hoofdstuk 8: volmaakte mededinging

1ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013 8 – VOLMAAKTE MEDEDINGING © S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOSTUNIVERSITAIRE PERS LEUVEN

Hoofdstuk 8:Volmaakte mededinging

Economie, een Inleiding


Volmaakte mededinging - Inhoudstafel

1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 1. Prijsnemerschap 2. Vrije toe- en uittreding

2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht


1.1. Prijsnemerschap

Merk op: verschil tussen marktvormen Volmaakte mededinging (met prijsnemerschap) Oligopolie Monopolie

maken wij aan aanbodzijde

Prijsnemerschap, aan aanbodzijde: Individuele producent:

Heeft verwaarloosbaar rechtstreeks effect op prijs gegeven output van concurrenten

Heeft verwachting dat zijn outputbeslissing niet leidt tot reactie van concurrenten



Indicatoren van mate van prijsnemerschap: Aantal ondernemingen en hun grootte

Zeer veel kleine ondernemingen (marktatomisme) Hoge mate van prijsnemerschap Kleine concentratiemaatstaf

Beperkt aantal grote ondernemingen Kleine mate van prijsnemerschap Grote concentratiemaatstaf



Indicatoren van mate van prijsnemerschap: Homogeniteit van geproduceerde goederen

Homogene goederen Hoge mate van prijsnemerschap

Gedifferentieerde goederen Kleine mate van prijsnemerschap Invloed op prijzen is mogelijk Monopolistische mededinging: marktmacht dankzij differentiatie en merknamen, wel nog mededinging van andere merken



Indicatoren van mate van prijsnemerschap: Mate van prijsinformatie

Perfecte informatie Hoge mate van prijsnemerschap

Imperfecte informatie Invloed op prijzen is mogelijk



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm 1. Prijsnemerschap 2. Vrije toe- en uittreding

2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht


1.2. Vrije toe- en uittreding

Toetredingsbelemmeringen Technologische belemmeringen

Moeilijk imiteerbare producten Schaalvoordelen

Wettelijke beperkingen


2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming

Prijsnemerschap vereenvoudigt de twee gedragsregels Marginale outputregel Sluitingsregel



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de

competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte

termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange

termijn

3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht


2.1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming

Ondernemingsvraag: perfect prijselastisch Vraagcurve horizontaal Prijs exogeen (prijsnemerschap), onafhankelijk van out-

putniveau individuele onderneming Totale opbrengsten:

Gemiddelde opbrengsten:

Marginale opbrengsten:



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op

korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op

lange termijn



2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn

Korte termijn: Marginale kostencurve op korte termijn Gemiddelde variabele kostencurve Gemiddelde totale kostencurve (inclusief gemiddelde

vaste kosten) is irrelevant, want deze vaste kosten kunnen toch niet vermeden worden Zelfs als onderneming zou beslissen om niets te

produceren



Outputregel:

Snijpunt A of B? Winstmaximum: Snijpunt in stijgend gedeelte van de

marginale kostencurve



Sluitingsregel:

Productie op korte termijn is verantwoord: Als prijs minstens gemiddelde variabele kosten dekt Als variabele winst niet-negatief is



Constructie van aanbodcurve op korte termijn: a) Voor een marktprijs onder het minimum van de GVK-

curve is het aanbod van de competitieve onderneming gelijk aan nul (sluitingsregel);

b) Voor prijzen gelijk aan of hoger dan het minimum van de GVK-curve volgt het aanbod het stijgende deel van de (KT) MK-curve



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op

korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op

lange termijn



2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn

Lange termijn: Marginale kostencurve op lange termijn

Vlakker dan marginale kostencurve op korte termijn Meer ruimte voor optimale combinatie inputs

Gemiddelde totale kosten Alle kosten zijn variabel



Outputregel:

Sluitingsregel:

Productie op lange termijn is verantwoord: Als prijs minstens gemiddelde kosten dekt Als winst niet-negatief is



Constructie van aanbodfunctie op lange termijn: a) Voor een marktprijs onder het minimum van de (LT) GK-

functie is het aanbod van de competitieve onderneming gelijk aan nul (sluitingsregel);

b) Voor prijzen gelijk of hoger dan de (LT) GK-functie volgt het aanbod het stijgende deel van de (LT) MK-functie


3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging

Marktvraag en -aanbod Individuele vraagfuncties Marktvraag Individuele aanbodfuncties Marktaanbod

Prijs Exogeen voor individuele consumenten (assumptie) en

individuele producenten (perfecte mededinging) Endogeen op niveau van markt



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van

individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn

4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht


3.1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden

Marktvraag: som van gevraagde hoeveelheden bij gegeven prijs

Beschouw markt met 100 vragers type X 50 vragers type Y

Bij marktprijs = €2,5 Totale gevraagde hoeveelheid = 600 (5*100 + 2*50)



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van

individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn



Het competitieve evenwicht

Marktaanbod: som van aangeboden hoeveelheden bij gegeven prijs

Onderscheid

Korte termijn Sommige productiefactoren vast Individuele aanbodfunctie

~ KT marginale kostenfunctie Lange termijn

Alle productiefactoren variabel Individuele aanbodfunctie

~ LT marginale kostenfunctie (minder steil) Vrije toe- en uittreding


3.2. Het competitieve evenwicht op korte termijn

Competitief marktevenwicht op korte termijn a) uit winstmaximalisatie door individuele onderneming

volgt dat prijs = marginale kosten op korte termijn; b) uit prijsmechanisme volgt prijs waarbij vraag en

aanbod aan elkaar gelijk zijn

Figuur 8.5.: competitief marktevenwicht a) prijs = marginale kosten (KT) = 3,4 b) vraag = aanbod (80*35) = 2800



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn



3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn

Lange termijn Beschouwt marginale en gemiddelde kostenfuncties op

lange termijn: elastischer Aantal ondernemingen is niet gegeven, dit aantal wordt

endogeen bepaald



Competitief marktevenwicht op lange termijn a) uit winstmaximalisatie door individuele onderneming

volgt dat prijs = marginale kosten; b) uit vrije toetreding volgt dat prijs = minimum van

gemiddelde kostenfunctie, zodat geen winst meer wordt gemaakt;

c) aantal ondernemingen is zodanig dat marktvraag = marktaanbod

Figuur 8.6.: competitief marktevenwicht a) prijs = marginale kosten (LT) = 3 b) prijs = minimum gemiddelde kostenfunctie (LT) = 3 c) vraag = aanbod (150*20) = 3000



Indien alle ondernemingen identieke kostenstructuur Marktaanbod op lange termijn volledig horizontaal Prijsstijging: winstperspectief: toetreders Prijsdaling: verlies: uittreders Vraag bepaalt enkel aantal bedrijven in markt en daaruit

voortvloeiende totale productie

Indien ondernemingen verschillende kostenstructuur Verschillende technologie: verschillende kostenstructuur Marktaanbod op lange termijn niet horizontaal



Beschouw Figuur 8.7.: Ondernemingen type A (links)

Max 50 Betere productietechnologie

Onderneming type B (rechts) Onbeperkt in aantal Slechtere productietechnologie

Vlakke aanbodcurve vanaf prijs = 3,6 Vanaf dan biedt ook type B aan (onbeperkte technologie)



Ondernemingen van type A: inframarginale toetreders Maken wel degelijk ‘winst’ = Economische rente

Meest efficiënte ondernemingen halen economische rente binnen omdat zij toegang hebben tot schaarse technologie



Normatieve uitspraken over marktgebeuren Bijvoorbeeld: vrije markt =

‘beste’ manier om economische beslissingen te nemen



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema


4.1. Het criterium van Pareto

Maatschappelijke toestand is Pareto-efficiënt indien het onmogelijk is wijziging door te voeren, waarbij welvaart van ten minste één individu toeneemt, zonder dat welvaart van ten minste één ander individu afneemt

Paretoverbetering: verandering zó dat minstens één individu erbij wint zonder dat iemand erbij verliest

Grafisch: Paretogrens geeft weer hoeveel welvaart het ene individu maximaal kan verwerven, wanneer welvaart van alle andere individuen is vastgelegd



Pareto-efficiënt: Punten A, B, C, D, E, … Meer algemeen: Paretogrens

Pareto-inefficiënt: Punten M, N, … Meer algemeen: onder Paretogrens Mogelijke oorzaken van inefficiëntie:

Weinig aanbieders Externe effecten Publieke goederen



Kritiek op criterium van Pareto: Veel punten zijn onvergelijkbaar

Voorbeeld: punten C en M Pareto-efficiënte punten, maar welk is ‘best’?

Voorbeeld: punt A beter dan punt C???


4.2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod

Veronderstel: Waarde van goed = Bereidheid tot betalen voor dat goed Consumentensoevereiniteit

Consumentensurplus (stijgt met afname prijs)= Totale bereidheid tot betalen (OABC) – Hetgeen alle consumenten samen werkelijk betalen (Op0BC)

Producentensurplus (daalt met afname prijs)= Totale opbrengsten (Op1EF) – Totale kosten (ODEF)

Perfecte concurrentie met identieke ondernemingen (vlakke aanbodcurve): producentensurplus = 0


4.3. Het eerste welvaartstheorema

Eerste welvaartstheorema: “Wanneer prijsvorming vrij wordt gelaten in markt van

perfecte concurrentie, leidt de evenwichtsprijs tot een Pareto-efficiënte situatie”

Beschouw Figuur 8.10.: Voor 200ste broodje: bereidheid tot betalen (hier €4) >

marginale productiekosten (€2) Potentiële ruilmogelijkheden blijven onbenut Stel: extra broodje geproduceerd en verkocht tegen €3,5

Goed voor consument (bereidheid tot betalen > €3,5) Goed voor producent (marginale kosten < €3,5)


4.3. Het eerste welvaartstheorema

Pareto-efficiëntie: Som van consumentensurplus en producentensurplus is maximaal d.w.z. alle Paretoverbeteringen zijn uitgeput


4.4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht

Beschouw gekleurde driehoek in Figuur 8.11.: Welvaartsverlies Verliesdriehoek Deadweight loss Excess burden

Maximumprijs verhindert pareto-efficiëntie Producentensurplus: SEK LMK

Verlies: LSEM Consumentensurplus: SRE LRQM

Verlies: TQE Winst: LSTM

Finaal verlies: MQE



1. Kenmerken van de competitieve marktvorm2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van

het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema


4.5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme

Marktmechanisme Uitkomst van ongecoördineerde handelingen in veran-

derende omstandigheden op Paretogrens houden Juiste incentives Juiste allocatie van middelen

Partieel versus algemeen evenwicht Studie van algemeen evenwicht: complex

Walrasiaans evenwicht: simultaan evenwicht in alle markten


4.6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema

Perfecte concurrentie Vrije prijsvorming leidt tot welvaartsoptimum in markt met

perfecte concurrentie Weinig markten vertonen perfecte concurrentie Assymetrische informatie, productdifferentiatie, weinig

aanbieders, prijsafspraken…



Publieke goederen en externe effecten Agenten beslissen zonder rekening te houden met

effecten op andere agenten Traditionele marktfalingen

Verdeling Eerste welvaartstheorema zegt niets over verdeling

Overheidsfalingen Doelstellingen overheid stroken niet altijd met doelen

van burgers



Overheid en markt Stap 1: Is er een duidelijke marktfaling? Stap 2: Wat is daarop het ‘ideale’ overheidsantwoord? Stap 3: Wat zijn de gevolgen van de interventie? Stap 4: Beslissing

hoofdstuk 8: volmaakte mededinging

Documents