DİY ANET İŞLERİ BAŞKANLIGI jlRşİVİNE GÖREHORASANERI

OLARAK BİLİNEN ANADOLU YATIRLARI -I

Dr. Yaşar KALAFAT

GİRİş"Horasan Erleri"; muhtevalı bir çok ilmi çalışmanın yapıldığını bili-

yoruz.ı Bizim de halk inançlan merkezli Horasan Erleri konulu iki dene-memiz oldu.2 Bu mutevazi çalışmamızda "Horasan Erleri" olarak Diyanetİşleri Başkanlığı Arşivine aksetmiş olan yatırlan aldık. Bu bilgileri, 1236Türbe formu ile aksettikleri arşivden çıkanrken, tanıtımıarında sadece buformlardaki bilgilere sadık kalacağız. Bu bilgileri Müftülüklerimiz derle-miş veya derletmişlerdir. Bildirimize esas olan seçme kotunu "HorasanEri" olarak almış olmamız, diğer forumlarda ismi geçen ulu kişilerden,bir kısmının mahiyetleri, zihniyetIeri ve fonksiyonlan bu kapsama girme-diklerini göstermez. Biz daha evvel yaptığımız başka bir çalışmada dakeza halkın yaptığı tasnifi esas almıştık.3

Malzeme; Türbenin adresi, türbede kimlerin yattığı, ne zaman vekimler tarafından yapılıp onanldığı, mimari özelliği, müştemilatı, türbe-nin niçin ve ne şakilde ziyaret edildiği, varsa rivayet ve efsanesi, kimintarafından bakımının yapıldığı yıllık ziyaretçi sayısı şeklinde tasnif edil-miştir.4 Biz, halk inançları itibariyle çok kısa atıf ve açıklamalarda bulu-nacağız.

ı. Metin Akar, "Osmanlılarda Yesevilik" Yesevilik Bilgisi, M. Isen, c. Kurnaz, M.Tatcı, Ankara 1998, Sh. 332-337; Yılmaz Kurt "Hoca Ahmet Yesevi'nin Rum Eya-letindeki Taviye kurucuları üzerindeki Etkileri" M.lsen, C. Kurnaz, M. Tl!tCl, Anka-ra 1998 Sh., 379-396; H. Kamil Yılmaz, "anadolu ve Balkanlarda Yesevi Izleri" Ye-sevilik Bilgisi, M. isen, c. Kurnaz, M. Tatcı, Ankara 1998, Sh. 397-417.

2. Yaşar Kalafat "Horasan Eri oıarak Bilinen Yatırlarla ilgili Halk inançları ve DiniPratikler" Yeni Form, Aralık 1994, S. 307. Sh. 43-48; Anadolu Türk Halk Sufizmi"Ahmet Yesevi'den Hasan Dede'ye Erzurum Yöresi Gönül Erleri" Vamıf ve Killtür,Ankara 1997; "Misyonerlik Halk Inançları Oryantalizm ve Genel Türkiyat" III.Islam Şurası, 25-28 Mayıs 1998, Ankara.

3. Yaşar Kalafat "Anadolu Türk Halk Sufizmi-Zazalar-Kırm~nclar ve.Türkmenler (Er-zurum Ziyaret Yerlerinin Tasnifi ve Halk Bilimi Itibariyle Onemi) Istanbul 1997.

4. Diyanet İşleri Başkanlığı, "Türbeler 1996". Altı Klasörde Toplamlmış Çalışma

512 YAŞAR KALAFAT

Bu çalışmada; Ankara-Çubuk'dan Şah Kalender Veli, Ankara Kale-cik'ten Alişoğlu, Ankara Beypazarı'ndan Kaygusuz Abdul, Ankara Nallı-han'dan Tabduk Emre, Ankara Kızılcahamam'dan Durasan Şah'a, Antal-ya Akseki'den Hacı Doğrul, Antalya Alanya'dan Pirce Alaaddin, AydınBozdağan' dan, Horasanlı Mehmet Efendi, Bilecik Bozüyük' den KumralAbdal, Bursa İnegöl'den Hasan Dede, Bursa Yenişehir'den Karacaahmet,Burdur Yeşilova'dan Niyazi Baba, Çankın Ilgaz'dan Şaban Dede, Çankı-rı Bayramören'den Balıbaba, Horasanı Abdulrezzak Sultan, Çankın Yap-raklı'dan Benli Muhittin Gurhi Hz., Çankırı Orta'dan Paşa Sultan, Çankı-rı Ilgaz'dan Balören, Çankın Merkez'den Şeyh Kara Mustafa, ÇorumMerkez'de Horasanı Baba, Çorum Sungurlu'dan Demir Şeyh, ÇorumOğuzlu'dan Karadonlu Canbaba, Çorum Osmancık'dan Koyunbab~, Er-zurum Horasan'dan Horasan Baba, Erzurum'da Hoca Vecih-id-din, Istan-bul Beykoz'dan Akbaba Sultan, İstanbul Tuzla'dan Bayrak Dede, Kasta-monu Merkez'den Deveci Sultan, Kayseri Develi'den Epce Sultan,Kütahya Hisarcık 'tan Şehitler, Kütahya Hisarcık' dan Şehçakır Türbesi,Muğla Milas'dan Buharalı Bedreddin, Ordu-Ulubey'den Şeyh Abdullah-ıVeli, Uşak Merkez'den Ahmet Semerkandi, Sivas-Ulaş'dan Şeyh Meh-met Dede, Sakarya Taraklı'dan Davut Dede, Bayrak Dede, Kavak Dede,Samsun Merkezden İsababa, Sivas Yıldızelinden Kevgir Baba, Sivas Yıl-dızelinden Şeyh Halil, Şanlıurfa Birecik'den Şeyh Hasan, Tokat Sulusa-ray'dan Malüm Seyid Türbesi, Karabük-Eflani'den Çalışlar Türbesi, Ka-rabük Safranbolu'dan Kirkille Ergüllü türbeleri üzerinde durmayaçalışacağız.

METİN

Şah Kalender Veli Türbesi: Ankara İli Çubuk İlçesi Bele köyünde-dir. Velinin diğer ismi, bir rivayete göre Şeyh Seyid Abdulkadir Efendi-dir. Kimin tarafından yapıldığı bilinmeyen türbenin Vakıflar Genel Mü-dürlüğü yetkililerinin ifadesine göre Selçuklu dönemi eseridir. Taş vealtıgen olan türbenin, müştemilatında cami ve mezarlık vardır. Türbe, ruhhastaları, felçliler ve çocuğu olmayanlarca ziyaret edilmektedir. Ziyaretegelenler kurban kesmektedirler. Velinin babası Şeyh Seyid Siyem SultanHorasan' dan gelmiştir. Kalender Veli ise Osmanlı zamanında alemdarlıkyapmıştır. Rivayete göre IV. Murat kendisinden su istemiş veli, su kabıile değil de suyu sele ile getirince, köyün adı sele olarak kalmıştır. Yıllıkziyaretçi sayısı ı.000 civarında olan türbenin bakımını, köy muhtarlığı veKemal Kalender isimli bir şahıs yapmaktadır.

Alişoğlu Türbesi: Ankara'nın Kalecik İlçesinde, Kale Mahallesicami altı semtindedir. Türbede Alişoğlu Ali Efendi, annesi ve kızı yat-maktadır. Türbe ı23ı yılında kendisi tarafından yaptırılmış ve vasiyetiüzerine oraya defnedilmiştir. Türbe ahşap olup çatısı kiremitle kaplıdır.Müstemilatında; bahçe, avlu, konaklama odası, çeşme ve tuvaleti mevcut-tur. Türbe her türlü hastalık için bilhassa bel, yel ve romatizma ağrılarıiçin ziyaret edilmektedir. Şifa için burada yatılıp uyunmakta ve şifa bulu-

HORASAN ERİ OLARAK BİLİNEN ANADOLU YATIRLARI - i 5 ı3

narak gidilmektedir. Eğitimini Horasan'da yaparak gelmiştir. Mesleğiaskeri hakimlikmiş, Hacı Bayram Veliallah 'ın akrabalarından olup, Kay-seri'de hakim iken Hacı Bayram Veli tarafından Kalecik'de hakim olma-sı uygun görülmüştür. Burada vazife yapıp yerleşmiş ölünce de burayadefnedilmiştir. Yılda 1.500 kadar ziyaretçisi olan türbenin bakım ve te-mizliği Fevziye Yıldız isimli bir vatandaş tarafından yapılmaktadır.

Kaygusuz Abdal Türbesi: Ankara ili Beypazarı ilçesi Kabaca köyün-dedir. Türbede Kaygusuz Abdal ve müridlerinden 10 yatır vardır. Kim ta-rafından ve ne zaman yapıldığı bilinmeyen türbe kubbelidir. Türbede çoksayıda örtü vardır. Türbe; şifa, saygı ve hayır için ziyaret edilmektedir.Kesin olmamakla birlikte Kaygusuz Abdal'ın Alaiye (Alanya) Beyininoğlu olduğu Abdal Musa Dergahı'nda eğitim aldığı Horasan Evliyala-rı'ndan olduğu ifade edilmektedir. Bazı kayıtlara göre, 1168 tarihindeKabaca Köyü civarında hakkın rahmetine kavuşmuştur. Herhangi bir gü-venlik tedbiri olmayan türbenin bakımını, hayırseverler yaparlar. Yıldatakriben 1000 ziyaretçisi olmaktadır.

Kırmızı Ebe Türbesi: Ankara.'nın Kızılcahamam İlçesi Taşlıca kö-yündedir. Oruç Sultan Gazi'nin annesidir. Türbenin kimin tarafından vene zaman yaptırıldığı belli değildir. Türbe taş duvarlı kargir bir yapıdır.Müstemilatı yoktur. Türbe, hürmet için ziyaret edilmektedir. Rivayetegöre, Alaaddin Keykubat'ın Ordularını bir kova ayranla doyurmuşay ran hala bitmemiştir. "Anadolu" kelimesi Kırmızı Ebe'nin askere "dol-durayım" demesinden çıkmıştır. Yılda 500 civarında ziyaretçisi olanTürbe'nin bakımı Taşlıca köylülerince yapılmaktadır.

Tabduk Emre Türbesi: Ankara'nın Nallıhan İlçesi Emresultan kö-yündendir. Halk Türbede yatanların Tabduk Emre ve aile efradı olduğunainanmaktadır. Türbeyi köy halkı tesbit edilemeyen bir tarihte yapmıştır.Üzeri Kubbeli olan Türbe, kare planlı bir taş binadır. Müstemilatı yoktur.Türbeyi çocuğu olmayan anne adayları ziyaret eder, adakta bulunur, nafi-le namazı kılar, dua edip, k.urban keserler. Tapduk Emre'nin 1200'li yıl-larda Horasan tarafından Islama hizmet için gelip burada vefat ettiğiifade edilmektedir. Türbedeki diğer mezarlar; hanımı, dört çocuğu ve hiz-metkarlarına aittir. Bakımı köy halkı tarafından yapılan türbeyi, yılda2.000 kadar insan ziyaret etmektedir.

Durasan Şah Türbesi: Ankara'nın Kızılcahamam ilçesi Verimli(Tekke) köyündedir. Müştemilatı olmayan taş yapı türbenin, ne zaman vekimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Türbe hayır dualarla Fatihaokunarak ziyaret edilmektedir. Durasan Şah Horasan'dan gelmiştir.HalkJ eşkiya zulmünden koruyan ilme ve eğitime çok önem veren birkimse olduğu anlatılır. Gelininin çok zengin olduğu, servetini hayır işleri-ne hasrettiği, Ankara'daki Suluhan'ın da buna örnek teşkil ettiği söyleni-lir. Vakıflar Genel Müdürlüğünün restora ettirdiği türbenin, bakımınıköylüler yapmaktadır. Yılda 10 kişi tarafından ziyaret edilmektedir.

514 YAŞAR KALAFAT

Hacı Doğrul Türbesi: Antalya İli Akseki İlçesi Yarpuz köyündedir.Hacı Doğrul'dan Mevlana Celaleddin Rumi'nin kardeşi olduğu ve Ho-rasan'dan geldiği rivayet edilmektedir. Türbesindeki Yusufi Dede ve to-runu, Yaıpuz kasabasının yerlisidirler. Türbe 1988 tarihinde MuzafferÇevik ve lçli Devrir tarafından yapılmıştır. Türbe taş duvar ve beton kub-belidir. Müştemilatında bazı kilim, örtü ve dinılevhalar vardır. Ziyaretci-ler dileklerde bulunurlar. Yöre halkı ve her yıl bir defa pilav günü yaparikramda bulunurlar. Rivayete göre; Antalya'nın Serik ilçesinde Cuma Se-lası verilirken Serik'in ileri gelenlerine, "Bana bir at verin köyümdeCuma namazını kıldırmam lazım. Köyümde Cuma namazı kıldıracakhoca yok. Ben Cuma Namazını kıldırmam lazım" der. Altına bir at verir-ler arkasından da iki atlı çıkarırlar. Ezan okunmasına 2-3 dakika kalaköye gelir ve cuma namazını kıldırır. Arkasından giden iki atlı ise aynıköye iki gün sonra giderler. Köylüye sorduklarında köylüler cuma nama-zını Yusufi Dede'nin kaldırıldığını söylerler. Tayii zaman olarak bilinenbu olay birçok evliyada görülebilmektedir. Bakımı halk tarafından yapı-lan türbenin yıllık ziyaretçi sayısı 25-30 bin civarındadır.

Pirce A.laaddin Türbesi: Antaly'a'nın Alanya ilçesi Şeyhler köyün-dedir. Sucu ıbrahimoğlu Pirce Alaattin Horasan'dan gelmiştir. Türbesin-de torunları Hacı Abdulhalim Efendi ve Şeyh Abdul Kadir Efendi ilebirlikte yatmaktadır. Türbenin ne zaman yapıldığına dair sağlıklı bilgi 01-mamakla birlikte Pirce Alaaddin 'in eşi tarafından yaptırıldığı bilinmekte-dir. Taş ve tuğla ile yapılan kubbeli türbenin müştemilatında sadece 3mezar vardır. Genellikle ruhsal rahatsızlıkları olanlar tarafından şifa niye-tine ziyaret edilir. Pirce lakabını küçük yaşta keramet gösterdiği için al-mıştır. Cami görevlisi tarafından bakımı yapılan türbenin, yıllık ziyaretçi-si 350-500 civarındadır.

Horasanlı Mehmet Efendi: Aydın ili Bozdoğan ilçesi ziyaretli kö-yündedir. Horasanlı Mehmet Efendi Binbaşı rütbesinde şehit düşmüştür.Ilk hali harçsız taş duvarlarla çevrili olan türbe 1956 yılında köy muhtar-lığınca yapılmıştır. Türbenin mimari bir özelliği olmayıp Taşduvar, akrepkiremit örgülüdür. Müştemilatında geçmişte medrese varmış, medreseninyerine 1954 yılında mescit ve cami yapılmıştır. Yağmur Duası yapılaca-ğı zaman önce bu türbe ziyaret edilir, hayır hasenat yapılır. Daha zi-yade kadınların ziyaret ettiği türbeye yılda 4-5 bin ziyaretçi gelmektedir.

Kumral Abdal Türbesi (Yediler Türbesi): Bilecik İli, Bozüyük ilçesiYediler Mahallesi Kovalıcayolu üzerinde 2 km. mesafededir. KumralAbdal veya Kumral Alp, Hoca Ahmet Yesevi talebesi ve Horasan Er-lerindendir. Tekke ve Zaviyesi 1270 yılında Osmangazi tarafından yapıl-mıştır. 1994 yılında ilçe kaymakamlığınca, kesme taş altıgen beton kubbeile.yeniden yaptırılmıştır. Müştemilatında Kumral Abdal ve Horasan Er-leri vardır. ı994 yılında bir de mescit yapılmıştır. Kumral Abdal, Şeyh

HORASAN ERt OLARAK BtLtNEN ANADOLU YATIRLARI- i 515

Edebali'nin Sancaktarı olup Osmangazi'nin rüyasını tabir edip kendisinemüjdeleyen bir mürit olarak bilinir. Ziyaretçilerin genellikle kendisinedua hediyesi gönderdikleri bilinir. Bakımı müftülüğün koruyuculuğuylayapılmaktadır. Yıllık ziyaretçi sayısı 4 bin civarındadır.

Hasan Dede Türbesi: Bursa ili, İnegöl İlçesi Şehitler köyündedir.Hoca Ahmet Yesevi'nin müritlerinden Horasan Erlerindendir. HacıMurad-. Veli evlatlarından Pir Hasan Dede olarak bilinir. Türbe 1984 yı-lında Ankara'dan İsmail SARIDEMİR, Cemal AKÇA ve Nezir ERBİL'inyardımları ile köy halkı tarafından yaptırılmıştır. i994 yılında da, Anka-ra'lı Sarraf Avni tarafından kubbe kurşunu döktürülmüştür. Türbe altı kö-şeli olup, ahşap duvarların genişliği 3 metredir. Çevre ve ön sahanlığımermer döşeli olup, profil muhafaza ile çevrilidir. Müştemilatı olmayantürbede yatan Hasan Dede, Ehl-i Beytten olan 12 imamdan Musa Kazımneslinden gelme bir seyyit olduğu inancı ile ziyaret edilir. Ziyaretçileridaha ziyade alevi inançlı vatandaşlar olup, buraya adak adanır. 1300-1400 yıllarında Çankırı 'nın Şabanözü yöresi alevileri daha huzurlu biryöre ararlar ve o dönemde bir Rum çiftliği olan bu yöreye; Akalar, Ço-nalar, Rahyalar ve Nansuşlar aileleriyle birlikte yerleşirler. Türbeninbakım ve onarımını, 1994 yılında Kurulan Hasan Dede Sosyal KültürYardımlaşma Derneği yapmaktadır. Yılda 5-6 bin ziyaretçisi olmaktadır.

Karacaahmet Türbesi: Bursa İli Karacaahmet ilçesi Karacaahmetköyündedir. Karacaahmet Sultan 1350 yılında dünyaya gelip, 1390 yılın-da göçmüştür. Ahşep Türbesini köy halkı yapmıştır. Müştemilatında birşey yoktur. Türbe, Sultan'dan himmet beklemek, bir işin olması için di-lekte ve şifa bulmak için ziyaret edilir. Sultan'ın Horasan Erlerindenmücahit ve iyi bir hekim olduğu bilinmektedir. Köy muhtarlığının koru-duğu Türbeyi, yılda 50 kişi ziyaret etmektedir.

Niyazi Baba Türbesi: Burdur İli Yeşilova ilçesi Niyazlar köyünde-dir. Ne zaman yapıldığı bilinmeyen türbeyi köy halkı restore etmiştir.Türbede Niyazi Baba'nın yanında bir çocuk mezarı vardır. Türbenin ilkyapı şekli tuğla ve kubbeli olduğu için, onarım buna göre yapılmıştır.Türbenin müştemilatında Niyazi Baba'nın Anadolu'ya gelirken getirdiğikudümler, kalkan, davul ve topuz vardır. Ayrıca Asası ve bir de kabirhanesi vardır. Veli olarak bilinen ve inanılan Niyazi Baba'nın türbesi duaedilmek üzere ziyaret edilir. Niyazi Baba, türbesinin yapıldığı yerde şehitolmuştur. Kuzu pınarı diye bilinen Wrbesinin yanındaki suyu Asasını yerevurarak çıkarmıştır. Türbeyi ziyarete gelenler yardım olarak para bırakır,köy halkının da yardımı ile türbenin bakımı bu para ile yapılır. Baba 'yıyılda ı.000-2.000 kişi ziyaret eder.

Şaban Dede: Çankırı İli Ilgaz İlçesi Kese mahallesindedir. Geliş ta-rihi bilinmemekle birlikte Şaban Dede Horasan'dan gelmiştir. Türbe' de

516 YAŞAR KALAF~T

Dede'den başka ayrıca Ulemadan Nakşibendi Şeyh! Hacı Hüseyin.Efen-di, Oğlu Ahmet Efendi, Halktan Ahmet Yavuz, ısmail Yavuz, ısmailAkbak yatmaktadır. Türbe evvelce çakıl taşlarla çevrili iken 25 yıl kadarönce Ilgaz Belediyesi tarafından biriketle çevrilmiştir. Türbe üzeri açıkbir yapıdır. Müstemilatı yoktur. Türbeye yağmur duaları için gelinir.Ezelden beri türbe arefe ve bayram günleri ziyaret edilir. Yılda 250-300kişi tarafından ziyaret edilen türbenin bakımını mahalle sakinleri yapmak-tadırlar.

Horasan Erlerinden Balıbaba Türbesi: Çankırı ili Bayramören ilçe-si Akseki köyündedir. Horasan Eri olan Balıbaba'nın türbesi halk tara-fından yaptırılmıştır. Ahşap olup üzeri kiremitlidir. Müştemilatı yoktur.Balıbaba'ya yağmur duası ve küçük çocukların göz rahatsızlıkları içingidilir. Rivayete göre geçmek zorunda olduğu köprü paralı olduğu içinparası olmadığından geçememiş dua ederek akan suyu durdurup geçmiş-tir. Bakımını halkın yaptığı türbeyi, yılda 100 kadar kişi ziyaret etmekte-dir.

Horasanı (Horasanlı) Abdu"ezzak Sultan Türbesi: Çepni Mahalle-sindedir. Eski kayıtlara göre Çakır Mahallesindedir.

Karadonlu Canbaba Türbesi: Çorum ili Oğuzlar ilçesi Müftülük Si-tesi Müştemilatındandır. Bu türbede Karadonlu Canbaba ve eşi yatmakta-dır. Kimin tarafından ve ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber, 1994y.ılında V. Genel Müdürlüğünün şubesi tarafından onarımı yapılmıştır.Orme taştan kümbet şeklinde bir türbedir. Türbe; şifa bulma, daha ziyadeçocuk hastalıkları tedavisi, askere uğurlama merasimi ve turistik amaç-larla ziyaret edilmektedir. Burada aş pişirilip ikram edilmektedir. Hora-san'dan geldiğine inanılan Karadonlu Canbaba, bir keşişle iddiaya gire-rek fırına girer, keşiş, Canbaba'ya sadece elini verdiği için elinin dışındakalan kesimler yanar. Bunun üzerine Canbaba "Bana elini verdi eğer gön-lünü verseydi hiçbirşeyolmazdı" demiştir. ilçe müftülüğünce bakımı ya-pılan türbeyi, yılda 5.000 kişi ziyaret etmektedir.

Şah Ahmet Türbesi (Demir Şeyh): Sungurlu ilçesi Demirşeyh kasa-basındadır. Alperenlerden olan Denir Şeyh, Horasan'dan gelen ve ken-disi gibi Alperen olan Bahşeyh, Sarışeyh ve Alişeyh ile birlikte dört kar-deştirler. Türbenin kimin tarafından yaptırıldığı belli değildir. 1242yılında yaptırılmıştır. Bu türbeye 60 pare köy bağlı olup geçmişte buradamutfak kaynatıhrdı. Türbe, kevgir kubbeli olup kasaba mezarlığı içeri-sindedir. Türbede eski yazılı taşlar ve namazlıklar vardır. Burası manevi-yat edinmek ve ruhi rahatsızlıklara şifa bulmak için ziyaret edilir. Türbe-nin içinde, mezarın üzerinde demiri andıran bir taş vardır. Bu taşın başkayere götürülmesi halinde geri geldiği ve üzerine vurulduğunda kan çıktığısöylenilmektedir. Halk inançlarımızda mezar ve mezarlıklardan birşeyinalınmayacağına bilhassa ulu mezardan birşeyin alınmayacağına inanılır.

__ LI

HORASAN ERİ OLARAK BİLİNEN ANADOLU YATIRLARı. i 5ı7

Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olan türbenin temizliğini belediye yap-maktadır. Yılda 5.000 kadar ziyaretçisi olmaktadır.

Balören Köyü Türbesi: Çankırı İli, llgaz ilçesi Balören köyündedir.Horasan'dan gelmiş bir er olduğu ifade edilen, erin ismi bilinmemekte-dir. Taş duvarlı, ahşap, çatılı kiremitli türbenin ne zaman ve kimin tara-fından yapıldığı da bilinmemektedir. Müştemilatı yoktur. Düğünlerdedamat donatılır ve dua etmesi için buraya getirilir. Halk inançlanmızda,Sünnet Alayı, Düğün Alayı, Askere gidecek gençlerin oluşturduğu Alay-lar Ulu Mezarlara gidip, dua edip, hayır dileklerde bulunurlar. Türbeninbakımını Koç Ailesi yapmaktadır. Ziyaretçisi mahduttur.

Şeyh Kara Mustafa Bey Türbesi: Çankırı ili Merkez İlçesi KonakKöyündedir. Türbe yığma taş olup, kubbeli bir mescidi va~dır. TürbeÇankırı Ulularından kabul edildiği için ziyaret edilmektedir. Istanbul'unFethinden sonra Anadolu'ya yayılan din alimlerindendir. Dinin Anado-lu'da yayılmasında büyük emekleri geçmiştir. "Ahmet Yesevi Talebele-rindendir" (Ahmet Yesevinin din anlayışını benimsemiş Fatih dönemiHorasan Erlerindendir. Y.K.) 1000 civarında yıllık ziyaretçisi olan ŞeyhKara Mustafa Bey Türbesinin bakımı yakın çevre tarafından yapılmakta-dır.

Benli Muhittin Gurhi Hz. Türbesi: Çankırı ili Yapraklı ilçesi Akya-zı köyündedir. Türbede ayrıca Benli Muhittin Gurhi Hz. nin Irşad ettiğiII hazret daha vardır. Türbeyi kimin ne zaman yaptırdığı bilinmiyor. Taşduvar ahşap binanın müştemilatında tuvalet, ihata duvarı ve türbeler var-dır. Türbeyi şifa bulmak inancı ile, ruh hastaları ziyaret etmektedir. BenliMuhittin Gürlü Hz. ve diğerlerinin Hoca Ahmet Yesevi talebeleri olduk-ları "Horasan 'dan irşat hizmeti için görevlendirildikleri ifade edilmekte-dir. Bakımı halk tarafından yapılan türbeyi, yılda 150-200 kişi ziyaret et-mektedir.

Paşa Sultan Türbesi: Çankırı ili Orta ilçesinde Seni Yaylası Ağlar-kaya mevkiindedir. Ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemek-tedir. Türbe 1993 yılında Orta Belediyesinde betonarme olarak yapılmış-tır. Müştemilatı olmayan Türbe; yağmur duası için ziyaret edilmektedir.Ziyaretciler Adak Kurbanı keserler, hayvanlar bulaşıcı hastalıklardan ko-runmaları için, türbenin etrafında dolaştırılırlar. Bu uygulama bir nevitavaf olup türbedeki zatın müsbet elektriğinden nasiplenmeyc dönüktür.Paşa Sultan Horasan Eri olan ve Orta ile Kanlıca arasında türbesi bulu-nan Hacı Osman Efendinin kardeşi olduğu rivayet edilir. Yılda 7-8.000ziyaretçisi olan türbenin, bütün bakımı Belediyece yapılmaktadır.

Şehitler Türbesi: Kütahya İli Hisarcık ilçesi Merkez Köyü, ŞehitlerMahallesindedir. Horasan'dan gelmiş, burada şehit olmuş 19 yatıra ait-tir. Geçmişte ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemekle birlik-

518 YAŞAR KALAFA1'

te 1972 yılında halk tarafından cami ile birlikte türbe de yapılmıştır. Beto-narma iki kubbeli bu türbe "yatırlara dua etmek" amacıyla ziyaret edilir.19 Horasan Eri'nin savaş zamanlarında türbeden aynlarak Anadolu'nunmüslüman halkının saflunda savaştıklan ifade edilmektedir. Halk arasın-da "Yeşil Sarıkblar" olarak bilinen Vlucanlann, savaş döneminde sava-şa katılmaları inancı eski bir Türk inancı olup "Ana Maygıl" olarak bili-nir. Halk tarafından yapılan türbeyi, yılda 1.500-2.000 vatandaş ziyaretetmektedir.

Şehçakır Dede Türbesi: Kütahya İli Hisarcık İlçesi Şehçakır köyün-dedir. Köy ismini Şeyhden almıştır. Dede Ahmet Yesevi tarafından Ho-rasan'dan islamı yaymak için Anadolu'ya gönderilmiş, din bilgini veSavaş Eri bir kimsedir. Din adamlığı ve savaşçılık yapmıştır. Türbe şuanda harabe durumundadır. 1300 yılında yapılmış birkaç defa onarım gör-müş, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün kayıtlı tarihi eserlerindendir. AhmetYesevi talebesi oluşu, (onun misyonunu taşıması itibariyle) çevredebüyük bir prestij i vardır. Bir dönem 6-7 Bektaşi köyü bu türbeye ~.ağlıidi. Bu itibarla yılda 1-2.000 kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Vlkesavaş halinde olunca türbenin içinde bulunan savaş aletleri ve sancakkaybolmaktadır. Bu savaş malzemesinin savaştan sonra tekrar yerlerinegeldiği, bunların kanlı olduklan ifade edilmektedir. 1974 yılı Kıbrıs Sa-vaşında bu uygulamaya tekrar şahit olunmuştur. Türbenin bakımı, gönül-lü kimselerce yapılmaktadır.

Buharalı Bedrettin Türbesi: Muğla İli Milas İlçesi Selimiye Kasa-bası Şenköy'dedir. Türbe kapısındaki kitabede Buhara HalifelerindenSeyyid Muhammed, Seyyid Burhanellin Efendiler yazılıdır. Muhteme-len 13-14. yy. larda beylikler döneminde yapılmıştır. Kare planlı türbeninüzeri kubbeyle örtülmüştür. Kubbeye geniş sekizgen kasnak yapılmıştır.Duvarlar kesme taş ve tuğla almaşık çerçeveli olarak yapılmıştır. Müşte-milatında mezarlık vardır. Türbe, "yatan zat ulu bir kimse olarak kabuledildiği için" dua edip dilekte bulunmak için ziyaret edilir, mevlüt okutul-duğu da olur. Şeyh Bedrettin Hazretlerinin Yıldırım Beyazıt Hanın da-madı olduğu, burada askerleri ile birlikte şehit düştüğü ifade edilmekte-dir. Şeyh Bedrettin için "Horasan Eri" tanımı Buhara'dan geldiği içinkullanılmıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Köy tüzel kişiliğine ait olantürbenin fazla ziyaretçisi yoktur.

Ahmet Semerkanm Türbesi: Uşak İli, Merkez İlçesi Kabaklar kö-yündedir. Mimari özelliği olmayan Türbe 1989 yılında ahşap ve harabehalinde iken, Uşaki Tarikalı mensupları tarafından tadilat yapılarak ikikubbeli betonarme olarak yapılmıştır. Türbe Semerkandi Hazretleri"büyük bir zat olarak kabul edildiği" için ziyaret edilip dua ve niyazdabulunulmaktadır. Ahmet Semerkandi kimsesiz olduğu için "Fakir Dede"lakabıyla anılmıştır. (Horasan Eri tanımlaması Semerkant'dan gelmişoluşu itibariyle yapılmıştır. Halkın Ahmet Semerkandi ve Buharalı Bed-

HORASAN ERt OLARAK BİLiNEN ANADOLU YATIRLARI - i 5 ı9

rettin için böyle bir teşhisi yoktur. Y.K.) Bakımı köy halkı ve Uşsaki Ta-rikatı mensuplarınca yapılan Ahmet Semerkandi hazretlerinin yıllık ziya-retçi sayısı 300 kişi civarındadır.

Şeyh Abdullahveli Hauetleri Türbesi: Ordu İli Ulubey İlçesi Şeyh-ler Köyündedir. Hazretin türbesi ilkin ahşap olarak yapılmış, daha sonra1984 yılında şeyhler köyü halkı tarafından mescidi ile birlikte betonarmeolarak yapılmıştır. Burası "Veli Hz. nin ruhuna Kur'an okumak ve duaetmek için ziyaret edilmektedir. Bakımını köy halkının yaptığı türbeninyıllık ziyaretçi sayısı 30.000 civarındadır. II. Murat zamanında Hora-san'dan şeyhler köyüne gelmiştir. Vakıfları vardır. Muhtaçların yardımı-na koşmuştur.

Şeyh Mehmet Dede Türbesi: Sivas İli Ulaş İlçesi Gümüşpınar kö-yünde cami bahçesindedir. Dede'nin Horasan'dan gelen 7 evliyadan biriolduğu söylenilmektedir. Etrafta "Şeyh Oede" olarak bilinmektedir. Her-hangi bir kitabesi olmayan Mehmet Dede Türbesinin, Yavuz SultanSelim zamanında; Türbe, medrese, ve çeşme olarak yapıldığı söylenil-mektedir. Bugün ise, medrese ve caminin enkazı bile kalmamış taşları evyapımında kullanılmıştır. Sadece etrafı taşlarla çevrili mezar şeklinde birtürbe kalmıştır. Mezar'ın etrafı demirle çevrilidir. Betonla tamir edilmiş-tir. Etrafında başka şahısların mezarları vardır. Eskiden etrafında ağaç oy-madan yapılmış bir mekan var iken, şimdi yoktur. Türbeye akli dengesibozuk olanlar, sara hastaları, felç geçirenler gelmektedir. Bu hastalarınşifa buldukları ifade edilmektedir. Abdest alınmasını müteakip iki rekatnamazdan sonra, dua edilip dilekte bulunulmaktadır. Hali vakti iyi olan-lar, burada koyun veya inek keserek fakirlere ve köy halkına dağıtmakta-dırlar. Halk arasında yaşayan rivayetlere göre; Yavuz Sultan Selim Mısırve Bağdat seferlerine giderken Ordusu, şimdi Yenikarahisar ve Gümüşpı-nar köyleri arasındaki düz ovada dinlenmek istemiş ve orada otağ kur-muştur. Kendisine Şeyh Mehmet Dede'den bahsedilince, 3 altın göndere-rek Dede'yi huzuruna çağırmıştır. Elçi geldiğinde Dede bahçebellemekteymiş, bu esnada elçiye bahçedeki herşeyaltın gözükür. Elçiutancından o üç altını veremez ve sadece "Padişah sizi çağırıyor" der.Şeyh Mehmet Dede'de bahsetmediği üç altını çocukları için harcamasınısöyler. Elçi hayrete düşer. Dede, Elçi'ye "sen git ben de arkandan geliyo-rum" der. Elçi padişahın yanına gelince Dede'yi orada görmüş ve hayretetmiştir. Bu arada padişah ve Dede iki salatalık tohumu dikip başlarınabirer bekçi koyarlar. Beheri bir çekirdek dikmiştir. Padişah seferden dö-nerken bakarlar ki, Dede'nin ektiği meyve verirken Padişahın ektiğihenüz çiçek açmaktadır. Bunun üzerine padişah bu köylerin öşürünün %lO'nu bu köye bağlar, medrese cami ve çeşme yaptırır. Yılda 2.000-2.300kişinin ziyaret ettiği türbenin kumbarasına atılan paralarla türbenin bakı-mını köy ihtiyar heyeti yapmaktadır.

İçdedeler Köyü Türbesi: Sakarya ile Taraklı İlçesi İçdedeler köyün-dedir. Türbedeki OavutOede ve Bayram Oede Horasan Eridirler.

520 YAŞAR KALAFAT

Kavak Dede ise Bilecik ili Gölpazar ilçesi Kavak köyünden gelmedir.ilk yapıldığı zaman ve yaptıranı bilinmiyor. Bugünkü hali i988 yılındaköylüler tarafından yapılmıştır. Dört direk üzerinde bir kubbeden ibaret-tir. Türbenin güneyindeki, türbe sahiplerinin kazarak çıkardığı suyun şifa-lı olduğu ifade edilmektedir. Türbeyi çocuğu olmayan kadınlar ziyaretegelip, türbede bir gece kalıp, adak kurbanı keserler. Şifalı olduğu söyleni-len su ile felçli çocuklar yıkanırlar. Köylüler burayı Hıdırellez de ve sairtoplantılannda ziyaret ederler. Menkıbelerine göre Müslüm-gayri müs-lüm savaşlarında ülkenin islama açılması için savaşmışlardır. Köylüler,darda kaldıklarında ismini andıkları bu zatların yardıma gelip burada ka-lanlara yardımcı olduklarına inanmaktadırlar. Bakımını çiftçilerin yaptığıtürbeyi, yılda 500 kişi ziyaret etmektedir.

Ebce Sultan Türbesi: Kayseri'nin Develi ilçesi Ebce Köyündedir.Sultan'ın cinsiyeti bilinmemektedir. Sultan zahiri anlamda erkekler ve ka-dınlar için de kullanılabilirken, batını anlamda bir makam olan Sultanlıkmertebesi için de cinsiyet şartı yoktur. Kim tarafından ve ne zaman yapıl-dığı bilinmeyen türbede, "Beşik" denilen tahtadan yapılmış bir mezar,mezarın altında da bir mahzenin olduğu söylenilmektedir. Mezann üze-rinde basit ve küçük bir kubbe bulunmaktadır. Türbede halkın serdiği sec-cadeler vardır. Halk, Ebce Sultan'ın, Horasan'dan geldiğine inanmakta-dır. Develinin Hava'dan köyündeki yatır ile amca çocukları olduğu ifadeedilmektedir. Ebce Sultan, amcasının oğlu ziyaret için Eğer Taşı diye bi-linen bir taşa binip gittiği rivayet edilir. Taşa, duvara, at gibi binerek kuşgibi uçmak Orta ve Doğu Anadolu yatırlannda da rastlanılmaktadır. Yatı-nn mezarının başında yuvarlak ve uzun silindirimsi bir taş bulunmakta-dır. Ziyarete gelen halk ağrıyan yerlerini şifa niyetine bu taşa sürmekte-dir. Daha ziyade köy halkı tarafından 500-600 ziyaretçisi olan türbeninbakımını, köy halkı yapmaktadır. Türbe, Tekke ve zaviyelerin kapatılma-sından evvel buranın ayda 20 kuruş devlet tahsisatı vardı.

Bayram Dede Türbesi: istanbul'un Tuzla ilçesinde Aydınh camiin-dedir. Kimin tarafından ne zaman yapıldığı bilinmeyen türbe, ahşap olupmüştemilatı yoktur. Halk dua yapmak için gelir. Horasan tarafından gel-diği rivayet edilen Bayram Baba'yı yılda 30-40 kişi ziyaret etmekte vetürbe temizliğini mahalle sakinleri yapmaktadır.

Horasan; Baba Türbesi: çorum'un Merkez köylerinden Tahran kö-yünde olduğuna dair müftülüğün eski kayıtlarında bir not vardır.

Deveci Sultan Türbesi: Kastamonu Merkez ilçede Deveciler mahal-lesindedir. Deveci Sultan'ın gerçek ismi Yusuf Horasani'dir. Kendisi ilebirlikte, türbede Elyakut Hoca, Hacı Kadem Efendi, Miralay MehmetAli Bey ve kimliği bilinmeyen 8 kişi yatmaktadır. Kimin tarafından nezaman yapıldığı bilinmeyen türbe, Deveci Sultan Camii harami dahilindeahşap bir binadır. Türbe, "Fatiha okumak ve tarihi bilgi edinmek" ama-

HORASAN ERt OLARAK BİLİNEN ANADOLU YATIRLARI - i 521

cıyla ziyaret edilmektedir. Yusuf Horasani bölgenin fethinden önce deveçobanı görünümü ile arkadaşlanyle birlikte Kastamonu'ya gelerek, bölgehalkını Islama ısındırmak amacıyla çalışmalar yapmış ve fetih sırasındada büyük yararlılıklar göstermiştir. Bakımı cami görevlilerince yapılantürbenin, yılda 1.000 kadar ziyaretçi si olmaktadır.

Koyunbaba Türbesi: çorum ili, Osmancık İlçesi Koyunbaba Mahal-lesindedir. Ulu kişilerin çok kere bulundukları yöreye isimleri verilmiştir.Koyunbaba mahallesi ismini Baba'dan almıştır. Koyun, uysallığı İtaatkar-Iığı, uyumluIuğu ile çok kere güdücü oluşu temsil etmiş ve birçok ulucanbu isimle anılmıştır. Horas~n'dan geldiği ifade edilen koyunbaba'nın asılismin!n Seyyit Ali olduğu Imam-ı Ali (R.A.) ahvadından olduğu, seki-zinci Imam Rıza (Ali Rıza) onikinci oğlu olduğu, Osmancık'a gelip yer-leştiği ve burada vefat ettiği anlaşılmıştır. Türbe, bir tepenin üzerindedir.Türbenin II. Beyazıt tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Evliya ÇelebiSeyahatnamesi'ne göre Baba 25 Muharrem 873 (M. 1467) yılında ölmüşbir yıl sonra da türbenin Kubbesi yapılmıştır. Türbe sekizgen gövdeliolup, üzeri pramidal bir gövde ile örtülüdür. Türbenin bahçe giriş kapısın-da bir kitabe bulunmaktadır. Mermer kitabe Tekke'nin Koyunbaba'ya aitolduğu yazılıdır. Türbe kapısı beyaz ve siyah mermerden yapılmıştır. Akve Kara türk halk kültüründe simgedirler. Müştemilatında, türbe önündebir bahçe, ahşap iki odalı ve üzeri kiremitli bir bina, yanında kesme taştanyapılmış misafirhane ve türbenin imaret kalıntılarından ibarettir. ~ivayetedildiği ne göre; koyunbaba birçok yer dolaştıktan sonra Eynegöl (Inegöl)Dağına gelir. Buradaki birkaç okka ağırlık beyaz taşı elinde top gibi oy-natır. Sonra "Yarabbi taşın düştüğü yeri beni defne müyesser eyle" diyedua eder. Bu taşta Baba'nın parmak izleri vardı. Halen mevcut olmayanbu taşı, parmak ağrısı olanlar ziyaret ederlerdi. Bir diğer anlatıma göre,Osmancık'da Mantık Baba'nın yönetiminde hergece Kırk Evliya topla-narak Zikri Süphan ile meşgulolurlardı. Zikr Meclisi'ne her evliya elindebir mum ile gelir. Yanar haldeki mumunu dikip otururdu. Koyunbaba'nınOsmancık'a ayak bastığı gece toplantıda bulunan bütün mumlar sönerler.Mantık Baba 'ya "Şeyhimiz bu neye alamettir" diye sorarlar. MantıkBaba'da "Ey dostlarım bu memlekete ulu bir zat geldi" der. Koyunbabatürbenin bakım ve onarımını Vakıflar Genel Müdürlüğü yapmaktadır. Te-mizliğini ise, Sabri Kulkara ailesi üstlenmiştir. Daha ziyade CumartesiPazar günleri ziyaret edilen babanın, yıllık ziyaretçi sayısı 18-20 bindir.

Horasqn Baba Türbesi: Erzurum'un Horasan İlçesindedir. Gerçekismi Şeyh ısmail Kemalettin olan Baba, Horasan'dan geldiği için buismi almıştır. Türbeyi ilk yaptıran bilinmemekle beraber şimdiki halinibelediye yaptırmıştır. Müstemilatı olmayan taş duvarlı türbe, HorasanBaba yöre halkı tarafından sevildiği için ziyaret edilmektedir. M. 1040 yı-lında yapılan "Pasinler Meydan Muharebesine iştirak etmiş Anadolu'yuİslam'a hazırlayan Gönül Erlerindendir. Bakımı torunları tarafından ya-pılmaktadır. Baba'nın yıllık ziyaretçi sayısı 500 kadardır.

522 YAŞAR KALAFAT

Karanlık Kümbet Türbesi: Erzurum Merkez İlçesidir. Horasan-Türkistan'da vali olan Hoca Vesihiddin isimli bir zat, Anadolunun Türk-İslam yurdu olması döneminde Erzurum'da bir savaşa katılmış, şehitolup türbenin bulunduğu yere defnedilmiştir. Türbe, Tuğ Bey Vecihid-din' in oğlu Sadrettin Türkbey ..tarafından H. 708 yılında yapılmıştır.Kümbeti Kesiktaşla yapılmıştır. Uzeri muntazam kesme taşlarla kaplıdır.Oniki yüzlü olup kabartma kitabesi vardır. Türbede bazı sergiler vardır.Türbenin ziyaret sebebi, "Türbede yatan şahsın Allah katında makbul birinsan olduğu düşüncesiyle bu zatın yüzü suyu hürmetine mcvladan birkısım isteklerde bulunmak" şeklinde ifade edilmektedir. Bakımı halk ta-rafından yapılan türbenin, yılda 2.500 ziyaretçisi olmaktadır.

Akbaba Sultan Türbesi: İstanbul İli Beykoz İlçesi Akbaba köyündeCanfeda Hatun Camii Avlusundadır. Akbaba (Ak Mehmet) Sultan Bu-hara'dan kalkıp, İstanbul'a gelmiş, Fatih Sultan Mehmet Han'ın Ordu-larına katılmıştır. Akşemsettin ile birlikte Fatih' in başmeşayıklarındanbiri olmuştur. Fetihten sonra gelip buraya yerleşmiş ve burada vefat et-miştir. Türbenn kimin tarafından ve ne zaman yaptırıldığı bilinmemekte-dir. Türbenin mimari bir özelliği yoktur. Dört duvarla çevrili bir kabirdir.Büyük kabir taşları vardır. Kabrin ortasında ince bir koridor vardır. Etrafıdemir parmaklıklarla çevrili olup, üzeri açıktır. Müştemilatı olmayanTürbe "geçmişin büyük şahıslarından birisi olduğu için hürmeten ziyaretesnasında bid'ad yapılmaksızın dua edilerek" ziyaret edilir. Rivayete göreİstanbul muhasara edilmiş ve fakat düşmemektedir. Fatih üzüntü içerisin-dedir. Rüya aleminde İstanbul'un fethini gören Ak Mehmet, Ak Şeyh(Şemsettin) ile birlikte Fatih'e müjde verir. Türbenin bakım ve onarımınıhalk, temizliğini Canfeda Hatun Camii görevlileri yapmaktadır. Yıllıkziyaretçi sayısı 100-150.000 civarındadır.

İsabi!ba Türbesi: Sams~n İli Merkez İlçede Cedid Mahallesi İsababaCaddesi, Isababa Mahallesi Isababa Camii avlusundadır. Burada Anado-lu'nun fethi uğrunda şehit düşmüş tsab~ba ve birçok Türk mücahidininkabri bulunmaktadır. Bunlardan sadece Isababa'nın türbesi vardir. Diğermücahit ve komutanların kimlikleri bilinmemektedir. Türbenin kimin ta-rafından ve ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Ancak 1895 yılındaHaznederzade Süleyman Paşa'nın torunu Memduh Bey tarafındanonartılmıştır. Türbenin 500 yıllık bir mazisi vardır. Kare şeklinde olup ca-minin bahçesindedir. Caminin içerisinde iken, imar sonucu caminin dışın-da kalmıştır. Halk türbeyi "Allah'ın rızasını kazanmak ve dileklerinin ol-ması" için ziyaret etmektedir. Yılda 10-15 bin kişi tarafından ziyaretedilen Türbeyi Samsun Belediyesi 1976 yılında onartıp çinilemiştir. Bakı-mını yaptırmaktadır.

Kevgir Baba Türbesi: Sivas İli Yıldızeli İlçesi Yavu Kasabası Yol-kaya köyündedir. Kevgir Baba Horasan Erlerinden Şeyh Nesret Efen-di'nin talebelerinden iken şehit olmuş birisi olduğu sanılmaktadır. Mef-

HORASAN ERİ OLARAK BİLİNEN ANADOLU YATIRLARI - i 523

dun olduğu yer kevgir gibi çukur olduğundan bu ismi almıştır. Taş duvar-lada çevrili türbe, 1985 yılında betonarme yapılıp üzeri kapatılmıştır.Türbenin müştemilatında ziyaret odası, mescid, çeşme, dinlenme veyemek yeme yerleri vardır. Türbe "vatan savunmasında hayatını şehit ola-rak kaybeden bir kimse" olduğu için ziyaret edildiği ifade edilmektedir.ZiyaretçHer adak kurban kesip, namaz kılıp, dua edip gitmektedirler. Şe-hitlerden birisini gazi arkadaşı rüyasında görür, tesbit edilen yerden şehitçıkarılıp türbesi yapılır. Bakımını köy halkının yaptığı türbeyi, yolda2.000 kişi ziyaret etmektedir.

Şeyh Halil Türbesi: Sivas İli, Yıldızeli İlçesi Şeyhhalil köyündedir.Köye ismini vermiştir. Türbede Şeyh Halil, ailesi ve üç çocuğu yatmakta-dır. Kubbeli bir türbedir. Türbe "şehitlik mertebesine ulaşmış bir veli ol-duğu için" ziyaret edilmektedir. Ziyaretçiler Kur.'an okur dua ederler. Ho-rasan'dan gelip bu köyde şehit olmuş bir Türk Islam büyüğüdür. Bakımıköy halkı tarafından yapılmakta olup, yıllık ziyaretçi sayısı 100 civarında-dır.

Şeyh Hasan Türbesi: Şanlıurfa İli Birecik İlçesi Kurtuluş mahalle-sindedir. "Horasan tarafından gelen bir tarikat büyüğü" olduğu için ziya-ret edilmektedir. Osmanlı mimari sitilinde, Hazine bölümü, avlu ve bah-çesi olan bir türbedir. Dilek ve temennilere cevap aranılan ve dileklerintuttuğu (kabul edildiği) ne inanılan bir Türbedir. Bakımını halkın yaptığıtürbenin, yıllık ziyaretçi sayısı 50 civarındadır.

Malum Seyid Türbesi: Tokat İli Sulusaray İlçesi Dutluca kasabasıMerkez Camiindedir. Türbede Horasan Erlerinden Malum Seyid, Hanı-mı ve Kızı yatmaktadırlar. Türbenin kim tarafından ve ne zaman yapıldığıbilinmemektedir. Osmanlı mimari tarzında yapılmıştır. Anma maksadıylaziyaret edilir. Bakımı İlçe Müftülüğünce yapılmakta olup, yıllık ziyaretçisayısı 300-400 kişi civarındadır.

Çalışıar Mahallesi Türbesi: Karabük İli Eflani İlçesi Merkez Kasa-bası Çalışlar Mahallesindedir. Horasan'dan geldiği rivayet edilen vekimliği bilinmeyen zatın, 300-400 yıl kadar evvel Horasan'dan gelen ikikişi oldukları ifade ediliyor. 1995 yılında betonarına kubbeli onarım gör-müştür. Bakımını köylülerin yaptığı türbeyi, yılda 500 kişi ziyaret etmek-tedir.

Kirkille Ergülle Türbesi: Karabük İli Safranbolu İlçesi Kirkille Ma-hallesinde Karaman Çukuru semtindedir. Ergüllü Baba'nın Horasan'dangeldiği türbenin 1988 yılında tamir edildiği mermer olduğu Mescid, helave aşevinin bulunduğu bilinmektedir. Türbenin ziyaret sebebi; "Evliya-dan Ergüllü Baba'dan maddi ve manevi dilek ve temennide bulunmak"olarak izah edilmektedir. Burada dualar yapılıp adaklar adanmaktadır. Ta-miratını İhsan Yenigün, Mehmet Çavuş ve Mustafa Aksoy'un yaptığı tür-

1

524 YAŞAR KALAFAT

beyi temizliğini halk yapmaktadır. Yıllık ziyaretçi sayısı 1.000-1.500 ci-varındadır.

SONUÇ:

Biz bu incelememizde, 60 civarında Horasan Eri olarak bilinen uluzat üzerinde durduk. Bunlardan 44 tanesine dair sınırlı da olsa bilgi ver-dik. Evvelce yaptığımız bu kapsamdaki ulu kişilere dair çalışmamıza daatıfta bulunduk. Evvelce yaptığımız çalışmada Horasan Eri olarak bilinennurlu kabirler sadece Anadolu coğrafyası ile sınırlı değildiler. O iki dene-memizden birinde de, Horasan Erlerinin neden tezahür ettikleri, hangimisyonıı taşıdıkları, kimin adına ve hangi hedefe yönelik olduklarını"Halk Inançları"ndan hareketle yansıtmaya çalışmıştık. Diğerinde ise,Anadolu dışında ışık saçanlar üzerinde durmuştuk.

Bu konuyu seçmemizin sebebi, Türk Dünyası'nın bir misyonerlik fa-aliyet alanı seçilmiş olmasına karşılık çare aramak isteyişimdir. Türklük,muhatap edildiği misyonerliği tahlil etmek zorundadır. Uzun zamandanberi Türkiye Türklüğünü hedef alan bu faaliyet şimdi Türk Dünyasınıhedef almıştır. Türk aydını, karşı misyoner faaliyetini tanımaya çalışır-ken, kendi misyonunu tayin etme ve daha önemlisi kendi misyonerliğinioluşturması gerekmektedir.

Türklerin geçmişte misyonerlik teşkilatları olmuş mudur? Yesevilikbir misyoner hareketi ise, Yesevı görevlilerinin dünü, bugünkü Türk mis-yonerlerinin evsafının tayinine yardımcı olabilir mi? Bunun cevabı "evet"değil ise, çağın şartlarına uydurarak günümüz sorunlarının çözümleme-sinde yararlı olamayacak kurumlarca neden ilgilenmiş olalım. HorasanErleri konusunu bu bakımdan seçtim. Onların otodinamizmini anlamakistedim. Fikirlerini temsil ediş biçimlerini belirlemeye çalıştım. Yeni hal-kaların ilavesi ile geliştirmeyi düşündüğüm bu zincirin bana gösterdiği;Horasan Erlerinin, mütevazi, uyumlu, paylaşıcı, gayretli, tok gözlü, alan-larında başarılı, din ve dil farkı gözetmeyen, feragat ve fazilet sahibi sa-vaşı zulm etmek için yapmayan adil kişiler oldukları şeklindedir.

-------------------------------,

525

/

../- '

Prof. Dr. :'-Iccati ÖNER. ilk"kııl'da 1l}~6 :'-larman ilkokulu

~,;ç.J' :

~:fgi~tl'~t'~~/..";~, \. ,/tf.-r':' , 'O~ !'.~

\_1 ;::1 ' ",~'" 'ı~s' i '\

Ci ~.<\~,'~~,. j-

.~ "' \~) ç a~.: t. \v:- "'" /- ~ ~. (~), ~ -(;..J \.~< \,-" /. l

,~T ~...~(i L~ ..L-____-"

Prof. Dr. Necati ÖNER,l\arman İlkokulu(V. Sınıf İlkokul Öğretmenleri ve Öğrencileri İle)

526

Ortaokul i. Sınıf-1938(Ortaokul'a kayıt edildiği gün)

Erzurum LisesiÖğrencisi İken

Ortaokul II. Sınıf Arkadaşları İle

~.

~ ..-r=

Prof. Dr. Necati Öl"ER, Erzurum Lisesi ı. Slnıf-1942

527

Prof. Dr. Necati ÖNER,Ank. Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak.

F~!sefe Böıu~ü Kütüphanesi(Universite Oğrencisi tken)

Ankara Üniversitesi ilahiyat FakültesiFelsefe ve Mantık Asistanı Y.I- i955

Prof. Dr. Neceti ÖNER,A.Ü. Ilahiyat Fakültesi

Dekanı Yıl - i972

528

AnkaraÜniversitesi

Rektörü, RektörYardımcıları ve

DekanlarYıl-1973

Prof. Dr.Necati ÖNER'inAnnesi-Babası ve

KardeşleriYıl-1966

!

1

/,

~tJAnkara Üniversitesi Rektörü ve Yardımcılan ile Fakülte Dekanıarının Anıtkabiri Ziyareti (Ünivcrsitc'nin Açılışı: 3 Kasım 1973)

vıtv\D

ı

530

Prof. Dr. i\ccaıi ÖNER Eşi İle

Prof. Dr. Necati Ö;\ıER Kızı ve Oğlu iıc

531

Prof. Dr. Necati ÖNER Torunları İle

1i

Prof. Dr. Necati ÖNERAnkara ÜniversitesiRektörü Prof. Dr.Günal AKBA Y İle

Prof. Dr. Necati ÖNER'inEmekli Olduğu GünDekan Yardımcıları veFakültesi Sekreteri Ile

Birlikte

532

Prof. Dr.Necati ÖNER'inDekanlık Görevini

Yeni DekanProf. Dr. M. SaitYAZICIOGLU'nadevrettiği gün

Prof. Dr. Necati ÖNERFelsefe Öğretim

Elemanları Ile, 1985

Prof. Dr. Necati ÖNERFelsefe Asistanları İle,

1994

--- ~---------------------------"1

533

Rektör Sayın Prof. Dr. Günal AKBAY'ın iştirakleri iıc ilahiyat FakültesiBasketbol Sahasının Açılış Merasimi Yıl, 1993

Iı

'I

<'o.... ""

'.

. ~."'.'i....~

\,\

\ i\J

Prof. Dr. Necati ÖNER Türk Dil Kurumunda Yapılan insani Değerler Sempozyumunda(21 Haziran 1997)

534

TI"

i~,

\

'.

\\\ ,\1

< " \ ,

~_._- ._. -- illi Birlik Uzerıne;.. - d Milli-Zihniyet ve MS [onun a j 1985). O..NER Kars Spor aYaparken (8.3.f Dr Necatı KonuşmaPro. .

.\

T_~~__

"NERD Necati O.Prof. r. i feFe seozyumunda .

Semp Pınar CanevıProf. Dr. rve Prof. D '. "I

Abdi:e~~~e~~~~ngo

_ .._ ..._----,'i

i

535

Felsefe ve Bilim Tarihi Kongresine İştirak Edenler, 1987

Prof. Dr. Necati ÖNER'in Emekli Olarak İliihiyat Fakültesinden Ayrıldığı Gün 1.7.1994

---_._--_._------------_._--_._-----~