hriscanstvo na istoku skracena verzija

Hrišćanstvo na istoku

SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................2

1. CRKVA I ŠIRENJE HRIŠĆANSTVA.......................................................................................3

1.1. Podele...................................................................................................................................3

1.2. Rasprostranjenost hrišćanstva...............................................................................................5

2. ISTOČNE KATOLIČKE CRKVE..............................................................................................7

2.1. Istorija istočne katoličke crkve.............................................................................................8

2.2. Odnos istočnog i zapadnog katoličanstva.............................................................................9

3. HRIŠĆANSTVO U ISTOČNIM ZEMLJAMA........................................................................10

3.1.Egipat...................................................................................................................................10

3.2. Irak......................................................................................................................................11

3.3. Iran......................................................................................................................................11

3.4. Palestina..............................................................................................................................12

3.5. Turska.................................................................................................................................12

3.6. Liban...................................................................................................................................12

3.7. Saudijska Arabija................................................................................................................13

3.8. Libija...................................................................................................................................13

3.9. Sirija....................................................................................................................................14

3.10. Katar.................................................................................................................................14

4. NESTANAK HRIŠĆANSKIH ZAJEDNICA SA ISTOKA.....................................................15

5. SKUPŠTINA HRIŠĆANA NA ISTOKU.................................................................................21

ZAKLJUČAK................................................................................................................................23

Literatura....................................................................................................................................24

1


UVOD

Na osnovu zdravorazumskog pogleda na svet ljudi su uspeli da sebi stvoreodređenu

predstavu i sliku sveta i da na odeređena pitanja iz njihovog svakodnevnogživota daju odgovore.

Međutim, veliki broj, za čoveka žnačajnih pitnja, ostalo jenerešeno i neobjašnjeno. Najopštiji i

najdublji problemi o svetu tražili suobjašnjenje kao što su pitanja o postanku i suštini sveta, o

položaju i smislu čovekoveegzistencije i slično. Religioznim pogledom su ljudi pokušali da daju

objašnjenjapojavama u svetu, dubljim, suštinskim razlozima koji nisu neposredno bili sadržani

uiskustvu. Otuda religija te razloge traži i nalazi u nečemu što je iznad čoveka i što jemoćnije od

čoveka.

Već hiljadama godina religija ima snažan uticaj na živote ljudskih bića. Ona je bila

prisutna usvim poznatim ljudskim društvima. U svakoj religiji postoji skup simbola koji

izazivajuosećaj strahopoštovanja, a povezani su sa ritualima koje vrši zajednica vernika.

Naučnicima jeveoma teško da daju jednu opšteprihvatljivu definiciju religije.

Religija ima dve funkcije: društvenu i psihološku. Ona poseduje svojuorganizaciju koja

se naziva crkva. Crkva predstavlja formalnom birokratskomstrukturom i hijerarhijom verskih

zvaničnika.

2


1. CRKVA I ŠIRENJE HRIŠĆANSTVA

Crkva prvih hrišćana formirana je

oko apostola u Jerusalimu. Posle

Pedesetnice (Pentekoste) (dan kada je, po

Isusovom predskazanju, Sveti duh sišao na

apostole), oni objavljuju vesti o Isusovom

vaskrsenju. Osnivaju crkvu po celom

Sredozemlju koje je tada bilo pod vlašću

Rimljana. Prema spisima apostola Petra (15—67. n. e), mnogi judeisti okreću se hrišćanstvu. Oni

bivaju isključeni iz jevrejskih zajednica. Raspadom Rimskog carstva 476. godine, hrišćanstvo će

postati jedina veza između dve novonastale države — Zapadnog i Istočnog rimskog carstva.

Raspadom zapadnog i razvojem Istočnog carstva, Sredozemljem se razvija hrišćanska kultura,

koja će prve značajnije sukobe imati 650. godine sa novoosnovanom islamskom religijom.

3

Slika1.1. Riba – stari simbol hrišćanstva


2. ISTOČNE KATOLIČKE CRKVE

Istočne katoličke crkve je naziv za crkve koje pripadaju različitim istočnim obredima, a u

punom su jedinstvu s rimskim papom. Ove su crkve izvorno smeštene u istočnoj Evropi, na

Bliskom istoku, u severnoj Africi i Indiji, ali danas su proširene i ostalim delovima sveta.

Naziv „istočne katoličke crkve“ odnosi se na 22 crkve koje pripadaju različitim istočnim

liturgijskim tradicijama, koje se služe aleksandrijskim, antiohijskim, jermenskim, vizantijskim ili

kaldejskim obredom. Budući da su to „istočni“ obredi, za razliku od rimskog „zapadnog“ obreda

(i njemu sličnih, poput milanskog obreda), ove se crkve nazivaju „istočnima“. Katoličke se

nazivaju jer priznaju rimskog papu kao svoga poglavara.

U istočne katoličke crkve spadaju:

Albanska grkokatolička crkva;

Bugarska grkokatolička crkva;

Grčka katolička crkva; u Grčkoj

Gruzijska katolička crkva;

Italo-albanska katolička crkva; (eparhije Lungro i Piana za Albance)

Italo-grčka katolička crkva; (Grotaferata)

Križevačka eparhija;

Apostolski egzarhat za grkokatolike u Srbiji i Crnoj Gori;

Grkokatolička crkva u Mađarskoj;

Makedonska grkokatolička crkva; (apostoliski egzarhat)

Melkitska grkokatolička crkva; (Bliski istok, sa sedištem u Damasku)

Rumunska grkokatolička crkva;

Rusinska grkokatolička crkva; (vidi: Rusinska grkokatolička crkva u Novom Sadu)

Grkokatolička crkva u Slovačkoj;

Ukrajinska grkokatolička crkva.

4


2.1. Istorija istočne katoličke crkve

Istorija istočnih katoličkih crkava vezana je uz crkvene raskole, koji su bili uzrokovani

teološkim i organizacijskim motivima, iako je u temelju bila razlika u mentalitetima i teološkoj

terminologiji. Mogu se razlikovati podele s teološkim povodom, kada su se pojedine crkve

međusobno optuživale za krivoverje ili jeres, kao i podele zbog organizacijskih i sličnih

neslaganja oko raspodele moći, pri čemu su nastajale šizme.

Prva veća podela nastala je u vreme Efeskog sabora (431), kad je nastao raskol s

nestorijancima, koji su većinom živeli u Persijskom carstvu. Njih je ostatak Crkve držao

jereticima. Iz ove podele danas postoje Asirijska crkva Istoka i Stara crkva Istoka, koje nisu u

zajedništvu sa Rimokatoličkom crkvom i najbrojnija Kaldejska crkva koja pripada među istočne

katoličke crkve.

Druga podela nastala je u vreme Halkidonskog sabora (451), kad je nastao raskol sa

monofizitima, koji su u Hristu priznavali samo jedno obličje — božansko, dok je ostatak Crkve

priznavao dva obličja u Hristu — božansko i ljudsko. I monofizite je ostatak Crkve držao

jereticima. Ove se crkve obično nazivaju istočnim pravoslavnim crkvama, a među njih pripadaju,

npr. Jermenska apostolska crkva, Sirijska istočna pravoslavna crkva i Koptska pravoslavna

crkva. Deo ovih crkava kasnije je ušao u zajedništvo sa Rimokatoličkom crkvom.

Treća podela nastala je u vreme Velikog raskola (1054), kao posledica brojnih neslaganja

i nerazumevanja između istočnog i zapadnog hrišćanstva. Glavni je problem bio pitanje vlasti u

Crkvi i suparništvo između Rima i „novog Rima“, to jest Carigrada, što je dovelo do uzajamne

ekskomunikacije između rimskog pape i carigradskog patrijarha. U ovom slučaju je reč o šizmi,

a ne o pitanju krivoverja. Iz ovog su raskola nastale Pravoslavna i Katolička crkva. Od

pravoslavnih crkava, to su one u istočnoj Evropi i na Bliskom istoku. Manji deo pripadnika ovih

crkava kasnije je ušao u zajedništvo sa Katoličkom crkvom i nazivaju se grkokatolici.

Nemoguće je na jednom mestu prikazati istoriju svake pojedine istočne katoličke crkve,

budući da je svaka od njih imala drugačiji put pristupanja u uniju sa Rimokatoličkom crkvom.

Prvi pokušaji stvaranja jedinstva između Istoka i Zapada bili su oni na Drugom lionskom saboru

5


3. HRIŠĆANSTVO U ISTOČNIM ZEMLJAMA

3.1.Egipat

Aleksandrija je drevni centar hrišćanstva. Sve do 8. veka njeno stanovništvo je bilo

većinski hrišćansko. Danas hrišćani čine od 5-10% ukupne populacije Aleksandrije. Reč je o

Koptima, kojih u Egiptu ima oko osam miliona i koji se smatraju starosedeocima i potomcima

drevnih Egipćana, nasuprot većinskom arapskom, islamskom stanovništvu. Koptska pravoslavna

crkva, tj. koptski pravoslavni patrijarhat Aleksandrije i cele Afrike, čiji je poglavar papa i

patrijarh Šenuda III, najzastupljenija je i najbrojnija hrišćanska crkva u Egiptu. Pored nje postoji

i (Grčka) pravoslavna Aleksandrisjka Patrijaršija koja broji oko 40.000 vernika.

Vrlo mali broj Kopta pripada Koptskoj katoličkoj crkvi ili različitim protestantskim

crkvenim zajednicama poput Koptske evangeličke crkve. Poznato je da Koptska pravoslavna

crkva spada u red tzv. „orijentalnih“ pravoslavnih crkava koje nisu prihvatile odluke

Vaseljenskog sabora u Halkidonu 451. godine, pa se ta crkva još naziva i dohalkidonskom.

Položaj koptskih hrišćana danas je veoma težak. Jačanje islamskog fundamentalizma

dovodi do sve brojnijih napada na Kopte i koptske crkve. Sami Kopti tvrde da se njihov položaj

pogoršao posle 1952. godine i Naserove panarapske politike. Prema nekim procenama, u

poslednjih godinu dana oko 70 Kopta je ubijeno, a broj povređenih i ranjenih u različitim

terorističkim napadima ili međusobnim sukobima muslimana i Kopta iznosi preko 600 ljudi.

Poslednji ovakav događaj desio se u noći između 8. i 9. oktobra 2011. godine, kada je u

demonstracijama zbog paljenja crkve u selu Merinab u Asvanu, ubijeno 24 ljudi. Koptska crkva

je svoje vernike pozvala na trodnevni post u znak protesta protiv surovog postupanja vlade.

Crkve su vrlo često mete napada Molotovljevim koktelima ili su razarane bombama. Jedan od

najstarijih hrišćanskih naroda na svetu podvrgnut je čestom i surovom teroru od strane

ekstremnih muslimana.

6


3.2. Irak

Današnji Irak je, takođe, veoma značajan hrišćanski i biblijski centar. Ova oblast je

nastanjena jednom od najstarijih hrišćanskih zajednica na svetu. Reč je o Asircima, koji

pripadaju nestorijanskoj Asirskoj crkvi od Istoka. Pored te crkve postoje još i Haldejska

katolička crkva, Sirijska pravoslavna crkva (monofizitska), Sirijska katolička crkva, Jermenska

apostolska crkva, Jermenska katolička crkva i brojne druge.

Ukupna hrišćanska populacija u Iraku do 2003. godine dostizala je gotovo milion i po

ljudi. Posle invazije na Irak i pada režima Sadam Huseina položaj hrišćana se veoma pogoršava.

Hrišćanski episkopi, sveštenici, vernici i crkve česta su meta bombaških napada iza kojih neretko

stoje islamski fundamentalisti i Al Kaida. Godine 2009. ubijeno je 46 hrišćana u jednom napadu

na katedralu Sirijske katoličke crkvu u Bagdadu. A prema podacima udruženja „Kriščn fridom

internešnal“ od 2003. godine do danas ubijeno je oko 2000 hrišćana. Sve je to dovelo do velikog

egzodusa iračkih hrišćana u druge zemlje (najčešće i Liban ili Siriju), tako da se njihov broj u

Iraku drastično smanjio i iznosi oko 400.000. Brojne države poput SAD, Rusije, Francuske i

Vatikana protestovale su protiv nasilja nad nedužnim civilima u Iraku.

7


4. NESTANAK HRIŠĆANSKIH ZAJEDNICA SA ISTOKA

Četrnaest vekova islama maltene je iskorenilo hrišćanske zajednice iz zemalja gde je

Hristova vera nastala i vekovima cvetala – iz Palestine, Male Azije, Sirije, Mesopotamije,

Egipta... Gašenje ostataka hrišćanstva na Bliskom istoku, koje je u toku, praćeno je savršenom

ravnodušnošću posthrišćanskog Zapada. Nekada cvetajuće hrišćanske zajednice sada su spale na

zanemarive manjine: u većini zemalja u regionu njihovo učešće u stanovništvu meri se

jednocifrenim procentima. Da li će one potpuno nestati, delimično zavisi od političkih odluka

zapadnih lidera, koji do sada nisu hajali za posledice svojih odluka po sudbinu preostalih

hrišćana. Promena stava malo je verovatna, kao što pokazuju primeri Iraka, Egipta i Sirije.

U Siriji, Obamina administracija je u potpunosti opredeljena za pobunjeničku stranu.

Pritom se izbegava ma kakva debata o ideološkim opredeljenjima i dugoročnim ciljevima

neprijatelja Bašara al Asada. Okosnicu sirijske pobune čine tvrdi islamisti, sunitski

fundamentalisti. Sva dosadašnja partnerstva sa njima su zlokobna. Njujork Tajms je u junu ove

godine objavio da su agenti CIA na tajnom zadatku u južnoj Turskoj, gde na licu mesta odlučuju

koji će sirijski pobunjenici dobiti oružje iz američkih arsenala. Naoružanje se potom šalje preko

turske granice „putem sumnjive mreže posrednika, uključujući Muslimansko bratstvo u Siriji“.

Sirija je jedina preostala zemlja na Bliskom istoku u kojoj hrišćani žive ravnopravno sa

svojim muslimanskim susedima. To je najveća hrišćanska zajednica u regionu, sa čak oko 2,5

miliona pripadnika. Većina njih podržava predsednika Bašara al Asada, jer se radije opredeljuju

za diktatora koji garantuje prava verskih manjina, nego za neizvesnu budućnost koju bi Asadov

odlazak neminovno doneo. Prema rečima Džordža Adžana, američkog političkog analitičara

sirijskog porekla, egzistencijalni strah od sudbine koja ih čeka ukoliko Asadov režim padne,

glavni je motiv gotovo jednoglasne podrške hrišćanske zajednice sadašnjim vlastima u Damasku:

„Sekularni baasistički režim, kojim su tokom protekle četiri decenije dominirali Alaviti – šiitska

sekta kojoj pripada porodica Asad – nesumnjivo je obezbedio bezbedan život i verske slobode

hrišćanima. S druge strane, teške ekonomske prilike koje proističu iz neuspeha režima da

obezbedi privredni rast prinudile su mnoge hrišćane, pripadnike srednje klase, da emigriraju u

8


5. SKUPŠTINA HRIŠĆANA NA ISTOKU

Zabrinuti za svoju bezbednost, hrišćani na istoku su prošle godine osnovali Skupštinu

orijentalnih hrišćana (Skupština hrišćana sa Istoka). Zadatak hrišćanske skupštine je da ukaže na

položaj zajednice, da registruje probleme i učini sve što je moguće da ih sprečava i reši. Prva

konferencija održana je nedavno, nedaleko od libanske prestonice Bejruta. Okupio se veliki broj

učesnika, predstavnika crkava u regionu, političara i drugih javnih ličnosti i vernika. „Želeli smo

da stvorimo jedinstven, orijentalni, a hrišćanski identitet regiona. Imajući u vidu kakva je

situacija na Bliskom istoku, trebalo bi da govorimo jednim glasom“, poručio je Fuad Abu Nader

iz maronitske crkve u Libanu. On je jedan od osnivača Hrišćanske skupštine, zajedno sa

sveštenikom Habibom Badrom. Ideja o njenom osnivanju nije originalna, ali je bila neizbežna,

jer Savet crkava u arapskom svetu, osnovan sredinom sedamdesetih, odavno ne deluje.

Slik5.1. Sirijski hrišćani na nedeljnoj misi u Damasku

9

hriscanstvo na istoku skracena verzija

Documents