrzeża tej

wyspy. 31 maja o godz. 11.00 dowódca 3 korpusu piechoty morskiej wydał zarządzenie wstępne, polecające 6 dywizji opanować na półwyspie Oroku port Naha, położony u ujś-cia rzeki Kokuby, i lotniskoa, O godz. 21 cztery grupy po czterech zwiadowców przeprawiły się na łodziach gumo-wych przez ujście Kokuby i pod osłoną ciemności wylą-dowały na półwyspie Oroku. Na podstawie napływają-cych informacji dowódca kompanii rozpoznawczej wyw-nioskował, .że nieprzyjaciel broni się niewielkimi siłami na wzgórzach położonych na wschód od lotniska.

Do wysadzenia desantu dysponowano 72 transporterami pływającymi. Nie zaspokajały one potrzeb dywizji, gdyż wiele z nich było w złym stanie technicznym, wyeksplo-atowanych intensywnym dowożeniem zaopatrzenia po rozmiękłych drogach. Dowódca 6 dywizji zdecydował lą-dować poszczególnymi pułkami: najpierw 4, potem 29. Natomiast 22 pułk piechoty morskiej, będący w odwodzie 3 korpusu, miał uderzyć na nieprzyjaciela od tyłu, od strony podstawy półwyspu. 6 kompania rozpoznawcza, wzmocniona kompanią transporterów pływających, była przewidziana do zdobycia wyspy Ono-Yama i osłony bu-dowy mostu z Naha na półwysep Oroku. Lądowanie na Ono-Yamie miało rozpocząć się 4 czerwca o godz. 5.00, a główny desant 45 minut później.

Na półwyspie Oroku organizowało obronę około 8000 japońskich marynarzy, saperów marynarki wojennej, członków personelu naziemnego lotniska morskiego Naha oraz uzbrojonych ludzi z obrony terytorialnej, pod do-wództwem kontradm. Minoru Ola. Niewielu 7. żołnierzy byłq przeszkolonych do walki na lądzie, a ponadto do 4 maja żadna z jednostek nie uczestniczyła w działaniach

a Lotnisko Naha, położone w zachodniej części półwyspu Oro-ku, było największe na Okinawie. Od wschodu i południa ota-czały je wzgórza, między którymi znajdowały się plantacje trzciny cukrowej.

bojowych. W ramach przedsięwzięć obronnych w dolinie nadbrzeżnej rozmieszczono pola minowe i osłonięto je og-niem broni maszynowej, ukrytej w zamaskowanych jas-kiniach i bunkrach.

Z tak przygotowanego terenu oddziały morskie, wsku-tek niezrozumienia zadania bojowego, 26 maja wycofały się na półwysep Kiyamu i ześrodkowały w wiosce Nagu-suku w rejonie nie przygotowanym do obrony, dokąd faktycznie miały przybyć dopiero w drugim etapie bitwy obronnej. Wówczas jednak młodzi oficerowie zwrócili się do kontradm. Ota o pozwolenie zawrócenia podległych mu wojsk na półwysep Oroku, aby walczyć i umrzeć na pozycjach, które sami zbudowali. 28 maja 5500 żołnierzy wróciło do poprzedniego rejonu obrony, a cztery batalio-ny morskie pozostały do osłony zachodniego skrzydła 24 dywizji piechoty.

Wieczorem 3 czerwca sztab amerykańskiej 6 dywizji piechoty morskiej zakończył przygotowania do operacji desantowej. Wojska 24 korpusu armijnego kontynuowały wówczas natarcie na południe. Pod wieczór 4 czerwca, po opanowaniu półwyspu Chinen, oddziały 7 dywizji pie-choty przeszły do obrony na południowo-wschodnim wy-brzeżu Okinawy, w pasie 5500 m, aż do rzeki i portu Minatoga. Z kolei wojska 96 dywizji piechoty były roz-ciągnięte na zachód od tej rzeki, aż do wioski Iwa. Obie dywizje były oddalone 1500 m od przedniego skraju ob-róąy japońskiej. W lukę wzdłuż zachodniego wybrzeża Okihawy pułki 1 dywizji piechoty morskiej weszły do-piero 7 czerwca.

4 czerwca o godz. 4.45 działa okrętu liniowego, dwóch ciężkich krążowników, niszczyciela oraz 15 dywizjonów artylerii polowej zakończyły 60-minutowe artyleryjskie przygotowanie desantu na półwyspie Oroku, wystrzeli-wując 4300 pocisków na wzgórza dojninujące nad rejonem desantowania. Na rubieży wyjściowej oddalonej' 1200 m od półwyspu Oroku zapalono ognie sygnałowe. Była to

linia przejścia kolejnych fal transporterów pływających, na które w nocy załadowali się żołnierze 4 pułku piechoty morskiej. Przed osiągnięciem rubieży wyjściowej zepsuło się 9 transporterów i musiano odholować je do brzegu. Rozpoczął się również desant 6 kompanii rozpoznawczej na wyspie Ono-Yama.

O godz. 5.30 żołnierze pierwszej fali desantu wylądo-wali na półwyspie Oroku. Lądowanie desantu i jego na-tarcie wspierała artyleria polowa i okrętowa, samoloty pokładowe oraz dwie kompanie czołgów, kompania moź-dzierzy 106,6 mm i kilka ruchomych wyrzutni rakieto-wych. Nieprzyjaciel, nie ochłonąwszy jeszcze po artyle-ryjskim przygotowaniu, nie ostrzeliwał zbyt silnie lądu-jących wojsk. W 90 minut później na uchwyconym przy-czółku o głębokości 850 m znajdowały się już dwa ba-taliony dysponujące 24 czołgami i 4 działami samobież-nymi. Działania zaczepne z przyczółka opóźniały japońskie pola minowe. Błotnisty teren utrudniał także użycie czoł-gów, które poruszały się tylko wzdłuż dróg.

O godz. 10.00 rozkaz do desantowania na wschodnim skrzydle przyczółka wydano 29 pułkowi piechoty mor-skiej. Mimo ulewnego deszczu lądowanie pułku odbyło się w sposób zadowalający. Do godz. 18.45 saperzy 6 dy-wizji piechoty morskiej zbudowali most pontonowy z Na-ha na półwysep Oroku. ' Koniec dnia zastał żołnierzy 4 i 29 pułku piechoty

morskiej w odległości 1650 m od wybrzeża. W trakcie walk wyparto Japończyków z kilku wzgórz, które były przekopane tunelami we wszystkich kierunkach niczym plastry miodu. Dopiero wieczorem nacierających zatrzy-mał silny ogień japońskiej broni maszynowej i armat 40 mm. Nieprzyjaciel ostrzeliwał przyczółek również ra-kietami kal. 200 mm, które lecąc dudniły i syczały jak parowe lokomotywy.

6 czerwca 22 pułk z 6 dywizji piechoty morskiej, zwol-niony z odwodu korpusu, uderzył od tyłu, to jest od

strony lądu, na spotkanie z 4 pułkiem. Ten ostatni, dzia-łając w równinnym i słabiej bronionym terenie, nacierał szybciej niż 29 pułk, który cały czas musiał przełamywać zacięty opór Japończyków na umocnionych wzgórzach.

Kontradm. Ota, zdając sobie sprawę, że słabo uzbrojone siły morskie nie będą w stanie wystarczająco długo bronić półwyspu Oroku, 6 czerwca wysłał radiogram do swych przełożonych w Tokio, w którym informował: „dwa mie-siące oddziały marynarki walczą z najeźdźcami we współ-działaniu z wojskami lądowymi. Oba dowództwa podej-mują wysiłki, aby zniszczyć przeciwnika, lecz nieprzyja-ciel dysponuje przewagą techniczną. Bitwa toczy się nie-korzystnie dla nas. Jednostki piechoty morskiej walczą dzielnie, zgodnie z najlepszymi tradycjami marynarki ja-pońskiej. Zaciekłe bombardowania amerykańskie i ostrzał przez artylerię okrętową deformują góry Okinawy, lecz nic nie zmieni ducha lojalności i dyscypliny naszych żoł-nierzy. Chociaż moje ciało zmarnieje w odległej Okina-wie, lecz mój duch wytrwa w obronie Ojczyzny" s .

Rezerwy Japończyków na półwyspie Oroku były duże, mimo strat, które dowództwo 6 dywizji piechoty morskiej szacowało trzy dni później na 1500 zabitych. Gen. Shep-herd, mając trzy pułki w jednym rzucie, realizował kon-centryczne natarcie w celu okrążenia obrońców na wzgó-rzach między wioskami Oroku i Tomigusuku, lecz warun-ki atmosferyczne i terenowe uniemożliwiały efektywne wykorzystanie artylerii i czołgów oraz opóźniały wyko-nanie zadania bojowego.

10 czerwca kontradm. Ota wysłał oStatni meldunek do gen. Ushijimy, pisząc: „nieprzyjaciel atakuje móje sta-nowisko dowodzenia. Siły morskie Okinawy umierają w chwale. Jesteśmy wdzięczni za pańską dobroć i modlimy się za sukcesy armii" *. Wieczorem tego dnia 6 dywizja

* F. M. B e n i s , Okinawa touchstone to Victory, London 1969, fi. 141.

1 Tamże.

piechoty morskiej zepchnęła Japończyków na obszar nie większy niż 900X1800 m. 12 czerwca resztki japońskich sił morskich skupiły się na płaskim terenie o powierzchni 1000 m2 przylegającym do południowego brzegu rzeki Ko-kuba.

O świcie następnego dnia dwa bataliony 29 pułku pie-choty morskiej wznowiły natarcie. Kompanie pierwszego rzutu ogniem broni maszynowej wypędzały żołnierzy przeciwnika z pól ryżowych i zarośli na linię brzegową rzeki Kokuba, drugorzutowe zaś kompanie, wyposażone w miotacze ognia i materiał wybuchowy, niszczyły ja-skinie i bunkry. Opór Japończyków był zaciekły; jedni ostrzeliwali się do końca, inni kładli się na ładunkach z materiałem wybuchowym i wysadzali w powietrze. Ostatni z ocalałych Japończyków, oficer, spokojnie usiadł na brzegu rzeki, zapalił papierosa i czekał, aż zabiją go Amerykanie.

15 czerwca żołnierze 6 dywizji piechoty morskiej osią-gnęli stanowisko dowodzenia kontradm. Ota. On sam, pięciu oficerów jego sztabu i 500 innych Japończyków popełniło prawdopodobnie samobójstwo. Wykryte pod-ziemne pomieszczenia były wyposażone w łączność radio-wą i telefoniczną oraz w elektryczność i wentylację, 457 metrów tunelu łączyło wydziały sztabu i punkty oporu jednostek ochrony.

Dziesięć dni japońskie siły morskie stawiały opór na półwyspie Oroku. Sukces ich polegał przede wszystkim na tym, że mimo słabego wyszkolenia żołnierzy w dzia-łaniach obronnych na lądzie, a także dotkliwego braku środków wsparcia, wiązały przez dziesięć dni jedną dy-wizję amerykańską.

Na półwyspie Oroku zostało zabitych 5000 żołnierzy japońskich. Dywizja amerykańska straciła (w poległych i rannych) 1608 żołnierzy oraz 30 zniszczonych czołgów. Należy podkreślić, że sztab 6 dywizji piechoty morskiej w ciągu 36 godzin zaplanował i wykonał desant, który

odbył się w tlocy w Warunkach niedostatku środków transportowych, bez okrętu dowodzenia i liderów fal de-santowych. Świadczyło to o dużym doświadczeniu bojo-wym dowódców wszystkich szczebli i dobrym wyszkole-niu żołnierzy dywizji.

W tym czasie, do 4 czerwca, na ostatniej rubieży obrony japońskiej rozwinęły się zasadnicze siły 32 armii, liczące 33 tys. żołnierzy. Weterani wojny na Pacyfiku i w Chi-nach stanowili tylko 20% wojsk, pozostali żołnierze wy-wodzili się z jednostek tyłowych i obrony terytorialnej, 32 armii brakowało artylerii, środków łączności i zaopa-trzenia; z magazynów Shuri zdołano wywieźć zapasy żywności i amunicji na 20 dni walki. W tej sytuacji ostateczne rozgromienie wojsk japońskich na Okinawie było tylko kwestią czasu. Jednakże znana Amerykanom dyscyplina żołnierzy japońskich i tradycje; w których ich wychowywano, nakazywały liczyć się z tym, że bitwai będzie krwawa.

W nocy z 5 na 6 czerwca ustały deszcze, drogi zaczęły obsychać. W dniach 7 i 8 czerwca 1 dywizja piechoty morskiej, 7 i 96 dywizje piechoty rozpoznawały prze-ciwnika oraz zajmowały podstawy wyjściowe do natarcia. Do tego czasu, dzięki podeschniętym drogom, podciągnię-to artylerię i czołgi, które poprzednio ugrzęzły daleko* na tyłach. Przez cały dzień 9 czerwca artyleria polowa i okrętowa obezwładniały obronę japońską, szczególnie intensywnie ostrzeliwując północne stoki masywów Yaeju i Yuza. Tego dnia eskadra samolotów, koordynujących ogień artylerii 1 dywizji piechoty morskiej wykorzysty-wała w charakterze pasa startowego betonowy odcinek drogi nadbrzeżnej, na północ od portu Itoman; oprócz zasadniczych zadań na rzecz walczących wojsk eskadra ewakuowała stamtąd ciężko rannych do szpitali armij-nych, pokonując odległość 19 km w ciągu 8 minut

Decydujące natarcie wojsk 10 armii Stanów Zjednoczo-nych miało rozpocząć się 10 czerwca. Bitwa na Okinawie.-

wchodziła w swe ostatnie stadium. Wojska japońskie, rozwinięte na niewielkim skrawku terenu o powierzchni 20 km2, zostały całkowicie odizolowane i zwalczane ze wszystkich stron: od czoła przez cztery dywizje amery-kańskie i artylerię polową, z powietrza przez lotnictwo oraz od tyłu przez artylerię okrętową. Takie użycie środ-ków ogniowych, poważnie komplikujące japońskie dzia-łania obronne, przyspieszyło zdobycie wyspy, f

NATARCIE NA OSTATNIĄ RUBIEŻ JAPOŃSKIEJ OBRONY

Począwszy od 10 czerwca 1945 r. wojska 10 armii Sta-nów Zjednoczonych ostrożnie zbliżały się do obrony prze-ciwnika opartej na północnych stokach masywów Kuni-shi, Yuza i Yaeju ora? na wschodniej części wzg. 95. Po-dejścia do tych wzgórz osłaniały pola minowe. Masyw Kunishi, szerokości 1500 m, blokował natarcie 1 dywizji piechoty morskiej. Na obydwu stokach wzniesień znajdo-wały się jaskinie i szczeliny skalne oraz liczne kamienne grobowce, łatwe do obrony. W sumie był to teren trudny do natarcia.

Deszcze od kilku dni już nie padały, amerykańskim pododdziałom pancernym udało się więc przedostać przez podeschnięte błota i dołączyć do pułków piechoty. Na drogach pojawiły się też samochody z zaopatrzeniem. { 11 czerwca żołnierze 1 i 7 pułku z 1 dywizji piechoty

morskiej podeszli na skraj doliny szerokiej na 800 m, przylegającej od północy do stromej, koralowej skarpy grzbietu Kunishi. Łąki i pola ryżowe w tej dolinie nie zapewniały ukryć dla nacierającej piechoty morskiej. Także czołgi, ze względu na mokradła, nie mogły poru-szać się na przełaj, lecz tylko wzdłuż dwóch równole-głych dróg, które z kolei były ostrzeliwane przez japoń-skie armaty przeciwpancerne.

Przed rozpoczęciem działań zaczepnych na wzgórza Ku-

nishi dowództwo 10 armii amerykańskiej próbowało skło-nić do kapitulacji broniącego się tam nieprzyjaciela. Z sa-molotów zrzucono dużą Ilość ulotek propagandowych, pewną ich ilość wystrzelono z dział artyleryjskich. Ulotki i audycje radiowe w języku japońskim wskazywały żoł-nierzom przeciwnika beznadziejność i niecelowość kon-tynuowania walki oraz wzywały gen. Ushijimę do roko-wań w sprawie złożenia broni.

Po południu 10 czerwca na punkt obserwacyjny 2 ba-talionu 7 pułku piechoty morskiej przybył ze sztabu 10 armii zespół upoważniony do negocjacji ze stroną japońs-ką. O godz. 17.00 w pasie natarcia pułku przerwano ogień. Oczekiwano na delegację japońską, lecz ta nie pojawiła się. Po godzinie nienaturalną ciszę przerwali Japończycy otwierając ogień na przedstawicielstwo amerykańskie. Dopiero w tydzień później płk Yahara poinformował gen. Cho i dowódcę 32 armii japońskiej o propozycji gen. Bucknera nawiązania rokowań. Obaj generałowie oświad-czyli, że honor ich jako samurajów nie pozwala na roz-patrywanie takich propozycji.

Dowódca 7 pułku piechoty morskiej płk Edward Snede-ker, po dokonaniu rozpoznania powietrznego doliny i grzbietu Kunishi, zdecydował rozpocząć natarcie 12 czerwca o godz. 3.30. Krótkie artyleryjskie przygotowanie obezwładniło obronę japońską na wzgórzach Kunishi, a następnie w masywie Mezado, położonym 600 m dalej. Gdy 7 pułk ruszył do ataku, żołnierze japońscy zaczęli uciekać, opamiętali się jednak szybko i stawili zdecydo-wany opór. Dwie kompanie piechoty z 7 pułku osiągnęły grzbiet górski, ale pozostałe siły pułku utknęły w doli-nie i kiedy rozwidniło się, zostały przygwożdżone do zie-mi ogniem przeciwnika. Zawiodła także próba przekro-czenia doliny pod osłoną dymów, gdyż Japończycy prze-strzeliwali cały teren.

Zaopatrzenie dla pododdziałów 7 pułku dostarczały dro-gą powietrzną, w postaci zrzutów spadochronowych, zało-

gi 131 i 232 eskadr samolotów torpedowo-bombowych. Część zasobników znalazła się w dolinie, dokąd podejścia w dzień skutecznie wzbraniali japońscy strzelcy wyboro-wi; jeden ze snajperów zranił 22 żołnierzy amerykańskich, zanim go unieszkodliwiono.

W nocy z 12 na 13 czerwca na grzbiet Kunishi prze-dostały się cztery dalsze kompanie piechoty, lecz w dzień zablokowano je ogniem tak, że nie mogły ruszyć się z miejsca. W tej sytuacji do dowozu zaopatrzenia, a także pododdziałów piechoty oraz ewakuacji rannych wykorzy-stano pojazdy pancerne. Kierowcy jeździli sami, bez po-mocników, dzięki czemu możliwe było załadowanie do czołgu sześciu ludzi. 13 czerwca kilka pojazdów pancer-nych dostarczyło amunicję, plazmę i wodę wojskom wal-czącym na wzgórzach Kunishi. Ponadto dowieziono tam 54 żołnierzy i ewakuowano 22 rannych. W ciągu pięcio-dniowych walk w tym masywie japońska artyleria znisz-czyła lub uszkodziła 21 czołgów amerykańskich.

Kolejne natarcie 1 pułku piechoty morskiej na grzbiet Kunishi rozpoczęło się 14 czerwca o godz. 3.30, po 30-mi-nutowym artyleryjskim przygotowaniu. W godzinę póź-niej jedna z kompanii osiągnęła wschodni kraniec tych wzgórz. Pozostałe siły pułku zostały zatrzymane ogniem strzelców wyborowych i broni maszynowej. Rano na-stępnego dnia żołnierzy 1 pułku zluzował 5 pułk. Nato-miast sąsiedni 7 pułk piechoty morskiej nacierał powoli, niszcząc wykryte umocnienia japońskie. Mimo trudnego terenu i zaciekłego oporu nieprzyjaciela bataliony 7 pułku zbliżały się stopniowo do wioski Kunishi, położonej już po drugiej stronie grzbietu.

Działania zaczepne 7 i 96 dywizji piechoty na kierunku wschodnim i centralnym przebiegały następująco. 10 czerwca ruszyło natarcie 17 i 32 pułków z 7 dywizji pie-choty, wsparte przez 711 batalion czołgów. Pod osłoną ognia pojazdów pancernych i artylerii okrętowej 1 bata-lion 32 pułku ppłk. Roberta Foulstone'a podchodził powoli

w Merunku wzg. 95, na którym broniły się resztki sił 15 pułku z 44 mieszanej brygady piechoty, z kolei 2 batalion opanował wioskę Gushichan. W natarciu tym masowo posłużono się czołgowymi miotaczami ognia, a w terenie niedostępnym dla tych pojazdów rozlewano wężami gu-mowymi mieszankę łatwo palną, a potem podpalano. Pie-chota 32 pułku posuwała się wśród dymiących jeszcze skał, w walce z ocalałymi jeszcze żołnierzami przeciw-nika, o zmroku okopano się w pobliżu wzg. 95, położo-nego na południe od wioski Hanagusuku.

11 czerwca o godz. 20.00 wydział rozpoznawczy 7 dy-wizji piechoty przechwycił z nasłuchu radiowego japoński rozkaz, który brzmiał: „O godz. 23.00 przygotować się do wsparcia ataku". Nieco później usłyszano kolejne polece-nie: „Jeśli są ochotnicy do samobójczego kontrataku, po-informować ich o zadaniu bojowym w ciągu godziny od tej chwili". Od zmroku aż do godz. 23.00 artyleria japońs-ka ostrzeliwała pozycje amerykańskie, po czym Japończy-cy podjęli kontrataki przeciwko 96 dywizji piechoty w celu odzyskania wzg. 95.

17 pułk piechoty przygotowywał się tymczasem do walki. W pasie jego działania Japończycy nie przejawiali aktywności. Dowódca 17 pułku płk Francis Pachler był zwolennikiem nocnego natarcia, uważał bowiem, że prze-ciwnik, świetnie zamaskowany w górach, ma w dzień doskonałe warunki obserwacji i możliwości zadawania strat nacierającym. W związku z tym działania zaczepne 17 pułku miały rozpocząć się 12 czerwca o godz. 4.00, bez artyleryjskiego przygotowania, by zaskoczyć prze-ciwnika. Wcześniej dwa dywizjony artylerii haubic 105 mm i bateria haubic 203,2 mm prowadziły ognie nęka-jące.

Przygotowując natarcie płk Pachler żądał od swego sztabu dokładnego poinformowania wszystkich żołnierzy o czekających ich zadaniach. Polecił także, aby patrole rozęoznawcze zawczasu spenetrowały ścieżki prowadzące

w góry, a zespoły burzenia wyposażone w ładunki z ma-teriałem wybuchowym zorientowały się, gdzie znajdują się jaskinie przekształcone w bunkry.

O świcie 12 czerwca nad południową Okinawą leżała gęsta mgła, pod której osłoną ruszyły kompanie 17 pułku. Po pewnym czasie żołnierze kompanii A zauważyli kilku wędrujących cywilów, czołowy pluton kompanii B zaś natknął się na trzech żołnierzy japońskich, których zigno-rowano. Do świtu kompanie A i B zajęły bez walki po-łudniowo-wschodnią część masywu Yaeju, a kompania L opanowała dwa wzgórza. Rano zauważono 50 żołnierzy japońskich idących dwójkami. Otworzono do nich ogień zabijając 37, pozostali ukryli się w rozpadlinach skalnych.

Największe sukcesy osiągnęli Amerykanie na wschod-nim odcinku frontu. Głębokie włamanie 7 dywizji pie-choty w pasie obrony 44 mieszanej brygady piechoty za-powiadało klęskę 32 armii. Japoński 89 pułk piechoty utrzymywał wprawdzie nadal swe pozycje w masywie Yuza, ale jego skrzydło i tyły były poważnie zagrożone włamaniami 1 dywizji piechoty morskiej i 7 dywizji pie-choty. Błagającemu o wzmocnienie obrony dowódcy 44 mieszanej brygady piechoty przysłano dwa bataliony pie-choty z odwodowej 62 dywizji piechoty, ale nie były one już w stanie poprawić sytuacji. W nocy z 12 na 13 czerwca bataliony 7 dywizji piechoty odrzuciły kilka kontrataków japońskich, utrzymały pozycje i rano 13 czerwca przeszły do natarcia. 32 pułk tej dywizji, dzia-łający wzdłuż południowego wybrzeża Okinawy, zdobył wzg. 95 oraz wioski Hanagusuku i Nakaże. Broniąca się w tym rejonie 44 mieszana brygada piechoty była już bliska zniszczenia.

7 dywizja piechoty otrzymała teraz zadanie opanowania wzgórz 153, 115 i 95, osłaniających od tyłu japońskie pozycje na północnych stokach masywu Yuza i Yaeju, na których żołnierze przeciwnika mieli bronić się do ostat-niej kropli krwi. To właśnie silny ogień Japończyków

prowadzony z obu tych masywów uniemożliwiał głębsze włamanie się batalionów 96 dywizji piechoty.

Dopiero sukcesy uzyskane przez 7 dywizję ułatwiły wojskom 96 dywizji wykonanie zadania. Widoczne to było 10 czerwca, kiedy 381 pułk piechoty płk. Hallorana ata-kował masyw Yaeju: 1 batalion opanował siodło między grzbietami Yaeju i Yuza, a 3 batalion przepędził Japoń-czyków z wioski Tomuri, lecz nie mógł nacierać dalej — przed nim była prawie pionowa skarpa masywu Yaeju. Dowódca tego batalionu ppłk Nolan, zdając sobie sprawę, że czołowe uderzenie będzie powolne i krwawe, pozostawił kompanię K u podnóża skały, natomiast kompania Ł kpt. Davisa przeszła przez ugrupowanie 17 pułku i wspięła się na skarpę, z której uderzyła w bok i wkrótce znalazła się przed kompanią K. 13 czerwca żołnierze 381 pułku wdarli się na masyw Yaeju i zdobyli jego szczyt.

13 czerwca 1 batalion 383 pułku, działający na prawym skrzydle 96 dywizji piechoty, zdobył wioskę Yuza, która jeszcze kilka razy przechodziła z rąk do rąk. Piechota tego pułku korzystała ze wsparcia czołgowych miotaczy ognia, artylerii samobieżnej oraz doświadczalnych dział bezodrzutowych kal. 57 i 75 mm. Armat tych po raz pierwszy użyto do strzelania na wprost i niszczenia ja-pońskich środków ogniowych.

W nocy z 14 na 15 czerwca pułki 7 dywizji piechoty odparły szereg japońskich kontrataków i rano przystąpiły do natarcia na wzgórza 115 i 153. Działania te zmusiły gen. Ushijimę do wprowadzenia do bitwy pozostałych sił 62 dywizji piechoty, stanowiącej odwód 32 armii. Zada-nie opanowania masywu Yuza, którego szczyt wznosi się ponad 100 m nad otaczającą wyżyną, zostało powierzone 382 pułkowi piechoty płk. Dilla. • W tym czasie na zachodnim odcinku frontu, na grzbie-cie Kunishi, rozpaczliwie walczyły dwa pułki (5 i 7) 1 dywizji piechoty morskiej. 15 czerwca pododdziały 7 puł-ku próbowały powiększyć zajmowany teren, lecz mimo

wsparcia przez piętnaście dywizjonów artylerii nie od-niosły sukcesu. Konieczne stało się systematyczne nisz-czenie przeciwnika w jego podziemnych umocnieniach. W tym celu w ciągu dwóch dni (15—16 czerwca) pozycje japońskie obezwładniała artyleria okrętowa, polowa, ra-kiety i lotnictwo. Ani jednak lawina ognia i stali, ani próby natarcia 7 pułku nie złamały oporu Japończyków.

Dopiero 16 czerwca żołnierzom 7 pułku udało się wła-mać w obronę przeciwnika na skrzydłach swego pasa natarcia. W celu rozwinięcia tego sukcesu przed świtem 17 czerwca wprowadzono w rejon portu Itoman świeże siły w postaci 22 pułku z 6 dywizji piechoty morskiej. Wtedy opór przeciwnika na wzgórzach Kunishi załamał się.

O natężeniu pięciodniowych nieprzerwanych walk w tym masywie świadczy fakt, że czołgi wspierające natar-cie 1 dywizji piechoty morskiej dostarczyły walczącym wojskom 550 żołnierzy i 90 ton zaopatrzenia oraz ewaku-owały 1150 ludzi, w większości rannych.

Po zakończeniu działań bojowych na półwyspie Oroku 6 dywizji piechoty morskiej powierzono nowy kierunek natarcia, prowadzący wzdłuż zachodniego wybrzeża Oki-nawy. Pododdziały 22 pułku, pokonując słaby opór prze-ciwnika, do południa 17 czerwca wspólnie z żołnierzami 3 batalionu 7 pułku opanowały masyw Mezado wraz z wioską o te j samej nazwie. Włamanie w obronę japońską miało 1300 m głębokości.

Także oddziały 24 korpusu armijnego stopniowo likwi-dowały japońskie punkty oporu. Czołowe bataliony 96 dywizji piechoty, wykorzystując panikę w szeregach prze-ciwnika spowodowaną nieprzerwanym bombardowaniem, wdarły się na masyw Yuza. 3 batalion 382 pułku 16 czerwca do godz. 18.00 opanował szczyt Yuza (wzg. 167), a 3 batalion 383 pułku, nacierający na zachodnim skrzy-dle dywizji, zdobył wioskę Ozato i umocnił się na jej południowym skraju. Z kolei 381 pułk, działający na le-

wym skrzydle dywizji, znalazł się w siodle między ma-sywem Yuza a wzg. 153. Natarcie tego pułku rozwijało się powoli, ze względu na silny ogień boczny prowadzony przez Japończyków z południowych i wschodnich stoków wzg. 153.

Walczące w terenie górskim oddziały 96 dywizji pie-choty uzyskiwały największe sukcesy w czasie natarcia nocnego, łatwiej było bowiem zaskoczyć wówczas prze-ciwnika, nie widzącego zbliżających się żołnierzy ame-rykańskich. Wroga zwalczano wtedy za pomocą granatów ręcznych, ładunków z materiałem wybuchowym i pleca-kowych miotaczy ognia. Żołnierze japońscy, mając utrud-nioną obserwację, komplikującą prowadzenie skutecznego ognia, musieli opuszczać jaskinie i bunkry i walczyć na zewnątrz tych umocnień. W tej sytuacji Amerykanom było łatwiej zniszczyć przeciwnika ogniem broni maszy-nowej.

16 czerwca 32 pułk piechoty płk. Johna Finna z 7 dy-wizji piechoty, nacierając wzdłuż południowego wybrzeża Okinawy, prawym swym skrzydłem opanował wzg. 115, dominujące nad drogą z Nakaże do Medeera, na którym znajdowało się stanowisko dowodzenia 44 mieszanej bry-gady piechoty. W czasie walki na tym wzgórzu podod-działy 32 pułku, wsparte przez lotnictwo i artylerię okrę-tową, rozgromiły japoński 15 mieszany pułk piechoty. Sztab 32 armii utracił wówczas łączność z 44 brygadą.

Czołowe kompanie 17 pułku piechoty, działające na pra-wym skrzydle 7 dywizji, podeszły wówczas do stoków wzg. 153. W rezultacie tego natarcia znacznie osłabł ogień japoński na południowe skrzydło 96 dywizji. piechoty. Po zaciekłej kilkugodzinnej walce opanowano szczyt wzg. 153. Następnie 17 pułk został zluzowany przez pododdzia-ły 184 pułku dowodzonego przez płk. Greena.

Natarcie 7 i 96 dywizji piechoty wspierało wiele czoł-gowych miotaczy ognia, które za pomocą materiału zapa-lającego likwidowały żołnierzy przeciwnika w jaskiniach

i zakamarkach skalnych lub zmuszały ich do opuszczenia zajmowanych pozycji. 13 batalion czołgowych miotaczy ognia, wspierający w dniach 13 — 17 czerwca wojska 7 dywizji piechoty, zużył 139 860 litrów mieszanki ognio-twórczej.

Wieczorem 17 czerwca linia frontu 10 armii Stanów Zjednoczonych przebiegała wzdłuż grzbietu Kunishi, przez wzgórza 153 i 115 do południowego wybrzeża Okinawy. Żołnierze amerykańscy uzyskali wreszcie wgląd w cały teren broniony przez Japończyków. Następnego dnia wal-ki toczyły się o złamanie oporu Japończyków w dwóch odizolowanych ośrodkach: wokół wioski Medeera i w pobliżu osady Mabuni. W pierwszym broniły się resztki 24 dywizji piechoty, a w rejonie wzg. 89 — jednostki ochrony sztabu 32 armii. 18 czerwca 200 żołnierzy ja-pońskich, którym nakazano odzyskać wzg. 153, zaatako-wało jego południowe stoki i ponawiało ataki tak długo, aż wszyscy zginęli.

KLĘSKA 32 ARMII JAPOŃSKIEJ

W miarę kontynuowania działań zaczepnych przez wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych opór Japończy-ków na Okinawie stopniowo słabł, tym bardziej że brako-wało im żywności, lekarstw, amunicji i środków walki. W celu przyśpieszenia likwidacji resztek 24 i 62 dywizji piechoty, broniących się w okolicy wiosek Kunishi, Ma-kabe i Komesu, amerykańska 1 dywizja piechoty mor-skiej, nacierająca na kierunku tych miejscowości, została wzmocniona 8 pułkiem z 2 dywizji piechoty morskiej, /

Dowódca 10 armii gen. Buckner odnoszący się z sym-patią do 8 pułku za sukcesy uzyskane w poprzednich walkach na Pacyfiku, postanowił zobaczyć, jak ci świeżo zaangażowani w boju żołnierze będą nacierać w nowym dla nich terenie. W tym celu wcześnie rano 18 czerwca wyruszył samochodem w stronę linii frontu. Spotkany

płk Arnold Roberts — dowódca 22 pułku z 6 dywizji pie-choty morskiej, odradzał mu dalszą jazdę ze względu na ostrzał niektórych odcinków drogi przez japońskie moź-dzierze i cekaemy, prowadzony ze wzgórz położonych przed nacierającymi wojskami 96 dywizji piechoty. Do-wódca armii zbagatelizował te rady. W godzinę później dowiedziano się, że płk Roberts został zabity przez ja-pońskiego strzelca wyborowego, w czasie kierowania na-tarciem swego pułku.

W południe gen. Buckner przybył na punkt obserwa-cyjny dowódcy 3 batalionu 3 pułku, położony na wzgórzu na północny zachód od wioski Makabe, i ulokował się między dwiema skałami koralowymi, oddzielonymi pół-metrową szparą, przez którą mógł obserwować natarcie piechoty i czołgów. O godz. 13.00 artyleria japońska otworzyła ogień na to wzgórze, najpierw pocisk przeciw-pancerny uderzył w podstawę głazu, a 15 minut później kolejno pięć pocisków artyleryjskich eksplodowało w po-bliżu stanowiska dowódcy 10 armii. Zraniony śmiertelnie odłamkiem* pocisku lub fragmentem skały gen; Buckner 10 minut później zmarł.

Szef sztabu armii zameldował natychmiast o wydarze-niu adm. Nimitzowi, dowódcy teatru wojny na Pacyfiku, i — znając życzenie gen. Bucknera w sprawie następstwa na jego stanowisku — zaproponował gen. mjr. Roya Geigera, najstarszego wiekiem i najdłużej dowodzącego wojskami korpusu. Adm. Nimitz zaakceptował kandyda-turę Geigera, który 19 czerwca został awansowany na wyższy stopień i oficjalnie mianowany dowódcą 10 armii. Był to pierwszy wypadek w amerykańskich siłach zbroj-nych, kiedy generałowi piechoty morskiej powierzono dowodzenie armią polową i który umiejętnie kierował jej działaniami bojowymi w ostatnich dniach operacji zaczep-nej na Okinawie.

18 czerwca obiektem natarcia 5 pułku z 1 dywizji pie-choty morskiej było wzg. 79, położone na południowy

zachód od wioski Makabe, które 1 batalion 5 pułku zdobył dopiero pod osłoną nocy. 2 batalion tego pułku pokonał ostatni zorganizowany opór japoński we wschodniej części grzbietu Kunishi. Kolejne pasmo wzgórz Mezado, długolci 1800 m, opanował 2 batalion 22 pułku we współdziałaniu z 3 batalionem 4 pułku. 1 i 3 bataliony 22 pułku przez cały dzień likwidowały nieduże grupy żołnierzy nieprzy-jaciela, broniących się na przeciwstoku tego grzbietu, i je-go zamaskowane środki ogniowe.

Wieczorem wojska 6 dywizji piechoty morskiej, naciera-jące wzdłuż zachodniego wybrzeża Okinawy, uzyskały znaczny sukces, zdobywając pasmo wzgórz Kuwanga, po-łożone między wioskami Nagusuku i Makabe.

7 dywizja piechoty kontynuowała natarcie na dwóch zbieżnych kierunkach: 184 pułkiem ze wzg. 153 w stronę wiosek Medeera i 'Komesu oraz 32 pułkiem wzdłuż po-łudniowego wybrzeża wyspy, w celu zdobycia wioski Ma-buni i wzg. 89.

Gen. Ushijima, zdając sobie sprawę, że los jego armii został przesądzony, rozpoczął przygotowania do śmierci według rytuału samurajskiego. 16 czerwca wysłał on pożegnalną depeszę do naczelnego dowództwa japońskich sił zbrojnych, w której czytamy: „Kierując się pragnie-niem zniszczenia aroganckiego nieprzyjaciela żołnierze znajdujący się pod moim dowództwem już prawie trzy miesiące walczą z najeźdźcami. Przez cały ten czas korzy-stają oni z entuzjastycznego wsparcia i pomocy ludności cywilnej, która dokłada starań, aby przygotować kolejne pozycje obronne. Od chwili wylądowania nieprzyjaciela nasze wojska lądowe i powietrzne współdziałają ze sobą zgodnie, czyniąc wszystko co możliwe dla obrony wyspy. Mimo że oddziały 32 armii bronią się w umocnieniach górskich aż do śmierci swych ostatnich żołnierzy, jednak nie udało się im zniszczyć nacierającego przeciwnika. Ubolewam nad tym, że nie możemy dłużej kontynuować walki. Za to niepowodzenie gorąco przepraszam cesarza

i ludność mojej ojczyzny. Modlę się za dusze poległych w obronie Okinawy i za pomyślność rodziny cesarskiej. Śmierć nie stłumi pragnienia mego ducha wzięcia udziału w obronie ojczystego kraju. Moim przełożonym i kolegom wyrażam serdeczne podziękowanie i najgłębszy szacunek za współpracę ze mną. Żegnam się z wami na zawsze. Mitsuru -Ushijima" 1.

19 czerwca dowódca 32 armii wysłał do Japonii i na Tajwan kolejne pożegnalne depesze oraz skierował do walczących wojsk swój ostatni rozkaz bojowy, w którym pozdrawiał wszystkich szeregowców, podoficerów i ofi-cerów, dziękował im za wykonanie nałożonych na nich zadań i wzywał do dalszej walki i śmierci za cesarza. Niektórym oficerom swego sztabu polecił, aby po cywil-nemu przedostali się do północnej części Okinawy i uk-ryli tam. Płk Yahara miał dotrzeć do Japonii i złożyć w naczelnym dowództwie sprawozdanie z działań" obron-nych armii. Innym oficerom nakazano zorganizować walkę partyzancką na zapleczu wroga.

W tym dniu wojska amerykańskie kontynuowały dzia-łania zaczepne. Bataliony 32 pułku piechoty z 7 dywizji piechoty znalazły się 200 m od wioski Mabuni i w pobli-żu stanowiska dowodzenia 32 armii. W czasie gdy gen. Ushijima wydawał pożegnalne przyjęcie dla oficerów sztabu armii, czołgi i piechota 2 batalionu 32 pułku ostrze-liwały wejścia do jaskiń na wzg. 89.

Na prawym skrzydle 7 dywizji 184 pułk we współdzia-łaniu z 381 pułkiem 96 dywizji toczył uporczywe walki w celu okrążenia resztek oddziałów japońskiej 24 dywizji piechoty w rejonie wioski Medeera. Żołnierze japońscy, choć znacznie osłabili intensywność swego ognia, dalej fanatycznie bronili stanowiska dowodzenia 24 dywizji.

Na podobnie uporczywą obronę natknął się 382 pułk z 96 dywizji piechoty, nacierający na północnym odcinku frontu, w okolicy wioski Araguchi. W trakcie tych walk

1 Tamże, s. 153 154.

poległ zastępca dowódcy 96 dywizji gen. bryg. Claudius Easely; gdy obserwował działania zaczepne 382 pułku z grzbietu górskiego wznoszącego się nad tą wioską, dwie kule z karabinu maszynowego roztrzaskały mu czaszkę.

5 pułk z 1 dywizji piechoty morskiej przez cały dzień 19 czerwca toczył walkę o wioskę Makabe, atakując ją od północy i zachodu. Pod koniec dnia opanował ją 3 ba-talion tego pułku, który nacierając na południe włamał się na 2500 m i osiągnął wybrzeże morskie poniżej wioski Komesu.

Na głównym kierunku uderzenia 6 dywizji piechoty morskiej nacierał 4 pułk, który współdziałając z 8 puł-kiem z 1 dywizji piechoty morskiej osiągnął pozycje ja-pońskie oparte na wzgórzach znajdujących się 2 km na północ od przylądka Are, stanowiącego najdalej na połud-nie wysunięty cypel Okinawy; tam został zatrzymany huraganowym ogniem cekaemów i moździerzy.

Jak już wspomniano, dowództwo amerykańskie równo-legle z działaniami zaczepnymi szeroko prowadziło akcję propagandowo-psychologiczną w języku japońskim, reali-zowaną za pomocą megafonów zainstalowanych na czoł-gach i okrętach desantowych. W wyniku tej działalności przeszło 3000 osób cywilnych, przebywających w rejonie obrony 32 armii japońskiej, wyszło z ukryć. Najważniej-szym osiągnięciem tej akcji było dobrowolne złożenie broni przez 106 żołnierzy japońskich wojsk regularnych i 238 żołnierzy obrony terytorialnej, którzy 19 czerwca poddali się pododdziałom 7 dywizji piechoty. W następ-nym dniu 4000 osób cywilnych i 800 żołnierzy japońskich wyszło z jaskiń górskich i skapitulowało przed 6 dywizją piechoty morskiej i 96 dywizją piechoty. Pododdziały 1 dy-wizji piechoty morskiej, przeczesujące zdobyty teren, wzięły do niewoli 50 żołnierzy i 2000 osób cywilnych.

20 czerwca w pasie natarcia 96 dywizji piechoty znaj-dowały się jeszcze trzy japońskie punkty oporu: jeden w rejonie wzg. 89, drugi w okolicy wioski Medoera i trze-

ci na wzgórzach 81 i 85, położonych na zachód od tej miejscowości. Tego dnia dowódca japońskiej 24 dywizji piechoty wezwał żołnierzy, aby bronili się na zajmowa-nych pozycjach do ostatniej kropli krwi. Wieczorem 382 pułk z 96 dywizji zdobył wioskę Araguchi, a 381 pułk północną część wioski Medeera.

Następnego dnia o godz. 10.27 dowódca 6 dywizji pie-choty morskiej zameldował gen. Geigerowi, że ustał zor-ganizowany opór przeciwnika w pasie natarcia jego dy-wizji. Oddziały 4 pułku przeczesywały jeszcze rejon wzg. 72, położonego u wierzchołka przylądka Are, a 22 pułk do wieczora opanował ten przylądek. Natomiast bataliony 7 i 8 pułków 1 dywizji piechoty morskiej zostały zaanga-żowane do rozbrajania żołnierzy japońskich i interno-wania osób cywilnych.

32 pułk z 7 dywizji piechoty zajął tymczasem wioskę Mabuni i atakował pozycje przeciwnika na grzbiecie wzg. 89, gdzie był rozmieszczony sztab 32 armii. Jedno z wejść do wnętrza wzgórza znajdowało się na wierzchołku, w środkowej części 265-metrowej skały, drugie od strony morza. Czołgowe miotacze ognia pomagały piechocie nisz-czyć Japończyków broniących tych wejść, zużywając 18 900 litrów mieszanki zapalającej. W południe 21 czerw-ca Amerykanie dotarli do pierwszego wejścia. Wzięty do niewoli oficer japoński podjął się ochotniczo zaniesienia ultimatum gen. Ushijimie. Towarzyszył mu żołnierz ame-rykański niosący białą flagę. Gdy obaj znaleźli się przy wejściu do bunkra, Japończycy wysadzili go od wewnątrz. W chwilę później piechota 32 pułku zdobyła wierzchołek wzgórza.

Tego dnia lotnictwo japońskie wykonało przedostatni nalot powietrzny na okręty amerykańskie zakotwiczone w pobliżu Okinawy. O godz. 18.30 samoloty pilotowane przez kamikaze, posługując się amerykańskimi rozpoznawczy-mi sygnałami radiolokacyjnymi, zaatakowały w pobliżu ^wysp Kerama bazę wodnosamolotów „Curtiss" i poważnie.

ją uszkodziły. Pożar na okręcie trwał całą noc i spowo-dował duże straty. Inne samoloty japońskie spowodowały awarię na okręcie desantowym LCT-50 i niszczycielu „$arry".

Po 82 dniach krwawych zmagań na Okinawie wojska 32 armii japońskiej zostały rozgromione. 21 czerwca o godz. 13.05 gen. Geiger zameldował adm. Nimitzowi, że wyspa została opanowana. Następnego dnia o godz. 10.00 rozpoczęła się uroczysta ceremonia w rejonie stanowiska dowodzenia 10 armii rozlokowanego w pobliżu lotniska Kadena. Uczestniczyły w niej dowództwa armii, dowództ-wa obu korpusów oraz przedstawiciele oddziałów i związ-ków taktycznych. Zastępca szefa sztabu 10 armii odczytał specjalny rozkaz o zdobyciu Okinawy, po czym wciągnię-to flagę na maszt, a orkiestra odegrała hymn narodowy.

Mimo ustania działań wojennych na lądzie, trwały jesz-cze walki powietrzne. 22 czerwca od godz. 00.01 do 13.30 samoloty japońskie wielokrotnie próbowały atakować okręty amerykańskie. Jednakże dzięki szybkiemu wykry-ciu samolotów wroga przez okręty dozoru radiolokacyj-nego i niezwłocznemu powiadomieniu własnych myśliw-ców, tylko niektórym maszynom japońskim udało się przedostać do okrętów, lecz tam przeważnie zestrzeliwano je ogniem artylerii przeciwlotniczej.

Tego dnia gen. Ushijima i jego szef sztabu gen. Cho popełnili harakiri. Wcześniej gen. Cho przygotował sze-reg raportów, mając nadzieję, że jego sekretarz dostarczy je do Japonii. W jednym z nich pisał: „Naszą strategię, taktykę i technikę wykorzystaliśmy do ostatnich granic. Walczyliśmy dzielnie, lecz niewiele to znaczyło wobec materialnej przewagi nieprzyjaciela" 2.

Poprzedniego dnia na krótko przed północą w bunkrze dowództwa 32 armii japońskiej odbyła się uroczysta ko-lacja. Generałowie i oficerowie sztabu armii wypili po kilka kieliszków szkockiej whisky i wygłosili szereg sto-

' A p p l e m a n i in„ op. cit., s, 470.

sownych toastów. Pożegnalna uczta przeciągnęła gig do rana. O godz. 4, gdy na dworze było jeszcze ciemno, bun-kier opuścili obaj generałowie. Gen. Ushijima był w ga-lowym mundurze bez odznaczeń, a gen. Cho ubrany w białe kimono z napisem: „Ofiara mego życia stanowi wykonanie obowiązku wobec cesarza i kraju". Obaj zbli-żyli się do rozścielonego białego materiału, oznaczającego miejsce rytualne, i uklękli na nim. Na dworze panował mrok, tym bardziej że księżyc skrył się w falach po za-chodniej stronie morza. Generałowie odsłonili brzuchy, aby zanurzyć w nich sztylety. Świadkami tej szczególnej ceremonii było kilku oficerów sztabu.

Pierwszy popełnił samobójstwo gen. Ushijima, a w dzie-sięć minut później gen. Cho. Z wbitymi w brzuch sztyle-tami klęczeli jeszcze jakiś czas, a "gdy po upływie krwi głowy ich opadły na piersi odsłaniając szyje, adiutant gen. Ushijimy odciął szablą głowę dowódcy armii, a po-tem jego szefa sztabu. Ciała obu generałów pochowano u stóp wzg. 89. W pomieszczeniu gen. Cho znaleziono krótkie wyznanie: „Umieram ze swej woli, bez żalu, stra-chu i wstydu. Potwierdzam to wobec obecnych". Wkrótce wystrzałami z pistoletów odebrało sobie życie siedmiu oficerów ze sztabu armii.

Pozbawieni dowództwa żołnierze japońscy grupkami, Wmieszani w tłumy uchodźców cywilnych, próbowali wy-dostać się z południowej części Okinawy. W celu wyłapy-wania uciekinierów Amerykanie rozwinęli dwa pułki (1 piechoty morskiej i 307 piechoty) wzdłuż doliny łączą-cej miasta Naha i Yonabaru.

23 czerwca gen. Joseph Stilwell przejął od gen. Geigera dowództwo 10 armii Stanów Zjednoczonych. Następnie cztery dywizje amerykańskie skierowano ponownie na północ w celu wykrycia i zburzenia bunkrów i jaskiń japońskich oraz zniszczenia ocalałych żołnierzy przeciw-nika, którzy stawialiby jeszcze opór. Polecono także po-chować wszystkich zabitych oraz zebrać porzucone uzbro-

jenie i wyposażenie, zarówno amerykańskie, jak i ja-pońskie.

W ciągu tygodnia przeszukano i oczyszczono całą po-łudniową część Okinawy, a w toku lokalnych walk zabito 8975 żołnierzy japońskich. Do ogólnej liczby jeńców przy-było wtedy 2902 żołnierzy i 906 ludzi z jednostek budo-wlanych. '

Amerykańskie straty bojowe w okresie między 23 a 30 czerwca wynosiły 783 żołnierzy, łącznie zaś zwycięstwo na Okinawie kosztowało 10 armię 7000 poległych żołnie-rzy, w tym dwóch generałów.

2 lipca 1945 r. dowództwo teatru wojny na Pacyfiku zakomunikowało, że kampania wojenna na wyspach Riu-kiu została zakończona.

WNIOSKI

'Zdobycie Okinawy, leżącej 550 km od Japonii, miało ważne znaczenie militarne, gdyż dawało wojskom ame-rykańskim dogodną podstawę wyjściową do inwazji na Japonię. Także bombowce amerykańskie operujące w ob-szarze powietrznym Japonii uzyskały skuteczną osłonę myśliwską z lotnisk Okinawy./Operacja okinawska została zaplanowana i wykonana w strategicznym współdziałaniu z wojskami radzieckimi, które w 16 dniu po rozpoczęciu przez Amerykanów desantu na Okinawie przystąpiły do realizacji operacji berlińskiej, mającej na celu ostateczne rozgromienie Niemiec hitlerowskich.

Kombinowana operacja zaczepna w rejonie Okinawy była ostatnim w latach drugiej wojny światowej, najwięk-szym amerykańskim przedsięwzięciem morsko-lądowo-po-wietrznym na Pacyfiku, a zarazem demonstracją potęgi Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Jeżeli rozpa-trywać operację okinawską pod względem zaangażowania w niej okrętów wojennych, to z pewnością był to naj-większy desant w drugiej wojnie światowej,* Dla porów-nania, w operacji normandzkiej, uważanej za największą koncentrację floty amerykańsko-brytyjskiej, użyto 6 okrę-tów liniowych, 2 monitorów, 22 krążowników i 93 nisz-

czycieli. Natomiast w desancie na Okinawie dowództwo amerykańskie wykorzystało 18 okrętów liniowych (trzy razy więcej niż w Normandii), 40 lotniskowców (przewa-ga absolutna), 32 krążowniki (przewaga 1,5-krotna) i 200 niszczycieli (przewaga przeszło dwukrotna).

Jednocześnie była to najdłuższa — 82 dni trwająca zaciekła bitwa. Poległo w niej 131 303 żołnierzy japońs-kich (łącznie z tymi, których śmierć dosięgła w jaskiniach i umocnieniach podziemnych), a 10 755 dostało się do nie-woli amerykańskiej. Łącznie wojska japońskie utraciły 142 258 żołnierzy, 7830 samolotów, w tym 1900 pilotowa-nych przez kamikaze, i 16 okrętów wojennych.1. Długo-trwałe wałki w rejonie tej wyspy przyczyniły się do wy-niszczenia lotnictwa japońskiego i resztek sił morskich. Na Okinawie zginęły również 42 tys. osób cywilnych./

Straty 10 armii Stanów Zjednoczonych, poniesione w trakcie zdobywania wyspy wyniosły: 7374 poległych, 31 807 rannych i 239 zaginionych. Doliczając 26 211 ofiar niebojowych2 (nie mających bezpośredniego związku z walką), okaże się, że z armii tej ubyło 65 631 żołnierzy. Szczegółowe dane o amerykańskich stratach przedstawia tabela 4.

Przez cały czas trwania amerykańskiej operacji zaczep-nej bardzo intensywnie działało lotnictwo japońskie, któ-re bombardując amerykańskie okręty wojenne, statki transportowe i lotniska pomagało broniącym się własnym wojskom lądowym. Najwięcej strat marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych przysporzyli kamikaze. Duża sku-

1 Wśród nich: pancernik „Yamato", krążownik „Yahagi", pięć niszczycieli i dziewięć mniejszych okrętów.

1 Byli to- żołnierze poszkodowani lub zabici na zapleczu linii frontu, w wyniku katastrof i awarii pojazdów ^wojskowych oraz działań sabotażowo-dywersyjnych przeciwnika, jak również cho-rzy, odczuwający dolegliwości tropikalne i zakaźne, a także róż-nego rodzaju symulanci oraz żołnierze dokonujący samookalecze-nia na skutek przemęczenia fizycznego bądź zaburzeń psychicz-nych.

teczność ich działania wynikała ze stosowania przez nich swoistej taktyki, polegającej na tym, że:

— naloty odbywały się jednocześnie z wielu kierun-ków, głównie z lotnisk Tajwanu, Wysp Japońskich i ar-chipelagu Riukiu;

— kamikaze atakowali okręty wtedy, kiedy amery-kańskie samoloty myśliwskie zostały odciągnięte w inny rejon do odpierania klasycznych nalotów japońskich;

— w dzień samoloty pilotowane przez samobójców były silnie osłaniane przez myśliwce japońskie;

— kamikaze działający samodzielnie wykonywali loty na niskim pułapie, prawie nad wodą, aby uniemożliwić wykrycie ich przez amerykańskie urządzenia radioloka-cyjne;

— większość nalotów kamikaze odbywała się pod osło-ną nocy lub w trudnych warunkach meteorologicznych.

Straty amerykańskiej marynarki wojennej rozlokowa-nej w pobliżu Okinawy poniesione w rezultacie nalotów lotnictwa japońskiego wynosiły 36 zatopionych okrętów i 368 uszkodzonychf. Wśród tych ostatnich znajdowało się: 10 pancerników, 13 lotniskowców, 5 krążowników, 67 niszczycieli i 283 mniejsze jednostki. Wielu bardziej usz-kodzonych okrętów nie udało się uratować. Japończycy zestrzelili także 763 samoloty amerykańskie. W żadnej z poprzednich operacji marynarka wojenna Stanów Zjed-noczonych nie poniosła tak ciężkich strat jak w rejonie Okinawy.

Wysoka cena zwycięstwa wynikała także z tego, że Amerykanie walczyli z przeciwnikiem, który dysponował większymi niż przypuszczano siłami wojsk lądowych i uporczywie bronił się na wcześniej przygotowanych po-zycjach, świetnie ufortyfikowanych i dobrze usytuowa-nych w trudnym do natarcia terenie, oddalonym tysiące mil rporskich od kontynentu amerykańskiego.

W toku walk na Okinawie dowództwo japońskie grun-

Tabela 4

Oddziały i związki Straty bojowe

Oddziały i związki Straty niebo-jowe

taktyczne 10 armii oraz marynarki

I lotnictwa morskiego Zabici Ranni Zagi-

nieni

Suma strat

bojowych

Straty niebo-jowe

Łączne straty

7 DP 1 122 4 943 3 6 068 4825 10 893 27 DP 711 2 520 24 3 255 1 969 5 224 77 DP 1018 3 968 40 5026 2100 7 126 96 DP 1 506 5 912 12 7 430 2 812 10 247

Oddziały korpuśne 24 KA 55 346 2 403 843 1246

Caiość sil 24 KA 4 412 17 689 81 22182 12 554 34 736

1 DPM 1 115 6 745 41 7 901 5101 13 002 2 DPM 7 26 61 94 1 95 6 DPM 1 622 6 689 15 8 326 4 489 12 812

Oddziały korpuśne 3 KPM 35 149 2 186 626 812

Całość sił 3 KPM 2 779 13 609 119 16 507 10 217 26 724

Lotnictwo takty-czne 13 99 27 139 381 520 Wojska garnizonu Okinawy 110 261 12 383 2 253 2 636 Oddziały armijne 10 armii 60 149 — 209 806 1015

Całość sił 10 armii 7 374 31 807 239 39 420 26 211 65 631

Załogi okrętów i lotnictwa mor-skiego 4 807 4 824 49 9 680 — 9 680

Razem: 12181 36 631 288 49 100 26 211 75 311

townie zmieniło taktykę swych działań obronnych, zmie-rzając do uchronienia własnych oddziałów przed nadmier-nymi stratami, a jednocześnie dążyło do wykrwawienia nacierających wojsk przeciwnika. W poprzednich wałkach główne siły japońskie broniły linii brzegowej wysp i ar-chipelagów, ponosząc ciężkie straty od amerykańskiej ar-tylerii okrętowej i lotnictwa, natomiast na Okinawie opór stawiły dopiero w głębi wyspy. ?

Zgodnie z tą taktyką rejon desantowania nie był bro-niony przez piechotę japońską, lecz ostrzeliwany z głębi wyspy przez artylerię i moździerze. Następnie japońskie oddziały wydzielone prowadziły walki obronno-odwroto-we, starając się na pfzygotowanych do obrony wzgórzach i fałdach terenu opóźnić natarcie dywizji amerykańskich , i zapewnić głównym siłom swej 32 armii czas na zajęcie ufortyfikowanych pozycji, na których uporczywą obroną i kontratakami planowano wykrwawić wojska 10 armii Stanów Zjednoczonych-. Zadanie to w zasadzie zostało wykonane — japońskie wojska lądowe tocząc zaciekłe walki obronne przysporzyły Amerykanom dużych strat, a jednocześnie dały swemu naczelnemu dowództwu 82 dni na przygotowanie do obrony macierzystych Wysp Japońskich.

Mocno wykrwawiła się 32 armia japońska; jej straty poniesione w operacji okinawskiej były dwukrotnie wyż-sze od amerykańskich, gdyż nacierające wojska 10 armii dysponowały wysoką przewagą techniczną i materiałową.

Sukcesy dywizji amerykańskich na Okinawie wynikały głównie z utrzymywania przez ich sztaby ścisłego współ-działania z innymi rodzajami wojsk. Szczególnie uwidocz-niło się to w należytym wsparciu piechoty przez czołgi, artylerię polową i okrętową oraz lotnictwo.

Mimo dysponowania przez Amerykanów wielokrotną przewagą liczebną w wojskach lądowych, a zwłaszcza technicznych (w czołgach, artylerii, samolotach i okrę-tach wojennych), walki na Okinawie trwały zbyt długo.

Początkowo sytuacja ta wynikała z niedocenienia przez dowództwo 10 armii zdolności obronnych wojsk 32 armii japońskiej, gdyż po pierwszych łatwych sukcesach z wy-sadzeniem desantu morskiego i stosunkowo szybkim opa-nowaniu północnej części wyspy, zaangażowano zbyt małe siły do zdobycia południowej części Okinawy, gdzie Ja-pończycy,, skupili główny wysiłek swej obrony.

Przez 16 dni, od 3 do 18 kwietnia, Amerykanie, zgodnie z niezbyt precyzyjnymi ocenami nieprzyjaciela i jego obrony, użyli do natarcia na południe tylko dwóch dy-wizji (7 i 96 DP) z siedmiu posiadanych. Uzyskane wów-czas włamanie wynosiło 7 km, a średnie tempo natar-cia 1— 437 m na dobę. Dowództwo amerykańskie nie wyciągnęło właściwych wniosków z tego bardzo słabego tempa i dodatkową dywizję wprowadziło do bitwy dopie-ro 19 kwietnia.

W ciągu następnych 18 dni, aż do 6 maja, nacierano na południe trzema dywizjami (do 3 maja — 7, 77 i 96 DP, natomiast do 6 maja — 7, 77 DP i 1 DPM). W no-wym ugrupowaniu włamano się również niewiele — na 4 km. Wojska amerykańskie pokonały wtedy pas przesła-niania i nawiązały styczność z głównym pasem obrony japońskiej. Opór przeciwnika systematycznie wzrastał, w związku z czym średnie tempo natarcia spadło do 222 m na dobę. W tej sytuacji należało-działać nie tylko frontalnie, lecz także wysadzić desanty na tyłach obrony przeciwnika, aby rozproszyć jego odwody i zmniejszyć możliwość stawiania oporu od czoła. W tym celu do-wództwo 10 armii dysponowało czterema odwodowymi dywizjami (27 i 96 DP oraz 2 i 6 DPM), które trzymano bezczynnie. Natarcie amerykańskie miało charakter czo-łowego, powolnego i metodycznego spychania wojsk prze-ciwnika z pozycji na pozycje, podobnie jak to było na froncie francuskim w pierwszej wojnie światowej.

W okresie od 7 do 31 maja (25 dni) dowództwo ame-rykańskie zwiększyło liczbę nacierających wojsk o jesz-

cze jedną dywizję. Działały wówczas zaczepnie cztery dy-wizje (1 i 6 DPM oraz 7 i 77 DP — od 7 do 10 maja, do 31 maja — 77 i 96 DP oraz 1 i 6 DPM). Przełamano wtedy główny pas obrony japońskiej, pokonując 5,2 km terenu, w tempie 208 m na dobę. Nadal sztab 10 armii nie widział potrzeby przyśpieszenia natarcia przez ude1-rzenie trzema odwodowymi dywizjami na innych kierun-kach, na przykład od strony morza w rejonie portu Ito-man i Minatoga.

Przez następne cztery dni, od 1 do 3 czerwca, uderzano czołowo pięcioma dywizjami (1 i 6 DPM oraz 7, 77 i 98 DP). Wojska amerykańskie włamały się wtedy na 3 km, w tempie 1 km na dobę. To stosunkowo wolne natarcie umożliwiło dowództwu japońskiemu przesuwanie podod-działów piechoty z jednej transzei na drugą i kontynuo-wanie obrony. Wojskom amerykańskim nie udało się ani razu przejść do pościgu w południowej części Okinawy, gdyż cały czas zaangażowane one były do przełamywania kolejnych linii i punktów oporu.

W ostatnich 19 dniach operacji zaczepnej (od 4 do 22 czerwca) Amerykanie wykorzystali do natarcia cztery dy-wizje, które wdarły się w obronę japońską na 4,3 km. Uzyskane wówczas tempo natarcia wynosiło 226 m na dobę. Mimo dysponowania wysoką przewagą w uzbroje-niu, rezultaty osiągnięte przez piechotę amerykańską w natarciu na Okinawie okazały się mizerne. Spowodowane to było przede wszystkim fanatycznym oporem i takim męstwem żołnierzy japońskich, jakie może dać jedynie pogarda śmierci, która też była ich jedyną nadzieją, na-tomiast niewola największą degradacją. Żołnierze amery-kańscy zaś nacierali bez entuzjazmu, lecz wierzyli w po-tęgę swego zaplecza i ostateczne zwycięstwo.

Przedłużające się walki na Okinawie wynikały z nieza-angażowania całości wojsk 10 armii przeciwko garnizono-wi japońskiemu. W odwodach nacierającej armii zawsze znajdowało się od dwóch do czterech dywizji, to jest od

28 do 57% całości wojsk. Gdyby powyższe związki tak-tyczne zostały użyte do natarcia, to prawdopodobnie ope-racja zaczepna 10 armii trwałaby o połowę krócej.

Najskuteczniejszym rodzajem wsparcia nacierających wojsk okazały się czołgi, których pancerz i ogień skutecz-nie chroniły żołnierzy. Dopiero ulewne deszcze padające w końcu maja pozbawiły amerykańską piechotę wsparcia czołgów i wówczas natarcie 10 armii zostało zatrzymane..

Znaczenie tych pojazdów niejednokrotnie podkreślał do-wódca 6 dywizji piechoty morskiej gen. Shepherd pisząc: „Jeśli z wielu rodzajów wsparcia trzeba byłoby wybrać ten, który odegrał największą rolę i skutecznie wpływał na powodzenia natarcia dywizji, to z pewnością na pierw-szym miejscu wymieniłbym czołgi". Analogicznie wypo-wiadał się japoński gen. Ushijima: „Siła nieprzyjaciela leży w jego czołgach, i dlatego główny wysiłek w zwal-czaniu wojsk amerykańskich należy kierować na niszczę-nie jego pojazdów pancernych" 3.

W czasie operacji zaczepnej .na Okinawie 10 armia utraciła 153 czołgi. Przed większymi stratami uchroniła je piechota, która ogniem broni maszynowej osłaniała wspierające ją pojazdy przed atakami żołnierzy japoń-skich wyposażonych w miny i ładunki z materiałem wy-buchowym.

W rozgromieniu japońskiego garnizonu Okinawy obok wojsk lądowych ważną rolę odegrało lotnictwo morskie i taktyczne. To ostatnie w większości składało się z eskadr myśliwskich, których zadaniem była osłona powietrzna 10 armii oraz przechwytywanie i niszczenie samolotów przeciwnika. Do 30 czerwca 1945 r. eskadry te zestrzeliły 600 samolotów japońskich, tracąc w walkach powietrznych 170 własnych samolotów. Natomiast eskadry bombowe lot-nictwa taktycznego zajmowały się zwalczaniem lotnisk japońskich w północnej części archipelagu Riukiu i na

5 B e n i s , op. cit., s. 158.

wyspie Kiusiu, skąd startowała duża liczba pilotów ka-mikaze. Oprócz osłony powietrznej wojsk lotnictwo tak-tyczne miało zadanie bezpośredniego wsparcia piechoty.

Powyższe zadania codziennie zestawiał sztab kierowania lotnictwem na podstawie zapotrzebowań napływających z wydziałów rozpoznania oraz od oddziałów i związków taktycznych wojsk lądowych. Bywało, że do bezpośred' niego wsparcia wykorzystywano samoloty pokładowe. Pozornie było to dziwne, lecz faktycznie całe lotnictwo przeszło przeszkolenie w zakresie wsparcia piechoty.

Naprowadzeniem samolotów na obiekty nieprzyjaciela przewidziane do obezwładniania zajmowały się grupy łączności z lotnictwem, wyodrębnione ze składu połączo-nych kompanii łączności przydzielonych do każdej dy-wizji piechoty lub piechoty morskiej. Na korzyść piecho-ty samoloty myśiiwsko-bornbowe wykonały 10 508 samo-lotolptów, zrzucając na pozycje wroga 4725 ton bomb, 1118 zbiorników z napalmem i odpalając 37 653 pociski rakietowe.

Lotnictwo taktyczne prowadziło także rozpoznanie fo-tograficzne sił przeciwnika i dowoziło zaopatrzenie do oddziałów. Przykładowo 28 eskadra rozpoznania powietrz-nego sfotografowała cały obszar Okinawy wraz z okolicz-nymi wyspami oraz dostarczyła nacierającym wojskom zdjęcia lotnicze terenu bronionego przez Japończyków. Z kolei 131 i 232 eskadry bombo wo-torpedowe wielo-krotnie zrzucały zasobniki spadochronowe z amunicją,, żywnością i wodą pitną do czołowych oddziałów 1 i 6 dywizji piechoty morskiej, którym warunki terenowe lub atmosferyczne uniemożliwiały dostarczenie zaopatrzenia drogą lądową.

Poważnym osiągnięciem sztabu 10 armii było utworze-nie scentralizowanego systemu wskazywania celów i roz-działu tych obiektów do obezwładniania przez arly lei ię i lotnictwo. System ten polegał na tym, że w :;•/!.il> m li wszystkich jednostek, począwszy od batalionu, rnuJilnwnl

się oficer artylerzysta, który mając łączność z przedsta-wicielami artylerii okrętowej lotnictwa i grup artylerii polowej, decydował, który z tych środków wsparcia mógł-by najskuteczniej wykonać powierzone zadanie. System ten zapewniał ześrodkowanie w krótkim czasie dużej liczby pocisków dział polowych lub okrętowych, a także bomb lotniczych na dany punkt oporu nieprzyjaciela.

Stosunkowo dużą siłę ognia zapewniała piechocie arty-leria okrętowa, dysponująca działami większych kalibrów. Na przykład w dniu lądowania amerykańskiego desantu na Okinawie (1 kwietnia)' działa pancerników, krążowni-ków i niszczycieli, a także wyrzutnie rakietowe i moź-dzierze zainstalowane na okrętach desantowych wystrze-liły 3800 ton amunicji na 11-kilometrowy odcinek linii brzegowej, faktycznie nie bronionej przez Japończyków.

W toku dalszych działań zaczepnych w północnej części Okinawy każdemu nacierającemu pułkowi piechoty mors-kiej przydzielono po dwa okręty wojenne: jeden do wsparcia piechoty, drugi — do oświetlania obiektów nie-przyjaciela na wypadek ostrzału ich w nocy.

Nacierających żołnierzy wspierały także 24 dywizjony artylerii z sześciu dywizji piechoty. O aktywności wyko-rzystania amerykańskiej artylerii polowej świadczy fakt, że kiedy luzowano dywizje piechoty na odpoczynek i uzu-pełnienie, ich dywizjony pozostawiono na poprzednich stanowiskach ogniowych, aby wspierały następne oddzia-ły piechoty. Oprócz artylerii dywizyjnej walki obu kor-pusów wspierało 12 dywizjonów artylerii korpuśnej (dzia-ła kal. 155 mm). Dowództwo 3 korpusu piechoty morskiej użyło ponadto w walce z Japończykami haubic 75 mm z dwóch batalionów czołgów pływających. W toku całej operacji zaczepnej na Okinawie artyleria amerykańska wystrzeliła 2 366 370 pocisków, z tej liczby 600 018 — ar-tyleria okrętowa, a 1 766 352 — artyleria polowa.

Za efektywne niszczenie ufortyfikowanej obrony prze-ciwnika wysoką ocenę uzyskały kompanie 713 batalionu

czołgowych miotaczy ognia. Wykorzystując doświadczenia z działań bojowych na Okinawie, dowództwo amerykańs-kie w trakcie przygotowań do inwazji na Wyspy Japońs-kie zdecydowało wzmocnić wojska 24 korpusu armijnego dodatkowo dwoma batalionami czołgowych miotaczy og-nia, a do dywizyjnego batalionu czołgów w 3 korpusie piechoty morskiej przydzielono po kompani tych miota-czy ognia.

Wojska amerykańskie dysponowały sprawnym syste-mem dowozu zaopatrzenia i ewakuacji rannych. W armij-nych i dywizyjnych składach znajdowała się wystarcza-jąca ilość żywności, wody pitnej, amunicji, paliwa i części zamiennych. W wypadku wcześniejszego zużycia jakiegoś rodzaju amunicji lub zniszczenia któregoś ze składów przez dywersantów czy pilotów-samobójców natychmiast samolotami transportowymi dowożono potrzebne zaopa-trzenie, a potem sukcesywnie dostarczano je transportem morskim.

Ewakuacja ciężko rannych, po udzieleniu im pierwszej pomocy, odbywała się transportem powietrznym wprost na Wyspy. Mariańskie. Lżej rannych pozostawiano na okrętach szpitalnych lub w szpitalach rozwiniętych na lą-dzie, na opanowanej części Okinawy.

Z kolei wojska japońskie broniące się na tej wyspie, pozbawione komunikacji morskiej i lotniczej ze swym krajem, walczyły w całkowitej izolacji. Wojska te ko-rzystały z zawczasu nagromadzonego zaopatrzenia. Przez 82 dni żołnierze japońscy nie odczuwali braku żywności, w składach w okolicy miasta Shuri była też wystarczająca ilość amunicji. W czasie opuszczania tego miasta i ewa-kuacji wojsk na drugi pas obrony, 60 sprawnych samo-chodów nie zdążyło wywieźć odpowiednich zapasów amu-nicji artyleryjskiej i moździerzowej, której brakło w ostat-nich dniach operacji.

Na Okinawie Amerykanie rozwinęli szeroką działalność • psychologiczną. Za pomocą megafonów i ulotek w języku

japońskim pragnęli wywołać wśród ludności cywilnej i wojska defetyzin, panikę i przekonanie o unicestwieniu. W ulotkach zrzuconych 10 czerwca opublikowano nawet list gen. Bueknera do dowódcy 32 armii japońskiej: „... Wojska znajdujące się pod pańskim dowództwem walozą dzielnie. Na szacunek zasługuje także pańska taktyka wykorzystania piechoty. Podobnie jak ja jest pan dobrze wyszkolonym generałem, posiadającym dużą praktykę w dowodzeniu wojskami. Jestem przekonany, że rozumie pan tak samo jak ja, że zniszczenie japońskiej obrony na Okinawie jest kwestią niewielu dni"4 . W dwa dni później samoloty zrzuciły 30 tys. ulotek, w których pod-kreślano, że ewentualna odmowa gen. Ushijimy podjęcia negocjacji w sprawie kapitulacji, spowodowana jego ego-izmem, doprowadzi do wyniszczenia armii japońskiej. Wzywano oficerów i szeregowców japońskich do podda-nia się na własną rękę. Jednakże efekty tej działalności były na ogół mierne.

W czasie walk na Okinawie istotny problem stanowiło niejednolite ugrupowanie bojowe wojsk korpusów 10 ar-mii Stanów Zjednoczonych. Przykładowo 3 korpus pie-choty morskiej, mający tylko dwie dywizje, przez cały czas musiał działać całością sił w styczności z przeciwni-kiem, bez możliwości wycofania choćby jednej dywizji na uzupełnienie i odpoczynek. W Znacznie lepszej sytuacji był trzy dywizyjny 24 korpus armijny, który mógł przyjąć dwurzutowe ugrupowanie wojsk (z jedną dywizją w od-wodzie). Przed podjęciem oczekiwanego desantu na Wyspy Japońskie dowództwo 24 korpusu postanowiło zwiększyć o 25% stan osobowy batalionów piechoty przewidzianych do lądowania w pierwszym rzucie. Ponadto do każdej dywizji szturmowej zamierzano włączyć batalion uzupeł-nień liczący 1000 żołnierzy.

Po opanowaniu Okinawy wojna potoczyła się inaczej

j A p p l e m a n i in., op. cit., s. 463.

niż przewidywano. Po zrzuceniu amerykańskich bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki oraz rozgromieniu przez radzieckie siły zbrojne japońskich wojsk lądowych w Mandżurii, liczących 1,4 min żołnierzy, Japonia nie była w stanie prowadzić wojny na dwa fronty: przeciwko Stanom Zjednoczonym i Związkowi Radzieckiemu.

Rząd japoński stojąc w obliczu klęsM i przegranej woj-ny, 15 sierpnia 1945 r. obwieścił gotowość podpisania ka-pitulacji. Tego samego dnia radio amerykańskie zakomu-nikowało o zakończeniu czteroletniej wojny na Pacyfiku.

Na wszystkich zdobytych wyspach, gdzie w niedostęp-nych miejscach bronili się jeszcze Japończycy, lotnictwo amerykańskie zrzuciło tysiące ulotek z rozporządzeniem cesarza Hirohito, nakazującym złożyć broń i zaprzestać oporu. W ciągu sierpnia i września 1945 r. z ukryć na Okinawie w pobliżu wiosek Kunishi, Machinato, Nago i Oroku wyszły duże zorganizowane grupy żołnierzy ja-pońskich i poddały się wojskom 10 armii. W tej sytuacji dalsze stacjonowanie na Okinawie amerykańskiej armii okazało się niepotrzebne.

30 sierpnia 1945 r., to jest na trzy dni przed oficjalną ceremonią kapitulacji Japonii, żołnierze 4 pułku z 6 dy-wizji piechoty morskiej zostali wysadzeni w japońskiej bazie morskiej Yokusuka, położonej u wejścia do Zatoki Tokijskiej. W miesiąc później pozostałe siły 3 korpusu piechoty morskiej skierowano z Okinawy do Chin w celu ewakuowania stamtąd setek tysięcy żołnierzy japońskich. Sztab korpusu rozlokował się w Tientsinie, 1 dywizja

Pekinie, a 6 (bez 4 pułku) — w Tsingtao. W tym czasie sztab 24 korpusu armijnego i 7 dywizji piechoty skiero-wano drogą morską do Korei Południowej, a 27 dywizję piechoty transportem lotniczym przerzucono na wyspę Honsiu.

Po kapitulacji Japonii nadzór nad archipelagiem Riukiu przejęła ONZ, która następnie poleciła Stanom Zjednoczo-nym utworzyć administrację na tym terenie. W tej sy-

tuacji wyspy te pozostały pod okupacją wojsk amery-kańskich. Strategiczne położenie Riukiu wobec Japonii, Chin, Filipin i Indochin spowodowało, że w planach mi-litarnych Pentagonu archipelag ten stanowił zachodni bastion obrony Stanów Zjednoczonych, z Okinawą jako główną bazą lotniczo-morską, obejmującą sześć lotnisk, trzy porty wojenne, ogromne składy zaopatrzenia wraz z urządzeniami remontowymi. ?

We wrześniu 1951 r. rządy Stanów Zjednoczonych i Ja-ponii podpisały w San Francisco dwa traktaty: „w spra-wie pokoju" i „o wzajemnym bezpieczeństwie". To ostat-nie porozumienie zezwalało Amerykanom na posiadanie w Japonii baz wojskowych. W zamian za to Stany Zjed-noczone oddały Japonii część archipelagu Riukiu, zatrzy-mując pod swą administracją jedynie grupy wysp Oki-nawa i Sakishima, przekształcone w bazy wojskowe.

W 14 lat później, w okresie wojny amerykańsko-wiet-namskiej (1985—1973), lotniska Okinawy zostały wyko-rzystane przez strategiczne lotnictwo bombowe Stanów Zjednoczonych do wykonywania nalotów na Indochiny, a także przez lotnictwo transportowe do przewozu wojsk i zaopatrzenia na front wietnamski. Na Okinawie stacjo-nowało wówczas 4252 skrzydło bombowców strategicz-nych, wchodzące w skład 3 dywizji lotnictwa bombowego z 13 armii lotniczej, oraz 374 skrzydło z 315 dywizji lot-nictwa transportowego. Ponadto na wyspie tej dokonywa-no remontu czołgów, samolotów, śmigłowców i samocho-dów uszkodzonych na wietnamskim polu bitwy.

Po porażce wojsk amerykańskich w Wietnamie i wy-cofaniu się ich z Indochin rząd amerykański zrezygnował z reszty wysp Riukiu i w czerwcu 1972 r. oddał je pod administrację japońską. Dowództwo sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych ograniczyło wówczas swe posiadłości wy-łącznie do terenu baz wojskowych. Dalsze przebywanie oddziałów amerykańskich na ziemi japońskiej wywoły-

wało sprzeciw społeczeństwa tego kraju, aktywizowało opozycję w parlamencie przeciwko rządowi w Tokio oraz dopingowało miejscową ludność do urządzania demon-stracji wokół garnizonów amerykańskich. Mimo lokalnych kłopotów władze Stanów Zjednoczonych nie zamierzają, jak dotąd, rezygnować ze swych baz wojskowych na Oki-nawie i w innych częściach Japonii.

BIBLIOGRAFIA

A p p 1 e m a n R. E., B u r n s J. M., G u g e 1 e r T. A., S t e-v e n s J., Okinawa. The Last Battle. United States Army in World, War II. The War in the Pacific, Washington 1955.

A w a r i n W., Borba za Tichij Okiean, Moskwa 1952. B e n i s M. F., Okinawa touchstone to Victory, London 1969. D'A I b a s A., Death of Navy. Japanese Naval Actions in World

War II, New York 1957. E n n i s T. S., Eastern Asia, New York 1948. Finał. Istoriho-memuarnyj oczerk o rozgromię impierialisticzesleoj

Japonii w 1945 godu, pod red. marsz. M. B. Za c h a r o w a , Moskwa 1969.

F r a n c i 11 o n R., US Navy Carrier Air Croups. Pacific 1941—45, London 1978.

G i u g l a r i s M., Le Japan perd la guerre du Pacifiąue. De Pearl Harbour a Hiroshima. Paris 1958.

H e i n 1 R. D., Soldiers of the Sea. The U.S. Marinę Corps 1775 — 1962, Annapolis (Maryland) 1962.

H o u g h F., Wojna na ostrowach, tłum. z ang., Moskwa 1960. R i k i h e i I., T a d a s h i N., P i n o R., The Divine Wind. Ja-

pans Kamikaze Force in World War, Annapolis 1958. K i r b y W. S., The War against Japan. History of Second

World War, Vol. V, London 1957. K o s i a r z E., Bitwy morskie, Gdańsk 1973. L i p i ń s k i J., Druga wojna światowa na morzu, Gdynia 1962. M a c i n t y r e D., The Battle for the Pacific, London 1966. M a s z l a n k a B., Wojna na Pacyfiku 1941—1945, „Wojskowy

Przegląd Historyczny", 1965, nr 1—2.

N i c h o 1 s Ch. S., S h a w H. J., Okinawa. Victory in the Pa-cific. Marinę Corps Monographs, Washington 1955.

Ni m i t z Ch. W., The Great Sea War. The Story of Navai Actions in World War II, N. Y. 1966.

P e r t e k J., S u p i ń s k i W., Wojna morska 1939—1945, Poznań 1965.

P o t t e r E. B., N i m i t z Ch. W., Wojna na morie, tłum. z ang Moskwa 1965.

P r a 11 Fletcher, La reconąuette du Pacifiąue par les Marines Americains 1943—1945. Guadalcanal, Tarawa, Les Marshall, Les Mariannes, Saipan, Guam, Tinian, Peleliu, Iwo Jima, Oki-nawa, Paris 1951.

R o s c o e T., United States Submarine Operations in World War II, Annapolis 1949.

H a y a s h i S., Japonskaja armija w wojennych diejstwijach na' Tichom Okieanie, tłum. z ang., Moskwa 1964.

S e j i r o Z., B o k u ł o E., S i g e k i T., S i r o N., E j i t i M , Istorija wojny na Tichom Okieanie, t. I—V, tłum. z jap., Moskwa 1957—1958.

H a 11 o r i T., Japonija w wojnie 1941—1945, tłum. z jap., Moskwa 1973.

The West Point Atlas of American Wars, Ed. by Vincent J. E s-p o s i t o , Vol. II. 1900—1954, New York 1959.

T o l a n d J., The Rising Sun. The Decline and Fali of the Japanese Empire 1936—1945, London 1970.

Wielka Wojna Narodowa Związku Radzieckiego, t. V, Warszawa 1966.

W o l n y A., Wojna na Pacyfiku. Agresja japońska w latach 1931—1945, Warszawa 1971.

Zalesiony i górzysty teren północnej części Okinawii

Pofatdowany i skalisty teren wyspy

Ludność wiejska

Japoński samolot--pocisk, przezna-czony do piloto-wania przez ka-mikaze, porzucony na lotnisku Kade-na. Napęd: trzy silniki rakietowe, prędkość maks. 917 km/sek., za-sięg 80 km, uzbro-jenie: glotoica za-wierająca 1200 kg materiału wybu-chowego. Rozmia-ry samolotu: sze-rokość 5 m, dłu-gość 6 m

Japońskie lodzie motorowe obsługi-wane przez mary-narzy-samobójców

Japońska haubica kal. 155 mm, mo-del 4 z 1915 r. Hyla to już prze-starzała broń. Cię-żar działa 2763 kg, donośność maks. 9600 m

Amerykańska samobieżna haubica M7 Priestzainstalowana na podwoziu czołgu średniego M3; zapewniła wsparcie ogniowe szyb-ko nacierającej piechocie. Ciężar pojazdu 22,6 ton. Uzbrojenie: haubica kal. 105 mm i 1 karabin maszynowy 12,7 mm. Silnik Ford V-8 o mocy 500 KM Prędkość na drodze 42 km/godz. Zasięg 241 km. Załoga 7 ludzi. Opancerzenie: płyta stalowa grubości 12,7 mm

Samolot bombowy dalekiego zasięgu — superfortecu „Boeing B-29"

Amerykański gą-sienicowy trans-

pływający do przexvozu jpie-rftoiy lub ewaku-acji rannych i

Amerykańska ar-mata kal. 155, po-tocznie nazywana „Long Tom". Dzia-ło to ma podwo-zie umożliwiające poruszanie się po-za drogami. Do-nośność maks. 23,5 km, szybkostrzel-ność 1 pocisk na minutę

Amerykański pły-wający transpor-ter gąsienicowy z haubicą przezna-czoną do wsparcia piechoty podczas walki o przyczó-łek. Waga 13,7 to-ny. Uzbrojenie: haubica M-3 kal. 75 mm i 2 u>iel-kokalibrowe kara-biny maszynowe „Browning" kal. 12,7 mm. Prędkość maks. na lądzie 32,2 kmfgodz, na wodzie 9,2 kmfgodz

Amerykańskie okręty-wyrzutnie rakietowe podczas ostrzeliwania japońskiej obrony loybrzeża

Lądowanie na wyspach Kerama. Pływające transportery opance-rzone nie zdołały pokonać nadmorskiego wału przeciwpowodzio w ego

Statki transportowe zakotwiczone na skraju raf koralowych. Dowóz zaopatrzenia na plaże transporterami pływającymi

Lądowanie pierwszej fali desantu morskiego

Japoński bunkier betonowy usytuowany na zboczu skalnym — po ostrzale artylerii okrętowej

Ewakuacja rannych żołnierzy amerykańskich transporterami opancerzonymi

Atak japońskiego samolotu pilotowanego przez kamikaze na amerykański 'lotniskowiec ,,Sangamon"

Natarcie piechoty i czołgów z 382 pułku 9ti dywizji piechoty iv kierunku wioski Ginowan

Z prawej stro-ni/ dowódca 10 armii gen. Buckner (trzy-ma aparat / o - i tograficzny), obok, z laską w reku, gen. mjr Lemucl Shepherd — dowódca 6 dy-wizji piechoty morskiej

Dowódca 7 dywizji piechoty gen. mjr Archibald Arnold w pływa-jącym transporterze gąsienicowym

Amerykańskie działa kal. 155 mm ostrzeliwujące obronę japońską na Okinawie

Marsz amerykańskie-go patrolu rozpoz-nawczego

Fata gąsienicowych transporterów pły-wających, przewożą-cych amerykańską piechotę w celu uchwycenia przyczół-ka na Okinawie

Czołgowe miotacze ognia w walce przeciwko obronie japońskiej

Deszcze monsunowe uniemożliwiły użycie czołgów amerykańskich

Uroczystości pogrzebowe gen. U. Simona Buchnera (19 czerwca 1945 r.)

Uroczysta ceremonia zakończenia operacji zaczepnej 10 armii Stanów Zjednoczonych 22 czertoca 1945 r.

Dzi

ałan

ia z

acze

pne

woj

sk 1

0 ar

mii

Sta

nów

Zje

dnoc

zon

ych

w p

ół-

noc

nej

cz

ęści

O

kin

awy

i n

a ok

olic

znyc

h

wys

pach

w

dn

iach

3

kw

ietn

ia

— 1

6 cz

erw

ca 1

945

r.

Dzi

ałan

ia z

acze

pne

woj

sk 1

0 ar

mii

Stan

ów Z

jedn

oczo

nych

w p

o-łu

dnio

wej

czę

ści O

kina

wy

— fr

agm

ent p

ółno

cny

SPIS TREŚCI

Wstęp 5 Sytuacja strategiczna na zachodnich obszarach Oceanu Spo-

kojnego na początku 1945 r. 11 Japońskie przygotowania do obrony 17

Zamiar działań obronnych 17 Stan organizacyjny i liczebny wojsk japońskich na Oki-nawie 20 Ugrupowanie obronno-zaczepne 32 armii japońskiej . . 26

Planowanie i przygotowanie alianckiej operacji zaczepnej w celu zdobycia Okinawy 31 Wybór kierunku głównego uderzenia 31 Skład sił amerykańskich wydzielonych do opanowania Okinawy 33 Rozpoznanie lotnicze rozmieszczenia wojsk japońskich i rozbudowy ich obrony 44 Ogólny zarys planu opanowania Okinawy . . . . 4 7

Organizacja materiałowo-technicznego zabezpieczenia wojsk amerykańskich 56 Szkolenie wojsk lądowych do desantu na Okinawie . . 61 Wstępne działania bojowe wojsk alianckich . . . . 6 3

Realizacja amerykańskiej morskiej operacji desantowej na Okinawie 73 Lądowanie desantu morskiego i uchwycenie przyczółka operacyjnego 73 Natarcie w głąb wyspy 79 Ataki japońskiego lotnictwa i marynarki wojennej . . 84

Opanowanie północnej części Okinawy i wyspy Ie. Zwal-czanie partyzantki japońskiej 95 Zdobycie wyspy le 100

Przełamanie pasa przesłaniania obrony japońskiej w połud-niowej części Okinawy 110

Przełamanie głównego pasa obrony japońskiej . . . . 124 Odparcie przeciwuderzenia wojsk japońskich i przejście głównych sił 10 armii Stanów Zjednoczonych do ofensy-wy 132 Wpływ deszczów monsunowych na działania zaczepne amerykańskich wojsk lądowych . 149 Działania pościgowe dywizji amerykańskich . . . . 158

Natarcie n a ostatnią rubież japońskiej obrony . . . . 170 Klęska 32 armii japońskiej 178

Wnioski 18? Dane taktyczno-techniczne niektórych amerykańskich i ja-

pońskich okrętów wojennych uczestniczących w operacji na Okinawie w 1945 (załącznik) 202

Bibliografia 224