Y$8*$*##$%n)+*#%+

Y$8*$*##$%n)+*#%+

NH XUT BN HNG C

H NI - 2015

4Cun sch ny c thc hin vi s h tr kinh ph cai s qun Ai-len. Cun sch c vit da trn quan

im ca cc tc gi, khng nht thit phn nh quan imca i s qun Ai-len.

I. Gii thiu............................................................................. 7II. T hi n quyn t do hip hi.................................. 10III. Quyn t do hip hi trong lut nhn quyn

quc t............................................................................. 17IV. Quan h gia t do hip hi vi mt s quyn t

do khc............................................................................ 27V. Php lut v t do hip hi ca mt s quc gia...... 33VI. Php lut v t do hip hi ca Vit Nam............... 43VII. Mt s khuyn ngh cho vic vn ng chnh sch

v php lut bo v t do hip hi........................... 53Ph lc 1. Quy nh v t do hip hi trong mt s vn kin quc t.................................................................. 55Ph lc 2. H thng vn bn iu chnh mt s hnh thc t chc x hi dn s ti Vit Nam................ 70Ph lc 3. Bo co ca Bo co vin c bit v cc quyn t do hi hp n ha v hip hi, Maina Kiai... 74Ti liu tham kho.................................................................. 123

5

MC LC

6

Cng vi xu hng m rng cc quyn t do, dnch, cng nh nhm trin khai Hin php 2013, vic xydng Lut v Hi c a vo chng trnh lpphp ca Quc hi (Ngh quyt s 70/2014/QH13, ngy30/5/2014, v Chng trnh xy dng lut, php lnhnm 2014 v 2015). Theo , Lut v Hi s c Quchi (kha XIII) tho lun v cho kin ti k hp th 10vo cui nm 2015.

T do hip hi c ghi nhn trong Hin php utin ca Vit Nam (nm 1946) v tip tc c ghi nhntrong tt c cc bn Hin php tip theo. Lut v quynlp hi c ban hnh ln u Vit Nam vo nm19571. Tri qua nhiu thay i, khun kh php lut vhi, cng nh iu kin thc t c nhiu bin i. Vicc mt khung php l tun th nguyn tc tn trng, bom v thc hin quyn t do hip hi, ph hp vi yucu thc t v cc chun mc quc t v quyn conngi m Vit Nam c ngha v thc hin l mt nhu

7

I. GII THIU

___________________________1 Lut s 102-SL/L-004 ngy 20-5-1957.

cu chnh ng ca ngi dn. Cuc tho lun xungquanh quan im v cch thc tip cn trong xy dnglut v hi bt u t nhng nm 19902, vn cha ckt qu c th.

Trong ti liu ny, cc tc gi trnh by quan im vcch tip cn da trn quyn c khun kh php l ttm bo quyn t do hip hi, gp phn vo cuc tholun xung quanh vic xy dng Lut v Hi Vit Nam.Quan im ny c a ra trn c s tham chiu chunmc v t do hip hi trong lut nhn quyn quc t, cngnh tham kho mt s thc hnh tt trong lut php camt s quc gia khc. Nhng cu hi chnh cc tc gi tra v i tm cu tr li l: 1) T do hip hi tr thnh mtquyn nh th no?; 2) Lut nhn quyn quc t quy nh nhth no v quyn t do hip hi?; 3) Hi c iu chnh nh thno trong php lut cc quc gia (bao gm Vit Nam)?; v 4)Mt s khuyn ngh cho vic vn ng chnh sch v php lutbo v t do hip hi.

Thng tin trong ti liu ny c a ra trn c stham kho, i chiu v phn tch cc vn kin trong hthng lut quc t v nhn quyn, bao gm cc vn bnca Lin Hp Quc (LHQ), mt s vn kin lin quan ca

8

___________________________2 V d, xem: Kim Cung, D tho Lut v Hi: Cn xc nh cho r i tng p dng lut,18/06/2006: http://dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30283&cn_id=20113

T chc Lao ng Quc t (ILO) v cc vn bn lin quantrong php lut Vit Nam. Ti liu cng tham chiu ncc nghin cu v ch ny trong lut nhn quyn quct, cng nh khun kh php lut v hi mt s qucgia. Bn cnh cc phn tch so snh php l, nghin cucng s dng mt s ti liu nghin cu x hi, trit hcv lch s cho phn II v III, vi quan nim rng chunmc php l mang tnh lch s v l biu hin ca ccquan nim x hi lun bin i.

9

1. Hip hi l mt c tnh v nhu cu t nhin ca

con ngi

Mi con ngi, bn cnh c tnh c th, cn c c tnhx hi (c tnh cng ng). c tnh x hi n t nhucu t nhin ca con ngi, con ngi cn n x hi hc tp, lao ng v pht trin. T do hip hi l c tnhx hi ca con ngi, l nhu cu t nhin ca con ngimun c quy t, c tp trung trong mt t chc vinhng mi lin h gn gi, cht ch. Vic cc c nhn linkt, tp hp li vi nhau thnh nhm hng n lich, mc ch hay s quan tm chung thng c gi llp hi.

Trong ting Vit, theo cch hiu thng thng, danh t"hi" c hai ngha gn nhau dng ch: 1) cuc vui tchc chung cho ng o ngi tham d, theo phong tc hocnhn dp c bit; 2) t chc qun chng rng ri ca nhngngi cng chung mt ngh nghip hoc c chung mt hotng3. Ch hi c th hiu n gin l t hp li, gpnhau4. Trong ting Anh, nim hi th hin qua haikhi nim association ch hnh thc t chc ca cc c

10

II. T HI N QUYN T DO HIP HI

___________________________3 Trung tm T in hc, T in ting Vit, NXB Nng, 2011, tr.716.4 Trn Vn Chnh, T in Hn Vit.

nhn c cng mi quan tm) hay society ch mt cngng c t chc5. C hai khi nim ny u c t gc La-tinh l socius/socielis hm l s lin h, giao lu, nghnh gia con ngi vi nhau v hnh thnh nn x hi(society). Nh vy v mt ngn ng chng ta thy cs tng ng th v v vic hip hi nh mt hnh vi xhi t nhin ca con ngi, ni cch khc l mt trongcc hnh vi t nhin to nn x hi loi ngi.

Trong cc x hi c xa xut hin nhiu hnh thchi a dng. Phng Ty, Plato m t cc cu lcb l nhng ni cc th dn Hy Lp c i lui ti thng thc ngh thut, nghe ging v thin vn hc vkhoa hc9.

Trong x hi Vit Nam truyn thng cng nh hinnay, cc hi c hnh thc rt a dng nh phng hi, culc b, qu t thin, hi, nhm... T nhng th k trc,cc phng hi ngh nghip (ngh th cng, ngh thutv thng mi) xut hin khu vc thnh th.7 n thk 19, xut hin cc hnh thc hip hi mang m tnhx hi dn s nh mng li dy hc, truyn ging vtho lun cc vn o c, vn x hi ca Hi

11

___________________________5 T in Merriam-Webster trc tuyn ti: http://www.merriam-webster.com.6 Plato, Protagoras, 315c-371d, Roderick T. Long dn trong Civil Society in Ancient Greece: The Caseof Athens. Xem ti http://www.praxeology.net/civsoc.htm7 Philippe Papin, Lch s H Ni, NXB M thut, 2009, trang 94.8 V Th Khi, T Hi Hng thin n Ngc Sn n phong tro ng Kinh Ngha Thc, Tp chXa v Nay. S 283.,2007, trang 10-11.

Hng Thin n Ngc Sn.8 T th k 20, sinh hot cacc hi on cng phong ph, c nhiu hi, nhm nh hicu t, cng hi, nng hi, hi khuyn hc, hi Khai Tr,phong tro ng Kinh Ngha Thc. Hin nay, thng tin tLin hip hi Khoa hc K thut Vit Nam (2010) cho bit,c khong 1700 t chc phi chnh ph Vit Nam ngk hot ng.9

Ngy nay, ti cc quc gia u hin din nhiu hnhthc hi on, hip hi a dng. Cc hi c th khng c(khng cn) t cch php nhn hoc c t cch php nhn( thun tin cho vic giao dch, k hp ng). Cng cnlu rng quan nim v t cch php nhn c s khcnhau ti cc quc gia.

Cc hi c th l cc cu lc b, hi ngh nghip, cct chc phi chnh ph, cc qu, cng on, t chc tngio, chnh ng hoc cng ty. Do s a dng ca ccnhm, php lut cc quc gia thng c quy nh iuchnh ring mt s nhm, hi bng cc lut ring nh: lutv doanh nghip - cng ty, lut v cng on - nghipon, lut v cc ng phi chnh tr.

Nh vy, t do hip hi l mt c tnh t nhin cacon ngi. Nhng ngi theo quan im lut t nhincng coi t do hip hi l mt quyn t nhin ca con

12

___________________________9 Hip hi lin minh cc t chc khoa hc v cng ngh, Bn tin pht trin #1, thng 10, (2010), tr. 7(Andrew Wells-Dang dn trong Khng gian X hi Dn s Vit Nam ang m rng. Tp ch Tia sngngy 05/9/2014: http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=116&CategoryID=42&News=7858).

ngi, c trc bt k s chp thun no ca nh nc.T gc php l, quyn t do hip hi dn dn, c bitl t sau nm 1945, c php lut cc quc gia v lutnhn quyn quc t ghi nhn v bo v.

2. Vai tr ca t do hip hi

Quyn t do hip hi c ngha quan trng i vithc y cc quyn con ngi khc (dn s, chnh tr,kinh t, x hi v vn ha), cng nh i vi pht trinquc gia. Thng qua vic lp hi, cc c nhn lin kt licng nhau bo v quyn sng, quyn an ton v thn th,quyn t do ngn lun, bo ch, i li (cc quyn dn s).Cc hi ngh nghip (ng nghip, nng nghip, dtmay...), cng nh cc hi, nhm cung cp cc dch v y t,gio dc, cc hi t thin... gp phn ng k thc ycc quyn kinh t, x hi, vn ha. Trong lnh vc kinh t -lao ng, vic thnh lp cng on gip bo v cc quync bn ca cng nhn v tin lng, thi gian lm vic,ngh ngi, an ton lao ng... Tuyn b v nhng ngibo v nhn quyn ca LHQ (1998) khng nh thcy v bo v cc quyn con ngi v t do c bn, mingi phi c quyn t do hip hi c cp quc giav quc t.

Trong lnh vc chnh tr, quyn t do hip hi cng cvai tr rt thit yu i vi vic hin thc ha quyn buc, ng c v quyn tham gia qun l t nc. y ban

13

Nhn quyn LHQ khng nh quyn t do biu t, hihp v hip hi l nhng iu kin quan trng cho victhc hin hiu qu quyn bu c v phi c bo vy (Bnh lun chung s 25, on 12). Bo co vinLHQ v t do hi hp v hip hi Maina Kiai, trong nm2013, c mt nghin cu vi nhng khuyn nghring v mi quan h gia quyn hi hp, hip hi vbu c. Theo , cc ng phi chnh tr, mt loi hiphi, c khng nh c vai tr lm phng tin chnhyu cc c nhn c th tham gia mt cch ha bnhvo cc hot ng x hi.10

i vi cc nhm d b tn thng (ngi khuyt tt,ngi lao ng nhp c, ngi ng tnh, song tnh vchuyn gii (LGBT)...), quyn t do hip hi cng c vaitr quan trng chng li s phn bit, k th, cng nh bo v cc quyn khc khi m ting ni ca nhng cnhn thuc nhng nhm ny rt d b x hi hoc nhnc b qua.

Cc hi, hip hi c vai tr trung tm trong x hi dns, khng c t do hip hi th hu nh x hi dn skhng tn ti. i sng hip hi l mt ch s ca x hidn ch. i sng hip hi cng gip gia tng vn x hi,lng tin trong x hi thng t l thun vi mc rng

14

___________________________10 Bo co ca Bo co vin c bit v t do hi hp ha bnh v hip hi, Maina Kiai, 2013,A/68/299, on 9.

buc, gn gi ca cc quan h x hi, cng nh s trngthnh ca x hi dn s.

3. Bo v quyn t do hip hi bng lut php

L mt quyn con ngi, quyn t do hip hi (theright to freedom of association - hay t do lp hi - c thgy hiu lm l ch lin quan n vic thnh lp ra cchi), lun ng trc nguy c b xm phm, gii hn tytin bi cc c quan cng quyn v cc ch th khctrong x hi.

Php lut cc quc gia ghi nhn, bo v quyn ny,tip theo v quy m rng hn, lut nhn quyn camt s khu vc (m tin phong l Cng c Nhn quynchu u 1950, ti iu 11) v ca LHQ xc lp nnkhun kh php l bo v quyn t do hip hi.

Php lut Hoa K quan nim quyn t do hip hi l spht trin ca t do ngn lun. Hin php Hoa K, Tuchnh n th nht (First Amendment), khng cp nquyn t do hip hi m ch cp n t do ngn lunv hi hp. Chnh Ta n Ti cao, thng qua n l t vNAACP v. Alabama ex rel. Patterson (1958) kt lun rngquyn t do hip hi pht sinh t quyn t do biu t.Bi l, nu khng c s tp hp ln ting th quyn biu

15

___________________________11 NAACP - Hip hi quc gia v s tin b ca ngi da mu (National Association for theAdvancement of Colored People).

t b gim hiu qu ng k, ting ni ca mt c nhnrt kh c th c lng nghe, tip nhn.

Do tnh cht thit yu, a dng ca hi,php lut qucgia, khu vc v quc t u ng vai tr nht nh trongvic bo v quyn t do hip hi. Trong khi phm vi calut quc t bo v quyn t do hip hi rt rng (s clm r hn trong Phn III), php lut cc quc gia v hithng ch gii hn phm vi iu chnh mt s loi hinht nh (s c lm r trong Phn IV v Phn V).

16

1. Khi qut

Nh nu trn, quyn t do hip hi c bo v binhiu vn kin php l quc t, trong c bit quantrng l Tuyn ngn Quc t Nhn quyn (UDHR, 1948) vCng c v cc quyn dn s v chnh tr (ICCPR, 1966).Cnh , quyn t do hip hi c bo v trong nhiuvn kin nh Cng c v xa b phn bit i x vi ph n(CEDAW, 1979 - iu 7 v quyn tham gia vo cc t chcphi chnh ph, hip hi ca ph n), Cng c v quyn trem (CRC, 1989 - iu 15 v quyn t do hip hi v hihp ca tr em)... Tuy nhin, quy nh ca cc cng cny tng i khi qut. Ring trong lnh vc lao ng,quyn t do cng on c quan tm bo v ti Cngc v cc quyn kinh t, x hi v vn ha (ICESCR, 1966- iu 8), cng nh trongmt s iu c ca T chc laong quc t (ILO) (bao gm Cng c s 87 v quyn tdo hip hi v bo v quyn t chc, 1948; Cng c s 98v quyn t chc v tho c lao ng tp th, 1949...).12

17

III. QUYN T DO HIP HI TRONG LUT NHN QUYN QUC T

___________________________12 Vit Nam cha gia nhp cng c no ca ILO v quyn t do hip hi, cng on. Tuy nhin,cn lu rng theo Tuyn ngn v cc nguyn tc v quyn c bn trong lnh vc lao ng (1998)ca ILO, mi thnh vin ca ILO (bao gm Vit Nam) d cha ph chun cc Cng c lin quan,cng c ngha v tn trng, thc y v hin thc ha cc nguyn tc lin quan n cc quyn cbn nu trong cc Cng c v quyn t do hip hi (v mt s quyn c bn khc nh xa b laong cng bc, lao ng tr em, phn bit i x).

Theo i din c bit ca LHQ v nhng ngi bo vnhn quyn (trong vn bn s A/95/401, on 46) th: Khinim hi nhc n bt k nhm c nhn hoc bt k thc thphp l no lin kt vi nhau cng nhau hnh ng, by t,thc y, theo ui hoc bo v mt lnh vc quan tm chung.13

Trong bo co ca mnh, Bo co vin v t do hi hp vhip hi ca LHQ Maina Kiai lp li v s dng nhngha ny.

Quyn t do hip hi c bo v ti iu 29 Tuyn ngnquc t nhn quyn (UDHR, 1948) v iu 22 Cng c quc tv cc quyn dn s v chnh tr (ICCPR, 1966). Tuy nhin sbo v ny ch gii hn cc nhm hnh thnh v mc chcng (public), cn cc nhm ch v li ch ring t, chnghn nh nhm gia nh, c bo v bi iu 17 ICCPR.14

Trong v vic P.S. kin an Mch (m s 397/90), y banNhn quyn LHQ (c quan gim st vic thc thi ICCPR) kt lun rng khiu ni ca ngi cha lin quan n s viphm quyn ca mnh c t hp (to associate) vi con traikhng lm pht sinh vn lin quan n iu 22.

2. Cc yu t c bn ca t do hip hi

Quyn t do hip hi gm ba cu thnh c bn l: 1)Quyn thnh lp hi; 2) Quyn gia nhp hi; 3) T do hotng, iu hnh cc hi.

18

___________________________13 Bo co ca Bo co vin c bit v t do hi hp ha bnh v hip hi, Maina Kiai, 2012,A/HCR/20/27, on 51.14 Sarah Joseph, ICCPR: Cases, Materials and Commentary, NXB H Oxford, 2004, trang 575.

a. Quyn thnh lp v gia nhp hi

iu 22 ICCPR ti khng nh v c th ha quy nhv quyn t do hi hp trong iu 20 UDHR. Khon 1iu 22 ICCPR xc nh: Mi ngi c quyn t do hip hivi nhng ngi khc, k c quyn lp v gia nhp cc cngon bo v li ch ca mnh. T ni dung , c th thyquyn ny bao gm c ba kha cnh: (i) thnh lp ra cc himi, (ii) gia nhp cc hi c sn, v (iii) hot ng, iuhnh cc hi, bao gm c vic tm kim, huy ng ccngun kinh ph.

Quyn thnh lp v gia nhp cc hi l ni dung chyu ca quyn t do hip hi. Quyn ny bao hm cquyn thnh lp v gia nhp cc cng on bo v lich ca ngi lao ng. Cng cn lu l quyn thnh lpv gia nhp cc cng on c bo v c trong ICCPR(iu 22) v ICESCR (iu 8).

Trong khi th tc thnh lp mt hi c t cch phpnhn c quy nh khc nhau trong php lut ca ccquc gia, iu quan trng l cc c quan nh nc giiquyt th tc mt cch thin ch, nhanh chng v bnhng. Th tc ny cng n gin, cng tit kim thi gianv chi ph th cng tt. Mt s v d tt c nhc nl vic thnh lp hi khng mt chi ph g ( Bungary), rtnhanh chng ( Nht, vic np n c th qua mngInternet)... Chuyn gia ca Lin Hp Quc khuyn ngh

19

rng mt th tc thng bo (c quan cng quyn khngth t chi) th tt hn, ph hp vi lut nhn quyn hnl mt th tc cho php trc (i hi phi c s chpthun ca c quan nh nc thit lp mt php nhn).15

Trong th tc thng bo, cc hi t ng c trao tcch php nhn ngay khi nh chc trch nhn c thngbo bi cc sng lp vin rng hi c lp ra. Ti huht cc quc gia, vic thng bo ny c thc hin bngvn bn, bao gm mt s ni dung thng tin m lut yucu r rng, nhng y khng phi l iu kin cho s tnti ca mt hi. Vn bn ny c bn l mt thng bo cc c quan thng k c thng tin v hi. H thng thngbo ny ang c vn dng nhiu quc gia (Djibouti,Maroc, B o Nha, Senegal, Thy S, Urugoay...).16

Trong lnh vc lao ng, Cng c quc t v quyn tdo hip hi v bo v quyn t chc 1948 (Cng c 87 caT chc Lao ng th gii - ILO), ti iu 2, xc nh mingi lao ng v ngi s dng lao ng u c quynthnh lp v gia nhp cc t chc m h t la chn mkhng phi xin php trc.

C hai th tc thng bo v th tc cp php u ihi s nhanh chng. Vic chm tr ng k, cp php chomt hi c th coi l s vi phm quyn t do hip hi.

20

___________________________15 Bo co ca Bo co vin c bit v t do hi hp v hip hi, Maina Kiai, 2012, A/HCR/20/27,on 58.16 Nh trn.

Mt khc, nu t chi n xin thnh lp hi th phi nur l do v thng bo mt cch r rng cho ch th ngn thnh lp. Nhng c nhn, t chc b t chi cquyn c khiu ni, khiu kin ra trc mt ta n clp v khng thin v. y ban v T do Hip hi(Freedom of Association Committee) ca ILO c phnquyt rng: Vic khng th a ra trc c quan tphp xem xt hnh ng ca mt c quan B t chicho php thnh lp mt cng on l vi phm cc nguyntc t do hip hi.17

ng thi vi vic thnh lp, cc c nhn c quyn gianhp v rt lui (ra khi, ri b) cc hi. Tng t, cc hic quyn ngng hot ng v t gii tn. Tuy nhin, viccc c quan nh nc ngng hot ng v gii tn hi liphi tun th cht ch cc quy nh ca lut.

b. Quyn hot ng t do v c bo v khi s canthip v l

Quyn hot ng t do ca cc hi tng ng vi nghav ca nh nc trong vic tn trng, thc thi v bo vquyn ny. Lut nhn quyn quc t i hi nh nc cngha v thc thi cc bin php ch ng v th ngnhm bo m cc quyn t do cn bn ca ngi dn,trong c quyn t do hip hi.

21

___________________________17 ILO, Digest of decision and principles of Freedom of Association Committee, 2006, on 274 (dntheo Bo co ca Bo co vin c bit v t do hi hp v hip hi, Maina Kiai, 2012 , A/HCR/20/27,on 61).

mc ti thiu, nh nc phi kim ch khng ccan thip vo cc hot ng bnh thng ca hi. Trcht, quy ch, iu l ca cc hi c t quyt bi ccthnh vin m khng c s can thip ca nh nc. Quynring t ca cc hi cng cn c bo m, cc c quannh nc khng c thay i vic bu chn ban lnh oca cc hi, c ngi ca mnh vo ban lnh o hi, yucu cc hi np k hoch hot ng hng nm.18

Cc ngun lc v ti chnhc vai tr c bit i vivic duy tr hot ng ca cc hi. Chuyn gia LHQ khng nh kh nng tip cn cc ngun lc ti chnh lmt thnh t trng yu ca t do hip hi.19 Cckhuyn ngh ca LHQ u hng n vic hn ch ccth tc phc tp, mt thi gian vi vic nhn ti tr cacc hi. T do hi hp, trin khai cc d n, hot ngti cc a bn khc nhau cng l thnh t quan trngca t do hip hi.

mc tch cc, nhiu quc gia c cc bin php htr vic thnh lp cc hi nh cung cp a im m vnphng, ti tr ti chnh trong giai on u hot ng...Ngha v ch ng i hi cc nh nc phi to dngmt mi trng thun li, bnh ng cho hot ng ca

22

___________________________18 Bo co ca Bo co vin c bit v t do hi hp v hip hi, Maina Kiai, 2012 , A/HCR/20/27,on 65.19 Tn ca Bo co thng nin nm 2013 ca Bo co vin c bit v t do hi hp ha bnh vhip hi, Maina Kiai.

cc hi on. Cc c nhn thc thi quyn t do hip hikhng phi i mt vi s s hi tr thnh nn nhn cas da nt, bi nh, bt b ty tin, i x v nhn ohoc hn ch quyn i li...

3. Gii hn chnh ng i vi quyn t do hip hi

Ging nh mt s quyn con ngi khc nh quyn tdo ngn lun, quyn hi hp ha bnh... quyn t do hiphi khng phi l mt quyn tuyt i. Cc quc gia cth a ra nhng hn ch trong vic thc hin quyn nyda trn nhng quy nh ca lut nhn quyn quc t,c bit l Cng c v cc quyn dn s v chnh tr(ICCPR, 1966).

Khon 2 iu 22 ICCPR xc nh: Vic thc hin quynny (quyn t do hip hi) khng b hn ch, tr nhng hnch do php lut quy nh v l cn thit trong mt x hi dnch, v li ch an ninh quc gia, an ton v trt t cng cng,v bo v sc kho hoc o c ca cng chng hay ccquyn v t do ca ngi khc. iu ny khng ngn cn vict ra nhng hn ch hp php trong vic thc hin quyn nyi vi nhng ngi lm vic trong cc lc lng v trang vcnh st.

Quyn t do hip hi thuc v mi c nhn, tc l mich th, gm c tr em, ngi nc ngoi, ngi lao ngdi tr... Tuy nhin, theo quy nh trn, ICCPR cho phpgii hn quyn ny i vi nhng ngi lm vic trong

23

cc lc lng v trang v cnh st. S hn ch ny, ccoi l phng theo Khon 2 iu 11 ca Cng c nhn quynchu u 1950,20 bt ngun t nhn thc rng nhim vhng u ca cc lc lng v trang l duy tr trt t xhi, cn c s trung lp, trnh b li cun vo cc xung tmang tnh phe nhm. Cng v l do ny m mt s qucgia hn ch c quyn bu c, ng c ca cc thnh vin lclng v trang.

Theo khon 2 iu 22 nu trn, vic gii hn quyn tdo hip hi, tng t nh gii hn quyn t do hi hpti iu 21, ch c th nhm cc mc ch: 1) Li ch an ninhquc gia hoc an ton, trt t cng cng; 2) Bo v sc khe vo c x hi; v 3)Bo v cc quyn v t do ca ngi khc.Thc t ph bin l c nhng quc gia thng lm dngvic vin dn nhng l do ny hn ch quyn t dohip hi, cng nh nhiu quyn t do khc ca ngidn. hn ch s lm dng ty tin nh vy, LHQ vcc t chc bo v nhn quyn thng qua mt s vnkin xc nh ni hm ca cc khi nim nu trn,trong bao gm Cc nguyn tc Siracusa v Gii hn vnh ch cc iu khon trong Cng c quc t v cc quyndn s v chnh tr nm 1984, Cc nguyn tc Johannesburg vAn ninh quc gia, t do biu t v tip cn thng tin nm1995... Theo on 29 ca Cc nguyn tc Siracusa, ch c

24

___________________________20 Manfred Nowak, UN Covenant on Civil and Political Rights: CCPR - Commentary, N.P.EngelPublisher, 2005, trang 508.

th vin dn l do an ninh quc gia gii hn mt squyn khi iu l cn thit bo v s tn ti caquc gia, s ton vn lnh th hoc s c lp chnh trca quc gia trc vic s dng v lc hoc e da sdng v lc t bn ngoi. Hay theo Nguyn tc 2 ca Ccnguyn tc Johannesburg th hn ch c bin minh vil do an ninh quc gia l khng chnh ng nu mc chthc cht hoc hiu qu c th thy c l bo v lich khng lin quan n an ninh quc gia, bao gm, v d, bo v mt chnh ph khi xu h hay khi ph bynhng hnh ng sai lm.21

4. Bnh ng v quyn t do hip hi

Nh nu trn (3.2), nh nc c c ba loi ngha v(tn trng, bo v v thc thi) i vi quyn t do hiphi. Cnh , nh nc cn c ngha v bo m s bnhng, mt nguyn tc cn bn ca mi quyn con ngi,lin quan n quyn t do hip hi (trong ng k, hotng...). Quyn hip hi ca cc nhm yu th trong x hi(ngi khuyt tt, ngi sc tc thiu s...) cn c quantm i x bnh ng.

Bo co vin v t do hip hi ca LHQ cng nhnmnh tm quan trng ca s bo v bnh ng i vi cc

25

___________________________21 Xem thm: Cc nguyn tc Siracusa v Gii hn v nh ch cc iu khon trong Cng c quct v cc quyn dn s v chnh tr nm 1984, trong sch Gii thiu Cng c quc t v cc quyndn s v chnh tr (ICCPR, 1996), Khoa Lut - HQGHN, NXB Hng c, 2012, trang 592-615;Cc nguyn tc Johannesburg v An ninh quc gia, t do biu t v tip cn thng tin nm 1995trong sch ABC v mt s quyn dn s v chnh tr (PPWG, xut bn 11/2014).

hi khng ng k, c bit l ti nhng ni vic lp hikh khn.22 Cc hi khng ng k (khng c t cch phpnhn) cn phi c i x bnh ng vi cc hi c ngk vi c quan nh nc, c t do tin hnh mi hotng, bao gm vic t chc v tham gia vo cc cuc hihp ha bnh.23

Ngoi ra, nh nc cn bo m c c ch php l bo v quyn t do hip hi, x l cc vi phm quyn bnhng v cc vi phm khc i vi t do hip hi.

26

___________________________22 Bo co ca Bo co vin v t do hi hp ha bnh v hip hi,Maina Kiai, 2012, A/HCR/20/27,on 56.23 Nh trn.

Quyn t do hip hi quan h gn gi vi: 1) Quyn hihp; 2) Quyn t do biu t (t do ngn lun), t do thng tin;v 3) Quyn tham gia qun l t nc. Mi quyn ny uc gi tr quan trng trong vic bo v v thc y ccquyn khc.

1. Vi quyn t do hi hp

Hi hp l vic nhiu ngi tp trung li cng traoi, chia s mi quan tm, cng biu t quan im, nimtin... Hi hp c th din ra ti ni cng cng hoc ti nhring, vi nhiu hnh thc khc nhau (ta m, hi tho,trnh din ngh thut, biu tnh, tun hnh, thc hnh nghil tn gio...). Quyn t do hi hp c bo v bi iu20 UDHR, c ti khng nh v c th ha ti iu 21ICCPR, theo : Quyn hi hp ho bnh c cng nhn.Vic thc hin quyn ny ch b nhng hn ch do phplut quy nh v l cn thit trong mt x hi dn ch, vli ch an ninh quc gia hoc an ton, trt t cng cng, bo v sc khe v o c x hi hoc cc quyn v t doca ngi khc.

Hi hp l tin cc nhm c th tho lun, trao iv vic ln k hoch, hnh thnh, trin khai cc hot ng,

27

IV. QUAN H GIA T DO HIP HI VI MT S QUYN T DO KHC

chng trnh ca cc hi on. Hi hp cng l phngtin quan trng cc hi on c th trin khai cc hotng ca mnh ti cc a bn khc nhau.

* Khun kh php lut hin hnh ca Vit Nam vquyn hi hp bao gm iu 25 Hin php 2013; Nghnh 38/2005/N-CP quy nh bin php bo m trtt cng cng; Thng t 09/2005/TT-BCA hng dn thihnh Ngh nh 38/2005/N-CP; Quyt nh s76/2010/Q-TTg v vic t chc, qun l hi ngh, hitho quc t ti Vit Nam; mt s quy nh lin quann vic hi hp ca cc tn gio, vic biu din vnngh, s kin vn ha...

2. Vi quyn t do biu t (ngn lun) v t do thng tin

T do biu t l quyn t do th hin, trnh by, trao icc quan im, nhn nh, thi bng mi phng thckhc nhau. Quyn t do biu t v t do thng tin cbo v ti iu 19 UDHR, c ti khng nh v c th hatrong iu 19 ICCPR. Theo , mi ngi u c quyn giquan im ca mnh m khng b ai can thip. Mi ngi cquyn t do biu t; quyn ny bao gm t do tm kim,tip nhn v truyn t mi thng tin, kin, khng phnbit lnh vc, hnh thc tuyn truyn bng ming, bng bnvit, in, hoc di hnh thc ngh thut, thng qua bt kphng tin thng tin i chng no tu theo s la chnca h (khon 1 v 2, iu 19 ICCPR). Khon 3 iu ny xc

28

nh quyn t do biu t khng phi l mt quyn tuyti m c th phi chu mt s hn ch nht nh c quynh trong php lut v l cn thit tn trng cc quynhoc uy tn ca ngi khc v bo v an ninh quc gia,trt t cng cng, s bnh yn hoc o c x hi.

Khng c t do biu t (bao gm t do ngn lun, boch, thng tin), cc c nhn, nhm khng th trnh by ccvn ca mnh, ca x hi, cng nh khng th tho lun,tm kim cc gii php cho nhng vn . T do hip hi,hi hp gip cho vic thc thi quyn t do ngn lun chiu qu hn, phm vi tc ng su rng hn, c bit l ivi cc chnh sch ca nh nc. Nu khng c s tp hp cng nhau ln ting th quyn biu t b gim hiu qung k, ting ni ca mt c nhn rt kh c tip thu.

Thng tin c v nh -xy cho mi nn dn ch, totin cho s tham gia ca cng chng vo cc cng vicx hi, gip tng cng kh nng thc thi cc quyn khcv chnh tr v kinh t, ci thin cch thc lm vic ca ccc quan chnh ph, gip ha gii xung t, hn gn vtthng trong qu kh.24 Thng tin to ra s cng khai -minh bch, s tin cy ln nhau gia cc ch th trong xhi. S tin tng, hiu bit chnh l tin thc y s linkt gia cc c nhn, hnh thnh nn cc t chc x hi.

29

___________________________24 Xem thm cc li ch ca t do thng tin trong Kho st v lut tip cn thng tin ca cc chnhph trn th gii (Privacy International thc hin, cng b nm 2006) trong Tip cn thng tin: Phplut v thc tin trn th gii v Vit Nam, Khoa Lut - H Quc gia H Ni, NXB H Quc giaH Ni, 2011, trang 55-58.

Theo hng ngc li, cc hi on gip tp hp, phntch thng tin v chia s, ph bin thng tin c hiu quhn, c th lin kt vn ng ci thin chnh sch ca nhnc v thng tin, gim st cc c quan cng quyn thcthi php lut v tip cn thng tin.

* Khun kh php lut hin hnh ca Vit Nam vquyn t do biu t, tip cn thng tin gm iu 25Hin php 2013, Php lnh Bo v b mt nh nc2000; cc Quyt nh 81/2013/Q-TTg v Danh mc bmt nh nc Tuyt mt, Ti mt ca Ban Ch oTrung ng v phng, chng tham nhng v Ban Nichnh Trung ng; 49/2014/Q-TTg v danh mc bmt nh nc Tuyt mt, Ti mt ca Ban Kinh tTrung ng... Ngoi ra, Lut an ton thng tin v Luttip cn thng tin c a vo chng trnh lpphp ca Quc hi nm 2015.

3. Vi quyn tham gia qun l t nc, dn ch trc

tip (trng cu dn)

Quyn tham gia qun l t nc, bao gm quyn buc, ng c l nhng quyn chnh tr c bn ca cng dn,c vai tr nn tng hnh thnh cc ch dn ch. Mt ch dn ch c th hin s tn trng quyn tham giaca a s thnh vin vo vic ra quyt nh hay la chnchnh sch, ng thi bo m s bnh ng gia cc chth, quan tm n kin ca thiu s. Quyn tham gia

30

chnh tr ca cng dn c ghi nhn trong iu 21 UDHR,c ti khng nh v c th ha bi iu 25 ICCPR, theo: Mi cng dn, khng c bt k s phn bit no vkhng c bt k s hn ch bt hp l no, u c quyn vc hi : a) Tham gia iu hnh cc cng vic x hi mt cchtrc tip hoc thng qua nhng i din do h t do la chn; b)Bu c v ng c trong cc cuc bu c nh k chn thc, bngph thng u phiu, bnh ng v b phiu kn, nhm m bocho c tri c t do by t nguyn ca mnh; c) c tip cnvi cc chc v cng t nc mnh trn c s bnh ng.

Dn ch gm hai hnh thc ch yu l dn ch i din(thc hin quyn chnh tr thng qua cc c quan i din -do dn bu ra - nh Quc hi v Hi ng nhn dn) vdn ch trc tip (bng vic tham gia trng cu dn,sng kin xy dng lut, chng trnh ngh s hoc bimin).25 Bnh lun chung s 25 ca y ban Nhn quynLHQ khng nh quyn t do biu t, hi hp v hiphi l nhng iu kin quan trng cho vic thc hin hiuqu quyn bu c v phi c bo v y (on 12).Bo co nm 2013 ca Bo co vin c lp v t do hiphi v hi hp (A/68/299) cng tp trung nhn mnhtm quan trng ca hi hp v hip hi i vi cc cucbu c cng bng v t do. Cnh , cho cc cuc trngcu dn c thc cht, cc quyn t do ngn lun,

31

___________________________25 Xem thm: IDEA, Dn ch trc tip: S tay IDEA quc t, (IPL t chc dch ting Vit), NXB HQuc gia HN, 2014.

thng tin, hi hp, hip hi cn c bo m ngidn c th c y thng tin, cng nh c kh nng vnng ngi khc ng h quan im ca mnh...

* Khun kh php lut hin hnh ca Vit Nam vquyn tham gia qun l t nc gm c: Hin php2013,Lut bu c i biu Quc hi, Lut bu c Hing nhn dn cc cp... iu 29 Hin php nm 2013quy nh cng dn 18 tui tr ln c quyn biuquyt khi Nh nc t chc trng cu dn. Mt so lut (gm Lut bu c i biu Quc hi v ibiu Hi ng nhn dn, Lut hot ng gim st caQuc hi v Hi ng nhn dn, Lut trng cu dn...) c a vo chng trnh lp php caQuc hi nm 2015, trong c lut s c sa i,c lut s c ban hnh mi).

Ngoi ra, mi quan h gia quyn t do hip hi v ccquyn con ngi khc, v d nh quyn (nguyn tc)khng b phn bit i x, cng c cc quc gia c bitquan tm. Trong v i hc Bob Jones v. United States, Tan Ti cao Hoa K phn quyt ng thun vi quytnh ca c quan thu khng chp nhn min thu cho ihc Bob Jones vi l do trng ny thc hnh s phn bitchng tc (khng cho php cc sinh vin khc chng tchn h vi nhau), v th khng iu kin l mt t chcthin nguyn (Amy Gutmann, 1998).

32

1. Ngun lut iu chnh hi

Quyn t do hip hi c ghi nhn trong Hin phpca hu ht quc gia (v d, iu 18 Hin php Italia, Mc18 Hin php Nam Phi, iu 2 Hin chng quyn v tdo Canada...) nh mt quyn c bn quan trng. C bit,Hin php Hoa K, Tu chnh n th nht, khng cptrc tip n quyn t do hip hi m ch cp n t dongn lun v hi hp. Tuy nhin, Ta n Ti cao Hoa K,trong phn quyt v v NAACP v. Alabama ex rel. Patterson(1958) kt lun rng quyn t do hip hil quyn phisinh t quyn t do ngn lun.

Trong h thng lut Anh - M (h thng thng lut),php lut (n l) bo v cc quyn t do ni chung, quynt do hip hi ni ring, d rt a dng v phc tp songnhn chung rt ci m, tn trng t do v s khc bit. Tinc Anh, Lut Nhn quyn nm 1998 coi Cng cnhn quyn chu u l cu thnh ca lut quc gia, do iu 11 ca Cng c ny (v quyn t do hip hi), cngnh cc n l, phn quyt ca Ta n Nhn quyn chu uc gi tr p dng trc tip trn lnh th nc Anh.

Mt s quc gia hin ch yu s dng lut dn s iu chnh cc vn v hi (nh Thi Lan, Hn Quc,

33

V. PHP LUT V T DO HIP HI CA MT S QUC GIA

H Lan, Italia...), xut pht t quan nim cho rng t dolp hi cng l mt dng ca t do tha thun hp ng,v hi l do cc c nhn cng tha thun thnh lp. Chnghn, B lut dn s v thng mi Thi Lan a ra nhngha: Hp ng thnh lp hi lin hip l mt hpng, qua nhiu ngi tho thun hp nhau li cng tin hnh mt hot ng chung ngoi mc ch chiali (iu 1274).

Ph bin hn, nhiu quc gia c o lut ring v cchi, ch yu xut pht t c th ca cc hi l phi linhun v c th c s lng thnh vin (ng ngha vitm nh hng) rt ng. Cnh , cc quc gia mt mtphi tn trng quyn t do lp hi, mt mt phi duy trtrt t, kim sot cc t chc, nhm gy nguy hi cho xhi (cc bng nhm ti phm, bi ngoi, cc chnh ngpht xt, k th sc tc...). Mt s quc gia c lut v hitng i sm l Anh (Lut v s lin kt nm 1825, LutCng on nm 1871...), Php (Lut v hi nm 1901).

Sau nm 1945, nhiu quc gia ban hnh lut v himi (v d, Lut v hi ca CHLB c nm 1964...) thay th cho cc o lut c c ni dung hn hp, g b.n cui thp nin 1980, ln sng dn ch ng usong hnh vi s kt thc ca Chin tranh Lnh tomi trng mi nhiu quc gia trong khu vc nyban hnh cc lut v hi hin i v ci m v d nh

34

Lut v hi ca Ba Lan nm 1989, Lut v hi caHungary nm 1989...

Tuy nhin, php lut v hi ca nhiu quc gia hin cnkht khe v thiu dn ch, v d nh Lut v t chc phichnh ph ca Lin bang Nga nm 2006... Trong khu vcASEAN, khun kh php l v hi ca cc quc gia nhnchung hin vn cn rt hn hp, cho d cc quc gia trongkhu vc hu ht c o lut ring v hi (v d nhLut v hi ca Vit Nam nm 1957, Lut v hi caMalaysia nm 1996, Lut t chc x hi ca Indonesia nm2013, Lut v ng k hi ca Min in nm 2014... hocang trong tin trnh xy dng. Ti Campuchia, d thoLut v hi nm 2011 b ph phn mnh m v ang bhon li. Ti Indonesia, Lut t chc x hi mi c banhnh nm 2013 thay th cho Lut nm 1985 ang b kinra Ta n Hin php. Ti Min in, Lut v ng k hic Quc hi thng qua vo thng 7 nm 2014 thayth cho Lut v Hi nm 1988 - mt o lut vn ch yunhm kim sot phong tro sinh vin v cc chnh ngi lp trc y.

Theo mt nghin cu trn quy m th gii, nhng cntr php l i vi vic lp hi v vic hnh thnh cc tchc x hi dn s thng thuc cc dng sau: hn ch lphi; p t nhng cm on i vi cc nhm khng ngk; hn ch i vi ngi c th thnh lp hi; th tc

35

ng k hi kh khn; cn c t chi ng k m h; ccgii hn p t vi cc t chc quc t trong vn ny.26

2. Cc ni dung c bn ca lut v hi

V c bn, cc ni dung sau y c php lut v hica cc quc gia quy nh: 1) Phm vi iu chnh ca lut (ccloi hi, t chc no c iu chnh); 2) iu kin thnh lp,gia nhp hi; 3) C quan, th tc ng k, thnh lp hi; 4)Quyn ca cc hi; 5) C quan gim st, x l vi phm; 6) Chmdt hot ng ca hi.

2.1. Phm vi iu chnh ca lut v hi

Lut v hi ca cc quc gia thng quy nh v cc hi,hip hi v thng loi tr (khng p dng i vi) cc tchc tn gio, ng phi chnh tr, t chc lp ra trong tintrnh bu c.

Tuy nhin, mt s quc gia xc nh phm vi iuchnh rt rng. Chng hn nh Lut v hi ca Hungaryquy nh chung cho cc "t chc x hi dn s", bao gmc cc ng phi chnh tr, t chc cng on. Tng t,Lut v hi ca Malaysia nm 1996 iu chnh c cc cngty, cc t chc c trn 7 ngi, bao gm cc ng phi,cng on.

bo m hiu qu trong qun l cng nh to sthun li cho cc hi, mt s o lut phn chia hi thnh

36

___________________________26 World Movement for Democracy, Defending Civil Society Report, thng 6/ 2012, trang 15 20.

cc loi khc nhau. Lut v hi ca Ba Lan phn chia thnhcc hi c t cch php nhn v hi khng c t cch phpnhn (hi n gin). Cc loi hi ny s c th tc thnhlp khc nhau v phm vi quyn hn cng khc nhau.

2.2. iu kin lp hi, gia nhp hi

iu kin lp hi thng c cc quy nh lin quan n:mc ch (phi hp php), tr s v ti sn, iu l vthnh vin. Nhn chung, a dng nht l cc quy nh linquan n iu kin v thnh vin, c th nh:

Th nht, v quc tch, quyn lp hi ng nhinthuc v mi cng dn ca quc gia, tr mt s trnghp lut nh (chng hn nh cng chc lc lng vtrang...). i vi quyn lp hi ca ngi nc ngoi, ccquc gia c nhng cch iu chnh khc nhau. Lut v hica Ba Lan phn bit ngi nc ngoi thnh ngi c tr(c t do gia nhp hi) v ngi khng c tr (tytrng hp).

Th hai, v tui, thng th phi 18 tui mi cy quyn thnh lp v gia nhp hi. Lut v hi caBa Lan cho php ngi cha thnh nin t 16 n 18 tuitr thnh thnh vin ca cc hi, vi iu kin a s thnhvin hi ng qun tr ca hi phi l ngi thnh nin,c nng lc thc hin giao dch hp php. Tr emdi 16 tui c th tr thnh thnh vin ca mt hi nuquy ch ca hi ny cho php v c s ng ca ngi

37

gim h hp php, nhng h c th khng c bu choc biu quyt ti phin hp ca hi.

Th ba, v s lng thnh vin thnh lp mt hi,c s khc bit ln gia cc quc gia. Lut v hi caEcuador ch yu cu c 5 ngi lp mt hi, trong khilut ca n quy nh cn phi c 7 ngi, theo quynh trong lut ca Ai Cp th cn c 10 ngi, lut caBa Lan cn c 15 ngi, lut ca Rumani cn c 21 ngi lp mt hi.

2.3. C quan, ni dung v th tc ng k thnh lp

Vic lp hi d dng hay kh khn th hin r nt nhttrong cc quy nh v th tc thnh lp. Ti mt s quc gia,th tc lp hi c thc thi rt d dng, ch cn thng bocho c quan nh nc (thm ch ch cn qua Internet). a squc gia ch yu cu np h s ng k ti mt c quan nhtnh (ta n, c quan cng chng hoc c quan chuyntrch). Tt c cc quc gia Trung v ng u u yu cucc t chc phi li nhun np h s ng k khi thnh lp.

Nhn chung, hai loi c quan thng c cc quc giatrao quyn ng k lp hi l ta n (theo lut v hi caBa Lan, Hungary, Rumani) v c quan cng chng(Blivia, Braxin, Italia, H Lan...). Cng c mt s quc giac c quan chuyn trch vic ng k hi (v d nh Cquan ng k hi ca Malaysia).

Ban vn ng thnh lp hi (ban sng lp) thng phi

38

np cho c quan ng k (ta n hoc c quan cngchng) giy ng k km theo cc loi vn bn nh: quych (iu l) hi, danh sch cc thnh vin sng lp, a chvn phng tm thi ca hi... Sau mt thi hn, c quanng k s c tr li v vic ng k.

Ti Hoa K, vic ng k hi gm hai bc: 1) ng k cp tiu bang; 2) Xin min thu cp lin bang (phc tpv phi cung cp nhiu thng tin hn).

Cc quc gia u c nhng quy nh bo v quyn cng k nhanh chng v theo ng lut nh. Mt s binphp bo v gm:

- n nh c th thi hn ng k;- Nu cc tiu ch c th t chi khch quan, quyn c

gii thch bng vn bn nu b t chi;- Gi nh ph duyt, nu ht thi hn ng k m c

quan cng quyn khng tr li;- Quyn khng co cc quyt nh t chi ng k...

2.4. Cc quyn ca hi

L mt ch th trong x hi, hi cng c nhng quyn c th t c cc mc tiu ra. Trong s cc quyn, dng nh cc quyn v ti chnh, ti sn, v t chc,nhn s l quan trng nht.

a. Quyn v ti chnh v ti sn

V ti chnh, nhn chung, cc hi c th huy ng cc

39

ngun ng gp t trong nc v quc t. Ti Hoa K, 40tiu bang c quy nh ring v gy qu, cc bang khckhng c quy nh v gy qu.

Theo Lut Ba Lan, hi khng c t cch php nhn (hin gin) ch c th c ngun thu t ng gp ca ccthnh vin.

L cc t chc phi li nhun, hi khng th hot ngkinh doanh thu li. Tuy nhin, Lut Hungary cho php hic th hot ng kinh doanh c iu kin kinh t tc cc mc ch ca n.

b. Quyn ch ng v nhn s v t chc

Cc hi c quyn ch ng v nhn s v t chc.Tuynhin, mt s quc gia c quy nh khi qut v b mylnh o hi nh hi ng qun tr, ban iu hnh ca hi.Cc hi c th c t chc trc thuc, t chc thnh vin, chinhnh. Lut Ba Lan khng cho php mt hi n gin(khng c t cch php nhn, ch cn 3 ngi tr ln)thnh lp chi nhnh a phng.

c. Quyn t do trin khai cc hnh thc hot ng

Cc hi c quyn t do trin khai cc hnh thc hotng thc thi nhim v ca mnh. Nhn chung victrin khai hot ng lin quan trc tip n khun khphp l thc thi cc quyn t do khc, c bit l t dongn lun (khi mun truyn thng, xut bn, vn ng...),

40

t do hi hp (khi mun t chc tun hnh, hi tho, tphun), t do i li (khi mun tip cn a bn, i tngd b tn thng...)...

Ngoi ra, mt s quyn v kha cnh hot ng khc cahi c php lut cc quc gia cp nh: Mc quynring t ca hi (hi c phi thng bo cng khai ton bdanh tnh cc hi vin khng)? Khi no mt c nhn thnhvin c th phi chu trch nhim (b x pht) v hnh ngca t chc? Hoc khi no mt t chc phi chu trchnhim v hnh ng, li ni ca c nhn thnh vin? Khino hi b buc phi nhn mt c nhn lm thnh vin? Khino hi buc phi st nhp vi mt hi khc?

2.5. C quan gim st, x l vi phm

Nh cp, bo m trt t, cc quc gia, bncnh vic thit k khun kh php l ring cho cc hi,cng cn c c quan, th tc gim st vic thc thi quynt do hip hi. Thm quyn gim st thng c trao chovn phng cng t (Hungary), b t php hoc mt cquan khc. x l cc vi phm ca hi, cc quc gia ccc hnh thc ch ti nh pht tin, gii tn hi. Cnh ,cc c ch gii quyt khiu ni i vi cc vi phm i viquyn lp hi, quyn hi hp cng c xc nh r rng.

2.6. Chm dt hot ng ca hi

Cc hi, t chc x hi dn s c th ch ng chm dt

41

hot ng hoc b c quan nh nc (ta n) chm dthot ng. Vic chm dt hot ng ca hi thng baogm cc th tc: x l, thanh l ti sn v cc ngha vkhc, tuyn b gii th. Vic x l ti sn ca hi c chiathnh hai phng thc i vi hai nhm ti sn. Th nht,cc ti sn c c t ngun ti tr ca cc t chc (trongnc, nc ngoi) hoc ca nh nc, sau khi thanh tonton b cc ngha v ca t chc s cn li do c quan cthm quyn (thng l ta n) quyt nh. Th hai, i vicc ti sn t c ca hi, sau khi thanh ton ht cc nghav, s cn li do hi quyt nh theo iu l hoc theo thathun ca cc thnh vin.

Tuyn b gii th c thc hin sau khi thanh toncc ngha v v ti sn, thanh l ti sn v cc ngha vkhc ca hi. Thi im tuyn b gii th hi l lc chmdt hon ton cc hot ng cng nh t cch php l cahi trn thc t.

42

1. Lch s lp php

Trong tin trnh vn ng cch mng trc nm 1945,quyn lp hi, hi hp lun c ng Cng sn VitNam (ng Cng sn ng Dng) cao nh mt mctiu tranh u quan trng.27 Ngay trong bn Hin phpu tin ca nh nc dn ch cng ha, quyn t do tchc v hi hp c ghi nhn trang trng, bn cnh4 quyn khc (iu 10, Hin php 1946). Cc bn Hinphp tip theo (1959, 1980, 1992 v 2013) cng u ghinhn, bo v quyn lp hi. Cn c vo Hin php 1946,Sc lnh s 102/SL/L004 ngy 20 thng 5 nm 1957 banhnh Lut quy nh quyn lp hi. Trong Hin php 1956(iu 15) v Hin php 1967 (iu 13) ca Min Nam VitNam u ghi nhn quyn t do lp hi. Trong Sc lut 038-TT/SLU ngy 22/12/1972, sa i D s 10 ngy 6/8/1950quy nh th l lp hi (ban hnh di ch Quc gia

43

VI. PHP LUT V T DO HIP HI CA VIT NAM

___________________________27 Nhiu vn kin i hi quyn lp hi hoc a ra cam kt v quyn ny: u tranh dn chngc t do t chc (Chnh cng vn tt ca ng, 1930), t do t chc, ngn lun, t hi, bicng, biu tnh, th oai tun hnh (ngh quyt ca Trung ng ton th i hi, Ngh quyt ca Hingh Ban Chp hnh Trung ng, 1930), ku gi qun chng u tranh buc Chnh ph quc phitr li cho chng ta quyn t do bi cng, biu tnh v lp hi (Mt s li ku gi, 1931; Th ngca Ban Chp hnh Trung ng gi tt c cc ng phi v cc dn tc ng Dng, 1936). Camkt v bo m dn quyn bao gm quyn ph thng u phiu, quyn t do dn ch (t do tnngng, t do t tng, ngn lun, hi hp, i li), dn tc bnh quyn, nam n bnh quyn (Nghquyt ca Quc dn i hi Tn Tro thng 8 nm 1945 thi hnh mi chnh sch ln ca Vit Minhsau khi ginh chnh quyn).

Vit Nam ca Bo i), iu th nht a ra mt nhngha v hi: "Hi l giao c ca nhiu ngi tha thun gpkin thc hay hot ng lin tc theo ui mc ch thuc cclnh vc tn gio, t t, t thin, vn ha, gio dc, x hi, khoahc, m thut, gii tr, ng nghip tng t, i hu, thanh ninv th dc, th thao khng c tnh cch chnh tr, thng mihoc phn chia li tc. Hi do cc nguyn tc tng qut calut php chi phi, nht l lut v kh c v ngha v."28

y l mt nh ngha quan trng, n nhn mnh vai trca t do tha thun ca nhiu ngi, ng thi, khngnh vai tr ch yu ca lut v hp ng (kh c) vngha v (lut dn s) iu chnh cc hi (ch khng philut hnh chnh). nh ngha ny cng xc nh phm viiu chnh, loi tr cc nhm c tnh cch chnh tr, thngmi hoc phn chia li tc.

2. Khun kh php l hin hnh lin quan n thnh lp hi

mc cao nht, ti Hin php 2013, iu 25 quy nh:Cng dn c quyn t do ngn lun, t do bo ch, tip cnthng tin, hi hp, lp hi, biu tnh. Vic thc hin ccquyn ny do php lut quy nh. Cch quy nh ny khincho cc quyn c nu tn, trong c quyn lp hi, cnguy c b hn ch, thu hp bi cc vn bn quy phm phplut cp thp hn (nh lut, ngh nh, thng t).

44

___________________________28 Sc lut s 038-TT/SLU ngy 22 thng chp nm 1972 sa i mt s iu khon ca D s 10ngy 6 thng 8 nm 1950 quy nh th l lp hi, Quy php vng tp, Quyn XV, S Cng bo nhnh, 1972.

B lut Dn s (2005) hin hnh c quy nh v phpnhn (Chng IV. Php nhn). Tuy nhin, cch hiu vphp nhn li rt hn hp v khc bit vi cc quc giakhc. C th, theo o lut ny, mt t chc c cngnhn l php nhn khi c 4 iu kin sau y: 1) cthnh lp hp php; 2) C c cu t chc cht ch; 3) C ti snc lp vi c nhn, t chc khc v t chu trch nhim bngti sn ; 4) Nhn danh mnh tham gia cc quan h php lutmt cch c lp (iu 84). Cnh , vic phn loi phpnhn li rt s si. C th, cc loi php nhn gm: 1) Cquan nh nc, n v v trang nhn dn; 2) T chc chnh tr,t chc chnh tr - x hi; 3) T chc kinh t; 4) T chc chnhtr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - nghnghip; 5) Qu x hi, qu t thin; 6) T chc khc c cciu kin quy nh ti iu 84 ca B lut Dn s (iu 100).B lut Dn s mi (ang c son tho) c nhiu immi lin quan n php nhn phi li nhun, tuy nhin lii km nhiu quy nh v th tc hnh chnh khng nnc trong lut dn s. D kin D tho B lut Dn s sc Quc hi cho kin vo thng 11 nm 2014 v thngqua vo thng 6 nm 2015.29

n nay, Sc lnh s 102/SL/L004 ngy 20 thng 5 nm1957 ban hnh Lut quy nh quyn lp hi tip tc c gitr php l v c c th ha bng cc Ngh nh khc

45

___________________________29 y l im cn lu i vi vic vn ng lp php, v o lut ny cng rt quan trong i viquyn t do hip hi.

nhau. Lut nm 1957 khng nu ra nh ngha v hi, mch xc nh v mc ch v ngha ca vic lp hi l"phi c mc ch chnh ng, ph hp vi li ch ca nhndn, c tc dng on kt nhn dn, gp phn xy dng ch dn ch nhn dn ca nc ta" (iu 1). Hin nay, Nghnh s 45/2010/N-CP (thay th cho Ngh nh 88/2003)c vai tr ni bt nht trong vic thnh lp v hot ngca cc hi. Ngh nh s 45/2010/N-CP c ni dung cbn ging nh D tho Lut v Hi m B Ni v ara trong nhng nm trc y. Nhn chung, h thng lutphp v quyn t do hip hi mang nng tnh hnhchnh, coi trng s qun l thun tin ca nh nc v coinh quyn t do ch, t do tha thun, hp ng cangi dn.

Trong thc tin hin nay, do khun kh php l hnhp, by (7) hnh thc t chc x hi dn s (phi li nhun)ph bin nht l:

- Hi- Qu x hi, qu t thin- C s bo tr x hi- T chc Khoa hc v cng ngh- Hi c tnh cht c th (28 hi)- Cc hi chnh tr x hi (thnh vin ca Mt trn T

quc Vit Nam gm: Tng Lin on Lao ng Vit Nam,on Thanh nin Cng sn H Ch Minh, Hi Nng dn

46

Vit Nam, Hi Cu chin binh Vit Nam, Hi Lin hipPh n Vit Nam).

- T chc phi chnh ph quc t.

Hi, theo Ngh nh s 45/2010/N-CP, l t chc tnguyn ca cng dn, t chc Vit Nam cng ngnh ngh, cngs thch, cng gii, c chung mc ch tp hp, on kt hivin, hot ng thng xuyn, khng v li nhm bo v quyn,li ch hp php ca hi, hi vin, ca cng ng; h tr nhauhot ng c hiu qu, gp phn vo vic pht trin kinh t - xhi ca t nc, c t chc v hot ng theo Ngh nh nyv cc vn bn quy phm php lut khc c lin quan. Tuynhin, Ngh nh 45 loi tr: a) Mt trn T quc VitNam, Tng Lin on Lao ng Vit Nam, on Thanhnin Cng sn H Ch Minh, Hi Nng dn Vit Nam, HiCu chin binh Vit Nam, Hi Lin hip Ph n Vit Nam;b) Cc t chc gio hi.

c th ha iu 33 Ngh nh s 45/2010/N-CP,Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s68/2010/Q-TTg ngy 01/11/2010 v vic quy nh hi ctnh cht c th. Quyt nh ny nu ln c s xc nhhi c tnh cht c th i vi 3 loi hi (iu 1): 1) hi lt chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr - x hi - nghnghip; 2) hi l t chc x hi - ngh nghip, t chc kinht; 3) hi l t chc x hi. Km theo Quyt nh l danhsch 28 hi c tnh cht c th (gm c Lin hip cc hi

47

khoa hc v k thut, Lin hip cc t chc hu ngh, Linhip cc hi vn hc ngh thut, Phng Thng mi vCng nghip, Hi Nh vn, Hi Nh bo, Hi Lut gia,Hi Ch thp , Hi Sinh vin, Hi Ngi cao tui, HiKhuyn hc...).

Trong nhng nm va qua, nhiu nhm, cu lc b,mng li, din n... c thnh lp, quyn t do hiphi c thc thi kh si ng trong thc tin. Tuy nhin,a v php l ca nhiu nhm, hi thiu r rng hoc gpkh khn khi thc thi cc th tc theo lut nh. Nhiunhm Hng o ang dn khi phc, thnh lp mi, chyu ti min Trung v min Nam. Tuy nhin, vic sinhhot (hi tri, t chc qua m...) ca cc nhm ny, cngnh vic ti lp Hi Hng o Vit Nam cn gp khkhn, d c nhiu c nhn v nhm kin ngh cho phphi hot ng tr li. c bit, trong khong hn 2 nmgn y, mt s hi cng b thnh lp gm Hi Ph nnhn quyn (thng 11/2013), Hi Cu t nhn lng tm(thng 2/2014), Vn on c lp (thng 3/2014), Hi nhbo c lp (thng 4/2014)... Nhng hi ny khng hoccha thc hin cc th tc lut nh v thnh lp. Ni cchkhc, nhng hi ny thiu c s php l r rng hoccha c nh nc tha nhn. Trong khi vic thnh lpcc hi on l xu hng tt yu ca pht trin x hi,khun kh php lut tip tc duy tr cng nhc nh c

48

ang to ra nhiu vn mu thun vi nguyn tc canh nc php quyn v dn ch.

Nhiu t chc quc t a ra cc khuyn ngh choVit Nam v vic ci thin khun kh php l v thc tinv quyn t do hip hi. Chng hn, y ban Nhn quynLHQ quan tm n nhng tr ngi i vi vic ng kv hot ng t do ca cc t chc phi chnh ph bo vquyn con ngi ti Vit Nam (on 20, Kt lun gim stngy 26/7/2002, CCPR/CO/75/VNM).

3. Khun kh php l lin quan n cc hot ng ca hi

Nh phn tch (mc 3.2), quyn t do hip hikhng ch lin quan n vic thnh lp hi m cn baogm c quyn t do hot ng ca cc hi. Ti Vit Nam,cc hot ng ch yu ca cc hi nh gy qu, trin khaicc d n, chng trnh... chu s iu chnh ca nhiuloi quy nh hnh chnh tng i kht khe. c bit,trong khi giao lu, quan h quc t ngy cng rng m,vic nhn ti tr hoc t chc cc hi ngh, hi tho c yut nc ngoi hin nay tip tc gp nhng kh khn ngk khi trin khai.

Lin quan n vic gy qu, hin nay c nhiu loi quynh khc nhau vi cc loi t chc. Vn bn quan trngnht iu chnh vic nhn ti tr nc ngoi hin l Quych qun l v s dng vin tr phi Chnh ph nc ngoic ban hnh theo Ngh nh s 93/2009/N-CP ngy

49

22/10/2009, c hng dn bi Thng t 07/2010/TT-BKH ngy 30/3/2010 ca B K hoch v u t. Ti nhiua phng, UBND tnh ban hnh Quy ch qun l v sdng vin tr phi Chnh ph nc ngoi trn a bn tnh.

Lin quan n vic trin khai cc hot ng hi tho,tp hun chu s iu chnh ca cc quy nh v hi hp,t chc hi ngh, hi tho, c nhng quy nh ring nunhng hot ng ny c yu t nc ngoi. C th,lnh vc ny hin c iu chnh bi Quyt nh s76/2010/Q-TTg ngy 30/11/ 2010 ca Th tng v vict chc, qun l hi ngh, hi tho quc t ti Vit Nam.Quyt nh ny thay th cho mt quyt nh ra i 10nm trc (Quyt nh s 122/2001/Q-TTg ngy21/08/2001), tuy nhin, mc cht ch khng h gim,c lnh vc cn cht ch hn so vi vn bn trc .Theo im b, Khon 1, iu 3 Quyt nh s122/2001/Q-TTg th Th tng c thm quyn cho phpt chc hi ngh, hi tho quc t c ni dung lin quann cc vn chnh tr, dn tc, tn gio, an ninh, qucphng v phm vi b mt nh nc. K tha quy nhny, im b, Khon 1, iu 3 Quyt nh s 76/2010/Q-TTg quy nh Hi ngh, hi tho quc t c ni dunglin quan n cc vn chnh tr, an ninh, quc phng,dn tc, tn gio, nhn quyn, bin gii lnh th hocthuc phm vi b mt nh nc. Nh vy nhn quyn

50

c b sung nh mt lnh vc phi c Th tngph duyt khi t chc hi tho.

4. C ch bo v quyn t do hip hi

bo v quyn t do hip hi, hin nay c cc c chkhiu ni, khiu kin theo th tc hnh chnh. Tuy nhin,mt s v vic cho thy khiu ni v quyn lp hi cangi dn khng c c quan hnh chnh gii quyt thuo, kp thi.30 Cha thy c mt v vic no lin quann t do hip hi c ta n cc cp th l.

Nhn chung, c th khi qut mt s hn ch ni bt cah thng chnh sch v php lut v hi ti Vit Nam hinnay nh sau:

- Th nht, h thng php lut lin quan n victhnh lp hi vn nng v qun l hnh chnh v coi nht do ch, t do tha thun thnh lp cc hi on cangi dn.

- Th hai, khun kh php l hin hnh thiu s bnhng gia cc t chc, hi on trong x hi. Do c imchnh tr v lch s, h thng cc t chc thuc Mt trn T

51

___________________________30 Chng hn trong Cng vn s 559/BNV-TCPCP ngy 28/2/2014 tr li ng Nguyn Xun N. vvic thnh lp Ban vn ng Hip hi dn oan Vit Nam, B Ni v ch dn chiu n quy nh trongNgh nh 45/2010/N-CP, khng nh vic thnh lp hip hi tri vi quy nh v th tc v ni dung,m thiu s gii thch c th. Trong mt vic khc, nh bo Trn ng Tun np h s xin thnh lpqu t thin Cm c tht gi B Ni v thng 5/2012, sau 5 thng khng thy tr li, trong khi theoNgh nh 30/2012/N-CP thi gian ti a tr li l 45 ngy. Theo nh bo, chuyn vin ca Bthng bo l d khng c vng mc g, nhng do lnh o i cng tc sut nn cha trnh h sc (Theo: Nh bo Trn ng Tun vit th gi B trng B Ni v v Cm c tht, Dn Tr:http://dantri.com.vn/dien-dan/nha-bao-tran-dang-tuan-viet-thu-gui-bo-truong-bo-noi-vu-ve-com-co-thit-663966.htm).

quc c a v v quyn li cao hn so vi cc t chc,hi on khc. Cnh , quy nh v 28 hi c th lil mt s thiu bnh ng, thiu minh bch na.

- Th ba, cc nhm, hi khi nhn ti tr hoc trin khaicc hot ng hin vn gp rt nhiu ro cn php l vtrong thc t.

- Th t, c ch bo v quyn t do hip hi hin vnthiu ht, khi quyn ny b vi phm, cc c nhn, nhmkhng tm c c ch, c quan khiu ni, khiu kinhoc c khiu ni nhng vic gii quyt li khng thu o.

52

Hnh: phm vi iu chnh ca lut v hi ca mt s quc gia.

CC LOI HI TRONG X HI/ 22. ICCPR

Lut Hi Php, Hungary

Php lut hi Vit Nam

Qua phn tch, nhm nghin cu i n mt skhuyn ngh sau y:

- Nh nc nn quan nim t do hip hi l mt quyndn s, l s t do hp ng ca cc c nhn, ch yu dolut dn s iu chnh. Do , B lut Dn s cn bao gmnhng quy nh mang tnh nguyn tc v t do hip hi.

- Cn c vo Hin php nm 2013, Quc hi cn smban hnh Lut v Hi trong nu nhng th tc thunli, r rng ng k (thng bo) vic lp hi. Vic ngk ny phi thc s l ng k, ch khng phi gingnh cp php, xin-cho nh hin nay. Ch nn quy nh mtc quan chu trch nhim l u mi qun l vic thnhlp v hot ng ca cc hi.

- hot ng ca cc hi c thun tin, cng l tn trng quyn t do hip hi, cc quy nh v gy qu,nhn ti tr, v trin khai cc hot ng (nht l hi tho,tp hun), c hoc khng lin quan n nc ngoi, cnc iu chnh theo hng tn trng quyn t do, t chca cc hi.

- Bn cnh Lut v Hi, Quc hi cng cn sm banhnh cc Lut v biu tnh, Lut trng cu dn , Lut tip

53

VII. MT S KHUYN NGH CHO VIC VN NG CHNH SCH V PHP LUTBO V T DO HIP HI

cn thng tin. Trong , ngoi nhng ni dung khc, cnhng quy nh v cc quyn v vai tr ca hi trongnhng hot ng ny. Tng t, cn nghin cu sa i,b sung cc quy nh v quyn v vai tr ca hi trong khisa i cc Lut Bu c, Lut Bo ch v B lut Lao ng.

- B lut Hnh s v Lut X l vi phm hnh chnh cnsa i, b sung cc ch ti vi nhng hnh vi t chi,ngn cn v cc hnh vi khc vi phm quyn t do hiphi ca ngi dn, ng thi xa b nhng quy nh ingc vi tinh thn ca quyn t do quan trng ny.

54

CNG C QUC T V CC QUYN DN S V CHNH TR, 1966

iu 22.

1. Mi ngi c quyn t do lp hi vi nhng ngikhc, k c quyn lp v gia nhp cc cng on bo vli ch ca mnh.

2. Vic thc hin quyn ny khng b hn ch, trnhng hn ch do php lut quy nh v l cn thit trongmt x hi dn ch, v li ch an ninh quc gia, an ton vtrt t cng cng, v bo v sc khe hoc o c cacng chng hay cc quyn v t do ca ngi khc. iuny khng ngn cn vic t ra nhng hn ch hp phptrong vic thc hin quyn ny i vi nhng ngi lmvic trong cc lc lng v trang v cnh st.

3. Khng mt quy nh no ca iu ny cho php ccQuc gia thnh vin tham gia Cng c v t do lp hiv bo v quyn lp hi nm 1948 ca T chc Lao ngquc t c tin hnh nhng bin php lp php hochnh php lm phng hi n nhng bo m nu trongCng c .

55

PH LC 1. QUY NH V T DO HIP HI TRONG MT S VN KIN QUC T

CNG C QUC V CC QUYN KINH T, X HI V VN HA, 1966

iu 8.

1. Cc Quc gia thnh vin Cng c cam kt bo m:

a. Quyn ca mi ngi c thnh lp v gia nhpcng on do mnh la chn, theo quy ch ca t chc , thc y v bo v cc li ch kinh t v x hi camnh. Vic thc hin quyn ny ch b nhng hn ch quynh trong php lut v l cn thit i vi mt x hi dnch, v li ch ca an ninh quc gia v trt t cng cng,hoc v mc ch bo v cc quyn v t do ca nhngngi khc;

b. Quyn ca cc t chc cng on c thnh lp cclin hip cng on quc gia v quyn ca cc lin hipcng on quc gia c thnh lp hay gia nhp cc tchc cng on quc t;

c. Quyn ca cc cng on c hot ng t do,khng b bt k s hn ch no ngoi nhng hn ch dophp lut quy nh v l cn thit i vi mt x hi dnch, v li ch an ninh quc gia v trt t cng cng, hocnhm mc ch bo v cc quyn v t do ca ngi khc;

d. Quyn nh cng vi iu kin l quyn ny phic thc hin ph hp vi php lut ca mi nc.

56

2. iu khon ny khng ngn cn vic p t nhnghn ch hp php trong vic thi hnh nhng quyn nitrn i vi nhng nhn vin phc v trong cc lc lngv trang, cnh st hoc b my chnh quyn.

3. Khng quy nh no trong iu ny cho php ccQuc gia thnh vin ca Cng c v t do lp hi v bov quyn c lp hi nm 1948 ca T chc Lao ngquc t c s dng cc bin php lp php hoc hnhphp m c th lm tn hi n cc bo m nu trongCng c .

CNG C QUC T V XA B PHN BITCHNG TC, 1965

iu 5.

Ph hp vi nhng ngha v c bn nu trong iu 2Cng c ny, cc Quc gia thnh vin cam kt s cm vxa b s phn bit chng tc di mi hnh thc v mbo quyn bnh ng trc php lut ca tt c mi ngi,khng phn bit chng tc, mu da, ngun gc quc gia haysc tc, c bit trong vic hng nhng quyn sau y:

1. Quyn c i x bnh ng trc cc ta n cngnh trc cc c quan ti phn khc;

2. Quyn an ninh c nhn v c nh nc bo vchng li nhng hnh vi bo lc hoc gy xm hi n

57

thn th do cc nhn vin nh nc gy ra hoc do bt cc nhn, nhm ngi hoc c quan no gy ra;

3. Nhng quyn v chnh tr, c bit l quyn v buc - c i bu v c ng c - trn c s ph thng uphiu, quyn c tham gia vo chnh ph cng nh cchot ng cng cng khc mi cp v c bnh ngtrong tip cn vi cc dch v Cng cng;

4. Cc quyn dn s khc, c bit l:

a. Quyn t do i li v c tr trong phm vi lnh thquc gia;

b. Quyn c xut cnh khi bt c quc gia no, k cnc mnh, v c quay tr li nc mnh;

c. Quyn c quc tch;

d. Quyn c kt hn v c t do la chn ngiphi ngu;

e. Quyn s hu ti sn ring cng nh s hu chungvi nhng ngi khc;

f. Quyn tha k;

g. Quyn t do t tng, t do tn ngng v tn gio;

h. Quyn t do ngn lun v t do bo ch;

i. Quyn t do hi hp v lp hi mt cch ha bnh;

5. Cc quyn kinh t, x hi, vn ha, c th l:

a. Quyn c lm vic, c t do la chn vic lmv c c cc iu kin lm vic cng bng, thun li,

58

c bo v chng tht nghip, c tr lng bnh ngcho nhng cng vic tng ng, c tr cng cngbng v thch ng;

b. Quyn c thnh lp v tham gia cc nghip on;

c. Quyn c nh ;

d. Quyn c tip cn vi y t cng cng, chm sc sckhe, an sinh x hi v dch v x hi;

e. Quyn c gio dc v o to;

f. Quyn c tham gia bnh ng vo cc hot ngvn ha.

6. Quyn c tip cn vi bt k a im v dch vcng cng no, v d nh cc phng tin giao thngvn ti, khch sn, nh hng, cc qun gii kht, nh ht,cng vin.

CNG C V XA B PHN BIT I XCHNG LI PH N, 1979

iu 7.

Cc Quc gia thnh vin Cng c phi tin hnh tt ccc bin php thch hp nhm xa b s phn bit i xchng li ph n trong i sng chnh tr v cng cng cat nc, c th, phi m bo cho ph n, trn c s bnhng vi nam gii, cc quyn:

59

1. B phiu trong tt c cc cuc bu c, trng cu dn, v ng c vo tt c cc c quan m p dng ch tuyn c cng khai:

2. Tham gia vo vic xy dng v thc hin cc chnhsch ca chnh ph, gi cc chc v trong cc c quancng cng v thc hin tt c chc nng cng cng micp chnh quyn;

3. Tham gia cc t chc v hip hi phi chnh ph linquan n i sng cng cng v chnh tr ca t nc.

CNG C V QUYN TR EM, 1989

iu 15.

1. Cc Quc gia thnh vin tha nhn cc quyn ca trem c t do kt giao v hi hp ha bnh.

2. Cc Quc gia thnh vin khng c t ra bt kmt hn ch no vi vic thc hin cc quyn ny, ngoinhng iu m ra ph hp vi php lut v l cnthit trong mt x hi dn ch, v li ch ca an ninh qucgia, an ninh cng cng, trt t x hi, y t, o c cacng ng, hoc bo v cc quyn v t do c bn cangi khc.

60

CNG C QUC T V QUYN CA NGI LAO NG DI TR, 1990

iu 26.

1. Cc Quc gia thnh vin tha nhn quyn ca ngilao ng di tr v cc thnh vin gia nh h:

a. c tham gia vo cc cuc hp, cc hot ng cacng on v ca nhng hip hi khc c thnh lptheo php lut, nhm bo v li ch kinh t, x hi, vn hav cc li ch khc ca h, ch ph thuc vo nhng quynh ca cc t chc lin quan;

b. c t do tham gia bt k cng on hay t chcno cp trn, ch ph thuc vo nhng quy nhca cc t chc lin quan;

c. c tm kim s h tr v tr gip t cc cng onv cc hip hi cp trn.

2. Vic thc hin cc quyn ny khng b hn ch, ngoitr nhng hn ch c php lut quy nh v cn thittrong mt x hi dn ch v li ch quc gia, trt t cngcng hoc bo v cc quyn v t do ca ngi khc.

61

CNG C V QUYN CA NGI KHUYT TT, 2007

iu 29. Tham gia i sng chnh tr cng cng

Quc gia thnh vin phi bo m cho ngi khuyt ttc cc quyn chnh tr v c hi hng cc quyn trnc s bnh ng vi nhng ngi khc, v cam kt:

1. Bo m rng ngi khuyt tt c th tham gia hiuqu v trn vn vo i sng chnh tr cng cng mt cchtrc tip hoc gin tip thng qua i din do h t do lachn, theo ngi khuyt tt c quyn v c hi bu cv c bu c, bng mt s cch nh:

a. Bo m rng th tc, c s vt cht phc v bu cthch hp, d tip cn, d hiu, d s dng;

b. Trong cc cuc bu c v trng cu dn, bo vquyn ca ngi khuyt tt c b phiu kn v khng bhm da, quyn ng c, quyn gi chc v mt cch chiu qu v thc hin mi chc nng cng quyn micp chnh quyn, to thun li cho vic s dng cng nghh tr tin tin khi cn;

c. Bo m quyn t do biu t kin ca ngikhuyt tt vi t cch c tri, t c mc ch , chophp ngi khuyt tt c ngi tr gip do ngi khuyt

62

tt t chn, nu cn v nu ngi khuyt tt yu cu;

2. Ch ng thc y mt mi trng cho php ngikhuyt tt tham gia mt cch hiu qu v trn vn vo cchot ng x hi, mt cch khng phn bit i x v trnc s bnh ng vi nhng ngi khc, v khuyn khchh tham gia vo cc hot ng x hi, trong c:

a. Tham gia vo cc t chc v hip hi phi chnh phc lin quan n i sng chnh tr x hi, trong vic qunl v cc hot ng ca cc ng phi chnh tr;

b. Thnh lp v gia nhp cc t chc ngi khuyt tt i din cho ngi khuyt tt cp a phng, khuvc, quc gia v quc t.

CNG C V QUYN T DO HIP HI V BO V QUYN C T CHC, 1948

(Cng c s 87 ILO)

PHN I: T DO HIP HI

iu 1.

Mi thnh vin ca T chc Lao ng quc t u phicam kt trao hiu lc cho nhng iu khon di y caCng c ny.

63

iu 2.

Ngi lao ng v ngi s dng lao ng, khng bphn bit v bt c yu t g, u c quyn thnh lp, ch phitun theo cc quy nh t chc lin quan, v gia nhp cc tchc m h t la chn m khng cn phi xin php trc.

iu 3.

1. T chc ca ngi lao ng v ngi s dng laong c quyn tho ra Hin chng v iu l, hon tont do la chn i din, t chc hnh chnh v cc hotng, cng nh lp chng trnh.

2. Cc c quan cng quyn phi kim ch bt c canthip no m c th hn ch quyn ny hay ngn cn victhc thi quyn ny theo php lut.

iu 4.

Cc t chc ca ngi lao ng v ngi s dng laong khng th b gii tn hay tm ngng hot ng bic quan hnh chnh.

iu 5.

Cc t chc ca ngi lao ng v ngi s dng laong c quyn thnh lp v tham gia lin on v linminh, v bt c t chc, lin on hay lin minh no nhvy u c quyn lin kt vi cc t chc quc t ca ngilao ng v ngi s dng lao ng.

64

iu 6.

Nhng quy nh ca cc iu 2, 3 v 4 y p dngi vi c cc lin on v lin minh ca t chc ca ngilao ng v ngi s dng lao ng.

iu 7.

Vic c t cch php nhn ca cc t chc, lin on, vlin minh ca ngi lao ng v ngi s dng lao ngkhng ph thuc vo cc iu kin v t cch php nhnm c th hn ch vic thi hnh cc quy nh ca iu 2,3, v 4 k trn.

iu 8.

1. Trong khi thc hin cc quyn m Cng c ny nura, ngi lao ng, ngi s dng lao ng v cc t chctng ng ca h, cng nh cc th nhn hay cc onth c t chc khc, cn tn trng php lut ca quc gias ti.

2. Lut ca quc gia s ti cng khng th hn ch, hayp dng theo cch hn ch nhng bo m m Cng cny nu ra.

iu 9.

1. Mc bo m m Cng c ny a ra p dngcho lc lng v trang v cnh st s do php lut v ccquy nh quc gia xc nh.

65

2. Theo nguyn tc nu trong on 8 iu 19 ca Hinchng T chc Lao ng quc t, vic ph chun Cngc ny ca bt c Thnh vin no s khng nh hng ticc quy nh php lut, phn quyt, tp qun hay thathun hin hnh m trn c s cc thnh vin ca lclng v trang hay cnh st c th hng bt c quynno do Cng c ny bo m.

iu 10.

Trong Cng c ny thut ng t chc ni n bt kt chc no ca ngi lao ng hay ngi s dng laong m xc tin v bo v quyn li ca ngi lao nghoc ngi s dng lao ng.

PHN II: BO V QUYN T CHC

iu 11.

Mi thnh vin ca T chc Lao ng quc t m Cngc ny c hiu lc u phi cam kt thc hin cc binphp cn thit ph hp m bo cho ngi lao ngv ngi s dng lao ng c th t do thc hin quynlp hi.

...

66

CNG C V QUYN T CHC V M PHN TP TH, 1949

(Cng c s 98 ILO)

iu 1.

1. Ngi lao ng phi c bo v thch ng khinhng hnh vi phn bit i x chng li cng on vvn vic lm.

2. S bo v ny c p dng lin quan n cc hnhng nhm:

a. Lm cho vic thu mn ca ngi lao ng l thucvo iu kin l anh ta khng c tham gia cng onhay phi t b t cch thnh vin cng;

b. Sa thi hay phn bit i x ngi lao ng v ngi tham gia cng on hay tham gia vo hot ng cacng on ngoi gi lm vic hay trong gi lm vic khi cs ng ca ngi s dng lao ng.

iu 2.

1. Cc t chc ca ngi lao ng v ngi s dng laong c bo v thch ng chng li cc hnh vi canthip ln nhau hay ca ngi i din hay thnh vin cami bn trong vic thnh lp, hot ng v iu hnh.

2. C th l, hnh ng xc tin vic thnh lp t chcca ngi lao ng di s chi phi ca ngi s dng

67

lao ng hay t chc ca h, hay h tr ti chnh hoc hnhthc khc cho t chc ca ngi lao ng vi mc ch tt chc nm di s kim sot ca ngi s dng laong hay t chc ca h, u c coi l hnh ng canthip theo cch hiu ca iu ny.

iu 3.

Khi cn thit, c th to dng mt b my ph hp viiu kin quc gia nhm m bo s tn trng quync lp hi nh nh ngha cc iu trn.

iu 4.

Cc bin php ph hp vi iu kin quc gia s cs dng, khi cn thit, khuyn khch v xc tin vicpht trin ton din v s dng b my phc v m phnt nguyn gia ngi s dng lao ng hay t chc cah vi t chc ca ngi lao ng iu chnh cc iukhon lao ng thng qua con ng tha c tp th.

iu 5.

1. Mc p dng cc bin php bo m nu trongCng c ny vi lc lng v trang v cnh st s dophp lut quc gia quy nh.

2. Theo nguyn tc nu trong on 8 iu 19 Hinchng T chc Lao ng quc t, vic Quc gia thnhvin ph chun Cng c ny s khng nh hng n btc quy nh php lut, phn quyt, tp qun hay tha

68

thun hin hnh no m cn c vo cc thnh vin lclng v trang v cnh st c th hng quyn do Cngc ny bo m.

iu 6.

Cng c ny khng iu chnh a v ca cn b cngquyn tham gia qun l hnh chnh ca Quc gia v trongbt c trng hp no cng khng c hiu l phn biti x quyn hay a v ca h.

...

69

Hi

- Ngh nh s 45/2010/N-CP ngy 21 thng 4 nm2010 ca Chnh ph quy nh v t chc, hot ng vqun l hi.

- Ngh nh s 33/2012/N-CP ngy 13 thng 4 nm2012 ca Chnh ph sa i, b sung mt s iu ca Nghnh s 45/2010/N-CP.

- Thng t s 03/2013/TT-BNV ngy 16 thng 04 nm2013 quy nh chi tit thi hnh Ngh nh s 45/2010/N-CP ngy 21 thng 4 nm 2010 ca Chnh ph quy nh vt chc, hot ng v qun l hi v Ngh nh s33/2012/N-CP ngy 13 thng 4 nm 2012 ca Chnh phsa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s45/2010/N-CP (thay th Thng t s 11/2010/TT-BNV).

- Thng t s 03/2014/TT-BNV, ngy 19/6/2014, sa iThng t s 03/2013/TT-BNV, ngy 16/4/2013.

70

PH LC 2. H THNG VN BN IU CHNH MT S HNH THC T CHC XHDS VIT NAM

Qu x hi, t thin

- Ngh nh s 30/2012/N-CP, ngy 12 thng 4 nm2012, v t chc, hot ng ca qu x hi, qu t thin.

- Thng t s 02/2013/TT-BNV, ngy 10 thng 04 nm2013, quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iuca Ngh nh s 30/2012/N-CP ngy 12 thng 4 nm2012 ca Chnh ph v t chc, hot ng ca qu x hi,qu t thin.

C s bo tr x hi (gm cng lp v ngoi cng lp)hin c quy nh bi mt s vn bn sau:

- Ngh nh s 68/2008/N-CP ngy 30 thng 5 nm2008 quy nh iu kin, th tc thnh lp, t chc, hotng v gii th c s bo tr x hi.

- Ngh nh 81/2012/N-CP Sa i, b sung mt siu ca Ngh nh s 68/2008/N-CP ngy 30 thng 5nm 2008 quy nh iu kin, th tc thnh lp, t chc,hot ng v gii th c s bo tr x hi v Ngh nh s109/2002/N-CP ngy 27 thng 12 nm 2002 ca Chnhph sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 195/CPngy 31 thng 12 nm 1994 ca Chnh ph quy nh chitit v hng dn thi hnh mt s iu ca B lut laong v thi gi lm vic, thi gi ngh ngi.

71

T chc Khoa hc v cng ngh

- Ngh nh s 08/2014/N-CP quy nh chi tit vhng dn thi hnh mt s iu ca Lut khoa hc vcng ngh.

- Thng t s 03/2014/TT-BKHCN 31/03/2014 Hngdn iu kin thnh lp v ng k hot ng ca t chckhoa hc v cng ngh, vn phng i din, chi nhnh cat chc khoa hc v cng ngh.

Hi c tnh cht c th (28 hi)

- Quyt nh s 68/2010/Q-TTg, ngy 01 thng 11 nm2010, v vic quy nh hi c tnh cht c th.

- Quyt nh s 71/2011/Q-TTg ngy 20 thng 12 nm2011, v bo m, h tr kinh ph t ngn sch nh nci vi cc hi c tnh cht c th.

Cc hi chnh tr x hi(thnh vin Mt trn T quc Vit Nam)

- Lut Mt trn T quc Vit Nam, 1999.- Lut Cng on, 2012.

72

T chc phi chnh ph quc t

- Ngh nh s 12/2012/N-CP ngy 01 thng 3 nm2012v ng k v qun l hot ng ca cc t chc phichnh ph nc ngoi ti Vit Nam.

- Thng t s 05/2012/TT-BNG ngy 12 thng 11 nm2012 Hng dn thi hnh Ngh nh s 12/2012/N-CPngy 01 thng 3 nm 2012 ca Chnh ph v ng k vqun l hot ng ca cc t chc phi chnh ph ncngoi ti Vit Nam.

73

Lin Hp Quc A/HRC/20/27___________________________________________________ i hi ng Ph bin chung

21/5/ 2012___________________________________________________ Hi ng Nhn quynK hp th 20

Mc ngh s s 3

Thc y v bo v tt c cc quyn con ngi, quyn dn s, chnh tr, kinh t, x hi v vn ha, bao gm quyn pht trin

Tm ttBo co vin c bit v quyn t do tp hp v hip hi

trnh by bo co chuyn u tin ln Hi ng Nhnquyn, theo Ngh quyt 15/21.

Sau phn gii thiu chng I, Bo co vin c bitcung cp trong chng II tng quan cc hot ng trongnm u tin thc hin nhim v.31

74

___________________________31 Bn dch lc b phn ny (ND).

PH LC 3. BO CO CA BO COVIN C BIT V CC QUYN T DOHI HP N HA V HIP HI,MAINA KIAI

chng III, Bo co vin nu bt nhng thc hnhtt thc y v bo v cc quyn t do tp hp ha bnhv hip hi. Cc quyn t do tp hp ha bnh bao gmkhng ch quyn t chc v tham gia tp hp ha bnhm cn c quyn c bo v khi nhng can thip phil. Quyn ny cng bo v c nhng ngi gim st tphp ha bnh. Quyn t do hip hi bao gm t vic tora n vic chm dt mt hi, v bao gm quyn thnhlp v gia nhp mt hi, quyn hot ng t do v cbo v khi nhng can thip phi l, quyn tip cnngun qu v cc ngun lc v tham gia vo vic tinhnh cc hot ng cng. Chng ny kt thc bng mtphn nhn mnh quyn c cc bin php khc phc mtcch hiu qu, v trch nhim gii trnh vi cc vi phmnhn quyn.

phn IV, Bo co vin c bit nu cc kt lun vkhuyn ngh vi cc bn lin quan.

I. GII THIU

1. Bo co ny c Bo co vin c bit v quyn tdo hi hp v hip hi trnh ln trnh ln Hi ng Nhnquyn theo ngh quyt 15/21. y l bo co chuyn u tin ca Bo co vin c bit t khi th tc c bitny c hiu lc t ngy 1/5/2011. Bo co ny bao gm cchot ng ca Bo co vin t 01/5/2011 n 30/4/2012, v

75

nu bt nhng im bo co vin coi l thc hnh tt, baogm cc m hnh v kinh nghim cc nc, thc y vbo v cc quyn t do hi hp n ha v hip hi (on5(b) trong Ngh quyt).

2. Thc hnh tt khng ch bao gm cc lut c ththeo yu cu ca lut nhn quyn quc t, m bao gm ccc vn nguyn tc cao hn nhng ngha v c rngbuc php l (A/HRC/16/51, para. 10). y l nhng mhnh tt c v mt php l v th ch ang tn ti v cgii thiu bi cc c quan nh nc, cc t chc phi chnhph, cc c quan cng c quc t, cc ta n trong nc,khu vc v quc t, v cc hc gi.

3. xc nh cc thc hnh tt, Bo co vin c bit gi mt bng hi n cc nc thnh vin, cc c quannhn quyn quc gia, cc c ch nhn quyn khu vc, cct chc phi chnh ph (NGO) v cc bn lin quan khc.Bng hi ny nhn c 87 hi m (xemA/HRC/20/27/Add.1). Bo co vin c bit trn trngcm n nhng ngi tr li bng hi. m bo tipcn cn bng,bo co vin c bit khuyn khch bt kbn lin quan no tip tc lin lc vi ng, v bnh lunvi bt k vn no nu ra trong bo co ny, v cng m bo rng nhng thc hnh tt xc nh yphn nh ng tnh hnh thc t. Nh nu trong Nghquyt 15/21 ca Hi ng, Bo co vin c bit cng

76

dng cc yu t cng vic sn c trong Hi ng32 chun b bo co ny. ng cng tham kho cc khng thkhn cp v cc th t gic gi t cc chuyn gia thuc ccth tc c bit.

4. Bo co vin c bit nhn mnh rng, trong khi ccquyn t do hi hp n ha v hip hi r rng c linquan n nhau, ph thuc ln nhau v b sung cho nhau,y cng ng thi l hai quyn ring bit. Cc chnh phthng iu chnh hai quyn ny bng hai h thng vnbn php l khc nhau, v nh bo co ny trnh by, ccquyn ny cng c nhng thch thc khc nhau. iu nycho thy rng mi quyn ny cn c xem xt ring. Boco ny v th ln lt im qua nhng thc hnh tt vquyn t do hi hp n ha v quyn t do hip hi.

5. Tnh n phm vi rt rng ca hai quyn ny, bo cony khng v nh hoc nhm a ra tt c nhng thngtin lin quan, m nhm bc u cung cp tng quan ccbin php php l v th ch cn c thng qua v thchin ph hp vi tinh thn chung v ni dung c thca quyn con ngi i vi t do hi hp n ha v t dohip hi.

6. Mc d bo co ny l v cc thc hnh tt, Bo covin c bit tin rng cn lu rng trong nhng honcnh nht nh, quyn t do hi hp n ha v hip hi

77

___________________________32 Ch cc thng tin hoc u mi trong h thng LHQ

vn b chi t hon ton hoc mt phn, nh chng taang thy nhiu nc vo thi im bo co ny cvit ra.

II. CC HOT NG

(Phn ny ni v cc hot ng trong nm 2011 - 2012ca Bo co vin c bit, ngi dch lc b phn ny).

III. CC THC HNH TT V QUYN T DO HIHP N HA V HIP HI

A. Cc nguyn tc chung

1. Khun kh php l

12. Cc quyn t do hi hp n ha v hip hi c thc coi l ng c gip thc thi rt nhiu quyn dn s,vn ha, kinh t, chnh tr v x hi khc. Cc quyn ny lnhng thnh t quan trng ca nn dn ch v cc quyny to sc mnh cho mi ngi by t quan imchnh tr, tham gia vo cc hot ng vn hc ngh thutv theo ui cc hot ng vn ha, kinh t, v x hi,tham gia vo nhng nghi thc tn gio hoc nhng tnngng khc, thnh lp v gia nhp cng on v cc hptc x, v bu ra lnh o i din cho nhng mi quantm ca h, cng nh gi cho nhng lnh o c trchnhim gii trnh (Ngh quyt 15/21 ca Hi ng Nhnquyn, li ni u). S lin quan v ph thuc ln nhau

78

vi cc quyn khc khin cho nhng quyn ny tr thnhmt ch s quan trng v vic Nh nc tn trng vic thhng nhiu quyn con ngi khc nh th no.

13. Ngh quyt 15/21 ti khng nh rng mi ngiu c quyn t do hi hp n ha v hip hi iu nycn c xem xt cng ni dung iu 2 ca Cng cQuc t v cc quyn Dn s v Chnh tr, trong quynh rng Mi nh nc thnh vin cn tin hnh ccbc nhm tn trng v m bo tt c cc c nhn trongphm vi lnh th v ti phn ca mnh c cc quyn ccng nhn trong Cng c, khng c s phn bit no nhv chng tc, mu da, gii tnh, ngn ng, tn gio, quanim chnh tr hay quan im khc, ngun gc quc tchhay ngun gc x hi, v th ti sn, sinh thnh, hay v thkhc, v iu 26 trong Cng c, trong m bo tt ccc c nhn u bnh ng v c bo v mt cch hiuqu khi vic phn bit i x trn cc nn tng quy nh iu 2. iu ny cng p dng vi ngi cha trngthnh, cc dn tc bn a, ngi khuyt tt, ngi thucv cc nhm thiu s hoc cc nhm ang tnh trng riro, bao gm cc nn nhn ca phn bit i x v xu hngtnh dc v bn dng gii (xem Ngh quyt 17/19 ca Hing Nhn quyn), nhng ngi khng phi cng dn,bao gm c nhng ngi khng quc tch, ngi t nn33

79

___________________________33 iu 15 ca Cng c v V th ca Ngi t nn.

hay nhp c, cng nh cc hi, bao gm cc nhm khngng k. Cc quyn t do hi hp n ha v hip hi lnhng quyn con ngi quan trng trong lut nhn quynquc t, nh c quy nh trong iu 20 ca Tuyn ngnNhn quyn Ph qut.

14. Quyn t do hi hp n ha c m bo trongiu 21 ca Cng c v cc quyn Dn s v Chnh tr vquyn t do hip hi trong iu 22. Cc quyn ny cngth hin trong iu 8 ca Cng c Quc t v cc quynKinh t, X hi v Vn ha, v trong cc vn kin nhnquyn c th khc cp quc t34 v khu vc,35 bao gmTuyn ngn v Quyn v Trch nhim ca c nhn, ccnhm v cc b phn ca x hi thc y v bo vnhng Quyn con ngi v t do cn bn c cng nhnph qut (iu 5).

15. Theo iu 4 Cng c Quc t v cc quyn dn sv chnh tr, cc quyn t do hi hp n ha v v quynt do hip hi khng phi l cc quyn tuyt i. Nghquyt 15/21 (OP 4) ni r rng nhng quyn ny c th bhn ch nht nh, cc hn ch cn phi c quy nhbi lut v l cn thit trong mt x hi dn ch v li chca an ninh quc gia hay an ton cng cng, trt t cng,

80

___________________________34 iu 7(c) ca Cng c v Xa b tt c cc hnh thc phn bit i x vi ph n; Cng c s87 ca T chc Lao ng Quc t v T do hip hi v Bo v quyn t chc li. 35 Ch l t n ha khng c trong iu 11 ca HIn chng Chu Phi v Quyn ca con ngiv cc dn tc.

bo v sc khe hay o c cng ng hoc bo v quynv t do ca ngi khc.

16. Bo co vin c bit nhn mnh rng ch mt shn ch nht nh c th c p dng, ngha l t dophi l nguyn tc, cn hn ch l ngoi l. ng thamchiu n Bnh lun chung s (1999) ca y ban Nhnquyn v t do i li trong thng qua lut c cc quy nhhn ch... nh nc nn lun lun tun theo cc nguyn tcl vic hn ch khng c lm nh hng n tinh thnca quyn, mi quan h gia quyn v gii hn, giathng l v ngoi l, phi c tn trng. Kt qu l, khinh nc mun hn ch nhng quyn ny, cn m bo ttc cc iu kin trn. Bt k gii hn no a ra cng phihng n mt trong cc mc ch hn ch nu trn, c cs php l (c quy nh trong lut, c hm rng lut phi tip cn c v iu khon hn ch phi cxy dng vi chnh xc thch ng), v cn thit trongmt x hi dn ch.

17. Nh T chc An ninh v Hp tc chu u nu ra,t cn thit khng c ngha l tuyt i cn thit haykhng th thiu c, nhng cng khng c linhhot n mc hu ch hay tin. Thay vo , t ny cngha l phi c mt sc p x hi i vi vic canthip.36 Khi mt sc p x hi ny sinh, nh nc phi m

81

___________________________36 OSCE/ Vn phng v cc thit ch Dn ch v Nhn quyn (ODIHR), Key Guiding Principles ofFreedom of Association with an Emphasis on Non-Governmental Organizations, on. 5.

bo rng bt k bin php gii hn no cng phi nmtrong khun kh chp nhn c ca mt x hi dnch. Theo , nhng phn quyt vng vng nht khngnh rng nhng x hi dn ch ch tn ti ni c anguyn, khoan dung v t duy ci m.37 V vy, cc nhnc khng th xem nh s tn ti ng nhin canhng yu t ny khi hn ch nhng quyn ny. Ngoi ra,Bo co vin c bit tham chiu n Bnh lun chung s31 (2004) ca y ban Nhn quyn v bn cht ca nhngngha v php l ca nh nc thnh vin cng c, trong quy nh khi p t gii hn, nh nc phi chngminh s cn thit phi gii hn v ch p dng cc binphp cn xng theo mc ch chnh ng nhm m bos tip din v bo v hiu qu cc quyn theo cng c(on 6).

18. Ngoi ra, ch vic tuyn truyn cho chin tranh hocvn ng cho s cm th v dn tc, chng tc hay tngio bao gm vic khch ng phn bit i x, th hnhay bo lc (iu 20 Cng c v cc quyn Dn s vchnh tr) hoc cc hnh vi nhm ph hoi quyn v cc tdo quy nh trong Lut nhn quyn quc t (iu 5) cnc coi l bt hp php.

19. Bo co vin c bit cng nhn mnh c th hnrng quyn sng v quyn khng b tra tn hay trng pht

82

___________________________37 European Court of Human Rights, Handyside v. the United Kingdom, application No. 5493/72, 7December 1976, para. 49.

hoc i x tn bo, v nhn o hay h nhc cn lunlun c nh nc m bo, bao gm trong hon cnhthc hnh quyn t do hip hi v tp hp n ha, nhquy nh iu 4 Cng c. Bo co vin c bit nhc lirng, theo y ban Nhn quyn, khi tnh trng khn cpcc quyn t do hi hp n ha v hip hi khng nn bnh ch v kh nng hn ch mt s quyn nht nhtrong cng c theo, v d, t do hi hp, nhn chung lkhng ph hp trong nhng tnh hung nh vy v s cnthit ca tnh hnh khng th bin minh c cho s nhch cc quyn y.38

2. Mi trng thc hnh cc quyn ny

20. Cc quyn t do hi hp n ha v hip hi cm bo bng hin php hu ht cc nc. nhiunc, lut c th trong nc quy nh chi tit vic thcthi cc quyn ny. Tuy nhin, trong nhiu trng hp,quy nh trong nc hin hnh lit k thm cc l do hnch quyn bn cnh cc l do quy nh trong lut nhnquyn quc t, hoc cc l do khng r rng. Bo co vinc bit cnh bo vic din gii ty tin nhng l do hnch ny. ng cng nhc nh vi nhng mi trng mtrong vic th hng cc quyn ny b vi phmnghim trng.

83

___________________________38 Bnh lun chung s 29 (2001) v cc bin php nh ch vic thc hin cng c khi xy ra tnhtrng khn cp, on 5.

21. Cuc chin chnh ng chng khng b, v nhngcn nhc an ninh khc, c s dng nh mt l dobin minh cho vic thng qua tnh trng khn cp hocnhng quy nh ngt hn min tr cc quyn t do hihp n ha v hip hi hay t do biu t. Bo co vinc bit v bo v v thc y cc quyn con ngi v tdo cn bn trong khi chng khng b nhn mnh trongmt bo co trc i hi ng Lin Hp Quc rng Nhnc khng cn phi dng n cc bin php nh chquyn trong lnh vc t do hi hp v hip hi. Thay vo, cc bin php hn ch quyn, nh quy nh trongCng c Quc t v cc quyn dn s v chnh tr, l ph hp trong mt cuc chin chng khng b hiu qu(A/61/267, on 53).

22. Hon cnh c th ca mi quc gia i khi lmtuyt dit cc quyn t do hi hp n ha v hip hi.Trong xung t v trang, cc c nhn mun hi hp vhip hi mt cch t do, d ch p ng nhng nhu cukhn cp hoc ku gi chm dt bo lc, c th gpphi nhng hn ch tuyt i n mc bng vi vic tchi trit cc quyn ca h.

23. Bi cnh ca cc cuc bu c c th cng c tcng ln n cc quyn t do hi hp n ha v hip hi.iu ny c bit xy ra khi vic hi hp b ngn cn mtcch c h thng hoc khi cc c nhn tch cc trong cc

84

hip hi thc y tin trnh bu c minh bch v cngbng v bo v cc nguyn tc dn ch b sch nhiu v eda v vic hot ng x hi ca h.

B. Nhng thc hnh tt ca quyn t do hi hp n ha39

1. nh ngha hi hp n ha

24. Hi hp l vic t hp c mc ch v tm thitrong mt khng gian ring hay khng gian chung (cng)v mt mc ch c th. V th, vic ny bao gm cc cucbiu tnh, cc cuc hp trong nh, nh cng,40 diu hnh,tun hnh hoc thm ch c biu tnh ngi. Cc cuc t hpng mt vai tr sinh ng trong vic huy ng dnchng v to ra s bt bnh v nhng nguyn vng, gipk nim cc s kin v, quan trng hn, gy nh hngln chnh sch cng ca nh nc.

25. Bo co vin c bit ng rng lut nhn quynquc t ch bo v nhng cuc hi hp no mang tnh nha, ngha l nhng cuc hi hp phi bo lc, v khi nocc thnh vin tham d c mc ch n ha - y lnguyn tc tin nh.41 Theo Ta Nhn quyn Chu u,mt c nhn khng phi ngng th hng quyn hi hp

85

___________________________39 Bo co vin c bit c bit tham chiu n Hng dn v T do t hp n ha (Guidelines onFreedom of Peaceful Assembly (2007, Vc-sa-va, xut bn ln 2), m ng coi l thc hnh tin bnht ti thi im son bo co ny.Do hn ch s t, bo co ny khng xt n cc cuc nhcng.40 Do hn ch s t, bo co ny khng xt n cc cuc nh cng.41 Hng dn v T do hi hp, trang 33.

n ha nh l h qu ca bo lc ri rc, hay cc hnh vikhc do cc c nhn khc gy ra c th trng pht ctrong qu trnh biu tnh, nu c nhn y vn n ha trongmc ch hoc ng x ca anh ta hoc c ta42.

2. Quyn t chc v tham gia hi hp n ha

26. V c bn, Bo co vin c bit coi vic gi nhthin v vic t chc hi hp n ha l mt thc hnh tt,nh c cc chuyn gia v T do hi hp n ha caOSCE/ODIHR nhn mnh. Gi nh ny phi c thhin r rng v mch lc trong lut43 c th l trong chin php v cc lut iu chnh vic hi hp n ha (v dnh Armenia hay Romania).

27. Bo co vin c bit nhn mnh rng vic thhng quyn t chc v tham gia hi hp n ha l mtphn trong vic thc thi ngha v ca nh nc trong vicch ng to iu kin cho vic thc hnh quyn ny.Theo , ng nu bt mt thc hnh tt l Lut Hi hp Armenia, trong nu rng cnh st c ngha v h tr cccuc hi hp n ha (iu 32 khon 2). ng cng lu vquan tm n tuyn b ca Vn phng Thanh tra Cnh stVng Quc Anh, mt t chc nh gi c lp, rngcnh st - vi t cch l mt dch v cng - cng nhn vtip nhn quan im cn bn v ng n i vi vic gi

86

___________________________42 Ta Nhn quyn chu u, Ziliberberg kin Moldova, n s 61821/00(2004)43 Xem Hng dn v T do hi hp, trang 13.

trt t cho cc cuc biu tnh l gi nh c li i vi victo iu kin cho cc cuc biu tnh n ha.44

28. Bo co vin c bit tin rng vic thc hnh cc tdo cn bn khng phi l i tng c ph duyttrc bi c quan chc nng (nguyn tc ny c nhnmnh trong Hin php Ty Ban Nha), cng lm l c thtc thng bo trc vi bin minh l cho php c quannh nc to iu kin h tr cho vic thc thi quyn tdo hi hp n ha v c nhng bin php bo v an tonv trt t chung, v quyn v t do ca ngi khc.45 Thtc thng bo ny phi c p dng quy trnh nh gicn xng, khng phi l mt qu trnh nh gi quan liuphi l46 v cn ti a l, v d, 48 gi trc ngy d kint hp. Rt nhiu nc c th tc thng bo ny, bao gmArmenia, o, Canada, B Bin Ng, Phn Lan, Indonesia,Morocco, lnh th Palestinian b chim ng, B o Nha,Senegal, Serbia, v Cng ha Tanzania. Vic thng botrc, l tng l ch yu cu i vi nhng cuc hp ln,hoc nhng cuc hp c th gy ra gin on giaothng.47 Ti cng ha Moldova, bt k cuc hi hp no thn 50 ngi cng c th din ra khng cn thng botrc, v s thay i t vic cp php sang mt th tc

87

___________________________44 Xem phn bo co ca Vng quc Anh trong Ph lc 1 ca bo co ny.45 Hng dn v T do hi hp, trang 63. y ban Lin M v Nhn quyn, Bo co v tnh hnh canhng ngi bo v nhn quyn chu M, OEA/Ser.L/V/II.124 on 57.46 Xem phn bo co ca OSCE/ODIHR trong ph lc 1 ca bo co ny.47 Hng dn v T do hi hp, trang 63.

thng bo thc y vic tng s c nhn thc thi ccquyn t do hi hp n ha. T gc ny, Bo co vinc bit ly lm tic l Lut biu tnh c thng qua gny bng trng cu dn tnh Geneva, Thy S, quynh mc pht n 100.000 Franc Thy S i vi bt kai khng xin php biu tnh, hoc khng tn trng nidung cp php.48

29. Nu ngi t chc khng thng bo vi c quan cthm quyn, vic t hp cng khng nn b gii tn tng (nh o) v ngi t chc khng nn b truy cuv hnh s hay pht hnh chnh dn n pht tin hoc bt. Nguyn tc ny c bit quan trng p dng vi cchi hp bc pht khi ngi t chc khng th tun th cciu kin thng bo nh trc, hoc khng c hoc khngth xc nh ngi t chc. T im ny, Bo co vin cbit coi thc hnh tt l cc quy nh php lut cho phphi hp bc pht din ra, v loi hi hp ny c minthng bo trc. y l trng hp, v d, Armenia,Estonia, c, Cng ha Moldova v Slovenia. Cng quanim ny, Ta n Nhn quyn chu u nhn mnhrng trong nhng hon cnh c bit cn phn ng tcthi di dng biu tnh vi mt s kin chnh tr c thbin minh c, mt quyt nh chm dt vic tip tc hihp ha bnh ch v khng c thng bo trc, m nhng

88

___________________________48 T thng 5/2012, c th khng lut ny trc Ta n lin bang Thy S.

ngi tham gia hi hp khng c hnh vi bt hp phpno, l cu thnh mt hn ch bt cn xng i vi t dohi hp ha bnh.49

30. Trong trng hp nhiu cuc hi hp tc thi dinra cng a im v thi gian, Bo co vin c bit coithc hnh tt l vic cho php, bo v v h tr tt c ccs kin khi c th. i vi biu tnh chng, tc l hotng nhm biu t s khng ng vi thng ip canhng ngi hi hp, nhng cuc biu tnh chng ny cndin ra, nhng khng c ngn cn ngi tham gianhng hi hp khc khi vic thc thi quyn t do hi hpn ha cua h. im ny, vai tr ca lc lng chc nngthi hnh lut php trong vic bo v v h tr cc s kinl rt quan trng.

31. V trch nhim ca ngi t chc, Bo co vin cbit c quan im rng ngi t chc khng nn phignh bt k chi ph ti chnh no cho vic cung cp ccdch v cng trong khi hi hp din ra (nh gi gn trtt, dch v y t v cc bin php m bo sc khe50 v anton khc). ng cng c thng bo rng, o, khngphi tr ph cho vic bo v cc cuc hi hp.51 Quan trnghn c, nhng ngi t chc v ngi tham gia hi hp

89

___________________________49 Ta n Nhn quyn chu u, Bukta v nhng ngi khc kin Hungary, n s 25691/04 (2007).Hon cnh c bit ch cc trng hp c phn ng tc th vi mt s kin gn xy ra didng mt cuc biu tnh. 50 Xem bo co ca nhm chuyn gia OSCE/ODIHR trong ph lc bo co ny. 51 Xem bo co ca C quan Nhn quyn Quc gia o

khng nn c coi l c trch nhim (hoc b buc chutrch nhim) vi nhng hnh vi bt hp php ca nhngngi khc...[v, cng vi] ngi bo tr hi hp khngnn phi buc chu trch nhim trong vic duy tr trt tcng.52 Bo co vin c bit coi mt thc hnh tt l khicn, vic s dng nhng ngi nh hng do nhngngi t chc mt cuc hi hp c ra, l ngi h tr choh bng cch thng bo c th v nh hng cho cngchng trong sut s kin. Ngi nh hng phi d nhnra, v c o to ph hp.

32. Bo co vin c bit lu vic s dng Internetngy cng tng, c bit l truyn thng x hi, v cccng ngh thng tin v truyn thng nh nhng cng ccn bn gip kch hot cc c nhn t chc hi hp nha. Tuy nhin, mt vi nc ng nhng cng c ny ngn cn hoc ngn chn cng dn ca mnh thc thiquyn ca h. im ny, Bo co vin c bit thamchiu mt bo co gn y ca Bo co vin c bit vthc y v bo v quyn i vi t do quan im v biut, trong bo co vin ny khuyn ngh, v vic nytt c cc nh nc [cn] m bo rng truy cp Internetlun c duy tr, bao gm c khi c s bt n v chnhtr (A/HRC/17/27, on 79) v bt k vic xc nh mt[trang web] no b cm u phi c tin hnh bi mt

90

___________________________52 Xem bo co ca nhm chuyn gia OSCE/ODIHR

c quan c thm quyn ti phn, hay mt c quan c lpvi bt k nh hng chnh tr, thng mi hoc cc nhhng khng m bo khc (on 70).

3. Quyn c bo v khi s can thip

(a) Ngha v ch ng

33. Bo co vin c bit nhn mnh rng Nh nc cngha v ch ng tch cc bo v cc hi hp n ha.Ngha v ny bao gm vic bo v nhng ngi tham giahi hp n ha khi cc c nhn hay cc nhm c nhnkhc, bao gm nhng ngi khiu khch v nhng ngibiu tnh chng, nhm gy gin on hoc phn tn hihp ca h. Nhng c nhn ny bao gm c nhng ngithuc cc c quan nh nc hoc lm vic thay mt cc cquan nh nc. Ngi t chc v hng dn cc hi hpkhng cn c ngha v ny. Bo co vin c bit tin rngngha v ny cn phi lun lun c nu r trong cc luttrong nc, v d nh trong lut ca Cng ha Moldova,Serbia v Slovenia. Armenia, ngi t chc c th yucu cc s quan cnh st a nhng ngi khiu khchkhi khu vc hi hp (ngay c nu trong thc t vic thchin iu ny i khi cng c vn ). Bo co vin cbit coi thc hnh tt l nh thnh lp n v cnh stphn ng nhanh (cnh st chng bo lon) Estonia nhmbo v nhng ngi biu tnh n ha khi s tn cng canhng ngi khiu khch v biu tnh chng, v lc lng

91

ny c o to v cch thc phn tch nhng ngi cmu khiu khch khi nhng ngi biu tnh n ha.

34. Bo co vin c bit by t quan ngi su sc vvic hi hp n ha khng c cho php hoc b gii tnmt cch bo lc mt s nc, nh Bahrain, Belarus,Trung Quc, Ai Cp, Cng ha Hi gio Iran, Malawi,Malaysia, Sri Lanka v Cng ha rp Syria.53

35. Quyn sng (iu 3 Tuyn ngn Nhn quyn Phqut v iu 6 Cng c v cc quyn dn s v chnh tr)v quyn khng b tra tn, b i x hay trng pht tnbo, v nhn o hay h nhc (iu 5 ca Tuyn ngn viu 7 ca Cng c) phi l cc nguyn tc xuyn suti vi vic gi gn trt t cho cc cuc hi hp cng khai,nh c tuyn b rt nhiu nc. V mt ny, cc quynh mm - v d trong B Quy tc ca cng chc thi hnhlut php (c bit iu 2 v 3) v cc nguyn tc cnbn v s dng v lc v v kh nng ca cng chc thihnh lut php (c th l cc nguyn tc s 4, 9 v 13) -nhm hng dn lc lng thi hnh cng v khi gi gntrt t cho cc cuc biu tnh n ha. im ny, Ta nNhn quyn Lin M tuyn b rng ci c duy tr anninh cng cng khng th c ly ra vi phm quynsng... Nh nc phi m bo rng, nu cn phi dng

92

___________________________53 Xem, v d, bo co v tm tt cc v vic c nhn do cc chuyn gia thc thi cc th tc c bitthc hin, v kt lun v cc khng th gi n cc chnh ph v phc p, cng nh cc thng cobo ch do cc th tc c bit v quan chc cao cp ca Lin Hp Quc a ra.

n cc bin php vt l... thnh vin ca lc lng vtrang v an ninh s ch dng nhng bin php bt buc kim sot nhng tnh hung nh vy mt cch chngmc v cn xng, v tn trng quyn sng v quyn ci x nhn o Bo co vin c bit v x t khng xtx, xt x vn tt hay ty tin cng tuyn b rng tnhhung huy nht m bo cho vic s dng v kh nng,bao gm trong cc cuc biu tnh, l nguy c cht ngihoc b thng nng ngay lp tc (A/HRC/17/28, on60). V vic s dng hi cay, Bo co vin c bit nhnmnh rng hi cay khng phn bit gia ngi biu tnhv ngi khng biu tnh, ngi khe mnh v ngi cvn sc khe. ng cng cnh bo vic iu chnhthnh phn ha hc ca hi ga ch vi mc ch gy aun nghim trng cho ngi biu bnh, v mt cch gintip, cho nhng ngi xung quanh.

36. Bo co vin c bit cng tham chiu Danh schcc bin php kim sot hnh chnh cn c Nh nca ra cp cao m bo vic s dng v lc trong lccng chng t hp nh mt bin php bt thng do yban Nhn quyn Lin M a ra. Trong s cc bin phpny c (a) thc hin cc c ch cm, mt cch hiuqu, vic s dng n v lc cht ngi trong cc cucbiu tnh cng khai; (b) p dng mt h thng ng k vkim sot v kh; (c) p dng mt h thng ghi li cc

93

thng tin gim st cc lnh iu hnh, nhng ngichu trch nhim v cc lnh ny, v nhng ngi thc thimnh lnh.54

37. Bo co vin c bit phn i vic s dng dnkhun (hay bao vy) trong ngi biu tnh b bao vybi lc lng hnh php v khng c di i. ng lu mt cch hi lng v tuyn b ca cnh st Toronto(Canada) quyt nh b bin php ny sau khi c nhiutranh lun v bin php gi gn trt t cho Hi nghthng nh G-20 ti Toronto nm 2010.

38. Nhn chung, Bo co vin c bit nhn mnh tmquan trng c bit ca i thoi thin ch, bao gm thngqua vic m phn, gia cc c quan thc thi php lut vngi t chc m bo hi hp cng khai mt cchthun li, nh c thng tin cc v vic Guatemala,Hungary, Mexico v Thy S.

(b) Ngha v th ng

39. Nh nc cng c ngha v th ng l khng canthip v l vi quyn t do hi hp. Bo co vin c bitcoi thc hnh tt l lut v t hi hp trnh cm chungchung v thi gian v a im, v a ra phng n tmang tnh hn ch hn... Vic cm ch l bin php cuicng, v c quan chc nng c thm quyn ch c th cmhi hp n ha khi bin php mang tnh hn ch hn

94

___________________________54 Ta Nhn quyn Lin M, phn quyt v Caracazo v. Venezuela (2002), on 127.

khng th t c mc ch chnh ng ca c quanchc nng.55

40. Nh nu trn, bt k gii hn no c p dngcng phi l cn thit v cn xng vi mc ch hngn. Trong cc quy nh v hi hp n ha mt s ncnh New Zealand v Thy S c nu mt s tiu ch xcnh tnh cn xng. Ngoi ra, nhng gii hn phic a ra trc mt v trong tm tai56 ca i tngb nh hng v nhm cng chng n hng n,56 vngi t chc hi hp n ha khng nn b cng bcphi theo kin ca c quan chc nng c thm quyn nunhng kin ny xem nh ct yu ca quyn t do hihp n ha ca h.58 Trn quan im ny, ng cnh bo vinhng thc hnh trong c quan chc nng c thmquyn cho php biu tnh din ra, nhng ch c din ra khu vc ngoi thnh hoc phm vi mt qung trngc th, hn ch tc ng ca n.

41. Bo co vin c bit cng nhc n nh gi canhm chuyn gia ODIHR rng vic di chuyn ca ccphng tin giao thng khng th t ng c v tr u tinso vi t hi hp.59 V im ny, Ta n Nhn quyn Lin

95

___________________________55 Bo co v tnh hnh ca nhng ngi bo v nhn quyn chu M, trang 68.56 Xem bo co ca nhm chuyn gia OSCE/ODIHR.

Nguyn vn: within sight and sound, ni mt cch cng khai minh bch v y (ND).57 Hng dn v T do hi hp, trang 59. 58 Xem bo co ca nhm chuyn gia OSCE/ODIHR. 59 dn.

M ch nh rng nhng c quan c thm quyn canh nc c ngha v thit k k hoch hot ng v ccth tc m bo thc thi quyn hi hp..[bao gm]phng n sp xp b hnh v cc phng tin giao thngtrong mt khu vc nht nh.60 Ngoi ra, Bo co vinc bit nu mt quyt nh ca Ta Hin php Ty BanNha trong tuyn b trong mt x hi dn ch, khnggian th khng phi ch i li, m cn tham gia.

42. Bo co vin c bit nhn mnh tm quan trngca vic c quan chc nng c thm quyn cung cp chonhng ngi t chc hi hp l do kp thi v y vivic p dng bt k gii hn no, v phng n s dngth tc khng ngh nhanh chng.61 Ngi t chc phi cth khng ngh trc mt ta n c lp v v t, v phira quyt nh nhanh. nhiu nc, c quan chc nng cthm quyn c ngha v gii thch cho quyt nh camnh (v d Senegal v Ty Ban Nha). Bulgaria, ngit chc hi hp c th gi khng ngh trong vng 03 ngyk t khi n