holvoet impactmicrokrediet2

University of Antwerp

Nathalie Holvoet 25 februari 2010

Leidt microkrediet tot empowerment van vrouwen? Lessen uit impactevaluaties

Nathalie Holvoet

4x4 Ontwikkelingssamenwerking


25 februari 2010 • slide n° 2

Nobelprijs Vrede voor bankier van de armen

Muhammad Yunus en zijn Grameen Bank uit Bangladesh hebben dit jaar de Nobelprijs voor de vrede gewonnen. Ze krijgen de prijs voor de microkredieten die ze verstrekken aan arme mensen. Volgens de voorzitter van het Noorse Nobelcomité Ole Danbolt Mjoes, leveren ze hierdoor een belangrijke bijdrage aan armoedebestrijding en de ontwikkeling van democratie in ontwikkelingslanden. Vooral vrouwen die vaak een ondergeschikte positie in de samenleving innemen en moeite hebben ondersteuning te krijgen voor hun activiteiten, profiteren van de kleine, door Yunus en zijn bank verstrekte kredieten (GvA, 11/10/2006)

« microkrediet helpt armen niet » (NRC Handelsblad, 24/10/2006)

« microkrediet: ooit middel tot armoedebestrijding, nu big business » (DS, 26/10/2006)

« impact van microkrediet nauwelijks bestudeerd »(DS, 31/10/2009)


slide n° 3

1. Inleiding - relevantie 2. Impact van microkrediet op empowerment van vrouwen:

uiteenlopende bevindingen3. Mogelijke verklarende factoren 4. Focus op ‘groepsintermediatie’: gevalstudie Zuid-India5. Conclusie en beleidsimplicatie 6. Referenties (selectie)

Overzicht

25 februari 2010


1. Inleiding – relevantie (1)

Microkrediet: definitie

correctie voor falende financiële markten < microfinanciering (microsparen, microverzekering)

populair en vaak gebruikte interventie

zie nationale armoedebestrijdingsprogramma’s

Doelgroep: vaak vrouwen gemiddeld: > ¾ van de cliënten



1. Inleiding - relevantie (2)

Impact? consensus

inkomen populatie op of net boven armoedegrens

meer controversieel effecten op populatie onder de armoedegrens

vaak zelfs niet bereikt effecten op welzijn, empowerment van ‘vrouwen’



slide n° 6

1. Inleiding en relevantie 2. Impact van microkrediet op empowerment van

vrouwen: uiteenlopende bevindingen3. Mogelijke verklarende factoren 4. Focus op ‘groepsintermediatie’: gevalstudie Zuid-India5. Conclusie en beleidsimplicatie 6. Referenties (selectie)

Overzicht

25 februari 2010


2. Impact op ‘women’s empowerment’: uiteenlopende bevindingen

Positief Kritisch

• toegang tot leningen • controle over leningen • toegang/controle over spaargeld• toegang tot financiële middelen voor dringende uitgaven • vrouwelijke tewerkstelling (zelfstandige)• participatie aan huishoudelijke besluitvorming • verandering in bestedingspatronen ( investering in menselijk kapitaal)• participatie aan lokale organisaties• verandering van lokale gendernormen

zie Amin et al. (1998), Hashemi and Schuler (1994), Kaboshi and Townsend (2005), Zamin (2000)

• geen controle over leningen (toegang ≠ controle) • consumptie huishouden• zelfmoord • werklast ( tijdsarmoede): dubbele werkdag • huishoudelijke geweld• geen wijzigingen in intrahuishoudelijke allocatie• geen wijzigingen in huishoudelijke & lokale besluitvormingsprocessen• versterken lokale gendernormen

Brett (2006), Goetz and Sengupta (1996), Mayoux (1999), Lessinger (1990), Rahman (1998), Rankin (2002), Yaqub (1995)

• slide n° 7


1. Inleiding en relevantie 2. Impact van microkrediet op empowerment van vrouwen:

uiteenlopende bevindingen3. Mogelijke verklarende factoren 4. Focus op ‘groepsintermediatie’: gevalstudie Zuid-India 5. Conclusie en beleidsimplicatie 6. Referenties (selectie)

Overzicht



3. Mogelijke verklarende factoren

verschillende locatie

begrip ‘empowerment’ (constructvaliditeit) (Kabeer, 2001)

vage constructie op verschillende manieren operationeel gemaakt

toegang en controle over middelen (resources) participatie aan (huishoudelijke) besluitvorming (‘agency’) veranderingen aan ‘gender’ (achievements)

socio-culturele constructie die identiteit van mannen en vrouwen bepaalt (noden,

rechten, plichten, beperkingen)



3. Mogelijke verklarende factoren (2)

verschillende onderzoeksmethodologieënbegrip ‘impact’

‘causaliteit’ (attributie)voor/na vergelijking versus zonder/met vergelijking zonder/met: uitzuiveren van andere mogelijke verklarende factoren .andere interventies .natuurlijke veranderingen (‘maturation’) .seculaire trends (‘secular trends’) .selectie (‘creaming’, zelfselectie, deselectie)

cruciaal: keuze van de controle groep



begrip ‘impact’: voorbeeld (1)

Je bezoekt een microkredietproject en op basis van interviewsblijkt dat het gemiddelde maandinkomen van de vrouwen dieeen jaar geleden krediet ontvingen, gedaald is van 1000 shilling naar 900 shilling. Uit interviews met een groep vrouwen die net krediet hebben ontvangen blijkt dat hun gemiddeld maandinkomen over dezelfde periode gedaald is van 1100 shilling naar 950 shilling. Wat is de impact van het kredietprogramma op het gemiddelde maandinkomen van de participanten? a. -100b. +50c. -50d. +900



Begrip ‘impact’: voorbeeld (2)

‘interventie’ groep

‘controle’ groep

Voor interventie E1 C1

Na interventie E2 C2


E2 - E1 = bruto-impact

(E2 – E1) – (C2 - C1)= (netto) impact (1) (eenvoudig)

(E2 – E1)/E1 – (C2 - C1)/C1 = (netto) impact (2) (proportioneel)

als E1 = C1 dan E2 – C2 (experiment)


3. Mogelijke verklarende factoren (3)

Verschillende onderzoeksmethodologieën

experiment quasi-experimentele methodologieën

matching (onderzoeksopzet) statistische technieken (analyse) complexe voor/na (panel – tijdsseries)

‘gezond verstand’ (judgemental approaches- ‘shadow’ controls)



3. Mogelijke verklarende factoren (4) (marginale) verschillen in microkredietprogramma’s

individueel – groepsintermediatie

transactiekosten informatiekosten terugbetalingsratio’s (‘peer pressure’)

‘empowerment’

financiële intermediatie versus financiële + sociale intermediatie

onderzoeksvraag: hebben verschillende vormen van groepsintermediatie verschillende impact op ‘empowerment’ van vrouwen + waarom?



4. Focus op groepsintermediatie: gevalstudie Zuid-India

• Foto



4. Focus op groepsintermediatie: gevalstudie Zuid-India (1)

Context ruraal Zuid-India gendernormen scheeftrekking in ‘capaciteiten’ en ‘opportuniteiten’

schooling en alfabetisering V/M sex ratios < 100 (‘female infanticide’, ‘dowry deaths’)politieke en arbeidsmarktparticipatie

impactstudie van twee verschillende microkredietprogramma’s op ‘empowerment’ van vrouwen microkredietprogramma’s: identiek behalve op type van groepsintermediatie

financiële intermediatie versus financiële + sociale intermediatie



4. Focus op groepsintermediatie: gevalstudie Zuid India (2)

‘empowerment’ 3 niveaus – focus op niveau 2

methodologie

quasi-experimentele opzet matching + statistische controles

primaire datacollectie individuele interviews (300 vrouwen) semi-gestructureerde groepinterviews (21 vrouwengroepen) informele interviews met lokale ‘key-informants’ participatorische observatie



4. Focus op groepsintermediatie: gevalstudie Zuid-India (3)

Financiële intermediatie Financiële + sociale intermediatie

toegang tot financiële middelen + spaarmogelijkheid vrouwelijke zelfstandige arbeid toegang tot fonds voor dringende uitgaven participatie aan besluitvorming over de lening vrouwelijke mobiliteit (beperkt)

geen controle over opbrengsten lening geen toegang en controle over andere middelen geen participatie aan besluitvorming binnen huishouden geen verandering in consumptie en investeringspatronen geen verandering in lokale genderrelaties

toegang/controle over financiële middelen vrouwelijke zelfstandige arbeid toegang/controle over spaargeld toegang tot fonds voor dringende consumptieuitgaven toegang en controle over andere middelen participatie in huishoudelijke beslissingen investeringen in menselijk kapitaal kinderen participatie binnen lokale politieke & economische organisaties marginale en graduele veranderingen aan lokale genderrelaties



Verklaring verschillende impact? ‘instrumenteel’ versus ‘transformatorisch’ gebruik van

groepsintermediatie (Molyneux, 1985)

instrumenteel fin. groepsintermediatie + bestaande gendernormen financiële

leefbaarheid bestaande genderrelaties terugbetalingsratio’s enkel focus op ‘praktische gendernoden’ vaak versterken van bestaande genderrelaties Women in Development (WID) benadering



Transformatorisch Krediet: selectief incentief voor ‘collectieve actie’

institutionele verandering

bewustzijn van ‘gender’ + ‘veranderbaarheid’ uitkomst ‘kosten-batenanalyse’ van ‘openlijk non-conform gedrag’

wijzigt kosten (‘collectief’ ‘individueel’) perceptie ‘doeltreffendheid’ (networking)

vrouwengroepen lokale institutionele ‘entrepreneurs’ participatie aan besluitvorming buiten het huishouden

onderhandelingspositie binnen het huishouden (‘threat points’)

Gender and Development (GAD) benadering



‘collectieve actie’

« refers to situations that require the coordination of efforts by two or more actors to achieve desirable outcomes » (Ostrom et al., 2002) belangrijk mechanisme van institutionele verandering beheer gemeenschappelijke hulpbronnen

ontstaan: problematisch freerider-problem perceived effectiveness (Maxwell et al.)

hoe toch te verklaren? selectieve incentieven (Olson, 1971) nevenproduct van ‘joint’ goods (Hechter, 1990) kritische massa & interdependentie (Marwell et al.)



1. Inleiding en relevantie 2. Impact van microkrediet op empowerment van vrouwen:

uiteenlopende bevindingen3. Mogelijke verklarende factoren 4. Focus op ‘groepsintermediatie’: gevalstudie Zuid-India 5. Conclusie en beleidsimplicatie 6. Referenties (selectie)

Overzicht



5. Conclusie en beleidsimplicatie (1)

Uiteenlopende bevindingen over ‘impact’: niet verrassend

verschillende locatie verschillende operationalisering ‘empowerment’ verschillende methodologieën marginale verschillen in groepsintermediatie



5. Conclusie en beleidsimplicatie (2)

Beleidsimplicatie: vanuit ‘financieel efficiëntie’ perspectief (individuele organisatie)

instrumenteel gebruik: rationeel

vanuit ‘economisch efficiëntie’ perspectief (maatschappij)transformatorisch gebruik: rationeelontwikkelingsdividend van ‘empowerment’

Compensatie van individuele microkredietprogramma’s voor positieve externaliteiten?



2007-2008Nathalie Holvoet

• slide n° 25

6. Referenties (selectie)• Goetz, A.M. & Sen Gupta, R. (1996) “Who takes the Credit? Gender, Power and Control over Loan

Use in Rural Credit Programs in Bangladesh”, World Development 24(1): 45-64. • Guérin, I. (2006) “ Women and Money: Lessons from Senegal”, Development and Change 27 (3):

549-570.• Holvoet, N. (2005) “Microfinance and decision-making agency: Importance of the Borrower’s

Gender and the Delivery Model. Evidence from South India”, Development and Change 36 (1):75-102.

• Holvoet, N. (2006) “The Differential Impact on Gender Relations of ‘Transformatory’ and ‘Instrumentalist’ Women’s Group Intermediation in Microfinance Schemes: A Case Study for Rural South India”, Journal of International Women’s Studies 4 (7): 36-50.

• Kabeer, N. (1999) “Resources, agency and achievements: reflections on the measurement of women’s empowerment”, Development and Change 30(3): 435-464.

• Kabeer, N. (2001) “Conflicts over Credit: Re-Evaluating the Empowerment Potential of Loans to Women in Rural Bangladesh”, World Development 29(1): 63-84.

• Molyneux, M. (1985) “Mobilization without Emancipation?”, Women’s Interests, The State, and Revolution in Nicaragua”, Feminist Review 8: 1-34

• Yaqub, S. (1995) “Empowered to default? Evidence from BRAC’s micro-credit programmes”, Small Enterprise Development 6(4): 4-13.


Nathalie Holvoet 25 februari 2010

Dank

[email protected]

holvoet impactmicrokrediet2

Documents