holistic health of the home bound and bed bound elders at ... ·...

ปท 5 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2558วารสารสมาคมเวชศาสตรปองกนแหงประเทศไทย 291

Holistic Health of the Home Bound and Bed Bound Elders at Chakkarat District, Nakhon Ratchasima Province.

Abstract Suwitra Tangsree, M.D.*

Because Thailand has entered an aging society, accessibility to and quality of health care need to be improved for the elderly, especially those with functional limitations. The objective of this research is holistic health assessment of homebound or bedbound elderly in Chakkarat district, Nakhonratchasima Province. The data can shape the way to develop better health care services suitable for homebound or bedbound elderly. The study design is cross-sectional descriptive. Data collection was conducted through questionnaires with 164 homebound and bedbound elderly and caregivers living in the community. The data were analyzed using descriptive statistics (percentage, mean and standard deviation). Result: Homebound or bedbound elderly in Chakkarat district, Nakhonratchasima Province were mostly females 68.3 percent, average age of 79.58(9.7) years. All of them had caregivers of which literacy rate was only 16.4 percent. According to functional assessment, while 75 percent of the homebound elderly needed help to go up and down stairs, all the bedbound elderly were unable to go up and down stairs and take a bath with no help. Among these elderly, 42.9 percent were underweight. 58.5 percent of them were found having cataract, and 88.4 percent of them had risk of falls. Rate of polypharmacy was 27.8 percent. Regarding underlying diseases, prevalence of hypertension was 26.2 percent. Only 1.8 percent of them completely received influenza, tetanus and hepatitis B vaccine, 68.6 percent of them had risk of dementia, and 1.8 percent of them had severe depression. Rate of regular exercise (3 days/week) was 43.55 percent. Incidence of elder abuse/violence was 18.9 percent, 30.7 percent of them regularly participated in social activities (at least monthly). Conclusion: This study could inform the development of the health system to better serve homebound and bedbound elderly in the community. Accordingly, elderly care should include integrated holistic care, health promotion, prevention, treatment, and rehabilitation.Keywords: Elder, homebound elder, bedbound elder, health, holistic health of elder

*Department of healthcare service, Chakkarat Hospital, Nakhon Ratchasima province.

ปท 5 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2558 วารสารสมาคมเวชศาสตรปองกนแหงประเทศไทย292

บทน�ำ สหประชาชาตไดใหนยามวาสงคมใดทมสดสวนประชากรผสงอาย 60 ป ขนไป มากกวา รอยละ 10 สงคมนนเปนสงคมผสงอาย (Aging society)(1) ซงประเทศไทยเองกไดกาวเขาสสงคม ผสงอายดวยเชนกน จากขอมล ของส�านกสถต แหงชาตพบวา จ�านวนประชากรผ สงอายของประเทศไทยมแนวโนมเพมขนจาก 1.2 ลานคน ในป พ.ศ. 2503 คดเปนสดสวน 4.6 เพมเปน 8.5

*กลมงานบรการทางการแพทย โรงพยาบาลจกราช จงหวดนครราชสมา

ลานคน ในป พ.ศ. 2553 คดเปนสดสวนรอยละ 13.2(2) จงหวดนครราชสมาตงแตป พ.ศ. 2554 ถง 2556 สดสวนผสงอายกเขาเกณฑเปนสงคมผสงอายโดยสดสวนผสงอายในจงหวดมคา รอยละ 15.2 14.7 และ 11 ตามล�าดบ(3) ในอ�าเภอจกราชสถานการณผสงอาย กมแนวโนมสงขนเชนเดยวกน โดยสดสวน ผสงอายตงแตป พ.ศ. 2554 ถง พ.ศ. 2557 คดเปน รอยละ 10.8, 13.3, 11.7 และ 11.7 ตามล�าดบ เมอเขาสวยผสงอายจะเกดการเปลยนแปลง

สขภาวะองครวมของผสงอายกลมตดบานและตดเตยง อ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมา

บทคดยอ สวตรา ตางศร, วว. เวชศาสตรครอบครว*

ปจจบนสงคมไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายแลว ระบบบรการสขภาพจ�าเปนตองมการปรบระบบบรการใหเหมาะสมกบผสงอายโดยเฉพาะผทมขอจ�ากดในการด�าเนนชวตประจ�าวน เพอใหมการเขาถงบรการทดและพฒนาคณภาพการดแล วตถประสงคของการวจยครงนจดท�าขนเพอศกษาสขภาวะองครวมและขอมลพนฐานของผสงอายกลมตดบานและตดเตยงในอ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมาเปนการศกษาเชงพรรณนาภาคตดขวางโดยใชแบบสอบถามกลมผสงอายกลมตดบาน ตดเตยง และผดแล 164 ราย ในชมชนสถตทใช ไดแก รอยละคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวา ผสงอายกลมตดบานและตดเตยงสวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 68.3 อายเฉลย 79.58(9.7) ป มผดแลรอยละ 100 การประเมนความสามารถในการท�ากจวตรประจ�าวนขนพนฐานพบวากลมตดบานตองการความชวยเหลอในการขนลงบนได มากทสดคอ รอยละ 75 และกลมตดเตยงรอยละ 100 ตองการความชวยเหลอในการขนลงบนไดและการอาบน�าภาวะผอมรอยละ 42.9 มความเสยงโรคตอกระจกรอยละ 58.5 ความเสยงตอการหกลมรอยละ 88.4 รบประทานยาหลายชนดรอยละ 27.8 โรคประจ�าตว สวนใหญ คอ โรคความดนโลหตสงรอยละ 26.2 ไดรบวคซนไขหวดใหญ บาดทะยกและไวรสตบอกเสบบครบถวนรอยละ 1.8 ความเสยงตอภาวะสมองเสอมรอยละ 68.6 ภาวะซมเศราระดบรนแรงรอยละ 1.8 การกระท�า รนแรงตอผสงอายรอยละ 18.9 สามารถออกก�าลงกายสปดาหละ 3 ครงรอยละ 43.55 เขารวมกจกรรมทางสงคมอยางนอยเดอนละ 1 ครงรอยละ 30.7 จากผลการวจยครงนท�าใหทราบขอมลสขภาวะองครวมของผสงอายตดบานและตดเตยงเพอน�าไปพฒนาระบบบรการโดยตองน�าหลกการดแลแบบองครวม การผสมผสานบรการทงดานสงเสรม ปองกน รกษาและฟนฟเขามาใชค�าส�าคญ : ผสงอาย, ผสงอายกลมตดบาน, ผสงอายกลมตดเตยง, สขภาวะ, สขภาวะองครวมผสงอาย


รปแบบการวจย การศกษาเชงพรรณนาภาคตดขวาง (Cross- sectional Descriptive Study) โดยใชแบบสอบถามเพอศกษาลกษณะทวไป ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวนสขภาพทางกาย ภาวะพฒปญญาและสขภาพจต และมตดานสงคมและสงแวดลอม

ประชากร ผสงอายกลมตดบานและตดเตยงทมอาย 60 ปขนไป ทอาศยอยในชมชนอ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมาชวงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2557 ถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2558

การค�านวณขนาดตวอยาง ใชสตรการค�านวณ คอ n = Z2

a/2 p(1-p)/e2

โดยก�าหนดให Z = 1.96, p คอ สดสวนของผสงอายทม ขอจ�ากดของความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวนรอยละ 43(11) = 0.43 และ e คอ ความกระชบของการประมาณคา = 0.05 ซงไดจ�านวนตวอยางเปน 377 ราย

การเลอกตวอยาง เนองจากผสงอายกลมตดบานตดเตยงอ�าเภอจกราชมทงหมด 329 ราย ดงนนจงเกบขอมลทงหมด

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใช ในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามมาตรฐานทไดจากการทบทวนวรรณกรรม แบบสอบถามแบงออกเปน 4 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน (Functional ability) ประเมนความสามารถในการชวยเหลอตวเองในกจวตรประจ�าวน

ของรางกายทเกดจากความเสอมตามวย มพยาธสภาพหลายระบบเกดขนในคนเดยว อาการแสดงของโรคตางๆ ในผสงอายไมชดเจนเหมอนวยท�างาน เมอเกดพยาธสภาพหลายระบบท�าใหตองมการใชยาหลายขนาน และเกดขอจ�ากดในการเขาสงคม(4) จากสาเหตดงกลาวสงผลใหภาวะสขภาพของผสงอาย มการเปลยนแปลงไมเหมอนวยอน จากการส�ารวจ ในประเทศไทยพบวาผสงอายไทยมภาวะทพพลภาพถงรอยละ 3.7 และมภาวะซมเศราเกดขน ถงรอยละ 40.1 มแนวโนมการเกดโรคเรอรงทเพมขนอนเปนสาเหตทท�าใหเกดการเสยชวตและทพพลภาพ(2) จากการส�ารวจคณภาพชวตผ สงอายในอ�าเภอจกราช ป พ.ศ. 2555 พบวาอยในระดบดเพยง รอยละ 59.1 เทานน(5)

การประเมนสขภาพผสงอายแบบองครวม (comprehensive geriatric assessment) เปนหวใจหลกในการดแลสขภาพของผสงอาย สงผลใหเกดการดแลทครบถวนครอบคลม ชวยเพมความสามารถในการด�าเนนชวตประจ�าวน ลดอตราการนอนโรงพยาบาล ลดภาวะหกลม และเพมคณภาพชวตผสงอายไดทงในกลมทปวย และไมปวย(6,7,8,9,10,) กรมอนามยไดมการแบงกล มผสงอายตามความสามารถในท�ากจวตรประจ�าวน เปนสามกลม คอ กลมตดสงคม ตดบานและตดเตยง โดยกลมทมภาวะทพพลภาพคอกลมตดบานและตดเตยงซงเปนกลม ผสงอายทควรมการวางแผนการดแลระยะยาว ดงนน ผ วจยจงตองการศกษาสถานการณของสขภาวะ องครวมในผ สงอายตดบานและตดเตยง อ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมา เพอเปนขอมลพนฐาน น�าไปส การวางแผนพฒนาระบบบรการใหเกดคณภาพชวตทดของผสงอายกลมตดบานตดเตยง อ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมาตอไป

วตถประสงคการวจย เพอศกษาสขภาวะองครวมของผสงอายกลมตดบาน ตดเตยง อ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมา


ขนพนฐาน (Modified Barthel Index score) จ�านวน 10 ขอ สวนท 3 สขภาวะทางกายเปนแบบสอบถามและการตรวจรางกายเพอประเมนภาวะโภชนาการ(Nutrition), ปญหาการมองเหน (Vision), ปญหาการไดยน (Hearing), ปญหาหกลม (Fall), ความเสยงภาวะกระดกพรน (Osteoporosis), การรบประทานยาหลายขนาน (Polypharmacy), ปญหาการกลนปสสาวะ, โรคประจ�าตว, การไดรบวคซน, และสขภาพชองปากและฟน สวนท 4 สขภาวะพฒปญญาและสขภาพจต ประเมนภาวะซมเศราโดยใชแบบประเมน PHQ-9 และประเมนความเสยงตอภาวะสมองเสอมดวยแบบทดสอบสภาพสมองเบองตน Thai MMSE-2002 สวนท 5 สขภาวะดานสงคมและสงแวดลอม ขอมลการไดรบสวสดการเบยยงชพผสงอาย, ความเพยงพอของรายได, การมผ ดแล, การคดกรองพฤตกรรมทกระท�ารนแรงตอผสงอาย, การไดรบความชวยเหลอจากชมชน (ไดมโอกาสปฏบตศาสนกจตามศาสนาทนบถอ, ไดเขารวมกจกรรมทางสงคมอยางนอยเดอนละ 1 ครง, เคยรบทราบขอมลดานสทธประโยชนของผสงอาย, เคยเขารวมอบรม ศกษา เรยนร จากหนวยงาน องคกร หรอชมรมผสงอายและไดรบการดแลขนทะเบยนเปนผพการ)

การตรวจสอบเครองมอ เครองมอวจยเปนแบบสอบถามมาตรฐานและผานการตรวจสอบอางองตอไปน 1. แบบประเมนความสามารถในการชวยเหลอตวเองในกจวตรประจ�าวนขนพนฐาน ความนาเชอถอของแบบประเมนบารเธลฉบบภาษาไทย อยในระดบด คอ มคา interclass correlation (ICC) ของทกหมวดรวมเทากบ 0.96(12)

2. แบบคดกรองภาวะซมเศรา PHQ-9 ฉบบภาษาไทย(13) ความเชอมนของเครองมอนอยในระดบทด คอ คาความสอดคลองภายใน (Cronbach’s

alpha) = 0.79 และการใช cutoff-point 9 มคา sensitivity = 0.84, specificity = 0.77, positive predictive value = 0.21, negative predictive value = 0.99 และคา positive likelihood ratio = 3.71 3. แบบทดสอบสภาพสมองเบองตน Thai MMSE-2002(14) เปนแบบทดสอบทพฒนามาจากแบบทดสอบ Mini-Mental State Examination (MMSE) ของ Folstein และคณะ ไดมการพฒนาฉบบภาษาไทย พบวา คาความสอดคลองภายใน ทง 6 หวข อมความสมพนธ กบคะแนนรวม อยางมนยส�าคญท P<0.00 ดานความเทยงตรง พบคาความสมพนธแบบ Pearson r เทากบ 0.6910 (p<0.00) 4. แบบสมภาษณคดกรองพฤตกรรมทกระท�ารนแรงตอผสงอาย(15) อางองจากคมอแนวทางในการจดการปญหาความรนแรงตอผสงอาย ส�านกสงเสรมและพทกษผ สงอาย ส�านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ทแนะน�าใหใชเครองมอการวนจฉยพฤตกรรมทสรางทกขตอผสงอาย โดยสมจนดา ชมพนช และสทธชย จตพนธกล ป พ.ศ. 2550 วาเปนเครองมอทเหมาะสมทสด เนองจากเปนเครองมอทมความเทยงสง และเหมาะสมกบบรบทสงคมไทย

การเกบรวบรวมขอมล กอนเกบขอมล ประชมชแจงเจาหนาทประจ�าศนยแพทยชมชนจกราช โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทง 8 แหง เกยวกบรายละเอยดการท�าวจย ขอมลทจะเกบรวบรวม วธการใชเครองมอตางๆ ในแบบสอบถาม และระยะเวลาทจะด�าเนนการเกบรวบรวมขอมล ระยะด�าเนนการเจาหนาทประจ�าศนยแพทยชมชนจกราช และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลทง 8 แหง ลงพนทเกบขอมลการวจยทบานของ


ตาราง 1 ขอมลทวไป

จ�านวน รอยละ

44120

52112

354980

164

1396152

1813475

26.8 73.2

31.7 68.3

21.3 29.9 48.8

100.0

85.8 3.7 9.3 1.2

16.4 11.8 3.6 68.2

ขอมล

Bathel ADL 0-4 คะแนน (ผปวยกลมตดเตยง) 5-11 คะแนน (ผปวยกลมตดบาน)เพศ ชาย หญงอายของผสงอาย (ป) 60-70 71-80 >80 Min = 60 Max = 98 Mean (SD) = 79.50 (9.7) ผสงอายทมผดแลความสมพนธเครอญาตระหวางผดแลและผสงอาย บตร หลาน คสมรส พนองความสามารถในการอานออกเขยนไดของผสงอาย N=110 อานออกเขยนได อานออก แตเขยนไมได อานไมออก แตเขยนได อานไมออกและเขยนไมได

ผสงอายกลมตดบานและตดเตยง เจาหนาทจะเปน ผสอบถามผสงอาย และ/หรอ ผดแล ตรวจรางกายผสงอาย และบนทกค�าตอบลงในแบบสอบถามดวยตนเอง

การวเคราะหขอมล ใชสถตเชงพรรณนา (descriptive Statistics) บรรยายลกษณะขอมลดงกลาวโดยใชรอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจย จากจ�านวนผสงอายกลมตดบานและตดเตยงทงหมด 329 ราย ไดรบขอมลตอบกลบและถกตองครบถวนทงหมด 164 ราย ผลการศกษาเปนดงน สวนท 1 คณลกษณะทวไป ผสงอายตดบานรอยละ 73.2 ผสงอายตดเตยงรอยละ 26.8 สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 68.3 อายเฉลย 79.58 (SD 9.7) ป มผดแลคดเปนรอยละ 100 ผดแลเปนบตรรอยละ 85.8 อานออกและเขยนไดรอยละ 16.4 ดงตาราง 1


ตาราง 1 ขอมลทวไป (ตอ)

ตาราง 2 ขอมลความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน (Functional ability)

จ�านวน

ตดบาน (รอยละ)

รอยละ

ตดเตยง(รอยละ)

รวม(รอยละ)

114545

76813211

4 (3.3) 61 (50.8) 55 (45.9)

45 (37.5) 75 (62.5)

1 (0.8) 77 (64.2) 36 (30) 6 (5)

69.5 3.0 27.5

46.4 49.4 1.8 1.2 0.6 0.6

30 (68.2) 13 (29.5) 1 (2.3)

43 (97.7) 1 (0.3)

38 (86.4) 6 (13.6) 0 0

34 (20.7) 74 (45.1) 56 (34.2)

88 (53.7) 76 (46.3)

39 (23.8) 83 (50.6) 36 (21.9) 6 (3.7)

ขอมล

ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน

ระดบการศกษาผสงอาย ประถมศกษา มธยมศกษา/ปวช. ไมไดศกษารายไดเฉลย (บาท) ตอเดอน ของผสงอาย (รวมเบยยงชพ) <1000 บาท 1000-2000 บาท 2001-3000 บาท 3001-4000 บาท 4001-5000 บาท >5000 บาท Min = 0 Max = 6,500 Mean (SD) = 1109.15 (714.08)

Feeding0 ไมสามารถตกอาหารเขาปากเองได 1 ตกอาหารไดแตตองมคนชวย 2 ตกอาหารและชวยตวเองไดเปนปกต Grooming0 ตองการความชวยเหลอ1 ท�าเองได Transfer0 ไมสามารถนงได1 ตองการความชวยเหลออยางมากจงจะนงได 2 ตองการความชวยเหลอบาง 3 ท�าเองได

สวนท 2 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน จากการประเมนความสามารถในการชวยเหลอตวเองในกจวตรประจ�าวนขนพนฐานผสงอายกลมตดบานสวนใหญจะมขอจ�ากดในการขนลงบนได

1 ขนรอยละ 75 สวนผสงอายกลมตดเตยงรอยละ 100 ไมสามารถขนลงบนได 1 ขน และอาบน�าดวยตนเองไดดงตาราง 2


ตาราง 2 ขอมลความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน (Functional ability) (ตอ)




35 (29.2) 81 (67.5) 4 (3.3)

24 (20) 49 (40.8) 45 (37.5) 2 (1.7)

28 (23.3)

87 (72.5) 5 (4.2)

90 (75) 29 (24.2) 1 (0.8)

80 (66.7) 40 (33.3)

13 (10.8)

83 (69.2) 24 (20)

22 (18.3)

87 (72.5) 11 (9.2)

42 (95.4) 1 (2.3) 1 (2.3)

43 (97.7) 1 (2.3) 0 0

41 (93.2)

3 (6.8) 0

44 (100) 0 0

44 (100) 0

31 (70.5)

11 (25) 2 (4.5)

32 (72.7)

11 (25) 1 (0.3)

77 (47) 82 (50) 5 (3)

67 (40.9) 50 (30.5) 45 (27.4) 2 (1.2)

69 (42.1)

90 (54.9) 5 (3)

134 (81.7) 29 (17.7) 1 (0.6)

124 (75.6) 40 (24.4)

44 (26.8)

94 (57.3) 26 (15.9)

54 (32.9)

98 (59.8) 12 (7.3)

ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน

Toilet use0 ชวยตวเองไมได1 ท�าเองไดบาง2 ชวยตวเองไดดMobility0 เคลอนทไปไหนไมได1 ตองใชรถเขนชวยตวเองใหเคลอนทไดเอง2 เดนหรอเคลอนทโดยมคนชวย 3 เดนหรอเคลอนทไดเองDressing0 ตองมคนสวมใสใหชวยตวเองแทบไมได หรอไดนอย 1 ชวยตวเองไดรอยละ 50 ทเหลอตองมคนชวย2 ชวยตวเองไดด Stair0 ไมสามารถท�าเองได1 ตองการคนชวย2 ขนลงไดเองBathing0 ตองมคนชวยหรอท�าให1 อาบน�าเองไดการกลนและการถายอจจาระ (Bowel)0 กลนไมได หรอตองสวนอจจาระ หรอใชยาระบายอยเสมอ1 กลนไมไดบางครง2 กลนไดเปนปกตการกลนปสสาวะ (Bladder)0 กลนไมไดหรอใสสายสวนปสสาวะ หรอตองสวนดวยตนเอง1 กลนไมไดเปนบางครง2 กลนไดเปนปกต


สวนท 3 สขภาวะทางกายสวนใหญมภาวะโภชนาการอยในคาปกต รอยละ 51 มภาวะผอม รอยละ 42.9 มความเสยงโรคตอกระจกรอยละ 58.5 มปญหาการไดยน รอยละ 48.2 มความเสยงตอการหกลมรอยละ 88.4 มความเสยงสงตอภาวะกระดกพรนรอยละ 77.9 มการรบประทานยาหลายขนาน

รอยละ 27.8 โรคประจ�าตวสวนใหญคอโรคความดนโลหตสงรอยละ 26.2 ไดรบวคซนทง 3 ชนด(Influenzae, dT, Hepatitis B) เพยงรอยละ 1.8 พบปญหามฟนแทใชงานไดนอยกวา 20 ซรอยละ 64.0 ดงตาราง 3

ตาราง 3 ขอมลสขภาวะทางกายของผสงอายกลมตดบานและตดเตยง


7083910

501039610856

794310

38

12728840

42.9 51.0 5.5 0.6 0.0

30.5 62.8 58.5 65.8 34.1

48.2 54.4 12.7

88.4

77.9 17.1 5.0 27.8

สขภาวะทางกาย

ภาวะโภชนาการ ดชนมวลกาย <18.5 กก./ม2 คอ ภาวะผอม ดชนมวลกาย 18.5-24.9 กก./ม2 คอ คาปกต ดชนมวลกาย 25.0-29.9 กก./ม2 คอ ภาวะน�าหนกตวเกน ดชนมวลกาย 30.0-39.9 กก./ม2 คอ ภาวะอวน ดชนมวลกาย 40 กก./ม2 คอ ภาวะอวนทมพยาธสภาพ สขภาพสายตา N=164 (ตอบไดหลายขอ) มปญหาการมองเหนทมความเสยงในการใชชวตประจ�าวนระยะไกล มปญหาการมองเหนทมความเสยงในการใชชวตประจ�าวนระยะใกล มความเสยงโรคตอกระจก มความเสยงโรคตอหน มความเสยงโรคจอประสาทตาเสอมเนองจากอายการประเมนการไดยน N=164 มปญหาการไดยน มปญหาการไดยนลดลงทสงผลตอชวตประจ�าวน จ�านวนผสงอายทไดรบเครองชวยฟง N=79การคดกรองความเสยงตอการหกลม (N=43) ผลการประเมน Time up and Go test 30 วนาทความเสยงตอภาวะกระดกพรน (OSTA index) (N=163) ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง ความเสยงต�าการรบประทานยาหลายขนาน 5 ชนดขนไป (Polypharmacy) N=144


ตาราง 3 ขอมลสขภาวะทางกายของผสงอายกลมตดบานและตดเตยง (ตอ)


43421110108877666

542233

105

1072452751403829

26.2 25.6 6.7 6.1 6.1 4.9 4.9 4.3 4.2 3.7 3.7 3.7

32.1 13.4 1.8 1.8

64.0

6.1 43.9 27.4 16.5 31.1 24.4 23.2 17.7

สขภาวะทางกาย

โรคประจ�าตว N=164 (ตอบไดหลายขอ) Hypertension Cerebrovascular disease Chronic ischemic heart disease Diabetes mellitus Trauma cause fracture/bedridden Atrial fibrillation Dementia Cataract COPD Glaucoma Tuberculosis Chronic renal failureประวตการไดรบวคซน N=164 (ตอบไดหลายขอ) เคยไดรบวคซนไขหวดใหญปละ 1 ครง เคยไดรบการกระตนวคซนปองกนบาดทะยกในชวง 10 ปทผานมา เคยไดรบวคซนไวรสตบอกเสบบ ไดรบวคซนครบทง 3 ชนดการประเมนภาวะกลนล�าบากและสขภาพชองปาก N=164 (ตอบไดหลายขอ) ผสงอายตองใชฟนปลอมทไมอยในสภาพด/ผสงอายมฟนแท ใชงานไดนอยกวา 20 ซ ผสงอายตองทานอาหารทางสายจมกหรอหนาทอง ผสงอายทานอาหารตอมอไดนอยและมลกษณะผอมแหงแรงนอย ผสงอายเบออาหารหรอทานอาหารซ�าๆแตไมถกหลกโภชนาการ มน�าลายไหล พดไมชด มปญหาฟนผ (N=163) มฟนทใชงานได 4 คสบ มเหงอกอกเสบ


ตาราง 4 สขภาวะพฒปญญาและสขภาพจต




95 (79.2)

21 (17.5)

4 (3.3)

0

76 (63.3) 44 (36.7)

36 (83.7)

3 (7)

1 (2.3)

3 (7)

31 (86.1) 5 (13.9)

131 (80.4)

24 (14.7)

5 (3.1)

3 (1.8)

107 (68.6) 49 (31.4)

สขภาวะพฒปญญาและสขภาพจต

การคดกรองภาวะซมเศรา (PHQ-9) คะแนนรวม <7 คะแนน ไมมอาการซมเศรา คะแนนรวม 7-12 คะแนน โรคซมเศราระดบเลกนอย คะแนนรวม 13-18 คะแนน โรคซมเศราระดบปานกลาง คะแนนรวม 19 คะแนน โรคซมเศราระดบรนแรงการประเมนสมรรถภาพสมองเบองตน (MMSE-Thai2002) มความเสยงสมองเสอม ไมมความเสยงสมองเสอม

สวนท 5 มตดานสงคมและสงแวดลอม ทอย อาศยมนคงแขงแรงรอยละ 90.7 รายไดเพยงพอ รอยละ 63.6 ไดออกก�าลงกายสปดาหละ 3 ครงรอยละ 43.55 มผสงอายทสงสยวาไดรบการกระท�า รนแรง 31 ราย คดเปนรอยละ 18.9 ไดรบสวสดการ

เบยยงชพผสงอายรอยละ 85.2 ไดปฏบตศาสนกจตามศาสนาทนบถอรอยละ 51.5 ไดเขารวมกจกรรมทางสงคมอยางนอยเดอนละ 1 ครงรอยละ 30.7 ดงตาราง 5

ตาราง 5 ขอมลสขภาวะดานสงคมและสงแวดลอม


14715141

90.7 9.3 86.5

สขภาวะดานสงคมและสงแวดลอม

ลกษณะทอยอาศย มทอยอาศยและมนคงแขงแรง ไมมทอยอาศยหรอมแตไมมนคงแขงแรงอาศยอยในบานหลงเดยว หรอบรเวณเดยวกนกบบตรหลาน N=163

สวนท 4 ภาวะพฒปญญาและสขภาพจต จากการประเมนสมรรถภาพสมองเบองตนพบวามความเสยงตอภาวะสมองเสอมรอยละ 68.6 และมภาวะซม

เศราระดบรนแรงรอยละ 1.8 ผสงอายทมภาวะซมเศราระดบรนแรงทงหมดเปนผสงอายกลมตดเตยง ดงตาราง 4


ตาราง 5 ขอมลสขภาวะดานสงคมและสงแวดลอม (ตอ)


1035971

312067

531013884509589

90

63.6 36.4 43.55

18.9 64.5 19.4 22.6

16.1 9.7 32.2 85.2 51.5 30.7 57.9 54.3

55.2

สขภาวะดานสงคมและสงแวดลอม

ความเพยงพอของรายไดในการด�าเนนชวตประจ�าวน เพยงพอ ไมเพยงพอออกก�าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 วน N=163คดกรองพฤตกรรมทกระท�ารนแรงตอผสงอายจ�านวนผสงอายทสงสยวาไดรบการกระท�ารนแรง - ไมไดรบการดแลอยางทควรจะเปน - ไดรบความยากล�าบากหรอเดอดรอนจากการกระท�าของผอน - รสกเศรา หรอเสยใจ หรอผดหวง จากการกระท�าหรอแสดงออก ของผอน - รสกหวาดกลว จากการกระท�าหรอแสดงออกจากผอน - ไดรบบาดเจบหรอเจบปวย จากการกระท�าของผอน - ถกเอาเปรยบเรองเงนทอง ยกยอกหรอถกโกงไดรบสวสดการเบยยงชพผสงอาย N=162ไดปฏบตศาสนกจตามศาสนาทนบถอ N=163ไดเขารวมกจกรรมทางสงคมอยางนอยเดอนละ 1 ครง N=163เคยรบทราบขอมลดานสทธประโยชนของผสงอาย N=164เคยเขารวมอบรม ศกษา เรยนร จากหนวยงาน องคกร หรอชมรมผสงอาย N=164เปนผทขนทะเบยนเปนผพการ N=163

วจารณ จากผลการศกษาพบวาผสงอายกลมตดบาน และตดเตยงอ�าเภอจกราชนน มผ ดแลทงหมด สวนใหญเปนบตรทเปนผดแล ปญหาสขภาพทางกาย จต และสงคมมความสอดคลองกบขอมลของประเทศ(16) ยกเวนเรองของภาวะโภชนาการทมกมปญหาภาวะผอมมากกวาภาวะอวนและพบความชก ของภาวะสมองเสอมสงกวาอาจเนองมาจากกลม ผสงอายกลมนมโรคประจ�าตวเกยวกบหลอดเลอดสมองทเปนสาเหตของปญหาสมองเสอมได

สรป ผสงอายกลมตดบานและตดเตยงจะมภาวะสขภาพทางกาย จต สงคมและความสามารถในการ ด�าเนนกจวตรประจ�าวนทมปญหาเฉพาะ รวมถง มปญหาการเขาถงบรการทงในดานการปองกนโรคการรกษา และการฟนฟ การพฒนาระบบบรการสขภาพทเหมาะสม จงตองใชหลกการดแลแบบ องครวมและการดแลผสมผสานเขามาชวยออกแบบระบบ


เอกสารอางอง1. United Nations, Department of Economic and Social Affairs. World Population Ageing 1950-2050. Population Division, DESA, United Nations. 2002 [cited 2014 January 2]. Available from: URL:http://www.un.org/esa/population/publications/worldageing19502050/.2. วพรรณ ประจวบเหมาะ. สถานการณผสงอายไทย 2554. กรงเทพฯ: บรษท พงษพาณชยเจรญผล จ�ากด; 2555.3. ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา. จ�านวนประชากรแยกกลมอาย [อนเทอรเนต]. (วนทคนขอมล 3 ม.ค. 2557) แหลงขอมล: URL:http://www.korathealth.com/basedata/index.php.4. ประเสรฐ อสสนตชย. ปญหาสขภาพทพบบอยในผสงอายและการปองกน. ภาควชาเวชศาสตรปองกน และสงคม คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ: บรษท ยเนยนครเอชน จ�ากด; 2552.5. ทพวรรณ วงษา. คณภาพชวตผสงอายในเครอขายบรการสขภาพอ�าเภอจกราช จงหวดนครราชสมา. [การศกษาคนควาดวยตนเอง สม. สาขาวชาการจดการบรการสขภาพปฐมภม]. พษณโลก : มหาวทยาลย นเรศวร ; 2555.6. Beswick AD, Rees K, Dieppe P, Ayis S, Gooberman-Hill R, Horwood J, Ebrahim S. Complex interventions to improve physical function and maintain independent living in elderly people: a systematic review and meta-analysis. Lancet 2008;371:725-35.7. Ellis G, Whitehead MA, Robinson D, O’Neill D, Langhorne P. Comprehensive geriatric assessment for older adults admitted to hospital: meta-analysis of randomized controlled trials. BMJ 2011 Oct 27;343:d6553. doi: 10.1136/bmj.d6553.8. Trentini M, Semeraro S, Motta M. Effectiveness of geriatric evaluation and care. One-year results of a multicenter randomized clinical trial. Aging (Milano) 2001;13(5):395-405.9. Bula CJ, Berod AC, Stuck AE, Alessi CA, Aronow HU, Santos-Eggimann B, Santos- Eggimann B, et al. Effectiveness of preventive in-home geriatric assessment in well functioning, community-dwelling older people: secondary analysis of a randomized trial. Journal of The American Geriatrics Society 1999;47:389-95.10. Burns R, Nichols LO, Martindale-Adams J, Graney MJ. Interdisciplinary geriatric primary care evaluation and management: two-year outcomes. Journal of The American Geriatrics Society. 2000;48:8-13.

ขอเสนอแนะในการน�างานวจยไปใช 1. ควรน�าขอมลพนฐานสขภาพดงกลาวไปใชเพอประกอบการวางหลกสตรในการฝกอบรม ผดแลผสงอาย ใหมจดเนนในปญหาทเฉพาะเจาะจงของผสงอายในพนท

2. ควรมการท�าวจยเชงลกต อเนองถงประเดนการกระท�ารนแรงตอผสงอาย เพอน�ามาวางแผนการดแล ปองกนปญหาดงกลาวสบไป


11. อทย สดสข. โครงการศกษาสถานการณความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ�าวน ความตองการ และ คณภาพชวตผสงอาย. กรงเทพมหานคร:สมาคมคลงปญญาอาวโสแหงประเทศไทย. 2552:1-85.12. บษกร โลหารชน, ปานจต วรรณภระ, จนตนา ปาลวนช, กญญารตน ค�าจน. ความนาเชอถอของการ ประเมนผปวยอมพาตจากโรคหลอดเลอดสมองดวยแบบประเมน Modified Bathel Index ฉบบภาษาไทย. พทธชนราชเวชสาร 2551;25(3):842-51.13. Manote Lotrakul, Sutida Sumrithe, Ratana Saipanish. Reliability and validity of the Thai version of the PHQ-9. BMC Psychiatr 2008;46:(8): 1-7.doi:10.1186/1471-244X-8-46.14. อภญญา กงสนารกษ, นยพนจ คชภกด. แบบการตรวจสภาพจตแบบยอ(MMSE) และแบบประเมน อาการสมองเสอมทางคลนค(CDR) ส�าหรบผสงอายในชมชน. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย 2534;36:89-96.15. ส�านกสงเสรมและพทกษผสงอาย ส�านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และ ผสงอาย. คมอแนวทางในการจดการปญหาความรนแรงตอผสงอาย. กรงเทพมหานคร: กระทรวงการ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย; 2555.16. วชย เอกพลากร. การส�ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2. กรงเทพฯ: บรษท เดอะกราพโก ซสเตมส จ�ากด; 2554.

holistic health of the home bound and bed bound elders at ... ·...

Documents