HQC 手法を用いた

生活習慣改善

指導マニュアル

（タイ語版）

国際教育協力拠点システム事業（学校保健領域）

大妻女子大学　人間生活科学研究所

การปรับปรุงนิสัยในการดำิเนินชีวิตโดยใช้วิธีHQC

I.การปรับปรุงนิสัยในการดำิเนินชีวิตด้วยวิธีHQC

HQCเป็นวิธีๆหนึ่งในการปรับปรุงนิสัยในการดำเนินชีวิตประจำวันเพื่อที่จะทำให้เด็กๆสามารถใช้ชีวิตในโรงเรียนได้อย่างมีความสุข ในการที่จะทำให้การดำเนินชีวิตในโรงเรียนเต็มอิ่มไปด้วยความสุขนั้นจำเป็นที่จะต้องมีนิสัยในการดำิเนินชีวิตและสภาพร่างกายและจิตใจที่ดี ดังนั้นการปรับปรุงปัญหาของนิสัยในการดำิเนินชีวิตพื้นฐานและการทำให้สภาพร่างกายและจิตใจดีจึงเป็นสิ่งที่สำคัญนิสัยในการดำเนินชีวิตประจำวันประกอบไปด้วยการนอนหลับ,การทานอาหาร,การออกกำลังกาย,การใช้ชีวิตที่โรงเรียน,การใช้ชีวิตที่บ้าน ฯลฯ ปัญหาต่างๆที่เกิดจากนิสัยในการดำเนินชีวิืตที่ผิดนั้นสามารถแก้ไขได้โดยการรับรู้ถึงการมีอยู่ของปัญหาแล้วทำการควบคุมมันในการดำเนินชีวิตประจำวัน การนำเอาการปรับปรุงแก้ไขพฤติกรรมที่มีปัญหาเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการดำเนินชีวิตประจำวันและทำการควบคุมมันจะช่วยให้เราสามารถที่จะแก้ไขพฤติกรรมที่เป็นปัญหานั้นได้

รูปที่1 หลักการพื้นฐานของการปรับปรุงนิสัยในการดำเนินการชีวิตโดยวิธีHQC

II. เครื่องมือและคำศัพท์ที่สำคัญของกิจกรรม HQC

1. วงจร PDCA (PLAN-DO-CHECK-ACTION)ขั้นตอนพื้นฐานเพื่อให้ได้มาถึงนิสัยการดำเนินชีวิตที่เป็นเป้าหมาย・PLAN: กำหนดปัญหาที่ต้องการปรับปรุงเขียนสาเหตุของปัญหาและมาตราการแก้ไขให้ชัดเจน(การใช้แผนภาพก้างปลา)・DO:ทำการปรับปรุงปัญหาและนิสัยในการดำเนินชีวิต・CHECK: ควบคุมโดยการใช้ตารางตรวจเช็ค(การใช้ตาราง HQC)・ACTION:ทำการทบทวนวิธีการปรับปรุง,ลองท้าทายใหม่อีกครั้ง

รูปที่2 วงจร PDCA

1

2.แผนภาพก้างปลาแผนภาพสำหรับจัดระเบียบความสัมพันธ์ระหว่างผลและสาเหตุของปัญหาใช้เป็นพิเศษในขั้น PLANทำตามขั้นตอน PDCA ซ้ำๆกันหลายๆครั้ง แล้วสร้างแผนภาพสาเหตุให้เสร็จสมบูรณ์เนื่องจากมีรูปร่างเหมือนก้างปลาจึงได้ชื่อว่าแผนภาพก้างปลา

[ข้อควรระวังในการสร้างแผนภาพ]・มีสาเหตุใดถูกละเลยหรือไม่・มีสาเหตุซึ่งไม่มีความเกี่ยวข้องกับปัญหาอยู่หรือไม่・สาเหตุถูกเขียนเป็นรูปธรรมหรือไม่・ได้ทำเครื่องหมายในสาเหตุที่สำคัญและสาเหตุที่สามารถตรวจเช็คได้หรือไม่

3.ตาราง HQCตาราง HQC เป็นตารางตรวจเช็คเพื่อช่วยในการสังเกต,ตระหนัก,ปรับปรุงพฤติกรรมที่่เป็นปัญหา รายการที่จะตรวจเช็คจะแตกต่างกันขึ้นอยู่กับพฤติกรรมที่จะปรับปรุงและขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล (กรุณาดูตัวอย่างจริงด้วย)สร้างรายการตรวจเช็คตามแผนภาพก้างปลาเริ่มจากรายการตรวจเช็คเพียง1รายการก็ได้ แต่สิ่งที่สำคัญคือการตรวจเช็คทุกวัน(ตัวอย่างเช่น เพียงแค่ชั่งน้ำหนักตัวทุกวันก็จะสามารถที่จะควบคุมน้ำหนักตัวได้โดยง่าย)จะได้รับผลเปรียบเทียบย้อนหลังจากการตรวจเช็คทุกวัน

รูปที่3 แผนภาพก้างปลา (กรุณาดูตัวอย่างจริงด้วย)

รูปที่4 ผลเปรียบเทียบย้อนหลังและขั้นตอนของ HQC2

III.วิธีการปรับปรุงนิสัยในการดำเนินชีวิตโดยวิธี HQC

-PLAN-[ขั้นที่1: กำหนดปัญหาที่ต้องการปรับปรุง]โรงเรียนหรือนักเรียนแต่ละคนทำการกำหนดปัญหาซึ่งแก้ไขได้จากนิสัยในการดำเนินชีวิต

[ขั้นที่2: แผนภาพก้างปลา]ใช้แผนภาพก้างปลาจัดระเบียบสาเหตุของปัญหาเลือกรายการที่สามารถตรวจเช็คได้ทุกวัน

[ขั้นที่3: การสร้างตาราง HQC]ใช้รายการที่อยู่ในแผนภาพที่คิดว่าสำคัญในการแก้ไขปัญหาและเป็นรายการที่สามารถตรวจเช็คได้ทุกวันมาสร้างตาราง HQCโดยเฉพาะในช่วงแรกนั้น รายการในตาราง HQC ไม่จำเป็นต้องมีมาก ควรจำกัดเพียงรายการที่ตรวจเช็คได้ จากนั้นจึงค่อยๆเพิ่มจำนวนรายการให้มากขึ้นในภายหลัง

-DO・CHECK-[ขั้นที่4: เริ่มทำการปรับปรุงนิสัยในการดำเนินชีวิตโดยใช้ตาราง HQC]ขั้นแรก ลองฝึกกรอกตารางตรวจเช็คหลังจากที่ผ่านช่วงฝึกประมาณ2สัปดาห์แล้วจะเข้าขั้นตอนการสังเกตปัญหา

[ขั้นที่5: การตระหนักถึงปัญหาและการดูแลตัวเอง]ในขั้นตอนนี้ สิ่งที่สำคัญคือ การสังเกตปัญหาและตระหนักถึงการมีอยู่ของปัญหานั้นเมื่อตัวนักเรียนตระหนักถึงการมีอยู่ของปัญหาแล้ว คุณครูก็เพียงแต่ช่วยตั้งเป้าหมายเพื่อให้ตัวนักเรียนปฏิบัติการแก้ไขด้วยความกระตือรือร้น

[ขั้นที่6: การปรับปรุงพฤติกรรมที่เป็นปัญหา・การส่งเสริม]ทำการปรับปรุงปัญหาของนิสัยในการดำเนินชีวิตเืพื่อให้บรรลุเป้าหมายทำการปรับปรุงปัญหาโดยตระหนักถึงจุดมุ่งหมายและนิสัยที่จะแก้ไขเพื่อให้บรรลุจุดมุ่งหมายนั้น

-ACTION-[ขั้นที่7: ทบทวนการปรับปรุงนิสัยในการดำเนินชีวิตโดยวิธี HQC และลองท้าทายอีกครั้ง]ทำการทบทวนสิ่งที่ได้ปฏิบัติมาอีกครั้งแล้วทำวงจร PDCA ซ้ำจะทำการแก้ไขปัญหาอันใหม่ก็ได้นอกจากนี้ ยังสามารถที่จะจัดระเบียบสาเหตุของปัญหาอีกครั้งและลองท้าทายอีกครั้งก็ได้

-บทเสริม-การปรับปรุงนิสัยในการดำเนินชีวิตโดยการใช้วิธี HQC เป็นวิธีการแก้ไขปัญหาต่างๆโดยการปรับปรุงนิสัยในการดำเนินชีวิตพื้นฐานซึ่งรองรับการใช้ชีวิตที่โรงเรียนที่สมบูรณ์แบบ โดยเริ่มจากปัญหาใกล้ตัวซึ่งจัดการได้ง่ายแล้วจึงค่อยๆขยายไปสู่ปัญหาซึ่งใหญ่ขึ้น โดยจุดมุ่งหมายสุดท้ายอยู่ที่การได้มาของนิสัยการดำเนินชีวิตที่เป็นอุดมคติและการได้มาของการใช้ชีวิตในโรงเรียนที่สมบูรณ์แบบ

3

IV. ตัวอย่างจริงของการสร้างแผนภาพก้างปลาและตาราง HQC

[ตัวอย่างที่1]-การกำหนดปัญหาที่จะปรับปรุง-　　　นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อทำให้มือและร่างกายสะอาด

-การจัดระเบียบสาเหตุโดยใช้แผนภาพก้างปลา-

รูปที่5 แผนภาพก้างปลา (นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อทำให้มือและร่างกายสะอาด)

รูปที่6 ตาราง HQC (นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อทำให้มือและร่างกายสะอาด)

-การสร้างตาราง HQC-

"ตาราง HQC" เพื่อทำให้มือและร่างกายสะอาด /　-　/ประเภท รายการ เป้าหมาย จันทร อังคาร พุธ พฤหัสบดี ศุกร เสาร อาทิตย

นิสัยในการดำเ

นินชีวิตพื้นฐาน

เวลาเข้านอน ： ： ： ： ： ： ：

เวลาตื่น ： ： ： ： ： ： ：

จำนวนชั่วโมงที่นอน ： ： ： ： ： ： ：

ล้างมือก่อนทานข้าวเช้าหรือเปล่า ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ

ล้างมือก่อนทานข้าวกลางวันหรือเปล่า ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ

ล้างมือก่อนทานข้าวเย็นหรือเปล่า ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ

สภาพการอาบน้ำ 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

การสร้างสิ่งแว

ดล้อม

สภาพการใช้สบู่ตอนล้างมือ 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

ความสะอาดของห้องน้ำ 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

การเอาใจใส การเอาใจใส่ต่อความสะอาดในวันน 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

4

[ตัวอย่างที่2]-การกำหนดปัญหาที่จะปรับปรุง-นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อทำให้สิ่งแวดล้อมของโรงเรียนสะอาด

-การจัดระเบียบสาเหตุโดยใช้แผนภาพก้างปลา-

รูปที่7 แผนภาพก้างปลา (นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อทำให้สิ่งแวดล้อมของโรงเรียนสะอาด)

-การสร้างตาราง HQC-

รูปที่8 ตาราง HQC (นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อทำให้สิ่งแวดล้อมของโรงเรียนสะอาด)

"ตาราง HQC" เพื่อทำให้สิ่งแวดล้อมของโรงเรียนสะอาด /　-　/ประเภท รายการ เป้าหมาย จันทร อังคาร พุธ พฤหัสบดี ศุกร เสาร อาทิตย

ห้องน้ำ

การทำความสะอาดห้องน้ำ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

ความสว่างของห้องน้ำ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

กลิ่นของห้องน้ำ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

โรงอาหารการทำความสะอาดโรงอาหาร ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

การเก็บภาชนะหลังอาหาร ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

ห้องเรียน

การทำความสะอาดห้องเรียน ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

การเช็ดด้วยผ้าขี้ริ้ว ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

การระบายอากาศของห้องเรียน ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

หลอดไฟของห้องเรียน ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１ ３－２－１

5

[ตัวอย่างที่3]-การกำหนดปัญหาที่จะปรับปรุง-นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อป้องกันล่วงหน้าไม่ให้นักเรียนเป็นโรค

-การจัดระเบียบสาเหตุโดยใช้แผนภาพก้างปลา-

รูปที่9 แผนภาพก้างปลา (นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อป้องกันล่วงหน้าไม่ให้นักเรียนเป็นโรค)

รูปที่10 ตาราง HQC (นิสัยในการดำเนินชีวิตเพื่อป้องกันล่วงหน้าไม่ให้นักเรียนเป็นโรค)

-การสร้างตาราง HQC-

"ตาราง HQC" เพื่อป้องกันล่วงหน้าไม่ให้นักเรียนเป็นโรค /　-　/ประเภท รายการ เป้าหมาย จันทร อังคาร พุธ พฤหัสบดี ศุกร เสาร อาทิตย

การทานอาหาร/

นิสัยการดำเ

นินชีวิตพื้นฐาน

เวลาเข้านอน ： ： ： ： ： ： ：

เวลาตื่นนอน ： ： ： ： ： ： ：

จำนวนชั่วโมงที่นอน ： ： ： ： ： ： ：

ความเพียงพอของอาหารเช้า 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

ความเพียงพอของอาหารกลางวัน 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

ความเพียงพอของอาหารเย็น 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1 5-4-3-2-1

นิสัยการออกกำลังกาย เวลาที่ออกกำลังกาย ： ： ： ： ： ： ：

สิ่งแวดล้อมที่บ้าน ทำความสะอาดห้องหรือเปล่า ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ

ความรู้ เรียนรู้เรื่องโรคหรือเปล่า ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ ทำ / ไม่ได้ทำ

6