Quy n th 4(13)

Ð ng ngay n o v yTrong lúc Lê T -Quân ng i ch c Nam-Thàng T ng-Tr n, ngài có l p t i x C n-D c

m t cái n g n mé sông Bao-Ng c, và có c t m t v su t i v i n m tên lính th n.M y n m gi c Khôi n i lên, thì n y b tr ng không có quân lính thú n a.

Khi gi c Khôi gi p yên r i, tri u- ình m i chia t Nam ra làm 6 t nh và m i t nh tquan cai tr . Qua n m m u-tu t (1838) quan T ng-Ð c t nh Gia-Ð nh s p t vi c chánh-trl i, ngài mu n ng n ng a o t c trong mi n Bao-Ng c nên ngài sai m t v su t i tên làPh m-K v i 10 tên lính xu ng thú n C n-Ð c.

Ph m-K n y ngày tr c làm lính coi t i-nh n t i khám ng Gia-Ð nh. Khi gi c Khôin i lên, quân lính u theo Khôi h t th y, duy có m t mình Ph m-K không ch u theo, l p ththoát thân ra kh i thành r i tìm ng b tu t ra kinh- ô mà báo tin cho tri u- ình hay. Vuasai t ng binh d p lo n, thì Ph m-K d t ng cho binh tri u vào Gia-Ð nh. Ch ng gi plo n xong r i, quan xét công cho Ph m-K , d ng s v tri u, nên vua m i phong cho Ph m-K làm ch c su t- i.

Ph m-K c l nh sai xu ng thú n C n-Ð c, khi s a so n ra i thì quan Án-Sát cókêu mà d n r ng: Trong x C n-Ð c có ông Thiên-H Tr n Chánh-Tâm là ng i c phúmà l i hi n c, nh n dân h t th y u kính ph c. Ðã v y mà ng i l i có công l n v i tri u-

ình, b v y ng i xu ng ó m i vi c u phài do n i ng i, ng có làm trái ý ng i màmang l i .

Ph m-K ghi m y l i d n y vào trí, nên xu ng t i n C n-Ð c r i, thì li n n nhàông Thiên-H mà xin ra m t ng i. Ngày y nh m ngày r m tháng giêng, ông Thiên-H m c

i lên chùa Ph t mà ni m h ng. Ph m-K ph i ó mà ch ; anh ta i d o ch i t tr ngh c, nhà d ng lão, qua n m y l m lúa, ngó th y công vi c c a ông Thiên-H làm thì anhta l y làm kính ph c vô cùng.

Ð n tr a Ph m-K th y có m t chi c ghe l ng1 ghé d i b n, r i d i ghe có m tng i b c lên. Ng i y ch ng 50 tu i, cao l n, v m v , râu le-the, mà c p m t sángng i, m c áo dài, qu n r ng b ng v i en, trên u c ng qu n kh n v i en. Ph m-K ng

ng t i c a mà ngó ng i y, thình-lình B ch-Th ng nhà d ng lão b c ra nói r ng:Ông Thiên-H v . Ph m-K l y làm m ng, bèn ng nép l i m t bên mà ch . Ch ng ông

Thiên-H b c vô c a, Ph m-K chào ông và nói r ng: Tôi làm su t- i, quan trên sai tôin thú n C n-Ð c. Tôi d n lính xu ng t i hôm qua, nên b a nay tôi l i ây vi ng ông .

Ông Thiên-H áp l , li c ngó Ph m-K m t cái r i châu mày day m t ch khác, d ngnh ông có vi c lo ra. Tuy ông day ch khác, song ông day r i thì li n day tr l i mà m iPh m-K vô nhà. Ông m i ng i xong r i, ông m i h i Ph m-K r ng:

- Ông i quê quán t nh nào?- T quán tôi Diên-Khánh.- Ch ng hay ông i quý danh là chi?- Tôi h Ph m tên K .Hai ng i ng i ngang nhau mà lén li c ngó nhau hoài. Mà ch ng ông Thiên-H nghe

ông i x ng tên là Ph m-K thì ông l i nháy m t lia-l a, r i ng a bàn tay mà ch ng cái tráncoi b ông suy ngh l m.

Ph m-K th a d p ông Thiên-H không ngó mình m i lén nhìn ông không nháy m t.B ch-Th bi u ng i nhà b ng n c trà em ra. Ông Thiên-H m i khách u ng n c.

Ph m-K u ng m t chén n c r i c i và nói r ng: Lúc tôi còn trên t nh thì tôi ã nghedanh ông là ng i giàu có, mà l i nh n c l m. Nay tôi xu ng ây tôi th y công cu c làmc a ông thi t tôi th t kinh. Ông làm giàu mà thiên h c nh h t th y ch không ph i nh

1 thuy n c m c

h giàu r i l i thân th kh c b c húng hi p k nghèo. Ch ng hay ông là ng i g c-gác x n y, hay là âu n ây m ru ng?

Ông Thiên-H day m t ra c a mà áp r ng: Tôi g c R ch-Ki n .- Té ra ông không ph i là ng i ây. V y ch ông n ây mà ã bao lâu r i, mà

ông làm giàu l n d v y?- Ít n m nay.Ông Thiên-H tr l i c t ng n nh v y r i kêu B ch-Thi mà h i th m ông già au n ng

hôm qua ó, b a nay b nh ng có b t c chút nào hay không t ý r ng không mu n nóichuy n nhi u v i ông Ð i. Ph m-K mu n dua-b , mà th y ông Thiên-H không vui nghe l ikhen c a mình thì bu n nên ng d y t gi mà v n.

Ông Thiên-H không l u khách, ông i Ph m-K b c ra kh i c a thì ông li n thay áor i i xu ng nhà d ng lão mà th m ông già b nh.

Ph m-K v d c ng trong trí nghi-nghi ng i-ng i hoài, ch ng hi u t i sao mà ôngThiên-H Chánh-Tâm hình d ng, m t mày u gi ng Lê-v n-Ðó là m t tên t i-nh n t ikhám- ng Gia-Ð nh h i tr c quá. Hay là Lê-v n-Ðó ra khám- ng r i c i danh di t tánhxu ng ây m ru ng mà làm giàu. Không l , Lê-v n-Ðó h i tr c ngu l m, nó có tài trí gì màlàm giàu c, r i l i thi ân b c và c phong t i ch c Thiên-H . Ch c là ng i gi ngng i, không ph i Lê-v n-Ðó âu. Lê-v n-Ðó b ch ng án n 20 n m. Khi mãn tù nghe nóinó i n tr m t c a chùa nào ó, r i nó l i gi t m t n i c m c a t i n mày nào ó n a,quan có t p nã b t nó mà x tr m. Có l nó ã b ch t chém ã lâu r i, ch còn âu mà làmgiàu, làm Thiên-H .

Ph m-K suy ngh nh v y r i b d p vi c Lê-v n-Ðó không nghi-ng i n a. Còn ôngThiên-H , ch ng hi u t i ông bi t Ph m-K r i ông s Ph m-K nhìn ông hay sao, mà ông ítmu n g p m t Ph m-K . Khi nào r i ph i g p thì ông l i không ch u nói chuy n dài. Vì có l ic a quan Án d n tr c, nên Ph m-K ã có ý kiên ông Thiên-H mà n n i th y công vi cc a ông kinh-dinh, thì anh ta l i càng kính nh ng h n n a, b i v y d u ông Thiên-H g pm t anh ta, ông t ý không vui, song anh ta c ng không dám phi n trách.

Ð n tháng t tr i sa m a, nh ng ng i trong i n ông Thiên-H ai c ng lo cày b a.M i bu i chi u, tr i m a nh nh mà giông gió ào. Dân làm ru ng l nh quíu nên ái n y uvác cày lùa trâu i v h t th y.

Sông Bao-Ng c vì có giông l n, nên sóng n i lên nh gò, r i gi p vô mé nghe m- m.Ông sáu Th i chèo ghe i xu ng d i phía r ng sát n c i ch v i g o mà n; khi i

ngang vàm r ch Mái ông b sóng nh n chìm ghe. Ông eo cái bánh lái ghe mà h p l n theol ng sóng. H i ghe chìm thì ông g n mé, mà vì gió ng c sóng ùa, ông l i vô không

c, nên l n l n ông trôi ra xa.Có ng i ngó th y nh v y thì la làng chói-lói ng cho xóm riêng ch y t i mà c u ông.

Dân trong i n ông Thiên-H xúm nhau ng dài theo mé sông k h n m t tr m ng i.Ph m-K c ng d t lính ch y t i ó. Ông sáu Th i eo t m bánh lái, h l ng sóng ch p t ithì ông h p m t, cách m t h i lâu ông m i n i lên c, mà h th y ông n i lên thì l i th yông dang ra xa. Ai n y ng d c theo mé sông u than tr i trách t, ai c ng a tay mà ch ,nh ng m t mà dòm ông sáu Th i, song không có ng i nào dám li u mình ho c bi t cáchchi mà c u ông.

Ông Thiên-H th y ng i ta náo-n c d a mé sông, ông c ng l t- t ch y ra ó. Ch ngông th y ông sáu Th i b hi m nguy nh v y, ông nóng lòng ch u không c nên ông hô l nlên r ng: Ng i ta b sóng nh v y, bây gi xúm nhau mà coi ng i ta ch t chìm hay sao?N i ây không ai dám chèo ghe ra c u sao?

Ai n y u nín khe, không dám tr l i. Ph m-K b c l i g n ông Thiên-H mà nóir ng: Sóng to quá ai mà dám ra. H ghe ra ây t b sóng nh n n a .

Ông Thiên-H không thèm nói chuy n v i Ph m-K , ông l i hô l n lên n a r ng: Aic u ng i y c, tôi th ng 10 nén b c .

Ai n y u nín khe.

Ông Thien-H nói: Hai ch c nén N m ch c nén .Không m t ng i nào có gan li u mình.Ông Thiên-H th y v y thì nh n m t châu mày. Ông tu t áo qu n d a mé b , ông nh y

xu ng chi c xu ng nang c a ai bu c g n ó, ông c m cây gi m b i ri t, coi b m nh d n vôcùng. H n m t tr m ng i ng trên b ai th y c ng u ch c l i xanh m t.

Chi c xu ng nang c i sóng xông ra gi a v i, khi h p xu ng, khi tr i lên, coi c ng nhã chìm r i, nên gi m t kêu tr i, ch ng dè m t lát th y n i lên thì l i m ng mà r i s n a.

Cách m t h i lâu chi c xu ng ra t i ch ông sáu Th i trôi. Ông Thiên-H gát cây gi m, r ihai tay ch p ông sáu Th i mà kéo lên xu ng. Vì chi c xu ng thì nh , mà ông sáu Th i thìn ng, b i v y ông sáu Th i v a lên c thì chi c xu ng l t úp.

Ph n thì xa, ph n thì m a gió, ph n thì ã t i r i nên nh ng ng i ng trên b khôngcòn th y xu ng ông Thiên-H n a. Ông Thiên-H th y xu ng úp ông li n a tay trái choông sáu Th i níu, còn tay m t thì ông níu chi c xu ng. Ông t nh-táo nh th ng, không s s tchi h t. Ông n ng theo l n sóng mà l t chi c xu ng l i, l c n c2 cho nh , ông sáu Th ilên tr c r i ông leo lên sau, ch ng ng i yên r i, ông l ng sóng mà b i tr vô b , tuy hi mnguy nhi u, song ông c u ông sáu Th i c.

Nh ng ng i ng ngóng trông trên b ngó th y xu ng c a ông Thiên-H ch ông sáuTh i vô t i, thì áp ch y l i h i th m l ng-x ng. Ông sáu Th i m t th d c, nói không ra ti ng.Ông Thiên-H bi u dân d t ông sáu Th i v nhà d ng b nh, l y qu n áo khô cho ông thay, ng ngh m t lát r i s d n cháo cho ng n, ch ng cho n g p.

Ông Thiên-H b n áo vô r i c ng i v nhà, ông i tr c, tá- i n kéo theo sau, ch ng aimà ch ng tr m-tr khen ng i.

Ph m-K d t lính tr v n, h nh t i s Thiên-H v t ông sáu Th i thì h t s c kinhs . Ðêm y anh ta s c nh l i n m tr c trong khám- ng có tên Lê-v n-Ðó l i l n c nghay l m. Lính d t t i nh n xu ng C n-Gi n c i b chìm ghe, t i nh n v i lính u ch t h t,duy có m t mình Lê-v n-Ðó l i vô mé c mà tr v . Ông Thiên-H n y hình d ng ã gi ngLê-v n-Ðó, mà l i gi i c ng nh Lê-v n-Ðó n a, th khi ch c ông n y Lê-v n-Ðó ch ai. VLê-v n-Ðó b quan t p nã v t i n c p và gi t . N u ch c ông n y là Lê-v n-Ðó thì mìnhph i b t mà gi i lên t nh. Cha ch , mà ng giàu có, l i thêm thân-thi t v i quan trên quá, n ub t mà ph i thì t t, còn nh không ph i thì mình ch t. Ph m-K d d n a mu n b t tra, n as l m nên không dám, b i v y lo l ng trong trí ng không yên.

Còn ông sáu Th i nh n cháo r i ngh m t êm, nên sáng ra trong mình kh e-kho nnh th ng. Ông lên nhà l y ông Thiên-H mà t n c u t r i t giã i v . Ông Thiên-Hc i và nói r ng: Tôi không gi i gì h n h . Nh ng vì hôm qua tôi th y ai n y u nhác quá,tôi t c gi n nên ph i li u m ng mà c u ông. Làm ng i h g p nguy hi m thì ph i c u nhau,có n chi âu mà ông ph i c m t .

Ông sáu Th i quê mùa, không bi t l a l i khôn khéo nên nghe ông Thiên-H nói nhv y thì ng cúi l y và nói c t ng n r ng: Nh có ông nên tôi m i còn s ng ây ch . Sao màkhông có n .

Ông Thiên-H h i r ng:- Ông n m nay c m y m i tu i?- Tôi trên b y m i.- Già quá! V y thì ông mang n tôi c ng không m y ngày.- Tôi s ng c ngày nào thì tôi nh ngày n y. Mà h tôi nh thì tôi ph i lo n n

cho ông.- Xin ông ng lo mà nh c lòng. Ông ph i lo làm ngh a v i ng i khác, ch ng lo

n n cho tôi. Tôi giàu sang, có thi u v t chi âu?- Bi t ch ng âu!

2 y n c ra kh i ghe xu ng b ng cách l c, n c tràn ra ngoài do l c ly tâm

Ông sáu Th i t t r i lui ra v . Khi i ngang qua nhà d ng-lão, ông g p dân ngl i-h i khiêng m t cái linh c u mà i chôn. Ông h i th m thì h nói ông Ðinh-Hòa ã ch t r i.Ông nghe nói thì ch ng-h ng. Ông l t t i ri t v nhà ng thu t chuy n mình chìm ghe vàvi c ông Ðinh-Hòa ch t l i cho Ánh-Nguy t nghe.

** *

Lý-ánh-Nguy t t ngày b H ng-Th vu oan, làm cho B ch-Th u i ra kh i nhà nuôim côi c a ông Thiên-H thì nàng h th n mà l i t c t i vô cùng. Nàng tr v nhà ông sáuTh i r i khóc t thi t tâm s c a nàng l i cho ông nghe. Ban u nàng mu n tr lên nhà Ð -C m mà tìm con, d u v ch ng Ð -C m không th ng, mu n ày a thân nàng th nào nàngc ng cam ch u, ngh vì danh d c a t -tiên còn cho nh -nhu t, chút thân bèo-b t n y cònk n a làm chi. May nh có ông sáu Th i khuyên gi i c c ngh a ch l i h i cho nàng nghe,mà nh t là nh m y l i than th m thi t c a c u là Ðinh-Hòa, nên nàng còn d -d , không nvì con mà xa c u.

Nàng ch a quy t nh coi ph i hay là ph i i, r i thay! Thình-lình nàng v ng l ych ng b nh r t hi m nghèo là b nh ban cua l i tr ng. Ng i ta giàu, có ti n s n, có th y hay,d u ng i ta mang b nh n ng, ng i ta c ng có th thoát kh i. Ph n nàng nghèo hèn, khôngcó ti n b c, không có thu c men, ông sáu Th i th ng thì ki m c ki m cây cho u ng màthôi, ch ng c ng nghèo, có ti n âu mà ch y thu c, b i v y tuy nàng kh i ch t, nh ng màb nh dây-d a, tr i tr l i hoài, làm cho nàng ph i n m t i nhà ông sáu Th i h n m t n m,không i tìm con c mà c ng không làm vi c gì có ti n dành mà chu c con c.

Trong lúc nàng ng a b nh, nàng bu n r u th ng nh con ch u không c, nên nàng cóc y ông sáu Th i lên nhà Ð -C m mà thu t vi c kh n kh c a nàng cho v ch ng Ð -C mnghe r i xin r c con Thu-Vân em v cho m con g n nhau ng nàng vui lòng mau m nh

c.Ông sáu Th i i v nói r ng Ð -C m li u th không òi nhi u ti n c n a, nên coi ý

mu n cho r c con Thu-Vân. Ng t vì Th -Phi kháng c không ch u th con Thu-Vân, b i v yÐ -C m i ý m i bu c n u không có ti n tr , thì c ng ph i tr n m ba quan, anh ta m icho r c. Ông sáu Th i l i to nh cho Ánh-Nguy t hay r ng; Ông lên ó, ông th y con Thu-Vân thi t ông t ru t. Con nh có bao l n mà tru ng tr n, không có áo qu n. Con m Phinó l i ác nghi t l m! Cay cú mi ng ch i, nó g i3 trên u con nh côm-c p t i ngày . B nób ói con nh hay sao mà con nh m quá, da b c x ng ch không th t .

Ánh-Nguy t nghe nói thân con kh c c d ng y, thì nàng au n trong lòng khôngbi t ch ng nào, nàng mu n li u cái thân c a nàng mà c u ch a s c c kh c a con, ng t vìb nh tr m-tr ph i n m ây hoài, ph n thì trong mình không có m t ng m t ch , bi t làmsao mà gi i con thoát tay Ð -C m c.

Nàng ngh nàng trách riêng t i nàng v n tính, ch chi h i i v ây nàng b ng con itheo, thì âu có n i th ng nh nh v y. Nàng mu n gi cho tròn danh giá, nàng b con l i,v y mà r i nàng có gi tr n c âu! Nàng suy i xét l i, suy xét m i u4 r i, thì ch cóm t cái nghèo nó làm cho thân nàng ê ti n c c kh , ch ch ng ph i t i u chi khác. Vì cáinghèo nên cha ch t d c ng d c sá; vì cái nghèo nên thân mình ph i c công; vì cáinghèo nên ph i ch u l y ch ng mà không k p trình cho cô bác; vì cái nghèo nên H i-Y n m ib i b c; vì cái nghèo nên m con ph i xa nhau; vì cái nghèo nên không d ng nuôi c u c;vì cái nghèo nên ph i th n c a ng i r i ng i nh c m ; vì cái nghèo nên ch ng b nh lâulành. Y h ! Cái nghèo nó báo h i vô cùng! Vì nó mà ng i ph i tr ra qu y, ng i nên tr rah , ng i ngay tr ra d i!

Nàng xét t i ó r i nàng phi n ông Tr i sao n khi n nghèo hèn cho nàng làm chi, thà lànghèo hèn thì nghèo hèn h t th y ho c giàu sang thì c ng giàu sang h t th y, d ng y thì ai

3 g4 i u

c ng nh ai, ch t chi cho có k sang ng i hèn, k giàu ng i nghèo, r i ng i giàu sangh hi p k nghèo hèn nh v y, thi t là c quá!

Mà ông Tr i nh có k giàu ng i nghèo, có k sang ng i hèn, nh ng mà nào ông cóhi u ai hún hi p ai, nào ông có hi u ai khinh khi ai? y là t i lòng ng i nham hi m, c ác,nên m i có vi c c-u t. Nàng ngh nh v y r i nàng không phi n ông Tr i n a, nàng tr l inàng oán loài ng i, nàng oán Ð -C m h i tr c bó bu c r i còn g t-g m nàng; nàng oánH i-Y n b i ngh a b c tình, c sang quên hèn; nàng oán ông Thiên-H làm m t nh n t ,mà ã không c u nàng, l i còn làm nh c cho nàng n a.

Nàng n m m t ch mà oán h t m i ng i, mà oán ng i thì oán ch không quên nhcon, c ng không quên th ng c u. Ð n tháng t n m m u tu t (1838) nàng m i ngo t-ngo i

i ra i vô c, nh ng mà b a nào tr i m a thì nàng c ng còn n l nh, nên nàng bi t b nhnàng ch a d t.

Ông sáu Th i chèo ghe i n c i ã m y b a r i ch a v , b m t mình Ánh-Nguy t nhà. M t bu i s m m i, nàng ng ng i d a c a ngó ra sân mà trông con, thình-lình nàngth y ông sáu Th i qu n vo lên trên b p v , b ng ngang ám ru ng mà v . Nàng l y làm l ,không hi u ông b ghe âu, sao l i l i ru ng mà v nh v y. Ông sáu Th i th y d ng nàngthì ông l i ri t. Ch ng ông b c lên t i sân ông m i kêu nàng mà nói r ng: Cháu i! C u c acháu ã ch t r i .

Ánh-Nguy t ch ng-h ng nên v t h i r ng:- Ch t h i nào? Sao ông hay?- Ông m i g p ng i ta khiên i chôn h i nãy ây, nên l t t l i v cho cháu hay. Ánh-Nguy t khóc r ng lên mà k ra-rít, nghe r t th m-thi t. Ông sáu Th i c m ng,

không mu n i vô nhà; ông b c trái l i cái hào5 g n ó mà r a ch n, song ông ng k màihoài, cho n ch ng Ánh-Nguy t b t khóc ông m i ch u vô nhà. Ông mu n khuyên gi i Ánh-Nguy t song không bi t dùng l i chi, ch nói r ng: nh c ng ã già r i, ch t c ng ph i cáim . Mà nh nghèo kh t t-nguy n, ch t ph t cho mát t m thân, s ng càng thêm c c kh , chs ng làm gì .

Ánh-Nguy t lau n c m t r i h i th m h chôn c u ch nào, ông i âu ó mà g p. Ôngsáu Th i m i ng i mà thu t vi c ng b giông chìm ghe, ông Thiên-H v t lên, cho n c m ncháo và cho ng u m t êm, nên sáng ra ng m i g p dân i chôn ông Ðinh-Hòa. Ông thu th t r i ông l i than r ng: Gia tài có m t chi c ghe; bây gi chìm m t r i, thôi co tay, bi t l ychi mà i làm n . Ánh-Nguy t nghe l i than nh v y thì nàng th dài.

T i l i Ánh-Nguy t khóc mà nói v i ông sáu Th i r ng: Cháu n ng náu t i x n y, ylà vì cháu th ng c u c a cháu, nên không ành b mà i xa. Ch ng dè g n mà c u c acháu ch t, cháu c ng không th y m t. Ðã v y mà h n m t n m nay cháu báo cho ông c c khv i cháu nhi u l m. Bây gi cháu ã lành m nh r i, không l cháu dám ây mà báo ông n a.V y xin ông cháu i, cháu i lên V ng-Gù mà tìm con Thu-Vân, ng m con g n nhau.Cháu ã nguy n v i Tr i Ph t thà là cháu bán cái thân c a cháu mà nuôi con, ch cháu khôngn cho con c c kh n a .

Nàng nói t i ó thì nàng khóc m t m t h i r i nói ti p r ng: n c a ông b o b c nuôid ng cháu h n m t n m nay thi t là n ng-n . Thân cháu kh n kh nh v y bi t làm sao mà

n áp cho c. Cháu xin th a thi t v i ông, n u ki p n y cháu không có th mà tr n choông, thì cháu nguy n ki p sau cháu s u tai lên làm trâu ng a mà áp ngh a cho ông, cháuch ng h dám quên .

Ông sáu Th i th dài mà áp r ng: Cháu ng có nói chuy n n ngh a. i ph i v ncông6 v i nhau. V y ch ông Thiên-H m i c u ông kh i ch t hôm qua, ông l i n n cho

ng v t gì âu? Còn cháu tính i tìm con, cháu nói li u m ng v y sao c. V ch ng Ð -C m nó tham ti n, nó ã báo h i làm nh danh ti t c a cháu m t l n r i cháu ch a t n haysao? Cháu lên tr n ây nó sanh chuy n r i làm nh c cho cháu n a a. Cháu ây v i ông.

5 ao6 thay phiên v i nhau ra công: nh c y v n công

Cháu rán d ng b nh ít ngày cho thi t m nh r i ông cháu lo làm n, l n l n ki m c n mb y quan, ông em lên ông chu c con nh v cho, ch cháu lên ó s e cháu v không c.T ngày ông lên th m con nh ông nghe Ð -C m b ng lòng cho chu c n m ba quan, thì ôngã có tính r i, ông quy t làm dàng ti n ng ông i chu c. X a rày ông ch t lót dành ã

c m t quan r i, ông chôn d i ch n gi ng, i ch ng nào c ba quan r i ông i nóith coi nó ch u hay không. Nh nó không ch u thì ông v làm ki m thêm n a. Cháu ng cólo, b nào ông ki m ti n c ng c mà .

Ánh-Nguy t nghe nh ng l i háo ngh a nh v y thì nàng càng thêm c m xúc, b i v ynàng ng i b p d i t l y ông sáu Th i mà khóc ch không bi t l y l i chi mà t n cho v a.Ông sáu Th i th y v y c ng c m ng, nên ông c ng khóc theo.

T y Ánh-Nguy t quy t làm thuê làm m n mà ki m ti n, không tính i V ng-Gù n a.Ông sáu Th i không có ghe, thì ông m n ghe c a h i n c i ch v i g o mà n. Ánh-Nguy t ch a thi t m nh, không dám xu ng n c, không dám d m m a, nên c nhà ch cóai m n may áo may qu n thì nàng may, ch không dám i xúc tôm, ho c i c y m n.

Ngày qua êm l i th m thoát ã n ti t Trung-Thu. Có m t c u trai, v n con nhà giàu x C n-Ð c, tên là Cao-trinh-T ng, tính d n ghe và m i b ng-b i ít ng i r i th ra sôngl n u ng r i th ng nguy t ch i. T x a c u ta ã bi t danh Ánh-Nguy t n hay, mà nayl i nghe Ánh-Nguy t tá-túc v i ông sáu Th i. Chàng mu n r c Ánh-Nguy t xu ng ghe ng

n giúp vui cho b u-b n, nên tr a b a r m tháng 8 chàng ghé nhà th ng Hi n, là cháu c aông saú Th i, mà c y nó r c giùm, chàng h a r ng, n u Ánh-Nguy t ch u n giúp vui m têm, thì chàng s hu n công cho m t nén b c.

Th ng Hi n th y Ánh-Nguy t nghèo kh , mu n giúp cho nàng có ti n, nên nghe nhv y thì v i vã qua nhà ông sáu Th i mà t s y l i cho ông sáu Th i v i Ánh-Nguy t nghe.Ông sáu Th i n t r ng: Khéo nói chuy n bá láp! Nghèo thì ch u, ch ham m t nén b c r iem thân làm hay sao?

Th ng Hi n c i r ng:- Sao mà kêu là làm ? Ng i ta m n mình n cho ng i ta nghe thì mình n màl y ti n, có cái gì x u âu?

- Mình i n nh v y, thì mình c ng nh b n ca x ng, v y t t l m sao?- i! Mi n là c nhi u ti n thì thôi, t t x u mà h i gì! Mà ngh n c ng là ngh .N u mình bi t ngh y mà không dùng, thì h c mà làm gì?

Ánh-Nguy t nghe hai ông cháu cãi v i nhau nh v y thì nàng c i mà nói r ng: Ôngr y chú hai Hi n thì ph i l m. H c n d ng chí, ch không ph i ki m ti n. Mà thânnghèo kh c a cháu ây, còn tâm chí gì n a mà d ng! Xin ông vui lòng cho cháu i ncho h nghe m t êm ng l y ti n mà chu c con c a cháu. Thu nay cháu ph i mà c ngthành ra qu y. Bây gi ã n n c n y, còn gì n a mà l a t t x u .

Ông sáu Th i th ra mà áp r ng:- T ý cháu. Ch ham ti n mà làm nh v y thi t k l m.- Không h i gì. Cháu bi t gi mình cháu. Mi n là cháu bi t cháu trong s ch thì thôi, ai

không rõ h c i chê m c ý h .Th ng Hi n th y Ánh-Nguy t ch u, li n ch y báo tin cho c u Trinh-T ng hay.T i l i, tr ng thu v a ló m c, thì có m t chi c ghe l ng chèo l i u tr c nhà ông sáu

Th i mà r c Ánh-Nguy t. Nàng g u, gài nút áo, r i t ông sáu Th i mà i, tuy trong lòngh th n không bi t ch ng nào, nh ng vì mu n có ti n mà chu c con, nên ph i rán7 chúm-chím c i, song c i mà ch y n c m t.

Ghe ra t i vàm, Ánh-Nguy t th y có m t chi c ghe l n u ch c t i ó, trong ghe tèn sáng tr ng, l i có b n n m ng i con trai ng u ng r u c i gi n om-sòm. H ngông bóng tr ng t r ng, t b m t n c lao-xao, tr ng d i n c vàng-vàng, gió a mây

cu n-cu n.

7 Hay ráng, c g ng

Ghe l ng v a c p m t bên chi c ghe l n, thì c u Trinh-T ng ng i trong mui ló u ramà m i Ánh-Nguy t b c qua, còn m y c u kia thì chong m t ngó ch ng, ch không nói chih t. Ánh-Nguy t l y làm th n-thùa h t s c, song nàng ph i g ng g o mà v ng l i. nàngb c qua ghe l n r i ng i phía ngoài, th y trong mui r u th t d n y mâm, n ch h t.

Trinh-T ng m i nàng b c vô trong mui. Nàng cáo t xin cho ng i ngoài. Trinh-T ng m i hai ba l n không c, chàng gi n nên vói n m tay nàng mà kéo vô. Nàng l t- tgi t tay và ngó Trinh-T ng r t nghiêm-ngh mà nói r ng: Th a c u, cho em ng i ngoàin y, em không l dám ng t a v i m y c u .

Ánh-Nguy t tuy m c qu n áo lam-l , tuy r u bu n r i l i b nh ho n nên vóc m mìnhg y, nh ng mà g ng m t thêm y u- i u. M y c u ng i trong mui th y nàng r i ngó nhaumi ng chúm-chím c i hoài. Trinh-T ng m i vô không ng bèn h i b n nh sào mà thghe trôi d c theo mé sông Bao-Ng c, r i l y cây n t -bà trao cho Ánh-Nguy t n.

Ánh-Nguy t ã lâu r i không dám r t i cây n, nh ng mà hôm nay nàng ôm cây t -bàm i lên dây, thì ti ng to nh khóc, ti ng nh nh than, r i n ch ng nàng gài vô b n, thìkhúc mau nh n c , nh m a tuôn, khúc ch m nh gió àn, nh chim hát. Tr ng thanh,gió mát, n c d n, n t i, c nh tình d ng y ng i phong l u ai c ng ph i c m h ng.M y c u ng i trong ti c ai ai c ng u ng -ng n. Mà c u Trinh-T ng l i ng ng n nhi uh n ng i ta h t th y, b i v y khi Ánh-Nguy t n d t bài r i, c u c m xúc d n lòng không

c, nên vói tay n m áo kéo Ánh-Nguy t mà bi u ng i xê l i g n. Ánh-Nguy t th a r ng:Ph n em là n-bà con gái xin c u th ng giùm danh ti t c a em, ng có làm nh v y t i

nghi p thân em l m .Nàng và nói và gi t v t áo, còn c p m t thì gi t l y r ng r ng ch y. Trinh-T ng c i

m n, ã không buông v t áo, mà l i còn thò tay m t choàng ngang c Ánh-Nguy t mà ôm.Ánh-Nguy t la l n lên r ng: C u không c phép vô l nh v y. C u ph i buông tôi ra .Nàng và la và g tay Trinh-T ng. M y c u kia ng i c i ng t, tuy không xúi, song c ngkhông cãn Trinh-T ng.

Trinh-T ng nói r ng: N i ây là anh em h t th y, có ai âu mà m c c . Chàng và nóivà k m t vào m t Ánh-Nguy t mà hun. Ánh-Nguy t th y Trinh-T ng vô l thái th m, nànggi n quá, không th d n c n a, b i v y nàng ch p cây t -bà mà p trên u Trinh-T ngm t cái b p, cây n b nát.

Trinh-T ng b nh c tr c m t chúng b n thì chàng n i gi n, nên vùng ng d y pÁnh-Nguy t hai p r i xô tu t nàng xu ng sông. Ánh-Nguy t la làng inh- i. Trinh-T ng

ng tr c mui ghe h i b n gay chèo mà chèo th ng l i n. Chàng to nh v i ông i thnào không bi t, mà ông i không r y chàng, l i sai lính i ki m b t Ánh-Nguy t.

May ghe th d a mé sông, l i c ng nh Ánh-Nguy t bi t l i, b i v y nàng l n vô mé r ileo lên ru ng ng i mà la làng. Nh ng ng i g n không rõ chuy n chi nên áp ch y t i h ith m. Cách ch ng bao lâu có m t tên lính ch y t i n m u Ánh-Nguy t mà d t i.

Ánh-Nguy t th y lính b t thì th t kinh, nên nàng run l p-c p và khóc và nói r ng: B mc u, ng i ta hi p tôi quá; thân tôi là n-bà, mà h làm ngang ôm tôi; tôi không ch u tôi c ,h l i ánh tôi r i xô xu ng sông. Tôi b nh ho n, xin c u th ng giùm tôi, t i nghi p . Tênlính tr n m t, n m u nàng mà kép x n i, r i nói r ng: É! Th khéo nhi u chuy n!V n ây r i mi coi . Ánh-Nguy t ã b ánh, r i bây gi còn b b t và b nhi c n a, nàngngh thân nàng thi t là t c-t i, b i v y nàng than khóc nghe r t th m thi t.

Tên lính d t Ánh-Nguy t ch a c m y b c, thình-lình ông Thiên-H ng c nng và h i r ng: Vi c gì mà ng i ta là n-bà con gái, mi l i n m u ng i ta mà d t i.

D u có t i thì mi bi u ng i ta i v i mi không c hay sao nên ph i n m u. Buông ra coinào . Tên lính l t t buông Ánh-Nguy t ra, r i xá ông Thiên-H và th a r ng: Th a ôngThiên-H , con n y nó làm , nên ông Ph m-K sai tôi b t nó mà em v n .

Ông Thiên-H dòm m t Ánh-Nguy t và nói r ng: Kh n n n d hôn! Sao không lo làmn, i làm cái ngh nh c-nhã nh v y?

Ánh-Nguy t b t áo t qu n, r i l i b gió th i, nên nàng l nh run l p-c p. Nàngng l nh, ng s , mà l i ng t c, thình-lình nghe tên lính kêu ng i ng tr c m t

mình ó là ông Thiên-H , r i l i nghe m y l i ng i y trách mình ó n a, b i v y nàng gi nquá, nên x c l i x trong m t ông Thiên-H mà m ng r ng: ! Mi là Thiên-H há? Sao midám trách ta không lo làm n? Ta lo sao n a h ? Ta nghèo kh vô v i mi, ta làm vi c gìqu y âu mà mi nh c m ta r i u i ta ra. Mi là gi nh n ngh a! T i mi c ác, nên ngàynay thân th ta m i ra thúi-tha nh v y, danh ti t ta m i ra nh -nhu t nh v y, sao mi còndám trách ta .

Tên lính nghe Ánh-Nguy t m ng nhi c ông Thiên-H thì n i gi n, nên ch p n m unàng n a mà kéo i, chuy n n y i ri t v n, mi ng l i ch i láp-dáp.

Ông Thiên-H mu n c u Ánh-Nguy t mà l i b nàng m ng, b i v y ông ch ng-h ng,không hi u t i sao mà nàng nhi c mình. Ông ng châu mày suy ngh m t h i, r i ông c ngph ng-ph ng i l i n.

** *

(14)

Ph m-K ng i t i n mà trông tên lính sai i b t Ánh-Nguy t, s c m t h m h , coi bgi n l m. Cách m t h i, th y tên lính n m u Ánh-Nguy t mà kéo vô, thì anh ta la hét vangrân, và d y em Ánh-Nguy t mà óng gông l i. Tên lính ch a k p d t Ánh-Nguy t i, thì kông Thiên-H b c vô n. Ph m-K chào h i r i m i ng i.

Tên lính th y ông Thiên-H , li n th a v i Ph m-K r ng: B m ông, con n y d thi t!H i nãy nó m ng nhi c ông Thiên-H n a . Ông i day l i n t r ng: Thì tao bi u mi emnó ra sau mà óng gông nó cho tao mà .

Ông Thiên-H a tay ra c n và nói r ng: Khoan! Nó t i gì mà ông óng gông nó?Ông ph i tra h i coi nó có ph m t i hay không ã ch .

Ph m-K tr môi áp r ng:- Nó làm , thì nó ph m lu t tri u ình r i, còn h i chi n a.- Sao ông bi t nó làm ?- Ng i ta n th a v i tôi ây.- Ng i ta th a nó nh v y, thì ông ph i h i nó coi ng i ta th a ngay hay là th a

gian r i s nh t i, ch ông nghe ng i ta th a r i ông b tù nó li n, không h i ih i l i, thì sao cho công bình c.

- Ng i ta giàu có, l i ng i ta không ch c hay sao? Còn con n y là kh n n n, c ngì mà ph i h i nó.

- Ông nói nh v y té ra nhà giàu thì ph i, còn nhà nghèo thì qu y h t th y hay sao?Tôi ây c ng là nhà giàu, nh ng mà tôi nói cho ông bi t, có nhi u nhà giàu h giangi o ê ti n h n nhà nghèo l m, ông ng có t ng nhà giàu là ph i h t th y. Ôngph i h i coi con n y t i sao mà ph i em thân i làm , r i t i sao làm mà n n ing i ta th a ki n.

Ông i Ph m-K nghe ông Thiên-H nói h i binh con và kích bác nhà giàu thì ôngl y làm b t bình, nh ng vì ông s làm mích lòng k có th l c, nên c c ch ng ã ông ph i éptrí kêu Ánh-Nguy t ra ng tr c m t ông mà tra h i.

Ánh-Nguy t s run bây-b y, nên ng i b p xu ng t và l y và khóc và t r ng: B mông, xin ông th m xét cho con nh . Ph n con nghèo ói, con xiêu-l c ph ng xa, khi m i vây con vô v i ông Thiên-H ng coi s p nh m côi. Ông Thiên-H không bi t

th ng con nhà nghèo, con m i có 6 tháng, ng ki m chuy n nói con l y trai mà u i con rang kh i tr ti n công. Con ra kh i r i con u trong nhà ng i quen, con b au h n m tn m tr i, không làm n chi c h t. V con có m t a con nh , con m n ng i ta nuôi trên V ng-Gù. Con th ng nh nó, con c y ng i lên r c giùm em v ng m con g nnhau. H không cho r c, l i bu c con ph i em n m b y quan ti n lên h m i cho chu c.Con nghèo nàn không có ti n, nên con ch a h t au, mà vì th ng con nên ph i ráng làm thuêlàm m n ng ki m ti n mà chu c con. C u Trinh-T ng nghe nói con bi t n, hôm quac u sai ng i bi u con i n cho c u nghe m t êm r i c u cho con m t nén b c. Con c ngbi t v ng l i c u thì thân con ê ti n l m. Ng t vì ph n thì ói rách, ph n thì mu n ki m ti nmà chu c con, nên con ph i ánh li u ng cho có m t nén b c. C u Trinh-T ng là b c giàusang, con tu ng c u bi t l , ch ng dè con xu ng ghe mà n cho c u nghe, c u c theo n máo con. Con khóc mà n n-n h t l i, xin c u ng có làm nh danh ti t c a con. C u ã ch ngnghe, mà c u l i còn làm ngang quá n a, c u ôm con mà hun. Con h th n t c gi n cùn trí,nên con ch p cây n mà ánh c u. C u n i gi n c u ánh p con r i xô con xu ng sông cái,may con bi t l i, nên con l n l n th trôi vô mé c, b ng không thì con ã ch t r i. Vi cthi t nh v y ó, xin ông làm n th m xét cho con nh .

Ông Thiên-H ch m ch nghe Ánh-Nguy t cung khai, ông nh l i chuy n c a ông n mx a, c ng vì nhà giàu b t nh n, mà ông ph i ch u 20 n m tù, b i v y ông c m ng, nênr ng-r ng n c m t.

Còn ông Ð i Ph m-K , vì ông quen tánh gi lu t pháp, và quen tánh binh nhà giàu, chkhông bi t th ng ai h t, b i v y trong lúc Ánh-Nguy t thu t chuy n nghe r t th m thi t, màông ng i tr -tr , không c m ng chút nào h t; mà ch ng Ánh-Nguy t nói d t r i ông l i n tr ng: É! Th làm , còn nói nhi u chuy n. Mi già hàm l m! Tao bi u lính nó v mi bm m bây gi ! Ng i ta m n mi n cho ng i ta nghe, h ng i ta bi u sao mi ph i v ngtheo v y. Sao mi vô phép, mi không ch u n, ng i ta r y, r i mi l i vác n mà p ng ita? Mi không bi t lu t tri u ình c m nh c s làm hay sao? Ð ta gi i mi lên t nh r i mi coi.Có th ng lính nào ó? D t con n y ra sau r i óng gông nó l i ó cho tao .

Ông Thiên-H vùng ng d y nói r ng:- Ông Ð i, ông x hi p nhà nghèo quá!- Sao mà hi p? Hi p ch nào?- Ðã bi t lu t tri u ình c m n-bà con gái làm , nh ng mà con n y nó có làm h i nào mà ông b t nó? V y ch ông không nghe m y l i nó khai ó hay sao? Thânnó nghèo hèn ói rách không có c m n, không có áo m c, l i nó c n dùng ti n chu c con nó, nên c c ch ng ã nó ph i li u thân i n m n cho ng i ta nghe

ng l y m t nén b c mà i chu c con nó v ; nó làm nh v y là b t át d nó ph ilàm, ch nào ph i nó mu n làm nh -nhu t danh ti t nó hay sao? Ông làm quan, ôngph i bi t tâm-lý c a dân, ch ông bó bu c quá nh v y thì ch t h t con nhà nghèocòn gì! N u ông x con n y làm , thì tôi không nghe cho ông.

- Tôi không hi u t i sao ông binh th kh n n n nh v y làm chi.- T i nó kh n n n nên tôi m i binh.- Tôi nghe nói h i nãy nó m ng t i ông, mà ông còn binh n i gì?- Không bi t ch ng nó m ng ó nh m lý, ch không ph i m ng b y.- H ! Ông nói nghe l i quá!- Tôi nói ó là nói theo chánh lý.- Chánh lý n i gì? Nó i làm , mà còn nh c m ng i ta, n n i ng i ta th a v i

tôi ây. Tôi b t nó, ông không cho, sao ông g i r ng chánh lý?- Tôi ã nói không ph i nó làm ! Vì nó nghèo nên ph i i n m n cho ng i ta

nghe ng l y ti n.- Nó nghèo m c k nó, ai bi u nó i làm b y làm chi.- Ông nói l i b t nh n quá! Nó có mu n nghèo làm chi âu; nó mu n làm quan nh

ông v y l m ch , ng t vì tr i khi n m ng nó nghèo hèn, nó ph i ráng mà ch u, saoông không th ng giùm nó, n buông l i b t nh n chi v y?

- Tôi làm quan tôi c lu t pháp tôi gi ; tôi không vì ai, mà tôi c ng không th ng aih t.

- V y thì ông là m t ông quan b t nh n.- Sao ông c m ng tôi b t nh n hoài? Nó làm , tôi b t nó, có cái gì âu mà nói tôib t nh n.

- Nó n m n, ch không ph i làm . Ông x nh v y thì hi p nó. Hu ng chiTrinh-T ng giàu, sang, thân. th làm nh c nó, nó c , l i ánh p nó r i xônó xu ng sông. Trinh-T ng ã vô l , b t nh n, l i tàn b o, l thì ông ph i b tTrinh-T ng mà tr t i, sao ông t v , nhà giàu ông không nói t i, l i theo b t màlàm h i m t ng i n-bà nghèo hèn b tai n n nh v y. Tôi nói cho ông bi t, n uông b t con n y thì tôi ph i lên t nh mà cáo ông, vì tôi không ành cho ông làmh i m t ng i nghèo hèn vô t i.

Ông i Ph m-K gi n h t s c, m t mày tái xanh, tay ch n run-r y, ông mu n b t luônông Thiên-H mà gi i lên t nh m t l t v i con Anh-Nguy t, ng cho quan trên tra xét coiông Thiên-H Chánh-Tâm n y có ph i là Lê-v n-Ðó hay không, và nàng Ánh-Nguy t làmnh v y có ph i là làm hay không ph i, nh ng vì ông nh l i Thiên-H là b c giàu sang,l i thân thi t v i các quan trên t nh, s chén á khó h n chén ki u c, b i v y anh ta ph i

d n lòng ép trí mà nh n thua. Anh ta day l i nói quùng-qu ng v i tên lính r ng: Thôi, mi thcon ó cho nó i âu nó i, v y cho v a lòng ông Thiên-H .

Trong lúc ông Thiên-H cãi l v i Ph m-K thì Ánh-Nguy t ng i ch m h m d a g cc t. Nàng nghe nói óng gông thì s , l i b qu n áo t nên l nh, b i v y nàng ng i ó màmi ng ánh bò-c p, còn tay ch n run nh con th n-l n t uôi. Nàng oán h n ông Thiên-H ,nên m i m ng nhi c ng ó, mà vô n ây sao ng l i binh v c nàng, b i v y nàng l y làml , ch ng hi u t i sao ng ã không gi n mà l i còn mu n c u nàng. Ch ng nàng nghe ôngÐ i kêu lính bi u th nàng thì nàng m ng quýnh, nên l t t cúi l y ông Ð i r i b c ra c amà i. Ông Thiên-H i theo sau l ng nàng. Ph m-K ng ngó c p m t l m l m.

Ánh-Nguy t v i Thiên-H i r i thì Ph m-K t c gi n n m ng i không yên. Anh ta ci qua i l i trong n hoài, mình h i riêng l y mình, Thiên-H ch c là Lê-v n-Ðó, v y ch

có nên b t mà gi i hay không. Theo l ng tâm thì ph i b t, còn theo th cu c thì không nênb t, v y ph i theo bên nào? Anh ta suy i tính l i, cân l i ong h i, r i nh t nh không b tThiên-H mà c ng không tha, quy t i có d p s xin i i thú n khác cho khu t con m t.Anh ta t li u nh v y r i m i ch u i ng .

Còn ông Thiên-H ra kh i n r i ông m i kêu Ánh-Nguy t mà nói r ng: Cháu coi bb nh l m. V y i th ng l i nhà ông r i ông bi u th y thu c coi m ch h t thu c cho cháuu ng . Ánh-Nguy t ch ng hi u vì c nào ngày tr c mình ch ng có làm vi c chi qu y, màông Thiên-H ghét mình, d y B ch-Th u i mình ra kh i nhà, bây gi mình ã làm vi c t i-t , ng nghe th y rõ ràng, mà ng l i th ng mình, ã c u mình kh i tay ông Ð i, r i cònbi u mình v nhà ng n a. Nh ng vì lúc y nàng ch ng khác nào chim bàng g y cánh, nhchim én l c ng, nên nàng không còn bi t chi là ph i qu y, nghe ông bi u v nhà ông thìc ng nh l i gi a v i g p c cái b p d a8, b i v y nàng v ng l i li n, không dám t ch i.

Ông Thiên-H d t Ánh-Nguy t v t i nhà, li n kêu B ch-Th mà d y l y qu n áo khôem cho Ánh-Nguy t thay và d n nàng em xu ng nhà d ng b nh ng cho nàng ngh r i

sáng s bi u ông l ng-y Sanh ch n m ch h t thu c cho nàng u ng.Ðêm y ông ng không c, c chong èn ng i ch ng tay trên trán mà suy ngh hoài.

Ông ch ng hi u vì c nào Ánh-Nguy t l i có l i phi n trách h i hôm ó. Nàng n y là ai, saoông không bi t? v i ông h i nào? Làm vi c chi qu y mà ông u i? Ông u i bao lâu nay?Thi t có nh l i nàng nói hay không? N u thi t t i ông u i nàng, nên nàng ph i b kh n khó,

n n i ph i em thân b li u mà làm ch i cho thiên-h , thì cái kh c a nàng ây qu t iông mà ra, t i y ông không th nào ch i c. Ông ngh nh v y r i ông nh l i thân ôngngày tr c, vì nhà nghèo, m và s p cháu ói quá, cùng th ph i i gi t m t trã cháo heo, tínhem v cho m v i cháu n cho kh i ch t. Mà quân nhà giàu ác nghi t không th ng nên b t

bu c, r i quan b t nh n nó không xét nên em b tù làm cho gia quy n nhà không ai nuôi,m thì ch t tr c, m t b y cháu c ng ói nên l n l n ch t theo sau, còn ch dâu kh n kh quánên mang b nh r i sau r t c ng ph i ch t luôn n a. Thân Ánh-Nguy t ngày nay vì th ng conquá, nên không n lìa con, nên m i toan em danh ti t mà bán ng l y ti n chu c con. N ukhông g p ông thì thân ng i m ây còn gì, mà thân a con sau c ng ph i mang kh n a!Mà trong d ng tr n n y còn bi t bao nhiêu Lê-v n-Ðó khác, còn bi t bao nhiêu Ánh-Nguy tkhác ch ph i m t Lê-v n-Ðó v i m t Ánh-Nguy t n y mà thôi âu!

Ông Thiên-H ngh n ó thì ông khóc r m-r t. Ông khóc m t h i lâu r i ông ngd y m c a i ra ngoài sân. M nh tr ng t treo gi a tr i v ng-v c, ng n gió vung ph t ph tm t c hiu-hiu. Ông Thiên-H l n b c i vòng chung quanh nhà. Khi i ngang qua nhàd ng b nh, ông nghe ti ng rên nh nh . Ông ng l i lóng tai mà nghe r i ông b c vô.Trong nhà d ng b nh có m t cái èn leo-lét. Ông th y Ánh-Nguy t n m trên chõng, p tayxu ng chi u mà rên. Ông vói tay l y th p èn r i b ng i ri t l i bên nàng. Ánh-Nguy t n mnh m m t, mà m t mày au, th h i nóng h c. Ông kêu nàng mà h i r ng: Cháu nóng ph ihôn? Ánh-Nguy t nh ng m t ngó th y ông r i l c u, ch không tr l i.

8 b d a n c, th ng dùng làm phao b i

Ông Thiên-H th y nàng b nh nhi u nên l t t em èn t i ch c r i kêu H ng-Thbi u i kêu L ng-y Sanh cho mau. Ông ng t i c a mà ch . Cách ch ng bao lâu l ng-ySanh ch y l i, ông bi u ch n m ch coi b nh Ánh-Nguy t ra th nào.

L ng-y ch n m ch r i nói r ng: Ánh-Nguy t b au ban mà không u ng thu c nên lâungày ban nó l m vô trong. Tuy m y tháng nay h t b nh, nh ng mà g c ban c ng còn tronghoài. Hôm nay nàng té xu ng sông b n c, r i l i b gió n a, b i v y b nh tr l i b ng hai h itr c, coi th khó c u c.

Ông Thiên-H nghe nói nh v y thì ông m hôi trán. Ông châu mày suy ngh m th i r i nói v i l ng-y Sanh r ng: Ph i ráng mà c u nàng. N u nàng ch t thì tôi c ng có l iv i nàng nhi u ít ch ch ng không . L ng-y Sanh h a r ng ng s ráng h t s c mà c u nàng,n u sáng mai mà nàng h t nóng thì ch c ông s c u c. Ông Thiên-H c n d n r i ông m itr lên nhà.

Tr i v a m i m -m thì ông Thiên-H ã xu ng nhà d ng b nh mà h i th m b nhÁnh-Nguy t. Ông l ng-y Sanh ng x n-b n m t bên Ánh-Nguy t mà cho nàng u ngthu c, ông th y ông Thiên-H thì l c u nói r ng: Còn nóng lung quá, tôi làm h t s c m têm nay mà nàng ch a mát .

Ông Thiên-H ng i ghé lên cái chõng m t bên ó, coi b ông bu n dàu-dàu. Ð nch ng m t tr i m c c m t lát, Ánh-Nguy t mát-mát c m t chút. Nàng m m t ra r ixin n c mà u ng. H ng-Th l t t rót m t chén n c trà nóng mà b ng l i cho nàng. Nàngg ng ng i d y u ng h t chén n c trà r i n m xu ng li n. Cách m t h i, nàng day qua ngóth y ông Thiên-H , nàng l y tay ngo t ông và nàng ch y n c m t mà nói r ng: Ông khôngu i tôi n a ph i hôn? T i nghi p tôi l m ông ôi! Ông làm n cho tôi ti n ng tôi chu c

con tôi. Tôi nh nó quá; nó t i nhà Ð -C m trên V ng-Gù V ch ng Ð -C m ánh kh onó, b nó ói khát t i nghi p l m. Ông làm n cho tôi ti n, nghe hôn ông. Ông cho tôi 7 quanthì tôi chu c. H i tr c tôi v i ông 6 tháng mà ông không cho ti n. Bây gi ông cho tôinghe hôn ông .

Ông Thiên-H th y Ánh-Nguy t th ng con nh v y thì ông c m ng h t s c, nên ôngli n áp r ng: Cháu ráng u ng thu c cho m nh i. Cháu m nh r i mu n xin ti n bao nhiêuông cho h t th y .

Ánh-Nguy t nói r ng: Không. Ông làm n cho ti n bây gi . Ông cho tôi 7 quan ngtôi c y ông sáu Th i i chu c con tôi. Ông sáu Th i bi t ch Ð -C m .

Ông Thiên-H g t u áp r ng: , thôi r i ông bi u ông sáu Th i i chu c .Ánh-Nguy t nghe ông Thiên-H nói nh v y thì m ng trong lòng nên nàng c i và nói

r ng: H tôi th y m t con tôi thì tôi m nh li n. Ông ch a bi t nó. Con nh ng l m. Tôi ttên nó là Thu-Vân. N m nay nó ã 8 tu i r i. Cha nó tên là T -h i-Y n. Cha nó b c l m. G ttôi n v i tôi cho có nghén r i ch ng thi u, cha nó tu t v trên An-Giang c i v khác, bm con tôi b -v t h i ó t i bây gi . Ng i vô tình b c ngh a quá nh y mà sao l i ukhông bi t? Ôi! Mà tôi có k gì th b c. Tôi lo nuôi con tôi. Tôi g i nó cho v ch ng Ð -C m là vì tôi s em nó v ây thiên h chê c i. Bây gi tôi không c n gì n a, ai c i m cai, mi n là tôi c g n con tôi thì thôi. Tôi l y xin ông làm n trao 7 quan ti n cho ông sáuTh i r i bi u ng n i ngày nay ng i r c li n con tôi giùm chút, nghe hôn ông .

Ông Thiên-H th y Ánh-Nguy t t nh trí, nói rõ vi c riêng c a mình c nh v y thìông m ng, nên ông áp r ng: Cháu ng lo, ông bi u r c con nh v ây cho. Mà cháuph i ráng u ng thu c và n c m n cháo cho m nh i r i ông s cho cháu g p con, ch n ucháu còn au thì ông không dám cho cháu g n con cháu .

Ánh-Nguy t ch ng mi ng mà c i và nói r ng:- Tôi m nh r i. Tôi có au b nh gì n a âu. Ông mu n tôi i bây gi , tôi ng d y tôi

i cho ông coi.- Thôi, thôi, cháu ngh i. Ð ông lo vi c r c con nh cho. Cháu hãy yên tâm.- Ông nh v y m i thi t là ng i nh n c.Ông Thiên-H chúm chím c i r i xây l ng tr lên nhà.

** *

Ông Thiên-H ng i n c m s m m i, mà trí ông suy ngh vi c c a Ánh-Nguy t. Ôngtính r i sai ng i i kêu ông sáu Th i ng c y ng em ti n lên V ng-Gù tìm nhà Ð -C m mà chu c con Thu-Vân. Ông l i t nguy n r ng d u ch ng may Ánh-Nguy t có ch t in a, thì ông s h t lòng nuôi d ng b o b c giùm con nh , b i vì theo l i Ánh-Nguy t nói ó,thì nàng au ây là t i ông u i, nàng nghèo kh bu n r u nên m i sanh b nh, n u ông khôngh t lòng mà chu c cái l i y, thì ông là ng i b t nh n.

Ông v a suy ngh t i ó, b ng th y B ch-Th b ng n b c lên nhà. Ông li n kêu màh i r ng:

- Con Ánh-Nguy t vô ph giúp trong nhà tôi thì ph i r i, sao thím l i u i nó màthím không cho tôi hay?

- B m ông, chuy n nh m n, tôi li u nh c ng c, ch ng c n ph i làm nh c lòngông.

- Chuy n nh m n mà bây gi thành ra chuy n l n, thím th y ch a? T i thím u i nó,làm cho nó không có n i n ng d a, b i v y nó ói khó m i sanh b nh, r i l i ph ili u thân i làm n a. Thím không suy i xét l i cho k , bây gi cái l i y v tôich u. Mà con Ánh-Nguy t làm l i vi c chi mà thím u i nó?

- B m ông. H ng-Th th y nó vi t th ra, ti p th vô, coi n t nó không t t, nên tôiu i nó.

- Nó vi t th mà th m con nó ch .- B m ông, h i m i vô nó nói nó ch a có ch ng con.- Vi c y ch ng quan h gì. Mình làm ph c, h th y kh thì mình c u, c n gì ph ig n c lóng trong. D u con Ánh-Nguy t nó có h i n a, y là vì s nghèo khbu c nó ph i h , c ng nh có nhi u ng i vì nghèo ói mà ph i i n c p, n tr mv y

Ông Thiên-H nói t i ó, thình-lình ông i Ph m-K ngoài b c vô. Ông chào r im i ng i, mà coi l t l t l m.

T khi Ph m-K m i giáp m t v i ông Tiên-H l n u, nghi ông là Lê-v n-Ðó, thìtrong lòng ã có m t khinh khi. Mà hôm qua ông Thiên-H l i binh v c m t con , nói nhi uti ng xúc ph m n Ph m-K , b i v y Ph m-K gi n ông, gi n n n i toan b t ông mà gi in p. Tuy ông Thiên-H làm l , song ông ã th y ý t c a Ph m-K . Mà b a nay Ph m-K t inhà ông, b coi s c-sè khép nép ch ng ph i nh m y l n tr c, b i v y ông Thiên-H l y làml , nên có ý i nghe coi Ph m-K mu n nói vi c chi.

Ph m-K ng i r i nói r ng: Tôi n trình cho ông hay, tôi ph i lên t nh vài b a, vì cót c a quan Án òi tôi lên làm ch ng v Lê-v n-Ðó . Ph m-K nói t i ó r i ng ng l i màngó ông Thiên-H . Ông Thiên-H ng i t nh táo nh th ng, ông c ng ngó ngay Ph m-K màh i r ng:

- Chuy n Lê-v n-Ðó là chuy n gì?- H i tr c có tên Lê-v n-Ðó n tr m b ày 20 n m. Khi tù ra ngoài, nó không ch ub thói gian, nó còn n tr m trong chùa nào ó không bi t, và gi t c m g o gìc a ng i n mày n a. M y n m nay quan t p nã mà b t nó không c. Nghe nóilính m i b t c nó hôm u tháng, mà nó ch i hoài, nó nói không ph i là Lê-v n-Ðó. M y tên tù bi t nó, quan em ra nhìn m t nó thì a nào c ng u qu -quy t nólà Lê-v n-Ðó h t th y, mà nó c ng còn ch i hoài. Quan Án mu n lên án, cho nó h tkêu oan kêu c c, nên ngài òi thêm tôi v mà nhìn m t nó n a.

- Ông bi t m t nó hay sao mà nhìn?- Tôi bi t nó l m. Lúc nó tù, thì tôi làm lính coi khám, tôi d t nó i n c i ho c pb m i ngày.

- Nó mãn tù ã m y n m nay?- Tám chín n m.- D hôn! Ông không th y m t nó ã lâu r i, làm sao ông nh nó c mà bi u ông

nhìn.- Gi ng gì mà t i quên l n.- Nh ông nhìn qu nó r i, thì quan kêu án nó bao nhiêu n m?- Phàm n tr m b ày n 20 n m, mà còn tái ph m, thì lu t x t giam h u, ngh a là

ày chung thân. Tôi ch c tên Ðó n tr m n c p chi ây, nên ng i ta m i b tc n a. Mà d u nó không có n tr m n a, n i v nó n tr m trong chùa và gi t

c m c a n mày ó, thì c ng cho nó b x t giam h u r i.- T i gì mà x n ng-n gi v y?- T i lu t nh v y ó.- N u v y thì ông i làm ch ng ông ph i xem xét cho k l ng, ch ng nên nói b ng

mà t i nghi p cho ng i ta, vi c y t i ph c l m, n u ông làm ch ng mà ông nh nl m thì oan cho ng i ta l m.

- Ph i ch ! Tôi có oán thù chi nó âu. H tôi nhìn ph i thì tôi nói ph i, còn nh khôngph i thì thôi. Mà m y ng i tù quen v i nó ã nhìn ph i nó r i, có lý nào nó ch i

c. Ð tôi lên ó coi.- Ch ng nào ông i?- T i nay.- Không bi t ch ng mai m t, b a nào r nh tôi c ng lên t nh mà th m quan Án.- V y sao?- .Ph m-K nghe ông Thiên-H nói s lên t nh mà th m quan Án thì trong trí lo riêng, nên

cúi m t xu ng r i nói nh nh r bg: Chuy n con Ánh-Nguy t hôm qua, t i tôi nghe nói nólàm tôi gi n quá, nên tôi m i bi u b t nó. May có ông kêu nài nên tôi m i tha nó. Hôm qua

ng c n gi n tôi có cãi l v i ông. V y n u tôi có nói ti ng chi n ng-n mích lòng ông, xinông ng ch p .

Ông Thiên-H c i mà áp r ng: Ông ng ng i chuy n ó. Ông s tôi lên t nh tôi cáoông hay sao? Chuy n qua r i thì thôi, ai nói i nói l i mà làm gì. Ông Thiên-H ng ng m th i r i ông chau mày nói ti p r ng: Tôi nói nh v y, ch không ch c tôi i lên t nh c haykhông. Con Ánh-Nguy t nó au nhi u l m. Tôi d t nó v t h i hôm cho n bây gi nó nóngl nh n m mê-man m ng gi ng m ng chi u, nói xàm nói mã hoài. Tôi s nó ph i ch t. Nó cóg c au ban. Trinh-T ng xô nó xu ng sông, nó b n c nên trúng l i n ng l m. Quân nhàgiàu ti n nó làm ngang quá!

Ph m-K h i hôm m n lu t pháp mà binh v c Trinh-T ng, bây gi nghe ông Thiên-H nói nh v y thì h th m, nên ng i l ng thinh m t h i r i ng d y t ông Thiên-H mà v .

Ph m-K ra kh i c a r i thì ông Thiên-H châu mày x m t, coi s c ông bu n mà l i lon a. Ông ch m rãi ng d y, cúi m t ngó xu ng t m t h i r i th ng-th ng i vô trongbu ng. Ông óng c a bu ng l i r i leo lên gi ng n m gát tay qua trán mà th ra.

Mây gi ng trên tr i en k ch, gió th i mái nhà lào-xào. Cách ch ng bao lâu m a ào t i,gi t n c tuôn tr c hiên rôn-r n, mà ông Thiên-H n m trong bu ng m hôi ch y t d m.Ông n m im-lìm nh ng , mà trí ông lo tính không yên. Ông suy ngh hoài, ch ng hi u ng imà Ph m-K nói ó, hình d ng th nào, mà n n i ng i ta nh n quy t là Lê-v n-Ðó. Ðãbi t ng i hay gi ng ng i, mà gi ng thì gi ng, ch c ng có ch khác nhau, có lý nào gi ng

n m t mày, gi ng n t ng i, gi ng n ti ng nói n a hay sao, mà n n i ng i ta nhìnl m c. Theo l i Ph m-K nói, thì m y tên t i-nh n quen bi t v i mình h i tr c ã nh nquy t ng i n y là mình r i. V y mình có nên nín khe, cho ng i y ch u kh hình th chomình hay không?

Ông Thiên-H h i riêng ông nh v y r i ông c ng tr l i v i riêng ông r ng: Không nên.M t ng i th ng ph m t i n c p h b t c thì quan trên kêu án ch ng n m ba n m. N u

ng i ta nh n ng i n y là mình thì ng i ta x t giam h u, vì mình ã có án 20 n m tù r ibây gi tái ph m nên hình ph t n ng n . Ch chi mình không hay không bi t, thì ai x th nàom c ai, ai b ày bao lâu ch ng can gì, ng c bây gi mình ã hay quan ng i ta nh n l m,mình ã bi t ng i ta b b t ó là oan- c, có lý nào mình ành làm l , cho ng i vô t iph i th kh hình th cho mình. M y n m nay mình tu nh n tích c, mình t nguy n c ukh phò nguy, n u mình cho ng i b án, thì mình làm m t u i b t nh n, d u mình tumãn i c ng không th chu c cái t i ác ó c. T i mình làm thì mình ph i ch u, lòng ngayhay là gian, phú cho Tr i Ph t xét soi cho mình. Mà trong vi c n y có ai nói gian cho mìnhâu. n tr m c a chùa, có, gi t n i c m c a n mày, c ng có, t i ã áng t i, có oan c

ch nào. V y mình ph i ra mà ch u t i, ch ng nên ng i khác th cho mình.Ông Thiên-H quy t nh r i ông vùng ng i d y b c i ra ngoài. M a ã t nh r i, m t

tr i ã ló ra d i n ng coi t h ng u vui v . Ông d a c a mà ngó mông ra ru ng. M t cánhng r ng minh mông gi ng tr c m t ông, lúa c y hôm tháng tr c, nay ã bén, lá coi xanh

m t. Bên nây có m y xóm, y là ch tá i n c a ông , ông o th nh m u vô cùng. Trongkia có m t cái kinh, y là m ng c a ông phóng cho dân ào, ng ti n ng cho dân chlúa.

Ông ngó xa ngó g n chung quanh nhà ông. Ðây là nhà d y tr nh h c v n h c l ,ây là nhà nuôi tr nh không m không cha, ây là nhà c u nh ng ng i b nh ho n t t

nguy n, ây là nhà nuôi nh ng ng i già c l m c m. M i l m lúa c t tr c kia, l m nàolúa c ng còn y nhóc, y là lúa s n cho thiên-h n, ch trong thân t c c a ông bây gich còn có m t mình ông, làm sao mà n cho h t.

Nh ng ru ng kia, nh ng nhà n , y là s nghi p c a ông. Công phu c a ông tr n 10n m tr i m i gây d ng c ra ó. Bây gi ông ra ch u t i mà lãnh án t giam h u ng thkh hình chung thân, thì s nghi p n y ph i tan nh tro tàn, ph i rã nh b t n c. Nh ng tàis n c a ông thì không sá gì, ki p s ng n y là gi c chiêm bao, sanh tay không ch ng ch t c ngtay không, d u làm quan to, d u làm giàu l n, c ng không ai em t c quy n hay là emvàng b c theo c. Ng c vì h ông ra ch u kh hình, thì c ngàn dân làm ru ng, m y m ing i già c b nh ho n, m y m i con nít nh m côi, còn bi t l y ai mà c y nh !

Ông ã nh làm ngh a, ra th t i ng c u ng i oan c, mà ch ng ông nh n côngvi c ph c thi n c a ông l p ra ng c u k c hàn b nh ho n, thì ông d -d bàng-hoàng.Ông c i ra i vô hoài không bi t li u l nào. Ra ch u t i thì kh i h v i l ng tâm, song h tth c u giúp c ngàn ng i nghèo kh n a. Còn nh nín luôn, thì c ngàn ng i c nh ,song mình i v i Ph t Tr i, ch c c i ph i n-n n h th n. Ông b c-r c trong lòng, nênbu i chi u ông không n c m, c n m dàu-dàu trong bu ng hoài.

Ðêm y ông chong èn ng i lo tính, lúc thì mu n ra ch u tôi ng c u m t ng i b ánoan, lúc thì ông tính làm l nín luôn ng giúp c ngàn ng i nghèo kh . Ôi tính i r i tính l i,ông lo t i r i lo lui, ông tính cho t i g n sáng r i m i nh t nh thà ông h i m t ng i b ánoan, ch không ành b c ngàn ng i nh ông mà kh i nghèo kh . Ông quy t làm l , khôngthèm nh t i chuy n ó n a, trí thong th mà lo c u kh n phò nguy,ví d u ng i ch u ánoan ó có ch t i n a c ng ch ng h i bao nhiêu, ch n u ông b s ngi p c a ông ây thì m ym i ông già ph i ch t ói, m y m i con nít ph i hoang- àng, c ngàn dân tá i n ph i th ts .

Ông nh t nh r i ông m c a bu ng b c ra, thì m t tr i ã ló m c. B ch-Th dòmth y tóc c a ông, b a tr c còn en m t, mà b a nay l i i m b c hoa râm, thì l y làm k ,nên h i ông. Ông l c u r i b i xu ng nhà d ng b nh, không thèm tr l i v i B ch-Th .

Ông i th ng l i ch Ánh-Nguy t n m mà h i th m. Ánh-Nguy t th y ông thì nàngm ng r h t s c, tuy nàng ng i d y không n i, song nàng ráng ngóc u chào ông và h i r ng:Ông có bi u i chu c giùm con tôi r i hay ch a? Tôi g n m nh r i, h tôi th y m t con tôi

thì tôi h t au li n.Vì ông m c lo vi c c a ông nên ông quên l ng vi c c a nàng. Ch ng ông nghe nàng h i,

ông nh l i thì ông l y làm b i r i, song ông mu n cho nàng yên lòng mà d ng b nh, nên

ông nói d i r ng: R i. Ông có c y ông sáu Th i i r i. Cháu c lo u ng thu c cho m nh i.Trong vài ba b a s có con nh v t i ây. Mà cháu ph i u ng thu c cho m nh, thì ông m icho g p con, ch n u cháu mê s ng nói xàm hoài, thì ông không dám cho con nh g n cháuâu.

Ánh-Nguy t li n áp r ng: Tôi m nh r i. Tôi có mê s ng chi âu. Ch ng m y b a n aông sáu Th i v m i t i? Cha ch ! mà không bi t v ch ng Ð -C m nó có cho ng r c haykhông ây. Tôi c g n con tôi thì tôi vui bi t ch ng nào! Ông cho m co tôi ây v i ông.Tôi không òi ti n công ông âu, mi n là ông cho m con tôi c m n cho no, áo qu nm c cho m mà thôi.

Ông Thiên-H g t u lia-l a r i b c l i h i nh l ng-y Sanh coi b nh Ánh-Nguy tb a nay thêm hay có gi m c chút nào. L ng-y Sanh áp r ng b nh tuy không thêm, songc ng ch a th y gi m, ch ng nên th y nàng nói lia-l a nh v y mà m ng, b i vì t i trong timnàng nóng nên nàng nói, ch không ph i nàng h t b nh.

Ông Thiên-Hô nghe nói nh v y thì bu n. Ông cúi m t xu ng t suy ngh m t h i r ith ng th ng tr lên nhà. Ông kêu B ch-Th mà bi u sai ng i l p t c i kêu ông sáu Th ixu ng cho ông nói chuy n.

Ð n tr a ông sáu Th i xu ng t i. Ông Thiên-H t vi c Ánh-Nguy t b Trinh-T nghi p áp l i cho ng nghe. Ông Thiên-H l i nói ng ã c u Ánh-Nguy t em v nuôi t i nhàd ng b nh. Ánh-Nguy t bây gi au n ng l m, mà c theo òi con hoài, v y ông sáu Th iph i làm n em ti n lên V ng-Gù mà chu c giùm con nh d t v , ho c may Ánh-Nguy tm ng con mà m nh c.

T b a Trinh-T ng cho ghe r c Ánh-Nguy t i cho n b a nay, ông sáu Th i khôngth y Ánh-Nguy t v , thì ng có ý lo s . ng bi u th ng Hi n i h i th m thì h nói Ánh-Nguy t vô l v i Trinh-T ng sao ó không bi t, Trinh-T ng gi n n th a v i ông Ð i,nên ông Ð i ã b t Ánh-Nguy t r i. Bây gi ông Thiên-H thu t rõ công vi c c a Ánh-Nguy t nh v y ng m i hay. ng li n xin ông Thiên-H cho phép ng xu ng nhà d ngb nh mà th m Ánh-Nguy t m t chút. Ông Thiên-H can r ng:

- Không nên. Vì tôi ã nói d i v i nó r ng tôi ã m n ông i r c con nh r i. N uông xu ng ó, nó th y ông nó h i con nó, thì ông tr l i làm sao cho xuôi c. Chib ng ông i luôn thì hay h n; ch ng ông r c con nh v ây r i ông s th m nó.Nghe nói ông có lên V ng-Gù mà xin r c con nh m t l n r i. V y ch v ch ngÐ -C m nó òi ti n công nuôi là bao nhiêu?

- Th a, nó bi u ph i tr n m b y quan thì nó m i cho r c.- Ông coi ý thi t nó mu n cho chu c con nh hay không?- Th a, nó cho, song ph i có ti n m i c.Ông Thi n-H li n kêu B ch-Th bi u l y m t ch c quan ti n em ra, r i nói v i ông

sáu Th i r ng: Tôi nghe nói ông nghèo mà ông s n lòng th ng con Ánh-Nguy t, nên ôngnuôi d ng nó h n m t n m nay. H làm n thì ph i làm cho trót. V y ông ch u phi n l y m tch c quan ti n n y r i m n ghe i lên V ng-Gù nói mà chu c giùm con nh em v ây chonó. Ông i cho mau mau vì nó trông l m.

Ông sáu Th i bái ông Thiên-H r i k vai vác 10 quan ti n mà i v .Ông Thiên-H ng t i c a ngó theo, mi ng chúm-chím c i, vì ông m i làm c

thêm m t vi c ph i, nên trong lòng th -th i.

** *

(15)

Ông Thiên-H không tính ra th t i n a, ông sai ông sáu Th i i chu c con Thu-Vân r i,thì ông c x n-b n d i nhà d ng b nh mà nh c ch ng l ng-y Sanh cho Ánh-Nguy t u ngthu c. Bu i chi u ông qua nhà m -côi mà th m s p nh , ông h i chuy n a n y, ông vu t-ve

a n . Ông l i i th ng qua tr ng h c mà h i th m th y giáo coi h c trò h c có t n phát haykhông.

Ông th m con nít r i ông i th m t i m y ông già, g p ng i nào ông c ng l y l i nh n-t mà an- i.

Ông l i i luôn ra xóm tá- i n, i t i âu ông c ng d y cách làm n, ho c ông khuyênng tham l m.

Ông i cho n t i mò ông m i ch u tr v nhà. Ông n c m r i ông còn xu ng th mÁnh-Nguy t m t l n n a.

Ông i ng l ng-x ng, ông nói chuy n l n-x n, thì ông quên h t vi c riêng c a ông.Mà n t i ông vô bu n n m m t mình, thì trí ông b t nh ng i vì ông ph i ch u án oan óhoài, b i v y ông nh m m t mà ng không c. Ðã bi t ông ã nh t nh h i m t ng imà c u c ngàn ng i, b i v y ông không còn n-n n n a. Nh ng mà ch ng hi u vì c nàotrong trí ông c ái-ng i hoài, d ng nh ông làm vi c qu y nên l ng tâm trách ông v y. Ôngngh ch c là t i ông không th y m t ng i ch u án th cho ông o, nên ông không yên lòng.Ông m i tính ông i lên t nh h i th m coi quan k t án ng i y th nào, và n u có th g p m t

c thì ông s coi ng i y hình d ng ra làm sao mà n n i ng i ta nh n là ông. Ông l itính n u quan l m mà kêu án ng i y, thì ông s h i th m cha m ho c v con âu, r i ôngr c h t v ông nuôi, ng n b i cái n th kh hình th cho ông ó.

M i t ng sáng ông kêu B ch-Th mà phú thác các vi c nhà. Ông l i kêu l ng-y Sanhmà c n d n ph i c n cho Ánh-Nguy t u ng thu c. Ông nói r ng ông lên t nh th m quan Ánch ng m t b a thì ông v , nh có tr l m là 2 b a, ch không lâu h n n a. Ông cho kêu hai

a tá- i n m nh d ng, m t a tên là hai Hí, còn m t a tên là sáu Tâm, ng chèo ghe choông i. Ông ngh Ph m-K ã i tr c ông ã hai êm m t ngày r i, n u ông trì hu n s ekhông k p coi quan x v Lê-v n-Ðó. Ông bèn d y hai Hí v i sáu Tâm ki m m t chi c ghel ng nh , mà nh chèo ng a ông i cho mau. Hai ng i ki m ghe thì m y chi c ghe t t

u l n h t th y, duy có m t chi c ghe nh nh chèo, ng t chi c ghe y c quá, nên có n c.Ông Thiên-H mu n i cho mau, nên bi u l y chi c ghe nh mà i.

Ghe i c vài khúc sông thì n c vô lung quá, chèo không n i. Ông Thên-H ph i c iáo mà tác n c, ng cho hai Hí v i sáu Tâm chèo cho mau. Ông tát m t h i cái gào ráchtét, không th tát c n a. Ông không bi t li u làm sao, vì ghe ã kh i ch Th -Bô r i, n utr v i ghe khác thì xa quá. Ông nóng-n y trong lòng nh l a t, ông quy t th nào chi ub a y ông c ng ph i lên cho t i t nh. Ông m i d y ghé l i xóm d a mé sông ng ki m ghekhác ông m n. Hai ng i chèo v ng l i, ghé vô xóm d a mé sông. Ông li n m n m tchi c xu ng r i bi u sáu Tâm b i cho ông i, còn hai Hí thì l i ó ki m gi 9 x m m y l r ich ông tr v mà r c ông.

Ông Thiên-H i thi t là mau; tr i m i x qua m t lát thì ông ã lên t i t nh. Ông b náo b t kh n, r i d n sáu Tâm d i xu ng mà ch ông. Ông vô thành, h i th m l n l n, i l itr c dinh quan Án. Ông dòm, th y trong dinh náo-n c, k vô ng i ra không ng t. Ông óm t ng i i ra mà h i th m, thì h m i nói quan Án ng x v Lê-v n-Ðó.

Ông nghe nói nh v y thì bi n s c, ch n th i lui hai ba b c, ng l i châu mày mà ngós ng vô dinh. Ông ngó m t h i r i hâm h i th ng vô. Ông ng nép d a cánh c a mà dòm.Ông th y quan Án ng i t i b ván gi a, m t tay ch ng m t cái g i d a, còn m t tay thì c mvòi bình i u mà hút thu c. Tr c m t ngài thì có ng i cao l n, c manh gông, tay b trói,

ng day l ng ra ngoài c a, nên ông không th y m t c. Bên tay m t thì Ph m-K v i 10

9 mi ng v i v n

tên lính ng khoanh tay mà h u. Bên tay trái thì có 3 t i nh n, ông bi t m t bi t tên h t th y,vì 3 ng i y b án ày chung thân, ngày tr c chung m t khám v i ông, m t ng i tênTánh, m t ng i tên Lãnh, còn m t ng i tên Thà. Phía trong có h n 10 ng i, ng i hai bván hai bên, h t th y u m c áo dài kh n en, song ông không bi t ng i nào h t.

Quan Án hút thu c m t h i r i h i ng i mang gông ng gi a ó r ng: B a nay ta cóòi ch ng lên ây ng nhìn m t mi. Mi còn dám ch i r ng mi không ph i là Lê-v n-Ðón a thôi?

Ng i y ng l ng thinh. Quan Án n t r ng: Mi câm r i hay sao? Ta h i sao khôngth a? Mi ch ta kh o r i m i ch u nói h ?

Ng i y ngó qua ngó l i r i nói r ng: D , b m quan l n, tôi là t Hoành, tôi hNguy n ch .

Quan Án c i g n r i nói r ng: Mi còn ch i n a há? Ð ta h i ch ng r i mi s hay.Ð i K âu? Ra nhìn th coi th ng n y có qu là Lê-v n-Ðó hay không.

Ph m-K b c ra ch m t ng i mang gông mà nói r ng: Lê-v n-Ðó là mi ch ai! Cònch i gì n a? Ph m-K v a nói m y l i, b ng th y ông Thiên-H ló m t vô c a mà dòm.Anh ta ã s ông Thiên-H lên t nh mà cáo v v anh ta b t Ánh-Nguy t, b i v y th y m tông Thiên-H thì anh ta bi n s c, l t- t cúi u, r i b c vô b m nh -nh vi c chi v i quanÁn, không rõ c.

Quan Án ng i th ng mà nói r ng: Có Thiên-H lên ó hay sao? M i ông vào, i m iông vào u ng n c ch .

Ông Thiên-H th t u ra ng núp cánh c a. Ph m-K b c ra th a r ng quan Án chom i ông, và nói và n m tay ông mà kéo vô. Ông Thiên-H l y làm b i r i song cùng th ôngkhông ch i t c, nên b t c d ông ph i theo Ph m-K mà b c vô.

Quan Án ng d y chào h i, coi b ni m n l m. Quan Án c m i ông Thiên-H lên bván gi a ng i chung v i ngài mà u ng n c. Ông Thiên-H khiêm nh ng không dám ng i,xin cho ng i n i b ván bên t ó mà thôi. Quan Án ép không c, cùng th ph i v a theo ýông song ngài h i lính h u b ng bình n c v i b chén em qua mà m i ông gi i khát.

Quan Án h i ông Thiên-H r ng:- Ông lên t nh có vi c chi?- B m quan l n, tôi i mua v t chút nh, nh n d p ghé th m quan l n.- Á, ru ng ông n m nay lúa t t hay không?- B m, t t.- Trúng mùa hoài, lúa ông bi t làm vi c gì cho h t.- B m, không bi t.- N u dùng không h t, m c còn gì?- B m, không m c.- N u không m c c ng m ch ?- B m. không m.Quan l n thì mu n nói chuy n, mà ông Thiên-H m c ngó ch m b m ng i mang gông

ng tr c ó, b i v y ông tr l i c t ng n, làm cho quan Án bu n trí h t mu n nói n a.Ông Thiên-H nhìn ph m-nh n hình d ng m t mày gi ng h ch mình ngày tr c, ông l y

làm c m xúc, nên trong lòng b ng-khuân, ngoài m t b -ng , h t bi t chuy n gì mà nói v iquan Án n a.

Quan Án hút thêm vài h i thu c r i nói v i ông Thiên-H r ng: Tôi làm quan thu naym i x m t v n y k h n h t. Ph m nh n tên là Lê-v n-Ðó, mà nó c ch i hoài. ÔngThiên-Hô áp r ng:

- Không bi t ch ng ng i ta b t l m nó, ch nó không ph i tên ó.- Không l m c. Ông ng i ó nghe ch i. Ð tôi i ch ng cho ông coi.Quan Án li n day l i h i ph m-nh n r ng: Mi khai tên mi là T Hoành, h Nguy n

ph i hôn? Mi khai gian, t i mi còn n ng h n n a. Ta không thèm cãi v i mi, ta cho m y

ng i bi t mi h nhìn coi mi là Hoành hay là Ðó r i s bi t. Quan Án nói d t r i li cngóPh m-K .

Ph m-K th y ông Thiên-H không nh c t i vi c Ánh-Nguy t, thì h t lo s n a, nênx c ra r t m nh-m mà nói v i ph m-nh n r ng: Ð ta nói g c tích c a mi cho mi nghe. Mitên là Lê-v n-Ðó, g c huy n Tân-Hòa. H i nh mi n trôm m t trã cháo heo, b án 5 n m tù.Ta d n mi lên r ng n c i, mi tr n nên b ch ng án thêm 5 n m c ng là 10 n m. Sau mi tr nm t l n n a, b b t và ch ng án thêm 10 n m n a, c ng là 20 n m. Khi mi mãn tù r i, quanth cho mi v x , mi vào m t c nh chùa nào ó, ta không nh , mi n c p c a chùa, r i mil i gi t m t n i c m c a hai v ch ng tên n mày nào ó n a. Quan có t p nã b t mi, mà tìmkhông g p, r i k có gi c nên không ai lo ki m mi n a. S tích c a mi ta bi t rõ h t, mi ch ikhông c âu.

Trong lúc Ph m-K nói thì ph m-nh n ng b -b , nh ng m t h mi ng mà nghe, r il i chúm-chím c i, không cãi l chi h t.

Ph m-K nói ti p r ng: H i mi trong khám, ta d n mi i làm công vi c m i ngày, lnào ta quân mi c hay sao mà mi ch i. Mi ph i l y quan l n mà thú thi t i, ho c may quanl n dung ch cho chút nh mà nh .

Ph m-nh n c i ng n-ngo n, ngó Ph m-K r i ngó quan Án, song không nói ti ng chih t.

Ph m-K n i gi n a tay mu n ánh. Quan Án nói r ng: M c k nó, ánh nó làm gì.Ð i ch ng xong r i, mà nó còn ch i n a, thì s hành hình nó. Ph m-K nghe nói nh v ythì không ánh, song thò tay n m cánh tay ph m-nh n mà d t hai ba cái r i nói r ng: Mich u mi là Lê-v n-Ðó hay ch a, h ? Còn ch i n a hay thôi?

Ph m-nh n không bu n, mà c ng không s chi h t, ng ngó dáo-dác r i nói r ng: Lê-v n-Ðó gì âu? Ai bi t Ta nói ta tên Hoành mà.

Quan Án c i ng t r i nói r ng: Th ng tê khôn quá! Nó làm b iên khùng ng kh it i. Mi iên ch ta có iên bao gi âu. M y tên t i nh n âu, bây ra t a mà nhìn th coi.

Ba tên t i nh n ng phía bên tay m t ng ti ng lên d m t l t. Tên Thà b c ra tr cth a r ng: B m quan l n, th ng n y là th ng Ðó ch ai; nó ng chung m t s p v i tôi n msáu n m tr ng, tôi quên nó sao c.

Tên Tánh b c ra n a mà th a r ng: B m quan l n, nó là th ng Ðó. Nãy gi tôi nhìnk r i, nó làm b kh t-khùng ng ch i cho d ; mà nó làm b v i ai kìa, ch m y anh em tôi

chung m t khám v i nó, nó làm b l sao cho c.Tên Lãnh b c ti p ra n a, r i l i g n n m tay ph m-nh n mà nói r ng: Ðó, m y thú

thi t i còn ch i chi n a, m y. M y ch i bây gi m y kh i hay sao? Ch u i.Ph m-nh n ng ngó 3 ng i y trân-trân m t h i r i nói r ng: Ch u gi ng gì? Ai

bi t Ðó gì âu? Ta nói ta là t Hoành mà Ta R ch-Ki n bi t hôn. R ch-Ki n ch cô ta ó: hông tr c ta i phát v , i ngang qua v n ng i ó, ta th y trái mãn-c u chí ta leo vô

hái n ch i. H b t h ánh ta d . Nhà ó là nhà tên Ðó hay sao?Ph m-K tr n m t n t r ng: Ð ng nói b y! Tên Ðó là m y ây nè!Ph m-nh n c c i ng n-ngo n, mà c ng không ch i cãi.Quan Án t ng-h ng r i phán r ng: Thôi, b ng c r i, nó ch i m c k nó. Ta c

chi u lu t tri u- ình mà lên án. Lê-v n-Ðó, ta nói cho mi bi t, vì mi ph m t i n trôm ã b án20 n m, khi mãn tù mi tái ph m, n c p c a chùa, gi t c a n mày thì t i mi ph i ày chungthân. Nay mi còn n tr m m t trái mãn-c u c a ng i ta mà n n a, v y ta x t i mi ph i ban tr m giam h u. Lính âu, bây d n nó xu ng khám i, i tri u ình phê án r i s ày nó vôHà-Tiên.

H n m i tên lính d rân r i áp ra d n ph m-nh n i.Ông Thiên-H i lên t nh d coi quan kêu án ng i th t i cho mình ó th nào, ch

không ph i quy t lên coi x ; ch ng dè lên n t nh l i g p quan ng x , mu n b i ra, l ii không ành, mu n lén mà coi, l i b quan m i vô. Ông ng i coi x , ông th y ph m-nh n

khùng-kh u, lòng thì ngay, mà trí thì t i, nên không bi t l i l mà i áp v i ng i ta, thì ông

l y làm c m xúc b i h i. Khi nhà ông ã quy t li u m t ng i c u ngàn ng i, mà nây ông th y m t k ch u oan thì ông th ng tâm, nên ng i coi mà m t mày tái lét, c h i

trong trí r ng: có nên cho ng i khùng n y ch u án oan, ng mình an h ng phú quí haykhông? Ð n ch ng ông nghe quan Án nh án tr m giam h u ng i khùnh y, r i lính áp l id n i, thì ông c m ng quá, d n trí không c n a, nên ông ng d y a tay mà nói l nlên r ng: Khoan! lính khoan d n ng i ó. Oan cho ng i ta l m. Thi t Lê-v n-Ðó là tôi ây,ch không ph i ng i y âu. Ông l i day vô mà b m v i quan Án r ng : B m quan l n,Ph m-K v i m y t i nh n u nhìn l m h t th y. Xin quan l n làm án l i mà tha ng i y,ch x nh v y thì oan c cho ng i ta, t i nghi p l m.

Quan Án, Ph m-K cùng quân lính ai n y u ch ng h ng, c nhìn nhau trân-trân. Cònông Thiên-H nói d t l i r i, ông li n xá quan Án mà i ra. Ông ra kh i dinh quan Án, thìm t tr i ã l n m t r i. Ông xâm-xâm i ri t xu ng mé sông, x n áo nh y xu ng xu ng r ih i sáu Tâm b i i v cho mau.

Khi ông Thiên-H i r i, quan Án m i t nh ng . Ngài d y Ph m-K ph i gi ph m-nh n là T Hoành l i ó, ngài quá báo s n y cho quan T ng-Ð c hay coi quan T ng-Ð c

nh t l nào. Ngài i m t h i lâu r i ngài tr v , d y quan Kinh-L ch làm án T Hoành m tn m tù. Ng i l i vi t t sai lính i òi Tri-Huy n Bình-D ng là T -h i-Y n n h u l p t c.

T -h i-Y n thi u c nh n h i n m tân-mão, mà n n m inh-d u m i c b ing i Tri-Huy n Bình-D ng. Khi c t c a quan Án òi thì H i-Y n t c t c n h u li n.Quan Án d y Tri-Huy n T -h i-Y n v i su t i Ph m-K ph i hi p nhau i xu ng C n-Ð c b t cho c Lê-v n-Ðó mà gi i n p.

** *

Tr i m a r -r gió th i lao-rao. Ông Thiên-H ng i trong xu ng cho sáu Tâm b i v ,trong trí ông m c lo tính nên quên che dù, b i v y u c áo qu n u b m a t loi ngoi lótngót.

G n h t canh m t, xu ng v t i xóm ghé h i tr a. Sáu Tâm v a muón b i vô ng trxu ng cho ng i ta r i sang qua ghe mình mà v , ông Thiên-H cãn không cho ghé, bi u b iri t a ông v t i nhà r i s tr lên tr xu ng v i ghe.

M a ã d t h t, tr ng ã ló m c nh ng vì b mây áng nên không t . Ông Thiên-H ng ic ngó ngay tr c m i xu ng không nói chuy n vãn chi h t, ch lâu lâu ông thôi thúc sáu Tâmb i cho mau mà thôi.

V a b c qua u canh ba, thì xu ng ông v t i b n. Trong m y tòa nhà c a ông,âu ó u im-lìm ng h t. Ông b c lên b r i l m l i i vô nhà. Khi ông b c t i c a,B ch-Th nghe ng t thì lên ti ng h i coi ai ó. Ông ánh ti ng lên, B ch-Th bi t ti ngông, nên l t t b c ra m c a. B ch-Th th y qu n áo ông t loi-ngoi, thì l y làm k , nêntr vô l y m t b áo qu n khô cho ông thay.

Ông không k áo qu n, l i h i B ch-Th r ng :- Ngày nay con Ánh-Nguy t nhà b nh nó có b t c chút nh gì hay không?- Th a, coi b nó không b t. T h i tr a cho n t i, nó mê s ng n m nói xàm hoài.

Nó c theo h i ông i âu, r i m t lát nó n n n xin i r c giùm con nó, tôi v i ôngth y thu c không bi t làm sao mà tr l i, nên ph i nói d i r ng ông ã i r c connó r i, mai m t ông m i v . Nó nghe nói nh v y thì b nó m ng l m, nó theo c nd n h ông r c con nó v t i thì d t li n con nó xu ng nhà nuôi b nh ng nó th ym t con nó cho mau. Nó nói h nó th y m t con nó thì nó m nh li n.

- V y ch ông sáu Th i ch a v hay sao?- Th a, ch a.- ng i t h i tr a hôm qua .Ông Thiên-H nói có n a câu, r i ông châu mày m t, ông ng suy ngh m t dây lâu

r i m i nói ti p r ng : Thôi, thím i ngh i. Ð c a ó cho tôi

B ch-Th v ng l i vào bu ng riêng ng .Ông Thiên-H chong èn, ng i trên ván ngó ra c a, không nói chi h t, mà n c m t

ch y ròng ròng. Công phu m i n m nay g y nên s nghi p n y, té ra không ích chi h t! Thânmình tr vô ch n lao tù, d u c c kh ch ng sá chi, ng c vì b y con nít m -côi ây, t rày cònai mà d ng nuôi d y d chúng nó? Nh ng ng i già c b nh ho n có ch âu n a mà n ngnh ? S p tá- i n thi t thà còn ây c n a mà cày c y nuôi cha m v con, hay là ph i bu i i t tán r i ch u nghèo nàn ói rách? Còn thân con Ánh-Nguy t bi t làm sao ây? Mìnhã quy t c u nó ng chu c t i, vì mình mà nó ph i nh danh x ti t, v y mà bi t c u nó

c hay không? Mình ã h a ch c con nó em v tr cho nó, mà bây gi ông sáu Th i ch av t i, còn quan trên ch c h ã sai ng i xu ng b t mình, ví nh m t chút n a ây h t i hb t mình thì làm sao?

Ông ng i lo t i tính lui, suy i xét l i, song ông ch ng h n-n n s ông ra ch u thi tng c u T Hoành bao gi . Ông lo tính m t h i r i ông ng d y c m èn i vô bu ng. Ông cái èn trên gh , d a bên bình trà v i b chén. Ông v a th y v t y thì ông s c nh t i

Hòa-Th ng Chánh-Tâm, mà ch ng nh t i Hòa-Th ng Chánh-Tâm, thì ông nh t i nh ngl i t -bi c a ngài gi ng d y. Các v t d ng-th n y u là tro b i, ki p s ng m y m i n mây ví nh gi c chiêm-bao. M y n m nay Tr i Ph t khi n mình ph i c u giúp chúng sanh,

nên mình làm. Ngày hôm nay Tr i Ph t mu n cho mình ph i lao kh ng tr cho tròn n c ,thì mình ch u, có chi âu mà mình lo bu n. N u mình còn bu n, té ra mình ch a thoát kh itam ch ng, v y thì Hòa-Th ng gi ng d y mình ngày tr c có b ích chi âu. Thôi, cònc ng v y, mà m t c ng v y, s ng c ng v y, mà c c c ng v y, còn c u giúp thiên-h cn a c ng nh Ph t Tr i, ki p tr n ai n y d u th nào c ng c, mi n là mình toàn v n ph nlàm ng i thì thôi.

Ông suy ngh nh v y r i ông h t bu n h t lo, m t mày coi th -th i, ch không -d tnh h i nãy n a. Ông l n b c i ra ng t i c a mà ngó ra sân. Mây gi ng en k t h i hôm,bây gi ã tan rã h t, nên b u tr i tr ng trong ; tr ng lu-lu l -l h i hôm, bây gi ã t r ng,nên d i cây c sáng tr ng.

Ông ng ng m c nh v t m t h i, ch ng hi u ông suy ngh th nào, mà ông l i x m-x m i ra nhà sau, ki m l y m t cái cu c r i xách em vô bu ng. Ông rinh cái gi ng ôngng em ra xa t m vách ch u n m, r i ông m i l y cu c mà cu c t. Ông cu c n m b ycái, thì th y lòi lên hai cái ché10. Ông b cu c, l y tay h t t và moi ri t r i b ng hai cái chéem lên. Ông gi n p ché, thì th y hai cái u ng b c nén, cái nào c ng g n y. Ông b cl i gh l y b chén chung b vô m t ché, và l y cái bình tích b vô cái ché kia n a, r i yn p l y dây ràng l i c ng ng t.

Tr ng ngoài n ã tr canh n m. Ông hai cái ché b c t i ó, ông i xu ng b n màth m ch ng. Chi c xu ng ông v h i nãy ã i âu m t r i, ch c là sáu Tâm b i i tr ngl y ghe em v . G n ó may có m t chi c ghe l ng, ã có s n chèo s n sào, l i không có

a nào ng mà gi . Ông th y v y l y làm m ng, ông li n tr vô nhà. Ông kh a t l p cái lông m i ào h i nãy ó l i, ông l y gót ch n mà n n d t, r i ông nh c cái gi ng l i ynh c . Các vi c xong r i, ông m i kê vai vác t ché b c mà em xu ng ghe. Ông vác hai l nthì r i, mà không ai th y h t.

Tuy ông nh sào gay chèo êm-ái, không ai hay, nh ng mà tr c khi xô ghe ra, ông ngngó quanh-qu t, ông lóng tai nghe t h ng, th y âu ó u im-lìm, r i ông m i c t máichèo mà chèo. Ghe ra t i sông l n, ông c y11 mà i xu ng d i phía r ng sát. Ông chèo chot i sáng bét, g p m t cái vàm r ch nh , mà hai bên vàm có hai cây c l n, ông bèn quayghe vô vàm. R ch thì quanh co khó i, mà hai bên mé l i v t12, cóc, b n m c xen l n v i nhau,nhánh giao u, lá r m r p, b i v y ghe chèo trong r ch mà c ng nh chun trong hang.

10 ng b ng sành, s , thân tròn gi a phình to, mi ng loe và có n p y11 ng tác lái ghe, xu ng thay h ng12 lo i cây m c ven bi n hay ven sông g n bi n, gi ng nh cây c

Ông không chèo c n a, nên ph i buông chèo l y sào mà ch ng. Ông ch ng quanhqua, qu o l i, m 5 khúc r i, ông m i chui m i vô cái doi13 bên tay m t. Ông c m sàonh y lên r ng, v t ô-rô14, cóc-kèn15 mà i. Ông và i và m 50 b c, r i ông ng màngó t h ng. Phía nào v t, cóc c ng m c dày, cây nào c ng coi sum-sê.

Ông nh m phía m t h i r i tr xu ng ghe vác m t ché b c và xách cái cu c em lên chó. Ông l y cu c ào m t l r t sau, b ng ché b c mà xu ng ó, r i m i l p t kh a m tb ng th ng. Ông nh m ngay rr c m t i m i b c n a, r i ào m t cái l khác c ng nhcái l h i nãy. L ào xong r i, ông ki n tr xu ng ghe vác ché b c th nhì em lên mà chônn a.

Ông ng nh m t h ng, coi b nh ông nhìn m y cây chung quanh ó, r i ông m ivác cu c tr xu ng ghe. Ông ch ng tr ra vàm mà v . Ông v t i nhà thì m t tr i ã cao quán a bu i.

Ông Thiên-H i gi u b c tr v , v a b c vô nhà thì kêu B ch-Th mà h i r ng :- nhà có ai n h i th m tôi hay không?- Th a, không.- T s m m i cho t i bây gi , coi b con Ánh-Nguy t có b t chút nào hay không?- Th a, nó c ng v y. Nó c h i ông v ch a. Tôi nói d i ch a v .- Ông sáu Th i v hay ch a?- Th a, ch a th y.- Ði sao mà lâu quá.Ông Thiên-H châu mày nh n m t, r i xây l ng i ri t xu ng nhà d ng b nh. B a y

trong nhà d ng b nh duy có m t mình Ánh-Nguy t mà thôi ; l ng-y Sanh m c i coi m chcho m t ng i tá i n trong ng n, còn H ng-Th thì m c s n-sóc cho s p nh m -côi. Ôngb c vô, th y Ánh-Nguy t n m day m t ra c a, hình vóc m teo nhách, m t mày nóng au,môi mi ng khô queo. Ông i nh nh l i g n, ông l y tay r trán nàng. Ánh-Nguy t nh ngm t ngó th y ông, vùng ng i d y h i r ng: Ông m i v ph i hôn? Ðâu? Con nh tôi âu?

Ông Thiên-H l y làm b i-r i, không bi t l i chi mà áp. Ánh-Nguy t th y ông làm l ,nàng bèn ch p tay xá ông và khóc và nói r ng: T i nghi p cháu l m ông ôi! Xin ông làmph c cho cháu th y m t con cháu m t chút, r i ch t c ng mát ru t.

Ông Thiên-H a n c m t mà áp r ng :- Con nh còn i sau, nó ch a v t i.- Nó i v i ai? Sao ông không cho nó i v i ông m t l t?- Nó i ghe khác v i ông sáu Th i.- Té ra ông i v i ông sáu Th i mà r c nó hay sao?- .- Ghe c a ông sáu Th i ch ng nào m i t i?- Cháu n m xu ng mà ngh i, tr a ho c chi u ghe m i t i.- Lâu quá.Ánh-Nguy t khóc, n c m t n c m i chàm-ngoàm. Nàng ráng ch ng tay n m xu ng

r i nói r ng : H con nh c a cháu v t i, ông làm ph c d t nó vô ây cho cháu th y m t nóli n, nghe hôn ông . Ông Thiên-H g t u. B ch-Th ngoài b c vô nói nh v i ôngThiên-H ít ti ng, không bi t nói chuy n chi. Ông Thiên-H quày qu tr ra, r i i th ng lênnhà. Ông vô c a th y ông sáu Th i ng ch t i ó, ông li n h i r ng :

- Con nh âu?- Th a, r c không c.- Húy! Sao v y?- V ch ng th ng Ð -C m kh n n n l m. N m ngoái tôi lên nói chuy n con Ánh-

Nguy t nghèo kh , tôi xin v ch ng nó làm ph c cho tôi r c, ch ng nào con Ánh-

13 ch t b i trên sông r ch14 cây nh , lá c ng, dài, mép l n sóng có gai nh n, th ng m c các bãi n c l15 lo i dây leo thu c h u m c mé sông r ch, trái tròn d p qu ng 3 cm, m i trái ch có m t h t

Nguy t làm n khá thì s em ti n lên mà hu n công nuôi d ng cho nó. V ch ngnó không ch u, bu c ph i em ít n a là n m b y quan mà chu c. Bây gi tôi em 7quan, nó th y có ti n l i làm khó ; nó nói có l i giao nuôi con nh m i tháng m tquan. Nó nuôi 27 tháng, tính ti n c m là 27 quan. Còn con nh au m y tr n, ch ythu c h t 10 quan, và may áo qu n cho con nh h t 10 quan n a, c ng h t các h nglà 47 quan. Ph i 47 quan nó m i cho r c con nh . Túng th tôi trao h t 10 quanti n mà n n n v i nó. Nó l y 10 quan ti n r i mà c ng không cho b t, b t ph i emthêm 37 quan n a m i c. Quân ác-nghi t mà l i tr n th ng quá! Tôi n n-n h ts c mà c ng không c. Tôi s ông trông, nên l t t tr v cho ông hay.

- Nó thêm 37 quan, thì em mà tr cho nó, ch h i gì. Ng c con Ánh-Nguy t b nhn ng nó theo òi con nó hoài bi t làm sao mà nói v i nó bây gi ? Tôi s nó ch t g p,không th y m t con nó c.

Ông sáu Th i nghe nói nh v y thì ch y n c m t. Ông Thiên-H kêu B ch-Th bi ul y 37 quan ti n mà trao cho ông sáu Th i. Ông nói r i thì ông ng suy ngh giây lâu r i nóiv i ông sáu Th i r ng :

- Ðem s ti n mà chu c con nh . Ch ng ông r c nó v t i ây, nh ông nghe mnó còn s ng thì ông cho m con nó g p nhau, song ông c ng b o b c giùm cho mcon nó. Còn nh ông tr v ây mà r i con Ánh-Nguy t có ch t r i, thì ông em connh v nhà ông nuôi d ng giùm cho tôi. H i tr c tôi c u ông kh i ch t chìm, ôngnói ông không bi t làm sao mà n n cho tôi. Ông b o b c giùm con nh ó, là ông

n n cho tôi. V y xin ông ph i g ng công giùm.- Th a ông, b o b c m con con Ánh-Nguy t thì tôi ph i lo t nhiên, làm nh v y có

can h gì n ông mà ông nói r ng tôi tr n cho ông. Mà vi c ó tôi v t i âyr i s tính, c n gì ông ph i d n tr c.

- Tôi s ch ng ông v t i ây, ông không g p tôi n a.- Sao l i không g p? Ông tính i âu hay sao?- .- Ông có i thì trong ít b a r i ông c ng v ch .- Không bi t ch ng tôi lâu v l m. Trong lúc không có tôi, ông ph i lo b o b c giùmm con con Ánh-Nguy t cho tôi.

- D , tôi v ng. Mà bây gi ông cho phép tôi th m con Ánh-Nguy t m t chút, chay không?

- Húy, không c.- Sao v y?- H i nãy tôi có nói d i v i nó r ng tr a chi u gì ây ông s r c con Thu-Vân v t i.N u nó th y ông, mà không có con nó, tôi s nó bu n r u r i làm xung, thu c âumà c u nó cho k p.

- H m nay nó au mà tôi không th y m t nó, tôi bu n qua. Xin ông cho tôi th m nóm t chút mà thôi. Không có sao âu mà s . Vi c thi t c nói thi t v i nó, thà là làmcho nó ý trông con ôi ba ngày n a, ng l ng-y th a d p y mà i u tr cho nó,ch nói tr a chi u s có con nó, mà nó không th y r i nó r u, s e nó ch t g p còn gì.

- Ông nói nghe c ng có lý. V y thôi, nh ông mu n nói thi t v i nó thì ông i theo tôi.Hai ng i d t nhau i xu ng nhà nuôi b nh. Khi b c ra kh i c a ông Thiên-H th y

B ch-Th ng m 37 quan ti n ng có giao cho ông sáu Th i, thì ông ng l i châu màyr i nói r ng : Thím vô l y thêm cho m t tr m quan cho ng. Thím ch ng cho s n t i ây,r i m t lát n a ông tr lên ng vác. Ông Thiên-H day l i mà nói v i ông sáu Th i r ng :

- Ông l y m t tr m quan ti n n y em v mà c t. Ông em 37 quan mà chu c conThu-Vân, còn l i bai nhiêu thì ông dành mà nuôi m con nó.

- Th a ông, n i 37 quan thì . Nh ông mu n cho m con nó bao nhiêu thì ch ngcon Ánh-Nguy t m nh r i ông s cho nó, ch ông a cho tôi làm chi.

- Ông c vi c c t i, ng ng i chi h t. Ông th m nó m t chút r i tr lên vác ti nxuông ghe mà i li n i. N u ông v mau thì có l ông còn g p tôi.

Hai ng i nói v i nhau có bao nhiêu ó thì ã vô t i c a nhà nuôi b nh. Ánh-Nguy tdòm th y ông sáu Th i thì nàng ch ng tay ng i d y và c i và nói r ng : Con tôi v t i r i,may l m. Con ôi! má ây con ; má trông con quá. Nàng nói tía-lia mà c p m t l i li c dòmngoài sân, vì nàng t ng ông sáu Th i i vô tr c, còn con Thu-Vân còn ng ngoài. ÔngThiên-H l y làm au n trong lòng, nên ông xây m t ch khác, không dám ngó Ánh-Nguy t.

Ông sáu Th i th y Ánh-Nguy t m teo, thì ông khóc ròng và b u-b o nói r ng : Cháuôi! v ch ng th ng Ð -C m kh n n n l m. H i tr c nó òi 7 quan, ông em t i 10 quan lênông chu c con Thu-Vân ; nó l y ti n r i nó làm tr n làm th ng òi thêm 37 quan n a nó m icho r c con Thu-Vân. Ông ph i tr v ây mà cho ông Thiên-H hay. Ông Thiên-H m i

a ti n cho ông r i, m t lát n a ông em lên s mà ch ng cho nó. V y cháu ph i ráng màu ng thu c. Ông h a ch c chi u mai ông s em con Thu-Vân v t i ây cho cháu.

Ánh-Nguy t ng i ngó s ng ông sáu Th i mà n c m t ch y ròng ròng. Nàng l c unói r ng: «Ông c ng nói g t cháu n a! Ai c ng nói g t cháu h t th y! T i nghi p cháu l m mà!H i nãy cháu n m chiêm bao th y con Thu-Vân v t i r i, nó ch i v i s p nh ngoài sân, màcháu kêu nó không ch u vô. Ông nói g t cháu chi v y ông? Ông làm ph c ra kêu nó vô chocháu th y m t nó m t chút mà. »

Ông sáu Th i l c u áp r ng : « Ông nói g t cháu làm chi. N u ông r c c nó vt i, thì ông d t nó vô cho m con g p nhau, ch sao l i b t nó ngoài sân. Cháu phài nghe l iông, cháu n m xu ng mà ngh . Bây gi ông có s ti n r i, ông lên V ng-Gù tr cho Ð -C m r i r c nó m i c. »

Lúc y s p nh m -côi ng ch i ngoài sân c i gi n om sòm. Ánh-Nguy t ng i im-lìm, lóng tai mà nghe, r i day qua bên ông Thiên-H và nói r ng : « Th a ông, t i nghi pcháu l m mà! Cháu nghe ti ng con Thu-Vân c i ngoài sân kia, ông gi u cháu chi v y? Ônglàm ph c kêu giùm nó vô cho cháu th y m t m t chút mà. H cháu th y m t c con cháuthì cháu m nh li n »

Ông Thiên-H v a b c l i g n Ánh-Nguy t mà khuyên d thì th y có bóng hai ng ib c vô c a. Ông l t- t day l i thì th y có m t ng i trai, y-ph c oan-trang, vô tr c, cònsu t- i Ph m-K n i gót theo sau. Ông bi n s c, ng kh ng d a bên gi ng Ánh-Nguy tvà tr n m t h i r ng : « Ði âu? »

Ng i trai y x c t i nói r ng : « Ta là quan Tri-Huy n Bình-D ng, v ng l nh quan Ánn b t mi. Mi ph i a tay ch u trói cho mau. » Ông Thiên-H n t r ng : « Ði ra ngoài, chm t chút n a không c hay sao! »

Ánh-Nguy t ngó s ng T -h i-Y n r i vùng b c m t ch n xu ng át, ch n v n hai tay,và la l n r ng : « H i-Y n! Mi t i ây làm gì? Mi làm Tri-Huy n r i há! Mi là quân vô tìnhvô ngh a, làm cho nh danh x ti t ta, làm cho m con ta c c kh trôi n i m y n m nay, milàm Tri-Huy n m c k mi, ta ch t m c k ta, mi còn th y m t ta chi n a? Mi là kh nki p. »

T -h i-Y n nhìn bi t Ánh-Nguy t thì bi n s c, nên v i vã b c lui l i m t b c, r i hôl n r ng : Ông Ð i, b t Lê-v n-Ðó d n v n i. »

Ph m-K x c t i mà n m c ông Thiên-H mà kéo. Ông sáu Th i không hi u chuy n gì,th y Ánh-Nguy t dám m ng Tri-Huy n r i l i th y ông Ð i dám n m c ông Thiên-H , b iv y ông kinh hãi, l t t rút vô m t góc ng run l p-câp. Ánh-Nguy t ng gi n H i-Y n,mà H i-Y n xu i Ph m-K b t ông Thiên-H n a, thì ngh n c không nói ra ti ng, nàng atay mà c n, song tay run không n i, b i v y nàng ú- ch n v n, r i té ng a, ít ng i d i

t u ngh o trên gi ng, c p m t l n thinh, mi ng sôi b t m m b t mi ng.Lúc Ph m-K n m c ông Thiên-H mà kéo thì ông Thiên-H không ch i l i, song ông

không dùng tay mà c n. Ð n ch ng ông th y Ánh-Nguy t té x u, ông d ng râu, x ng tócchuy n tay m t mà g t ngang m t cái m nh quá, Ph m-K v ng ra xa l c. Ông tr n m t ngó

H i-Y n v i Ph m-K l m-l m và n t r ng : « Quân bây là quân kh n n n! Bây gi t conÁnh-Nguy t ó, th y ch a? Ði ra ngoài. »

Ph m-K b ông Thiên-H g t trúng cánh tay au quá, nên n i gi n, nh y x c t i mu nb t n a. Ông Thiên-H tràng qua, th y có m t cái chõng tr ng g n ó, ông gi t s t m t cáichõng r i c m trong tay ch Ph m-K mà nói r ng: Th ng nào l i g n tao ánh nát u. Bâygi t ng i ta r i bây không th y hay sao?

H i-Y n th y ông Thiên-H mu n làm d thì s , nên l t t th i lui ra ng t i c a ngó.Ph m-K v n bi t s c Lê-v n-Ðó m nh-m b ng hai ba ng i th ng, nên c ng kiêng n , vàth i lui ra ngoài r i kêu l n r ng: Lính âu, áp vô ây.

Ông Thiên-H c m cây ng ngó l m-l m, th y l i 10 tên lính áp l i, song c ngng sau l ng Ph m-K v i H i-Y n, ch không dám vô c a. Ông bèn i l i ch Ánh-Nguy t

tè ng i ó, ông khúc cây d i t, ông thò hai tay m Ánh-Nguy t mà n m trên gi ng.Ánh-Nguy t tr n m t l n thinh, m t m i n c m t ch y t mèm, tay ch n o c oà o c o i,mà ã t t h i r i. Ông Thiên-H ch ng hai tay trên thanh gi ng, cúi m t ngay m t Ánh-Nguy t, n c m t ch y nh u xu ng m t nàng. Ông nói l m th m m t h i lâu, không ai rõ ôngnói chuy n gì. Ông và nói và khóc m t h i r i ông ng d y, l y tay trái mà vu t m t Ánh-Nguy t. Ông l i a tay m t lên r i ông ng c m t lên r i ông m i ngó lên nóc nhà. Ánh-Nguy t nh m m t coi n m nh ng i ng .

T -h i-Y n ng ngó trân trân, mà m t mày xanh nh chàm.Ông Thiên-H ngó quanh-qu t, th y ông sáu Th i ng trong góc, tay ch n run bây b y,

thì ch mà nói r ng: M y l i tôi d n ông ó, xin ông ng quên. Ông ph i th cho tôi mànuôi giùm con nh . Ánh-Nguy t ch t r i, v y ông lên r c con nh v thì trên nhà ông

ng em nó xu ng ây. Ông nói d t l i, ông cúi xu ng ngó Ánh-Nguy t m t l n chót, r ix m-x m i l i c a và nói v i H i-Y n và Ph m-K r ng: Vi c ã xong r i. Bây gi b tbu c gì thì b t i.

Ph m-Ký n m tay ông Thiên-H r i hai tên lính l y dây trói l i mà d n i. H i-Y n l ió v i 5 tên lính và d y lính ph i coi ch ng chung quanh nhà, ng cho ai vô ra và ng cho

ai chuy n v n v t gì.Quan Án-Sát ã làm án Lê-v n-Ðó tr m giam h u, còn s s n h t th y u nh p kho.

Khi Ph m-K gi i Lê-v n-Ðó lên t i t nh thì quan Án li n h ng c, ch tri u- ình phê án r im i gi i vô Hà-Tiên.

Cách vài n m sau, ông Ð i Ph m-K i lên t nh v , ông nói l i v i các nhà thân hàotrong x C n-Ð c r ng có t c a quan T ng-Ð c An-Hòa ch y lên nói Lê-v n-Ðó b ày Hà-Tiên, hôm tháng tr c có m t chi c ghe b sóng to gió l n nên chìm ngoài kh i, anh tang i ghe nh ra mà c u v t. Ghe c a anh ta b sóng nh n chìm luôn, nên anh ta c ng ch t.

Ai nghe tin y c ng u th ng ti c.

H t quy n th t