hồ chí minh – wikipedia tiếng việt

H Ch Minh

Bch khoa ton th m WikipediaMc t "Nguyn i Quc" dn n bi ny. Xin c v bt hiu Nguyn i Quc ti Nguyn i Quc (bthiu).i vi cc nh ngha khc, xem H Ch Minh (nh hng).

H Ch Minh

Ch tch H Ch Minh nm 1946

Chc v

Ch tch nc Vit Nam Dn ch Cng ha

Nhim k2 thng 9, 1945 2 thng 9, 196924 nm, 0 ngy

Tinnhim

u tin

K nhim Tn c Thng (Quyn)

Khu vc Vit Nam

Ph chtch nc

Nguyn Hi Thn

H Ch Minh Wikipedia ting Vit http://vi.wikipedia.org/wiki/H_Ch_Minh

1 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Th tng Chnh ph Vit Nam Dn ch Cngha


Tinnhim

u tin

K nhim Phm Vn ng

Khu vc Chnh ph Vit Nam

Ch tch ng Lao ng Vit Nam


Khu vc ng Cng sn Vit Nam

B trng B Ngoi giao Vit Nam


Tinnhim

u tin

K nhim Nguyn Tng Tam

Khu vc B Ngoi giao Vit Nam

B trng B Ngoi giao Vit Nam

Nhim k 28 thng 8, 1946 1947

Tinnhim

Nguyn Tng Tam

K nhim Hong Minh Gim

Khu vc B Ngoi giao Vit Nam

y vin B Chnh tr Ban Chp hnh Trung ngng Cng sn Vit Nam


Khu vcB Chnh tr Ban Chp hnh Trung ngng Cng sn Vit Nam

Thng tin chung

ng phi ng Cng sn Vit Nam

Sinh19 thng 5, 1890Nam n, Ngh An


2 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Mt2 thng 9, 1969 (79 tui)H Ni, Vit Nam

Ni H Ni

Dn tc Kinh

Tn gio Khng

H hng

H Th Hi (b ni)Nguyn Th Thanh (ch)Nguyn Sinh Khim (anh)Nguyn Sinh Nhun (em)

Cha hocm

Nguyn Sinh Sc (cha)Hong Th Loan (m)

Ch k

H Ch Minh (19 thng 5 nm 1890 2 thng 9 nm 1969) l mt nh cch mng, sng lp ng Cng snVit Nam, mt trong nhng ngi t nn mng v lnh o cng cuc u tranh ginh c lp, ton vn lnhth cho Vit Nam trong th k 20. ng l ngi vit v c bn Tuyn ngn c lp Vit Nam khai sinh ncVit Nam Dn ch Cng ha ngy 2 thng 9 nm 1945 ti qung trng Ba nh, H Ni, l Ch tch nc VitNam Dn ch Cng ha trong thi gian 1945 1969, Ch tch Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng VitNam trong thi gian 1951 1969.

L nh lnh o c nhiu ngi ngng m v tn sng, lng ca ng c xy H Ni, nhiu tng ica ng c t khp mi min Vit Nam, hnh nh ca ng c nhiu ngi dn treo trong nh, t trn

bn th,[1][2][3][4][5] v c in hu ht mnh gi ng tin Vit Nam. ng c th cng mt s n th v

cha Vit Nam.[6][7][8] ng ng thi cng l mt nh vn, nh th v nh bo vi nhiu tc phm vit bng cting Vit, ting Hn v ting Php. ng c tp ch Times bnh chn l mt trong 100 ngi c nh hng

nht ca th k 20.[9][10][11]

Mc lc

1 Tiu s v s nghip1.1 Xut thn v qu qun1.2 Tui tr1.3 Hot ng nc ngoi

1.3.1 Thi k 1911-19191.3.2 Thi k Php1.3.3 Thi k Lin X ln th nht1.3.4 Thi k Trung Quc (1924-1927)1.3.5 Thi k Thi Lan (1928 - 1929)1.3.6 Thnh lp ng Cng sn Vit Nam1.3.7 Nhng nm 1931 - 19331.3.8 Thi k Lin X ln th hai1.3.9 T nm 1938 n u nm 1941

1.4 Tr v Vit Nam


3 of 41 5/10/2015 9:12 AM

1.5 T b giam Trung Quc cho ti thnh lp Vit Nam Dn ch Cng ha1.6 Giai on lnh o

1.6.1 T c lp ti Ton quc khng chin1.6.2 Giai on khng chin chng Php1.6.3 Giai on cui i

1.7 Qua i2 Hn nhn v cuc sng c nhn

2.1 Hn nhn2.2 Cuc sng c nhn

3 T tng H Ch Minh4 Di sn

4.1 Tng nim4.2 Danh hiu

5 nh hng ca H Ch Minh Vit Nam ngy nay6 Cc cu ni c ghi li

6.1 Cc cu ni ni ting6.2 Cc cu ni khc

6.2.1 Trc 19456.2.2 1945 - 19466.2.3 Thp nin 1950-1960

7 Tc phm8 Tn gi, b danh, bt danh9 H Ch Minh trong vn hc, ngh thut

9.1 m nhc9.2 Th, vn9.3 Hi ha9.4 in nh9.5 Sn khu

10 nh gi11 Xem thm12 Ch thch13 Lin kt ngoi

13.1 Din vn ca H Ch Minh13.2 Tc phm ca H Ch Minh13.3 Vit v H Ch Minh13.4 Nhng ngi tng gp H Ch Minh k v ng

Tiu s v s nghip

Xut thn v qu qun

Theo gia ph ca dng h Nguyn lng Sen x Kim Lin ti huyn Nam n, Ngh An th:

"Hong s t kho l Nguyn B Ph, t i th hai l Nguyn B Bc, t i th ba l Nguyn B Ban,t i th t l Nguyn Vn Dn,... t i th nm, Nguyn Sinh Vt l gim sinh i L Thnh c (tcL Thn Tng) nm th ba..., t i th su l Nguyn Sinh Ti hiu sinh khi 17 tui, nm 34 tui


4 of 41 5/10/2015 9:12 AM

tam trng khoa thi Hi..., t i th 10 l Nguyn Sinh Nhm[12])." C bn i u tin ca dng h

u cha ly m l "Sinh" v khng r nm sinh, nm mt.[13]

Theo nhiu ti liu chnh thng cng nh tiu s ti Vit Nam, tn lc nh ca ng Nguyn Sinh Cung[14][15]

(ging a phng pht m l Cng), t l Tt Thnh.[16] Tuy nhin, mt s ti liu ghi nhn tn lc nh ca

ng l Nguyn Sinh Cn,.[17][18][19][20][21] iu ny cng c chnh ng xc nhn bng chnh bt tch ca

mnh trong mt bi vit nm 1954.[22] Qu ni l lng Kim Lin (tn Nm l lng Sen). ng c sinh ra qungoi l lng Hong Tr (tn Nm l lng Cha, nm cch lng Sen khong 2 km) v sng y cho n nm1895. Hai lng ny vn cng nm trong x Chung C, thuc tng Lm Thnh, huyn Nam n. Qu ni ca

ng, lng Kim Lin[23] l mt lng qu ngho kh. Phn ln dn chng khng c rung, phi lm thu cy r,

mc qun t, ng kh nhiu, bi th nn lng ny cn c tn l lng ai Kh.[24] Vo i ng, phn ln dngh ca ng u c hn, kim sng bng ngh lm thu, v cng c ngi tham gia cc hot ng chng

Php.[25]

Cha ng l mt nh nho tn l Nguyn Sinh Sc, tng ph bng.[26] M l b Hong Th Loan. ng c mtngi ch l Nguyn Th Thanh, mt ngi anh l Nguyn Sinh Khim (t Tt t, cn gi l C Khim) vmt ngi em trai mt sm l Nguyn Sinh Nhun (1900-1901, tn khi mi lt lng l Xin).

Tui tr

Nm 1895, Nguyn Sinh Cn cng cha m v anh trai vo Hu ln u tin. Sau khi m mt (1901), ng vNgh An vi b ngoi mt thi gian ngn ri theo cha v qu ni, t y ng bt u dng tn Nguyn Tt

Thnh. Tt Thnh theo hc c nhn Hong Phm Qunh v mt s ng gio khc.[27]

Nm 1906, Nguyn Sinh Cn theo cha vo Hu ln th hai v hc trng tiu hc Php-Vit ng Ba. Tiy, ng tri qua cc nin kho 1906-1907 lp nh v 1907-1908 lp nht. Trong k thi primaire (tng ngtt nghip tiu hc) nm 1908 - ng l mt trong 10 hc tr gii nht ca trng Php - Vit ng Ba c thi

vt cp vo h Thnh chung trng Quc Hc.[28]

Theo nghin cu ca hc gi William J. Duiker, vo thng 9 nm 1907, ng vo hc lp trung hc nh ninti trng Quc hc Hu, nhng b ui hc vo cui thng 5 nm 1908 v tham gia phong tro chng thu

Trung K.[29] Cha ng b triu nh khin trch v "hnh vi ca hai con trai". Hai anh em Tt t v Tt Thnh

b gim st cht ch. ng quyt nh vo min Nam trnh s kim sot ca triu nh.[30] Tuy nhin, theo tiliu hin lu tr ti Trung tm Lu tr Hi ngoi (Centre des archives d'Outre-mer hay CAOM) Php, Nguyn

Sinh Cn v c nhn vo Quc Hc Hu vo ngy 7 thng 8 nm 1908.[17][18][20] Theo nh nghin cu lchs V Ng Chiu th nh vy "khng c vic Nguyn Sinh Cn b trc xut khi trng Quc Hc v tham giavo cuc biu tnh chng su thu Hucuc biu tnh chng su dch xy ra ngy 9 ti 12 thng 4 nm

1908; tc gn bn thng trc ngy tr Cn c nhn vo trng Quc Hc."[17]

u nm 1910, Nguyn Tt Thnh n Phan Thit. ng dy ch Hn v ch Quc ng cho hc sinh lp ba v

t ti trng Dc Thanh ca Hi Lin Thnh.[31][32]

Trong thi gian ny, Nguyn Tt Thnh thng gp g mt s nh nho yu nc ng thi, tham gia cng tcb mt, nhn cng vic lin lc. Nguyn Tt Thnh c ch ui thc dn Php, gii phng ng bo. ng tuykhm phc Thm, Phan Chu Trinh, Phan Bi Chu nhng khng hon ton tn thnh cch lm ca mtngi no c. Theo quan im ca ng, Phan Chu Trinh ch yu cu ngi Php thc hin ci cch, iu chng khc no "xin gic r lng thng", cn Phan Bi Chu th hy vng quc Nht Bn gip chngPhp, iu nguy him chng khc no "ui h ca trc, rc bo ca sau". Nguyn Tt Thnh thy r l


5 of 41 5/10/2015 9:12 AM

M hnh chic tu bun c Latouche-

Trville c trng by ti bn Nh Rng

Th Nguyn Tt Thnh gi tng

thng Php nm 1911 xin c nhp

hc vo Trng Thuc a (cole

Coloniale)

cn quyt nh con ng i ca ring mnh.[33]

Khong trc thng 2 nm 1911, ng ngh dy v vo Si Gn cng vi s gip ca Hi Lin Thnh. Tiy, ng theo hc trng B Ngh l trng o to cng nhn hng hi v cng nhn chuyn nghip choxng Ba Son (by gi l trng Cao ng K thut Cao Thng), va i bn bo khu vc thng cng

kim sng v ng thi tm hiu i sng cng nhn.[34][35][36] y, ng hc c 3 thng. Sau ng quytnh s tm mt cng vic trn mt con tu vin dng c ra nc ngoi hc hi tinh hoa ca phng

Ty[37] tr v gip nhn dn Vit Nam.[38]

Hot ng nc ngoi

Thi k 1911-1919

Ngy 5 thng 6 nm 1911, t Bn Nh Rng, ng ly tn Vn Ba,ln ng sang Php vi ngh ph bp trn chic tu bun cLatouche-Trville, vi mong mun hc hi nhng tinh hoa v tinb t cc nc phng Ty. Ngy 6 thng 7 nm 1911, sau hn 1thng i bin, tu cp cng Marseilles, Php. Ti Marseilles, ng vit th n Tng thng Php, xin c nhp hc vo TrngThuc a (cole Coloniale), trng chuyn o to cc nhn vinhnh chnh cho chnh quyn thc dn, vi hy vng "gip ch choPhp". Th yu cu ca ng b t chi v c chuyn n Khm

s Trung K Hu.[39] Php mt thi gian ri ng qua Hoa K.Sau khi Hoa K mt nm (cui 1912-cui 1913), ng n ncAnh lm ngh co tuyt, t l ri ph bp cho khch sn, hc ting

Anh, v London cho n cui nm 1916.[40] Mt s ti liu trong kholu tr ca Php v Nga cho bit trong thi gian sng ti Hoa K, ng nghe Marcus Garvey din thuyt khu Harlem v tham kho kin

ca cc nh hot ng v nn c lp ca Triu Tin.[40] Cui nm 1917,

ng tr li nc Php, sng v hot ng y cho n nm 1923.[41]

Thi k Php

Thng 2 nm 1919, Nguyn Tt Thnh gia nhp ng X hi Php.[42]

Ngy 18 thng 6 nm 1919, thay mt Hi nhng ngi An Nam yunc, Nguyn Tt Thnh mang ti Hi ngh Ha bnh Versailles bnYu sch ca nhn dn An Nam gm 8 im ku gi lnh o ccnc ng Minh p dng cc l tng ca Tng thng Wilson cho cclnh th thuc a ca Php ng Nam , trao tn tay tng thng

Php v cc on i biu n d hi ngh.[43] Bn yu sch khng yu

cu c lp cho Vit Nam, nhng bao gm quyn t do v bnh ng.[44]

Bn yu sch ny do mt nhm cc nh i quc Vit Nam sng Php,trong c Phan Chu Trinh, Phan Vn Trng v Nguyn Tt Thnh,

cng vit, v c k tn chung l Nguyn i Quc.[45] T y, Nguyn

Tt Thnh cng khai nhn mnh l Nguyn i Quc[46] v s dng tn

ny trong sut 30 nm sau .[47] Tht bi ca Hi ngh Versailles tronggii quyt cc vn thuc a y nim tin ca Nguyn Tt Thnh


6 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Tm bin ng gn ti nh s 9 ng

Compoint, qun 17 Paris: "Ti y, t nm

1921-1923, Nguyn i Quc sng v

chin u v quyn c lp v t do cho

nhn dn Vit Nam v cc dn tc b p

bc"

Nguyn i Quc, i

biu ng Dng, chp

ti i hi ng cng

sn Php hp ti

Marseille nm 1921

Nguyn i Quc, chp

ti Lin X nm 1923.

sang ch ngha cng sn.[44]

Nguyn i Quc ni vi cc i biuca ng Cng sn Php: "Ti khnghiu bt c iu g v chin lc, ththut hnh ng v tt c nhng t ngao to ba ln m cc ng dng, nhngti hiu mt iu rt n gin: Quc tTh 3 quan tm rt nhiu ti vn thuc a. Cc i biu ca Quc tTh 3 ha s gip cc dn tc thuc aang b p bc ginh li t do v clp. Cc thnh vin ca Quc t th 2khng ni mt t v s phn ca cc

vng thuc a".[44]

Nm 1920, Nguyn i Quc c Luncng v vn dn tc v thuc a

ca Lenin, t ng hon ton tin tng[48] vo ch ngha cng sn. ng tham di hi ln th 18 ca ng X hi Php ti Tours (t 25 n 30 thng 12 nm1920) vi t cch l i biu ng Dng ca ng X hi Php, ng tr thnh mt trong nhng sng lp vinca ng Cng sn Php v tch khi ng X hi. Nm 1921, ng cng mt s nh yu nc ca cc thuc aPhp lp ra Hi Lin hip Thuc a (Union intercoloniale - Association des indignes de toutes les colonies)nhm tp hp cc dn tc b p bc ng ln chng ch ngha quc. Nm 1922, ng cng mt s nh cchmng thuc a lp ra bo Le Paria (Ngi cng kh), lm ch nhim kim ch bt, nhm t co chnh schn p, bc lt ca ch ngha quc ni chung v thc dn Php ni ring. Tc phm "Bn n ch thc dnPhp" bng ting Php (Procs de la colonisation franaise) do Nguyn i Quc vit c xut bn nm 1925, t co chnh sch thc dn tn bo ca Php v cp n phong tro u tranh ca cc dn tc thuc a.

Thi k Lin X ln th nht

Nguyn i Quc n Lin X ln u tin vo nm 1922 tham gia i hi ln tca Quc t Cng sn, ng gp Lenin v tr thnh thnh vin ca Ban ng

Nam ca Quc t Cng sn.[44]

Thng 6 nm 1923, Nguyn i Quc n Moskva hc tp ti trng i hc Laong Cng sn Phng ng c o to chnh quy v Ch ngha Marx, tuyn

truyn v khi ngha v trang.[44] Ti y ng d Hi ngh ln th nht Quc tNng dn (hp t ngy 12 n ngy 15 thng 10 nm 1923), ng c bu vo Banchp hnh v on Ch tch Quc t Nng dn. Ti i hi ln th 5 Tam Quct (hp t ngy 17 thng 6 n ngy 8 thng 7 nm 1924), ng c c lm y vinBan Phng ng, ph trch Cc Phng Nam.

Nm 1924, ti thnh ph Moskva, ng vit v np cho t chc Tam Quc t mtbn Bo co v tnh hnh Bc K, Trung K v Nam K. Nhn thy phong tro utranh giai cp ti Vit Nam c s khc bit vi phong tro u tranh giai cp bnTy phng ng thi, ng c nhn xt v cc tng lp a ch, tng l,... ca Vit Nam nh sau:


7 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Tranh bim ha ca Nguyn i Quc cho

t Le Paria, i sng ngi dn di ch

thng tr ca thc dn Php

Nhng a ch y ch l nhng tn ln tt bn cnh nhng ngi trng tn vi h chu uv chu M (). Khng c vn ling g ln, i sng ca a ch cng chng c g l xahoa","An Nam cha bao gi c tng l".

Nguyn i Quc[49]

ng cho rng:[49]

Ch ngha dn tc l ng lc ln ca t nc. Chnh n gy nn cuc ni dy chng thunm 1908, n dy cho nhng ngi culi bit phn i, n lm cho nhng ngi "nh qu" phni ngm trc thu tp dch v thu mui. Cng ch ngha dn tc lun lun thc y ccnh bun An Nam cnh tranh vi ngi Php v ngi Trung Quc; n thc gic thanh ninbi kha, lm cho nhng nh cch mng trn sang Nht Bn v lm vua Duy Tn mu tnh khingha nm 1917.

Nguyn i Quc

T tng ny ca ng khng c g mu thun vi Lun cng v cc vn dn tc thuc a ca Lnin, khily ch ngha dn tc i n ch ngha cng sn (i ng)

Thi k Trung Quc (1924-1927)

Sau khi hc ti Lin X, cui nm 1924, Nguyn i Quc ri LinX ti Qung Chu theo phi on c vn ca chnh ph Lin Xdo Mikhail Markovich Borodin lm trng on n gip chnhph Trung Hoa Dn quc ca Tng Gii Thch, lm phin dchly tn l L Thy.

Trong thi gian Trung Quc, Nguyn i Quc c nhim v tuyntruyn ph bin t tng cch mng ra vng ng Phng. Theo, nm 1925, ng tp hp Vit Kiu v thnh lp t chc Vit NamThanh nin Cch mng ng ch Hi Qung Chu (Trung Quc) truyn b ch ngha Marx-Lenin (thng c phin m lMcL-nin) vo Vit Nam. Cun ng Kch mnh, m ng l tcgi, tp hp cc bi ging ti cc lp hun luyn chnh tr ca VitNam Thanh nin Cch mng ng ch Hi, c xut bn nm

1927.[50]

Cng nm 1925, ng tham gia thnh lp Hi Lin hip cc dn tcb p bc ng, do Liu Trng Khi, mt cng s thn tn ca Tn Dt Tin, lm hi trng v ng lm b

th. T chc ny sau tr thnh ng Cng sn Nam Hi (the South Seas Communist party),[44] tin thn camt lot cc t chc cng sn sau ny, bao gm c c ng Cng sn ng Dng. Trong thi k ny, Nguyni Quc cng gi mt lot ngi Vit i hc trng qun s ca Tng Gii Thch ti Qung Chu, ng thitin hnh mt kha o to v khi ngha v trang. Do Tng Gii Thch khng b cc nh cch mng cngsn Trung Quc v Vit Nam, ng ri Qung Chu i Hng Cng, ri thot sang Lin X theo ng sa mc


8 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Gobi. Thng 11 nm 1927, ng c c i Php, ri t i d cuc hp i hi ng ca Lin on chng quc t ngy 9 n ngy 12 thng 12 nm 1927 ti Brussel, B.

Thi k Thi Lan (1928 - 1929)

Ma thu 1928, ng t chu u n Xim La (Thi Lan), ci trang l mt nh s u trc, vi b danh ThuChn tuyn truyn v hun luyn cho Vit kiu ti Xim, ng thi xut bn bo gi v nc. Cui nm

1929, ng ri khi Vng quc Xim La v sang Trung Quc.[51]

Thnh lp ng Cng sn Vit Nam

Ngy 3 thng 2 nm 1930, ti Cu Long (, Kowloon) thuc Hng Cng, theo ch th ca Quc t Cngsn, nhm gii quyt nhng mu thun ang c gia nhng ngi cng sn ng Dng, ng thng nht bat chc ng cng sn thnh ng Cng sn Vit Nam (sau i tn l "ng Cng sn ng Dng", ri ithnh "ng Lao ng Vit Nam" v nay l "ng Cng sn Vit Nam"). Cng vo nm ny, khi ngha XVit Ngh Tnh n ra, do ng Cng sn ch o, nhng tht bi. Php cm ng Cng sn ng Dng, vNguyn i Quc b x t hnh vng mt.

Thng 3 nm 1930, ng tr li Xim La trong mt thi gian ngn, sau quay li Trung Hoa.

Nhng nm 1931 - 1933

Nm 1931, di tn gi l Tng Vn S (Sung Man Ch'o), Nguyn i Quc b nh cm quyn Hng Cng btgiam vi nh trao cho chnh quyn Php ng Dng. T L'Humanit s ra ngy 9 thng 8 nm 1932 atin Nguyn i Quc cht v bnh lao phi trong trm x nh t ti Hng Kng ng thi t co y l mmu ca thc dn Php cu kt vi thc dn Anh nhm m st ngi lnh o ca ng Cng sn ng

Dng.[52]

Sau nh s bin h v gip tn tnh ca lut s Frank Loseby,[53] Tng Vn S c th ngy 28 thng12 nm 1932. ng i Thng Hi ri b mt quay tr li Lin X.

Thi k Lin X ln th hai

ng n Moskva vo ma xun nm 1934. Vi b danh Lin, Nguyn i Quc hc Trng Quc t Lenin(1934-1935). ng d i hi ln th 7 Tam Quc t (t ngy 25 thng 7 n ngy 20 thng 8 nm 1935) vi

vai tr quan st vin ca ban th k Dalburo vi tn Linov.[54] ng b Ban Lnh o Hi ngoi ng Cng snng Dng vit th gi Quc t Cng sn kt ti phi chu trch nhim chnh v vic hn 100 ng vin caHi Vit Nam Cch mng Thanh nin b bt do vic ng bit Lm c Th trc y l k phn bi m vn

tip tc s dng.[55] ng b buc Lin X cho n nm 1938 v b giam lng do b nghi ng v l do ng

c nh cm quyn Hng Cng tr t do.[56] Quc t Cng sn thnh lp Ban Thm tra v nghi ng v strung thnh chnh tr ca Nguyn i Quc nhng khng tm ra chng c no cho thy iu ny, tip h s v

vic Nguyn i Quc c Ban Thm Tra quyt nh hy b.[57] Sau Nguyn i Quc tham gia lp

nghin cu sinh Vin Nghin cu cc Vn Dn tc v Thuc a ca Quc t Cng sn.[58]

Trong nhng nm 1931-1935, ng b Trn Ph v sau l H Huy Tp ph phn v ng li ci lng"lin minh vi t sn v a ch va v nh", khng ng ng li u tranh giai cp ca Tam Quc

t.[59][60] Trong mt bc th k cho t chc Tam Quc t hay v phong tro cch mng v sn ti ngDng c vit vo thng 3 nm 1935, Nguyn i Quc b ph phn nng n. Bc th ny c ghi nhn v


9 of 41 5/10/2015 9:12 AM

"tn d ca t tng dn tc cch mng pha trn vi ch ngha ci lng, ch ngha duy tm ca ng ca ccng ch Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin v ca ng ch Nguyn i Quc". Trong th ny cng c on:"Nhng tn d y rt mnh v to thnh mt chng ngi nghim trng cho s pht trin ch ngha cng sn.Cuc tranh u khng nhn nhng chng nhng hc thuyt c hi ny ca ng ch Nguyn i Quc v cang Thanh nin l rt cn thit (). Chng ti ngh ng ch Lin vit mt cun sch t ph bnh nhng

khuyt im qua".[49]

S d c vic ph phn ny l do vo thi im , Quc t Cng sn, di s lnh o ca Stalin, t u tranhgii phng dn tc i km vi u tranh giai cp, tuy nhin khc bit gia H Ch Minh v mt s ng ch camnh l tuy cp n u tranh gii phng dn tc v gii phng giai cp, nhng khc bit v lc lng thamgia, cn tranh th.

Trong giai on ny, Trn Ph, L Hng Phong, H Huy Tp ln lt lm Tng B th ng Cng sn ngDng cn H Ch Minh ch m nhim cng tc lin lc gia Quc t Cng sn v cc ng cng sn ti ng

Nam .[61]

T nm 1938 n u nm 1941

Nm 1938, ng tr li Trung Quc. Trong vai thiu t Bt L qun H Quang, Nguyn i Quc n cng tcti vn phng Bt L qun Qu Lm, sau i Qu Dng, Cn Minh ri n Din An, cn c u no ca

ng Cng sn Trung Quc v Hng qun Trung Quc ma ng 1938 n u 1939.[62]

Tr v Vit Nam

u thng 1-1941, Hong Vn Th, y vin Thng v Trung ng ng t Vit Nam sang Tnh Ty (QungTy, Trung Quc) gp H Ch Minh bo co kt qu xy dng v cng c an ton khu Cao Bng. Hong VnTh ngh ng v nc trc tip lnh o cch mng Vit Nam qua li Cao Bng. H Ch Minh cng nhnnh Cao Bng s m ra trin vng ln cho cch mng, v ng quyt nh tr v nc sau 30 nm bn ba

nc ngoi[63]

ng tr v Vit Nam vo ngy 28 thng 1 nm 1941,[64] vi hnh l l mt chic vali nh an bng my tre ng qun o v mt chic my ch xch tay. Nh th T Hu vit v s kin ny qua bn cu th: "Bc v y, T quc i!/Nh thng hn t m hi Ngi/Ba mi nm y, chn khng ngh/M n by gi mi

ti ni".[63]

Sau khi hi thm dn a phng, ngy 8 thng 2 nm 1941, ng ti ti hang Cc B, bn Pc B, tnh CaoBng vi b danh Gi Thu. Dng sui ln chy qua y c ng gi l sui L-nin, ngn ni cao c gi

l ni Cc-Mc. ng lm mt bi th (nay c tc vo vch ni) th hin ch hng:[65]

Non xa xa nc xa xaNo phi thnh thang mi gi ly sui L-nin, kia ni McHai tay gy dng mt sn h.

Ti y, ng m cc lp hun luyn cn b,[66] cho in bo, tham gia cc hot ng thng ngy... Ti liu hunluyn v tuyn truyn ch yu l sch do ng dch v vit v nhiu ch . Ti cui mt cun sch nh vy ng

ghi "Vit Nam c lp nm 1945".[67] ng cho lp nhiu hi on nhn dn nh hi ph n cu quc, hi phlo cu quc, hi nng dn cu quc,...


10 of 41 5/10/2015 9:12 AM

T ngy 10 n ngy 19 thng 5 nm 1941, ng ch tr Hi ngh ln th 8 (m rng) ca Trung ng ng hpti Pc B, Cao Bng. Mt trong nhng kt qu ca hi ngh ny l ngh quyt v vic thnh lp Vit Nam c

lp ng minh (Vit Minh).[68][69]

T b giam Trung Quc cho ti thnh lp Vit Nam Dn ch Cng ha

Ngy 13 thng 8 nm 1942, ng ly tn H Ch Minh, sang Trung Quc vi danh ngha i din ca c VitMinh v Hi quc t phn xm lc Vit Nam (mt hi on c ng t chc ra trc ) tranh th s ngh ca Trung Hoa Dn quc. y l ln u tin trong cc giy t c nhn ng s dng tn H Ch Minh. ng

khai nhn thn l "Vit Nam-Hoa kiu".[70]

ng b chnh quyn a phng ca Trung Hoa Dn quc bt ngy 29 thng 8 khi ang i cng mt ngiTrung Quc dn ng v giam hn mt nm, tri qua khong 30 nh t. ng vit Nht k trong t trong thigian ny (t thng 8 nm 1942 n thng 9 nm 1943). "Nht k trong t" l mt tc phm c nhng tc gingi Vit Nam, ngi phng Ty v c ngi Trung Quc, nh Quch Mt Nhc, Vin ng hay Hong

Tranh cao.[71] Cc ng ch ca ng (Phm Vn ng, V Nguyn Gip, V Anh...) Vit Nam tng lml ng cht (sau ny nguyn nhn c lm r l do mt cn b Cng sn tn Cp nghe v hiu sai ng

ngha).[72] H thm ch t chc m tang v c iu vn cho ng (Phm Vn ng lm vn iu) cng nh"m chic va-li my ca Bc ra tm xem cn nhng g c th gi li lm k nim" (li ca V Nguyn Gip).Vi thng sau h mi bit c tnh hnh thc ca ng sau khi nhn c th do ng vit v b mt nh chuyn

v.[73]

Ngy 25 thng 10 nm 1943, Hi Quc t chng xm lc ng Dng gi 2 bc th, mt cho i s M tiTrung Quc, bc cn li cho thng ch Tng Gii Thch ngh can thip tr t do cho H Ch Minh, ngthi i din ca ng cng sn Trung Quc Trng Khnh tip xc b mt vi cc s quan OSS v SACO

gi rng c th khin H Ch Minh hp tc vi phe ng Minh.[74] Sau khi tho lun vi i s qun Mti Trung Quc, OSS v c quan ngoi giao M thng lng vi chnh ph Trung Hoa Dn quc gii thot

H Ch Minh khi nh t v thuyt phc ng cng tc vi OSS.[75] Cng lc Trng Pht Khu, tng caiqun vng Qung ng v Qung Ty ca Quc Dn ng cng gy p lc buc ng H hot ng cho

Quc dn ng.[75] H Ch Minh c tr t do ngy 10 thng 9 nm 1943, theo yu cu ca Hoa K.[44] Cngun khc ni rng tng Trng Pht Khu quyt nh tr t do cho H Ch Minh nhm li dng ng v mt

s chnh tr gia Vit Nam theo ch ngha dn tc min Nam Trung Quc chng pht xt Nht.[76] Trng PhtKhu hy vng H Ch Minh c th thng nht v t chc li cc nhm ngi Vit lu vong min Nam TrungQuc thnh mt khi thun nht thn Trung Quc m s chia r, chng i v phng php tin hnh u tranhv s tranh ginh quyn lc gia lnh t ca cc nhm ny che lp mt mc tiu u tranh ginh c lp dntc ca h ng thi chn chnh Vit Nam Cch mnh ng minh Hi (Vit Cch) do Trung Quc

u.[77]

Ngay sau , H Ch Minh tham gia Ban Chp hnh Trung ng Vit Nam Cch mnh ng minh Hi. Trc, Vit Minh ra tuyn b ng h t chc ny. ng cng c gng tranh th s ng h t Trng Pht Khu,nhng kt qu hn ch.

Cui thng 9 nm 1944, ng tr v Vit Nam. Khi ny cc ng ch ca ng Lin tnh y Cao-Bc-Lng nhV Nguyn Gip, Phm Vn ng... quyt nh tin hnh pht ng chin tranh du kch trong phm vi lin

tnh. ng ngn chn thnh cng quyt nh ny.[78] Thay vo , ng ra lnh t chc lp lc lng v trang vcn c a cho cht ch v hiu qu hn. ng trc tip ra ch th thnh lp mt i qun mang tnh chnh quy li Vit Nam Tuyn truyn Gii phng qun, vi 34 i vin l cc tiu i trng, trung i trng hoc thnhvin ca cc i qun nh b v ri rc trc ca Vit Minh. Cui nm 1944, ng li tr li Cn Minh hot


11 of 41 5/10/2015 9:12 AM

H Ch Minh v OSS nm 1945.

H Ch Minh c tuyn ngn c lp trn

qung trng Ba nh.

ng cho ti u nm 1945.

Ngy 29 thng 3 nm 1945, H Ch Minh gp Trung tng M Chennault ti Cn Minh (Trung Quc). Trungtng cm n Vit Minh v sn sng gip nhng g c th theo yu cu. Cn H Ch Minh khng nh quan

im ca Vit Minh l ng h v ng v pha ng Minh chng pht xt Nht.[76] Theo H Ch Minh, vicc tng Chennault tip kin c xem l mt s cng nhn chnh thc ca M, l bng chng cho cc ngphi Quc gia thy M ng h Vit Minh. Ngi M xem y ch l mt mu mo ca H Ch Minh nhng ng

cng t c kt qu.[79]

H Ch Minh nhn thy Hoa K ang mun s dng cc tchc cch mng ngi Vit vo cc hot ng qun schng Nht ti Vit Nam, ng thit lp mi quan h vicc c quan tnh bo Hoa K ng thi ch th cho VitMinh lm tt c gii cu cc phi cng gp nn trongchin tranh vi Nht Bn, cung cp cc tin tc tnh bo choOSS, tin hnh mt s hot ng tuyn truyn cho TrungHoa Dn Quc v OWI. i li, c quan tnh bo Hoa KOSS (U.S Office of Strategic Services) cung cp v kh,phng tin lin lc, gip y t, c vn v hun luyn

qun i quy m nh cho Vit Minh.[80][81]

Thng 7 nm 1945, trc khi Hi ngh Tn Tro hp vo

thng 8 nm 1945, ng m nng, tng khng qua khi.[82] Mt n v nh OSS nhy d pha sau ng ranhgii Nht Bn Vit Nam tham gia tc chin cng Vit Minh. OSS tm thy H Ch Minh trong tnh trngst rt nng v gi thng ip n tr s qun M Trung Quc yu cu cung cp thuc men sm nht c

th. Hai tun sau , bc s qun y tn l Paul Hogland[83] n. Nhng ngi M li trong vng hai

thng v c th h cu sng ng.[80][84][85][86][87]

Ngy 16 thng 8 nm 1945, Tng b Vit Minh triu tp i hi quc dn ti Tn Tro (Tuyn Quang), c ray ban dn tc gii phng tc Chnh ph lm thi, do H Ch Minh lm ch tch.

Giai on lnh o

T c lp ti Ton quc khng chin

H Ch Minh c bn Tuyn ngn c lp vo ngy 2 thng 9 nm1945 trn qung trng Ba nh ti H Ni, tuyn b thnh lpnc Vit Nam Dn ch Cng ha. ng trch dn bn Tuyn ngnc lp ca Hoa K v bn Tuyn ngn Dn quyn v Nhn quyn

ca Php m u bn Tuyn ngn c lp ca Vit Nam.[88] HCh Minh ni vi ch huy tnh bo qun s M OSS ti min Bc,Archimedes L.A Patti, rng ng theo ch ngha Lenin, tham giathnh lp ng Cng sn Php v xin gia nhp Tam Quc t vy l nhng c nhn v t chc duy nht quan tm n vn thuc a. ng khng thy c s la chn no khc. Nhng trongnhiu nm sau nhng t chc ny cng khng c hnh ng g vnn c lp ca cc dn tc thuc a. Trc mt, ng t nhiu tintng vo s gip ca M trc khi c th hy vng vo s gip ca Lin X. Ngi M xem ng l mt ngi quc t cng sn,


12 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Bc in Ch tch H Ch Minh gi

Tng thng M Harry Truman ku

gi s ng h ca M nhng khng

c p li

b nhn ca Moscow v ng Moscow nhiu nm nhng ng khng phi l ngi cng sn theo ngha M

hiu m l nh cch mng hot ng c lp.[89] Nhng n cui thng 9 nm 1946, M rt tt c cc nhn vin

tnh bo ti Vit Nam v nc, chm dt lin h vi chnh ph H Ch Minh.[90]

Ngoi ra, ng cn gi th cho nhiu nguyn th quc gia trn th giiku gi cng nhn nh nc Vit Nam mi c thnh lp cng nhtranh th s ng h nhng khng nhn c hi m (Tng thng Hoa

K Harry Truman,[91] lnh t Lin X Stalin,[92] Tng thng Php LonBlum, b trng Thuc a Php Marius Moutet v Ngh vin Php,).

Ngay sau khi thnh lp, V Nguyn Gip thay mt H Ch Minh, Chtch Chnh ph Cch mng Lm thi, ban hnh cc sc lnh gii tn mt

s ng phi,[93][94] vi l do cc ng ny "t thng vi ngoi quc",lm "phng hi n nn c lp Vit Nam" (nh Vit Nam Quc x,i Vit Quc dn ng...) nhm kp thi trng tr "bn phn cchmng", "bo v" chnh quyn non tr ng thi "gio dc thc v tinh

thn cnh gic" cho nhn dn,[95] ng thi Ch tch H Ch Minh chophp Ty Lim phng c th bt nhng hng ngi b quy l nguy him

cho nn Dn ch cng ho Vit Nam.[96] Cng vi , Ch tch H Ch

Minh k sc lnh gii tn cc nghip on[97] kim sot nn kinh

t,[98] thng nht cc t chc thanh nin (vo on Thanh nin Cuquc Vit Nam). ng thi Chnh ph cng ban hnh sc lnh thnh lpHi ng nhn dn v y ban hnh chnh a phng cc cp.

Ngay sau khi c tin Ta L Hu T tr thnh Gim mc, thng 8nm 1945, H Ch Minh gi th chc mng v Gim mc ny. Trong th c on: "C mt nh lnh o mica ngi Cng gio i theo chn c Gi-su, chu ng inh hu gip gio dn bit hy sinh v chin u bo

v t do v c lp ca t nc".[99] V nhng l th ca ng vit cho Ta L Hu T, Vin s Vin hnlm Hong gia Canada ng thi gio s i hc Lavt (Qubec) - linh mc Trn Tam Tnh c nhn nh: "CH Ch Minh rt thnh tht tn trng tn ngng v tin tng ngi Cng gio. Khng c mt du hiu no

cho php trch c rng, Ngi ni di". [100]

Ngy 23 thng 9 nm 1945, qun Php tn cng Si Gn. Qun dn Si Gn chng c quyt lit. y ban khngchin Nam B c thnh lp vi Trn Vn Giu l ch tch. X y v y ban nhn dn Nam B in ra Trungng xin cho c nh. Chnh ph ra hun lnh, bn thn ng gi th khen ngi "lng kin cng i quc ca

ng bo Nam B".[101]

Ngy 6 thng 1 nm 1946, tng tuyn c t do trong c nc c t chc, bu ra Quc hi v Quc hi thngqua Hin php dn ch u tin ca Vit Nam. Hai ng i lp trong Chnh ph l Vit Nam Quc dn ng(Vit Quc) v Vit Nam Cch mnh ng minh hi (Vit Cch) khng tham gia bu c. Trn thc t, cc ngny cn pht ng ty chay bu c. Ngay c khi tuyn b nht tr v k hoch tng tuyn c, cc ng phiVit Quc, Vit Cch vn dng bo ch kch Vit Minh: trng c ch l Vit Minh cng sn... chnh quyn

trong tay nn Vit Minh mun ai trng cng c,[102] t chc cc cuc tun hnh, bc loa h ho ku gi tychay bu c. Theo bo S tht, Vit Quc, Vit Cch thm ch bt cc, git nhng ng c vin, ng vin cng

sn, cn b Vit Minh (tiu biu l Trn nh Long[103]) hay th tiu nhng ngi cng t chc c cm tnh vi

Chnh ph.[104]

Quc hi kha I ca Vit Nam c ra Chnh ph Lin hip khng chin do H Ch Minh lm ch tch. i


13 of 41 5/10/2015 9:12 AM

biu quc hi ch yu l nhn s tr thc, ngi ngoi ng. H Ch Minh tr thnh Ch tch nc Vit NamDn ch Cng ha, v vi chc danh Ch tch Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha, ng cng m nhimlun cng vic ca th tng. Chnh ph ny, cho ti cui nm 1946, tri qua 3 ln thay i c cu v nhns vo cc thi im: ngy 1 thng 1; thng 3; v ngy 3 thng 11.

Nh nc v chnh ph ca ng i mt vi hng lot kh khn c v i ni v i ngoi. V i ngoi, khi

ny Vit Nam cha c bt c quc qia no cng nhn,[105] khng phi thnh vin Lin hip quc,[106] cngnh khng nhn c s ng h no v vt cht ca cc nc khc. Ngoi 20 vn qun ca Trung Hoa DnQuc min Bc, cn c qun Anh v qun Php (vo thi im ton quc khng chin, thng 12 nm 1946,Php c khong 6 vn qun), v khong 6 vn qun Nht. V i ni, "gic i, gic dt" - nh chnh cch ng

gi - v ngn qu trng rng l nhng vn h trng nht.[107][108]

Bi th, ng ch trng n vic pht trin gio dc, m trc ht l xa nn m ch bng cch m cc lp hcBnh dn hc v. Thng 9 nm 1945, nhn ngy khai trng, H Ch Minh vit th gi cho hc tr Vit

Nam. Th c on:[109]

Non sng Vit Nam c tr nn ti p hay khng, dn tc Vit Nam c bc ti i vinh quang snh vai vi cc cng quc nm chu c hay khng, chnh l nh mt phn ln cnghc tp ca cc em.

H Ch Minh

dit "gic i", ngoi vic ku gi tng gia sn xut, ng ngh ng bo "c 10 ngy nhn n 1 ba, mithng nhn 3 ba" em s go tit kim c cu dn ngho. Bn thn ng gng mu thc hin vic nhnn cu i ny.

i ph vi gic ngoi xm, ng thi hnh mt chnh sch i ngoi mm do v nhn nhn. ng ni:

Chnh sch ca ta hin nay l chnh sch Cu Tin, nhng nhn nhc khng phi l khut phc

H Ch Minh.[110]

Thng 10 nm 1945, khi H ng Khm, tng tham mu trng ca qun i Trung Hoa Dn Quc ti H Ni,300.000 ngi c huy ng xung ng, h vang cc khu hiu "ng h chnh ph H Ch Minh", "ng h

chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn ch Cng ha" "n tip".[111] Theo quan nim ca H Ch Minh,Trung Hoa Quc Dn ng mun lm tht bi ca Php nh khi phc li a v ti ng Dng v munngn chn s lin minh ca ngi Vit Nam vi cc lc lng cng sn Trung Quc trong phm vi quyn li

ca Trung Quc.[112] ng chp nhn cung cp go (ban u kin quyt t chi[113]) cho qun Trung Hoa DnQuc ang lm nhim v gii gip qun i Nht ti Vit Nam. Qun Trung Hoa Dn Quc cng c tiu giybc "kim quan" v "quc t" ti min Bc.

iu lm H Ch Minh lo ngi l trong mt s gii, c bit l tng lp trung lu Vit Nam, ngi ta vn gnmc cho ng v Vit Minh l "Cng sn". Nhng ngi thuc ng phi quc gia thn Trung Quc th li khng

b nh vy, nn ng phi lm mi cch gt b ci nhn hiu ni trn.[114] Thng 11 nm 1945, ng quytnh cho ng Cng sn ng Dng t gii tn. V mt cng khai, ng ca ng khng cn hin din m ch


14 of 41 5/10/2015 9:12 AM

c mt b phn hot ng di danh ngha Hi nghin cu ch ngha Mc ng Dng.[115] ng ku gi cc

ng vin nu t xt thy mnh khng ph hp th nn t rt lui khi hng ng lnh o chnh quyn.[116]

Vi t tng t li ch quc gia ln hng u, ng ku gi v thc hin trit chnh sch i on kt dn tcbng cch mi nhiu nhn s, tr thc tham gia cc Chnh ph v Quc hi. Trc Quc hi, ng tuyn b: "Ti

ch c mt ng - ng Vit Nam".[117] Trong s nhng nhn s, tr thc do ng mi c la chn vo cc vtr trong Chnh ph, c kh nhiu ngi vn khng tham gia Vit Minh. l cc b trng: Hunh ThcKhng, Nguyn Vn Huyn, Trn ng Khoa, Hong Tch Tr, V nh He, Chu B Phng, Nguyn Vn Tv B Xun Lut. Nm 1947, Chnh ph c ci t vi s tham gia thm ca mt s tr thc khc, nh Phan

Anh, Hong Minh Gim.[118] V sau ny ng cho bit:

"Khi t chc Chnh ph lm thi, c nhng ng ch trong y ban Trung ng do Quc dn i hi bura, ng l tham gia Chnh ph, song cc ng ch y t ng xin lui, nhng ch cho nhng nhns yu nc nhng ngoi Vit Minh. l mt c ch v t, tt p, khng ham chung a v, t lich ca dn tc, ca on kt nhn dn ln trn li ch c nhn. l mt c ch ng khen, ng knh

m chng ta phi hc".[119]

H Ch Minh xem nhng ng phi quc gia thn Trung Hoa Dn Quc nh Vit Cch, Vit Quc l bn qucgia gi hiu, y t Quc dn ng, khng c lin h g vi nhn dn Vit Nam. ng miu t h l nhng ngikhng c t chc, mt nhm c hi tranh ginh nhau, tn d ca cc ng phi quc gia c khng c chng

trnh hnh ng c bn nhng li c qu nhiu lnh t.[112] Nhng ng chp nhn s hin din ca Vit Cch,Vit Quc trong cc chnh ph lin tc c thay i, chp nhn 70 gh cho Vit Quc, Vit Cch trong quchi khng cn qua bu c. Tuy nhin chc trch cc B cng thay i. B trng Quc phng tr thnh ngilo v ti chnh m khng c xem xt danh sch nhn s, qun s, sng n cn cc B trng khc ca ccng phi Quc gia chng c chc trch c th g, khng bao gi c tham d bt c bui hp no ca ni cc.H Ch Minh cng giao cho V Nguyn Gip v Trn Quc Hon, sau ny tr thnh B trng Cng an, nhimv v hiu ha cc cuc biu tnh do Vit Nam Quc dn ng v Vit Nam Cch mnh ng minh Hi t

chc nhm chm dt hot ng tuyn truyn ca cc ng ny trong dn chng.[120]

Khi Ng nh Dim b Vit Minh bt ti Tuy Ho, Ph Yn[121] gii ra H Ni, H Ch Minh n gp Ngnh Dim thuyt phc ng ny tham gia chnh quyn Vit Nam Dn Ch Cng ha do Vit Minh lnh o.Ng nh Dim hi ch tch H Ch Minh l do git anh ca ng th c H Ch Minh gii thch rng mt

sai lm do t nc ang ri vo tnh trng hn lon.[122] Sau H Ch Minh mi Ng nh Dim gi chcth tng v bit rng ng l mt ngi c ti lnh o. Ng nh Dim tr li rng ng ch ng li mi caCh tch H Ch Minh vi iu kin ng c Vit Minh thng bo v tt c mi hnh ng v bit ring miquyt nh ca h. Ch tch H Ch Minh t chi yu cu ny do Ng nh Dim khng chp nhn hp tc

vi H Ch Minh.[123][124][125]

Theo Hip c Php-Hoa, k ngy 28 thng 2 nm 1946, qun Php s thay th qun ca Tng Gii Thch.Mt tun sau, ngy 6 thng 3 nm 1946, ng cng V Hng Khanh k vi Jean Sainteny - y vin Php minbc ng Dng - bn Hip nh s b vi Php, vi 3 ni dung ch cht:

Php cng nhn Vit Nam "l mt nc t do, l mt phn t trong Lin bang ng Dng thuc Linhip Php". Trc , m phn cng thng khi ng mun Vit Nam c cng nhn l quc gia c lpv phn i kch lit khi Php mun dng ch "Quc gia T tr" m t t quc ca ng.Php c a 1,5 vn qun ra Bc th cho qun Tng, nhng phi rt trong 5 nm, mi nm rt 1/5qun s.Ngng xung t, gi nguyn qun i ti v tr c.


15 of 41 5/10/2015 9:12 AM

H Ch Minh v Phm Vn ng

ti Paris, 1946

H Ch Minh v Marius Moutet bt tay sau khi k

Tm c Vit - Php

Ngy 31 thng 5 nm 1946, ng ln ng sang Php theo li mi cachnh ph nc ny; cng ngy, phi on chnh ph do Phm Vn ngdn u cng khi hnh sang Php tham d Hi ngh Fontainebleau 1946.Trc khi i, ng bn giao quyn lnh o t nc cho Hunh Thc

Khng[126] vi li dn "D bt bin, ng vn bin".[127] Ti Vit Nam, ng

d on thi gian Php l "...c khi mt thng, c khi hn"[128] nhngcui cng ng Php 4 thng (Hi ngh Fontainebleau din ra t 6 thng 7ti 10 thng 9 nm 1946) m khng trnh khi tht bi chung cuc.

Trong khi H Ch Minh ang Php, cc lnh t Vit Nam Quc dn ngv Vit Nam Cch mnh ng minh Hi ln lt ri b Chnh ph v btng vi Vit Minh v vic k Hip nh s b Php-Vit (1946) cho php

qun Php quay tr li Vit Nam[cn dn ngun]. Ngy 19/6/1946, Bo CuQuc ca Tng b Vit Minh ng x lun kch lit ch trch "bn phnng ph hoi Hip nh s b Php Vit mng 6 thng 3". Ngay sau ,V Nguyn Gip bt u chin dch tiu dit tt c cc ng phi i lpnh Vit Quc, Vit Cch, i Vit, nhng ngi Trotskist, lc lng chnhtr Cng gio... bng lc lng cng an v qun i do Vit Minh kim sotvi s gip ca nh cm quyn Php. ng cng s dng cc s quanNht Bn trn ti Vit Nam v mt s v kh do Php cung cp cho chin

dch ny.[129] Mt trong nhng s kin ni ting nht trong chin dch tiu dit cc ng phi i lp l v nph n Nh Hu. Trong v n ny, Cng an khm xt tr s Vit Nam Quc dn ng v i Vit Quc dnng vi l do hai ng ny m mu o chnh nhm lt Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha. Cc thnhvin Vit Nam Quc dn ng v i Vit Quc dn ng c mt ti tr s cng b bt trong c i biu caVit Nam Quc dn ng trong Quc hi Vit Nam kha I l Phan Kch Nam. Sau s kin ny cc lnh oVit Nam Quc dn ng v Vit Nam Cch mnh ng minh Hi tng tham gia Chnh ph lu vong sangTrung Quc.

Hi ngh Fontainebleau 1946 tht bi v pha Php chn chkhng n nh chc chn thi im v cch thc thc hincuc trng cu dn Nam K v vic sp nhp Nam Kvo Vit Nam Dn ch Cng ha theo yu cu ca phi

on Vit Nam.[130] Phi on Vit Nam do Phm Vnng dn u v nc nhng H Ch Minh vn nn liPhp k Tm c vi Php. Ngy 14 thng 9 nm 1946, HCh Minh k vi i din chnh ph Php, b trng Thuca Marius Moutet, bn Tm c Vit - Php (Modusvivendi). Trong bn Tm c ny, hai bn Vit Nam Dnch Cng ha v Php cng bo m vi nhau v quyn tdo ca kiu dn, ch ti sn ca hai bn; thng nht vcc vn nh: hot ng ca cc trng hc Php, sdng ng bc ng Dng lm tin t, thng nht thuquan v ti lp ci thin giao thng lin lc ca Lin bangng Dng, cng nh vic thnh lp y ban tm thi gii quyt vn ngoi giao ca Vit Nam. Chnh phVit Nam cam kt u tin dng ngi Php lm c vn hoc chuyn mn, v hai bn ng chm dt mihnh ng xung t, v lc cng nh tuyn truyn chng i nhau, phng thch t nhn chnh tr, bo mkhng truy bc ngi ca bn kia, v hp tc nhng kiu dn hai bn khng lm hi nhau. Tm c cam kts c mt nhn vt do Vit Nam ch nh v Chnh ph Php cng nhn c u nhim cnh thng s xpt cng tc thi hnh nhng iu tho thun ny. Cui cng, Chnh ph hai bn s sm tip tc m phn (chm


16 of 41 5/10/2015 9:12 AM

nht l vo thng 1 nm 1947) tm cch k kt nhng bn tho thun ring nhm dn ng cho mt hip

c chung dt khot.[131][132]

Th nhng nhng nhn nhng cng khng trnh ni chin tranh. Sau khi nhn c lin tip 3 ti hu thca Php trong vng cha y mt ngy i chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha nh ch mi hot ngchun b chin tranh, tc v kh ca T v ti H Ni, v trao cho qun i Php vic duy tr an ninh trongthnh ph, ng k lnh khng chin. Ti ngy 19 thng 12 nm 1946, Li ku gi ton quc khng chin do ngchp bt c pht trn i pht thanh. 20h ti cng ngy, khng chin bng n.

Giai on khng chin chng Php

Thng 3 nm 1947, ng v Trung ng ng chuyn ln Vit Bc. ng ku gi nhn dn tiu th khng chin,tn c cng l khng chin, ph hoi (cho qun Php khng s dng c c s h tng) cng l khng chin.

Chuyn i sang Trung Quc v Lin X gp Stalin v Mao Trch ng nm 1950 c ngha c bit, nht ltrong vn Trung Quc v Lin X h tr chnh ph Bc Vit Nam pht trin ch ngha cng sn Vit Nam

v chng Php.[40] ng dp Tt Nguyn n Canh Dn nm 1950, ng thc hin mt chuyn i b mt sangTrung Quc, Lin X. Ngy 2-1-1950, ng cng Trn ng Ninh, t Tuyn Quang i b ti Trng Khnh - CaoBng, ri i tip n Long Chu, Qung Ty. n y, H Ch Minh bt c lin lc vi ng cng sn TrungQuc. Vn phng Trung ng ng cng sn Trung Quc b tr xe n on i Nam Ninh, t on i xela n Bc Kinh. ng lm vic Bc Kinh mt tun, sau cng Trn ng Ninh i xe la lin vn n LinX. Chuyn i b mt ny, ng thnh cng c hai phng din chnh tr v ngoi giao, l chuyn i lchs lm tin cho vic thit lp quan h ngoi giao gia Vit Nam - Lin X, gia Vit Nam - Trung Quc vcc nc X hi Ch ngha khc. Ngy 11-3-1950, H Ch Minh v ng Trn ng Ninh v n Bc Kinh, gia

thng 4 -1950, ng mi v n Tuyn Quang.[133]

Ti i hi ng ton quc ln th 2 c t chc vo trung tun thng 2 nm 1951 ti Tuyn Quang, ngquyt nh a ng ra hot ng cng khai tr li. Tuy nhin, khi ny tn gi khng cn l ng Cng snna m c tn mi l ng Lao ng Vit Nam. ng tuyn b:

Chnh v ng Lao ng Vit Nam l ng ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng, chonn n phi l ng ca dn tc Vit Nam.

H Ch Minh[134]

Ti i hi ny ng Lao ng khi xng Ci cch rung t nhm xa b vn ha phong kin, tiu ditcc thnh phn b xem l "bc lt", "phn quc" (nhng ngi theo Php, chng li t nc), "phn ng"(chng li chnh quyn) nh a ch, Vit gian, cng ho, cc ng i lp... lp li cng bng x hi, ngthi thit lp nn chuyn chnh v sn nhm tin ln ch ngha x hi mt cch nhanh chng.

Cuc Chin tranh ng Dng kt thc vo nm 1954, khi thc dn Php b nh bi ti in Bin Ph - s

kin bo hiu s co chung ca ch ngha thc dn trn phm vi ton th gii[135] - v dn n Hip nhGenve. Kt qu m on Vit Nam thu nhn c km hn nhiu so vi mc tiu ra ban u. Tuy vy, trn

cc phng tin truyn thng chnh thc, H Ch Minh tuyn b "Ngoi giao thng to![136]

Cuc ci cch rung t ti Vit Nam Dn ch Cng ha c pht ng vo cui nm 1953 v ko di cho ticui nm 1957. D theo tuyn b ca ng Cng sn Vit Nam v nh nc Vit Nam Dn ch Cng ha l


17 of 41 5/10/2015 9:12 AM

H Ch Minh v Ch tch Cng

ha Dn ch c Wilhelm Pieck,

1957

Ch tch H Ch Minh thm mt

i cy Ph Th, 1964

"nh c giai cp a ch cng bn Vit gian phn ng",[137] cuc

ci cch ny phm nhiu sai lm[138] nghim trng, nht l trong viclm dng u t v x t nhng ngi b lit vo thnh phn a ch, phnng thm ch vu oan v git nhm c nhng ng vin trung kin. Cu thtng V Vn Kit cho rng, nhng v st hi ny "gy nhng tn tht

ln v chnh tr v kinh t".[139] Trc tnh cnh , t thng 2 nm 1956,cng cuc sa sai c khi s, phc hi c khong 70-80% s ngi bkt n, tr li ti sn rung t. Nhng nhn vt ct cn ca ci cch b cchchc. Ch tch H Ch Minh gi th cho ng bo v cn b nhn nhn sailm, ng khc v nhn li trc hi ngh ton quc.

Thng 8 nm 1957, mt nm sau cuc ni dy nm 1956 ti Hungary,[140]

H Ch Minh dn u on i biu cp cao Vit Nam b ra nm ngy thchin cuc ving thm hu ngh Cng ho Nhn dn Hungary. Mt k s

ngi Hungary ghi nhn:[140]

B qua mi th l ngha nhng vn khin ngi khc phi knhtrng, con ngi t li, thng tu y c mt tnh cch rt licun V ngy hm i vo tm tr ca ti nh mt trongnhng k nim tht p ca i ti.

Hai nm sau (1959), ng ti thm th Bc Kinh nhn dp k nim 10 nm cch mng Trung Quc. Trongnhng cuc m phn ring, ng nhn c s ha hn ca c Bc Kinh ln Moskva vin tr thm v kh v

dn s, nhng khn kho t chi nhng ngh gi qun tnh nguyn hay c vn qun s n Vit Nam.[141]

H Ch Minh c quan h bn b thn thit vi Chu n Lai,[142] Dip Kim Anh.

Giai on cui i

T khong na cui thp nin 1960, H Ch Minh gim dn cc hot ngchnh tr (nht l trong 3 nm cui i khi ng lin tc m nng, phi isang Trung Quc cha bnh nhiu ln). Trong mt s ln tip xc ngoigiao t nm 1963, ng ni rng mnh s dn bn giao cng vic cho B thth nht L Dun. ng dn lui v nm gi vai tr biu tng ca cchmng, dnh nhiu thi gian i thm hi, ng vin cn b v ng bo,v vit bo. Quyn lc dn dn tp trung v tay b th th nht L Dun v

mt s nhn vt gn gi trong ng Lao ng Vit Nam,[143][144] nhngngi ch trng tch cc thc y qu trnh thng nht t nc bng cchy mnh cuc chin tranh min Nam. Tuy nhin vi vai tr v uy tn toln, cc quyt sch ln (nh tng tin cng Tt Mu Thn hay vic mphn Paris) vn cn s tham gia ch o v ph duyt ca H Ch Minh.

u thng 9 nm 1963 H Ch Minh ln u i iu dng tr liu suinc nng Tng Ho (), tnh Qung ng, Trung Quc. Chu n Lai() v Trn Ngh () t Bc Kinh n thm H Ch Minh, sp xp

vic sinh hot hng ngy v chm sc sc kho cho H Ch Minh. nh chn dung thng thy hin nay ca H


18 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Ch Minh c treo cc ni quan trng ca Vit Nam l do nhip nh gia Lc Vn Tun () ca "Qungng ho bo" () chp trong thi gian H Ch Minh iu dng tr liu sui nc nng Tng

Ho.[145]

t lu sau khi Hoa K bt u cuc chin tranh khng kch, nm bom vo min Bc Vit Nam, H Ch Minhnhn c in t nh trit hc ni ting ngi Anh Bertrand Russell - mt ngi yu ha bnh. Trong in ny,Russell nu ra quan im chng i ca mnh i vi s can thip ca qun i Hoa K trong chin tranh Vit

Nam. p li, ng gi Russel in cm n vo ngy 10 thng 8 nm 1964. in ny c on:[146]

Chng ti lun thit tha vi ho bnh v ch trng gii quyt vn Vit Nam bng phngphp ho bnh. Ti cm n c quan tm n tnh hnh nghim trng do M gy ra trn tnc chng ti v xin gi c li cho knh trng.

H Ch Minh

Ngy 8/2/1967 tng thng M Johnson gi th cho Ch tch H Ch Minh ca Vit Nam Dn ch Cng ho.Ni dung th c i l ngi M nhiu ln chuyn n chnh ph H Ch Minh mong mun ho bnh bngnhng knh khc nhau nhng khng t kt qu no v ngh chm dt cuc xung t ti Vit Nam khngtip tc gy au kh cho nhn dn hai min Vit Nam cng nh nhn dn M. Tng thng M cam kt sngng nm bom min Bc Vit Nam v ngng tng thm qun ti min Nam Vit Nam ngay khi min Bcchm dt a qun vo min Nam. Hai bn cng kim ch leo thang chin tranh i thoi song phng mtcch nghim tc hng n ho bnh. Vic tip xc c th din ra Moskva, Min in hay bt c ni no BcVit Nam mun.

Ngy 15/2/1967 Ch tch H Ch Minh vit th tr li tng thng Johnson t co M xm lc Vit Nam, viphm nhng cam kt ca i din M ti Hi ngh Geneva, phm nhiu ti c chin tranh ti c hai min NamBc Vit Nam. Trong th, Ch tch H Ch Minh khng nh nhn dn Vit Nam quyt tm nh thng Mbng mi gi. Nu M mun trc tip i thoi vi Vit Nam Dn ch Cng ho th trc tin phi ngng nmbom v iu kin min Bc Vit Nam. Ch c th t c ho bnh nu M chm dt nhng hot ng quns, rt qun M v ng minh khi min Nam ngi Vit Nam t gii quyt vn ca mnh, ng thi

cng nhn Mt trn Dn tc Gii phng Min Nam Vit Nam.[147]

H Ch Minh lin tc m nng trong khong hn 3 nm cui i. Hu nh c nm 1967, ng Trung Quc

cha bnh.[40] Trong thi gian chun b din ra s kin Tt Mu Thn 1968, ng ang trong t dng bnh dingy ti Cng ho Nhn dn Trung Hoa. Tuy vy ng vn quay v Vit Nam t ngy vo thng 12 nm 1967

ph duyt quyt nh tin hnh cuc tng tn cng.[148][149] Hiu lnh m mn cuc tng tn cng chnh l bith chc Tt ca H Ch Minh pht trn i ting ni Vit Nam: "Xun ny hn hn my Xun qua/Thng trntin vui khp nc nh/Nam Bc thi ua nh gic M/Tin ln! Ton thng t v ta."

H Ch Minh bt u vit di chc vo dp sinh nht ln th 75 ca ng nm vo ngy 10 thng 5 nm 1965,[150]

v sa li trong nhng dp sinh nht tip theo. ng mang di chc ra vit v dn li V K: "Ch ct gi cnthn, sang nm, mng 10 thng 5 nh a li cho Bc". M u bn di chc nm 1965 c on: "Nhn dpmng 75 tui... Nm nay ti 75 tui, tinh thn vn sng sut, thn th vn mnh khe. Tuy vy, ti cng l lp

ngi 'xa nay him'...".[151]

Trong di chc, ng c vit:


19 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Cc thiu nhi khc trong l tang H Ch

Minh nm 1969

iu mong mun cui cng ca ti l: Ton ng ton dn ta on kt phn u, xy dng mtnc Vit Nam ha bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh, v gp phn xng ngvo s nghip cch mng th gii.

H Ch Minh

ng cn phi c k hoch tht tt pht trin kinh t v vn ha nhm khng ngng nngcao i sng ca nhn dn.

H Ch Minh[138]

Qua i

H Ch Minh qua i vo hi 9 gi 47 pht sng ngy 2 thng 9

nm 1969 (tc ngy 21 thng 7 m lch) ti th H Ni,[152]

hng th 79 tui. Do hon cnh thi chin, trnh trng vi ngyQuc khnh, ngy mt ca ng ban u c Ban Lnh o ngcng b l ngy 3 thng 9, n nm 1989 mi cng b li l ngy 2

thng 9.[153]

H Ni nhn c hn 22.000 bc in chia bun t 121 nc

trn khp th gii.[154] Nhiu nc trong khi x hi ch ngha t t chc truy iu v a ra nhng li ca ngi ng. Mt tuyn bchnh thc t Moskva gi H Ch Minh l mt "ngi con v ica dn tc Vit Nam anh hng, nh lnh o xut chng ca Cngsn quc t v phong tro gii phng dn tc, v mt ngi bn lnca Lin bang X Vit". T cc nc Th gii th ba, ngi ta cangi ng trong vai tr ca ngi bo v nhng con ngi b p bc. Mt bi bo xut bn n miu t ngl s kt tinh ca "nhn dn v hin thn ca kht vng u tranh cho t do v cho s u tranh bn b ca nhn

dn".[154] Nhng bi bo khc cao phong cch gin d v o c cao ca ng. Mt bi x lun trn mt tbo ca Uruguay vit:

ng c mt tri tim bao la nh v tr v tnh yu tr th v b bn. ng l hnh mu ca s gin d

trong mi mt.[154]

Phn ng t cc nc phng Ty d dt hn. Nh Trng v cc quan chc cp cao ca Hoa K t chi bnhlun. Bo ch phng Ty t s ch cao i vi ci cht ca H Ch Minh. Cc t bo ng h phong trophn chin c xu hng miu t ng nh l mt i th xng ng v l ngi bo v cho nhng con ngi bp bc. Ngay c nhng t bo tng phn i mnh m chnh quyn H Ni cng ghi nhn ng l ngi cng hin c cuc i cho cng cuc kim tm c lp v thng nht t nc Vit Nam ca ng, ng thi l

ting ni ni bt trong vic bo v nhng dn tc b p bc trn ton th gii.[154] Ti Vng quc Anh, hay tin


20 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Bia tng nim ti khch sn Carlton, ni

Nguyn Tt Thnh lm vic nm 1913

Tng Tuyt Minh.

H Ch Minh qua i, vo ngy 12 thng 9 nm 1969 Pet-ghi ap-ph - nh bo t "Bo Din n", ghi nnmt bi bo c di khng t, trong ng c xem nh: "H Ch Minh, mt ngi va l G. Oasinhtn,

va l A. Linhcn ca t nc mnh".[155]

Tang l c t chc vo ngy 9 thng 9 ti qung trng Ba nhvi hn 100.000 ngi n d, trong c cc on i biu t ccnc x hi ch ngha. Hng triu ngi trn khp t nc VitNam khc. iu vn truy iu ng do B th th nht L Dunc, c on vit:

H Ch tch knh yu ca chng ta khng cn na.Tn tht ny v cng ln lao. au thng ny thtl v hn ! Dn tc ta, nhn dn ta, non sng tnc ta sinh ra H Ch tch - Ngi anh hngdn tc v i. V chnh Ngi lm rng r dntc ta, nhn dn ta v non sng t nc ta...

L Dun.[156]

Trong di chc, ng mun c ha tng v t tro ti ba min t nc.[157][158] Tuy nhin, theo nguyn vng

ca ng Cng sn, Nh nc v nhn dn Vit Nam,[159] B Chnh tr Ban Chp hnh Trung ng ng Cngsn Vit Nam kha III quyt nh gi gn lu di thi hi H Ch Minh sau ny nhn dn c nc, nht l nhndn min Nam, khch quc t c th ti ving ng. Theo li k ca con trai c ca b th L Dun, L Dun ni vi H Ch Minh v vic thi hi ng nn c bo qun lu di ng bo trong Nam v c nc c

n thm, nghe vy ng khng ni g.[160][161][162] T n nay, thi hi ng c bo qun trong lng ti H

Ni, tng t nh i vi thi hi Lenin Moskva.[163]

Hn nhn v cuc sng c nhn

Hn nhn

Cho ti nay cha c mt ti liu chnh thc t pha nh nc Vit Nam nhc nvic H Ch Minh tng kt hn. Tuy nhin, theo nghin cu ca mt s s giangoi quc, H Ch Minh kt hn vi Tng Tuyt Minh Qung Chu nm1926 cho n khi ng ri Qung Chu, vo khong thng 4 hoc 5 nm 1927, t

khng bao gi cn gp li nhau.[164][165] Sau khi tr thnh Ch tch nc Vit NamDn ch Cng ha, H Ch Minh v Tng Tuyt Minh th tm nhau thng qua tchc ng Cng sn Trung Quc v c quan ngoi giao Vit Nam ti Trung Quc

nhng khng thnh cng[166][167] Mt s y vin B Chnh tr ng Lao ng VitNam, c bit l L Dun phn i vic ny v H Ch Minh c nhn dn xem lcha gi dn tc, vic on t vi Tng Tuyt Minh s lm nh hng n hnh nh

ca H Ch Minh v s nghip khng chin chng M cu nc.[168]

V vn ny, nh nghin cu Sophie Quinn-Judge c kin d dt hn v vo thi k , i khi mt cuchn nhn din ra n thun l v l do chnh tr. Hai ngi sng chung vi nhau nh l mt cch ngy trang

duy tr cc hot ng chnh tr ca h.[169]


21 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Cng theo Sophie Quinn-Judge, nu cn c theo cc ti liu t vn kh ca ca Tam Quc t t nm 1934n 1935 Nguyn Th Minh Khai l v ca H Ch Minh vo thi im nm 1931. Khi Nguyn Th Minh Khain Moskva cui nm 1934, b vit rng b c gia nh vi "Lin", b danh ca H Ch Minh vo thi

im ny.[170] Tuy nhin, trong mt cuc phng vn ca i Ban Ting Vit BBC, Sophie Quinn-Judge cngni thm rng mnh "khng bit chc liu y c thuc v dng hn nhn tht s hay khng" v trong cc th tca h thng s dng nhiu loi mt m, v ni chung nhng ngi hot ng cch mng c th xem l "thucv mt th gii khc, vt khi cc khun kh o c bnh thng" nn kh m bit r cch thc hot ng

ca h.[169]

Theo Halberstam, nm 1945, H Ch Minh tng khng nh vi nh bo Harold Isaacs ng c n, khng c

gia nh, khng c g c nhng tng c mt ngi v.[171] Nhng sau H Ch Minh nhiu ln khng nh

ng khng c v v s khng ly v cho n lc ton thng, thng nht t nc.[168][172][173][174][175] Trongmt bui tic Bc Kinh vo thng 8 nm 1959, H Ch Minh cng tuyn b vi quan khch: chng no

min Nam cha c gii phng, ng s khng bao gi kt hn.[168]

Bn thn ng cng nhiu ln khng nh r ng l ngi khng c gia nh ring v khng c con ci. Chnghn nh trong th gi bc s V nh Tng khi nghe tin con trai ng ny hi sinh:

Ngi bit rng ti khng c gia nh, cng khng c con ci. Nc Vit Nam l i gia nh cati. Tt c thanh nin Vit Nam l con chu ti. Mt mt thanh nin th hnh nh ti t mt on

rut.[176]

Cuc sng c nhn

H Ch Minh l ngi nghin thuc l nng. Trong bui tip William C. Baggs, bin tp vin ca Tin tc Miamiti H Ni u nm 1967, ng lin tc ht thuc, loi thuc l M nhn hiu Salem. ng n mc ng mc, lchthip, nhy cm v khng to p lc ln ngi khc. Kiu n mc thng l o pijama trng cao c, i dp cao

su.[44] ng Harry Ashmore, ngi ca Trung tm nghin cu ca cc t chc dn ch v cu bin tp vin caCng bo Arkansas nh li:

ng H l mt ngi c phong thi tao nh, rt tinh t vi mt cch x s nh nhng v khngc tm a c nhn

Harry Ashmore[44]

Ngy 19 thng 5 nm 1946, sinh nht H Ch Minh ln u tin c t chc nhm mc ch nng cao tinh thnon kt dn tc. D l ngi ng u mt nc nhng sinh nht ca ng c t chc rt n s, gin d vmc mc. Nhng nm sau , sinh nht ca ng thng ch c t chc vo nm chn, cn cc nm khc thng thng lng l t chc mt ba "n ti" nho nh vi vi cn b thn cn. Trong hai ln sinh nht cui i,

H Ch Minh u ly d tho di chc ra sa li.[177] Tuy ng l ch tch ca mt nc nhng i sng sinh hothng ngy cng chng khc my so vi ngi thng, ng sng trong mt cn nh tranh hay cn gi l tp lu.Ba n m bc ca ng c nhn xt l rt gin d v n s v theo th tng Phm Vn ng, ngi nhiu ln n chung vi ng, nhn xt ng n va khng b mn tha v n khng st mt ht cm v ng tn

trng thnh qu lao ng ca nng dn.[178][179]

H Ch Minh l ngi rt chm tp th dc, l ngi c cuc sng kh iu , tuy c tt ht thuc l n cuii mi b c. ng gii mt s th ting: Nga, Php, Trung.


22 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Ngi nh ca H Ch Minh ti th H

Ni.

T tng H Ch Minh

L mt nh lnh o ni ting ng Nam , ng kt hp ch

ngha Marx-Lenin vi ch ngha dn tc Vit Nam.[180] T tngch o trong cc cuc u tranh ca H Ch Minh l kt hp cchmng gii phng dn tc vi cch mng v sn. ng i theo trolu ch ngha cng sn do Karl Marx v Friedrich Engels xutvn ang ni ln vo thi ca ng. ng tip nhn t tng caLenin v vn thuc a, v xem lm kim ch nam cho cc hot

ng ca mnh sau ny.[181] ng vit trn tp ch Cc vn phng ng (Lin X), dn li trn bo Nhn dn ngy 22 thng 4nm 1960: "Ch ngha Lenin i vi chng ta, nhng ngi cchmng v nhn dn Vit Nam, khng nhng l ci "cm nang" thnk, khng nhng l ci kim ch nam, m cn l mt tri soi sngchng ta i ti thng li cui cng, i ti ch ngha x hi v ch

ngha cng sn."[181]

Nhiu ln ng bo: "bnh quan liu, mnh lnh ch a n kt qu l hng vic v thc hnh dn ch rng ricng l cch chng quan liu tch cc". Chnh v th, ng ngh tt c mi ngi u tun theo 6 iu: "tli ch nhn dn ln trn ht. Lin h cht ch vi nhn dn. Vic g cng bn vi nhn dn, gii thch cho nhndn hiu r. C khuyt im th phi tht th t ph bnh trc nhn dn v hoan nghnh nhn dn ph bnhmnh. Sn sng hc hi nhn dn. T mnh phi lm gng mu cn kim lim chnh nhn dn noi

theo".[182]

Ch tch H Ch Minh cng cho rng:[182]

C lc lng dn chng vic to tt my, kh khn my lm cng c. Khng c th vic g lmcng khng xong. Dn chng bit gii quyt nhiu vn mt cch gin n, mau chng, y, m nhng ngi ti gii, nhng on th to ln, ngh mi khng ra.

H Ch Minh

V gio dc, ng l ngi rt quan tm n cch dy hc c th v thit th. ng cho rng:[109]

Chng ta phi ty ra nhng thnh kin gia cc dn tc, phi on kt thng yu nhau nhanh em mt nh. Nhim v ca cc chu l thi ua hc tp sau ny gp phn m mang quhng ca mnh v xy dng nc Vit Nam yu qu ca chng ta.

H Ch Minh

Nm 1955, trong L khai mc Trng i hc Nhn dn Vit Nam vo ngy 19 thng 1, ng c bi ni chuynvi nhng sinh vin cng nh thanh nin. Trong bi ni chuyn ny c on:(Tng thng M John F. Kennedy

sau ny cng c tng tng t trong din vn nhm chc nm 1961)[183]


23 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Lng Ch tch H Ch Minh

Nhim v ca thanh nin khng phi l hi nc nh cho mnh nhng g. M phi t himnh lm g cho nc nh? Mnh phi lm th no cho ch li nc nh nhiu hn? Mnh v li ch nc nh m hy sinh phn u chng no?

Di sn

Ti Vit Nam, ng c xem l nhn vt chnh trong cng cuc giiphng dn tc. i vi nhiu ngi, ng l mt nh yu nc vn dng ch ngha Marx-Lenin vo cng cuc gii phng dn tcthot khi ch thc dn v quc. Tnh gin d v kin cng cang c nhiu ngi knh mn. Gio s David Thomas cho rng"Chnh vin kin ca ng, s hy sinh, tnh bn b v s lnh o cang trong mt nc ngho nn, lc hu thc y ngi Vit Namng dy, nh thng thc dn Php v qun i M." Cng chnhgio s ny xem ng l mt nhn vt trong thi k Phc Hng, lngi ni gii khng t ngoi ng, li cn vit c th bng chHn. Trong i, H Ch Minh tham kho nhng danh nhn vvn hc v trit hc nh Victor Hugo, Charles Dickens, LevNikolayevich Tolstoy hay Fyodor Mikhailovich Dostoevsky thng

qua cc ti liu bng ngn ng bn x ca h. Tuy nhin, ng cng ni rng "H (Chnh ph Vit Nam) thnh ha hnh nh ca ng, bin ng thnh mt v thnh v iu khin vic c c bc tranh thc v y

v cuc i ng tr thnh bt kh." [184]

Nhiu ngi dn Vit Nam yu qu ng, gi ng bng ci tn thn mt Bc H. Trong vn th, ng cn cgi l "Ngi Cha gi dn tc". Mt s dn tc thiu s Vit Nam, nh Vn Kiu, Pa C, Kor, ly h H v

yu qu ng.[185] ng c th ti nhiu gia nh Vit Nam,[2][5][186][187] cng nh ti nhiu gia nh Vit kiu

Thi Lan,[188] Lo[189],... v mt s gia nh cc nc khc nh Na Uy.[190]

Tuy nhin, ti mt s cng ng ngi Vit hi ngoi, c bit l Hoa K m a phn l nhng ngi ri khiVit Nam sau s kin 30 thng 4 nm 1975, hnh nh ca ng b phn i mnh lit. Nm 1999, khi mt ngicho thu bng a treo chn dung H Ch Minh trc ca tim mnh ti Little Saigon, hng vn ngi M gcVit v cu binh Hoa K ti Vit Nam tham gia biu tnh phn i, gy ra nhiu tranh ci v vn t do

ngn lun ti Hoa K.[191][192][193] Mt cuc trin lm ngh thut v ng ti Oakland, California nm 2000

cng b hng trm ngi biu tnh phn i.[194][195] Trong mt hnh ng phn i chuyn thm ca Ch tchnc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam ti Hoa K, hnh nm ca ng b em ra treo c v hnh nh ng bgim p, mt s cuc biu tnh phn i chnh quyn Vit Nam ti Hoa K cng c nhng hnh ng tng

t[194] .[196][197][198][199]

Vi chin thng quyt nh trn in Bin Ph, nhng nc thuc a trc y ca Php, ch yu Bc Phiv Ty Phi cng theo gng Vit Nam ni dy. H Ch Minh c ngi dn nhng nc ny rt knh trng,v c coi nh tm gng cho cuc gii phng ti t nc h. Tn ng c t cho cc i l ti Luanda(Angola), ti Ouagadougou (Burkina Faso) v ti Maputo (Mozambique). Ti Berkeley, California, ni c nhiucuc biu tnh chng chin tranh Vit Nam, nhiu nh hot ng cng ng tng gi Cng vin Frances

Willard l Cng vin H Ch Minh mt cch khng chnh thc.[200] Nhiu nc trn th gii pht hnh tembu chnh k nim ng: Lin bang X vit, n , Lo, Madagascar, Algrie, Cuba, ng c, Triu Tin,Qun o Marshall, Dominica,... Tng i ng c t ti nhiu thnh ph trn th gii, trong c La


24 of 41 5/10/2015 9:12 AM

tng bn thn H Ch Minh trn i l

Simon Bolivar, Caracas, Venezuela

Tng Bc H vi thiu nhi ca Dip

Minh Chu ti TP. H Ch Minh

Tng i Ch tch H Ch Minh ti thnh

ph Sa c

Havana (Cuba), Moskva (Nga), Zalaegerszeg (Hungary), Montreuil

(Php), Calcutta (n ), Antananarivo (Madagascar),[201] v

Caracas (Venezuela)[202][203]

Tng nim

Sau khi cuc khng chin chng Php kt thc, ph ton quynng Dng bn cnh Qung trng Ba nh, ni ng cTuyn ngn c lp c chn l ni lm vic ca ng, Nh ncv ng thi l ni , ni lm vic ca Ch tch nc. T tr i,ni y tr thnh Khu di tch Ph Ch tch. Khu ny l ni sng vlm vic lu nht trong cuc i hot ng cch mng ca ng - t19 thng 12 nm 1954 n 2 thng 9 nm 1969 (y cng l khongthi gian ng c nhng ng gp quan trng nht trong lch s VitNam). Khu di tch Ph Ch tch hng nm n nhiu khch thamquan trong v ngoi nc. Mt cng trnh khc l Lng Ch tch HCh Minh, mi tun c hn 15.000 ngi n y ving

thm,[204][205] trong c nhiu nguyn th cc nc.

Bo tng H Ch Minh ti H Ni l khu tng nim v H ChMinh ln nht Vit Nam. Ti cc tnh thnh ph khc cng c ccbo tng, nh lu nim v ng, t ti nhng a im ng tngsng v lm vic. Ni bt nht l bn Nh Rng ti Thnh ph HCh Minh, ni ng xung tu " c Latouche Trville" ra itm ng cu nc, v Nh tng nim xy dng nm 1970 quni ca ng. Ti cc quc gia khc cng c cc nh lu nim v H

Ch Minh,[206] chng hn nh Php.[207][208] Ngoi ra cn c rtnhiu i k nim v bia tng nim. Ti Vit Nam, H Ch Minhcn c th trong mt s n, cha v gia nh. Ngoi phm viVit Nam, H Ch Minh c tng nim ti nhiu cng trnh trn

th gii.[209]

Nhm tn vinh ng,nm 1976, k hp Quchi u tin sau ngyVit Nam c thng nht thng nht quyt nh i tn thnhph Si Gn thnh Thnh ph H Ch Minh. Chin dch qun slch s xy ra trn thnh ph ny, kt thc Chin tranh Vit Nam vm u thi k thng nht ca Vit Nam cng mang tn Chin dchH Ch Minh.

Tn ng cn c t cho cc gii thng v hun chng cao qunht ca Nh nc Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam: Hunchng H Ch Minh l hun chng bc cao th nh ca Nhnc; Gii thng H Ch Minh l gii thng cao qu nht dnhcho nhng cng hin trong cc lnh vc khoa hc v cng ngh.

"Chu ngoan Bc H" l danh hiu dnh cho cc thiu nhi c thnh tch cao trong hc tp v hot ng x hi.Tn ng cn c t cho hai t chc chnh ca thanh thiu nin Vit Nam: i Thiu nin Tin phong H ChMinh, on Thanh nin Cng sn H Ch Minh.


25 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Mi t tin giy ti Vit Nam hin nay u

in hnh ch tch H Ch Minh

Cc tn H Ch Minh, Nguyn i Quc hay Nguyn Tt Thnh cnc t cho nhiu cng trnh cng cng, nh ng quc l,qung trng, ng ph, trng hc.

Hnh nh v tng ng hin din ti nhiu ni cng cng, cng nhtrn tt c cc ng tin giy ang lu hnh ti Vit Nam. Cng viquc k, tng bn thn hoc hnh ng c t ti ni trang trngnht ca mi c quan nh nc v trng hc ti Vit Nam.

Danh hiu

ng c xem l mt danh nhn khng ch ca dn tc Vit Namm cn ca th gii. Trong Kha hp i hi ng ln th 24 tiParis (20/10 - 20/11/1987), UNESCO tn vinh ng l "Anh hnggii phng dn tc, danh nhn vn ha" (nguyn vn: Hero of

national liberation and Great man of culture)[210][211] v khuynngh cc nc thnh vin t chc k nim 100 nm ngy sinh ca ng do "cc ng gp quan trng v nhiumt ca Ch tch H Ch Minh trong cc lnh vc vn ha, gio dc v ngh thut", v ng " dnh c cuci mnh cho s gii phng nhn dn Vit Nam, ng gp cho cuc u tranh chung v ha bnh, c lp dn

tc, dn ch v tin b x hi ca cc dn tc [trn th gii]".[210][212] Tuy nhin, trc s phn i ca mt sngi Vit v ngi Php ti th Paris nc Php, UNESCO khng ng ra t chc l k nim 100 nm

ngy sinh H Ch Minh m chnh ph Vit Nam t t chc nhng khng c ly danh ngha UNESCO.[213]

D vy, ngh quyt gc vn c UNESCO cng nhn v bo lu gi tr. Pht biu ti hi tho quc t HNi thng 3/1990, Gim c UNESCO khu vc chu - Thi Bnh Dng Modagat Ahmet, khng nh: "Hingh UNESCO phin th 24 quyt nh k nim 100 nm ngy sinh ca ng vo nm 1990. y l mt cch tn knh i vi mt nhn vt v i cng hin trn i mnh cho s mnh t do v c lp. UNESCO rtvui sng c tham gia vo s kin ng ghi nh ny. iu biu hin s cam kt su sc ca t chc ny

trong vic duy tr cc gi tr v cng lao ca cc nhn vt v i c nhn loi cng nhn v knh trng".[211]

Nm 2010, vn bn gc bng ting Php ca Ngh quyt c Tng Gim c UNESCO trao tng cho Bo

tng H Ch Minh trng by.[214]

Tun bo TIME ca Hoa K bnh chn H Ch Minh l mt trong 100 nhn vt c nh hng ln nht trong th

k 20.[215] T Time 2000 nhn nh ng l ngi gp phn "lm thay i din mo hnh tinh chng ta

trong th k XX".[216] Ngy 15 thng 10 nm 2010, bo Time cng bu chn H Ch Minh l mt trong 10t nhn chnh tr ni bt chin u cho t do ni ting nht mi thi i cng vi Aung San Suu Kyi, Nelson

Mandela, Martin Luther King Jr., Mohandas Gandhi...[217]


26 of 41 5/10/2015 9:12 AM

B tem u tin caVit Nam pht hnhngy 2 thng 9 nm1946

Mt trong nhng contem u tin ca VitNam (Tem giy d)

Tem Lin X tngnim H Ch Minh,1990

Tem ca Cng ha dnch c tng nim HCh Minh 1970

nh hng ca H Ch Minh Vit Nam ngy nay

Ti Vit Nam, hnh nh H Ch Minh ph bin khp ni nh l mt "tm gng sng ngi v o c",[218]

mt "nhn cch cao thng" v c coi l mt "thn tng".[219] Nhng tc phm ni v H Ch Minh thngca ngi nhng c tnh tt p ca ng. Cc cp y ng Cng sn Vit Nam thng xuyn tuyn truyn, vnng cn b, ng vin ca ng Cng sn Vit Nam v nhn dn hc tp v lm theo tm gng o c, li

sng ca H Ch Minh.[220] Mi nm, chnh quyn v ng b u t chc cc cuc thi Hc tp tm gng oc H Ch Minh cho ni b ln qun chng.

Ngoi nhng pht biu ca chnh H Ch Minh v hnh v, hnh chp ca ng, nhng cu ni v khu hiutuyn truyn c th c thy mi ni l:

i i nh n Bc H v iSng, chin u, lao ng v hc tp theo tm gng ca Ch tch H Ch Minh.Ch tch H Ch Minh v i sng mi trong s nghip chng ta

Cc cu ni c ghi li

Bi vit (hoc on) ny hin ang c bt ng khi bin tp. Xin ng xa bng thng bo nycho n khi kt thc hoc t c ng thun trong vn ny. trnh sa i mu thun, bn c th ngh nhng sa i ca mnh ti trang tho lun ca bi.

ngh ngi gn tiu bn nu l do ti trang tho lun. Nu khng c l do ti trang tho lun, tiu bn c th b

tho b.

Cc cu ni ni ting

Wikiquote c su tp danh ngn v:H Ch Minh

Chin tranh c th ko di 5 nm, 10 nm, 20 nm hoc lu hn na. H Ni, Hi Phng v mt s thnh

ph c th b tn ph. Song nhn dn Vit Nam quyt khng s. Khng c g qu hn c lp, t do! [221]

"V li ch mi nm th phi trng cy, v li ch trm nm th phi trng ngi", ly t cu "thp nin


27 of 41 5/10/2015 9:12 AM

chi k, mc nh th mc; chung thn chi k, mc nh th nhn" (Hn vn: ) trong sch "Qun t", chng th ba Quyn tu.Nc Vit Nam l mt, dn tc Vit Nam l mt; sng c th cn, ni c th mn, song chn l y khngbao gi thay i.

D c phi t chy c dy Trng Sn cng phi ginh cho c c lp[222]

Ti ni, ng bo nghe r khng?[223]

Ti ch c mt s ham mun, ham mun tt bc, l lm sao cho nc ta c hon ton c lp, dn ta

c hon ton t do, ng bo ai cng c cm n o mc, ai cng c hc hnh.[224]

Quyt t cho T quc quyt sinh.[225]

Ti ch c mt ng: ng Vit Nam.[226]

Cc vua Hng c cng dng nc, Bc chu ta phi cng nhau gi ly nc.Hnh nh min Nam lun trong tri tim ti.Nhim v ca thanh nin khng phi l i hi Nc nh cho mnh nhng g, m phi t hi mnh lm g cho Nc nh? Mnh phi lm th no cho ch li Nc nh nhiu hn? Mnh v li ch Nc

nh m hy sinh phn u n chng no?[227]

Qun i ta trung vi ng, hiu vi dn, sn sng chin u hy sinh v c lp, t do ca Tquc, v ch ngha x hi. Nhim v no cng hon thnh, kh khn no cng vt qua, k thno cng nh thng.

Trch pht biu ca Ch tch H Ch Minh trong l k nim 20 nm ngy thnh lp Qun i Nhn dn Vit Nam, nm 1964)

Hi ng bo c nc! Chng ta mun ho bnh, chng ta nhn nhng. Nhng chng tacng nhn nhng, thc dn Php cng ln ti, v chng quyt tm cp nc ta mt ln na!

Khng! Chng ta th hy sinh tt c, ch nht nh khng chu mt nc, nht nh khng chulm n l. Hi ng bo! Chng ta phi ng ln! Bt k n ng, n b, bt k ngi gi,ngi tr, khng phn chia tn gio, ng phi, dn tc. H l ngi Vit Nam th phi ngln nh thc dn Php cu T quc. Ai c sng dng sng. Ai c gm dng gm, khngc gm th dng cuc, thung, gy gc. Ai cng phi ra sc chng thc dn Php cu nc.

trch Li ku gi ton quc khng chin ca Ch tch H Ch Minh nm 1946)

"Dn ta c mt lng nng nn yu nc. l mt truyn thng qu bu ca ta. T xa nnay, mi khi T quc b xm lng, th tinh thn y li si ni, n kt thnh mt ln sng v cngmnh m, to ln, n lt qua mi s nguy him, kh khn, n nhn chm tt c l bn nc v

l cp nc"[228]

trch Bo Co Chnh tr ti i Hi ng ln th II, thng 2 nm 1951

Non sng Vit Nam c tr nn ti p hay khng, dn tc Vit Nam c bc ti i vinh quang snh vai vi cc cng quc nm chu c hay khng, chnh l nh mt phn ln cnghc tp ca cc chu

H Ch Minh - trch th gi cc em hc sinh nhn ngy khai trng u tin ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha, thng

9/1945.[229]

Mt ng m giu gim khuyt im ca mnh l mt ng hng. Mt ng c gan tha nhnkhuyt im ca mnh, vch r nhng ci , v u m c ri tm kim mi cch sa cha


28 of 41 5/10/2015 9:12 AM

khuyt im . Nh th l mt ng tin b, mnh dn, chc chn, chn chnh.

H Ch Minh - Sa i li lm vic [230]

Cc cu ni khc

Trc 1945

Theo tc phm Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch tch ca tc gi Trn Dn Tin, trckhi Nguyn Tt Thnh ri Bn Nh Rng n Php nm 1911, cu r mt ngi bn i cng c ggip ln nhau. Ngi bn hi cu ly tin u m ra i, cu gi tay ra m ni: y tin y! Chng ta

s lm vic. Chng ta s lm bt c vic g sng v i. [231]

V mc ch i ra nc ngoi ca mnh, nm 1923 Nguyn i Quc tr li rng: "Khi ti mi batui, ln u tin ti c nghe ba ch Php T do, Bnh ng, Bc i... Ti rt mun lm quen vi nn

vn minh Php, mun tm xem nhng g n giu ng sau nhng ch y".[232] Mt ln khc anh ni:"Nhn dn Vit Nam trong c c thn sinh ra ti, lc ny thng t hi nhau ai s l ngi gip mnhthot khi ch thng tr ca Php. Ngi ny ngh l Anh, c ngi li cho l M. Ti thy phi i ra

nc ngoi xem cho r. Sau khi xem xt h lm n ra sao, ti s tr v gip ng bo ti"[233]

Khi ln u n thm tng N thn T do nm 1913, Nguyn Tt Thnh l nhn xung chn tng vghi vo s: "nh sng trn u thn T Do ta rng khp tri xanh, cn di chn tng thn T Do thngi da en ang b ch p, s phn ngi ph n b ch p. Bao gi ngi da en c bnh ngvi ngi da trng? Bao gi c s bnh ng gia cc dn tc? V bao gi ngi ph n c bnh ng

vi nam gii?".[234]

Vo ma xun 1919, mt ngi bn Php a cho Nguyn Tt Thnh mt bn sao bo co ca Lnin introng bo Nhn o (LHumanit): "Lun cng v nhng vn dn tc v thuc a". Anh vui mngn pht khc ln, ni to ln nh ang ni trc qun chng ng o: "Hi ng bo b a y au

kh! y l ci cn thit cho chng ta, y l con ng gii phng chng ta!"[235]

Trong bi bo nhan "Cch mng Nga v cc dn tc thuc a", Nguyn i Quc vit: "Ch ngha tbn l mt con a c mt ci vi bm vo giai cp v sn chnh quc v mt ci vi khc bm vo giaicp v sn cc thuc a. Nu mun git con vt y, ngi ta phi ng thi ct c hai vi. Nu ngita ch ct mt vi thi, th ci vi cn li kia vn tip tc ht mu ca giai cp v sn; con vt vn tip

tc sng v ci vi b ct t li s mc ra"[236]

Trong tc phm "Nn Hc S Ta", H Ch Minh vit: "S ta dy cho ta bi hc ny: Lc no nhn dnta on kt mun ngi nh mt th t nc ta c lp t do. Tri li, lc no nhn dn ta khng onkt th b nc ngoi xm ln. Vy nay ta phi bit on kt, on kt mau, on kt chc chn thm ln

mi"[237]

1945 - 1946

Sau 80 nm b thc dn Php giy v, nc Vit Nam ta ci g cng km ci, ch c lng st sng ca dn

l rt cao. [238]


29 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Bn y sang th ch t t g u. Chng s n hi, bo hi, a phn ng v ph ta, lm nhng iu

chng tai gai mt.[239]

Theo tinh thn "bn b u l anh em", ti yu mn thanh nin Php cng nh yu mn thanh nin VitNam. i vi ti, sinh mnh ca mt ngi Php hay sinh mnh ca mt ngi Vit Nam u ng qunh nhau. Hi cc b m Php! Ti ku gi tinh thn yu nc cao qu v tnh mu t ca cc b. Ccb hy gip chng ti ngn chn nhng hiu lm v mau chng gy dng mi tnh hu ngh v tinh thn

ho hp gia con em chng ta.[240]

Cc ng c th git 10 ngi ca chng ti, trong khi chng ti ch git c 1 ngi ca cc ng, nhng

cui cng cc ng s l ngi kit sc[241]

"Ti tin v ng bo c nc u tin vo lng kin quyt i quc ca ng bo Nam B. Chng ta nnnh li oanh lit ca mt nh i cch mng Php: Th cht t do cn hn sng n l... Chng ta nhtnh thng li v chng ta c lc lng on kt ca ton dn. Chng ta nht nh thng li v cuc u

tranh ca chng ta l chnh ngha"[242]

Khng, khng v vng. s l mt cuc chin gay go v quyt lit nhng chng ti s thng. Chng tic mt v kh mnh chng km nhng c i bc: l tinh thn dn tc! ng c nh gi thp iu. Ngi M chc hn phi nh l mt m nng dn chn t M nh thng qun i hong gia

Anh nh th no[243]

N (chin tranh ng Dng) s l mt cuc chin gia voi v h. Nu h ng yn th s b voi dmcht. Nhng h khng ng yn. Ban ngy n n np trong rng v ra ngoi vo ban m. N s nhyln lng voi, x nhng mnh da ln, v ri n s chy tr li vo rng ti. V dn dn, con voi s chy

mu n cht. Cuc chin tranh ng Dng s nh vy.[244]

Thp nin 1950-1960

"Khng c vic g kh / Ch s lng khng bn / o ni v lp bin / Quyt ch t lm nn", c trongln n thm lin phn i thanh nin xung phong 312 N Tu thuc tnh Bc Cn m ngy 30 thng 3

nm 1951,[245][246] ly t bn cu trong bi th ng ngn "Hun mng u hc thi" (Hn vn: ) ca Ung Th (), ngi thi Bc Tng Trung Quc: "Tc sn thng i hi / Luyn thch bthanh thin / Th thng v nan s / Nhn tm t bt kin" ( / / /) Bn cu th trn l ngun cm hng nm 1953 Hong H sng tc bi ht "Thanh nin

lm theo li Bc", sau ny tr thnh on ca ca on Thanh nin cng sn H Ch Minh.[247]

"t c bn phng ng Ty Nam Bc.

Tri c bn ma Xun H Thu ng.Ngi c bn c Cn Kim Lim Chnh.Thiu mt phng th khng thnh t.Thiu mt ma th khng thnh tri.

Thiu mt c th khng thnh ngi."[248]

"Hon cnh th no khng quan trng, quan trng l i ph th no." [249]

Ch ngha Mc-Lnin Vit Nam l ch ngha Mc-Lnin c l c tnh![250]

Chc mng ch mi thng trn. Nhng ng ch quan, cn phi nh vi M na. (ni vi i tng VNguyn Gip ngay sau trn in Bin Ph)Ti xin mi Johnson ti H Ni nh l khch ca chng ti. ng hy n vi v v con gi, ngi th k,

ngi bc s v ngi u bp ca mnh. Nhng ng mang theo tng lnh v c![251]

M phi ct i! Chng ti tri thm cng c, nhng M phi ct i! M phi chm dt xm lc.


30 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Johnson ming ni ha bnh tay li k nhng lnh iu ng qun. Chng ti khng bc b g ht, nhngnhn dn chng ti phi c yn n. Chng ti khng mun tr thnh ngi chin thng. Chng ti ch

mun M ct i! Gt-bai![252]

Chng ta cm th quc M xm lc nhng khng c cm th nhn dn M.Ti ni vi nhn dn Vit Nam rng h l con chu ti, v vy ti sng rt bnh yn v gin d, ti ng rt

ngon, ngay c khi c vic nm bom ca cc ng.[253]

Ti l ngi a nghi v ti c l do ng vc. Ngi M cc ng t nhiu u l nh kinh doanh. Ticng l nh kinh doanh... Khi vic nm bom chm dt, cu chuyn bt u. Chng ta s xem cc mt

hng.[254]

Chng ti v nhn dn chng ti sn sng ni chuyn vi nh cm quyn M v nhn dn M. Nhng vi

Johnson v McNamara th hoc l tri thm hoc t ra ngoi ca.[255]

Chng ti trn t nc chng ti. Chng ti khng lm iu g tn hi cho nc M. quc M hychm dt s xm lc ca chng v cun gi th lp tc ha bnh s c lp li Vit Nam. qucM d in cung y mnh chin tranh n mc no, chng ti cng quyt nh bi chng. Chng ti

hon ton tin tng vo thng li ca mnh v s nghip ca chng ti l chnh ngha!".[256]

Chng ti sn sng em hoa v nhc tin h v mi th khc h thch, nhng ng bit y, ti thch ting

lng ca cc ng: qu'ils foutent le camp! ("qu'ils foutent le camp" c ngha l "hy ct i")[257]

quc M chn ri, nhng rt ra nh th no. Thua m danh d. l iu M mun![258]

quc M ang thua Vit Nam v chng nht nh s thua. Song chng ch chu thua sau khi thua

trn bu tri H Ni![259]

Lng yu nc v s on kt ca nhn dn l mt lc lng v cng to ln, khng ai thng ni. Nh lclng y m t tin ta nh thng qun Nguyn, qun Minh, gi vng quyn t do, t ch. Nh lclng y m chng ta lm cch mng thnh cng ginh c c lp. Nh lc lng y m sc khngchin ca ta cng ngy cng mnh. Nh lc lng y m qun v dn ta quyt chu ng mun ni kh

khn, thiu thn, i kh, tang tc, quyt mt lng nh tan qun gic cp nc.[260]

Yu T quc, yu ng bo; hc tp tt, lao ng tt; on kt tt, k lut tt; gi gn v sinh tht tt;

khim tn, tht th, dng cm. (Li dy cc chu thiu nin, nhi ng).[261]

Tc phm

Trong cc tc phm ca ng c th ni bn tuyn ngn c lp do ng bin son l c ting vang nht v csnh vai cng cc bn tuyn ngn c lp trong lch s Vit Nam nh bi th thn Nam Quc Sn H tngtruyn ca L Thng Kit v Bnh Ng i Co ca Nguyn Tri.

Bn n ch thc dn Php (1925)ng kch mnh (1927)

Con rng tre (1922, kch, nhm kch vua Khi nh)[262]

Cc truyn ngn: Pari (1922, Nhn o), Li than vn ca b Trng trc (1922, Nhn o), Con ngibit mi hun khi (1922, Nhn o), Vi hnh (1923, Nhn o), on kt giai cp (1924, Ngi cngkh), Con ra (1925, Ngi cng kh), Nhng tr l hay l Va-ren v Phan Bi Chu (1925, Ngi cng

kh)[263]

Nht k trong t (1942, th)Sa i li lm vic (1947)

Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch tch (bt danh Trn Dn Tin[264][265][266][267])

Va i ng va k chuyn (bt danh T. Lan[268][269])Trong cun sch ny, H Ch Minh ha thn thnh mt cn b trong on ty tng (T. Lan), i cng tc


31 of 41 5/10/2015 9:12 AM

cng vi H Ch Minh trong rng ni Vit Bc v c H Ch Minh vui ming k chuyn cho nghe

nhiu chuyn.[270]

H Ch Minh ton tp, n bn I: NXB S tht (1980-1989), n bn II: NXB Chnh tr Quc gia(1995-1996), bn s ha trn CD-ROM: NXB Chnh tr quc gia (2001-n nay)

Tn gi, b danh, bt danh

Bi vit hoc on ny cn thm ch thch ngun gc c th kim chng thng tin.Nhng ni dung khng c ngun c th b t vn v xa b.

Mi bn b sung (https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh&action=edit) ch thch t

cc ngun ng tin cy gip ci thin bi vit.

Sau nhiu nm hot ng trong nc v ngoi nc, Ch tch H Ch Minh dng rt nhiu b danh v tn gikhc nhau nh lc hng k th. Tuy nhin, danh xng H Ch Minh c chn l tn gi chnh thc cang v c nhiu ngi chp nhn nht. Theo mt s ti liu th ng bt u s dng danh xng H Ch Minht nm 1940 nhng khng ai bit cho n khi b chnh quyn Trung Quc bt do nghi ng l gin ip vo nm1942. T ng bt u cng khai v dng tn gi H Ch Minh vi mi ngi. V t tr i danh xng H

Ch Minh tr thnh tn gi chnh thc ca ng.[271][272]

Ngoi tn gi H Ch Minh (dng t 1942), v tn t Nguyn Tt Thnh (), trong cuc i mnh, ngcn c nhiu tn gi v b danh khc nh Paul Tt Thnh (1912); Nguyn i Quc (, t 1919); Vn Ba(khi lm ph bp trn tu bin, 1911); L Thy (, khi Qung Chu, 1924-), H Quang (1938-40), Vng(Wang) (192527, 1940), Tng Vn S (193133), Trn (1940) (khi Trung Quc); Chn (khi Xim La,192830) v c gi l Thu (ng c) Chn; Lin (khi Lin X, 193438); Chen Vang (trong giy t i ngt Php sang Lin X nm 1923); ng cng cn c gi l Bc H, Bok H, C H. Khi Vit Bc ngthng dng b danh Thu, Thu Sn v c ngi dn a phng gi l ng K, Gi Thu,. Tng thngIndonesia Sukarno gi ng l "Bung H" (Anh C H).

ng dng 173 bt danh khi vit sch, bo:[273] Nguyn i Quc, Nguyn, Nguyn A.Q, Ng A.Q, Ng. i Quc,N.A.Q, N., Wang, N.K., A.N; P.C. Lin, P.C. Line (1938, Trung Quc), Line (1938, Trung Quc), Q.T, Q.TH, LQuyt Thng (194850), A.G, X.Y.Z (194750), G., L Nhn, L, L Ba, L Nng, L Thanh Long, L.T., T.L.(195569), Trn Dn Tin, T.Lan (195569), Tuyt Lan, Thanh Lan, in (195053), Tn Tro, .X (trongchuyn mc "Thng thc chnh tr" trn bo Cu quc nm 1953), C.B (trn bo Nhn Dn 1951-57), V.K.,K.C., C.K., Trn Lc (194861), C.S, Chin S, Chin u, La Lp, Ni Tht, Thu Giang, K.V., Trm Lam,Lut s TH. Lam, Nguyn Kim, K.O, Vit Hng..v.v.

H Ch Minh trong vn hc, ngh thut

Ch tch H Ch Minh l ngun cm hng cho nhiu nhc s, nh th sng tc nhiu tc phm.

m nhc

Bi ht "Ca ngi H Ch tch" ca nhc s Vn Cao:

Ngi v em ti ngy vui Ma thu nng to Ba nh Vi ting Ngi cn du dng nh ting t tri.Ngi v em ti xun i t t nc cn, T bn ly c cuc i vng ln.

Bi ht "Ca ngi H Ch tch" ca nhc s Lu Hu Phc:


32 of 41 5/10/2015 9:12 AM

H Ch Minh sng ngi gng u tranh. Vng bn a chng ta vt kh khn. H Ch Minh munnm ch li cho nhn dn. n ngy chin thng v vang.

Bi ht "Ngi l nim tin tt thng" ca nhc s Chu Minh:

t nc nghing mnh i i nh n. Tn ngi sng mi vi non sng Vit Nam. Li th st son theoting bc gi, bn ngn nm dn li hm nay, ngi sng trong mun triu tri tim... Th gii nghingmnh, loi ngi tic thng. y ngi chin s u tranh cho t do. Ngi l c m ca cc dn tc.Ting ngi vang vng n mai sau. Nguyn c theo con ng Bc i...

Bi ht "Bc H, mt tnh yu bao la" ca nhc s Thun Yn

...Bc thng cc c gi xun v gi biu la, Bc yu n chu nh trung thu gi cho qu. Bc thngon dn cng m nay ng ngoi rng, Bc thng ngi chin s ng gc ngoi bin cng..."

Bi ht "H Ch Minh p nht tn ngi" ca nhc s Trn Kit Tng:

...Trn cnh ng min Nam, au thng my ph chn tri. Khi ca ln H Ch Minh, nghe lng phiphi nim tin...

Bi ht The Ballad of Ho Chi Minh (Bi ca H Ch Minh) [274] ca nhc s ngi Anh Ewan MacColl

...From VietBac to the SaiGon Delta. Marched the armies of Viet Minh. And the wind stirs the banners ofthe Indo-Chinese people. Peace and freedom and Ho Chi Minh...

Bi ht Teacher Uncle Ho (Bc H - Thy gio) ca Pete Seeger:

...I'll have to say in my own way. The only way I know, that we learned power to the people and the powerto know. From Teacher Uncle Ho!

Bi ht Inolvidable Ho Chi Minh (H Ch Minh - Khng th no qun) ca Al Primera:

Tena la figura pequea y la barbita blanca el camarada Ho Chi Minh querido to Ho Chi Minhinolvidable Ho Chi Minh indoblegable Ho Chi Minh inolvidable Ho Chi Minh indoblegable Ho ChiMinh...

Nhiu sng tc khc: "Bc ang cng chng chu hnh qun" (Huy Thc), "Thanh nin lm theo li Bc"(Hong H), "Tui tr th h Bc H" (Triu Dng), "Tm o Bc H", "Gi ti Bc H" (Kapapi -Tng Vi), "m nghe ht a nh Bc" (An Thuyn), "Vng trng Ba nh", "Min Trung nh Bc","Ngi v thm qu" (Thun Yn), "Bn lng Bc H", "Bn tng i Bc H" (L Giang), "mTrng Sn nh Bc" (Trn Trung), "Bc H sng mi vi Ty Nguyn", "C gi Pak con chu BcH" (Huy Thc), "i dp Bc H" (Vn An - th T Hu Yn), "Bi ca dng Bc" (Trng Loan), "Nhc Bc trong ngy i thng" (Phm Tuyn), "Li Bc dn trc lc i xa" (Trn Hon), "Tnh Bc sngi ta" (Lu Hu Phc), "H Ch Minh p nht tn ngi" (Trn Kit Tng)...

Th, vn

Bi th "Ngi i tm hnh ca nc" ca nh th Ch Lan Vin:

...C nh chng hi gi rt thnh Ba-l


33 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Tc phm "Bc H v ba em thiu nhi

Trung -Nam -Bc" (Tranh la v bng mu

1947) ca ha s Dip Minh Chu.

Mt vin gch hng Bc chng li c mt ma bnggiV sng m thnh Lun n, ngi c nhGit m hi Ngi nh gia m khuya...

Bi th "Vit Bc" ca T Hu:

...Nh ng c mt sng ngio nu ti vi p ti l thng...

Bi th "Bc i" ca T Hu, sng tc ngy 6 thng 9 nm1969 ngay sau khi Ch tch H Ch Minh qua i, c on:

Bc tnh thng cho chng conMt i thanh bch, chng vng sonMong manh o vi hn mun trng

Hn tng ng phi nhng li mn.[275]

Bi th "Ving lng Bc" ca Vin Phng:

Bc nm trong gic ng bnh yn::Gia mt vng trng sng du hinVn bit tri xanh l mi miM sao nghe nhi trong tim!

Bi th "Mt con ngi ch ngha Mc sinh ra" ca Hi Nh:

Bc cho ta, Bc cho iL sng ca ngy mai trn Tri tL sng p, khng coi mnh cao nhtMong kip ngi, ai cng ct u cao

Bi th "Chc tng Bc H" ca Ismael Gomes Braga (Brazil):[276]

V thnh sng ca nghn thnh sngV n nhn ca c mun iH Ch Minh! - Cha d thy ngiChng ti y bn m mt sng!

Tc phm Bp sen xanh ca Sn Tng k v thi tui tr ca H Ch Minh.

Trong tiu thuyt nh cao chi li ca Dng Thu Hng, H Ch Minh c h cu thnh nhn vt chnh

Ch tch.[277][278]

Hi ha

c t nht bn bc v bng mu v H Ch Minh (huyt ha)[279]

in nh


34 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Hnh tng H Ch Minh trong phim truyn video "H ni - Ma ng 1946" do NST Tin Hi thhin.Hnh tng Nguyn Tt Thnh (Vn Ba) trong phim truyn nha "Hn gp li Si Gn" do NST TinHi th hin.Hnh tng Tng Vn S trong phim truyn Nguyn i Quc Hng Kng do NST Trn Lc th hin.

Sn khu

Hnh tng H Ch Minh trong v kch "m trng" NST Tin Hi th hin.Hnh tng H Ch Minh trong v cho "Nhng vn th thp" do NST Mnh Kin th hin.Hnh tng H Ch Minh trong nhiu v kch ni do ngh s Vn Tn th hin t nm 1974 - nay.

nh gi

Gio s David Thomas cho bit ng tng c mt tp ch tin tc v thi s c ting tm ti Hoa K c ghinhn v mt cuc thm d kin ngi dn M. Ngi ta tham kho kin v cc lnh t trn ton cu, xem ail ngi Thin (good), ai l ngi c (evil). Kt qu cho thy H Ch Minh, cng vi cc lnh o Adolf Hitlerv Iosif Vissarionovich Stalin b xem l nhng nhn vt c, trong khi Nelson Mandela, Franklin D. Roosevelt vMahatma Gandhi th c xem l nhng nhn vt thin. Gio s khng tn thnh vi quan im ny v theo ng"ai tng nghin cu mt cch khch quan cuc i v nhng thnh tu ca H Ch Minh th khng th no i

n kt lun nh vy c".[184]

L mt ngi lnh o cuc u tranh ca Vit Nam ginh c lp khi ch thc dn Php, ng li khngphi l mt nh dn tc ch ngha cc oan. iu ny th hin qua nhn nh tch cc v ng ca nhiu ngi

ngoi quc.[49] Trong mt hi tho "Di sn H Ch Minh trong thi i ngy nay" - mt hi tho mang tm cquc t, Ahn Kyong Hwan - mt gio s ca Trng i hc Chosun (i Hn Dn quc) ni: "H Ch Minhc th khc v mt t tng hay tn gio so vi cc v nhn khc trn th gii nhng nhn cch ca Ngi thng mi ngi trn th gii tn knh. Nhng nh lnh o chnh tr trn th gii phi noi gng tinh thnyu nc, yu dn tc, yu ng bo v i ca Ngi". Nh bo c Wilfred Burchett, ngi tng c nhiucuc phng vn H Ch Minh, cho bit: "Cm gic u tin ca ti l s thn mt, m p v gin d. H Chtch c kh nng khin ngi ta thy nh nhm ngay t khonh khc u tin v trnh by nhng vn phctp nht ch trong vi t v c ch r rng. Trong nhng cuc gp g tip theo vi nhn cch v i ny, s mp, gin d, cch th hin r rng xut pht t tr tu mn tip v s thu hiu trn vn ch khin ti c n

tng v cng su sc".[280]

Xem thm

Nguyn Sinh ScGia nh H Ch MinhT tng H Ch MinhNp sng ca H Ch MinhH Ch Minh ton tpChu ngoan Bc HHuy hiu Bc HGii thng H Ch MinhBi ht v H Ch Minh


35 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Ch thch

^ Bn di chc c ch "Tuyti b mt" ca Bc H(https://archive.is/20120710025704/giaoduc.net.vn/xa-hoi/ban-di-chuc-co-chu-tuyet-doi-bi-mat-cua-bac-ho/126480.gd?i=0)

1.

^ a Nh nh cng gi BcH (http://vietbao.vn/Xa-hoi/Nha-nha-cung-gio-Bac-Ho/20736432/157/).

2.

^ Mt gia nh 40 nm cnggi Bc H(http://dantri.com.vn/c20/s20-346902/mot-gia-dinh-40-nam-cung-gio-bac-ho.htm)

3.

^ Gc th Bc H trn sngTin (http://tuoitre.vn

4.

trang 765, Chng 2, ISBN0547175604, Nh xut bn:Cengage Learning^ Theo Duiker, tr. 209 thtrc khi vit ng hiDan Phelan, mt trung yM v on m u Tuynngn c lp ca M, bing nh s a vo bntuyn ngn ca Vit Nam.Cn chnh Phelan th k li:"Nhng thc ra th c l ngy bit v bn Tuyn ngncn r hn ti". Theo Thiut OSS Archimedes Patti("Why Vietnam?", Chng23) th H Ch Minh hing v on m u ny.

88.

^ Why Vietnam,Archimedes L.A Patti, Nxb Nng, 2008, trang 608 -

89.

H Ch Minh trong cng tclnh o(http://www.dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30456&cn_id=201609#K8drQIVmz8xH^ H Ch Minh 'i trc'UNESCO?(http://web.archive.org/web/20100522050829/http://vietnamnet.vn/giaoduc/201005/Tran-Van-Nhung-910995/), theo bi vit caGio s Trn Vn Nhung

183.

^ a BBC Quan im caDavid Thomas v H ChMinh (http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/story/2005/05/050517_davidhochiminh.shtml

184.

Lin kt ngoi

H Ch Minh (http://bachkhoatoanthu.vass.gov.vn/noidung/tudien/Lists/GiaiNghia/View_Detail.aspx?ItemID=13125) ti T in bch khoa Vit NamH Ch Minh (http://www.britannica.com/EBchecked/topic/268300) ti Encyclopdia Britannica (ting

Anh)

Din vn ca H Ch Minh

Li ku gi ton quc chng M cu nc ca H Ch tch (https://www.youtube.com/watch?v=gIehSM5EjbI) trn YouTube ti ln 8/4/2010Ch tch H Ch Minh ni chuyn ti H Ph n ton quc ln III (https://www.youtube.com/watch?v=uQWCSXYVcOI) trn YouTube ti ln 7/5/2010H Ch tch ni chuyn ti cuc mitting ca nhn dn Th (https://www.youtube.com/watch?v=9FnBdUPhI0Q) trn YouTube ti ln 16/5/2010H Ch tch ni chuyn vi Quc hi nc VNDCCH (https://www.youtube.com/watch?v=geJD2Ylx0GY) trn YouTube ti ln 17/5/2010H Ch tch pht biu ti l k nim 30 nm thnh lp ng (https://www.youtube.com/watch?v=QZSdmps7ARo) trn YouTube ti ln 8/8/2010Th chc Tt ca Bc H nm 1968 v 1969 (https://www.youtube.com/watch?v=K0-bCzUh51M) trnYouTube ti ln 2/2/2010Ch tch H Ch Minh pht biu ti i hi thi ua anh hng phn 1 (https://www.youtube.com/watch?v=62IZBL7mTxY) trn YouTube ti ln 17/9/2010


36 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Ch tch H Ch Minh pht biu ti i hi thi ua anh hng phn 2 (https://www.youtube.com/watch?v=-LdZORoIflU) trn YouTube ti ln 17/9/2010The actual voice of Ho Chi Minh - Ch tch H Ch Minh pht biu bng ting Anh(https://www.youtube.com/watch?v=asYSfqvqzBk) trn YouTube (ting Anh)

Tc phm ca H Ch Minh

Wikimedia Commons c thm th loi hnh nh v phng tin truyn ti v H Ch Minh(https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ho_Chi_Minh?uselang=vi)

Ch tch H Ch Minh c bn Tuyn ngn c lp (http://media.vovnews.vn/html/vn/audio/2/8)H Ch Minh ton tp - Nhng bi vit ca H Ch Minh [6] (http://123.30.49.74:8080/tiengviet/tulieuvankien/4lanhtu/?topic=3&subtopic=91&leader_topic=9) [7] (http://thehehochiminh.net/tp)Cc tc phm ca H Ch Minh (http://www.cpv.org.vn/hcm_tacpham.asp?topic=3&subtopic=91&leader_topic=9&taphcm='T%E1%BA%ADp%201%20(1919%20-1924)'), website ca ng Cng snVit NamTon vn di chc (bn y ) (http://web.archive.org/web/20071116122422/http://www.cpv.org.vn/details.asp?id=BT97055044)Nhng bc th ca Ch tch H Ch Minh (http://rationalrevolution.net/war/collection_of_letters_by_ho_chi_.htm)

Vit v H Ch Minh

Tm thm v H Ch Minh ti nhng ng d n ca Wikipedia:

T in Wiktionary

Sch Wikibooks

Cm nang du lch Wikivoyage

H s Wikiquote

Vn kin Wikisource

Hnh nh v phng tin Commons

Tin tc (http://en.wikinews.org/wiki/Special:Search/H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh) Wikinews

Ti liu gio dc (http://en.wikiversity.org/wiki/Special:Search/H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh) Wikiversity

Ng T Lp (2004), "V thc tin lun nhn o H Ch Minh v nhim v i mi ng hin nay(http://www.viet-studies.info/NgoTuLap_ThucTienLuanHoChiMinh.htm)" truy cp 7/4/2015Sophie Quinn-Judge, Ho Chi Minh: The Missing Years 1919-1941 (http://books.google.com/books?vid=ISBN0520235339&id=XPMt03ckruUC&pg=PP1&lpg=PP1&ots=6bBPsChIV2&dq=ho+chi+minh&sig=TIY8FIAaJpIFrrekSCT9RNxHCvw) , University of California Press, 2002. ISBN0520235339

Bn dch sang ting Vit c th ly xung ti y: H Ch Minh, nhng nm cha bit n(http://danluan.org/files/books/HCM_missing_years.pdf) , Dn Lun

Clark D. Neher, Southeast Asia: crossroads of the world (http://books.google.com.vn/books?id=3uZuAAAAMAAJ&q=%22Ho+Chi+minh), Southeast Asia Publications, Center for Southeast


37 of 41 5/10/2015 9:12 AM

Asian Studies, Northern Illinois University, 2000. ISBN 1-891134-06-X.Bc H knh yu (https://web.archive.org/web/20051123003608/http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/1905/index.htm)Tiu s H Ch Minh trn website ca B Ngoi giao Vit Nam (http://www.mofa.gov.vn/bng_viet

hồ chí minh – wikipedia tiếng việt

Documents