1. SREDNJI VIJEK 1.1. KNJIEVNOST SREDNJEG VIJEKA DO POETKA 100 GODINJEG RATA Uvod - srednji vijek traje 11 stoljea {od 476. (propast Rimskog carstva) do po. 16. st.} - geografski prostor Francuske- pravilni esterokut (hexagone) - dananje podruje francuskog jezika oblikuje germanska invazija od 4.-5. st. - francuski jezik- tri komponente: > keltska(galska) >latinska >germanska - francuski je najgermanskiji romanski jezik - po zapadno germanskom plemenu Francima, Francuska je dobila ime - Karlo Veliki (9.st)- franaki vladar - Verdunski sporazum (843.)- Karlo elavi- kralj Francuske - narjeje oblasti le-de-France i Pariza postaju francuski jezik - francuska norma- jezik Pariza - pisani spomenici onoga to e tek kasnije postati francuski jezik: >Strasburke zakletve, 842. (Serments de Strasbourg) >Kantilena o svetoj Eulaliji, (Cantilne de Sainte Eulalie) >ivot svetog Alekseja, 1040. (Vie de Saint Alexis) Epsko pjesnitvo - feudalizam - uz klerike monopol nad pismenou preuzimaju i vlastela, vitezovi, ratnici - papa Urban II poziva na kriarski rat protiv Islama (koncil u Clermontu 1095.) to vodi razvoju viteke klase - ongleri- srednjovjekovni putujui pjesnici i glazbenici, svojim priama oivljavaju junaka djela davno nestalih junaka i vojskovoa junaki epovi (chansons de geste) - JUNAKI EPOVI (chansons de geste) >pjesnika vrsta >pisani u strofama nejednake duine tzv. laisses >propaganda kriarskih ratova; povijesne linosti; viteka dunost >njih u 11. i 12. st. prenose ongleri - u 13. st.- podjela chansons de geste na tri ciklusa: 1. geste du roi- dominantna linost Karla Velikog 2. geste de Garin de Monglane- dominantan lik viteza Viljema 3. geste de Doon de Mayence - geste du roi >sredinja linost: Karlo Veliki > velika biografija Karla Velikog > najznaajniji i najstariji spjev, ne samo ciklusa ve i sve starofrancuske junake epike: PJESMA O ROLANDU, 12.st (La chanson de Roland) > drugo vano djelo ciklusa, junaki spjev Hodoae Karlovo u Jeruzalem (Plerinage de Charlemagne)

- geste de Garin de Monglane >pjesnika povijest legendarnog Viljema > meu spjevovima ovog ciklusa istiu se: Krunidba kralja Luja(Coronemenz Loos) i Pjesma o Viljemu (Chanson de Guillaume) > uz Karla Velikog i Rolanda, Viljem je najslavniji junak francuske srednjovjekovne epopeje - geste de Doon de Mayence >najvaniji epovi ovoga ciklusa: Gormont et Isembart, Raoul de Cambrai, Doon de Mayence, Renaud de Montauban, te Girart Roussillon Dvorska knjievnost - 12. st.- procvat i propast junake epike - na pozornicu europske knjievnosti stupa roman - roman- isprva rije koja oznauje puki govor koji nije latinski; kasnije- oznaka za svako knjievno djelo na narodnom jeziku - romani se itaju (za razliku od epike koja se govori) - na srednjovjekovni francuski roman utjee jug Francuske(ljubav, osjeajnost) te kriarski ratovi (vitetvo) - vitezovi vie ne nalaze ideal u ratu ve u ljubavi platonska ljubav prema gospoi (utjecaj juga) - pisani u osmercu - pojavljuje se dvorski roman (roman courtois) koji se dijeli na: >antiki >bretonski >pustolovni - antiki romani >u 12. st. nastaju tri romana o Aleksandru: autor prva dva je Albric Pisanon; trei je djelo vie autora a zove se Grand roman d'Alexandre >na roman o Aleksandru nastavljaju se druga djela inspirirana antikom; polovicom 12. st. nastaju tri romana: Roman o Tebi (Roman de Thbes), Roman o Eneji (nas) i Roman o Troji (Roman de Troie) > antikom su inspirirani i kratki narativni pjesmotvori LAI, meu njima je najpoznatiji Lai o Piramu i Tizbi (Pyrame et Thisb) - bretonski romani >Wace- jedan od prvih francuskih profesionalnih knjievnika; poznaje bretonsku tematiku; u Francusku je uveo legendu o Arturu; napisao djelo Roman o Brutu (Roman de Brut) u kojem uvodi Artura >legenda o Tristanu je najrairenija i najljepa tema iz bretonske tematike; Broul pie djelo Tristan(1190.), Thomas takoer pie jedan roman o Tristanu > prva francuska pjesnikinja Marie de France (12. st.) pie lai(je) koji predstavljaju dvorsku novelu 12. i 13. st. , te koji se prema bretonskom romanu odnose kao dananja novela prema modernom romanu

Poeci romana. Chrtien de Troyes(12.st.) - Chrtien de Troyes- jedan od najveih pjesnika francuskog srednjeg vijeka - napisao je pet velikih romana: >Erec et nide, >Cligs (tematski vezan za Artura), >Lancelot ili vitez u kolima sramote (Lancelot ou le chevalier la charrette), >Yvain ili vitez s lavom (Yvain ou le chevalier au lion), te >Perceval ili pria o graalu (Perceval ou le conte du Graal) - njegova djela imaju karakteristike pustolovnoga romana - Chrtien pie na dijalektu le-de-France trijumf nad pikardskim i normanskim dijalektom koji su do tada dominirali u knjievnosti -idiliki (bizantski) roman- jedan od raznovrsnih rodova dvorskog romana; primjer idilikog romana djelo Floire et Blancheflor - Jean Renart- njegovo se djelo istie po umjetnikom dometu; roman Escoufle (1200.) - Chantefable- nova knjievna vrsta s poetka 13.st ; djelo u kojem se naizmjence pjeva i govori; primjer chantefablea Alkasin i Nikoleta (Aucassin et Nicolette) Lirika - pojam obuhvaa sve vrste intimne poezije namijenjene pjevanju - puka poezija je postojala, ali je zabranjivana od strane Crkve nezapisivana - formalni okviri lirike te poetski postupci provansalskog su porijekla, a teme su tradicionalne - pjesnici njeguju poeziju po uzoru na velikog kodifikatora Andra le Chapelaina i njegovo djelo Tractatus de amore (1184.) - jug Francuske- TRUBADURI (prvi francuski pjesnici) - sjever- TRUVERI (trubaduri sjevera, prvi pjesnici na sjevernom podruju) - tema ljubavne boli i nedostinosti voljene gospoe - Viljem IX Akvitanski- veliki trubadur juga - u sjevernoj Francuskoj nastaju tzv. chansons de toile (tkalake pjesme) - romanca- razvila se iz tkalakih pjesama; pjesme o djevojkama udanima protiv njihove volje (malmarie) - zornice- pjesme rastanka u zoru, tzv. aube - pastorela (pastourelle)- humor, ironija, parodija - postoje i brojne vrste plesnih pjesama koje su bile utkane u dvorske romane, to su: rondeau, virelai, balade i carole - Kriarske pjesme (Chansons de Croisade)- predstavlja pjesnitvo s aktualnim temama, cilj je pridobiti nove vojnike za kriarske ekspedicije - rotrouenge- lirska vrsta bliska kriarskim pjesmama - Gace Brul (oko 1165.)- jedan od prvih francuskih lirskih pjesnika; ampanjski truver - kriarskim ratom protiv albigenza propada junofrancuska trubadurska poezija - tri velika pjesnika daju peat poeziji i knjievnosti toga doba: >Thibaut de Champagne(1201-1253)

>Colin Muset (sredina 13. st.)- graanski truver >Rutebeuf- pariki ongler Roman o rui (13.st.) - Roman o rui (Roman de la Rose)- najvee djelo francuskoga srednjeg vijeka - roman ima dva autora, oko 1230. zapoeo ga je Guillaume de Lorris, a nastavlja ga srednjovjekovni Voltaire Jean de Meung - prvi dio(de Lorris)- osjeajnost, bijeg u iluziju, feudalizam - drugi dio(de Meung) - elja za spoznajom, realnost, graanstvo Graanska klasa i realistika knjievnost. Roman o Liscu(13.st.) - graanska realistika knjievnost djelo je anonimnih pisaca koji ele zabaviti i nasmijati svoju publiku - knjievnost realizma, parodije i kominoga; reakcija je na predugu vladavinu feudalnog i religioznog - graanska klasa predstavlja svoju epohu, svoj pogled na drutvo u dinaminom i originalnom liku lisca Renarta (danas se lisica na francuskom kae renard upravo po ovome liku) - lisac Renart protagonist je jednog romana u kojem ivotinje utjelovljuju ljudske tipove suvremenoga drutva - Renart postaje sredinja figura oko koje e kroz 12. i 13. st. nastajati prie tzv. branches(grane) - branches su disparatne i po autoru i po sadraju, ima ih sveukupno 27, a zajedno ine Roman o Liscu - to je djelo popularno meu svim slojevima, dok ga Crkva opisuje kao utjelovljenje Zla - otra kritika okoline i najviih institucija toga vremena; parodija junake epopeje i dvorske knjievnosti -fabliaux> kratke prie u osmercima >aljive, kolale meu graanstvom 13.og st. >Mesar iz Abbevillea (Boucher d'Abbeville), Tri slijepca iz Compignea (Trois aveugles de Compigne) Moralizirana znanost 12. i 13. st. Ostali knjievni oblici - poetak 12. st.- tendencija da se znanstvena djela prevedu s latinskog na puki jezik - knjige o kamenju (lapidaires) - knjige o ivotinjama (bestiaires) - najpoznatiji pisac lepidara i bestijara: Philippe de Thaon - lepidari i bestijari su pokazatelj neznanja u kojem je ovjeanstvo toga doba bilo ostavljeno - moralna i mistika interpretacija prirodnih pojava - u 13. st. Javljaju se pokuaji da se ljudsko znanje donekle rijei mistike i simbolike tendencija k enciklopedizmu - Brunetto Latini(1220-1294), >firentinski izgnanik u Francusku >djelo: Tresor = najbogatija i najreprezentativnija opa enciklopedija srednjeg vijeka napisana na pukom jeziku; namijenjena je laicima; sastoji se od tri knjige: prve su dvije prepriavanje uvrijeenih vjerovanja, nimalo kritine, dok je trea temeljena na vlastitom iskustvu pisca i kritici

- Helinand(1170?-1230?)- napisao umjetniki najuspjelije djelo religiozne knjievnosti: Stihovi o smrti (Les vers de la mort) realizam; smrt sve izjednauje i brie razlike koje su ljudi stvorili Poeci historiografije na francuskom jeziku - povijest je u Francuskoj tijekom niza stoljea posao uenih klerika koji piu na latinskom jeziku - u 12. st. samo normanski vojvode, engleski kraljevi i visoki feudalci potiu pisanje povijesnih radova na francuskom jeziku - prvi pjesnici-historiari- Wace i Benot de Sainte-Maure - etvrti je kriarski rat oznaio prekretnicu u pisanju povijesti umjesto u stihovima povijest svoj definitivni oblik nalazi u prozi - ta prekretnica vezana je uz dva sudionika IV kriarskog rata: Geoffroy de Villehardouin i Robert de Clari > Geoffroy de Villehardouin(1148?-1213?)- feudalac, djelo: Povijest osvojenja Carigrada (Histoire de la conqueste de Constantinopole) vaan povijesni izvor >Robert de Clari(1170?-1216?)- IV kriarski rat iz perspektive jednog vojnika, malog ovjeka, on je puki pripovjeda iako je htio ispasti povjesniar Poeci dramske knjievnosti - srednjovjekovni teatar se stvara ex nihilo, jer nije mogao nita preuzeti od Rima potpuno nov knjievno-umjetniki fenomen - prvi francuski teatar proistekao je iz liturgije (liturgijska drama), sama misa je predstava, cilj je bio djelovati na matu obinog puka i uvrstiti mu vjeru - teatar se iz crkve seli na prostor ispred nje, zatim na trgove, kole postupno oslobaanje od crkvenog i moralizatorskog sadraja - liturgijska drama predstavlja poetak francuskog kazalita; od liturgijske drame sauvano nam je jedno znaajno djelo s kraja 12.st.= Prikazanje o Adamu (Jeu d'Adam) - ubrzo biblijski okviri postaju preuski, razvitak tzv. poluliturgijske drame - pojava misterija i mirakula - misterij- sakralni karakter - mirakul- mijea sveto i realno - mirakul Igra o svetom Nikoli (Le Jeu de Saint Nicolas), autor Jean Bodel iz Arrasa najbolji mirakul srednjovjekovne knjievnosti; puki i realistiki duh u djelu - Adam de la Halle(1238?-1286?)- jedini koji je u to vrijeme svjetovnim teatrom stekao slavu; djela: >Jeu de la Feuille- realistina i vedra slika ljudi onoga doba; realistiki i satiriki pokuaji slikanja graana njegovog rodnog grada Arrasa >Jeu de Robin et Marion

1.2. KNJIEVNOST OD 100 GODINJEG RATA DO POETKA 16. STOLJEA Uvod - 1337.- poetak 100 godinjeg rata izmeu Engleske i Francuske - Englezi u prednosti, bolja organizacija, naoruanje - 1358.- akerija- seljaki ustanak u pokrajini le-de-France - izmeu 1429. i 1430. pojava Jeanne d'Arc(vraa samopouzdanje Francuzima) -1429.- Karlo VII u Reimsu se kruni za kralja -1431. Jeanne d'Arc spaljena - krajem 14. poetkom 15. st. Crkva proivljava krizu - kultura nije vie rezervirana samo za klerike ve i za druge klase, naroito graanstvo - LAICIZACIJA KULTURE: >uporaba papira(od 14.st.) >izum tiska( prva tiskara u Francuskoj 1470. Sorbona) - dijalekt Pariza i pokrajine le-de-France postaje opim francuskim jezikom - francuska knjievnost u vrijeme 100 godinjeg rata gubi vodee mjesto u Europi - cijelo je ovo razdoblje jednako okrenuto i srednjem vijeku i renesansi koju navjetava - isticanje individualizma, posebna se panja pridaje autorstvu - potkraj srednjeg vijeka osniva se sve vei broj sveuilita Lirsko pjesnitvo - onglere zamjenjuju menestreli = u srednjem vijeku u Francuskoj i Engleskoj putujui pjesnici glazbenici (Bratoljub Klai) - poezija vanjskog oblika vie nego sadraja, ona je formalno dotjerana - pjesme dobivaju strog, zatvoren oblik (genres forme fixe) - postoje tri osnovna pjesnika oblika: >balada(ballade) >rondel(rondeau) >lai (to je lirski lai i NE smije se brkati s laijem iz 13.st.!) - razglabanje o uenim temama - ova je poezija namijenjena novoj intelektualnoj eliti koja se sastoji od velikaa i bogatih graana - razvija se i pjesniko kazivanje(dit)= narativni spjev - razvija se dalje i pastorala(pastourelle) ali sa znatnim promjenama- slui za politike rasprave i slavljenje razliitih prigoda -Guillaume de Machaut(1300?-1377)- zaetnik ove nove poezije; opis lirskih formi dao je u djelu Lijek Sree (Remde de Fortune) -Eustache Deschamps (ili Morel) (1346-1406?): >napisao prvu poetiku (u prozi) na francuskom jeziku: Umijee pjevanja i sastavljanja pjesama (Art de dictieret de faire chansons) >Deschamps je najbolji u lirskoj poeziji u kojoj slika politika i knjievna zbivanja svoga doba(14.st.) -Christine de Pisan (1364-1430?): francuska pjesnikinja i spisateljica, feministkinja, ivjela od pisanja; pisala balade,

lais, rondeaux i dits - Alain Chartier(1385-1433?): >bavi se politikim pitanjima >otac francuskog govornitva >napisao veliku ljubavnu pjesmu Neumoljiva krasotica (Belle Dame sans mercy) - Charles d'Orlans(1394-1465); posljednji veliki pjesnik udvorne ljubavi; Knjiga zatoenitva (Livre de la Prison) koju je napisao u zatoenitvu u Engleskoj a sastoji se veinom od balada Franois Villon - Franois Villon(1431?-1464?) - Villonova poezija rezimira srednji vijek i navjeuje novo doba - Parianin, prvi veliki pjesnik Pariza; imao je buran, buntovan ivot - on nije samo najvei pjesnik srednjega vijeka i 15.og st. Nego jedan od najveih francuskih pjesnika - Villonovo remek-djelo: Oporuka (Testament); sastoji se veinom od balada (npr. Balada o negdanjim gospojama, Balada objeenih); to je pjesniki danse macabre, Villon je razapet izmeu ivotnog uivanja i smrti - jo jedna zbirka balada: Pjesni razlike (Posies diverses) - Villon je duboko originalan pjesnik; originalan je po izravnosti izraza, iskrenosti osjeaja, po realizmu Povjesniari - povijesna knjievnost u 13. st. postaje autonomna, a u 14. i 15. st. ona doivljava nezapameni razvoj - na poetku 14. st. jo uvijek se piu povijesna djela u stihu, ali od druge polovice 14. st. povijesti i kronike najee se piu u prozi - povijesna djela u stanovitom smislu zamjenjuju i roman koji je degenerirao - povjesniari 14. st. koji se istiu su: >Jean le Bel >Jean Froissart oni su tvorci dokumentaristike povijesti i povijesne reportae - Jean le Bel(1290?-1370?)- djelo Istinite kronike (Vraies chroniques); pripovijeda, na temelju provjerenih obavijesti, o ivotu engleskog kralja Edvarda III i o prvom razdoblju 100 godinjeg rata - Jean Froissart(1333?-1405?)- djelo Kronike (Chroniques) u etiri knjige; prati englesko-francuski sukob izmeu 1327. i 1400. i nastoji dati povijest svog stoljea, ali zanimajui se gotovo iskljuivo za slikovite prizore iz ivota plemstva na dvorovima i bojitu Philippe de Commynes - veliki povjesniar Philippe de Commynes(1447-1511) - uz Villonovu Oporuku njegove su Uspomene (Mmoires) najznaajnije djelo 15.og stoljea; prvih est svezaka je posveeno Luju XI, a zadnja dva Karlu VIII - Commynes se ne zadovoljava, kao Froissart, pripovijedanjem znaajnih dogaaja, on ih nastoji objasniti;

nije impresioniran raskoi dvorskoga ivota - Commynes je prvi pravi i moderni francuski historiar Pripovjedna knjievnost - u 14.st. naglo nestaju pripovjedne vrste u stihovima (chanson de geste, viteki i udvorni roman i fabliaux) koje su dominirale u 12. i 13. st. - izmeu 1340. i 1440.- kriza romana - ali on nije posve zaboravljen, prerauje se u prozi, a protagonisti nisu vie vitezovi ve obini ljudi, graani - pripovijedanje prelazi iz stiha u prozu, uzvienost i zanos prelaze u realizam - fabliau- kratka graanska pripovijetka u stihovima u 14. st. nestaje jer onglere zamjenjuju menestreli, ali e se u 15. st. vratiti u francusku knjievnost zahvaljujui Decameronu i to kao novela u prozi - Petnaest branih radosti (Quinze joyes de mariage)= prvo znaajno pripovjedno djelo u prozi - Antoine de la Sale(1386?-1461?) >najznaajniji pripovjeda 15.og st. >glavno djelo: Povijest i zabavna kronika malog Ivana od Saintra i lijepe gospoje od Belles Cousines (Histoire et plaisante chronique du petit Jehan de Saintr et de la belle dame des Belles Cousines) - Stotinu novih novela (Cent nouvelles nouvelles)najpoznatiji zbornik novela druge polovice 15. st.; oponaanje Boccacciova Decamerona Kazalite - dramske vrste nastale u ranijim razdobljima razvijaju se i u 14. i 15. st. - kazaline vrste 14. i 15. st. moemo podijeliti: >preteno vjerski i ozbiljni komadi: mirakuli(miracles) i prikazanja ili misteriji(mystres) >mjeovita vrsta izmeu vjerskog i svjetovnog, ozbiljnog i kominog: moralitet (moralit) to je ujedno i prijelazni oblik >komine vrste: luaka lakrdija (sotie), dramski monolog(mnologue dramatique), aljiva propovijed(sermon joyeux) i farsa(farce) - mirakuli(miracles): >jedina dramska vrsta naslijeena iz prethodnih razdoblja >pisani u osmercima >pisali ih klerici >cilj: pobuditi pobonost i plemenite osjeaje u priprostih ljudi >graa za mirakule uzimala se od svuda: junake pjesme, pustolovni romani, kronike, ivoti svetaca, folklor - prikazanja ili misteriji(mystres) >boansko= sredite radnje >razliite drutvene funkcije >prikazanja su izvoena u ast svetaca, radi zavjeta >to su bili veliki projekti veliki broj likova(i do dvije stotine!), dugo su trajali, reiseri, bogata i kompleksna scenografija >pisani u osmercima >najvei broj prikazanja bavi se temom muke Kristove (mystres de la Passion)

>meu piscima muka Kristovih iz 15.og stoljea istiu se: +Eustache Marcad(?-1440): djelo Prikazanje muke Kristove iz Arrasa (Mystre de la Passion d'Arras) +Arnoul Grban (1420?-1471): djelo Muka Kristova najbolje djelo francuskog vjerskog kazalita u srednjem vijeku +Jean Michel(?-1501): djelo Prikazanje muke Kristove (Mystre de la Passion) - moraliteti(moralits) >pojavljuju se krajem 14.og st. >svjetovno usmjerenje >obrauju vjerske teme ali se zanimaju i za aktualna politika i drutvena zbivanja >cilj: vjersko-odgojni ili satirini >sadre niz kominih elemenata prijelaz izmeu ozbiljnog teatra u komini - KOMINE VRSTE 15.OG STOLJEA: - luake drame/lakrdije (soties) >glumci su se preruavali u luake, izrugivali se svemu >zajedljive reakcije na drutvene i politike dogaaje toga dobe >pozornica je bila gotovo bez ikakve dekoracije(za razliku od prikazanja) >predstavnik: Pierre Gringoire(1475?-1538?); djelo Igra princa luak (Jeu du Prince des sots) > komadi su naposljetku bili cenzurirani, te konano potpuno zabranjeni 1548. - farsa(farce) >umetana je u radnju prikazanja ili moraliteta >pisana osmercima >cilj: izazvati smijeh >donosi na pozornicu prizore iz graanskog ivota i puka >likovi su tipizirani(nesposobni lijenik, razvratni sveenik, hvalisavi vojnik, prevareni prevarant) >najbolje komediografsko djelo francuske knjievnosti prije Molirea: Farsa o odvjetniku Pierreu Pathelinu (Farce de Maistre Pierre Pathelin), autorstvo nije dokazano; to je prva francuska moderna komedija karaktera i morala - dramski monolog(monologue dramatique) >farsa svedena na jedan lik >najpoznatije djelo Slobodni strijelac iz Bagnoleta (Franc archier de Baignollet) - aljive propovijedi(sermons joyeux) >tumaenje nekog teksta iz Svetog pisma, ali s izvrnutim i izmijenjenim smislom (npr. Sv. Grozd, Sv. unka)

16. STOLJEE-KNJIEVNOST RENESANSE Srednji vijek - kompilacije djela antike knjievnosti ( najvei dio originala Grke i rimske batine bio je nepoznat) - u starim tekstovima trai se samo moralno, a estetsko ostaje nevano

Kraj 13.st. jaanje graanstva - tehnika i znanstvena otkria, ekperimenti - knjievnost, umjetnost, pravo i medicina ele se odvojiti od teologije - uzor: antiki svijet Renesansa = obnova opeg duha klasinog starog vijeka Humanizam = obnova klasine rimske i grke knjievnosti Italija skupljanje starih, originalnih rukopisa - ''Studia humanitatis'' - obnova uenja klasinog latinskog jezika - traenje i izdavanje originalnih tekstova gr. i rim. pisaca - antropocentristiki pokret Individualizam - Ideal: ovjek koji svoje spoznaje temelji na znanju i iskustvu, koji se kritiki odnosi prema svim autoritetima - Isticanje autorstva u knjievnim djelima - Likovi se prikazuju u zbiljskim odnosima i realnim strastima - Humanisti nastoje proistiti kranstvo pomou filozofije - Humanizam predstavlja simbiozu poganske antike i kranske filozofije - Humanist = toletantan, kozmopolit... - 1450. Gutenberg -tiskarski stroj - tiskare u Francuskoj 1470. Pariz - 1473. Lyon - 1476. Toulouse - 1479. Poitiers - humanistike ideje prodiru u Francusku 70-ih godina 15.st. - Alain Chartier uitelj prvih humanista ( u poeziji pridaju vanost formi, pjevaju o ljudskom tijelu, o jelu i piu, o tjelesnoj ljubavi) Poetak 16. st. Erazmo Roterdamski (Nizozemac) 50-ak kratkih djela na latinskom - utjecao na razvoj francuskog humanizma i knjievnosti 16.st. - djela: ADAGIA enciklopedija antike mudrosti POHVALA LUDOSTI satira svih stalea i klasa (i sveenstva) RAZGOVORI oblik dijaloga izmeu pripadnika razliitih stalea - ustaje protiv asketizma, misticizma i praznovjerja Guillaume Bud najznaajniji francuski humanist - mnogobrojna djela i prirunici - osniva Collge de France uenje klasinog lat., gr. i hebrejskog - Jacgues Lefvre d'taples svete tekstove preveo na francuski ( Novi zavjet 1523., Biblija 1530.) - Pierre de la Rame ( lat. Ramus) 1551. poinje predavati francuski na Collge de France) - Franjo I. u doba njegove vladavine dolazi do prave francuske renesanse

- na dvor dovodi L. Da Vincia, B. Cellinia, Tizijana i dr. - Sveuilita na elu sa Sorbonom progone humaniste - Nakon Lutherove reforme i odvajanja 1521. uvedena stroga cenzura i progoni od strane Crkve - Calvin eneva 1541. jo stroa reformacija - Veina humanista odvajaju se od protestantizma - Crkva uvodi protureformaciju - Novi vladar Henrik II. okupljanje knjievnika, mecenat postaje moda - Knjievnost se okree estetizmu - u poeziju se uvode teme ljubavi, prirode, smrti... - J. Du Bellay: OBRANA I POHVALA FRANCUSKOG JEZIKA (1549.) - na francuski se prevode originalna djela antikih autora - progoni hugenota 1572. Bartolomejska no pokolj - razvoj angairane knjievnosti pamfleti, govori, memoari, epski spjevovi - knjievnost se bavi moralnim i filozofskim pitanjima - stvorila se ''trea stranka'' iz svih stalea- cilj: jedinstvo zemlje u miru i toleranciji - neki pisci okreu se baroku (pr. Brantme), kasnije klasicizmu ( po. 17.st.) Franois Rabelais svestran renesansni ovjek - prvo ivio u samostanu, zatim zavrio studij medicine - U Lyonu izveo jedno od prvih javnih seciranja - 1532. objavljuje PANTAGRUELA velika kaomina epopeja, parodija vitekih romana - koristi anagram svog imena ( Alcofrybas Nasier) - Sorbonna osudila djelo kao opsceno - doivljava veliki uspjeh kod itatelja - 1534. druga knjiga GARGANTUA - 1546. u Parizu objavljuje TREU KNJIGU - mora se sakriti u Metz pa u Rim da izbjegne progone - 1558. objavljuje ETVRTU KNJIGU satira na papu i rimsko drutvo - 1562. izlazi PETA KNJIGA upitno je li ju napisao Rabelais - knjige povezuju iste teme i likovi ( Gargantua, Pantagruel, brat Jean, Panurge...) - ''pantagruelizam'' ivjeti u miru, radosti i dobro jesti - komini postupci kojima se slui Rabelais: - parodija epskog stila - gomilanje epiteta i nabrajanje - igranje rijeima, izvrtanje - neologizmi - nepredvidiva i nevjerovatna rijeenja Zapleta - radnja prati odgoj i obrazovanje porodice divova - Rabelais eli humanistiki odgoj dodir s prirodom, skladan razvoj duha i tijela, e za znanjem, izravno poznavanje Evanelja - utjecaj Erazmovih djela - u romane je utkao brojne anegdote, prie i novele - Rabelais se izravno obraa itatelju ili pripovjeda - jezino bogatstvo, iv stil, bogatstvo zgoda, raznolikost postupaka, detalji... - Rabelais je pjesnik jezika, majstor igre rijeima

- koristi tehnike izraze, izreke i poslovice svih stalea, izvre rijei... - komedija intrige i karaktera - ne vodi rauna o kompoziciji - daje panoramu drutvenih, politikih i vjerskih prilika svoga doba - borio se protiv fanatizma i formalistikog poimanja vjere - u djelu imamo renesansni lik ''idealnog vladara'' obrazovanog, razumnog... - Rabelais je prvi veliki francuski pisac renesanse i apostol humanizma, ali i zadnji predstavnik vijeka koji je propao Proza: -1527. POVIJEST PLEMENITOG GOSPODINA BAYARDA anonimni autor - bizarno pisan ivotopis, elementi srednjeg vijeka - Na prozu utjee talijanska knjievnost ( Bandello, Straparolla, Boccaccio) - Ideal novela kominost, razliiti drutveni slojevi, razliite teme, uene rasprave, cilj: zabaviti i prikratiti vrijeme Marquerite Briet ( Hlisenne de Crenne) - 1538. BOLNE TJESKOBE TO POTJEU OD LJUBAVI 1. fra. sentimentalni roman - otvoreno se zalae za ravnopravnost ena i mukaraca Nol du Fail SEOSKI RAZGOVORI uvodi u knjievnost seosku sredinu - osjea se Rabelaisov utjecaj - BRBLJARIJE ILI NOVE EUTRAPELOVE PRIE Bonaventure des Priers- Calvinov neak, tajnik Marguerite de Navarre - JEKA SVIJETA djelo je spaljeno kao bezboniko - utjecalo na razvoj slobone misli - NOVE RAZONODE I VESELA AVRLJANJA 129 novela - karikirana kronika vladavine Franje I. - nastoji prikazati obiaje svoga doba, ljudske karaktere - preputa itatelju da sam izvue zakljuke Marguerite de Navarre sestra Franje I., obrazovana i prosvjeena - pisala je pjesme, kazaline komade - HEPTAMERON 1558., po uzoru na Dekameron - 72 novele (smrt ju je sprjeila da dovri zbirku) - 5 mukaraca i 5 ena ne mogu nastaviti put zbog nabujale rijeke - zaustavljaju se u samostanu - ujutro itaju Bibliju, popodne svatko pripovijeda jednu priu - takoer sadri prerade tal. novela ili franc. tema iz prethodnih razdoblja - prikazuje navike, obiaje 16. st. - rijetke su komine pripovjesti, prevladavaju ozbiljne, ganutljive, tragine - opisi ralistini

- karakter likova ocrtava se iz radnje - namijenila je knjigu praktinoj pouci estitimm enama - na temi ljubavi sazdane su gotovo sve pripovjesti - istie enina prava u braku i drutvu - novele imaju vjersku i moralnu dimenziju (za razliku od Boccacia) - spisateljica preputa itatelju da sam izvue zakljuak - kompozicija je jednostavna, uglavnom kronoloka Jean Calvin 1536., ZASADA VJERE KRANSKE ( 1541. na francuskom) - doktrina reformirane crkve - polazi od ovjeka - obnavlja vjersko govornitvo - navjeuje stoljee i klasicizma saetost i jasnoa - po strogosti jezika i djelotvornosti stila stvorio uzorke klasine francuske proze Poezija: - presudan talijanski utjecaj petrarkizam - pjesnitvo se u vrijednosti izjednauje s filozofijom, znanou i glazbom - tri kruga (navarski, lyonski i pariki) - autoriteti: Marot, Scve, Ronsard - plejada- vrhunac renesanse - ljubavni kanconijeri - elja da se francuska poezija izjednai s antikom - utemeljene su lirske vrste, uvedeni novi metriki i strofni oblici - obnoviteljsko-reformatorska dimenzija 1. Lyonski krug: Clment Marot priredio ROMAN O RUI - KUPIDONOV HRAM spjev, alegorizam - progonjen zbog kalvinizma - pisao sonete - novosti: subjektivizam, misaona pobuna - humoristino poigravanje - Ronsard ga naziva ''jedinom svjetlou'' tog razdoblja Mellin du Saint-Gelais pisao prigodnice, duhovite epigrame - pisao ljubavne sonete Bonaventure des Priers ansone, epigrame, ronda Antoine Hrot 1542. -SAVRENA PRIJATELJICA daje neku vrstu metafizike ljubavi Maurice Scve navodno je otkrio u Avignonu nadgrobni spomenik Petrarkine Laure - DELIJA, BIE VINJE KREPOSTI, 1544. 1. fra. kanconijer u petrarkistikom smislu - ena ishodite i svrha nadahnua - 449 deseterostiha - nemogue ostvarenje ljubavi, gospoja je udana za drugog - hermetizam - kreativnost, neuobiajene sintaktike konstrukcije, neologizmi, mnogo aluzija i

figura, koncentriranost misli -ekloge: ARION LA SAULSAY - MICROCOSME ep u 3 pjevanja, 1562. - povijest svijeta od njegova nastanka do Abelove smrti - glavni lik Adam- izrazita humanistika nota - spjev zavrava apoteozom umjetnosti, znanosti, napretku - stih: aleksandrinac - svrstavaju ga meu 7 najveih pjesnika prije Baudelairea Jacques Peletier du Mans PJESNIKO UMIJEE, po uzoru na Scvea Louise Lab napisala je 24 soneta i 3 elegije - RASPRAVA O LUDOSTI I LJUBAVI prozni spis - zovu je ''Sapfo francuske renesanse'' - bila je vrlo cijenjena i popularna, natprosjeno obrazovana - imala je knjievni salon - odlike: senzualnost, neposredna enstvenost, elegancija, emotivnost Pernette du Guillet Scvova Delija - pripadala je mondenom enskom sloju Lyona ( kao i Lab) - pisala je epigrame, ansone, elegije, epistole - platonsko-petrarkistiki prizvuci - neki stihovi upuuju na nacionalnu predaju

2. Pariki krug: - Jean Dorat interpretira Pindarove ode i Kalimahove himne potpuna okrenutost antikoj kulturi nov narataj ''Pliade'' Ronsard, Du Bellay, Dorat, Baf, Belleau, Tyard, Jodelle - Thomas Sebillet FRANCUSKO PJESNIKO UMIJEE , 1548. - zalae se za uvoenje grko-latinskih lirskih vrsta u nacionalno pjesnitvo -1549. OBRANA I SLAVLJENJE FRANCUSKOG JEZIKA - spis potpisan Du Bellayjevim inicijalima - brani dignitet fr. jezika od nasilnih latiniara i heleniara - jezik treba obogatiti i oplemeniti da postane dostojan instrument poezije - treba izbaciti sve srednjovjekovne oblike - uzori antika, ali i Talijani (Ariosto, Petrarca, Sannazzaro) - razlikuju 2 stila visoki (tragedija, ep, oda) - niski (komedija, farsa) - od stiha se trai metrika pravilnost i harmonija - prvi francuski knjievni manifest - plejadisti to naelo ele ostvariti u svojim djelima - prevode antike autore

Pierre de Ronsard neosporni voa nove kole - putovao je diljem Europe - u poeziju uvodi nove oblike, motive, mnotvo rijei - standardizira aleksandrinac (postaje povlateni nacionalni stil) - opus: 10 svezaka stihova i nekoliko pjevanja jednog epa - ODE pjesme, verbalno bogatstvo, literarna dekorativnost - LJUBAVI kansonijer od 183 soneta - posveen Firentinki Casandri Salviati - muzikalnost, versifikatorska besprijekornost - LJUBAVIMA PREMA HELENI ista, savrena ljubav potisnuta je ulnom ljubavi - anakreontsko hedonistiki tonovi - prolaznost, kratkotrajnost ivota, nostalgija za mladou - ene o kojima pie imaju dimenziju tjelesnosti - LUG zbirka - pisao himne (LES HYMNES), elegije, maskerate, pastirske ekloge - postaje dvorski pjesnik Karla IX, pie stihove po narudbi - FRANSIJADA 1572., nacionalno-vergilijanska epopeja - trebala je prikazati antiko podrijetlo Francuza - napisao je tek 4 uvodna pjevanja (trebao je 24) - romantiari ga smatraju svojom preteom - prvi francuski pjesnik koji je imao europski odjek Joachim du Bellay blii ivotu i spontaniji - OLIVE zbirka od 115 soneta, petrarkizam - STARINE RIMA soneti - ALJENJA (naslov posudio od Ovidija) - dnevnik u sonetima - nostalgija za Francuskom (ivio je u Rimu na dvoru) - nesnalaenje, izgubljenost - novost: satiriki soneti - ironizira rimsko drutvo - ismijava ope ljudske mane - SEOSKE IGRE idilini lirizam Jean Antoine de Baf poinje s ljubavnim, petrarkistikim stihovima ( LJUBAVI MELINE, LJUBAVI FRANCINE ) - PRVI OD METEORA astronomska poema - 1570. utemeljuje Akademiju pjesnitva i glazbe - RIMOVANA DJELA svezak ekloge, epigrami, soneti... - UZDARIJE PJESNITVA provodi metriko-pravopisnu reformu - PJESME zbirka poezije napisane na latinskom - MIME, POZE I POSLOVICE ( LES MIMES, ENSEIGNEMENTS ET PROVERBES ) - vie od 7500 stihova - razliite teme - satiriki, epistolarni i didaktiki sadraji Pontus de Tyard LJUVENE BLUDNJE prvi kansonijer u sonetima fra. renesanse - NASTAVAK ( LE CONTINUATION DES ERREURS AMOUREUSES ) - dominira lik idealne ene Pasiteje

Olivier de Magny zbirke LJUBAVI, UZDISAJI, ljubavna, petrarkistika lirika Rmy Belleau MALA IZNAAA ( LES PETITES INVENTIONS ) - zbirka - opjevava ivotinje - pretapa pjesnitvo i svekolike ljudske spoznaje - LADANJSKA PRIPOVJEST ( LA BERGERIE) - prozni opis dvodnevnog boravka u dvorcu - umetnuti stihovi u obliku ekloga - LJUBAVI I NOVE PREINAKE DRAGOG KAMENJA - LJUBAVI DAVIDA I BATEBE narativna poema Jacques Tahureau PRVE PJESME senzualnost Scvole de Sainte-Marthe PRVA DJELA - PJESNIKA DJELA - objekt oboavanja bila mu je supruga Philipe Desportes imitirao Talijane - lirika mu se objanjava barokim, fin de sicleom - tenost, leernost, skladnost, jednostavnost - zbirke: PRVA DJELA, POSLJEDNJE LJUBAVI Jean Bertaut- na njega je utjecao Desportes - takoer dvorski pjesnik, kasnije biskup - pisao prigodnice, nadgrobnice, religiozne i ljubavne sastave - PJESNIKA DJELA Jean Vauquelin de la Fresnaye pisao ekloge, sonete, satire - PJESNI RAZLIKE - PJESNIKO UMIJEE nagovjetaj poezije 17.st. Guillame de Salluste du Bartas- pristaa hugenota - uenik Ronsarda, ali je poezijom elio obuhvatiti kransku predaju umjesto''poganske'' antike - TJEDAN ep koji obrauje stvaranje svijeta po Bibliji - DRUGI TJEDAN sedam etapa u razvitku ovjeanstva od njegova postanka do danas - veliki uspjeh - zamrena kompozicija, teko razumljiv jezik i stil Thodore Agrippa D'Aubign fanatino odan kalvinizmu - sa 6 godina prevodio je Platona na francuski - PROLJEE zbirka- stance i ode - HEKATOMBA DIJANI ciklus od 100 soneta - posvetio Diani Salviati - ljubavno oitovanje nedostinom idealu - TRAGINE PJESNI (LES TRAGIQUES) epopeja od 7 dijelova - vergilijansko-kranska i srednjovjekovna epika - nizanje dogaaja i aluzija - stihovi se doimaju kao stilizirano ratno izvjee - zgusnuta kronika vjerskih krvoprolia, prosvjed - 9000 stihova - dijelovi epa: JADI, VLADARI, POZLAENA ODAJA, OGNJEVI,

MAEVI, OSVETE, SUD - simbioza ideologije, humanizma, fanatizma i poezije

Kazalite Tragedija: 1548. zabrana prikazivanja misterija, prekid sa srednjim vijekom - oponaanje talijanskih i antikih uzora - naprije prijevodi antikih djela, kasnije piu sami, ali su djela nedovoljno originalna - prvenstveno se trai savrenstvo forme - Jean de la Taille- tragedija SAUL u predgovoru rasprava O UMIJEU TRAGEDIJE - Jean Vauquelin de la Fresnay u PJESNIKOM UMIJEU trai negacije srednjovjekovnih kazalita, nova tragedija treba dati dogaaje u zgusnutom obliku, usmjeriti ih brzom ishodu - Jean Csar Scaliger zahtjeva jedinstvo radnje i vremena, a de la Taille i jedinstvo mjesta - Briga za vjerodostojnost, izbaccivanje ubojstva i zloina sa scene - Stih je jedini dozvoljeni oblik izraavanja - ogranien broj lica - prisutnost kora je obavezna - enske uloge interpretiraju mukarci (do druge polovice 16.st.) - lirsko-oratorski karakter tragedije, obiluje monolozima - nedostaci: nedostaje kontakt s publikom, tragedija namjenjena vie itanju nego izvoenju tienne Jodelle ZAROBLJENA KLEOPATRA 1552., prva humanistika tragedija - DIDONA KOJA SE RTVUJE - tragedije kojima nedostaje dramska radnja Antoine de Montchetestien DAVID 1601., reslistiki elementi - KOTSKA KRALJICA suvremena povijesna zbivanja - HEKTOR ne zanemeruje radnju - unosi klasicistike elemente Komedija: - utjecaj Plauta i Terencija samo na vanjski oblik (5 inova) - utjecaj talijanske komedije i farse - talijanski glumci populariziraju commediu dell'arte - Jodelle EUGENIJA - Pierre de Larivey 9 komedija u prozi - DUHOVI komika lika je vanjska

Proza u drugoj polovici 16. st. - Znanstvenici izlau na narodnom jeziku - Knjievno djelo za neke postaje iskljuivo sredstvo

politike i vjerske borbre Jacques Amyot prevodi Plutarha (USPOREDNI IVOT, MORALNA DJELA) - veliki uspjeh, ne slijedi u svim detaljima grki tekst - presudno utjecao na razvoj francukog proznog izraza Henri Estienne- napisao velik rijenik grkog jezika - APOLOGIJA ZA HERODOTA napad na rimsku crkvu - satira svih drutvenih slojeva, znanja - RASPRAVA O PODUDARNOSTI FRANCUSKOG JEZIKA S GRKIM - istie vrline francuskog jezika tienne Pasquier istraivao i antiku i srednji vijek - ISTRAIVANJA O FRANCUSKOJ prouava nastanak francuske drave i naroda, sudstvo, politiku, kulturu... - zalae se za slobodu, umjetnost i trpeljivost - izvor tonih podataka Claude Fauchet - GALSKE I FRANCUSKE STARINE - PODRIJETLO FRANCUSKOG JEZIKA I POEZIJE Ambroise Par RAZLIITA DJELA G: AMBROISEA PARA opisao bitke tienne de La Botie - RASPRAVA O DOBROVOLJNOM ROPSTVU - osuda tiranstva, nasilja.... Jean Bodin - EST KNJIGA O REPUBLICI prvi ozbiljni francuski politiki prirunik - jedno od najznaajnijih djela 16.st. - osuuje kmetstvo, zalae se za centraliziranu dravu, za ravnomjernu raspodjelu poreza Agrippe D'Aubigna protestant -VRLO KATOLIKA (SUMNJIVA) ISPOVIJED GOSPODINA DE SANOYA - pamflet, kritizira lani vjerski moral - POVIJEST SVIJETA povijest Francuske, veinom o vjerskom sukobima izmeu 1550. i 1601., trudio se biti nepristran - SVOJ IVOT SVOJOJ DJECI (ili USPOMENE) autobiografija Blaise de Montluc katolik - KOMENTARI o vojnikom pohodima i bitkama - nastoji objasniti dogaaje, opravdati se Franois de la Noue hugenot - pisao je moralna razmatranja - likove nastoji objasniti psiholoki, moralno i politiki - POLITIKE I VOJNIKE RASPRAVE POPRAENE

ZAPAANJIMA O GRAANSKIM NEMIRIMA Pierre Bourdeille, Brantme dvorjanin fra. kraljeva Karla IX i Henrika III - USPOMENE o svim povijesnim linostima koje je upoznao - sastoje se od vie djelova (najpoznatiji: IVOTI GALANTNIH DAMA, IVOTI SLAVNIH DAMA, IVOTI GLASOVITIH FRANCUSKIH LJUDI) - nepristrana svjedoanstva o ljudima i dogaajima - protkane zabavnim anegdotama i epizodama - liene temeljite historiografske metodologije - ivahno i anegdotalno pripovjedanje - bogatstva fraza s izravnim i leernim stilom - duhovitost, cinizam - pripovjeda vlastito iskustvo, samohvala - stil: mijeanje latinske retorike i baroknih postupaka - tota je dodavao i izmiljao, nisu povijesno vjerodostojne - iva slika privatnog i drutvenog ivota 16.st. Guillame du Vair - O POSTOJANOSTI I UTJEHI U DRUTVENIM NEDAAMA - pisana u obliku dijaloga - duboko proivljava nevolje svoga naroda Pierre Charon RASPRAVA O MUDROSTI formulira pravila prirodnog morala Franois Vatable Broalde de Varville - SREDSTVO USPJEHA- skup novela - satira na vlast, sudstvo, Crkvu Michel de Montaigne odbija svako svrstavanje - nastoji u samoi razmiljati o sebi, o svijetu, ivotu, ljudima.... - preispituje vrijednosni sustav, dovodi u pitanje autoritete - upoznao je stoiku filozofiju i skepticizam - DNEVNIK S PUTOVANJA - dojmovi o Italiji - ESEJI predstavljaju krunu francuske renesanse - 3 knjige ESEJA koje je neprestalno nadopunjavao - nastoji pratiti tok svojih razmiljanja, ne prati nikakvu normu - razmiljanja je potkrijepio primjerima - nije djelu elio dati konaan oblik (jer nema konane i apsolune istine) - trai razboritost i umjerenost u svemu - cijeni potenje, razum i slobodu - treba se drati tradicije - ovjek moe slobodno birati - propovijeda uivanje u ivotu - moral uvjerenja, a ne prisile - osuivao je progone vjetica, vjerovanje u uda - protiv nasilja, ropstva, okrutnog pravosua - liberalni konzervativac - pojedinac se treba prilagoditi ljudskom drutvu i vremenu - reforma treba poeti od odgoja djece kritizira okrutnu

disciplinu - zazire od znanja koje je samo sebi cilj - zalae se za slobodan i individualan odgoj - jezik- puki izrazi fr. jezika, ustaljene rijei, francizirane latinskerijei, dijalektalne - stil prirodan, slikovit, metafore - snaan utjecaj, posebice na 18. st. renesansa: poetak - izmeu 1500. i 1515. ili 1530. kraj 1598., 1600. ili 1630.

17. STOLJEE Uvod -''veliko stoljee'' , ''klasino stoljee'' - stoljee reda, discipline, metode ravnotee Racionalizam, utjee na moralne i estetske preokupacije - knjievnici se bave problemima svog vremena - kritika bilanca antike - konstituiranje modernog francuskog jezika - poetika klasicizma dovrena tek 1660. Klasicizam = knjievna doktrina, knjievni pokret i knjievnopovijesni period - Pisci koje smatramo velikim klasicistima piu izmeu 1630. i 1660. - Ideal ovjenosti ( estitost, honnte homme, potiskuje stari-herojstva) moralni ideal - 1694. classique ( rijenik Francuske akademije) = oni autori koje tradicija smatra provjerenim uzorima, uglavnom oznaava tekstove grke i rimske antike - u 19. stoljeu pokret i period naziva se classicisme - klasicizam 25 godina, od poetka vladavine Luja XIV, druga polovica 17.st. - 17. stoljee u Francuskoj: barok (vezan uz grad) i klasicizam (vezan uz dvor) - 2 razdoblja: - od 1600. do 1660. ideali baroka i klasicizma - od 1660. do 1715. (vladavina Luja XIV) apsolutizam, centralizam - od 1685. kriza apsolutne, teokratske monarhije - u 17. st. francuski postaje najugledniji jezik svijeta - nastajanje modernog francuskog jezika - 1637. Descartes: RASPRAVA O METODI objavljuje na francuskom - znanost raskida s Aristotelom, ali knjievnost ne - crkva ostaje snana (kardinali Richelieu i Mazarin najzasluniji djelatnici apsolutne monarhije) - 1635. Richelieu osniva Francusku akademiju - jaanje graanstva - gradnja Versaillesa od 1671. do 1681. - nova elita kojoj se pripada zbog osobnoh zasluga i kvaliteta - pisci postaju moralisti - saloni najpoznatiji oni markize de Ranbouillet i Madeleine de Scudry

-

sudjeluje sve vei broj pisaca vana sposobnost lijepog govorenja norme uglaenost (politesse) u ophoenju s ljudima demokratskije naelo vrednovanja ovjeka

Poezija: Franois Malherbe velik utjecaj na razvoj fr. poezije - prvi je zacrtao doktrinu klasicizma - PLA SVETOG PETRA (1587.) poema u maniri baroka - hiperbole, metafore, opsenost - MOLITVA ZA KRALJA HENRIJA VELIKOG NA NJEGOVU PUTUU LIMOUSIN - postaje dvorski pjesnik - trai sveukupnu reformu pjesnitva - trai: strogu logiku disciplinu, jasnou, preciznost, osjeaj za mjeru, misao se treba shvatiti bez napora, rima mora biti rigoroznopravilna - najuspjeniji u ljubavnoj poeziji, daleko od sladunjavosti i petrarkizma - njegovi uenici: Franois Mainard djeluje neiskreno Honrat de Racan MEMOARI ZA MALHERBEOV IVOTOPIS PASTIRSKI PRIZORI poema dramskog oblika STANCE O SAMOI Mathurin Rgnier autor esnaest SATIRA - pisane aleksandrincima - progovara o nezadovoljnim pjesnicima - brani pravo na inspiraciju i tradiciju Thophile de Viau protestant, libertinac - pri predstavnik francuskog slobodnog mislilatva - eli poeziju slobode, senzualnu i nemirnu - 1679. prognan iz Francuske, 1625. osuen na doivotno izganstvo - snana potreba za sreom - njegova poezija povezuje barok i libertinizam - u poeziji je stalno prisutna priroda - sklonost refleksivnosti - DJELA GOSPODINA THEOPHILEA Antoine Girard de Saint-Amant DJELA SAINT-AMANTA , 1629. - pjesnik parikih kabarea - protivnik pravila knjievnosti koju njeguju saloni i dvor - cijene ga romantiari - SAMOA oda, eli nesputani ivot u prirodi - neka djela odlikuje marinizam gomilanje matefora, neoekovanih dosjetki, duhovitost zapaanja - otkriva snove - SPAENI MOJSIJE junaka idila Franois Tristan L'Hemite marinistiki pjesnik - zbirke: JADIKOVKA ACANTEA, LJUBAVI, LIRA.... Precioznost drutvena i knjievna pojava - Precioznost jedan od oblika ivota i obraanja drutvu - dah stanovite otmjenosti avrljanje proeto ironijom

- preciozni pjesnici vezani su uz salone - 50-ih godina 17. st. termin preciznost (prciosit) oznaavao je cjenjene ene (zbog otmjenosti, elegancije, knjievnog ukusa) - Molire ismijava u SMIJENIM PRECIOZAMA i UENIM ENAMA - precioznost je najtipiniji proizvod salona Isaac de Benserade - galantna ljubavna poezija - pisac libreta za dvorske balete Vincent Voiture DJELA izdana nakon njegove smrti - pie stihovane ilustracije zbivanja u salonima - lan Francuske akademije - pie pjesme s mjeavinom njenosti i ironije Charles Continu ZBIRKA ENIGMI NAEG VREMENA Roman - roman je smatran trivijalnom knjievnosti - objavljivani su viteki, pastoralni i ljubavni romani - 1630. 1640. zlatno vrijeme pustolovnog romana - 1640. 1650. vrijeme epsko-povijesnih romana Honor d'Urfa ASTREJA u 5 knjiga - najznaajniji roman 17.st. - ljubavna problematika, sloene ljubavne situacije - salonska elegancija - utjecala na razvoj precioznosti Marin Le Roy de Gomberville autor pustolovnih romana - POLEKSANDAR u 22 knjige - kombinacija vitekog i fantastinog romana Gautier de Costes de la Calprende KASANDRA, KLEOPATRA -romani, svaki 5000 stranica - lo stil suhoparan i nematovit Madeleine de Scudry najslavnija precioza 17.st. - romani: VELIKI KIR uzima temu iz perzijske povijesti KLELIJA autorica trai emancipaciju ena - herojsko epsko-povijesno ustrojstvo - poeci psihologizacije likova - novo vienje osjeaja, linosti - moralne analize - davala je i portrete suvremenika kroz likove - dijalogizirane rasprave - unutranji ivot junaka je materija na kojoj se moe graditi itav roman Oblici romana u susretu sa zbiljom svojeg vremena moralno-psiholoka analiza likova (bijeg od kompleksnosti vlastite zbilje)- predmet interesa franc.knjievnosti u drugoj pol. 17.st. - vrhunska ostvarenja traginog osjeanja svijeta: Pascal, Racine, Madame de Lafayette (romani)

- razvijaju se dvije vrste romana: preciozni, koji od zbilje vlastitog vremena bjei u idealizirani svijet, i druga vrsta (od 19.st naziva se REALISTIKIM romanom) KOMINI ROMAN, koji prikazuju suvremenu stvarnost, ismijavaju ju ; komini su utoliko to su satirini - najznaajniji su predstavnici Charles Sorel, Paul Scarron, Antoine Furetire, na specifian nain i Cyrano de Bergerac Charles Sorel (1599? 1674) - napisao prvi fran.komini roman HISTOIRE COMIQUE DE FRANCION (Komina pria o Francionu) 1623. - glavni lik je predstavnik buntovne libertinske mladei, plemi koji se na svojem putu odrie aristokratskog identiteta u elji da ivi slobodno i u raznolikosti uitaka parira soc. i moralnim kontradikcijama svog vremenaindividualizam - slinost sa Rabelaisom (popularan meu Sorelovim suvremenicima): kroz smijeh rei mnoge ozbiljne stvari - autobiografski oblik pripovijedanja, ismijavanje crkve i religije, svih drutvenih slojeva radi njihove arogancije/neukosti itd. - gnrosit pozitivni moral, uzvienost duha i moralna smjelost; traenje potpune slobode u ljubavi autocenzura-1624. Richelieu dolazi na vlast, Sorel ublaava ton kojim pie prvenstveno ismijavanje i parodiranje precioznog romana- sl.izdanja Franciona ( 1626. i 1633.) su drugaija protiv pastirskog romanaLE BERGER EXTRAVAGANT (Nastrani Pastir), naslovljen i L'ANTI-ROMAN Paul Scarron (1610-1660) pie rimovani pamflet MAZARINADE protiv Mazarinaaktivan za vrijeme Mazarina i fronde - nakon toga pie KOMINI ROMAN koji NE kritizira drutvene i pol.prilike svojeg vremena - doivljaj ivota i svega drugog kao farse, smijanje svemu - objavljen u 3 dijela, galski (puki) humor, pria o doivljajima neke putujue kazaline druine - radnja se dogaa u gradu Le Mansu prvi roman o provincijskom ivotu, velik broj likova interes za novele je reakcija na preduge romane- este digresije, umetnute 4 panj.novele smijeh karikature i podrugivanje konvencijama visokog pjesnikog stila- BURLESKA ENEJIDE (7 knjiga pod naslovom VIRGILE TRAVESTI *Prerueni Virgilije*) kojima je autor Scarron- krajem 40ih : TRAVESTIJA (aljiva preradba) Antoine Furretire (1619-1688) zanimljiv radi odnosa prema zbilji vl.vremena- ROMAN BURGEOIS (BUROASKI ROMAN) - svakodnevni ivot sitne i srednje buroazije (upuuje na sve znaajnije mjesto koje ona ima u drutvu) -2 kategorije: INOVNIKA buroazija (pohlepni, krti, stalno se parnie) # PRECIOZE, uene ene, advokati (bitno im je samo da se izjednae sa

plemstvom) Furetire ismijava obje kategorije - pristaa moralnog ideala kojem tei estit ovjek (klasicizam!) antiroman- njegov roman je negacija neuvjerljivog herojskog i nedolinog kominog romana Savinien Cyrano De Bergerac - jedan od prvih pokuaja europske znan.fantastike nastao usred razdoblja fronde - sljedbenik fil.libertinaca i oduevljen Kopernikovim vienjem svijeta -1648-1651 dva kratka romana koji se nakon njegove smrti tiskaju kao L'AUTRE MONDE (Drugi Svijet) - LES TATS ET EMPIRES DE LA LUNE (Drave i carstva Mjeseca) imaginarno i famtastino putovanje na druge planeteHISTOIRE COMIQUE DES TATS DU SOLEIL (Komina pria drava Sunca) - uzori Thomas Morus (Utopija), Capmpanella (Drava sunca), osnovni postupak PARADOKS barokna verzija filozofske prie- daje itaocu lekciju o relativnosti vrstih uvjerenja Kazalite Kazalini popularizam - barokno kaz. Prve pol.17.st + klasicistiko kaz. Druge pol.17.st. - dvije osnovne tenje u baroknom kazalitu : za kvantitativnom, slobodnom dram.radnjom i za dram.koncentracijom i umj.oblikovanjem dramskog konflikta u okviru suvremenog vienja antikih uzora - tada u Parizu postoji samo jedno kazalite u palai Bourgogne (Htel de Bourgogne) gdje monopol ima Bratovtina drube Isusove - 1599. Valleran-Le Compte osniva prvu stalnu kazalinu trupu (Les Comdiens du Roi Kraljevi glumci) - Molireovo Slavno Kazalite ne uspijeva, a nakon 13 g dobiva u Louvreu dvoranu Petit-Bourbon, trupa mijenja naslov prvo u La Troupe du Monsieur, pa u La Troupe Royale - 1680. Luj XIV nareuje spajanje preostalih kaz.(Htel de Bourgogne i Palais-Royal) u COMDIE FRANCAISE KAZALINE VRSTE S PO. 17.ST. PASTORALA - uzori su Tasso (Aminta), Guarini (Vjerni pastir), Montemayor (roman Dijana); franc.pastoralni roman Astreja (Honor d'Urf), Adam de la Halle (Igra Robina i Marion, 13.st.) - radnja poinje neuspjehom, ali je kraj sretan, idilina atmosfera itd. TRAGIKOMEDIJA

- utjecaj Italije (Ariosto) i panjolske (Cervantes, Diego, D'Agreda) - melodramatski elementi, zamrena radnja, likovi iz razl.sredina, vezano uz osjeajni ivot predgovor 2.izdanju makro-tragikomedije TYR ET SIDON (Jean de Schelander)-FRANCOIS OGIER -po njemu su antike norme zastarjele, a funkcija kazalita je da prui zadovoljstvo i zabavi NEPRAVILNA TRAGEDIJA - nije u skladu sa Aristotelovim principima, prikazivanje scena zloina i okrutnosti, teme nisu vezane uz Bibliju Alexandre Hardy (1570-1632) - najistaknutiji i prvi profesionalni pisac tog razdoblja (pisao za Htel de Bourgogne) vie od 600 djela - brza, ekstravagantna dramska radnja, sadraji iz romaneskne knjievnosti, ljudska volja je pokreta radnje - LA FORCE DU SANG (Snaga krvi), - THAGNE ET CHARICLE (Teagen i Harikleja) - DIDONA - MARIANNE Honorat De Racan dekor parike okolice, ivi opisi prirode-autor najbolje franc.pastorale LES BERGERIES (Pastirski prizori) Thophile De Viau moderni osjeaji, ljubav kao ivotna ansa- tragikomedija PYRAME ET THISB (Piram i Tizba) Jean Mairet uz pastire uvodi i likove iz drutvene hijerarhije- pastorala ili pastoralna tragikomedija SYLVIE pravilna tragedija- klasicistike tragedije SILVANIRE, SOPHONISBE

Obnova tragedije i klasicistika dramaturgija obnova do koje dolazi oko 1630.- zgusnutija, jednostavnija, vjerodostojnija radnja - doferencijacija publike u kazalite ide nova, uglaena publika koja prihvaa formu pravilne tragedije - unutarnja, psiholoka radnja, vea jasnoa i jednostavnost - Richelieu pokazuje velik interes za kazalite, uzima pod zatitu mlade dramatiare (Du Ryer, Rotrou, Corneille..) - teoretiar Antoine Godeau istupa protiv pravila tragedije, odgovara mu JEAN CHAPELAIN gogorei kako se treba oslanjati na razum jedinstvo radnje radi vjerodostojnosti (jedinstvo vremena)- mimetizam - pravilna tragedija (prvi inovi =kriza, 4.in =kulminacija, 5.in =tragini epilog i katastrofa) - sadraji se uzimaju iz povijesti, rjee iz mitologije - u sreditu radnje su unutarnji sukobi linih osjeaja i etikih normi

- osnovu klasicistike dramaturgije sumira 1674. NICOLAS BOILEA u djelom PJESNIKO UMIJEE - peripetije postaju elementi zapleta (coups de thtre obrati) - zahtjev za vjerodostojnou (vraisemblance) i dolinou (biensance), jezik mora biti 'plemenit' Jules Pilet De La Mnardire - pridruuje se Chapelainu sa eljom da napie francusku poetiku koja bi zamijenila talijansku pristaa Aristotela- objavio je prvu knjigu POETIQUE, gdje obrauje probleme dramskog pjesnitva Guez De Balzac - eli 'unaprijediti teoriju' (protivljenje Aristotelu) - sva se pravila oslanjaju na radnju, koja mora biti kontinuirana i jednostavna, voena razumom - teoretski govori DISCOURS SUR LA TROISIME COMDIE DE TRENCE (Govor o treoj Terencijevoj komediji) i LA PRATIQUE DU THTRE (Praksa kazalita)

Pierre Corneille (1606-1684) - sagledava ga se u svjetlu aristokratsko-herojskog morala - ve u komedijama (1629-1636) tenja prema individualnoj afirmaciji, prikazivanju slobodnih linosti - 3 razvojne cjeline (sveukupno kazalini rad mu traje 45 godina) 1) etapa komedija i tragikomedija koja zavrava sa Cidom najpoznatija (HORACE, CINNA, POLYEUCTE2) etapa 'velikih tragedija' /Polijekt/), 'rimske tragedije' 3) etapa iz posljednjih godina stvaranja (OEDIPE, SERTORIUS, SOPHONISBE, velianje linostiOTON, ATILA, TITE ET BRNICE, SIRENE) - 'rimske tragedije' (povijesne): LA MORT DE POMPE, RODOGUNE, THODORE, HRACLIUS, NICOMDE, PERTHARITE - borba protiv apsolutizma se kod njega pretvara u optimistiku viziju o ovjekovim mogunostima - nova rjeenja u pogledu oblika (kom.obiaja/intrige, herojska kom.,..feries matovita djela, pices machine djela s mainerijom) - estetsko-teoretska aktivnost predgovori i Razmatranja uz poj.djela, tri teksta poznata kao Discours (Rasprave) - cilj drame je uitak gledaoca i njegovo udivljenje - kompleksna i bogata radnja (action implexe), likovi ili zloinaki ili kreposni - najvei uspjeh 1636/37 tragikomedijom CID (po komediji Cidova mladost, Guilln de Castro) - Rodrigue, pobjednik nad Maurima, u dvoboju ubija oca svoje ljubavi Chimne - glavni likovi su svjesni svojih obaveza ali i osjeaja

Scudry napada to djelo, Miljenje Akademije o Cidu- LA QUERELLE DU CID (Polemika oko Cida) - tragikomedija koja prikazuje moralne i ljudske vrijednosti (novo i moderno u Cidu) od toga datira klasicistika tragedija (junak izaziva samilost mjeavinom veliine i slabosti)-HORACIJE prva pol.tragedija (borba i urota protiv Augusta prikazuju sukob republikanskog i monarhistikog principa, August oprata Cinni i Emiliji = idealni vladar u Franc.)- CINNA sukob ljudskih osjeaja uzvienim zahtjevima izvanzemaljskog, nije bilo popularno- tragedija POLIJEKT - to su 'velike tragedije' u kojima je cilj slava kao najvii ideal - nakon njih su povijesne, 'rimske' tragedije oko 1650 /nakon fronde/ prestanak interesa za tragediju)- NIKOMED, PETRARIT (neuspjeh - zadnja drama je tragedija SIRENA u kojoj prevladava ljubav Corneilleovi suvremenici Jean De Rotrou (1609-1650) - plaenik velikaa, vezan uz kazalite Htel de Bourgogne - u njegovom su djelu prisutne i barokna i nova tendencija - pravilne tragedije DIANE, AMLIE (Amelija), UMIRUI HERKUL (Hercule mourant), VJENCESLAV (Venceslas), KOSROEZIJE.. sadraj uzet od Lope de Vege,SVETI GENEZIJE (Saint Genest) ali pod utjecajem Corneilleova Polijekta) Thomas Corneille (1625-1709) - mlai brat Pierrea Corneillea, pie razliite vrste drama, opere, ferije... najvei uspjeh stoljea- galantno-romaneskna tragikomedija TIMOKRAT izvedena u 80 predstava - tragedije LAODIKA, HANIBALOVA SMRT (po uzoru na Corneillea), ARIJADNA (po uzoru na Racinea) Philippe Quinault (1635-1688) - najvie se proslavio svojim galantnim tragedijama, kasnije sastavlja libreta za operu sa kompozitorom Lullyem pokreta u njima je galantna ljubav- KIROVA SMRT, ASTRAT Jean Racine - javlja se 1667 (30 g nakon Cida) sa tragedijom ANDROMAHA (Andromaque) nakon to je u mladosti napisao tragedije TEBAIDA (Corneilleov utjecaj) i ALEKSANDAR (Quinaultov utjecaj) tragedije BRITANIK, BERENIKA, BAJAZID (Bajazet), MITRIDAD, IFIGENIJA, FEDRA ostvaruje svoju viziju traginog svijeta i junaka - razdoblje 1667-1677 - 12 godina nakon toga pie dvije sakralne tragedije, ESTERU i ATALIJU

- jansenistiki odgoj, povezanost s dvorom i Lujem XIV o tome doznajemo iz DUHOVNIH PJESAMA (Cantiques Spirituelles)- elja za ispunjenjem jakih strasti + drutveni pesimizam, prevlast zla, nemogunost da se strasti potpuno realiziraju Andromaha - epirski kralj Pir slavi pobjedu nad Hektorom i Trojancima, i eli svoju zarobljenicu Andromahu, Hektorovu udovicu, dok njega eli grka princeza Hermiona (koju pak eli grki glasnik Orest) - situacija prisile u osjeajnom i moralnom svijetu - povijesna tragedija BRITANIK suprotnost Corneilleovoj pov.trag. ideja o pogubnosti vlasti ('nitko ne vlada neduan)- Neron iz ljubomore ubija brata Britanika - tragedija BERENIKA rimski car Tit se radi dunosti odrie svoje ljubavi, palestinske kraljice Berenike (jedini vladar koji nije tiranin) - u centru panje je ljubav koja se ne moe ostvariti, radnja je klasicistiki jednostavna - BAJAZID (Roksana i Atalida vole Bajazida) - okrutna ljubavna drama s krvavim zavretkom osuda despotizma 'kornejevska' tragedija s optimistinim raspletomMITRIDAD - najvei uspjeh u karijeri doivljava dramom IFIGENIJA nevidljivi bog nerazumljive pravde vs proizvoljna vlast kraljeva- dvostruko oitovana fatalnost - 2 g nakon Ifigenije pie FEDRU (Fedra Tezej Hipolit kojeg ubija) - u Fedri se interpolira borba izmeu rtve i krvnika, kad ona spozna svoju pravu prirodu ubija se - izmeu Andromahe i Britanika pie komediju PARNIARI - 1689 za pitomce odgojne ustanove u Saint-Cyru pie sakralnu tragediju u tri ina ESTERA - pitanje zloupotrebe vlasti (Estera simbolizira svoj narod) - pos.tragedija ATALIJA izraava opsesije o pogubnosti vlasti kroz sakralni sadraj Razlike corneille racine - Corneilleova je vizija optimistina, dok je Racineova zatvorena i pesimistina - Racineov je junak osamljenik zaokupljen svojim strastima, i na tom nivou trai afirmaciju - nije spreman na kompromis, pokazuje istovremeno i bijedu i veliinu - kod Corneillea se estina javlja u podruju svijesti,

- kod Corneillea se estina javlja u podruju svijesti, dok kod Racinea strasti negiraju svjesnost i volju raskorak izmeu rijei i djela podudaranje rijei i djela # R - C - Racine, uz silovite likove (Pir, Hermiona, Fedra), opisuje i njene (Andromaha, Berenika, Aricija, Britanik) - Racineov dramski sustav se temelji na elji za jednostavnosti, 'stvaranju neega iz niega' - time se suprotstavlja Corneilleu zatvoren prostor radnje neodreeno mjesto radnje # R - C - monolog i sporedni likovi reproduciraju odnose glavnih likova

Komedija u razdoblju prije molirea - tokom prvih 30 g 17.st. nestaje sa scene (jedina sauvana farsa iz 1632) - Corneille pie komedije o graansko-aristokratskoj sredini - MELITA ILI LANA PISMA, 'crna komedija' CILITANDRE, UDOVICA, GALERIJA DVORA (mali trgovci i parika zlatna mlade vieg drutva), PRATILJA, komedija intrige KRALJEVSKI TRG, posljednja komedija KOMINA ILUZIJA (kazalite u kazalitu) Pierre du Ryer - BERBE U SURESNESU (pokuaj komedije obiaja) Andr Mareschal RUGALICA (pokuaj komedije obiaja), kom.intrige HVALISAVI VOJNIK (Plaut) MENAECHMI (Plaut), DVOJNICI (Plaut Amfitrion)Rotrou oivljavanje komedije intrige utjecaj se prekida oko 1656 Thomas Corneille, Scarron, Boisrobert - utjecaj panjolske komedije (Lope de Vega, Francisco de Rojas, Solorzan, Calderon) Jean Baptiste Poquelin Molire (1622-1673) - prvi pokuaj afirmacije u Parizu ('Slavno kazalite') nije uspio, pa 13 g putuje okolo sa glum.druzinom - tada nastaju komedije u 5 inova VJETROGONJA i LJUBAVNI JADI - 1658 se vraa u Pariz i izvodi pred kraljem Corneilleovog Nikomeda - uspjeh mu donosi djelo ZALJUBLJENI DOKTOR (trupa dobiva naziv Kraljeva trupa) - 1680 'Maison de Molire' postaje sinonim za Comdie-Francaise - okuao se u razl.vrstama komedije, uz raznolike razine komike i kominih efekata tenja za ravnoteom prevladava- smatra da svijet nije mogue ni potpuno odbiti ni prihvatiti ruganje preciozama- komedija obiaja KAIPERKE (LES PRCIEUSES RIDICULES) tom se liku Molire stalno vraa- SGANARELLE ILI UMILJENI ROGONJA pitanje odgoja i poloaja ene (zagovornik ljubavi, protiv braka)KOLA ZA MUEVE / KOLA ZA ENE - jednoinke KRITIKA KOLE ZA ENE i L'IMPROMPTU DE VERSAILLES (improvizacija!) komedija o lacu u 3 ina, kasnije u 5 inova kao TARTUFFE ILI VARALICA- TARTUFFE ukazuje na lanu pobonost, licemjerje- problem iskrenosti na religioznom planu - DON JUAN izaziva skandal kod prve izvedbe (tema preuzeta od Tirsa de Moline), tragian zavretak (!) takoer na granicama drame, problem iskrenosti na drutv.moralnom planu- MIZANTROP - Alceste Climne (mediokritet ispod bljetavosti plemstva) - pretea ozbiljne komedije osuda elje za zgrtanjem kapitala- KRTAC Georges Dandin komedija-balet u kojoj prikazuje tenju graanina da ue u plemiko drutvo- GRAANIN-PLEMI lik ovjeka iz naroda, vedar i aktivan, vodi intrigu- SCAPINOVE SPLETKE (kom.intrige) satirika varijanta precioznosti- UENE ENE - UMILJENI BOLESNIK (kom.-balet) - dao je satiriki prikaz svih drutvenih slojeva, vezan uz svoje vrijeme prvi prijevod GEORGESA DANDINA u svijetu FRAN KRSTO FRANKOPAN (17.st.) - prvi hrv.prijevod Nakon Molirea I Racinea DANCOURT, BARON, REGNARD, uzori su MOLIRE i TERENCIJE'velika komedija' - jednostavni sadraji, vrst plan, potivanje zdravog razuma i dolinosti DUFRESNY, REGNARD- komedije karaktera poduavaju gledaoca- oko 1700. BOURSAULT, BARON, CAMPISTRON, DESTOUCHES novi tip Parianke- CHAMPMESL GRIZETE , POISSON KOKETNE ENE nemoral vieg drutva- DANCOURT GRAANKE PO MODI - 'velika komedija' mora biti pouna, poticati na razmiljanje i ne nasmijavati - tragedija gubi snagu djelovanja, nema u njoj nikakvih inovacija, interes publike je smanjen - tragedije piu CAMPISTRON (Andronik), LA GRANGE-CHANCEL, CRBILLON pseudoklasicistika tragedija- 18.st. Idejna strujanja i knjievnost SLOBODNE MISLI (la libre pense)- nova idejna strujanja - novo tumaenje svijeta, odvajanje znanosti od vjere LIBRETINSTVO 1) za one bliske tom stavu = ovjek nezavisnog, slobodoumnog, smionog duha

2) za protivnike = bogohulan, raspojasan, razvratan ovjek kritika aristotelizma, uzori su Demokrit i Epikur- prva generacija libretinaca - u prvom planu je sloboda misli u odnosu na religijsku dogmu, afirmacija vjenosti prirode - sredinja linost druge generacije (eruditsko-libretinska) je PIERRE GASSENDI fil.djelo kojim se suprotstavlja Aristotelu i skolasticiPARADOKSNA RAZMILJANJA PROTIV ARISTOTELA polemiziraju 40ih godina 17.st.- sukob s Descartesom radi suprotstavljanja metafizici - rehabilitacija Epikurovog morala - sljedbenici NAUD, LA MOTHE LE VAYER, utjecao na CYRANOA, MOLIREA, LA FONTAINEA - trea generacija (CHARLES DE MARQUETEL) SAINTEVREMOND (1614-1703) - sinteza prethodnih generacija libretanaca, traga za vrednotama kao to su elegancija i profinjenost - spis KONVERZACIJA MARALA D'HOCQUINCOURTA S ISUSOVCEM CANAYEOM ('devetnaesto Pismo provincijalcu) francuski moralist (!)- zanima ga kako da se njeguju vrline kao galantnost, umijee ulnih uitaka - pie o ovjekovoj potrebi za zabavom da zaboravi prirodnu sklonost tjeskobi i nemiru - 1661 prognan iz Fran., do kraja ivota ostao u Londonu - povezuje sve generacije libretanaca 17. St. sa prosvjetiteljstvom 18.st. Ren Descartes (1596-1650) - jedan od utemeljitelja moderne novovjekovne filozofije i znanosti - u knjievnosti Thophilea i Saint-Armanda nailazi na stavove koje kasnije sistematski razvija kod svih ljudi postoji identian razum kao instrument da se dosegne istina- univerzalistika ideja - raskid sa skolastikom, eli strogo odvajanje filozofije od vjere, usvajanje kritikog duha (sumnja!) - pretea fran.materijalizma 18.st. misao razlikuje ovjeka od ostalog svijeta- RASPRAVA O METODI 'Mislim, dakle jesam.' jedan od prvih pokuaja da se stvori moderna psihologijarasprava STRASTI I DUE AUGUSTINIZAM - stroga kranska doktrina, snano zahvaa krug sudskoparlamentarne buroazije jansenizam- meuklasa koja se povlai iz svijeta u samostane (Port-Royal) - tu pripada i BLAISE PASCAL (1623-1662) pamflet protiv isusovaca, brani jansenizam i slobodu misli i znan.istraivanja- PISMA PROVINCIJALCU (LES PROVINCIALES) obrana kranstva, razmiljanje u obliku fragmenata- MISLI - srce omoguuje sintezu materije i duha i daje smisao konkretnom ljudskom ivotu - jedan od najduih fragmenata je OKLADA u kojoj poziva itaoca da se kladi u postojanje Boga ivot salona i knjievnost nakon 1660. maksime, memoari, pisma, roman - fronda raspruje iluzije idealiziranog herojskog svijeta preciozno sastajalite- 40ih g. 17.st. salom MADAME DE SABL frondisti i jansenisti se tamo sastaju- oko 1660. Francois De La Rochefocauld (1613-1680) in kolektivne inspiracije salona (641 maksime)- pisac MAKSIME (tako se zove i njegovo djelo) - konciznost, izostavljanje konteksta, vieznanost, enigmatinost, maksimum misli uz minimum rijei - samoljublje (amour-propre), nema konane istine o ovjeku, utjecao na Nietzschea i Schoppenhauera Montesquieu, Vauvenargues, Diderot, Chamfort u 18.st.aforistika proza

Francois-Paul De Gondi Kardinal De Retz (1613-1697) - jedan od lidera pobune (fronda) tri komponente fronde: obespravljeni puk, buroaski parlamentarci, vladanje 'prineva'- MEMOARI - antiki uzori Salustije i Tacit - navraao u salon Madame de Sabl Jean Guez De Balzac (1597-1654) moralne i politike rasprave ali nemaju ton konverzacije- autor prve zbirke pisama predstavnik precioznog salona zbirka pisama 1649 - VOITURE Marie De Rabutin-Chantal Madame De Svign (1626-1696) - prijateljevala sa Madame de Lafayette, La Rochefoucaldom, Retzom... najvei broj pisama upuen keri Francoise, jako sentimentalna-

PISMA - otkrivaju nalije vladavine Velikog Kralja, opisuju okrutnu represiju seljakih buna u Bretanji - Proust ju usporeuje njen stil sa Monetovim stilom slikanja kronike koje otkrivaju vladavinu Velikog KraljaGdon Tallemant Des Raux - HISTORIETTES Gabriel-Joseph De Lavergne Vikont De Guilleragues (1625-1685) - autor PORTUGALSKIH PISAMA, epistolarnog romana za kojeg se, kad se pojavio, nije znao tko ga je napisao - smatralo se da je de Guilleragues to samo preveo - 5 pisama portugalske redovnice franc.oficiru koja su smatrana istinitima - rezultat 'kolektivne inspiracije' salona - javlja se puno anonimnih romana kojima su autori veinom pripadnici visokog drutva Marie-Madeleine De La Vergne Madame De Lafayette (16341693) - simpatizer jansenizma, prima Corneillea, La Fontainea, Retza, prijateljica Madame de Svign - napisala roman PRINCEZA OD CLVESA - tragina pria udane princeze za vojvodu od Nemoursa - prvi roman psiholoke i moralne analize (analiza nesretne svijesti i savjesti svoje klase u 2.pol.17.st.) - usredotoena na unutarnji ivot likova, javlja se unutarnji monolog, minimalna radnja - kritika drutv.odnosa i vladajueg morala (uglaeno ponaanje koje prikriva nelojalnost i ambicije) kratka pripovijest PRINCEZA OD MONTPENSIERA (povijesna novela)- prije Princeze analiza ljubomore kao oblika strasti, po uzoru na barokni roman 1.pol. stoljea- roman ZAYDE Jean Regnauld De Segrais (1624-1701) - suraivao sa Madame de Lafayette na romanu Zayde - napisao zbirku 6 novela FRANCUSKE NOVELE - eli pomiriti stari barokni roman s novim klasicistikim - ljubavne prie kroz koje daje psih.i moralnu studiju ljubavnih odnosa, jezgrovitost, saetost Doktrina klasicizma i razilaenja oko doktrine teoretska i kritiarska djelatnost tokom 17.st. u Franc. Kojoj je glavni pokreta racionalizam- doktrina - naelo oponaanja antike i naelo prvenstva razuma - rasprava izmeu 'starih' (pristae antike) i 'modernih' - Boileau, prije njega Maleherbe (poezija), Guez de Balzac (knji.), Jean Chapelain (teorija) - doktrina posveena epu, tragediji i lirskoj poeziji - superiornost antike knjievnosti (Aristotel, Horacije) Pravilo trojnog jedinstva (jedno mjesto, kratko trajanje, jedna radnja ) zasluge za oblikovanje poetike klasicizma- Chapelain Nicolas Boileau-Despraux (1636-1711) PJESNIKO UMIJEE (1100 stihova, 4 pjevanja)- najznaajniji teoretiar klasicizma - dvanaest SATIRA po uzoru na Juvenala, Horacija i Rgniera - potkraj ivota ponovno pie satire protiv isusovaca - polemike nagovijetavaju postupno mijenjanje drutvenih odnosa 1687-1694- svae 'starih' i 'modernih' nunost imitiranja antike Boileau, Racine, Bossuet, La Bruyre 'STARI' teite je razum, ne nijeu antiku ali vele da su i suvremeni pisci jednako razboriti, nastavljaju precioznu i salonsku knjievnost CHARLES PERRAULT , Fontenelle, Saint-Evremond - 'MODERNI' - put prema prosvjetiteljskom racionalizmu PARALELA IZMEU STARIH I MODERNIH,- Perrault 8 bajki u prozi, folklorni motivi esto sr.vjek. podrijetla (Crvenkapica, Trnoruica, Pepeljuga..)- BAJKE Jean De La Fontaine (1621-1695) inzistira na njihovoj pounosti, originalnost u isprepletanju ivotinjskog i ljdskog svijeta- BASNE - kritika drutvenih odnosa 'velikog stoljea' i autoritarizma, ismijavanje licemjerne hijerarhijske piramide danas je to 236 basni u 12 knjiga- Basne je izdavao u 4 navrata, svaki put ih nadopunjujui - kritiziraju ga Rousseau (oteava djeci usvajanje etikih kriterija svojom nevjericom u ljudske vrline) i louard (smatra Fontainea moralno uskogrudnim) -roman LJUBAVI PSIHE I KUPIDONA (proza + stih), prie u stihu, lirska poezija -najraznovrsniji i najkompetentniji pjesnik franc.klasicizma Jacques-Bnigne Bossuet (1627-1704) opire se i jansenistima i isusovcima, zalae se za jedinstvo franc.katolicizma- crkveni govornik - protivnik knjievnosti i umjetnosti - NADGROBNI GOVORI, PROPOVIJEDI Francois De Salignac De La Mothe-Fnelon (1651-1751)

- iz crkvenih krugova, divi se piscima antike, KVIJETIST (razum u traganju za milosti, asketizam) izraz pol.programa prosvijeenog dijela plemstva koje nastoji spasiti monarhiju, protiv kralja ali za vlast zasnovanu na umjerenosti i odanosti podanicima- didaktini roman TELEMAHOVE PUSTOLOVINE Jean De La Bruyre (1645-1696) - pristaa 'starih' u knjievnosti prema njemu imitacija Teofrasta, ali vie pod utjecajem Pascala itd.- KARAKTERI ILI OBIAJI OVOG STOLJEA - 16 poglavlja i cca 1200 opaski (fragmenata), neprestano proirivano maksime, karakteri, anegdote, rasprave - brani knjievnu i drutveno-pol.tradiciju, a nesvjesno optuuje (iznevjeravanje vrednota monarhije)

18. STOLJEE - 80e g.17.st. poetak i poticaj 'krize europske savjesti' - stoljee prosvjetiteljstva slubeno poinje 1715 smru Luja XIV - posmrtni govor dri isusovac Jean-Baptiste Massillon, narod veseo radi smrti kralja - porazi na bojitu, ekonomske i drutvene krize, brojni anonimni tekstovi protiv kralja privredna kriza- nakon ukidanja Nantskog edikta bijeg protestanata ('bijeg mozgova'), odljev kapitala Anne Dacier helenistica, prevoditeljica Homera Kepler, Galilei, Descartes, Newton- tvorci nove slike svijeta irenje i pojednostavljeno tumaenje dostignua spoznaje o novom svemiru- 18.st. - vladavina regenta FILIPA ORLEANSKOG (jer je Luj XV imao 5 godina) - tolerancija, libretinizam, ponovno pozivanje tal.glumaa u Franc. - razdoblje velike slobode izraajnih mogunosti o svj.arhitekturi i stilu koji nazivamo ROKOKO - stil stvoren prvenstveno za pariku buroaziju piu se i tiskaju knjige, brojni prirunici za razl.zanate i umijeaprosvjeivanje - religija vie nije otmjena, vie se nitko time ne bavi Club de l'Entresol, Socit du Temple (tamo kratko zalazi Voltaire)- klubovi - znan.drutva (Socit des Savants) i akademije (Akademija u Dijonu) znan. Je pomonica umjetnosti- 1726 u Parizu Akademsko drutvo umjetnosti / Akademija znanosti - ovjek, ljudska mjera i sudbina su mjerila Nicolas De Malebranche TRAENJE ISTINE (nastavlja Descartesa) - cilj je biti drutveno koristan, filozof = intelektualac, drutv.angairani pisac - 1715 UMJETNOST NEDOSAIVANJA ili KAKO SE NE DOSAIVATI - Rousseau MILE, Diderot ENCIKLOPEDIJA kritika bibl.tekstova, zagovara prir.religiju- religija je esto predmet rasprave (rukopis VOJNIKA-FILOZOFA) Prvi Narataj Promatraa I 'Filozofa' - filozof u 18.st. je svaki obrazovan ovjek koji prati napredak znanosti i kritiki razmilja o obiajima, institucijama i doktrinama i ima svoje miljenje o ovjeku i njegovom mjestu na svijetu - spaljivanje heretika i knjiga raznih Pierre Bayle (1647-1706) - skoro su ga spalili na lomai ali je zbrisao u Rotterdam - proslavio se paradoksom da Bog vie voli ateizam od poganskog idolopoklonstva, dijeli moral od religije apsurdnost predrasuda, nemogunost usuglaavanja razuma i religije- RAZLIITE MISLI O KOMETU informator o znan.dostignuima, manje o knjievnosti- NOVOSTI IZ KNJIEVNE REPUBLIKE - surauju Leibniz, Van Leeuwenhoek, Fontenelle, Malebranche priprema teren za Diderotovu Enciklopediju- HISTORIJSKI I KRITIKI RJENIK Bernard Le Bovier De Fontenelle (1657-1757) - poeo karijeru kao pisac madrigala, stihova i tragedija, libertinac u GALANTNIM PISMIMA VITEZA D'HERA - DIJALOG MRTVIH - na strani 'modernih' - IZVJETAJ S OTOKA BORNEO, RAZGOVORI O MNOGOBROJNOSTI SVJETOVA, POVIJEST PROROANSTAVA - znan.se temelji na iskustvu i raznolikosti podataka, priroda je racionalno potpuno spoznatljva - eli nadnaravno svesti na razinu objanjivog, pokazati njegovu netonost napada kranstvo, svodi nadnaravno na razinu bajke- O PORIJEKLU BASNE - potkraj 17.i po.18.st. ukus za bajke (contes de fe) - pie POHVALE velikim umovima svojeg vremena (Newton, Cassini, Leibniz...)

Montesquieu - bavio se i prirodnim znanostima (fizika jeke i funkcije bubrega)n u sklopu lokalne akademije u Bordeaux - putnik(bio je i u naim krajevima) - vjerovao u ujedinjenu Europu- Europa je drava sastavljena od nekoliko provincija - Perzijska pisma objavljeno anonimno u Amsterdamu, spojio dvije osnovne tendencije svoga vremena duh filozofije i duh galantnosti, epistolarni romani filozofski roman, ljubavno-erotski opisi i sanjarenje vezano za orijentalni harem, satirika slika posljednjih godina vladavine Luja XIV., kritika pape i katolike crkve , tajni lanac ustrojstvo knjige (togod to znailo) - 3 lika Uzbek, Rica i Rhedi s Istoka njihovo putovanje po Europi i otkrivanje slobode i istine iste - teme- sree, vrline i slobode, utjecaj Fnelonovog Telemaha - Galllandov prijevod Tisuu i jedne noi, Maran Turski pijun - otac sociologije, njegovi putnici zaetnici socioloke revolucije - po svojim putovanjima je skupljao podatke o razliitim politikim ureenjima => organizacija drutva se treba temeljiti na zdravim osnovama=> ljubav domovine i ljubav jednakosti - O duhu zakona -plod dugogodinjih razmiljanja , temelji se na njegovim putovanjima , divio se Engleskoj parlamentarnoj monarhiji , bavio se sociolokim problemima, bitno djelo za pol. Znanost i povijesno zakonodavstvo , daje teoriju o vezi klimatskih uvjeta i karakteristinih fiziolokih i psiholokih osobina ljudi , ideolog svoje klase - temelj misliocima francuske revolucije - 1751. Rima. Duh zakona stavljenu Indeks- zagovaro toleranciju i protivi se svakom fanatizmu - biljeke s putovanja Voyages , lanak Ukus (za Diderotovu enciklopediju) - odreuje duh svog vremena duhom trgovine Jean Meslier - sveenik - Testament i drugi spisi - Utjecaj na Voltairea - U religiji i kranstvu vidi neprijatelja naroda => izvor nepravde - Materijalist- priroda je materija - Repetitorij misli i osjeanja Jeana Mesliera - Zagovara ideju jednakosti,ideju zajednike svojine, ideju nacionalne revolucije, narod po shvaanjima treba biti ateistiki i materijalistiki - Stvara sliku svog komunistikog drutva Opat De Saint Pierre - vizija novog svijeta Nacrt trajnog mira , sanja o utopiji, o Europskoj uniji

Nol Pluche - prirodoznanac i literat - Prizor iz prirode cilj mu je dokazat postojanje boga znanstvenim i poluznanstvenim opisivanjem - filozofska bitka e omoguiti da se znanstvena misao osnai i osamostali Sbastien Le Prestre, Markiz De Vauban - vojni inenjer i strunjak za gradnju utvrda - njegove su utvrde postale uzorom klasine vojne arhitekture - jedan od prvih drutvenih reformatora - kralju upuuje izvjetaj o tetnosti opoziva Nantskog opoziva, ipak vjeran kralju do kraja - Nacrt kraljevske desetine predlae jednak porez za sve, eli spasiti Francusku od ekonomske propasti - Knjiga je zapljenjena - Predlae da najsiromaniji budu osloboeni plaanja Louis De Rouvroy, Vojvoda De Saint- Simon - veledostojnik ( pair), zloesti vojvoda patuljastog rasta - Memoari - veliki uspjeh - Divili mu se i Stendhal i Proust, Balzac - Barokni moralist, teko ga je smjestiti, ovjek izvan svog vremena , slijedi svoje norme - Vjerodostojni promatra London, ne nailazi na odobravanje u filozofskim krugovima zaviruje u Versailles i vladu, graanske i velikake domove - Opisuje bitke, pogrebe, skandale, kralja - Vjeruje u promjenu i njezinu nunost - Zaokuplja ga mehanika dvora prvenstvo i genealogija - Ostavio 173 sveska rukopisa Razliiti knjievni oblici do Diderotovih inovacija -18. stoljee komedije i tragedije pokuaji ouvanja -1750.-1760. trijumf romana - kazalite- Diderot- Razgovori o nezakonitom sinu i O dramskoj umjetnosti , pokuaji stvaranja graanske, moralne, sentimentalne drame - bit romana Barthesova definicija(Njega Ivi voli)- Roman je ako ga moramo karakterizirati njegovim najkonkretnijim znacima, in drutvenosti : on uspostavlja knjievnost. -18.st. stoljee drutvenosti , roman 18.st opisuje drutvene

susrete u salonima- askanja, razgovore - 17.st. je stoljee dolinosti nema romana u prvom licu te roman kao takav nije bio cijenjen(autorica Princeze od Clvesa je negirala da je spomenuti roman), dok u 18. svatko ima pravo priati o sebi - polako graani i graanski ivot postaju zanimljiviji - tada je mimesis prestao biti komian Robert Challe - jedini roman mu je zbirka novela( ukupno 7)-Slavne Francuskinje , istinite prie - blizak je filozofima - nanovo ga otkriva Champfleury, teoretiar realizma - neka vrsta novog Heptamerona - sluio mornarici i proputovao svijet=> dnevnici i memoari - Slavne Francuskinje- o ljubavima i pustolovinama , odlino poznavao psihologiju svojih suvremenica - Tipian primjer pisca razdoblja procjepa - Nadahnuo Marivauxa- Marijanin ivot, Prvosta Manon Lescaut,Richardson Pamela i Clarissa Alain-Ren Lesage - zaetnik romana obiaja( roman de moeurs), francuskog pustolovnog (pikarskog) romana - pie protiv Astreje - pokazao je da se roman moe graditi niui nove epizode koje poveavaju panoramu drutvene realnosti, a da se pritom ne naruava jedinstvo djela - francuski pikarski roman 18.st roman buroaskog drutvenog uspinjanja, osamostaljivanja i potvrivanja - odabrao je da ivi od pera, bez mecene - inspiraciju esto nalazi u panjolskoj - Hromi avo blijeda kopija Guevarina romana Diablo Coujelo - Mnogo samostalnija Pria o Gilu Blasu santillanskom - ivost opisa, koristi teatarske efekte Pierre Carlet De Chamblain De Marivaux - osmiljava metafiziku osjeaja - prisutna u parikom ivotu( u salonu markize de Lambert) - profesionalni pisac - pokree tri asopisa Le spectateur franais -najpoznatiji - uspjeni i dramski pisac - Farsamon ili romaneskne ludorije ili Moderni Don Quijote- parodija precizno vitekog i burlesknog romana - Sklon pisanju travestija, efektnih pastia velikih djela - Travestirani Telemah revolucija u pravcu realistikog kazivanjai zagovaranja zdravog morala - Traverstirana Ilijada- burleskna poema - Marijanin ivot i Seljak- skorojevi najzrelija ostvarenja - Eksperimentalni roman radnja ne vodi nikamo, romani nisu zavreni, neam sheme ponaanja glavnih junaka - Zaokupljan prirodnou svojih likova-francuski promatra - Marivaudage izraz jednog nikada do kraja iskazanog osjeaja - Likovi roman su pripadnici povlatene klase , a to su postigli prirodnou

Antoine - Franois Prvost - proao kolu metafizike osjeaja markize de Lambrt - proveo ivot bjeei od doma. kole, vojske, samostana,.. - preveo se eng. Richardsona - u Londonu je sreivao nedjeljini asopis Le Pour et le Contre - povijesni roma Pria gospodina Clevelanda, nezakopnitog sina Cromwella, ili engleski filozof - zanimala ga i irsaj povijest- Dekan Killerine - neuspjeh pomirenja s religijom i konvencionalnim moralom - Pustolovine Pomponija, rimskog viteza satirini petronijevski stil - Istinita pria viteza des Grieuxa i Mamon Lescaut - Memoari asnog gospodina koji se povukao iz svijeta - Romani poput Dekana i Clevelanda su utrli put crnom romanu, romanu strave i uasa - Pria o modernoj Grkinji- nemo da shvati ensko bie - Pokuao zhvatiti probleme i osnovnu tragiku ljudskog ivota u potrazi za sreom Claude Crbillon Sin - ironina lucidnost njegovih romana - Zablude srca i duha - Moralna pria Sofa - Razotkriva aristokratsku koketeriju Charles Duclos - romanopisac, moralist i kraljevski historiograf - Ispovijesti grofa od *** - sinteza sentimentalizma i libertinizma MADAME DE TENCIN majka d'Alamberta MADAME DE GRAFFIGNY Pisma Peruanke Charles Le Pieux Vitez De Mouhy

- pripadnik knjievne boheme, policijski pijun i novinar-poligraf - Seljanka skorojevika - Lamekis- puno strave , uasa i mate - Muha ili pustolovine Biganta- biografski elementi - kazalite- scenski ivot je ivio vie nego ikada, ali nekeko traljavo Crbillon Oc - tragedije- Idomenej, Atrej i Tijest, Radamist i Zenobija - dokazao da se poslije Racinea vie ne mogu pisati tragedije po starim receptima =>razvoj Voltaire i romantika drama Jean Galbert De Campistrona

Houdard De La Motte Ins de Castro pisano u stihovima -Henry de Moutherlant- Mrtva kraljica Florent Carton(Dancourt)- Pomodni vitez jo se o danas prikazuje - dancourdes- jednoinke pune aktualnosti - Divertismani iz Sceauxa Jean- Franois Regnard- uspjeh Kockar - Jedinom nasljedniku Lesage Turcaret Marivaux- PIE ZA TALIJANSKE GLUMCE - psiholoka drama - neprijatelj normi, pravila recepata - marivaudage - trudio se na scenu prenijeti jezik salonske konverzacije - Dvostruka nevjera - Igra ljubavi i sluaja - Indiskretne zakletve i Lane ispovijesti Destouches astoljubivi i Rasipnik Pierre- Claude De La Chausse Lana antipatija, Pamela Alexis Piron- neprijatelj Voltairea, predstavnik galskog duha Jean-Baptiste Gresset- Metromanija ili strast stihotvorstava, Zao ovjek - 4 gore navedena piu osjeajne i plaljive komedije Vauvenargues Razmiljanja o razliitim temama, Maksime - protivnik religije i svakog kompromisa - nadmaio Marivauxa

Voltaire- promatra i pisac, pjesnik monden - ivio 84 godine, radio stvarao djelovao Travailler , c'est vivre - pravo ime Franois Marie Arouet - roen u Parizu , umro kao francuski Sofoklo - bio je miljenik vladara Luj XV, Filip Orleanski, Fridrih II - pod utjecajem engleske kulture (Bacon, Locke, Newton, Berkeley, Shakespeare) - za vrijeme boravka u Engleskoj objavio je Engleska ili Filozofska pisma - prije toga proslavio se tragedijom Edip. Liga dulji spjev , Henrijada historijska epopeja koja velia zagovornika vjerske trpeljivosti i tvorca Nantsog edikta- Henrika IV- posveeno eng. Kraljici - prvi historiografski rad Povijest Karla XII - tragedije- Brut , Cezareva smrt i Zaira uspjehe duguje Shakespearu - Filozofska pisma teka satira na postojee stanje u Francuskoj - ovjek je roen za akciju jer je ona izvor ludske sree - ovjek se afirmira radom=> misliti o sebi , znai misliti o sebi => odgovor na Descartesa i kartezijanizam - pohvala vjerske i politike tolerancije - pjeva himnu slobodi miljenja - Candide filozofska pria - Zaira imitacija Shakespeareovog Othella, nadahnuo se i Corneilleovim Polijetkom, pisanom aleksandrincima - Elementi Newtonove filozofije- popularizacija Newtona , borba protiv kartezijanizma - filozofska poema- Epistule o filozofiji Newtona - boanstvena Emilija- ena koja ga je spasila od zatvora nakon Filozofskih pisama Markiza Du Chtelet -Vrsna matematiarka, znalac eng.jezika, klasinih jezika , filozofkinja - prevela na francuski Newtonovo djelo Matematske osnove prirode filozofije - Mrope- tragedija - Satirina poema- Monden - Komini spjev Djevica orleanska - Rasprava o ovjeku didaktini aleksandrinci, pjeva epikurejsku

mudrost, pean ljudskoj srei Guillaume Amfrye De Chaulieu Jean-Baptiste Rousseau Louis Racine- sin velikog dramatiara

ZLATNO DOBA BORBENOG I KTITIKOG DUHA (1750.-1780.) UVOD - 1803. Jean- Baptiste Biot Ogled o povijesti znanosti za vrijeme revolucije ; istie vanost Diderotove enciklopedije - vrlo vani tada: Bonnot de Condillac Ogled o podrijetlu ljudskog znanja , Rasprava o osjetima, otvorio put pozitivizmu Augustea Comtea, suprotstavio se Berkelyjevom idealizmu - Juleien Offray da la Mettrie- lijenik - po njemu je sve mehanika - ovjek-stroj, ovjek-biljka - mozak je usporeivao sa ivotinjskim, majmunskim - osuivala ga je crkva - ovjek je u potpunoti stroj sklon uicima - Buffon- Povijest prirode - Diderot- Pismo o slijepima - Pierre- Louis Moreau de Maupertuis- Sustav prirode, nadahnuo Voltairea - filozofi istiskuju pjesnike i pjevae - 1749.-1750- prijelomna godina, pravi poetak 18. stoljea - klasicizam je napor jedne elite volje inteligencije , taj je trijumf misli i autoriteta stijenjen, uhvaen izmeu dva vjeita barokaChaunu - 1730.-1775- francuska privreda doivljava neometan procvat -1763.Indija i Kanada ispadaju iz fr. Krune - Laurence sterne Tristam Shandy , Sentimentalno putovanje po Francuskoj i Italiji Enciklopedija i oko nje, ideje o borbi - ve u 13. st javljaju se sumae- zbornici ovjekovih znanja. Ali puni mate i praznovjerja - Bayle Historijski i kritiki rjenik - Johann Jacob Brucker- Historia critica philosophie - Pravi poetak -1745. sijeanj - Knjiar Andr- Franois le Breton prevodi djelo CyclopediaEphram- Diderot i d'Alambert preuzimaju urednitvo Chambersu - 1750. Diderot- Prospekt - 1751. prvi svezak s d'Alambertovim Predgovorom Jean Le Rond D 'Alambert - U 24. G LAN Kraljevske pruske akademije i Kraljevskog drutva u Londonu - U poetku bio pznat kao prevodilac s engleskog - U svom Predgovoru slijedi Bacona (valjda znanje je mo), namjera Enciklopedije genealoko stablo svih ljudskih znanja ukljuujui i obrtnitvo - Bitne su i primjenjene znanosti koje pridonose materijalnom i moralnom napretku ovjeanstva - Afera opata Jean Marin de Prades- autor nekoliko lanaka o filozofiji koje je Sorbona osudila zbog hereze - Puno skandala oko Enciklopedije - Diderot- lanak Politiki autoritet otvoreno osudio apsolutizam i teoriju boanskog prava - Neprijatelji enciklopedije Journal de Trvoux-isusovako glasilo - d'Alambert eneva pohvala tolerancije i prikriveni napad na ortodoksni katolicizam - unato brojnim preprekama enciklopedija opstaje komercijalizacija znanja - Enciklopedija pristupana veem broju ljudi, pridonijela kristalizaciji politikih ideja i stavova - Montesquieu nedovreni lanak Ukus - Buffon nije dao alank Priroda - Rousseau lanci o glazbi i vaan lanak Politika ekonomija - De Jancourt, Marmontel=>teorija knjievnosti Elementi knjievnosti - Turgot lanci iz ekonomije i poljoprivrede - Barun d'Holbach kemija i meneralogija - Suradnisci su ugalvnom bili imuni i obrazovani graani - Didierot je Brojnim ilustracijama obogatio sadraj enciklopedije - Suradnici: Voltaire, Rousseau, Diderot, Buffon, Quesnay, Dupont de Nemours i Turgot Voltaire Berlin 1751. stoljee Luja XIV pohvala Kralju Suncu, indirektan napad , povijesna monografija - Ogled o obiajima i duhu nacija vjera u progres, ovjeka i slobodu - cijelog ivota se borio protiv svake metafizike - Traktat o toleranciji , Filozofski rjenik- pie o vjeri - deist prihvaa postojanje boanstva, ali nita vie Kad ne bi bilo boga ,trebalo i ga izmisliti - pamflet O strahovitoj opasnosti itanja odgovor na reakciju crkve na Traktat o toleranciji i Filozofski rjenik Rousseau - Rasprave o znanostima i umjetnostima - Drugaiji jezik, senzibilitet - Tvrdi da su civilizacija i razvoj umijea i umjetnosti iskvarile

ljudsku prirodu - Rasprava o podrijetlu i osnovama nejednakosti meu ljudima1754., 1755.objavljeno=>burne reakcije - Drutveni ugovor ili Naela politikog prava- utjecao na jakobince - Svako drutvo poiva na dogovoru izmeu pojedinaca u njemu, suverenitet nose oni koji su prihvatili taj sporazum, neotuivi suverenitet u tom drutvenom dogovoru, a mogue je samo ako postoji jednakost meu svim lanovima, kralj je vladar zbog suverene volje naroda - Politika ekonomija(VII. Svezak Enciklopedije 1757.)- povratak u prirodno stanje je nemogue jer je privatno vlasnitvo temelj drutvenog reda, ali prirodi treba teiti

Georges-Louis Leclerc, Grof De Buffon - Povijest prirode - jedini pisac filozof i enciklopedist koji nije smetao crkvi i dravi i obrnuto - 1739. upravitelj kraljevskog vrta - indirektno zagovarao materijalizam svojom teorijom o organskim molekulama, neunitivim esticama koje se nalaze na ishoditu svih ivih oblika - Teorija zemlje s Genezom- Sorbona osuuje, a on se pokorava Sorboni Sorbona uvijek ima pravo - on ne pokuava opisati prirodu ve je objasniti - zacrtao je put novim znanostima- geologija, zooloka geografija, antropologija, fiziologija, biologija, kozmologija - nikad nije objavio svoj lanak u Enciklopediji Priroda - Rasprava o stilu, stil je sam ovjek, stil pisanja plan, dostojanstvenost, plan i jasnoa - fiziokrati- prvi teoretiari kapitalizma , vladavina prirode Franois Quesney- fiziokracija Pierre Samuel Dupont Anne Robert- Jacques Turgot prosperitet pojedinca je nunost meuljudske solidarnosti Paul Thiry D'holbach radikalni materijalizam , ateistika koterija - Sustav prirode ili o zakonu fizikog i moralnog svijeta - Jedna od najitanijih i najprevoenijih u stoljeu - Sinteza tadanje materijalistike misli - Protiv svake religije - Prekinuo s kartezijanizmom - Dobar poznavalac kemije - Smatran najveim neprijateljem crkve i drutva - Ministar za cenzuru postaje Diderotov prijatelj Malesherbes . Enciklopedija izlazi nesmetano ELIE CATHERINE FRRON- GL. UREDNIK ASOPISA l'ANNE LITTRAIRE(Knjievno godite, polemike o Enciklopediji Borbrnost , razigranost i pounost pripovjedako-dijalokih oblika Prvost i Marivaux => roman Voltaire=> pripovijetka - filozofski dijalog u fazi mirovanja - brojne Voltaireove filozofske prie - opat Dulaurens Prijan Mathieu - gospoa Riccoboni- Fatalist Jacques - Cazetteova ironina fantastika - Diderot pripovjedako-dijaloki opus - Roman se polako , ali uspjeno namee - 1760. publika zasiena razumom ita Novu Heloizu - Voltaireove filozofske prie Zadig ili Sudbina, orijentalna pria ; Candid ili optimizam, Micromegas , filozofska pria ; Naivko, Babilonska princeza - Optimizam je utopija- trebaju se odrediti ljudski razumni okviri - U kasnoj fazi je pesimist - Pripovijetke slue mu za igru Jean-Franois Marmontel - pop