'HonorUlll gradus

sub Impel'atoribus Hadriano et AlltollinoPio

secundum veterem lapidem Dacicmn explicati.

Quod in scriptoribus veterilJus emendmulis el iIIustrandissaepe fieri videmus, ul singuli ali(1ui Iod aIiqua de causa mc­morabiles peculiaribus dis[Jutationibus explicentur, id ego emurecte in i1lis turn l'cetius in inscriptionibus veteribus fieri exi­sUmo. Fore enim invcnimus eos, qui nut institutum aliquodvclus aut dicendi genus pcrsequuntur singulari quaestiono,

, reelius id intelligere, quam {lui, continentem narrationcm dtunexplicare volunt, ud singula nec attendere satis nec ab initiisomnin repetere l)ossunt. Inscriptiones uutcm co opporlunio­rem talium (1uaestionum institucndarum habent oecasionclll,quod facilills per se quaeque speclari potest.

1el igi1ur bic facturus nulla exeusatione opus esse arbi­11'01', quod, quo liberius ca, de quihus milli est proposita dis­[llltatio, traetarem, illseriptionem elegi nee Hobilenl ilIam qui­dem nee euius Uleter ego uccurale expresso cxemplo, sedmemorabilcm taillen el qua per arglul1cnlum disputationis moaerecle duci possom. Est aniln primullI ex iis lempotilms, qmw

CUIIl florcl1lissima fucrint imp0l'ii Romani, taillen insigni ca1u­mitate exigua tautum auclomm ae monumenlonIm nobis t1'a­dantur memoria, deinde llOnOl'Um Romanoru'll, fIuales Hadrianoet Anlonillo Pio lmperatoribus fuerulll, continuam a prima so­natoria dignilalc oxhibet soriem, deniquc coloniaü Romanacnohilissimae uec lamen salis npud nos Ilolac fHeil müntionem.A1que hane imprimis ob causam rum clogi c mullis, quae incorlcm arglll11cnlo non minus bene, nOlllluUac fortasse meHus

250 UOllorum gradus

quaestioncm meam possent regere, nec deteneri mc passussum, quod ad eam supplendam cl ilIuslrandtun nulla habebamnova adimnenta. Neflue ut verml1 fatenr, quaesivi muUum,num qune forte essent subsidia, quibus cg'o non ulerer, numlapis ipse, in {IUO fuit haee inscriptio, in libi'o aUffuo minusapud nos noto aeeurate deseriplus c~set. Videntur enim omninHa posse constitui, ut iHn extema quasi confirmationc nonopus sit, sed sua, quae in ipsis est, verilate se defendnnt,quac scribcnda esse existimamus. Gratum adeo mihi quadamratione erit, si, (fuod minime fore puto, refuter in cmendandainscriptione ab Hs, qui cum in iIliE regionibus, ubi ca invenlaest, vivant, ipsum lallidem naneisci possunt, idgue universishis Iitteris non mediocrem utilitatem allaturum puto: siquidemHa excitabuntur illomm studia, ut ltomanofum Daciae mOllU­melltorum, fluae multa latere videntur, ccrte etiam (luae ex­tant edita, llOminibus duclis pamm sunt nota, noLitia propa­getur. Digna cuilll proleeto est vefus Dacia, cuius memoriaelllu imperii UOl11ani flOl'cntissima aetate coniunclissima reetiusexplicetur afque iIlustretur, quam adlmc factmn est.

Vertull ut ad ipsulll ilIud argumel1tull1, de qUG dictumssum, pcrvclIiam, primllll1 faciendul11 vieletm', ut breviter eom­memorel11, ubi haee inscrifJtio inventa, quomodo nobis tra­dila sit.

Reperta ig,itur est ael vicum Korncsel, ab co loco, (IUOvetus colonia Sarmizegetusa fnisse existilllatur, proximum, pl'i­musque cam edidit Zalllosius in Analectis fapidum vetustUl'lUIIet l10nnullamm in Dada antiquitatum Cap. V inil. 1), homuin cxalllinandis patl'iae suae mOllumentis rcligiosissimus. Isautem hoe exemplulll exhibet:

1) Vsus autcm SUIII ca cditionc, quae alldi!!.l cst \Volfgallgi L<lziicOlllmcntllriis l'cipubliellc HOlll<lllIlC, l'rallcoftH'ti 1598, u[Ji hacc inscdptioIegitur p. 18.

sub Hadl'iano ct Antonino Pio. 251

C. CVRT ••••••

OLLIVS • TllOGVS ••

IARV~I • CVRANDARVM

QVAESTORI • VRHANO ••

5 INTER. TRlBVNICIOS • ADiV • DAD.

PRAETORI • PEREGRLNO. HIlI! VI1IO.

TVRMIS • DVeEl'lDIS. PRAEF. VMENI. DAIDI

CVRATORI. VIAB. CLODIAE. ANNIAE. CASSIAB

Gill1INIAE. LEG. 1ll1P • ANTONINI • AVG vsn . Pli.

IO LEG. XXX • VAL. VICT • PROCON • PROVl1'lCIAE

COLLIAE. LEG. PRI • IMP • ANTON • AVG. Pli

PROVINCIAE. DAClAE.

COL • VLP. TRAIAN A • DACH;.

SARlI1IZEG. PATRONO.

A (IUO tribus maxime in rebus apparet non accurate ex­primi ipsmn inscriptionem. Primum, (IuanHIuam est excnsandum~molestmH tamml est. Nimil'um (IlHHlHluam de ipsa versuuHldescriptiolle non elubito ~ eerlUlll tamen milli est, amer fnisseseriptum in lapide, cum sculplor in priOl'ibus versibus, ubi pau­ciora crant verba, maioribus~ postea minoribus liltel'is ulerc­tur, quod Zamosius quia imitari aut noluit aut non potuit, cf­feeit, ul panllll certe, (luot in quoque versu IittenlO fueriut,iudicari Jlossit. Alterum alltcm posiltUlI est in CUlpll Zamosii,qni quot in quoque versu .liltCl·ac deesse vidercntur, diligenternotare debuit. Denique in Hs, (luae scripla Bunl, vitia 11011­

nulla esse apparet, in (luorum emcndatione disputatio nostruversari debebit.

Hoc autem exemplum, etsi fide non ubiqllc dignum erat,exprcssUlll tamen est ab omnibus reliquis editoribus, ab 10al1n.Troestero in libro Alt Ull(l Neu teutscbcs Dacien (Nürnberg

1666) p. 462, sed Ha ut nonIluIla omittanlm', a R. P. Frid­valtzl{io in Imneralogia Principatus Transilval1iae n. IX, sederroribus aliquot typogmpllicis admissis, a Grutero in Corpol'OInscriptiol1ulil p. 399,6, ah Hohcnhausenio in libro hoc: Die

Alterlhümer Daciens in dem heuligen SiebenbÜrgen, Wicn

252 Honorum gradus

1775, p. 15, qui unde IUHlseri~ non addit, sed in hoc ccrteerrat, quod inscriptiollem prope Album luHam {hodic CarlsbÜrg,velus Apulllln) invcntfml esse ait. Habet denique Seivertusin Inscriptionibus monumentorum Romanorum in Daeia medi­terranea, Vicnnae 1773, p. 90 n. 125. Qui quamquam ex unoomnes auctore hausisse videnlm', in nonnullis tamen, ul fit,discrepant, quae quumquam nec admodum memorabilia sunl,cl ex operal1Ull fere, dum typis describunt, 8l:roribus nala,ellotabo lammt, ne ([uid, , quod gravius sit, latere videatur.

Versu 3 pro co, quod llpud Zmnosium est JARVM, prae­tel' Gruterum omnes explerunt VIAl1VM, recte sine dubio. ­Vs. 5 Seivel't distinguit ADI. v. DAD. 110lens fortasse; nam ex­pHeat idem, ({uod eeteri. - Vs. 6 Hohenhuuscn. ct Seivert.edidcl'Ulll III. m. "IlIO, quae discrcpantia ({uamvis levis videa,tur, insignis lamen erroris occasionem praebuit. Vs. 7 Ho­IlCnlwusen. extrema sie habet: VIMENI. DATCP, ineptam addenscxplicatiOliem; Gudius aplld Gru!. reele in lapide ipso essenit l'RVl\IEI'IT1. DANDI. Vs.9 init. Hohenbaus. exhibet GEMINAE

ex emendatione, quam eandem proposuit Seivert. p. 91.Vs. 10 illil. Troesterus LEG. XIII, ex mero, ut opinor, errore.- Vs. 12 Seivert. omiuit D.~CIAI;;, nescio suo an operarumerrore. Est etiam ({uod dilforat in ca 1'0, quill quisque in hacinscripliollc perisse existilllet. CUIIl enim Zamosius flualtuorprimos versus ll1utilos esse slaluat, Gruterus septem explendosputat, Hohenhaus. alJ!,CIIl otiam in lIuollecimo versu ab inili!!aliquid desiderari exislimat. Qua de re Iota inseriplione ex­plieala cerlo statui poterit.

In cxplicalione autem huius inseriptionis prilllum qllaeri­lur, quid hoc fuerit, in quo insculpta fuerit inscriptio? Quoin genere IJOnallH1S hie, quoniam certius, nisi tola re abso­luta, dici non polerit, inseripta baee fuisse in basi statuac,quas scimus frequenlissime iis, (Iui <1e civilale aliqua bene mc­missent, esse posÜas. Quis deinde iIIe, cui posila ost in­scriptio, quis posuit? His enim de rebus, CUIll solent pienull­que 001'10 ronslare, hio in dulJio versamur, propterea qnnd

8U b Ha d r i a n 0 etA n ton in 0 Pi o. 25:5

ca quae leguntUl', aut mutila sunt lud non recle inlellecta abiis, qui descripscnmt. Atque Hohenhausen. quidcm (n8m ce- 'teri nihil dieunt, quia aut nolunt, ut Gruterus, aut non habenl~

quid dieanf, ut Seiverl.) partllll seite agil, ourn Ollizt1U, ul opi­natur, 'l'rogwl3 p () suisse ait nomine coloniae Vlpicte 'l'mianaeSa1"tniz,egelusae. Nam etiamsi statuas, perisse in inscriptionc iIlUlInomine iniuria temporis (quod qua loco potuerit esse, non video)nullam. tamen novi inscriptionem, in qua tale quid legatur: sed,eUlll res ita felTet, ut mandaln alicuiu8 civitatis aIiquis aliquidponeret, idque commemorandum viderelur, in fine addcbatul'ctwante hoc vel illo, ut est in celeberrima inscriptione Vero­nensi apud Gruter. Corp. Inseript. p. 160, 2 (l\'lalfeium in l\tu­seo Veronensi p. 197; Orellium Inscript. 1014) et aliis IllUl­tis. Verum ut ilIa ratione dici 11ossit, verbol'mn collocationon videtur ea esse posse, ut nomen eius, fIui posueril, inter­iiciatm inter nomen et inter honores eius, cui positus ost ti­tulus. Quare, ne quid amplius hoc 10co dicam, haee duo vi­deo offici, primum ut Ollius iIle Trogus, qui Jlulatur, non po­suerit tilulum, deinde ut posnerit colonia ipsa Sllrmizogetusa,qua quidem ipsa verborum collocatio fert, quoniam eius no­men, qui posuit, in fine collocari solet. De hau igitur colo­nia })rimum nobis dicendmll erit.

Ea sila orat seculldulJ1 cerlas, ut videlur, hominum docto­rum 1) opilliones in Dacia co loco, qui hodie Varhely dicitur,L e. arcis locus, prope viculul11 Valachorum Gradislia, <Iuin­que circiter passUlllll milibus distans a porta fenea. Quo lococum anten fui$set Doccbali, Dacorum rcgis, sedes, co expulsoot intcrfeclo 'fruiunus colonium eondidit frequentissimam, quaeflmmldiu Dacia Romanorum ruH, maxime fIoruit. Nam Traia­nus, ut Eutrop. 8, 3 narrat, ea; toto ol'be Rommzo infinit(zs eocopias homiml1l~ t1'anstz~lemt cul (/{}1"OS et 1l1'bes colendas. Da-

1) Nomino praccipue Steph. Zmuosium I. L p. 14, qlli cun} eas }'c­giones accurate deseripsel'it, a ceteris repetitus est, a ~l11nnerto in rebusTraiani ad DanllhilllU gestis p. 73, ah eodem Geographiae tom. IV,p, 199, a Frankio in vita Traiani p. 161. Cf ctiam Hohenhaus. p. 25;Seivert, p. 6.

254 l1onorum grauBs

da enim diutzwno beUo Deccbali Vi1'is fUßt'at exTtausta. Te­stantm' autem coloniae magniludinem illgentia rudera post totallnorum iniurias ex!untia el inscriptionul11 muxima vis. Tra­ianum eius fnisse auetorem cl nomen ipsum indicat ct colligipolest ex Vlpiano in Digestis de Censibus (L, 15), (Iui ullide iure Italieo eoloniarwn dieit, haee habet; Indicio quoqueZernensizttlt colonic{, a cllvo 1'miano deductc{, iut'is Italici est;Zarmiz,egetusa q1wque eÜtsdem im'is est; llum haee si ab aHofluetore deducta esset ac Zerna, addidisset Vlpianus ali(luid.Sed ccrtissimum testimonium sllpcrest in hac inscriptione,Vlu'IH:\ly inventa, quam emendalissime habel Gmterus p. 5, 3:

I , 0 , M,

ROMVLO: PARENTI

MAIITl , AVXIf.IATORI

FllT.lCI r,vs • AVSPIelIS

5 CAESARIS. DIVl • NEII VAll

T R A I AN I • A V.G V S T I

CONDITA,COLONT

DACICA

SARMIZ

10 PER

III , SC.~vnIANVM

EIVS • Pl10PR, I)

f) Gl'utems cmll se cxhihere ait. ex Lllzio et ex Clusii schedis : seilhas cum seelltulII csse illlclligitllr <Iund 1,azills in eOllllllcnlariisreip. ROlllllllae p. 12.3 ct 927 YCr5nS halJet deseriptos; Hemquehabet Seiver!.. I. 1. n, 5, llliis II11ClOl'ibus usus, sedutcr<{ne minns recte,QlllllIHlullm est quod iure de Ime iuscl'iplione dubites, Vtrum <mim emnvivo au mortuo Tl'aimlO IJosil!lln esse IHIlHllHJS? Neutnllll videtllr fiel'jposse, NlIllI si llIorluo Jlosita est, falsulll est iIIud, [luod additllr, Co,l!r

saris, qnill hoc in mortuol'llllJ nOllJiuibus eOlJslanter omitlitur, lJec C!lUS<lintclligitur, cur lIJOl'tuo impcl'lItorc hllee posita sint: sin vivo putalllus~

Di'fJi fel'ri nequit, llJlOd 11isi elo mOI,tui5, nOI1 dieillll', Quid f<lcien­dUlII? Arhitror ill cxlrCllJo VCI'SIl 110n ,1I1imadvcrsllm esse ab iis,(lui desel'ipscl'ul1t, Iiltel'am <pille signilielll'CI, Tl'lIiHlllllJJ diei Divi Ncr­'fJ1~e {tli1l1/t. Verum lJe sie <Juidem slliis reela erullt ollluia. NUlJqtHlJIIc11im impcl'atol' dieitur Caemr-Allgustus, se.d sem per Imperato7' Cacsa7'­AUflu.stus: quare iu fllllll'lU ljllOqllc versll cxll'emo oxeidisso opinol' IllIP.,nec ideo, dllllHlJodo Jllllleas litlcms e011tralws, IOtlgior fit vcrsus, Dcui­qllC omissl1lJl est 1I1i<luid in ull.imo \'C!'su, Incptnlll cuim est, 1\1, Senu­rinuulll diei propraetorem ill1J1eratoris, <pli rnlt Icgntns ill1pemtol'is,QUII!'e sCl'ihemlmti est LEG, IIllJS. PROPIl. vel I,EG, PIlOPR. Nllm Iltraquoral.ione ii, qui imlJel'lItol'ias IH'oviucias rcgnl1t, dicl1lltur, ut vide de Da­ciac propraetorihlls Sciverl, n. 38 sq'I,

sub H n cl ri a Il 0 e I, A Il I: 0 11 i n 0 I) i o. 255

IdeUHIue colligilul' ex aliis inscl'iptionibus. Cum enim cOllstet,Daciam Iotam e:\.1Jugnatam esse a Traiano, si Sarmizigetusacolonia in littllis Traiano positis commemoratur, fleri non pot­est, ([uin ab co ipso eondila sit. Affertur Rutem a SeiverloInsoript. Dueie. p. 8, n. 8 haee:

llliP • CAES.

~I • VLP • NERV. TRAtANO

AVG • FONT • l\lAX. TlHll,

FOl'EST. II • COS • Il , F • P.

COL. VLPIA

TRAIANA

ex vetere, ut ait, manuseripto: nec Lazius in eomment. reip.Horn. p. 207, quern citat, difrert in verbis ipsis; nam vm'susapud eum alitel' esse dispositos, qui eius in hoc genere teme­ritalom novorit, non miretuI'. Quamquam temporis nolatio,quae in hae inserip.Hone invenitur, parum reeta est; nam annoPS p. ChI'. nat., quo 'fraianus tribunieine IJotestatis II ct oos.II eral, Dllcia nondum vieta, colonia Sarmizegetusa oxtare nOIlpotuit. Qunre emendandum esse eUlu appareat, num tamenvorum sit, quod Seivert. proposuit 'rIllD. P01'EST. XII. cos. v.,ineertum est: sed hoc certo cOllstat, positUIl1 esse hUlle titu­lum a colonis Sarmizegetusac eolloeatis Traiano. Quamquaminlegram eall1 esse pracstllre llolo: videtur cnim mihi deesseultimus versus, ([uoniam uusquam colonia tantull1 Vlpia 'l','a­iana dicitur, sed fere D(tcica Sarmiz,egetlesa vel solum hocS(wmiz,egetusa additur. Altera autem inseriptio eiuem Traianoposila est apud Gruter. p. 46, 1 (Orell. 791) haee:

DEO. RERCVLI

.PRO • SALVTE

DIV I • l'RAlAJ'U

AVGVSl'I • E1'

MARCIANAE

SORORIS. AVG.

COLONlA. DAC.

SARMIZ. I)

I.) Grulerus habet cx Lcnnclavio ct cx Clusii schedis. Eandclll ex

256 Honol'um g1'ullus

Quam inscriptionem, in ruinis veteris coloniae inventam, po­silam esse existimo, eUln Traianus eUlu l\fareiana S01'01'O thel'misDacicis, qune Herculi saemc erant, uleretm: de «(uibus pecu­Haris lihellus est PaschaIii' Caryol)hili (Malltuae 1739), 'restisdCl1i{(ue est Traial1i, auctol'is Imius coloniae, titulus arnd GI'II­Icmlll p, 19, 5:

10'1'1 . CYSTODr

QVIRINO. SAl.

VATOR ..

PllO , SALVTE

CAESA, NEllV.u:

TllAIAl'i1

AVC,

COL. SARMIZ. l)

Hae rationc eum Sarmizegellisa colonia cOl1dita es-set ac fl'equentata, summum discrimen adiil, ClUn Hadl'ianus,{(UO I"acilius imperii fines tuereIur, Dacimn l1arbaris relinquereslutuit, vixque propIer civium llomUnOI'Ulll, qui ibi eonsede­rant, lllultitudillem adductus est, ut eam retineret (Eutrop, 8, 3).Celcbrat hoc eius consilium inscriptio, in ruinis coloniue uddell1brulll velus inventa, qllum haben! Grllterus p, 24Y, 4, Sei­vertus p, 9 11, 10, Hohenhausen, p,47, ex Zumosio L l. [l. 14,ut videtu!', oll1ncs, qui sie exhibet:

Lazio p. 162 ct 927 all'cl't Scivcl't. n. 6> sc,l lliscrelJantclll Cl vel'snumllispositione et verhorllm scri!Jtionc. QuallHlllalll ill Grutcriano fjtlOqnec);emplo hoc falsnm cst, 'Iuod lJivlts llicitur Traimllls recleque elusiusllPllf1 Saxiulll in I,apidum VClltstOI'UIll epigrammatis (I,ipsiae 1746) p. 24exhibet UIP, TRAlAN!. AVGVSTl: id1luC iu lapide fnisse, eoniicio etiamex SeiYe!'li excmplo, qui Dl1'. DlYI. TRAIANl habet.

1) Exhibctlll' ex sehellis Vl'sini el ex Lazio Jl 162 el 927 , quosolo emu IISIlS esset Seivcrl, n. 7, postrcmam parlem panlo aliter, serlemlclll lamen sentcnlia habet, Melllol'ahilis autcm Imce in5criplio co im­primis, fluod sallitttol'is vox in ca invcnitm quao apud Chl'istiallOs de­mUIll scriplOl'eS frequcntad coepit. adoo IJI'Opl,er hane vocemtotus lapis "idcri suspcctus; nam aliquotics Herenies dicitnr COIlSel''f;(l-

tOl' ct apud Gruler, p, 10 adeo cOllservato,' dOlnlls VllliOl'um, nun-qUltm salwLIOI'. Vcl> magis existimo, oumino nOll sel'jptUIl1 erat iulapide SALVATOItI, SALV'rAIll, 111l0d (Illi , in deteriore ipseversltns latinitate, male intcl'jlr!.:tlllus cst, Nmu Salutaris estapud Ol'ell. u. 4092, cl IUl'l'ilel' Sa/,utm-is apud Grlllcr. p. 1065,5 (Orel!.11. 1260).

sub Hadl'iano et Antonino Pio. 257

IMP.CAES.DlVI.NERVAF..N. I)

TRAUrIO • HADRIANO • AVG.

PONT. MAl: • cas . 111 • P • P.

CVIVS • VIRTVTE. DACIA. IMPE

RIO. ADDITA • FELl" • EST.

M • ARlllVS • Q • R , COL • VL 'l}

PIAB. TRAI. SARMIZ,

DEVOTVS • NVMINI • EIVS.

EX. VOTQ. POSVIT,

Nam nolo hane inseriptionem videri suppositarn, <{uod Eckhel.Doctl'ina nummorum tom, VI p. 494 exislimat; ipsc cnim num­mos alTert Hadriani, in quibus est DACIA ct EXERCITVS • DACICVS,

el in aliis almd Spanhemium de usn cl praeslantia numisma­

(mn p. 727 est DACL'l. FELIX. Recle igifur colonia poterat gra­tulari I1adriano, quod sua virfule Daciam imperio dcnuo quasiaddidissct, dum pro ca tuenda bella subirenon dubilat. Po­sil.us anfem esl hic titulus anno 119, quo Hadrianus erat eos, .

IIf, aut si normam ab Eckhelio Doch'. numm. VI p.516 pro­positam sefJuare, qlli cllm patrcm patriae nominari negat auteduodecimllm annum tribuniciae lJOtestatis, post. anno 129 li.ChI'. nato

Hoc discrimen cllm colonia cflbgisset, libcralitatem el.iamHadriani experta aquaeductum ab co acccpit almo 133 p. Chr.,cuius tcpUs est haec inscriptio, invcnta in sacello prope vc­terem coloniam, quam habcnt Gruter. p. 177, 3 cx ZamasioI. l. p. 32, Seivcrt. 11. 13, ex Gmtero Orellius Corp. Inscripl.n. 812, sed panun emendate:

1) Hoc N i. e. nepoli, primus apllosuit Seivcrt., quod necessRrillnJesse apparet. Sed mClllorabile taillen, quod deest D1VI. TIIArANI. F: nisiforte deest uuus vorsus.

2) i. 13.. Quaesto1'i reipublicae colon'ae Vtp,a(J de. Nimirum cl'ant'etiRIll alii qllaestores in colorriis, ut alimentOl'lllll. Vide OrclL n. 5005.Idcmque QUAESTOR. R. est in aHa Dacica illscriptiOllc aplld Grlltcr. 11.347, fl (Seivert. n. 12.4).

258 Honorum gl'adU8

IMp. CAES. DIYI. TRAIANI.

PARTI11CI. F. DIYI. NERVAE. 'NEI'.

TRAlA.lf. IiADIlUlf. AVG. PONT.

MAX • TRIE. POTEST. XVI. COS, HI • P .1'.

AQVA. INDVGTA • COLO~. DACIC. SAIlMIZ.

PEil. elf. PAl'lRIVM. AELIANVM.

1,EG. EIVS.

PR. PR. ')

Antonini Pii temporibus quill coloniae acciderit, nihil magno-pere memorabiie invenio in inscriptiollibus, sed sub M. Aure..lio belli l\farcomannici tempeslas etiam Daciam videlur atti..gisse. Quod (IUO anno factum sit, certo dici llequit, quia DioCass. Hhr. 71, 12, quae de Dada a barbaris vastala narral,ad quem annum re lulerit , ineertum est. Se(l quocunque idanno factum est, perlincl co insc1'iptio in vieo Ostl'obicnsi,eoloniae Dacieae "kino, reperla, quam habent Gruter. p. 465,2et Seivert. p. 38, ulerque ex Zamosio I. 1. p. 22, sed versibusreelius disposit.is:

c . lIVTIUO • COCLITI • C • F.

VIRO. GnUIASIAl1GllAE \)

1,1'.0. • IMP. CU':S • AI. AVR. J\.l'!TO'NrJ'H

AVG • PROPR, DACIAE • HONORVM

OMNIVM • CANDIDATO. 3) PRAl'.F. LEG.

:nu. G • DONATO • SACRA • GOllON A.

MVEALI. OB. REM FORTITER. GESTAM.

IN • EXPEDITION E. D,\CICA. S.P • Q.

VLP. TllAIA. SABM. PATIIQNO

UB • aEp • B. M. P.

1) Secutus stlln Zamosii lectlOnem ellm quo eeleri consenliul1l,lllSI quod nonnulla verba vel plenills hrevillS scrip1ft babent, Ol'el­Hus alllcm altenuu verslIm qllia omisil, .iutelligi neqllit.. Aqulleducl1l3bOlUS fornices exlare hodie dicit Frllu!{ius in vita Traiani p. 163.

2) De Gymnasiarchis uihil h. I. diel1m , sed hoc adnoto, dici virlllJ)Gylltllusial'c1w1l!, nimirull1 graeea die,endi mlione, lolus mos el

nomen Gynmasiarehae graeell SIlul,.3) Conillnge haec sie: I,c!lnlo imJ'el'atori5 Alllllltini ]'1'0 1'raelore

Da(liae cl cills<lmlt Älltollini omnium 1.01101'1"1' C(W di<lalo, Nam, ur atlsinglllos hOUOH:S imperator commelldan; soll'hlll. CUill5 rei menlio fre­qucnlissima esl in inscripHonwlls: sie llonIlUlJia hoc vi<lclul' esse tribu-

sub Ha d r i an 0 etA 11 l 0 ni n 0 P i o. 25!}

Idem, opinor, bellum occasioncm dcdit aHus tituli poncndi,qui legitur apud Mural:orium in Novo 'fhcsauro Insüriptionump. 1121, 7 cx Marsilii comitis Danllbio Pannonico - Mysicop. 139, apud S~ivert. Inscript. Dacic. n. 26, apud MaffeiumMus. Vcron. p. 249, 9 ct ex eo apud Orellimn n. 878. Ve­rum ipse vidit ct descripsit Hohenhausen. 1. J. p. 63, qui nUlleextare ait in templo Valachorum Rudimorae in vaUe Hadzeck.Eum, ut locupletissimum testem seqnor;

DlVO • VERO. PARTIt • nJ i\.X. FRATRI

IMP. CAESARI3 • M • AVRELI. ANT01H • AVQ.

ARMENIAC • MIDIC. GEn~IA.PARTlHC. MAI.

TRIIlV1HC. POUSTATIS • XXVII. I~lP. v:. r . P.

CÖS • III • PRQes • 1)

COLONU • VLPIA • TBAIAN • Ave. DAC.

SARMIZEGETVSA.

Temporis autem notatio. in hoc Iapide non recta est, et diffe­runt in ea, qui eum referunt. Nam l\'laffeius I. I. habet TRIS.

POTESTATIS XXVI, Seivert. I~lp. VII. Verumtamen 1\1:. Aureliusquo anno erat tlib. pot. XXVI, erat Imp. VI. et quo mmo tnIP.

VII, co trib. pot. XXVIII. Quare eUlU uLiquo emendandum sit,servato a1l01'o scribo TRIBVjIlIC. POTESTATIS (nam sie in lapidelegendum esse apparet) XXVII. IMP. VI. i. e. anno 173 p. ChI'.nato Nee antea hic titulus poni potuit, quoniam anno supe­riore demum Marcus Germanici titulum aeceperat. Vide EcIdlel.Doetr. Numm. Tom. VII p. 59.

lam cmu coloniae Sarmizegetusae, qllae bunc tituIum C.Curtio posuit,. historiam usque ad id tempus, quo posuit, per­duxerimus, sequitur, ut· da homine ipso, cui positus est, dica-

turn, ut eos se ad omnes lIouores commendaturum imperator promitt.cret.Explicatiol'em eius rei rnemoriam iUYenio in lapide Tiburtino apud Gmt.p. 457, 4: 1ft ofmtibllS ltOOol'ibos candida!o ilnperatm'is.

1) lI'1emorabile, quoll 1It. Aurelius iam hoc anno c1icitllr P. p, i. e­pater patrine, eum perpetuo ab eo hUlIe titulum anno demullI 176 vel177 p. ehr. nsurputum esse doeeat Eekhel. Doetr. nUlllm. Tom. VII p.70· Pf'oconsulis uutern cognomen ab ipsa hae Antoninorurn aetate im­peratores gerere eonsuerllllt, tanqullm iusigne perpetuae proeonsularispotest/His, qua utebantur. Viele Ecldlel. Doetr. numm. Tom. VIII p. 342.

250 HOl1orum gradus

mus. Emu cum C. CurLium nominavimus, conieetura usi su­mus ad supplendum primum versum, sed {luae tamen laeilecuivis in mentem vcniat. At aller versus est dimeilior et in(IUO haereas, nisi aHa monumen!a accedant, quae da eodembomine aliquid tradal1t. Nam de Pollio vel Ollio Trogo, de quo

'ium supra dictum est, l1ihil bio addimus: est omnino Tl'Ogillomen ramm in inscriptionibus, quo, si quis emendare vem, ab-

. stinm'c satius sit. Tres autem inscriptiolles, quod equidemi\overim, extant, quae ad hUlle eundem C. Curtium referripossint, quannn prima est apud Reinesium Syntagm. Inscription.Class. I p. 187, sed ex malo exemplo Zamosii (!ibro laudato p.307) descrip!a: emendatius habet Seivert. Inscript. Dacic. n. 14,emendatissimam 'ßfalfeius Mus. Veron. p, 241, 3 et 4, undeeam prorsus hue 110n pertinere illtelligitur I). Altera autcm,qnae rectius flUe referri possi!;, est apud Gmter. p. 400, 1, exZamosio p. 19, apud Seivert. J. J. n. 79, Maffeium Mus. VerOll.250,4, denique apud Orell. Colleet. Inseript. n. 3441, ({ui soloGrutero videtur usus esse. In ca autem vidcntur baee fitisse 2):

C, CVRTlO • C, P.

POLLIA • RVFIN.

TIUBVNO .·LATICL,

I,EG. XIII. GE~I. IllVllt

A .A,A,l'. F.

COL. VI,PIA • TRArAN.

DACIC, SARMIZ.

Curlii nomen non emt admodum frc({uclls, nen in llac inscri-

1.) Nimirlllll oum in lapicle pro salute Imp. Antonini Pii dedicaloReine.ins nomen eius, <lui dedicavit, RUFINUS LEG. XlII. G, JIIaf~

feius e~:hibuit Q. RVFRIV5 ete., inveuitque duos esse lapides, !lee emu,in qua legitur Q. Uufrii nomon, perl.inere ad altoHu!l, qni positus ostpro sahne l'il. Ipse plura de co llixit in Observntionibus li Lterariis p. 209.

2) Dixi videri haee in eo scripta esse. Ipse enhn lapis periit, Ti~

hisco numine, cnm Vindobonam llsportaretllr, haustus. Videant, qllOl"lllllintel'erit, quo caslI magna pal's Dacicarum in5erilltionullJ interie!"it, IIlaf­fei l\I1I5en~ Veran~ns~ 11. ~36. In hae igitur inscl"iptiollc aplld audo­res balle VIdeo leetloms vanetaLem: Verslls 3. aplld l\lalfe!ulll t.OtllS deest,ets! ma;;nopere est necessarius, Cl vs, 5., quoll IIlaß', CI SeI,,!'r!.. hahellt.ilem recte F. 1'., id ceLel'i omiHullt.

sub Ha dri a n 0 etA n ton i no Pi o. 2tH

ptione nUa lemporis notalio? nnde eam aHo tcmpore alquebane, da qua dieiluus, positam esse possimus collige1'e. Fa­eile igUur aliquis exislimare pote1'it, eitlem Cu1'tio duos hostitt1l0s a colonia T1'aiana esse positos. VerUlutamcn neo ho­1101'os, quos hi Cn1'tii gessisse dieuntur, satis consentiunt, quade 1'e pauto infra dieetul', nec intelligHu1', qua de causacolonia Vlpia 'fraiana adolescenti C. Curtio tilulum }>Ol1e1'opotuerit. Pulo igitur filium fuisse C. Curlium, qui h. l. trium­vir monetalis dicitur, cius. da quo universa lIaec dispulatio io­stitula ost. Confirmat id prorsus inscriptio, quam inveni apudChi" Saxium in Lapidull1 vetustorulIl epigr31nmatis cl periculoanimadversionum in aliquot marmora (Lipsiae 1746) p. 15,repertam in at,cis rudet'ibtts At'cisali (1oeo Haline superioris,hodie in p1'ovin.cia Comensi, Arcisate), {1l1ae hacc est:

c. cva. RVFINO

TR. MIL • LEG. XIII.

5EViR • Tvnus

DVCEN • IIlYU:'

5 A.A.A.F.F.C.CVRl'f

VS.PATER

L. n. D.

Etcnim, si, (juod ved cst simillimum, flic C. Curlius Rulinusidem est qui in inscriptiolle iIIa, proveclior modo cL honori­bus ct aetate, item hoc efficitur, ut C. Curtius, qui bic palervocalur, sit ille ipsc, de quo quae1'ilur. Idque confirmalur care, quolf lcgionem XIII Gcminam COl1stat in Dacia fuisse po­sUam, ut filius tribunus sub patre pro praelore mCl'uisse vi­dealur. E8dem igitur pater et filius erant ITibu, eodem cogno­mine, quod uh'umque aum in tilulis paulo sollemnioribus omiUinequeat, in 11ac quo(lue inscriptione ccrte commemoratum estIn qua cum locum quam'imus, ubi ca esse poluerinl, nullusreperilur opportnnio1' quam i8, ubi molestus iHn cst OlliusTmgus> quo (Iuitl faciendum sit, pl'orslls ignoratur. Quillmulla? Initium versus sceundi sie ego conslifuendum a1'bilror:(I'}OLL, i. e. Pollia tribu, nVFlNO , in quo nullam littcrtll'll aut

262 Honorum gradus

omissam aut addHam, quattuor Ieviter Inulatas esse videmus.lam totum nomen eius, cui !laec il1scriptio posila est, edt C.CzWli1~S, . . . . F., Pollia RUflntts.

Honorum autem !luius C. Curtii Rufini primum gradumindicat versus tertius, quem sie explendum esse apparet(V)IARVM. CVRANDARVM; quod si verum est, item hoc certum,in vcrsu antecedenti scribendum esse IIIIVIRO. Qualis igitursub Aufonino iIIe magistralus? Dieit de 1:'0, ne multos alfe­ram, Lipsius ad Taciti Annnales 3, 31 exeursu et ita dieit,ut pauea vel supplenda esse vidcantur vcl emcndanda: minusrecte de eadcm 1'C dispulat Evcr. Otlo cle lutela viarum p.370 sqq., non salis, {Iuid intel' I111 viros cl inter curatores via..,.nun difrerat, intelligens. Antiquissimum autem erat munus Im

"irorum vial'ulll eurandannll (sive VioeurorUl11, ut appellat Varmde ling. Iat. !ib. V, 1 et 32), inslitutum, si fides est Pomponio§. 30 Dig. de origine luds (I, 2) paulo post praetores. Anteaquidem eUlu iis IIviri, qui vias extra urbem curarent, con­iuncLi fuerunt, sed eos Augustus sustulit, reLellLis iis, qui via­rum urbis curam gerercnt (Dio lib. LIV, 26). Novatum etiamhoc est ab Augusto, quoo, eUlU antea is quasi primus gradusfuisset, quem ii qui amplissimos honores peLeren!, ambirent,ipse, cum inopia esset homil1lull Iocupletiul11, qHi senal,oria di­gnilate uli vellent, eqllites quo(Iue et in xxviros et in !los HIt

viros l'eccpit, qui peracto muuere in utro veUent ordine per­mauerent Necessario igilur fiebat, ut hio qualtuorviratus a!iisesset initium honorum, aIiis finis, eUlu ii, qui senatorium cen­sum haberent, inde eeleros gradus auspicarentur, qui aItiusprogre(1i aut nollenl aut nequirenl, emu magistratum tanquamsupra ordinem suum posilum adipiseerentur. Quoltal1len in ge­nere cOllsentaneum est, eOnJl1l quibus iIIud summum orat ho­\lOmm fastigium, exigu!lm esse memoriam: in illscriptionibuscerte rara exempla, et si qua sunt, ea sunt pleraque einsmodi,ul non cerlo die! possi! , nUI1l ii alios poste!! hOllores cOllse­cuH sint. Sed perlinere lamen Illle exislimo llOS duos lapid"Cs,lluorUIll unus esl apud ltlurnloriulll No". Ihes. p. 702, 1:

sub H a dri an () etAn ton i n 0 Pi o. 263

1'. FLAVIO • MENANDRO • C. I.

nllVIR. VIARVM • GVRANDARVM.

FILrO • DVLCISSIMO • ET • INCOMPA

RABILI • GAVIA • l'ROCVLA • L. F. MATER. 1)

alter apud eundem M"urat. p. 1117, 5M • NV~IESIVS. M • F. PAL. NEMESIANVS

MAGISTER. AVGVS1"ALIS • COLONIAE

SEPTIIU,E • aAL. MARTIALIS • CAPVLATVS

11I1VlR. VIAR"VM • CVRANDARV~1 • VIV

VS • FECIT • SUH. ET • aVIS. LIIlERTIS • ET

POS'l'BIlIS • EORVßI • H. M • D • 61 • ..1.&.

IN • FR. P!i:D • XVII

IN • AGR • PED • XVIII.

in qno ({uamquam nonnulla Bunt mendosa 2), videmus lamen,bominem municipalem, ({ui in patria tanlum Bua honOl'ibus uticonsuesset, tandem etiam Romae quattuol'viratu iIIo Ha esseauctum, ut Dullos propterea alios houores affectarct. At al­terius generis 1I11viri, qui eum ad altiores gradus aspirllrent,ab hoc cursum suum incipiebant, frequente!' commemorantur,quorum exempla affeno nulla 3).

Quomodo antem hi Illiviri diversi fuerint a euraloribusvianun, qui ab Augusto institllti suut, paulo post dicetul': illudunum h. I. commemoro, non prorsus intra urbis fines conti­neri videri eorum JnUlms. Colligi hoc potest ex ca inscri­ptione, quae est apud Gmt. p. 199, 1 (Orell. 150), ubi, eUln

1) JIic qllidem dubitari potest , num fnlurUln fnisset, ut P. Flaviu9Menander, si diutius vixisset, alios honores conseqlleretur. Qllod nonputo proptel' nominis rationem; nam lIlenalldri eognomen liberlinmn vi­delnr significal'e. Quare inccl'tum est, utro 1110do pdlllllS verslls sie,emendandus, lltnull c. F, an c. 1,. i. e. Gaii liberlo.

2) Nam primum "5. 3 scribendum SET1NAE; nam Setiae inven!ullesse dicHm'lapis; deinde vs.!>. LIIlEI\IS. In sequenti aulcm versu quidAß significet, paruffi illtelligo.

3) Scd UlHlffi tamen afferam lapidmn, linde non recte videantur eSSile:xpulsi, qui €,sl apud GI'uterum p. 492, 4, lIIulilllS iIle quidem in 110­mine eius, cui positus esl, sed integer in hOlloribns, nbi, emn falso Ullllelcgatlll' llIV1R. V1AE. CVEAliO., sCI'ibelldum es! 11l1V11I. .Nusquam enimllivir Vial'llffi cllralldal'llnl cltlllJncmorallif.

264 Ho norum grad us

de via Traiana per ßI'Ul.tios el Salcntinos facta dicilur, IIllVlfl

111 eo opere taciulldo commemorantur, qui quo alio pertinere

possint, non inteIligo. Alias similes inscl'iptiones nune (luidemignol'O; l1am ea, quae ex Grutero p. 248, 6 Euer. 0110 detutela viar. p. 377 alfert, suspecta milli est, nee Gudianis,quae ab eodem laudanlur, saUs fidem habeo 1).

Quem deinceps !lonorem C. Curtius assecutus sit~ signi,.fieat versus quartus, in quo Qttaestm' lt1'banus dicitur. Dequo munere univel'so hic non dispulabo ; sed hoc tamen quae­rilur, quid C. CurLius in quaeslura sua egerit. bm ipsull1 no­men Quaesloris urbani indieat, ut in veLere republiea, Ha sub

imperatoribus lhisse alios eliam quaestol'es, qui in provinciasmiftel'el1tur, qui quot fuerint, nescilur. In urbe autem novi­mus a!i(luos ruisse, qui litteras principis in senatu recitarent,(luod inslilulum ab Auguslo, sCl'valum est ab cetel'is imperalo­rilms 2). Sed hoc quaeritur, num praeter I10S imperatoris quae­stores eo tempore, quo C. Curtius quaestura fundus est, eLiamuIii in urbe fucrint. Aliqual1do quidem [uisse certum est; l1amCluudius quaestoribus aerarii curam trudidisse dieitur a Sue­ton. in eius vita 24; sed paulo post id mutatum est a Neronc,vetere more reduclo, ut ex praeloriis viris bini quotannis aprincipe dcIig'erel1lUr (TacH. Annn\. 13, 29), idque suo tem­pore manere dieit Suetol1. 1. 1. Quumquum quaedam in hocgenCl'c dimculfales cxistunt ex il1scriptionibus. Tres ellim sunttituli apud Gl'llterum p. 424,8; 1026,9; 1027,4 (437, 2) 3),

in ({uibus semel QVAEST. All U:RA, bis v, Q. All. AER,HUO. SA_

1) LlllHlllt .llutem OLLo Gudii IIISCI·;pt. p. 52, 2: d p. 90, 1 cL (J.121, 12; 11, 125,6; p. 138, 6, ,PIllO olllnes ex tigorio politan sunl,aG tot tanulne llovas ms oxhihouf" uL, otiamsi iIIe anctor non aCGedercl,lllcrito laillen sJlerncrcnLlll·. 1'\on aUuli hic Gmt. p. 150, 1 ct :I- 'et 3.IIbi 1111 viri ill via pl'Ope ROlnalll facLa commelllOrallf,IJI', qllippc cumprobahile sit, eisdclll vicinas lll'bi "ias fnisse (:ommissas. Cf. infm.

PI ures cnim l'uissc inLclli~iLllr cx Plillii Epistul. 7, 16 et §. !.l,

oe officio 'Inaesf.oJ'is (I, 13),3) Hae;euhllchins llpnd Orcl1il11l1 Inscript. ll. 3150 cLialll alios eiLat,

'luos fl'u8fra . cqllidmn qnacsivi. Quol! l1uLem esl. V. 'h interprctatul' 'lJi~

rum '1""csfm'ill1lt, f'cef,e, 111: vidclnr, COml1lClIHll'anllll' cl,illm 111ii l1Iuhiq1uwsfm'cs <tcml'ii Cl. quaes!ol'cs ab tleJ'ctrio, scd in lllllllicipiis CI coloniis,non Roume.

sub Hadriano ct Anlonino Pio. 2j5

TVRNI commemoralur, et in tertio quidem tilulo eliam annusaddilur, quo posilus sit, niminun anno 195 p. ChI'. nat. Nectamen ideo (Juicquam postea mutatul11 esse puto, ut quaesto­res vel quaestorii rursus pro practoriis aerario praeessent.Nec mOveor quod sub Traiano IJ1'aefecti aemrii Sa.turni COlH­memorantur, eUlu nomen modo, non genus eorum, qui prae­essent, mutatum esse putem. Praefecti enim ex viris praeto­riis eligebantur 1). Existimo igitur summam quidem ael'ariicuram fuisse penes praelorios ilIos, sed sub iis quaedam etiHllladministrasse eos, qui (Juaestura runeti essent. Nimirum nonquaestores ipsi. ad eam rem adhibebantur, quia aerarii curaimprimis exercitationem et usum videbatur desiderare, nee idmunus, aIlI1UO spatio sed longiore finiebatur. Praeter haee duomunera, unum ipsorum quaeslorum, alterum eonun, qui quac­stores fuerant, designatorum quacstorllm novum accesseralsub Claudio. Is enim, ut Suefon. in eius vita C. 24 ail, col­legio quaeslO1'um 111'0 slmtura vianli11~ gladiatoriwn munus in­iunxil; el Taeit. Anna!. 11, 22 omisso eo, quod ante quac­stores mllueris hablIerant, altcrml1 tarnen eommcmorat. Pu­blius Dolabella censu'it speclctettlmn gladicttorium per omncs

annos ccleb1'andwn IJccunia. cot"Um, qlti quaesturam aclipiscc­

1'cntur. Aule Claudiulll igitur quaestorcs dcsiguati straturamviarulll hahueraut. Quarum viarum? Opino1', urhis Romae, llaUlramm, qunc extra eam crant, pecuIiares cu1'atores ab Augu­sto constitutos esse infra demonstl'abimus. Tum autcm ctiamurbanarum viarlllll euratorcs videullll' instiluti esse; certe cu­1'ctlores viae t1'iwlIphcdis eOinmemorari video in inse1'iptioui­bus apud Grutcr. p. 457, 6 et 465, 5. Cf. etiam Grnter. p.160,3. Noro quacstol'ibus eandidatis 1wcessitatem edencli gla-

1) Quare Plinio iUlliori, cmn esset pmcfecLus acrarii, consu]aLusflclatus est ab Traiano (Ptin. Pancgyr 92, 1) olllniuo'lue fied sotere, utis, flui acmrio praefuissct, hrevi cousu] fieret, significal. ['!in. Epist. n,tl. ßcllis civijibus anlc VcspasianulIl rurslls aeral'io praefuissc prac­lores OClllnns!l'avit. Lipsills ,Hf Taci!. AllIlaI. 1.3, 29 QIlOO Ullf.CIll idclllex t'Jillii l'allegyr. 91 init. "Nondltllb biennium cOll1jllef)cr((,;ltlts in nfficiolrt1!ol'iosissimo cL lIw.äm.o" l'OJligi!, per bienniullI llracfcClOS aemrio prac·fnissr, non "jdctUf crrlo ürri POSS\1.

266 Ho n orum gradus

diatores remisit uf, ait rraeit. Annal. 13, 5 i. e. ut lieeret q~­dem, sed ne cogerentur: Domitillllus vero, quo erat inflam­mahlS studio spectacUIOrlllll, eam reduxit (Sueton. Domit. c. 4).Sed necessitatem retenta consuetudine iterum sublatam esseexistimo ab Hs, qlli secuti sunt, imperatoribus: qllae quaesto­ria rnunera eUln populus desideraret, Alexander Severus quae­

stores candidatos ea; sua pecunia iussit mt~nera papulo dare,sed ita, ut post quaestzwarl& pmetums accilJerent (Lamp'rid.Alex. Sev. c. 43). Quamquam noH hoc Ha intelligere, ut pu­tes, omnes quaestores designatos iusllos esse ex pecunia im­peratoris ludos edere et deinde praetores fieri: nimium hocarat, nec designatos dicit, sed can(Udatos i. e. candidatos im­peratoris, quos ipse ad eum honorem commendasset .et qui­bus deinde in munere ad sua negotia uteratur. Antonini igi­tur Pii aetale quaestores potel'ant mtmus gladiatorium edere,seil nequaqualll coacti erant. QUllmquam buec, qUlle cle de­sig'natis quaestoribus el de quaesloriis diximus, minus ud eamqlluestionem pel'tinant, num praeter quuestores imperatorisetiam alii in llrbe CUefint: sed hoc tamen inlelligitur, ex OInni­bus (Iuaestoriis muneribus, quue quidem urbe contineanlllr, nnl­Ium relinqui ipsis quaesLoribus praeter id, quod in litterisprincipis recitandis positum Significatnr id munns non­nUluluam apposito imperatOl'is nomine. m Plinium iUllioremex eius epistolis lib, 7, 16 cognoscImus fnisse quaestot'em Cae­sewis, ut ait; isque in celebri inscriptiolle, in qua 110110re5eius enumcrul1lur, apud Orell. n. 1172 dicitur QHESTOR. IM"".

i. e. quacstor imperatol'is. Hemquc est Quaestar Augztsti apudGruter. p. 393, Ö, el sacpius eommemoranlur Quaesto1'es can­didati p1'incip'is I), sed saepissime dicuntur Qltaestores urbani,aute Diocletiullum quidem, (lui eUlu muneribns etiam nominamutavit (Vide Gruter. p. 348, 1; p. 350, 7; p. 354, 5; p.47ö, 5; p. g; Orell. 11. 3(59). His omnibus ego no-

1) Nam ,ie nominad eos, qui Iitteris princ.ipill in senatll reeitandillvacabant, cerIum est. Viele Walter; hisloriHlll iuris Romani p. 292;Di~, §. 4 dn offido quaeslol'is (1, 13).

sub Hadriano cl Antonino Pio. 267

minibus idem honoris ae muneris genus sill'nifieari existilllo;

idque confirmari puto ab Vlpiano in Dill" de officio quaestoris(1, 13): ex q1tae~t01'ibus quidam solebant pmvincias sm·tiriex senatusconsulto. - Bane non omnes quaestores provinciassortiebantur, verum excepti er'ant ca/ndidati principis: hi enimsolis lihr'is pri1tcipalibus in senatu legendis .vacabant. Quaresub Alexandro Severo anno 223 p. ChI'. nato nominalur can­didatus (prineipis) qttaestor urbanus apud Muratorium p. 397,4.C, Curtius ill'ilur in quaestura imperatoris Hadriani candidatus

crat. Nam cur huius, non Antonini Pii, fuisse existhnem, ex

Hs, quae paulo post dicam, apparebit.

Quem bonorem C. Curtius post {Jltaestunun adeptus sit,significat versus quintus, in quo tamen ea, quae vulgo legun­

tur, intelligi ne(Jueunt. Non refutaho hoc loeo interpretationem

Hohenhausenii et Seiverti, qui Il'lTER, TRIßVNICIOS. ADlvtores

DADI vel ADlvtori DADI explicant; ne Scaliger quidem apud

'Gruterum videtur intellexisse. Ego vero eUIU iIlud, quod est

INTER. TIIlBVN lews, cOl1sidero, deesse aliquid il1telligo: polestcllim aliquis nominari tribuniclus, non potest inter tribunicios.Et deesse aliquid in verso, qui antecedit, spatium quod va­

Cllum rclictum est, significat. Facile ig'iitur occurrit illud, quod

persaepe in inscriptionibus im'enitllr, scribendum esse ALLECTO,

INTER. TRIBVNICIOS, ct, (Iuoniam in hac t'ormula addi fere vi­

deo, n quo quis huperatore allectus sit, ea, quae sequuntur,sie lago: A. nnro. HADI'iano. Quam mutationem nec difficilem

esse existimo cL I'C ipsa cxcusari.Niminun C. IuHm; Caesar, cum post belln civilia tot sibi

hominibus gratiam referendam atque honores, quoS pollicituseraL, reddendos esse inlelligerct, quoI, si vulgarem hOnOl'llfficursum observaret, per multos a11l10S non posset, spedem quan­

d!Iln primus invenit, qua sine potestate homines dill'nitate ta­men honorum ulerentu!'. De ea 1'e Snelon. Caesar. 76 Eadem

licentia - decem tlraetoriis vif'is consularia ornamenta tri­buit etc., qni t1num nomina! pro mullis, nmn plenius Dio Cas­

sius \ib. 4:3, "17 1l0)J.IJI:r; 0'6 Yoai E(; lOI;~ d1tal~I'Ou~ 'Ol:~ H

268 HOIlOl'UIlI gradus

iina:I:EVKOTaf; ~\ xai d({>:~l' rtllIX l:({;IXl'l"rtr; Eyxa1:AA.E;EV. SUC­tonius igitur dicit pl'actoriis viris ornamenta consularia essedata, Dio, ut in hoc uno consistam, mullos esse inter cou­

sul81'es relatos. Inde· vulgo collignnt viri docH, ornamentaaliCllius dignitalis alicui dare et inter eos, qui aliquo honorefuncti sunt, relerre, esse idem I). Quamqllam ipsa ilIa verbaalleg'endi (lirKC.(rsA!i~Ii/t) et ornamentis ornandi discrimen ali­quod esse significallt. Nam allegere censoris est, qui CUIll

senatum legit, si quos, qni nondnm senatores fuerant, addil,eos aUegH, Quare constanti vocis usu aliquis allegitur insenntum, nllegitur inter patricios, item inter tribunicios, intel'praetorios 2) ete. Alterum autem, ornamenta sive insignia ali­cuius honoris decernere, si rei natumm investiges, quoniamnulla potestas defertur, est senatus, qui, ut simile aliquid af­fel'am, triumphum el triumphalia ornamenta deeernebat. Necdubium est, quin in hoc genere imperatores veteris libertatisspeciem Ha servarinl, ut, si cui vellent ornamenta alicuius ho_noris del'erre, senatusconsulto interposito uterentul'.

Vt auiem ab aHo tribuunlul' ornamenta hOllonun, ab alioaliquis l'efertnr intel' eos, qni honm'e ali{JUo functi sunt, ilaipsae res longe inter se sunt diversae, Qui enim ornamentapraeloria accepil, is flOhet insignia eins, qui praetor fuit, i. c.logllln praetexlam, sellam curulcm, ius imaginum etc.; qui in.tel' praelorios relalns üst, is, quam(Iuam non fuit, tamen ilahabetlll', quasi fllerit pmetor i. e. el in senatll est hahetqueellm locum sententiae dicendae, quem hahent ii, qui praetu­nun vom gcssenml, ct polest continuo ud cOl1sulatum aspik'are,(fUod non pOlest, qui ornamenta modo praetoria adeptns üst.

1) Recentissimllnl histol'iae inris Romani seriptorelll cito, Walternmp, 292, qni sie ait: Um seine GÜnstlingc zu helolmen , liess der Prin­ceps hiilliig lluch dnfaehcn Senatoren oder gar solchen, die nicht ein­Illal Scnatoren ~CWCSCIl warcn, die Ehnml'llchtc der gewesenen Gonsuln,PriHoren odel' Qnästol'cn beileg!'n. Dieses hieBS omalllcnta oder in5i­gnill consnlaria, jlrlletoria oLe. dccernerc oder intcl' cOl1slllares ete. referl'e.

2) Festlls i, v. aUecti: Allecli llicebantnr aJ'lId ILomanos, qui 1'1'0­plCl' ill0l'i(tm (sc. sCllatorii ordinis) 6,1) "qucslri onli1!c i,t senf610,'Uln SI/nI(WntCl'O asswl!l'li.

!! ub Ha 11l'i a 11 0 etA 11 ton i 11 0 Pi 0, 269

tonge ig'iIUl' 1'13 maius ost, inter praclorios refcrri, (juam 01'­

I1lUlleuta praetoria aceipere.Nam praeter muneris ipsius administrationem hOllore ali­

(lUD adipiscendo duo (juasi frucLus spectalltur, qUOl'Um alter ininsignibus eius 01 in ordine quasi positus ad externam spo­dem cl ad vanitatem hominum ost aeeoInmodatus, alter 130 COll­

tinelur, ut, honore si perfuneLus eris, possis et IJrovineias ad­minisIrare cl tuo lOGO sententiam in senalu dieel'e el ad altio­res denique gradus aseendere. Quos li'uetus, eum anten elUllipsis honoribus coniuncLi fuissent, Caesar, quia llOnores admultitudillem homillum non sufficiebant, diremit, dum eos, (IUOSad honores ipsos gerendos minus idoneos esse iudicabat, fru­clus tamen eorum percipere iubet I). Imilatus est emu sena­tus Romanus, elUU Caesar Octavianus feroeius per milites oon­sulatum pelere coepisset, (Iui honodbl1s consularibus eum 01'­l1avit, 131 adiecit, ut sententiam in senafu co loco diceret, quo<lui consulares sunt, dicmnt 2). Servata est ca consuetudo abAugusto, dil'empUs quodmnmodo bis honorum fructibus, sedita diremptis, ul, qui ornamenta alicuius scnaloriae digllilatisacciperet, esset vere senator el sententiam in senatu loco vclinferiore vel superio1'e diceret. Nec nsurlJatum id est, nisilere in filiis ncpotibusquc Augusti. Vt l\ia1'cello anno 24 a ChI'. naf..SCl1atus decrevit, ut senator esset int.cr praetorios (ß01JAEliflV

61' 7:oi!; Eo't~(U:11rlJ,ujot, Dio Cass, 53, 28) simulque aedililatemtribuit, idem sel1atus postea Germanico ornamenta pl'aetoriaet ut primus post consulares senlenliam in senatu diceret 3).

1) Hino cOllciliandi loci illi Suetonii et Dionis, quos aUnH,{IUOflllU ille eUlll rructum llominal" qni est in extema spcde mSlglll-

llll~, hio eum, qui est iu scntentia nli1lllO loeo in seliatu dicenda, Nmlloos, qni omamentis alicuius honoris donuti cl'ant, allcctos esse ctimninter sellatOl'es vel ingens numerus senatOI'UIll, llui tUIll cral, arguit,.Dio autem etiam suae actatis cOlISuetudille deccptus minus rccte lotlni­tur; nallJ ante ClaudiulII ncminelll, qnod VCI'O dicatul', allcctum esse inscnatmn panlo infra demonstrahimus,

2) Verba Dionis Cassii libl', 46, 41 haee sunt: 7al, O'ii öl} 'Hiwi,'H,i:, {manxai'r; I.xoUfLI'JUfP, C:;/Ju xai 11PWWW lp ,oi', thlfl:HUxotHP ,'i<J''1rtitfUifat, Quae scnatus consuHi verba fllcriut, colligi potest ex CiC('I'OIl,Philipp, 5, 17, cr, ctimll I,iviullI epit lillr, 118,

3) Dio !ibr, 56, 17, Tiberio primulll ornmnenta IH'aetoria a senatn

QiO HOllorum gradlls

Sub Tiborio gliscens paulatim adulalio haee duo nova atluIit,primum, ut ornamenta senatoriarum dign!tatum decernerenturHs, qui non simul fieren! senatores, deinde ut is bonos extra

domum Imperutoris divulgaretur. Nam Aelius Seianus , prae­feclus praetorio, ornatus erat a senatu praetoriis hono1'i1>us (Diolibr, 57, 19) 1), eademque postea oblata sunt Naevio l\facroni,ilem praefecto praetorio, el Graecino Laconi 2), noclnrnommvigilum pracfecto, quaestoria (Dio lib1'. 58, 12), Equcstl'esautem erant dignitalcs et praetorii et vigilum praefectura. AdilIud igilur tempus ol11l1ia l1aec sel11per a senatn profecla sunt,nec, quoll erat ilIud quasi allegere inter eos, qui hOlloremaliquem gesserallt, ultra valebat, nisi ut loeo nliquo in sennlusentcntiae diecndae potestas esset. Disiunctio· antem facta

erat ipsorum ilIorum quasi fi'uc!uum, ut cl ornamcl1la senato­riae dignitalis posset habere, fIui non esset senator, cl in sc­natu esse inter eos, qui honorem aliqucm gessissent, qui nonbaberet ornamcnta, Quare imperator Claudius, dum oma­menta honorum senatui permiltit, ipsc in ccnsura, quam anno48 p, ChI', nato eUln L. Vilellio gessit, aHull novum genus in­

dllxit, u! eos, quorum dig-nitalem provebere vellet, senatumlegens in altiore gmdu, quam ante fuerant, pOI1C1'el. Quodquidem gt'avius longe erat, quam id, quod senatus ante de­creverat de sententia aliquo 10co in senaln dicenda; 11am cx.gr. is qui inter praetorios allectus eraL, omnibus in I'cbus Hahabebatur, tanquam vel'C praeluram gessisset, uf et pl'ovinciam

decretll stmt (Dio. l. M, 10); deinde vel'e prlletor Cult (Dio. 1. 54, 19).ltem Drl1so primulil ornamel1la pl'llctol'ia decrcta (Dio. !ibr. 54, deindeaedililas dala est.

1) Nec cnim l'efcl'cndum est in hoc genere, quod in eodem Belanopostea anno 31 p, Cllr. factum est, CUOl Tibel'ius enm secum consuJemfecil; (Dio Cass. \ib. LVIIi, Novum id erat pl'orsus et singulare, neefecisset Tibedus, nisi Seianum deeipcl'e vellet, quippo cui etiam tribu­nleiae poteatatis soeietatclll delatul'um sc sigl1ificasset. Quod Dio !ib,LViII, 11 ait de senatu Seiano adulante: 81/ 1lf:f!t1l0(!fjiV(!(,ü lp.r'7:[(,:)'Y.OI1U~(1ItJ/, incertum est, num a(1 pl'aetoria ornamcnta dccrc&a, an adhon~rem aliquem in cOllslllatu tribuendo habitmll pertineat,

2) Ad hunc num pertineat inscl'iptio apud Gl'uterum p. 417, 2, ultiGraecinus quidam Laco cognominatur ornamenlis consltlat'ibus, dubito.Nam mihi quidem suspecta est. At fucrit Hs donatus a C. CaeslIl'c.

S 11 b Ha dri a n 0 etAnt 0 n in 0 Pi 0, 271

deiilde posset administrare 1), nec eundem postea honoremilerum adipisceretur. Testes eins rei sunt inscriptiones.Affero hane, quam habet Maffeius in Museo Veronensi p. 377,8(Orcll. n. 3146):

"

111 • 511.1.91'110

A. TI • CLAVDlO • CAESAR&

AVGVSTO • GllRIIU1'IICO.

(CE1'ISOlm] IN

5 SENATVM. ET. INTER

TRlBUIUTIO$ • RELATO

AB • EODEM • ADSCIl'O. IN

NVMERO. [PATRICIORVM]

SALON IA • MATER

10 FILIO • PIENTJSSTMO

VIVA • FEeIT.

quae praeclare ilIusl,ralur altera, quam habet Gruterus p. 384,3 2);

1 J Aperte enim hoc intelligilul' ex inseriptionibns, ut cx ea, qUl\Inpaulo post citabimns, apud Orellium n. 3659, ubi qui fuerat inter prac­IOrios alleetns, non funetus vere praetul'l\, multas provincias rexit.

2) In hae enirn quidam l\1. Calvus, 1\1. F., l\1. 'N. , inle~' patt'iciM(ita enim explico PUlli, nec lipposuisset ilIe nomen patricii, nisi reCeJ1l1ab imperatore esset allectus) a Claudio Censo,'e i. c, tum, cum vereeeusor crat (nam pOtestate quidem eensoria semper imperlltores utebllll­tur) el in senatum intel' tribunicios alleetus csse <lidtu\'. 'Nam quodlegHur apud Grutel'um IN. TEll. TlllBV~OS, id utique ego falsum esseiudico, ol'tumque ex crrore eins, qui descripsit. QUllmquam cnim cxduabus his inseriptionibus intelligendum esse pnlo, etiam !'os, qui pa­tdeii essent generis, potuisse referJ'i inter tribunicos, ut impel'atol'clllconstat, qni sempel' Cl'llt patl'idus, lribullicill lloteslate pel'petua [uisse,ita eerte fieri non potuit, ut vere essent tribuni plebis, Nec ii allcgull­tUI', sed liunt. Ex hac autem inscripliolle snpplc,'i priorcm, in (Inalamen quod addidi pat1'ici(}r'lm~, poterit euipimu esse dubiulll. PrilllnlUenim ipsam asciseenlli verhum in bac I'C potest videl'i insolHulU elllilplerumque dicllntur a.lleeli inter p(~t1'ic;os, ut apud Gruter. p, 6;p 403, 1. At 'faeHus Annal. 11, 25 de hae ipsa Claudii eensul'll siedicH: Iisdem. dielnls in numerwn patt'iciorlltu ascimit Caesat' t'cluslissi­tltltß> quemque e senalu de. Deinde videhitnr essc 0p0l'lere in nmne­t'um pall'ieiol'unt : verum cl. in altera inscriptionc est allcclns in orditl,{!setlatorio, ct apud Gruterum p, 390, 5 invenio alleclus in splenciidissimQordiml a Divo Traiallo. Dcnique quis Pl'llCSlare pot,cst, uon fuisse in ipsolapide forlasse l'VMER, vel !'ini. , lÜ etialll n'lItltl!rlm~ explere possis?CCl'te nescio, quid hoc loeo possit esse aptius, Animadvcrte antem rtilllll,.e{erelldi \'erhlllll, pro quo poni sole! allcgelldi,

272 Honol'um gradns

M, CALV{.]I{, F. PAP • PRISCI

F1L1. ]I{ • CALVI. PAP•• PRISCI

PATRI • ADLECT! • IN • ORD.

SENATORIO • A • TI • CLAVDW.

C AES • AVG • GERMAN{CO. CENS.

INTER. TRIllVl'lOS •• , •••

T • CALYX. M • F •

Neo sub Claudio ommissum est aItcrtuu genus ol'l1amelltonuualicuius honoris asenalu decernclldorum. Nam CHili, procu­1'alOl'i Caesaris, consularia .1), ACluilae, equiti Romano, praeto­ria insignia asenalu data esse narrat Tacitus Annal. 12,21.Maxime vero illud memo1'abile, quod Dio lib1'. 60, 8 narrat,Chmdium Agrippae, Tegi Palaestinae, qui se ad imperium ca­pessendLIlu adhortatus esset, consularia, fratri eins He1'odipraetoria ornamcnta tribuisse, quod l)rimUlll certe exemplumest honorum pop. Romani percgrinis tribuLol'Um. Nec saneilli senatOl'cs cl'ant auf scntenliam in senatu dicebanL: additipse Dio, tanqllmn peculiare aliqllid, Claudium Hs permisisse,uL in senalum venirenL ibiquc sibi gratias agerenL. Sub Ne­rone aHcta esL et homimllu vanHas cL senalus erga eas adu­lalio, qni Clun exclusi essent senalu, muILum tamcn apud im­peratorem valcbanl. Quamquam enim Asconio Labeoni, quotulore Noro usus eral, consulu1'iu ornamenta decerni a scnaLu(facH. Annal. 13, 10) non Cl'at indignum, necCrispino, equitiRomullo (Taei!. Allnal. 16, 17); at Iibertis, Nymphidio COll-

1) flnc vidctllr IHlrLincre, quod Slletoll, in Claudio c, 24 rlicit: 01'­namentn consntadrt ctimn IJl'o(JUl'atoribns ducena1'iis indutsit i. c. a se­nnLu trihui pennisit,

2) Ne decipilllllur h, I. nnrratione Taciti Annal. 15,72, (Iui sie feredicit, qllllsi Ncro ipse Nymphiclio consnlaria insignia tribllel'it. Negli­genl,ia est ista quaedam scriptOl'l1l1l YeterullI, Ilui eas res, in qnihus SilOS

aequales el'rare non posse intclligcmllt, non explicandas esse putahant.Addit anl,elll etimn Tacitus, vocnto senntn Neronelll NYllIphidio conSIl­laria Ol'nalllanta l,ribnisse i. c. rcllllit prillcells ad senatUlll, ut ci a se­natu tl'i!lIlCI'cntur, senatnsquo il~ decrevit. He Pallantis quidem honorescnaLlls consultullI factulll esse cOllslat cx Plinii Epistol. 7, 29 ct 8, 6.

sub Hadriano cl Anlonino Pio. 273

sularia, Pallanli praeloria dari insignia lurpe erat2). Alleclosetiam esse inter oos, qui honore aliquo funeti erant, nec in­venio a Nerono nee atribus, 'qui seeuti sunt, imperatoribus 1).

Sed Vespasianus emn anno 74 p. ChI'. cum 'fito filio censu­ram ageret, mullos videtur ea ratione promovisse. Imprimismemorabiles co in genere sunt duae insvriptiones, quas habetOrellius n. 3659 et 1174, quas, quia paulo long'iores sunt, bienolo repetere. In iHa COl'llutus Tertullus, eonsul suffectus an.100 p. ChI'. nato cmu Plinio iuniore, dieitur ALLEetus. INTER.I'RAETORIOS • A• DIVIS. vEspasiano. ET. T1TO.• CBNSORlllVS, in hacC. Salvius Liberalis, eeleber orator, ALLECTVS • .AB. DIVO •VESPA­S/ANO et divo TITO. INTER. TRIllVNICJOS. AB. ISDEM •allectlls IN­TER. I'R.UTOR/OS. 2) Etiall1 Domitianus, qui eensoria potestate,ut ex nummis intelligitur, magnopere gloriari solebat, videturHa allegisse : eerte recte co videtur refeni posse Gruter. I).389, 2 (Orell. n. 798), ubi Tib. Candidus, cos. 11. anno 105p. ChI'. nat. dieitur [~llectus inter pmetorios, item t1·ibunicios.De ornall1entis eonsularibus vel praetoriis veI quaestoriis hoctcmpore silctur, scd sub Nerva eius 1'ei potestatell1 ab senatuusurpatall1 esse doeet memorabilis haec inseriptio apud Gru­terum p. 61, 4:

CN. OcTAVJVS . TI TINIVS •CAPITO. 3)PRAEF. COHORTIS . TRIB. M1LlT •DON AT.HASTA.l'VIIA. CORONA • VALLARI •PROC. AB.EPISTVLIS . ET. A. PATRlMONIO . iTERVM •AllFPISTVLlS. DIVI. NERVAE. EODEM. AVCTORE. 4)EX. S• C. PRAETOIlIlS. ORNAMENTIS. AB . EPISTVL.TERTIO . IMP. NEIIVAE. CAESAR . TRAIANI. AVG. GER

l'l'\AEF. VlGILVlIl. VOLCANO. D• D.1) Tametsi senatus ornamenta honorum iIIo tempol'e decrevit, ut snb

Othone cluouus legatis legionulll (Tacit. Histor. 1, 79), ut Primo Anto­nio ct Arrio Vel'o in initiis Vcspasiani (Tac. Hist. 4, 4).

2) Hace inscriptio imprimis memoralJilis. Nam cum Vespasianus ctTitus semel talltUII1 eensorcs fncrint, videtul' ita factulIl esse, ut eodCllltempore ille Salollius }!rimlllll inter tribuuicios, deinde inter practoriosreferretur, ne quem honoris gradum praetermisisset. Iclemque putofactum esse in Tiberio Candido a DOlllitiano; Ad eanclem autell1 Vcspa­siani allectiollell1 refero inscriptiones apud Gmter. p. 373, 1 ct 413,8.

3) Est idem hic Titinius Ca!Jito, de cuius libronull lande multa ha­bet Plinius in Epistol. lihr. 8, 12.

Wlur. f· ~9il~1~a. ~l. \1. H. 18

274 HOl1orulll grndus

CK (Iun clialU JIOC inlelligilnr, homincm HOll scnaLOl'cm;nam cqucslrcm lanlmn dignilalcm }!lllicbanLur Cil muncra, qui­Ims funelus eraL De iis autern, flui aIlcgcbauLm in LeI' eos,qui honore llliquo funcli erant, in nuHo ab hoc lemporc addiinvenio, cum llllcetum esse ab ImperaLol'e, Censore. Nam necernt poslhac ullus Imperator vere censor cl DomHianus, emuprimus dignitatem pcrpclui Ccnsoris reeepissel (Dio Iibr. 67,4),emu honorcm vulgaverat, quem morem retinuerunl ceteri Im­peraLOI'cs, ul semper inter prnelorios, tribunicios, quaesloriosrcfcrrcnl, lanquam vc1'e censOl'CS csscnt. Sub Trlliano nemi­nem possum nominare, qui o1'llamentis alieuius honoris unelussil, sed alleetos esse intcr praetorios cl inter tribunicios lc­slunlur insc1'ipliones apud Gruler, p, 440, 4 cl p, 421, 2 (01'e1l.800). Ex Hadrinni autem temporlbus rursus invcni­tur exemplum, unde discrimen inler orl1nmel1ta IlOno1'is aIieu­ius cl iIIud , quod est refe1'ri inter cos, ([ui hono1'cll1 llliquCI11gessel'llllt, inlelligalur. De co cnim Aelius Spn1'lian, c. 8 Hadielt: Senetlns {a,stigiwn in tanlwn exiulit, di{ficile (adens se­ncttol'es, 1ti, CWlb '1'atianum, ex ]Jl'ac{ecfo l11'aclol'ii omamen­Cis consula,l'ibus pmedilum, [aecl'cl senaiol'clJI, nihil se ampliuslud}Cl'c, quod in cum cOll{el'l'i posset, .ostondcl'il I), quae sieintellige: Talianus ille, elUU praeesset praetorio, consularibusinsignibus donalus erat 2), deinde cum iIla praefec!ura SOhl-

4) Al1'erLlll' ctiam aHa similis insnil'l.io, uhi L. lIlullllllius Achai­<'us AugusUs mlclorihus ex S. C. onwilleulis ]ll'acLoriis ornaLus esse di­cilur, a Grutern p, 1073, 7; set! ca, qnia miuus cmenuata est, uti Ilolo!lee inlelligo, ad quns illlpcraLores pCl·tiueat.

1) Quacl'i potest, (lliO loeo Ilie Talianus, in senatnIU alleelUR, sen­tel1tiam dixerit, lIUIll intel' consulal'es Illl inter vulgull1 seuatOl'UIll. Nonlml,o iuter eansulares; IHIIll )}ia WH'. 46, 46, ([uem 10cull1 in ]lroxima)lOta llsCl'ihlll11, lanHllHllil insalitulI1 I'efel't, Ol'lllllllenta cOJlsularia,si lluis vcro 1'1'0 vern cOllslllatu numerari. AscriptuInesse ah lIa<ll'iallo, IluO 1l0VllS senator in sellalll esset,

Nmn solehalll onillino prartol'io c0l15ularia insignia ac-eirere, lluod ~Ulll'lI in NCI'OIlC vidim1l5, infl'a in Anlollino rio videl1im1l5.AlIlio C)( illfcI'ioril1ll5 tClIljloribus insigne exemplnm !'Iautiani, 111'aefcctipl'lIelol'io Illlp. Senn·i. De co igilul' Dio lihr. 46,46: ra(,) aiJ-TO;l;f!I'/rW(] 11(,)(')10, l1J..avTtfWOJl l)'lICITtY.(Ii.t T/,/,wl, Y.Cct p,aaHit/I(( {I' TE 10 fJOVJ..WHY.01J 1()'a,!c/I"~)1! y.cciönct!OI1 (,k ;<aiOtvUf!(W t'lWHV(J{WW d)/I3l(~(lv~l3. Qllllm(jIIl1m ha-

sub Ha.d ri a no etAnt 0 n i n 0 rio. 275

tus. esset, Hadl'innus emu uf eximio alifluO honore mactaref,in senatum allegit. Alledos esse ab codem Hadriano praeterbune C. Curtium, de quo dicimus, alios cliam indicat Gruterusp. 446, 4. Videri autem pofest Hadfianus in hoc ficticio ge­nefe honol'um hoc mutasse, uf ipae sine S. C. ornamenta ho­norum donaret: ut In!. Capitol. de Antouillo rio c. 10: prae­(eelos SUDS (praeIOrio) el lDcupletavil el omamentis consula­

1'ib1~S donavit, nec in titulo Bassaei Rufi, (Iui est ex Commoditempore, apud Gmter. p. :375, 1 additur cx S. C. dala ei esseconsularia insignia, simililel'que celeri scrip tores dicunt. SedIlarlllU hoc I'elert, S. C. interponi consueverit necne: siflui­dem emu antea, lum post hoc I{~mpus omnia ab arbitrio prin­cipis pl'olecta esse constat. Ycrmn discrhnen, quod suprainfel' ornamenta honorulI1 ct illh.ll' tilululI1 funcLi )1Onol'o stu­lni, mansit, dUI11 omnes lIi lIonoros eversi sunt, De allegendiquidem more, quomodo usurpatlls sit posten, mCßlorabilis estlocus Iu!. Capitol. in vila PCl'linac. c. 6: CUln Cornmodus in­

nunw1'is allectionibus IJ1·(tet01'ios· miseuisset, senalusconsultumPel'tinax recit, ittssitque .eos, qui pl'aelums non gessissenl,

seil allectione aecepissenl, 1Jost eos esse, qui vem IJmeiores

fitissent.Nimirum Commodus summos quosquo IlOllorcs omnibus

detulerat. Inter praclorios autcm l'clerri HlHntllUS eius gonerjseral honor. Quid, inquies, nonne potuit nliquis inter consu­Iares ascribi? At hoc ipsum llunquam invcnio esse faclum.Neo opus crat; nam si quem imperator inler consulares essevolebal, eum sulIiciebat consulem, qua quasi divisiono consu­latus ficbat, ut eum plurimis senatoribus llOllores i1Ji consilIa­res communicarcntur. Quod quoniam in praetoribus, lrillUnis,quaesloribus, qui semper vom annui mallserunf, numquam fa­ctum ost, aHa ratio aorum mulliplicandol'lUll iuventa est ').

buerat consularia insignia, taillen, ,llltC{11WllI cOllsul fieret, opus Cl'atIlscribi eum in senatorum mlillerum, Etiam lHacl'iuIIs, pl'acfccf.lIs pl'ac­torio Clll'llCallae, babllcrllt cOllsulllria insiguia (Oio !ibr. 78, 13); itcmComllzon sub Elegahalo (Dio 4).

1) Exccpt,is YidcJicct lCmporiblls, {juibus tamen {fllOri si-

276 Honorum gl'udus,

Similiter l1unquam invenio tribunicia ornamenta a senallt essedecrela. Quippe l1ulla erant il1signia tribunorum plebis, ac nehonos quidem recte tribul1alus dici polest. Nam hoc propriumfuerat tribul1orum, ut llulla externa specie eOl1spieui plurimumtarnen in republica valerent.

Atque haee quidem de tribunahis ilIa spede, quam gessitC. Cm'tius, dicel1da erant; qui fortasse, quod erat patricio ge­nere, verum gerere non potuit. Deineeps, omissa aedilitate 1),

practo7' faclus est et pCl'cgl'inus fluidem, de quo, quia in eiusmunere ex antiquis temporibus nihil magl10pere mutatum est,hoc loco non dicam.

At ea dignilas C. Curtii, quae insequitur in hoc titulo,maiorem habet difficuHatem. Est enim factus II1JIl VIR. TVRIIUS.

DVCENDIS 2). Nec tamen opus est de ea multa hic disputare,(luin omnia, quae Imc pertinclIt, exposHa sunt a C. T. Zumptio,patruo meo carissimo, in Iihello germanice scripto de e((uiti"';bus Romanis et ordine equestri (Bero!. 1840) p. 39. Is sa­tis demonstravit, equitum Romanorum , antequam in senato­rium ordinem transirent, hune summum fuisse honorem, utuni ex sex lurmis equilum B.omanorum quasi praeficerentur.Quare in tilldis, ubi honores recenscrentur, seviratom IUUlemado ante quaestl1l'am pani, 111odo anle tribunatmn militum,moda etiam ante minora iIla munera, quibus senatores aequeatque equites fungi poterant, ut HI viralum 1l10netalem. (Exem­plum vide apud l\'[a[feium Museo Vcranensi p. 252,3). Qui­bus nihil habeo (lliOd addendum esse videatur: duo tamen

milo orat Imie alloetiolli, 1'0 multo diverSlllll fuisse supra demonstra­vi mus.

1) Nam hune honorem imll antiquitus magis propter gratiam po­IJuli eonciliandam, quall] propter potestatem, quac cxigua in co erat,(Jlwesitum, sub Imperatoriblls, eum Jlopllli favor ad ceturos !lonores as­sequendos nihil valeret, parulll esse expetitulll consta!. Qual'e factumest, ut etiam slllnptus cum eo eoniuncti ad praetores potius deferrentul'.Vide Dion. Cass. 54, 2 el 17; 55, 31.

2) Seivert. et Hohenhausen. , qui IIl. TII VIRO Iegunt, coniunguntcum anteeedentihus sie intel'prewntes: Praetori 11C1'egrino tl"Ül1n Dacia­ntln, olim Daeimn pl'ovincimn in tres partes divisam fnisse sibi persua_sissen!, Quod refulari non opus est.

sub lInddano ct Antonino Pio. 277

sunt in hoc lapidc, ([uae notabilia existimem. Primum enilllhio CUI'tius nOmil1atlif PI VIR tuntllis ducendis, ([uod ([uamquamIJraeter alteram inseriptionem Curtii Imius, quam supra atluli,Ilusquam l'eperHur, vcrissimul1l tamen videtur. Nalll 1l1'aeci­pUUIn ct ll1UIlUS ct honos VI VirOl1l111 erat, ut in sollemnitransveetione equitulII Rom" quae sub Imperatoribus quotan­nis lieri solebnt 1), suam qUiSlll1e turmam dueeret, quare legi..;timum adeo nomen his VI viris fuisse puto t~mnis equit~tm

Rom. clucenclis, quod in eeteris, qune extnut, inseriptionibusbrcvilatis CllllSll contraclum est. Alterum, quod dixi animad­verlelldUl11 esse, est tempus, quo CurLius hune bonorem cepi!.Contra ellilIl ac supra uemonstratum est, eum vost praeturamasseculus esse existimalldlls est. Quod fieri potuisse ostenditM. Antollini cxemplum, flui eum quaeslor et eons111 designa­tus esset, faeLlls est VI viI', ae simile exemplmn depl'ehcndcremilli videor apud Orellium n, 2761, ubi aliquis adeo post eon­sulatum eo numere funetus esse dieitur, in lIuo eUlu magisbonos quam administralio qnaereretur, PllrtUl1 in!ererat, quoquis id tempore eaperet. 'fatum igilur hune locum, qni estdc VI viratu C. Curtii, sie expleo (mUll deesse aliqnid spatium,(liIOd in versu 6. vaCllllm est, sigllifieat): IHm VIRO. EQ. ROM.

'I·Vl\MIS. DVCEl'IDIS 2).

1) Nam hoc una eum rccognitiono eqnonull imlnctum essc .ab Au­gusto dCllloustravit patrllus I. 1. p, 38, jUomoruhilis uulem ost h. I.cl.inm ipsa fomm nominis, III inscriptionihns onim omnibus, qllas novi,aut dubium ost genitivus additus sit au dalivl1s nomini VI viIi, aut po­silus ost genitivus, ut llpud Grut. p. 436, 7 SC'CIi'r tll1'lllm'Uln cq, R.oll!.;11. 1 (Ol'ell. 2258) YIvir el]llilmn Rom. AI apcl'tc dativum bubetInl. Cnpilol. in 111. Anloll, c Cl: ad/wo qUlleslol'em cl COllSU1CllI SCCU11l

Pius lI-Illl'cwn (lcsigmtvit ct YI1)il'Ull~ lunnis Cquitlllll lwm, c,'cavit,ul hnud scimn an otlllln alihi dulivns polins (Iunm genitivlls iUlelligcu­llus sil, ut Gl'uter. p. 1097, 4 Sevir ttmuae cq. Itolll.; Gml. p. 412, 2ScvÜ' tlmi~. !I cq1~il. Rall~.

2) Solet enim hoc cl]lIilmn RQm. apponi aut nute turmac voeem autpost. /Sie SCll,:.' Cqllillll/l llotl~. tm'mac sccnndac Ol'ell. ll. 3046; Sevircl]lIit. 110m. tlll'lnetil III GrIller. p. 1026,3; Sel/i.· Cl]. Rom.. tnnuae lll'll­tel', p. 393, G: 111 Scvil' tlll'1nnc CqUitlllu Rom. GrIller. p. 1097,4; BCl/i,'tUl'm(/.c lT cq. Rmll. Grul. p. 412, 2- cl 467,5. Duns novi inscriptiones,iii flllihlis omissum est, Ullll, fluam snpl'll p. 261. aUIlIi, in qua ego fnisselllIlo in versu anlecedcnli, altern apufl Orell. 11. 3045, fluae cx Fahre!lischedis Iluj'bcrinis pelila mihi susIJceta es!.

Honorum gradus

ScquHlIl", ut dicmn de ptaerecto {ntmenti dmuli; nan1 Hacx: Iapide ipso in Ime inscriptione recte emendavit Gudius.Inslilllills erat is umg'islralus ab Augusto, de quo Sueton.Oela\'. 37: 1101)a of(i.ci(~ cxcogilavit, cumm opcm1Ji publico1'um,

(rwllCllti lJOpulo dividuncli. Quod qua llecessitale induclusleccril, plenins narrat Dio libr. 1. Anno cnim 22. a. ChI'.nato cum ingcnLi pcslilcnlia ac fame urbs premeretur, coaclusAugustus a populo rccepit praofeeturam mmonae, yctericxelllJllo PomJleii, qui eitlem rei aliquando summa eum pote­state Ill'aCrncrat; sinmlque llOC il1slHuil, ut quotannis 11 viI'i,qui anlo quinquclluilll11 praclorcs ruisscnt, ad frllmentum populadividcndum crcarcntur. Scd sex annis post corum praefeclo­rum ralione ll1utala Allgustus instiluit, ut ex iis, qui anle trien­nium praclura runeli osscnt, qllalluor sorte oligerenlur, qui EKUUUJ'O/"Ijq, 111 Dio lillr. 54, 17 aH, frumento dividundo prao­csscnt Pl'orsus igilur divcrsa orat Ilaec frl1l11cnti dividendipracfeelura cliam ipsis initiis a prac[eclul'a annonac. Pl'oprieenim cl fere usquc ud cxilUHl vHac ipse Auguslus mallsit prae­feclus unnonae eamqllc poteslalem bis legalis, pl'imum anno6. p. ChI'. nat., CUlU mngna fames Romae esset, nonnullis con­sularibus (Dio Ubr. 55,26), dcinde insequenti anno l'ursnsingravescente annona duobus item consularibus, quibus etiamlielOt·os ponnisit, e1elulit. Vide Dionem Iibro 31. Postre~

mis aulem vitae annis obseculus umicorum consilio (viele Dion.Ubr. 24) inslituit pmc[eclum annonae ex equitibus, quicurarel, ul cl frumenti cl rcliquae annonae copia Romae sup­peleret. cr. Lipsium ad TaciLi Annal. 1,7. 2)

1) Totlls Dionis loeus hic est: Taur~ H ()~/I fxa(J'ra Otfllo/w,'Urn~at 'ipa tni: rii TOU a((ol! owrfoO'Et riUwvrat ud oE Iv rart;Xf<t;: {tt Dl"rEt; EPet fxarnov b: niiv T(!tO)lI lnili! lIJT(!annJ'1''')rrtll'"a~ l~ aIJrwp .,.fJJU(((IFr; oE AuXa/'Ht; o:tTf/OOniiO'Lll Ix uu'tuoxijt;, qnemapposui, quia in l10nnullis !'nllI corl'llpilim esse pnto. Nec tamen (;11mJlullam lectionis varietatem adnolari vil1eam, periculum fadam emendandi.Hace Imnen duo cr.rta stint, prillJllm pracfecto5 (InaUuor electos esse ex:pl'aetoriis ct e1cctos esse sort<,.· IIlud nul,em lx cY.auoxi/;: quid Si!:,llifir;et,panlo infra dicctur.

2.) P"imns virlel.Ul' fnisse C. TlIl'allins, rlni nominatnr in initiis Ti­llcrii a TacHo Annal. I, 7, ctimllsi ca '1uac idclIl AnnaI. 11, 31 dieit,

sub 11 a tI 1'i an 0 oL An t 0 ld n 0 Pi 0, 279

Constat ig'ilul" u! origo praelecloruffi annomie cl p1'aol'o­ctOfUlIl fl'tllllcnli dandi diversa fuit, ita diversuIll COftllO fuisseIUS. Nal1l quod Augustus institueral, nl praelorii viri ad hallopraefccturam frumenli eligercutur, id semper usque ad Dio­c1elianum servalmll esse inlelligo ex illsc1'iptionibus, ({lias ill­fra llfferam. Insigllia aulcm Hs quasi llIugislralibus concessaesse a scnat~l auclore Augusto discillHIS ex scnaluscollsultoanno 11. a. ChI'. nato facLo, quod Fron~inus de llquaeduclilmslibello suo inscruit §. 100; idemquc comlIl fuisse OmCiUlll,quod clll'al0I111n aqlluc esso ibillcm deulOl1stl'11t Frontinus 1),

nOll hoe significare arbitror, prilllum pracfcctlllu fniMMl Tnrlluium, IllVC­Jlio alltem hane prnefeclul'lI!ll conlra ac praccipit i'h'H~cmuls apud, J)iOIl,52, 24, nullo ccrlo annOl'lllU spntio lluillllll l'uissc,. scd mmli'isso I'I'lIC­rectos, II'IHmdiu lmllcra,ori phlCCI'ct. Vt 'l'urnuimu ilJnm cx. TllCiLo Auual.11, 31 discimus cliall1 sub Clmlflio fuissc pracfeclulll <HlIHlIHlC, cl fuisscplll.O etialll sub Nerollc, 'Iui mortuo co praefcdt I!'Cn!UIlI ltufmu CrackAuua!. 13, 22). E(lucstl'i Ilu!cm dignital.c hanc prael'relur:lllI fuisse noumodo Oiouis Icstimonium, quoll supra dix!, IllIrmu cerlulII doee!, gellctillm Feuli Huri excmphuu, qucm n Nel'Oue poslen prnctorio jlrlwfectulllesse mllTllt Tad!. AUl1at 14, 51, quall! IHIIUlII cst ('questl'mn digllilatclIIfnisse uSlluC ad AlcxaudrulII Sevel'llm (Act Lamlll'id, in vita eins c.21.;,Coul1rmant hoc inscriptiollcs dnac 31lnd GwtCrulll p, 32, 6 (J 13, (iJ (,t,

p, 426, 5, in (ruibus qni sunt pracfccti 111l1l01ll1C, unlla scna!oria digni­tl\le usi SU!!!. Cf, etilllll Pompollium §. 33· iu Dig. de originc inris (1,2).Sed post Dioele,iallulll, ut praetorio, ila Imins praefeeli ratio mutala est,

1) Ipsa scnaLnseousulti verba npponcndn esse arhitrol': Placerc huic()f'(lini, qui aq!!is 1mblicis lJl"(lccsscnl, C'1111t ci!!s J'ci causa ext'IYt 1I1'bcm es­sen!, lictores binos el Se/'l)tJs 1mblieos lentos, ardtiler:los sin!1ulos et seri­hits, libl'ftrios, accenstJs, l','{leConesqu(J tolidem fwhCI'e, {{/wt haben! ii, perqJWS {J"tt/ltenlulIt I,lebi datur: cm//, al/!em Ü~ urbe Il'inselem J'ei causa ati­gl/iel agerent, celeri. aJl/ulI'ilOrill1ls iisdetn, l,raclerlJlIam !iclm'ibJ/s, uli,Qnod iglLlIr erat ofliciulll howlIl prael'eelorum '( Cllm extra urhcm nihi!habcrcnt negoti, HetOl'es nOI1 hallUissc existimo: pm archileelis enUltmcnsol'CS, Cctcri iirlcm eranl, qni enralorihus arpmrllllJ, sel'vi pllhliei,aeeensi praeconcs(llIe. In codem aulell! llOc, S, C, loeo, (pli ilem lItlhos pracl'cctos pCltine!, vitium vidco esse l'elicllll!l IIh inl.cqll'ct.ihlls,/luod mansit iu rccenlissimu A, Dedcl'ichii c(lilionc, Loc!!s autcm hicest: Vlique, quiblts cx {tao S. C, C11J'alaJ·ilJUs Jl!iticerel, cas (ul ({e{cl'l'ent, qntqlle 'la ilelalt esscl/t, . lwa,eLol'esflertwii 1neJ'cedem, cibari/!, quanta 11 I' n c {e c l i {J'llllb c 111 () d a.n doda!'c ,lc{el"l'cquc solenl, ((.l/mut (/twent cl nllribul'l"cnt, iisque M-S 1lcClIIlta"sine {milde SJU' {aecre liccl'ct. Ihi cst (1I1lClIIlantflll1l II!'ae{celJ's {l'umell!'"dmulo, luhet enim scnHtng <lllllln'ilorllm, IlUOS ab il'sis cut<llorlhus (,li~i

Jlllt(l, uOmina ad aenll'iUIll der!)"l'i, ut iis mcrces ct cihllria ((khnllund Entschädigung l'iil' ihron J.chousunt,(1rhalt; \lall! non ycro dbariadal<!, sed ]lecnlliam Jlm iis SOlulam csse intelligitur cx iis, Il'lao pauloIlosl suut iisqllc (:(/'5 jlccunias) cl'ogentur, in IjlWIII rem seuulUS tuntum

280 HonorulI1 gradus

Snll Augusto igitul' quatluol' crant pl'aefecLi frumenli dandi,sorte cx praeLoriis electi (l1am ellll1 rationem mutatmu csseab eodem, nullml1 est testimonium); verum post emu, nescioquo tempore, hoc videLur esse mUlatum, ul pro pluribus p1'ao­reclis frumenll dandi fieret unus. .Qune opinio quamvis 0011­

iectura tantum nitalur, dicam tamen quod senUo. Yto1' eniml'Ul'SUS F1'ontini illo loco §. 101, qui p1'oximus senalusconsul­turn, quod modo dixi, inscquitur I), ubi narrat, (Juibus ponorebus curator aquarull1 ornatus sit. Est autem secundum opli­mos codices, Casinatem ct Vrbinatem, OlIm quibus ccte1'i fereoonso11tiunt, hic: Itemque, CU/li, vial'Ul1& clwatoresque fmmen­tiqzUJ pm·te quarta mmi pl~blico limgebanf:u1' ministe1'io, ut cz~­

ratores aq!~arum iudiciis vacent privatis publicisque. Quibuseum l1ullam sentenliam effid appareat, non magis recta sunt,(juae in editiollibus inveniuntur, quarum in recentissima Dede­ricllii sic sC1'ibitur: Iternque, CU/l& viarum quoque cumtoresfrwnentique, pm·te qUQ,rta mzni publico fungantul' lItinisterio,ut ctwatores eet, ubi nec qt~oque aut fungCtntlw est in uHocodice, nec sententia ullo lmcto fcrcnda 2). Ego vero, Be

longus sim in iis, quae falsa sunl, intercidisse pulo in codi­cibus nonIlulla, lacunamquc, (luae :mliquitus extiterit, omissalllpostea. Nec id in hoc Frontini IilJcllo debet novum aut in­solitum videri: Bunt enim in eo multae lacunae, (lUlle peromnes codices SCl'vanlur: in hac autem etiam in simili sono

peclInine VlIlt erognri, quantum erognlmtuT n pmelorihus, qlli tlll11 lIC­rario pn]eerallt, in appal'itol'es pracl"cctorul11 frumento dando.

1) Perverse ellim factum es! a Dederichio, uf neglecta llrlssoniiallctoritllte a pl'iorihus edil.ol'ibus discedens haee ad ipsllm S. C. refCl'­ret. Nam Fl'Outill, §. 99 toturn hoe S. C flletulII esse <lixel'at d.e of{ieioCllratormn nquae i. e. de COl'tll1l apparit.orillUs cl· minisiris (nosll'ul1l Bu.reau), nec certe iIIu ud OrflciUlll, scd ad ius COrUHI pertincnt,

2) De qua tota editione, u! ex hoc iJlsiglli exemplo iudieari possit,appono, quomodo iste sua, qUae IllIta! esse Intina, expliecl.: Ilemql((Jsenal1li IJlactfit, 1ft aq1Uz·/'um ell1'atol'CS, ellm, silltul susccl't(, ctia!lb "ial'll11bfnuncutiquc eltra, qllal'l(wt {(ltnt, lWl·lem ltuie ncyotio intpenderc eogc_l'enlmo

, ut aqlla1'11/11 ellratares, inqUltll/" ne ob hane neyotiol'1<!11 lIt1<lti-.rudinen/' ullallt publieac admini"ll'ldionis, in aqll(Il't(lU lJOtissi11l.mu C1(1'((1'0"iiae, aflieiwn damno civitettis lIe!Jli!JeJoent, iu<lieiis saltellb IJ1'jvatis Im­blicis<ju/l V(l('at'ellio QUallHluam non multum dHrcrunt prim'cs cuitorcs,

sub Hndriano cl Antooioo Pio. 281

cormll, {luse lierienmt, causam invenirc videor, quarc omissasin L Sic igilm tolum hUllc locum, secuLus praelel' duns resaccurate codices, logo cL expleo: Itemqu6 cum viarum CUt'Cf,­

tm'es (rumentiqu,(J, qlt~ pewte quarteL ann~ pubUco flJ,ngebanturministeria, (iu d i c iis 'V ac en t, co n s t i tu i ttw) ut curato­1'8S aquCLt'Um iucliciis 'IXbcenl pl'i!)cttis publicisque, in quibusctsi verba liraestare non possumus, senteIiliam lamen vidcmuresse assecuti, Hoc enim dicitFrontinus, qunmquam lil'opriccuratores aquamm llulli sint magistratus, Lamen iis concessumesse, ut non IcgerenLur in decurias ilHlicum '). Idem enimfuisse datum curatoribus viarum 2) ct praefectis frumenLo dando,ex quibus hi {Iuidem flunrta tantmn parte anni publico mini­sterio fungebanLur. Refero enim huc, quod supra ex Diono

aUuli, (Iui (Iuattuor viros praetorios ab Augusto fmmento di­

videndo praefecLos EX JwooZ~~ ait lIIunere suo fimctos essei. e. ut nomen quidem ct insignia magislratus per totum an­num OJllI1CS habercl1t, vom autem praecssent ternos quis{lUemenses. Id autem fnisse aliquando, non amplills esse suotempore sigllificat Frontil1us, oum ait fit1lgebctntlt~'. VideturiauLem hic magistratus, qui antea, quo plures numeris }ilcbi

lam grati participes essent, inter quattuor vil'oS divisus iiIe­rat, uni esse delams: nllsqllum el1im praerecti, semliCl' prae­foctus commemoratur,

Possem bie descenrlore ad Iargitiones frumen/urins sn})

Impel'aLoribus ll!lbilas (nam co bune praefcctnm pertinere ip­sum eins nomen indicio esl) , ut inde explicarem, quam rem

C. Curtins in I10c magislratu ogerit, qui locus IJlonus essetfluacstionull1, Sed vereor ingl'edi eam disputaLionem, {(uaealJducit ab honoribus, de quibus omnis haeo 0liera sllsccphl

1) Amhigue dictnm est iwliciis Mcarc; potest enim ethl1ll csse iniud,c'11!11 ,'OC{t", 1l.on 1JOsse, itaquc fcl'l'l cditol'cs· vidclltlll' ill!,cllcxissc.At aHtel' düce! Vlpiallus J. 32 Dig, de iuiul'iis (Xl,VII, 10) '11,""01'1',< tlm­gislmllts L e, lJui sine i11~]JCl"O altt pOlesl{tle sunl, cl i,t ilJSO 1I1<tgistl'l.!!11posse cOltvßlti"i,

2) Noli ill!ol1igcre IV virfls vial'um cunmdal'llm, scd (lni "Cl'C lli­

cuntul' cllratOI'Cs, dc flllibns pallio infra dispu!.llbimu.. Ncc lld CuS 11cl'­tinct, (luod Fl'ontillllS ,10 'lUill'ta llllUi 111\1'!0 diGit.

282 llonol'um gradus

ost. Vnum tamon ost, quod addendum sit cx inscri(llionibus.In iis cnim nOIl simplicilcr dicilur Praefectus {rumcllti dandi(sie enim in iis uhiqlle es!" ubi plena sunt vocabula, TlUnqulllll

/rzt1Jtenlo dmulo), VOl'lIm Pmefectus fntmenti da.ncli cx S. C.,ut apud Grlllcrtllll p, 187, 1, quae inscriptio est BX tempOl'i­bus Tibcrii, et apuel Orell. n. ex tempot'ibus Antoninorml1 ').Quo igilur perHnet iIIud cx S. C.? Ad dnndi fl'umeuti ratio­llCIIl opfnor, Scnatus onim {fuotannis statuebat., quantum fru­menti, quot hominibus, quo pretio dividi placeret; quam rempro annonae vcl caritate vel vililate variari oportebat.

Sed ut revcrtamur ad fume C. Curtii titulum, cum Ioeuln,qni cst de hoc magistratu, {{ni modo a nobis explicatus est,quonialll dcesse aliquid vidctllr, sie explendum puto: l'RAEF.

FRYME!l1'l • DA1lDI. EX. S • c.

Sequitur deincers, ut dicamus de Cm'a,[ore viae Clodia.e,Anniae, CassÜt.e, Ciminiae. Hoc quoque genus curatorum via­nun invenit AugusLus, {{ui ut ad urbem exomandam magno­Jlere viros rrincipes Itortabatur, ut suo sumptu aedifida velveluslaLe collapsa resULuerent vcl nova extruerent, Ha extraurbcm ditissimis vias publicas, quas imprimis imperii Rom.dccora esse il1Lelligebat, tucndas disLrilmit (Suetol1. in eiusvita 30), Consucverat id fied iam libera republica, ut Caesara Plularcho in eius vila c. 5 post quaestut'am narratur habuissccunnl1 viae Appiue, ut 'fhcrmus quidam puulo antequam eOI1­sulaLum pctcn:;t, Flaminiae viae eurator estapud Ciceroncmad Atlicull1 1, 1. Inde raclns est ab Augusto, qni hOBoreseUlu multis eOl11l11unicare volcbat, pcrpctuus uc eel'tuB magi­stratus (Suetou in August. c. 37 et Lipsius ad Tacit. AnnaL3, 31), iis, quos supra dixi, praefectis frnmenti dandi, itemcuratori aquarum cL cloacarum dignitate par (vide Plin. EpistoL

1) Celcrac inscrlpliones, in qnihns idclIl invcnillll" sunt apuel Gru­Icmm p. 344,8; p. 440, :2; cl cxplcnrlnlll esl apml Ol'ellillm 11. 491.0.nccsl in duahns inscl'iplinnihlls, 1I1'l1rl Grntcrnm p. 8 cl, 111 mal,nr.p. 359, 1 (i\lüll'ei. Mllseum "'\rOllem'. p. 113, 1; Orell. etNant tertiam, qllalll Jiluralol'. p. 1Ln, 4 haheL, ex Lign!"io petitalll, (!lIac"perte raha C5t, nOll Illimero.

sub I~ a cl r i an 0 etAn t 0 TI i 11 0 Pi o. 283

5, 15 in1l. Onmes cnim Ili eJigelJantur cx viris praclol'iis,quod de praefcclis fnunenli dandi scimus ex Dionis testimo­nio, quod supra dixi, de ccteris cerlo colligimus cx eorum,flui munus gessenml" exemplis I). De electione quidem eorumcolligi potest ex iis, quae de curatoribus aqmmnn narralFl'olltin. de Ilquaeduct §. 100, qui rcfert S. G. de jis factum,({uod Ha orditur: Quod Q. Aelius Tubero, Panlll.~ FalJius 1I'la­

:ril1ms Coss. V. F., de iis, gui czwCltores aquCll'Illl/. pulilicaru1lt

ca; CO/lsensu s~1lallls a Caesare Augusto nomiuali e.r;se1lt, 01'­

llinandis. Gf.Frontin. §. 104. Factum est hoc S. G, anno11 a. Ghr., simulque aHnd, quo ius eura/omm aquac definic­balnr, in quo cOlllmemorabantur curalores viarum. Vide, quaesupra p. 280 cx Frolllino attulimus. Sequitur igilur hoc, urante annum 11 a. ChI'. nat. perpclUllm hoc nc cerium mImuscuralorum viarull1 instilutum sit. Quas aulem res cural'lntcum quaerilur, })Ius 11Onoris quam poteslalis in Hs fnisse Imto;imprimis autcm occasioncm ]Jllblice ostendelldae ll1ullifiecutine,flun commcndarelll.ur. In!. Capitol. in l\1arco Anlonino c. 11narrat velus eorum fItisse ius, nt oos, flui in viis publids ultravectigalia quicquam ab Miquo exegissent, punirent vel prae­feelo praetorio puniendos tradcrellt; cl Velluleius !ibr. I 111­t.erdietormn in Dig. de eloueis (XLIII, 23), si quis novumeloacam facere vcm, ab Hs concedi oportere ait. Deniquehi SUllt magistralus iIIi ll)lud Tacilum Anna!. 3, 31, quorumineuria eUlU ilinera impervia facla essent, sub Tiborio scveraquaestio habita est. Cf. ctiam Paulus sentent. recept. !ib. Vtit. 6 §. 2.

Augustus igitur cum hune quasi rnagistrntum instilueret,omnes vias publieas extm urbell1 nomam in portioncs quasdamaequules divisit, ut, quae longiores essent, solae uni trarlercn­tur curatori, quae breviores, cml1 aIiis congllngcrcntur. QUlle­rilm' igitur, ubi fuerit is cOlllplexus quasi viarmu, qui C. Curtio

1) Viele inscripliones, qUlls pllulo infm lle Cl1l'lllorihus vim'lIm Clo­rlillC. Annine eIe. alfcnllll, ct lllllle supra slIIlt de prnefeClil1 fmlnenlidnndi p, 28:2.

284 HonOl'UIl1 gradus

tuendus h'adilus est. Qua in re nolo rcfutm'e Cfl'orcs eomm,<iui inseriptioncs Dacieas coUcgemnt, qni eHlu emn, qui Da­dac pro praetore pracfuisset, scmpcr in Dacia versatum essecxistimarent, omucs has vias, Clodiam, Anuiam, Cassiam, Ci­miniam in Dada velere quacrebant, cl quas non invenissent.,cmcndando elIiccre studcbanl ul invenireutnr, qnemadmodulllpro Ciminia via Seivertus Geminam scrihel1dulIl esse sibi' per­suasit, COlllluemoro tamen, quia in F1'anckii libro de vitaTraiani nuper edilo omnes bos er1'o1'es acceptos ac proba­tos video,

VidentUl' autem OlllneS hae viae eiusmodi fnisse, fit unaessel llraccipua, ceterae eius quasi rami, id({nc prorsus e011­firmat inscriptio apud Gmtcr, p. 433, 1 (Orell, n, 3143), in<Jua CUl'aior vial'(ttm] ct pmcf(ectus) aliment(a:'ius] Clocliaecl cohaerent(iltm 'Ciial'um) commemoratur. Nam quae sintaHne hae coluwrelltes viae, nisi eae, quae hoc 10co commem04I'anlur, Annia, Cassia, Ciminia? Princeps igitm' ex his erat'Ci iet Ctod i a. Ea oritur ex Flaminia I), quae Roma Ariminumducchat, ad eam stationcm, quae in tabula Peutingcrianl1 estacl Rubras, quae tl'ibus milibus ab lJOHte l\fulvio, linde Flami­!lia ol'ditul', ponitur (vidc Cluver. !tal. anliq, p. 526). Abtribus milihus inde ad CUlll focum ~ qui vocatur ad Sexium(Cluvcr, 1. l. p, 524) divieliLur ila~ ut ad elextl'am emiuat viamCassiam, ipsa per Cetreia,m, Sabate, Forum, Clodii, Tuscelniam,lIfaJemmu ~ Statoniam, Satumial1t, Rtlseltas viam AureHamprope inl'erum mare dueenl.em petnt, Via autem C ef, S si (I,

ubi ex Clodia exiit, Veios dueil, Baccane{;S, Sutt'illm, liot'umCassii, Vulsluios~ Clusium, eul 1WVetS statuas, Arretium, Bi­tw'giam, ad CCbSCtS Caesetrianas, Florentiam, Plstoria1lb, udlI:lartis Lucam 2), Vi a An n i a quae fuerit, neseit Bergierius

1) Sil!nilicat hoc Ovhlills ex I'onto 1, 8, 43 neo quac IJini{ol'is ]10­sitos in collilms hOl,tos specIal Flamininc Clrtlulia innclrt ",iac,

2\ ContexlIi IUlIle indicclll slaliOtllllll ex ilincrario Antonini p. 284edit. \Vcsscling, ct Cl: tabnln I'culingt·rial111. Ex hoc autcm, ffllOd !Irvia Cassia cx Clodia excllnlc dixi, e:qllicalHlul1l esl" fPlOd in Anl,oniniitincnlrio huie itincri, fluuti l1lododcscripsi, inscr!lltlllll est viii Cl()di!~

sub Hau r i an 0 etA 11 ton i n 0 Pi o. 285

ae viis miIitaribus Romanornm lihr. 3 cap. 19 p. 427; nee vi-'deo ab uliis eXlJOni, ubi fnerit, quo duxerit..Equidem liÜsseexistimo eam vimn, quae in tabula Peutingeriana llotalur ex­iens paulo ante Sutrium cx via Cassia, cuius elciude statio­nos Bunt bae; Nepe, Falet'ii, Castellum Ame1'Ümm, Atneria,Yetto1Za, Peruaia, dum ad Clusium rursus cum Cassia coit.At bane ipsam, <luae modo deseripta est, viam Holstenius adCluverium p. 52 dicit esse Amerinam, cam, <luae commemo­ratur in inscriptione apud Gruter. p. 446,4 (Orellium 11. 3306),uM est Ctemtm' viarum GtOdiae, Anniae, Gaasiae, Giminae,lt'ium 'l'raianarum et Amerinae. Cui obstare puto aliam ill­Bcriptionem in eivitate Castellana, quod vetus est Faliseorumoppidum '), repertam, sub Augusto positam, apud Gruter. p.149, 5 (Orell. n. 3310), ex qua hoc eolligo, vinm aliquam,nominc Augustam, quae extra portam ilHus municipii ab viaAnnia ad tempIUlIl nliquod Cereris ducebal, silke esse stra­tam 2). Addo similem inscriptionem ibidem l'epcrlmn, quamdtat lIoisten. ad CIuver. p. 57, qune est apud Orell. 11. 1303,de eadem ilIa via Augusta, quae ibi a porta Ciminia FalCl'iorumud porlam Anniam duxisse dicitUl'. Necesse est igilur, vimllAnninm, a qua IJorla i1Ia nominabatur, dlLxisse 1)01' FaleI'ios,el esse hano ipsam, de qua h. 1. dicendum est. Quae autcmlum via Amerina erit? Nimirum ego existimo vimn Amerinamcl Anlliam i'uisse eandem, Ha fluidem, ut ca pars eiuB viae,(lUlle a via Cassia Ameriam duceret, proprie diceretur Ame­rina, reliqua, <luae per Perusiam Clusiull1, proprie Anllia, ututraque tamen communi etiam nomine Anlliae viae cOl11pre­hendi soleret. Ideo 01 Falisci eam viam, quae per suam ur-

cl ite,' L,!Ctt ROlllam, pe,' Clotliml~, uM CIuyerus in hu!. ullliq, p, 269 clIlolstenius in Cluvcr. Hu!. 1" 52 corl'igunt 'Via Cassia t,t l)e1' 'l)iam~ Cttli­siamt; Ram Cassiam per mediam Elruriam duxissc COllstu~ Cl: CiceronePhi!. XII, 29. Se(l ego arbltror, (pli iiinerurium iIIud composuit, llOCsccutum esse, quod Cassia via exil el' Clo<lia, ut s1l1Jra vidimuB ()ll1ncs1W5 vias dici Clodiallb et col/.ttel'wtes.

1) Vi<le Cluver. Itat antiq. p, 540 ct lIolsten. 11(1 Clnver. p. 57.2) In ca inserilJtione item conmlemorunlnr qunttuol'viri, qui non BUllt

vianllll CUl'I.mduflllll, sed lIlunicipalis magislrutus.

286 HOl1orum gratlus

bem ducebat, reele dicerc potcl'ant Auniam, cl inseripLiouc iIIaGl'utel'i [lJlJlcIlal'i curalor .iae Annine ct Amcrinne, quae p1'o­prie uJlius erat Anuiac CUI'a. Superest in hae, de qua dicimus,in8eriptionc via Cimin i a 1), oe qua dubilalul'. Quae itemilIuslralur ex illa Holstenii inscriptionc. In qua eUill Ciminia,:ia dicatur prope 1"aleri08 flÜsse, fieri non polest, quin Cassiam

I

viam eUlli Flaminia Ha conhmxerit, ul; per Ciminium saHumct per Falerios dueereL Sie has quitlem, qune pl'Oprie udIwne dispulationem perlinenl, vias. explicare sluduilllUS: VCrulllcUam alias curae C. CurLii subieelas fuisse puto. Nam ininseriplionc supra citala una commemoral1tm' viae tres 7'ra­irtnae cl Amerina; nONt 1'1'Oiana apud Grnler. p. 10\H, 8itemque apud OrclL n. 822. Ex Üs nulla, quo loco fueri',cerlo dicit potest; sed novam Traiallmll appcllatmn esse cOß­Heio p<lI'lcm eam viae Cassiae, (Limo est citra Clusium. Sieenim fieri video in viis, quae ab imperalore aliCjuo rcstitulaesunt, ut Homen eius vcteri apponalur (viclc Grut. p. 199, 1(01'011. HiO), ubi 1'ntiana Appia est} , nee in hac provinciaviamm curandarmTI Traiana modo adderelur modo omitteretur,nisi viderclur etiam Cassiae nomine posse comprchcndi. Eamanlem parlüm Cassiae viac, (}lHle a ClusillorulIl finibus Florcn­Ham dueil, ab Hadriano refeetam esse discimus cx Gruterop.

1) Sie cllnidem llbifJuC scrihcudul1l esse e:xislimo, {:llJn C]tlveriusin Italill anlill. p. 560 Ha .lalnat, 1lI00Jlmn cL ]UCUIlI fuisse Ciminmn,silvuJn lllllelll cl sallulll Cilninimn, I\lmsi inler 1lI0nlelll cL illier sllllulIIljuiC11lmm iUlcrsil, UI hic ab illo dcductus esse vidcl'iNcc confcrclldus erat Virgil. ACIl. 697 eiusfJue imitator Silius 491,{lui CUIII l'cg-iollis Ilomen ah hOll1ine alil\110 CiJlliJlo videantllr dcdu:xisse,dieunt C,mill' la,cU/lb. At L'vius 9, 36 et 37 nullo Jlrorsus discrimillllhabet .ilt,a Cim'llia" 5rel'1I5 Cilnillitls, mons {',minius; Pliu. nato hist.2, PU (98) sUm Ciminia; iLcllIl!IlC Floms 1, 17, 2 cl, l'rontin. sirateg.1,2 j Sll':lho !ihm 5 IÜ,/1/J!Üt ).~UVI1' Contra lJjlUd Colll!llellam 8,16,2­solum nlllle video Giminlls /({.CHS. In inseriplionilms Ylll'ialur; viaCill~ini<t est 'lpud Gmlcr. ]1. 1029,13 cl lO!H, 8 j Orell, n. 822; con­tra Cimilut llpnd Grutcr. Jl. 4%, 4 (Ol'cll. 3306) {~t Cimina 110!'la apudOrell. 1303. Sell enm <Jifficilc sit in ipsis inscl'ipl,ionibns disecl'Ilerc,Jlum Ci!nina sit an Oiminia, 'lll'a I ct l' in Imins Iiltcl'lle fOl'Jn~lIn COI1­

trahi soleni, comlll pOlius llIwlol'ilas eonsidernnda, 'Iui dcscripscrullt.Atqllß ita cgo Ciminills IlIUnititls essc inyenio maxime propter Orell.n.822.

sub Hadriano ct Antonino l)io. 287

155, 2. QW.1mfluam conieclul'u liane opinionem nili nee negoct omnem omniuo seuleutiam in hoc genere aueo inccrtamesse existhno, ut de eeleris uuabus vHs Traiunis nihil diüereaudcam, nisi hoc, fnisse CIlS certe in eadem regionc, el vimuCassiam elllu Aurelia coniul1xisse vidcri.

Iam, ut eomplcelar, quue ad huue locum pertinent, iu in­seriptione C. Curlii videlur ibisse seriplum CVRUOIll. VUllum I)

CLODIAE. Al'O,U.E. CASSIAI! • CIMINBE.

Sequilur de Curtii imperiis mililarilms. Primum igilurfuisse dicilur LEQalus IMPcraloris .un'ONINl• .A VGusli PU LECio­nis xxx vAL. VICT., in quibus cetern quidclll apcrll1 ct Iileiliasunt, sed cxtrema VAL. VICT. dubilatiollem movcnl. PossuntiIIa quidem explicari JTalentis Victricis, sed nusquam legio tri­gesima ca habet cognominl.1. Nam ca post Traiani temporasemper dicilm- JT. fT. i. e. ut cx nonnullis inscriplionibus, ubiplena snnt nomina, intelligilur, VlIJia J7iclria;. Eius sedes eratcolonia Traiunu, ad Rhemnn ab Imperalorc 'frl.1imlO condila.Yide F. Fiedlm'i l11ol1umenla Romana regionis Xanlcn ct We­sel p. 189. Quid igill1r? In haa inscriplionc uliqne Ihissepulo VLp. Viel'. i. c. Vlpiae Victricis, ct sie slaluo, C. Curlillll1in llac ipsa colollia Tmiana eUlu lcgionc trigesima pracfuisselimili !uendo.

Deinceps Cmtius faclus est PROCON. PUOVINC1Il.E. COLUAE,in quo l'ursus non opus est refellere Dacicos interprctcs, quinescio fIuO patriac amore ducli Colliam inlcllexerunt parlemnliquam Dacine provinciae, a collibus Ha dictam, quod ineplul1lest. Nec dicam hoc loco de IJrOConsulibus, quos, 1IC aliisteslimoniis lIlar, ex Dione Ubr. 53, 13 eonstat faclos esseetiam eos, qui nondum fuissent consules. At Collia iIIa (lUlletandem erit? Inaudita prorsus ('a est imperii Romani provin­eia sensilquc Scaliger in indice Gruteriano corruptllm esse no­men. Emendo ipillll' GALLIAE, in!elligoflue provinciam Gallium

1) Sie ellitn 'fJianmb reclills ego scribi plllo, Cllln proJller lIniver­smn ralioncm gram!l1aticl\m, tum f[uia ila scribi lideo in cClcds inscri­plionibns, quae SUpl'l\ a me lIlIalaeSllnt.

288 H ono rum gratins

Narboncnscm, (juae oum ab August.o senatui proconsuIibus(IUeesset rülie!n, plerulTIfIue Ha videtllr mansisse: l1am legatos1)1'0 pl'lletore in eam missos invenio tantum a 'fraiano COI11­

phires , (IUO perLincnt insCl'ipliones apud Gruter, p. 1025,8 cl427, 12, ct OpiUOl' c!iam apuu Grut p. 1093, 7 (lUul'3tor,1119, 4); mun ca, (juae est apuu lUurator, p, 1113, 4, quaeLigoriaua est, merilo spernitur. Haque Pr'oconsul pl'OvincineGa.lline est apud lVIurator. p. 506, 1 ct p, 345, 3 sub Cara­calla fere, ct apwl Gruter. 11, 407, 1. Nec addi opus erat,cuius quis Galliae 11artis esset proconsul, siquidem cetcrarumcius provinciarum nulla ex inscriptionibus intelligilur unquamtrauila esse proconsuli I).

Superest ultima C. Curlii dignilas, qui I~EG • PR! • IMP • AN­

TONHH .AVG • PU .PROVINCIAE. DACIAE dicitur, (IUod ineptum est.Qnis enim unquum audivit plnres fnisse legatos in provinciiseosque pro dignitate ct ordine quasi numeris esse dislinctos.Scribcndum igitur ost corto LIW. PRP. vel LEG. 1'1'1\. quod umgisest usitatum i, e, 1)1'0 practore, qui milli solebant inDaciam ab Impel'utore. Exempla aHu praeter cu, quae in in­scl'illtionibus, quas supra attuli, sunt, cital'c non opus est: ca­talogus eorum, qui in inscriplionibus Dacicis inveniuntur, estupud Seivedum in libro sacpe laudato p. 35 slflf. Neo facHeficri potera", ut eam provinciam imperator senulni traderet,qnippe lfuae imllrimis bal'barorum incursionillUs obnoxia armissempcr tnenda atlfne ohtinenua esset

In hoc autcm lH'opractoris munere, (Iuod C. Curlins admini­stravit, causa quaerenda cur ei a colonia Sarmizegetusa titu­lus hio, (Iuem explicavimus, cUln statua, opinor, posUus sit. Nimi­nun ut hodie qui provincimn aliquam adminislravit, a mUl1icipio,in quo versahalm, solet civilale, ut ita dicam, hono1'aria do­nari, Ha tum rcclores provinciarull1 solebant p.atl'ol1i adoptari,in quo honos nwgis et bene 'administratue provinciae signiIi-

1) Vna esl illscriJltio, apud Grntcr. p. 404, 7, in qua est PROC.PROVINC. LVGOVNI\NSIS, scd calU elUclIdaliorCIlI habeHrl'ut(a'. p. 417,5.Excmploque ea esse polesI., qnmll eanle v(lI'sanuuIU sit in iis titulis, qlliinusitatulll aliquid ae novum exbibeant.

sub Hadriano et Antonino Pio. 289

catio quaerebatur quam mnuuS aliquod. Dacicos quidem Pro­praetores fere omnes invenimus patronos fuisse colQniae 8ar­mizegetusae, in qua versari solebant.

[am titulus hic, a quo tota nost1'a dißputatio profecla est t

ut expletus et emendatus ostendatur, bio videtur fuisse:

C • C V R T I 0 • .{ •

POL L RY:FINO

• F.--I I I 1 V I 1\ O.

VIARVlIl C V R A N DAR V M.

Q v A E S TOR I • V R ß A NO. A Xl L E C T O.

I 1'1 '1' B R • '1' R I B V 1'1 r Q r 0 S • A • D I V • H A D n J A N Q.

PRAETOI\l • PEREGRINO • lliIil VlRO • EQ • ROM.

TVRMIS. DVCENDIS. PRAEF. FRV1IUlNTI. DANDI. EX. SC.

CVllA'l'OlU • VrAn • CLODlAll • AN:NJAE • CASSIAE

GIIlfINIAE • LEG. IMP • ANTONIN[ • AVGVSTI • PH.

LEG • XXX • VLP • VICT • PROCON • PROVINCI!E

GALLlAE • LEG • PPR • IMP • AN'l'ON • AVG • 1'11.

PROVINCIAE ~ DACIAE.

C 0 L • V L P • T R A. I A. 1'1 A. • D A C I. C.

S A II 111 1 Z E G • P A T R 0 N O.

De honoribus autem ut complectar, quae ex hac dispu­tatione efticiuntur, intelUgimus ex Augusti temporibus eos inpancis rebus, quae ad electionis rationem et ad numCl'um per­tinent, esse mu!atos, poleslatem eorum mansisse eandem fere;al CUOl libero republica si comparamus, manifesto depreJlen­ditnr mud esse actum, ut manente velere honorum specie po­lestas omnis ad novos curalores cl praefectos transterrelur.

Au g. G t1 i I. Zum pt.

tn