1

บทเรยน พชอ.คลองทอม จงหวดกระบ ประเดนลดปจจยเสยง(บหร) โรคไมตดตอเรอรง

ดร.ไพสษฐ บญยะกว และคณะ

ประวตความเปนมาของอำาเภอคลองทอมทมาของชอ คลองทอม คำาวา คลองทอม เปนชอตามลำาคลอง“ ”

สายหนง ซงตนนำ�าเกดจากภเขาในจงหวดตรง ไหลผานตำาบลคลองทอมใต ซงเปนทต�งทวาการอำาเภอคลองทอมในปจจบนมผใหความเหนเรองชอคลองทอมไวดงน�

ความเหนนยแรกกลาววา เมอประมาณ 100 ปเศษ มาแลวกอนทจะต�งอำาเภอทน� มไทยอสลามกลมหนงมาต�งถนฐานทำามาหากนทรมคลองสายน� ตอมาไดเกดโรคระบาดผคนลมตายลงเปนจำานวนมาก พวกทรอดตายไดอพยพไปอยในทองถนอน การท�งถนฐานเชนน�ภาษาทองถนเรยกวา ทม ซงหมายความวา ท�ง ลำาคลองสายน�จงเรยกวา คลองทม “ ” “ ” “ ”ตอมาเมอนานเขากเรยกเพ�ยนไปเปน คลองทอม“ ”

อกความหมายหนง กเหมอนกบความหมายแรก แตทวาเปนเหตการณทลวงเลยมานานกอนเหตการณของความหมายแรก คอ เปนเรองทสบทอดมาจากตำานานพ�นบานเรองควนลกปด เมอขนสาแหระ ทบทำาลายทรพยสมบตเผาทำาลายแลวท�งบานท�งเมองไป ซงภาษาชาวบานกวา ทมบานทมเมอง บรเวณรมคลองน�ซงเปนทต�งเมองขน“ ”สาแหระกถกเรยกวา คลองทม แลวเลอนมาเปน คลองทอม ภายหลง“ ” “ ”

แตอกบางคนใหความเหนแปลกออกไปวา การต�งชอหมบานนามเมองโดยทวๆ ไปน�น สวนมากจะอาศยสภาพทางภมศาสตร โดยใหเหตผลวารมคลองน�มพชชนดหนง คอ ตนกะทอม ข�นอยจำานวนมาก แมแต“ ”ในปจจบนกยงพอหาไดอย ชาวบานเรยกพชชนดน�วา ทม หรอ ทอม “ ” “ ” ลำาคลองสายน�จงถกเรยกวา คลองทอม ตามไปดวย “ ”

2

อำาเภอคลองทอม จงหวดกระบ กอน พ.ศ. 2430 พ�นทซงเปนอำาเภอคลองทอมในปจจบนน� เปนปาปลายเขตแดนเมองนครศรธรรมราช เพงแยกจากนครศรธรรมราชมาเปนอำาเภอหนงอยในความปกครองของจงหวดกระบ ประมาณ 60 ปเศษ โดยถอเอาคลองสนปนเปนแนวแบงเขต พลเมองสวนมากอพยพมาจากจงหวดใกลเคยง เชน จงหวดนครศรธรรมราช จงหวดตรง จงหวดสตล และจงหวดสราษฎรธาน เปนตน

กอนประกาศใชการปกครองหวเมองแบบเทศาภบาล ทองทอำาเภอคลองทอมมเขตการปกครองเปน 3 เขต เรยกวา แขวง คอ แขวง“ ”คลองทอม แขวงพรดนนา แขวงคลองพน โดยแตละแขวงมนายแขวงปกครองและดแลปองกนภยใหแกราษฎร ไดปกครองในเขตของตน เขตทองทตามสภาพปจจบนดงน�

แขวงคลองทอม มตำาบลคลองทอมใต คลองทอมเหนอ หวยนำ�าขาว นายแขวงหรอนายบาน คนสดทาย ชอ หมนรามณรงค

แขวงพรดนนา มตำาบลพรดนนาและเพหลา นายแขวงคนสดทาย ชอ หลวงรามเดช

แขวงคลองพน มตำาบลคลองพน ทรายขาว นายแขวงคนสดทาย ชอ หลวงฤทธธาน

โดยในเขตแขวงหนง ๆ มนายอากร เจาหนาทเปนเงนผลประโยชนจากอาคารคานา สวน การพนน สรา ฝน และอน ๆ

ตอมา เมอประมาณป 2440 ไดเปลยนการปกครองจากเดม โดยยบแขวงตาง แลวหนวยการปกครองเปน หมบาน ตำาบล อำาเภอ จงหวด ทองทสามแขวงน� ไดรวมกนจดต�งเปนอำาเภอข�นหนงอำาเภอ ชอวา อำาเภอ“คลองพน ทหมท ” 1 ตำาบลคลองพน ตอมาในป พ.ศ. 2445 ไดยายทวาการอำาเภอมาต�งในทองทตำาบลคลองทอมใต บรเวณวดคลองทอมในปจจบน เมอป พ.ศ. 2448 ไดยายทวาการอำาเภอไปอยทปากคลองทอม

3

หมท 2 ตำาบลคลองทอมใต โดยใชชอวาทวาการอำาเภอคลองพน จนถงป พ.ศ. 2460 เปลยนชอเปน ทวาการอำาเภอคลองทอม ตามชอคลอง “ ”จนกระทง ป พ.ศ. 2487 ไดยายทวาการอำาเภอคลองทอม มาต�งอยรมถนนเพชรเกษม หมท 2 ตำาบลคลองทอมใต โดยนายเพม ศรเทพ เปนผบรจาคทดน จำานวน 25 ไร สาเหตทยายทวาการอำาเภอจากตำาบลคลองพนมาต�งทตำาบลคลองทอมใต กเพอใหทต�งทวาการอำาเภอเปนศนยกลาง และสะดวกในการเดนทางมาตดตอราชการของประชาชนจากทกตำาบลในพ�นท

ตอมาป 2538 นายบญชา ถาวรานรกษ ซงดำารงตำาแหนง ปลดจงหวดกระบในขณะน�น ไดพจารณาเหนวาบรเวณทวาการอำาเภอคลองทอมคอนขางคบแคบ และตวอาคารมสภาพเกาชำารด ไมสะดวกตอการใหบรการแกประชาชน โดยเฉพาะในอนาคตซงความเจรญจะขยายตวมากยงข�น ดวยวสยทศนดงกลาวจงไดมอบหมายใหนายเฐยร บณยเกยรต นายอำาเภอคลองทอมขณะน�น ประสานงานเพอสรางทวาการอำาเภอคลองทอมแหงใหม ในทสาธารณประโยชนทงหนองเปดนำ�า รมถนนเพชรเกษม หมท 9 ตำาบลคลองทอมใต เน�อท 37 ไร ไดรบการสนบสนนงบประมาณการกอสรางจาก กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย เปนเงน 6,595,000 บาท เรมกอสราง เมอวนท 13 พฤษภาคม 2539 แลวเสรจเมอวนท 8 เมษายน 2540 และไดถอฤกษมงคล วนท 1 พฤษภาคม 2543 เวลา 14.19 น. ประกอบพธเปดทวาการอำาเภอคลองทอม โดย นายพเชษฐ พนธวชาตกล รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการคลง ในขณะน�นเปนประธาน

คำาขวญอำาเภอ “สระมรกตขนชอ นามระบอแหลงลกปด งามเดนชดนำาตกรอน

ชอกระฉอนนกแตวแรว”ทต�งและอาณาเขต

4

อำาเภอคลองทอมต�งอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของจงหวด มอาณาเขตตดตอกบเขตการปกครอง ดงน� ทศเหนอ ตดตอกบ อำาเภอเขาพนม

ทศตะวนออก ตดตอกบ อำาเภอลำาทบ จงหวดกระบอำาเภอวงวเศษ และ อำาเภอสเกา

จงหวดตรง ทศใต ตดตอกบ ทะเลอนดามน ทศตะวนตก ตดตอกบ อำาเภอเกาะลนตา และอำาเภอเหนอคลอง จงหวดกระบมเน�อทท�งหมด 1,042.531 ตารางกโลเมตร สภาพภมอากาศ

โดยทวไปสวนใหญมฝนตกชกเกอบตลอดท�งป ประมาณปละ 8 เดอน อำาเภอคลองทอม แบงเขตการปกครอง ออกเปน 7 ตำาบล 67 หมบาน ดงน�

1 ตำาบลคลองทอมใต มจำานวน 9 หมบาน 2 ตำาบลคลองทอมเหนอ มจำานวน 8 หมบาน3 ตำาบลคลองพน มจำานวน 14 หมบาน4 ตำาบลทรายขาว มจำานวน 7 หมบาน5 ตำาบลหวยนำ�าขาว มจำานวน 9 หมบาน6 ตำาบลพรดนนา มจำานวน 11 หมบาน7 ตำาบลเพหลา มจำานวน 9 หมบาน

โดยทองทอำาเภอคลองทอม ประกอบดวย องคกรปกครองสวนทองถน 9 แหง ดงน�

1 เทศบาลตำาบลคลองทอมใต ครอบคลมพ�นทบางสวนของตำาบลคลองทอมใต

2 เทศบาลตำาบลคลองพน ครอบคลมพ�นทบางสวนของตำาบลคลองพน

5

3 เทศบาลตำาบลคลองพนพฒนา ครอบคลมพ�นทบางสวนของตำาบลคลองพน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำาบลคลองพน)

4 เทศบาลตำาบลทรายขาว ครอบคลมพ�นทตำาบลทรายขาวท�งตำาบล5 องคการบรหารสวนตำาบลคลองทอมใต ครอบคลมพ�นทตำาบล

คลองทอมใต (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำาบลคลองทอมใต)6 องคการบรหารสวนตำาบลคลองทอมเหนอ ครอบคลมพ�นทตำาบล

คลองทอมเหนอท�งตำาบล7 องคการบรหารสวนตำาบลหวยนำ�าขาว ครอบคลมพ�นทตำาบลหวย

นำ�าขาวท�งตำาบล8 องคการบรหารสวนตำาบลพรดนนา ครอบคลมพ�นทตำาบลพรดน

นาท�งตำาบล

6

9 องคการบรหารสวนตำาบลเพหลา ครอบคลมพ�นทตำาบลเพหลาท�งตำาบล

อาชพหลกของประชาชนในพ�นทสวนใหญ ปลกยางพารา (เน�อทเพาะปลกประมาณ 6,371 ไร) และปลกปาลมนำ�ามน (เน�อทเพาะปลกประมาณ 2,811 ไร) ในสวนของการทำาอาชพเสรม กมเชน การทำาขนมกาละแม เครองแกง ถวเคลอบโอวลตน ของกลมแมบานตำาบลพรดนนา, การทำากะป ของกลมแมบานนำ�ารอน ตำาบลหวยนำ�าขาว, การทำาเสอ ของกลมแมบาน ตำาบลคลองทอมใต, การทำาไวน กาแฟกงสำาเรจรป และไขเคมสมนไพร ของกลมแมบานตำาบลคลองทอมใต, การกลนสราขาว กลมแม

7

บาน ตำาบลคลองพน, การทำาเส�อสกรนทระลก ของกลมแมบาน ตำาบลคลองทอมเหนอ และการทำาปลาเคม ปลาหมกแหง กลมแมบานตำาบลทรายขาว ซงเราสามารถพบเหนไดจากบรเวณสองขางทางของถนนสายคลองทอมไปจงหวดตรง

สรปกจกรรมเขารวมถอดบทเรยน พชอ.คลองทอมสภาพทวไปของอำาเภอคลองทอม

อำาเภอคลองทอม จดเปนเมองทองเทยวเชงสขภาพระดบโลก เนองจากมสถานททองเทยวทสำาคญ ไดแก นำ�าตกรอน นำ�าพรอนเคม เปนตน จงมชอเสยงดานเมองตนแบบสเสนทางทองเทยวเชงสขภาพนำ�าพรอนแบบครบวงจรระดบประเทศ ซงมความแตกตางจากเมองอน ในสวนปญหาทกระทบตอสขภาพของประชาชนทพบหลกๆ กคอ ปญหาดานอบตเหต ปญหาดานสขภาพ ปญหาดานเศรษฐกจ ปญหาเกยวกบโรคภยไขเจบ อนเปนปจจยเสยงทตองไดรบการแกไขจากทกภาคสวน

อำาเภอคลองทอมมความหนาแนนของประชากร ประมาณ 74 คน/ตารางกโลเมตร โดยพ�นทสวนใหญของอำาเภอคลองทอมเปนพ�นทปาสงวน ทงเล�ยงสตว เขตอทยาน ทำาใหประชากรอาศยและทำามาหากนในพ�นททไมมโฉนดเปนสวนใหญ ขอดของอำาเภอคลองทอมคอ ทำาใหไมเจอกบวกฤตการณ ดนถลม เนองจากมจำานวนปาไมคอนขางเยอะ

โครงสรางการทำางานดานสขภาพของอำาเภอคลองทอมคปสอ.คลองทอม ไดรวมกนกำาหนดวสยทศนไววา คนคลองทอม“

สขภาพด ระบบบรการไดมาตรฐาน มการบรหารจดการแบบมสวนรวม ”โดยมพนธกจ คอ

ขอท 1 “การใหบรการสขภาพทมประสทธภาพ เทาเทยม เสมอภาคและเปนธรรม โดย เทาเทยม หมายถง ทกคนไดรบบรการเหมอนกนไม”

8

ถกเลอกปฏบต เปนธรรม หมายถง ทกคนไดรบบรการเทาเทยมกนไมถอปฏบตคนใดคนหนงหรอการไมอภสทธบางคน

“การมประสทธภาพดานมาตรฐาน มาตรฐาน หมายถง เกณฑท”กำาหนดไวโดยทกสถานบรการถอปฏบตเหมอนกนทกแหง

“การสนบสนนคมครองผบรโภค ความคมครองดานอาหาร คอ ”อาหารไดมาตรฐาน อย. สำาหรบอาหารปรงสำาเรจ อาหารไดมาตรฐาน Clean Food Good Taste สำาหรบอาหารแผงลอยในตลาด ซงบทบาทหนาททางนกวชาการสาธารณสข ตองมการตรวจตามแบบประเมนมาตรฐานสขาภบาลอาหารและสขาภบาลตลาด แลวใหคำาแนะนำาแกผประกอบการ

ขอท 2 "การสงเสรมการมสวนรวมและพฒนาศกยภาพของเครอขาย"

“การพฒนาศกยภาพของเครอขาย ยกตวอยาง เชน การใหความร”ดวยความรวมมอกบภาคเครอขาย (อาท เชน วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดตรง, อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน, โรงเรยน, องคกรปกครองสวนทองถน, วด)

บทบาทและขอมลในสวนของสำานกงานสาธารณสขอำาเภอคลองทอม

อำาเภอคลองทอม มขนาดใหญเปนลำาดบ 2 ของจงหวดกระบ มประชากรตามทะเบยนราษฎรประมาณจำานวน 77,000 คน ซงประชากรทมชออยในพ�นทจรง มจำานวนประมาณ 70,000 คน (การแบงขอมลของประชากรทางสาธารณสข แบงไดดงน� มชออยในพ�นทและอาศยอยในพ�นท เรยกกลมน�วา Type 1, มชออยในพ�นทแตไมไดอาศยอยในพ�นท เรยกวา Type 2, ไมมชออยในพ�นทแตอาศยอยในพ�นท เรยกวา Type 3 และไมอาศยอยในพ�นทแตมารบบรการในพ�นท เรยกวา Type 4)

9

ในทางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.) มการใชโปรแกรมบนทกขอมลทางสาธารณสขของประชากรท�ง 4 Type (ในดานการทำางาน กลมเปาหมายหลกทต�งไว คอ ประชากรในกลม Type 1 และ Type 3) ไดแก

1.โปรแกรม JHCIS เปนระบบโปรแกรมในระบบงานบรการของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (หนวยบรการปฐมภม) โดย JHCIS เปนอกษรยอทมาจากคำาวา Java Health Center Information System เปนการจดเกบขอมลพ�นฐาน ทสามารถทำางานรวมกนไดดในทกระบบปฏบตการ มระบบงานหลกๆ 5 ระบบ ไดแก

1.1 ระบบขอมลพ�นฐาน เชน ขอมลหมบาน วด โรงเรยน ประชากร ฯลฯ

1.2 ระบบขอมลการใหบรการ เปนระบบงานทเกยวของกบงานรกษาพยาบาล สงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และฟ� นฟสภาพผปวยท�งหมด

1.3 ระบบขอมลการตรวจสอบ ประมวลผลและสำารองขอมล1.4 ระบบขอมลรายงานและสอบถามขอมล1.5 ระบบขอมลระบบคลงยา-เวชภณฑ

2. โปรแกรม HOSxP เปนซอฟตแวรแอปพลเคชน สำาหรบสถานพยาบาล คอ โรงพยาบาล พฒนาโดยบคลากรทอาสาสมครมาจากหลายโรงพยาบาล มเปาหมายทจะพฒนาระบบสารสนเทศทมประสทธภาพสง สามารถนำาไปใชงานไดจรงท�งในระดบ รพสต. ไปจนถงโรงพยาบาลศนย

10

โดยเรมพฒนาต�งแตป พ.ศ. 2542 ในปจจบนน� HOSxP ไดถกใชในโรงพยาบาลต�งแตระดบชมชน , รพท , รพศ.ทวประเทศไทยมากกวา 400 แหงและมใชใน รพ.สต. มากกวา 100 แหง

หนวยบรการทางสาธารณสขของอำาเภอคลองทอมอำาเภอคลองทอมม 7 ตำาบล ม รพ.สต. จำานวนท�งส�น 10 แหง โรง

พยาบาลชมชน จำานวน 1 แหง และ ศนยสขภาพชมชน ของโรงพยาบาล จำานวน 1 แหง ดงน�

1. ตำาบลคลองพน (มขนาดใหญเทากบอำาเภอลำาทบ) ม รพ.สต. 2 แหง คอ สถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน คลองพน (สอน.คลองพน) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานทงครก (รพสต.บานบางทงครก)

2. ตำาบลคลองทอมเหนอ ม รพ.สต. 1 แหง คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานบางคราม (รพ.สต.บานบางคราม)

3. ตำาบลทรายขาว ม รพ.สต. 2 แหง คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานทรายขาว (รพ.สต.บานทรายขาว) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานทงลอ (รพ.สต.บานทงลอ)

4. ตำาบลหวยนำ�าขาว 1 แหง คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานนา (รพ.สต.บานนา)

11

5. ตำาบลพรดนนา ม รพ.สต. 2 แหง คอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานพรดนนา (รพ.สต.บานพรดนนา) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานคลองชะมวง (รพ.สต.บานคลองชะมวง)

6. ตำาบลเพหลา ม รพ.สต. 2 แหง คอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานเพหลา (รพ.สต.บานเพหลา) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานพรเตย (รพ.สต.บานพรเตย)

7. ตำาบลคลองทอมใต 1 แหง คอ โรงพยาบาลคลองทอม (รพ.คลองทอม) และศนยสขภาพชมชน (PCU) คลองทอมใต

โดยโรงพยาบาลคลองทอมไมมคลนกบรการฉดวคซน (คลนกเดกด) เนองจากเปนการบรการของ หนวยบรการปฐมภม รพ.สต.และศนยสขภาพชมชน) ของอำาเภอคลองทอมดวยมาตรฐานเดยวกนท�งหมด

สถานการณดานสขภาพของอำาเภอคลองทอมจากอตราตายกบอตราเกด มอตราคงทประมาณ 12-14 ตอพน ทำาให

อตราเกดมจำานวนลดลง ทำาใหทราบวาจำานวนประชากรเดกลดลง แตจำานวนผสงอายเพมข�น ภาวะพงพงเพมสงข�น ทำาใหเกดปญหาทางดานเศรษฐกจ ดงน�น ทางรฐบาลตองสนบสนนรายไดใหแกผสงอาย (การสรางรายไดแบบ Passive Income) การจดต�งกองทนออมแหงชาต (กอช.) ซงเปนนโยบายของภาครฐทมงเนนสงเสรมใหคนไทยมนสยรกการออม ควรสงเสรมใหประชากรมสขภาพทดเพอลดคาใชจายทางสขภาพ สงเสรมใหผสงอายใหมสขภาพดเพอลดภาวะพงพง

ในดานสาเหตการเจบปวยของประชาชนของอำาเภอคลองทอมน�น จากขอมลสถานะทางสขภาพ พบวา การเจบปวยของประชาชนทพบมากทสด คอ การปวยจากการการตดเช�อ ซงมการจำาแนกในการวเคราะหขอมลออกเปน 2 กลม คอ ผปวยทเขามารบบรการมาทแผนกผปวยนอก และผปวยใน ซงผปวยนอกโรคทพบมากทสด คอ ผปวยโรคตดเช�อ (โรค

12

ตดตอ) ผปวยโรคระบบทางเดนอาหาร ผปวยโรคชองปาก/ทางทนตกรรม ผปวยโรคเน�องอก/เน�อเยอผดปกต และผปวยโรคหลอดลมอกเสบ คออกเสบเฉยบพลน ตามลำาดบ สวนผปวยในโรคทพบมากทสด คอ ผปวยโรคปอดบวม ผปวยทมภาวะแทรกซอนจากการคลอด ผปวยโรคจากเช�อไวรสทนำาโดยแมลง เชน โรคไขเลอดออก โรคชคนกนยา ผปวยโรคหลอดลมอกเสบ และผปวยจากการบาดเจบตางๆ ตามลำาดบ

สาเหตการตายทพบมากทสด อนดบท 1 คอ โรคหวใจและหลอดเลอด อนดบท 2 คอ โรคหลอดเลอดสมอง อนดบท 3 คอ โรคมะเรง และอนดบท 4 คอ โรคไตวายเร�อรง

โรคทางระบาดวทยา(กลมโรคตดตอ) ทพบมากทสด อนดบท 1 คอ โรคทองรวง (Diarrhea) อนดบท 2 คอ โรคปอดบวม (Pneumonia) อนดบท 3 คอ โรคไขเลอดออก (Dengue hemorrhagic fever) อนดบท 4 คอ โรคไขหวดใหญ (Influenza)

คณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอำาเภอ (พชอ.)พชอ. มาจาก คำาวา District Health Board:DHB โดยใชพ�นทเปน

ฐาน ประชาชนเปนศนยกลางดวย การทำางานอยางมสวนรวม ตามแนวทาง ประชารฐ จากการทำางานตามนโยบายและมการวเคราะห “ ”พบวา การทำางานทเกดผล และสามารถสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนไดดทสด คอ พ�นทในอำาเภอ เนองจากมขนาดพ�นไมเลกมากหรอไมใหญมาก มการทำางานทงายทสด การบรหารจดการทเหมาะสมท�งพนกงานและหนวยงานทเกยวของ

หนวยงานทเกยวของดานการพฒนาคณภาพชวต ไดแก โรงพยาบาล, สสจ., สสอ.,พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (พม.) ระดบกระทรวง(กระทรวงสาธารณสข, กระทรวงศกษาธการ, กระทรวงมหาดไทย) เกดการรวมตวกนของ เรยกวา คณะกรรมการพฒนา“คณภาพชวตระดบพ�นท ระดบอำาเภอ ระดบจงหวด”

13

การออกระเบยบสำานกนายกรฐมนตร ซงครอบคลมทกกระทรวง ออกระเบยบทเรยกวา ระเบยบสำานกนายกวาดวยการพฒนาคณภาพชวต“ระดบพ�นท มการกำาหนดบทบาทหนาทคณะกรรมการองคประกอบของ”คณะกรรมการ ประกาศ ณ วนท 9 มนาคม 2561 ใชบงคบ ในวนท 10 มนาคม 2561 มเจตนารมณทวาเพอเกดการขบเคลอนพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในระดบพ�นทและเปนไปตามยทธศาสตร มเปาหมายเดยวกน อยางมประสทธภาพ มการบรณาการของการทำางานใหทมคณภาพ โดยประสานงานรวมกบหลายเครอขายในดานงบประมาณ ดานขอมล ดานความรวมมอ

เปาหมายทชดเจน ของ พชอ. คอ เพมคณภาพชวต ลดความเหลอมลำ�า เนนกลมดอยโอกาส/กลมทมภาวะพงพง(ผสงอาย ผพการ เดก)/กลมทเปนโรคตดตอดวยโรคเร�อรง และมงเนนการจดการสงแวดลอม (เชน การจดการขยะ การจดการสงแวดลอมของตนไม การจดการมลพษทางนำ�า มลพษทางอากาศ) นอกจากน� ยงรวมไปถง การจดการดานสวสดการของรฐ โดยแนวคดของ พชอ. คอ คนไทย ใสใจ ดแลกน“ ”

คณะกรรมการของ พชอ. มจำานวน 21 คน โดยมหลกการเลอกคนในพ�นท

1. นายอำาเภอ ประธานกรรมการ 2. สาธารณสขอำาเภอ เลขานการ คณะกรรมการทเหลอ 19 คน ประกอบดวย 3. ผแทนสวนราชการ จำานวน 6 คน4. ผแทนภาคเอกชน จำานวน 6 คน5. ผแทนภาคประชาชนจำานวน 7 คน

นอกจากน� มการจดต�งคณะกรรมการ พชจ. ทำาหนาท ควบคมกำากบใหการทำางานในระดบอำาเภอขบเคลอนโดยมผวาราชการเปนประธาน และสำานกเลขา, คณะกรรมการ พชช. ทำาหนาท ดและการทำางานเบ�องบนใน

14

การสนบสนนงบประมาณ การนำาเสนอนโยบายแกปลดกระทรวง/นายกรฐมนตร และ คณะกรรมการ พชต. ทำางานรวมกบคณะกรรมการตำาบลจดการสขภาพ

อำาเภอคลองทอม ไดรบการเสนอชอเปนหนงในอำาเภอนำารอง ปจจบนมการดำาเนนการในประเดนทสำาคญวา สรางความรอบร ลดปจจยเสยง “เพมปจจยเสรม ในเรองของ บหร อบตเหต ไขเลอดออก และโรคไมตดตอเร�อรง” ซงเปนผลมาจากการไดนำาขอมลสขภาพดานตาง ๆ ของประชาชน ดงกลาวในขางตน มาวเคราะห และนำาไปสการขบเคลอนเพอลดปจจยเสยงทางสขภาพท�งหมด ไดแก ลดบหรตามโครงการ 3 ลาน 3 ป เปนตน หลกการดำาเนนงานตามกลยทธ ม 6 ขอ ไดแก จดต�งคณะกรรมการ การจดการขอมลและการจดการใหความร การรณรงคสอสารความเสยง การยกรางจดทำายทธศาสตร การพฒนาทกษะผนำาดานสขภาพ และการตดตามประเมนผล

จากการดำาเนนงานทผานมาอำาเภอคลองทอมไดเนนประเดนหลก คอ 1. ประเดนอบตเหต ทางคณะ พชอ. คลองทอมไดดำาเนนการคไปกบ

ประเดนสราและยาเสพตด ไดเลอกพ�นทนำารอง คอ ตำาบลคลองทอมเหนอ ทมรพ.สต.บางครามเปนแกนหลกรวมกบโรงเรยนทกโรง ผใหญบานทกหมบาน โดยมการรณรงคการสวมหมวกกนนอคเพอลดความรนแรงจากอบตเหต รณรงคเมาแลวไมขบเพอลดการเกดอบตเหต รณรงคการคาดเขมขดนรภย รณรงคการขบขดวยความไมประมาท

2. ประเดนโรคไมตดตอเร�อรง ทเปนปญหาในพ�นท เชน โรคเบาหวาน ทมอตราปวย 3,345.31 ตอแสนประชากร (จากผทอาย 35 ปข�นไปทไดรบการคดกรอง พบผปวยโรคเบาหวานรายใหมถง 300 คน) และพบวามภาวะแทรกซอนรอยละ 2 ของผปวยโรคเบาหวาน และอตราตายดวยโรคเบาหวาน รอยละ 1.6 สำาหรบโรคความดนโลหตสง ในอำาเภอคลองทอม จากการดำาเนนงานคดกรอง พบผปวยรายใหม 835 คน อตราความชก

15

7,700 ตอแสนประชากร ทาง พชอ.คลองทอมจงไดผนวกเอาปญหาทเปนสาเหตหลกของโรคไมตดตอเร�อรง เขามารวมดำาเนนการเปนวาระขบเคลอนไปดวยกน คอบหร จากการสำารวจขอมล พบวา ผสบบหร พบมากในพ�นทตำาบลหวยนำ�าขาว ตำาบลคลองทอมเหนอ ตำาบลคลองทอมใต และจากการคดกรองความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและหลอดเลอดสมอง ผปวยความดนโลหตและผปวยเบาหวานมการสบบหรถง 300 คน สำาหรบในประชาชนทวไปมผสบบหรสมครใจเขารบการบำาบดแลว รอยละ 12 และมผเลกสบบหรไดเพยงรอยละ 13 และจากการสำารวจผนำาชมชนของอำาเภอคลองทอมจำานวน 431 คน พบวามผนำาชมชนสบบหรถง 117 คน คดเปนรอยละ 27

3. ประเดนโรคไขเลอดออก ทาง พชอ. คลองทอม ไดดำาเนนการบรณาการกบการจดการขยะ โดยใชตำาบลคลองพนเปนตำาบลนำารองในการดำาเนนการ ดวยเหตผลททางอำาเภอคลองทอม ยงมสถตการปวยดวยโรคไขเลอดออก และอกท�งอำาเภอคลองทอมเปนอำาเภอทไดรบการต�งเปาหมายใหเปนแหลงทองเทยวหลกของจงหวดกระบอกแหลงหนง ความสะอาดของบานเมองและแหลงทองเทยวจงเปนเรองหลกทตองรบดำาเนนการ ทาง พชอ.คลองทอมจงเลงเหนวา หากมการจดการขยะทด อนสงผลถงความเปนเมองสะอาดนาอย นามอง นามาทองเทยวแลว การจดการขยะยงเปนการจดการลดแหลงเพาะพนธของยงลายอนเปนสาเหตของโรคไขเลอดออกไดอกดวย โดยกจกรรมการรณรงคท �งเรองขยะ และเรองไขเลอดออกน�น ทางผนำาชมชน และ อสม.จะลงรณรงครวมกน และมการสมตรวจการสำารวจลกนำ�ายงลายรวมกนระหวางผใหญบานและอสม.

กจกรรมถอดบทเรยนจากหวขอ บหร“ ”

วนท 18 พฤศจกายน 2561 ณ สถานอนามยเฉลมพระเกยรต 60 พรรษา นวมนทราชน คลองพน (สอน.คลองพน)

16

ตำาบลคลองพน มบรบททองถนของเทศบาลตำาบลคลองพน และ เทศบาลตำาบลคลองพนพฒนา (เดมเปนชอ องคการบรหารสวนตำาบลคลองพน จดต�งเมอป พ.ศ. 2555 ซงนายกเทศมนตรคนแรก คอ นายณพรวศษฎ ผลเงาะ) ทานนายกเทศมนตรมหลกการบรหาร ปฏบตหนาทรวมกบภาคเครอขาย เปนการบรณาการรวมกนต�งแตผนำาทองถน ไดแก นายกเทศมนตร และผนำาทองท ไดแก กำานน ผใหญบาน ในการดแลประชาชนในทกดาน และหวหนาสวนราชการ ไดแก ผอำานวยการ สอน.คลองพน และ ผอำานวยการ รพสต. บานทงครก รวมท�งสมาชก อสม. อนเปนแกนนำาหลกในการดำาเนนงานทตองงานรวมกนทจะนำาไปสความสำาเรจได เชน โครงการเยยมบานผปวยตดเตยง โครงการตรวจสขภาพตามบาน

โครงสรางบคลากรของสถานอนามยเฉลมพระเกยรตฯ คลองพน

นายประพนธ ชางเรอผอ.สอ.เฉลมพระเกยรตฯ

นางสาววนดา บญญวงศ

พยาบาลวชาชพ

นางสาวจนตนา เปลยวบตร

นกวชาการสาธารณสข

นายจรนทร หวงสงา

เจาพนกงาน

นางสาวรรณธณ สวฒนพนธ

พยาบาลวชาชพ

นางสาวปณยนช คาของ

จพ.ทนต

นางสาวสรนทรา อนพรหม

พยาบาลวชาชพ

นางสาวปรยาพร ชประดษฐ

พยาบาลวชาชพ

นางสาวพไลวรรณ โออน

เจาพนกงาน

นางสาวรตนา ลเดนบตร

นกวชาการ

นางสาวรนดา สทอก

พนกงานชวยเหลอ

นางสาวปรชมน ชศร

พยาบาลวชาชพ

17

ตำาบลคลองพน เปนตำาบลเดยวของอำาเภอคลองทอมและจงหวดกระบทไดรบการเสนอใหมสถานอนามยเฉลมพระเกยรต (สถานอนามยเฉลมพระเกยรต มจงหวดละ 1 แหง) โดยมการทำางานเกยวกบ อนามยสงแวดลอม การคมครองผบรโภค การดแลผสงอาย การตดตามในพ�นท ฯลฯ ฉะน�นพนธกจของสถานอนามยเฉลมพระเกยรต ตองปฏบตใหเปนตนแบบทด

จดเดน/งานหลกทางดานสาธารณสขของตำาบลคลองพน ไดแก การขบเคลอนตำาบลบรการดานสขภาพแบบบรณาการ โดยเรมจากการประเมนได ระดบด ในป พ.ศ. 2558 โดยไดมการแกไขในเรองอตลกษณ และการนำาแผนทยทธศาสตรททกภาคสวนเขามารวมคดรวมทำามาใชในการขบเคลอน และการสรางนวตกรรม จงทำาใหในป พ.ศ. 2559 ไดมการประเมนอกคร�ง จนไดรบรางวล ระดบดเยยม

จดเดนขอหนงกคอ การมการบรณาการของ อสม. ตำาบลคลองพน โดย อสม.แตละหมบานนอกจะดำาเนนการในหมของตนเองแลว ยงมการรวมตวกนไปชวยงานหรอทำากจกรรมในหมบานอนๆอกดวย จนบางคร �งยงมการรวมตวกนไปชวยถงตางตำาบล ความสำาเรจน�เกดจาก

1) การใหคณคาของเครอขายของ อสม. ดวยกน 2) การมจตอาสา เชน เมอประชาชนมปญหาในยามใด

ผนำา/อสม.ตองใหการชวยเหลอโดยทนท 3) การมสวนรวมในกจกรรมอนนอกพ�นท เชน เมอมกจกรรมใน

ตำาบลอนใกลเคยง ผนำา/อสม. ตำาบลคลองพนไดไปรวมกจกรรมดวยอยางพรอมเพรยงกนและสมำาเสมอ

จากการจดต�งเวทบรณาการงานรวมกน 2 เรอง ใน 1 ป (ชวงเดอน สงหาคม) คอ เวทใหขอมลสขภาพ (โดยเจาหนาทสาธารณสข และอสม.) และเวทคนขอมลสขภาพ (โดยประชาชนมารวมกจกรรมและสะทอนความร

นางสาวกลยา หมนมา

พนกงานบรการ

นางสาวปวณธตา บญชวย

พนกงานชวยเหลอ

นางสาววราภรณ เชองยาง

ลกจางรายคาบ

18

แกเจาหนาทสถานอนามย) หลงจากน�นมการจดต�งเวทถอดบทเรยน เพอสรปกจกรรมและประเมนผล ทเทศบาลตำาบลคลองพนและเทศบาลตำาบลคลองพนพฒนา จากการถอดบทเรยนลาสดทผานมา สรปปญหาทไดและขอตกลงรวมกนในการรวมมอแกไขรวมกนทกภาคสวนคอ ปญหาโรคไมตดตอทมาจากพฤตกรรมสขภาพทไมถกตอง เชน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหต โรคมะเรง ปญหาอบตเหต และปญหาบหร

ถอดบทเรยน เรอง บหรถอดบทเรยนโดยใชทฤษฎระบบ (ปจจยนำาเขา กระบวนการ

กระบวนการผลต)ปจจยนำาเขา

ตวแปร ประเดนการประเมน ตวชวด1) คน2) ความร3) เงน4) เวลาในการทำา 3 ป5) อปกรณ

1) ผเขารวมม ประชาชน อสม., ทองถน, ผนำาชมชน และภาคเครอขาย2) มเงนเพยงพอหรอไม3) วสดอปกรณ (แผนพบ, โปสเตอร, ปายรณรงค เปนตน)

1) ผเขารวมมเพยงพอในการจดทำาโครงการ2) งบประมาณไดรบการสนบสนนเพยงพอ3) วสดอปกรณเพยงพอ

กระบวนการ

ตวแปร ประเดนการประเมน ตวชวด1) กระตนครอบครว2) ชกชวนแกนนำา3) ทำาแผนความร4) ขอความรวมมอรานคา5) จดขบวนพาเหรด

1) ประเมน 3 เดอน / คร�ง2) ตดตามผเลกบหร 1 ป/คร�ง3) พดคยสอบถาม 1 เดอน/คร�ง

1) ผเขาอบรมเลกบหร 70%2) จำานวนผเลกบหรสงข�น3) จำานวนผนำาชมชนเลกบหรเพมข�น

19

6) จดกจกรรมออกกำาลงกาย7) จดอบรมใหความร8) รพษภยบหร9) การมสวนรวม10) กฎหมาย11) ขอความรวมมอผนำา รพสต.12) มาตราทางสงคม (ขอตกลงรวมกน)13) ผเลกบหรเปนแกนนำา14) ใหคำาปรกษา

4) สอบถามรานคา 3 เดอน/คร�ง

4) จำานวนแกนนำาเพมข�น5) จำานวนเลกซ�อบหรลดลง6) จำานวนผประสงคเลกบหรเพมข�น

ผลผลต

ตวแปร ประเดนการประเมน ตวชวด1) จำานวนผนำาชมชนผสบบหรลดลง2) เกรงใจสงคม3) เดกสบบหรลดลง4) รานคาไมแบงขาย5) ไมกลาสบบหร6) รคณโทษมากข�น7) เกรงใจครอบครว

1) ถามคนในครอบครว2) สงเกต3) เกบขอมลจากคนใกลชดและคนสนท4) ทำาแบบสอบถาม5) เกบขอมลจาก รพ., รพสต.6) เกบขอมลจากรานคา7) การสมภาษณ

1) สขภาพดข�น2) มแกนนำาเพมข�น3) ชาวบานมความร4) จำานวนผสบบหรลดลง 50 %5) ครอบครวใหกำาลงใจ6) ลดรายจาย7) ความรโทษบหรเพมข�น8) มเงนเหลอเกบ9) การสบบหรลดลง

20

หลงจากถอดบทเรยนรวมกนแลว ทางกลมจงไดผลกดนวาระปญหาทเปนขอสนใจของทกภาคสวนรวมกนเขาสระดบอำาเภอ จนสำาเรจสามารถจดต�งคณะทำางาน ตามคำาสงอำาเภอคลองทอม ท 78/2562 เรองแตงต�งคณะกรรมการและคณะอนกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอำาเภอ ซงอำาเภอคลองทอม ไดแตงต�งคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตอำาเภอคลองทอม และคณะอนกรรมการ อก 3 คณะ ประกอบดวย 1) คณะอนกรรมการปองกนและแกไขปญหาอบตเหตทางถนน 2) คณะอนกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก และ 3) คณะอนกรรมการลดปจจยเสยง เพมปจจยเสรม (บหร สรา โรคเบาหวาน และความดนโลหตสง

ในการรวมกนขบเคลอนการดำาเนนงานดานลดปจจยเสยง เพมปจจยเสรม (บหร สรา โรคเบาหวาน และความดนโลหตสงของคณะท 3 น� สามารถพอสรปไดเปนกจกรรมหลกทรวมกนขบเคลอน 2 กจกรรมดวยกน คอ

1)ใชการรณรงคสอสารความเสยงทเขมขนใหถงกลมเปาหมายในทกพ�นทใหมากทสด และกระทำาอยางตอเนอง โดยมการประชมรวมกบ อสม. ในทประชมประจำาเดอน โดยใชเวลาคร�งละประมาณ 30 นาท ในการพดคย โดยหมนเวยนไปตาม รพ.สต. ตางๆ โดยคณะอนกรรมการสามารถออกดำาเนนการไดถงเดอนละ 3 แหง จนครบทกแหง อกท�งยงไดมการจดทำาสตกเกอรเพอสอสารความเสยงเรอง หวใจ หลอดเลอด และหลอดเลอดสมอง เพอเปนการสอสารใหผทปวยทอยในเกณฑเปนกลมเสยง และไดมการจดกจกรรมรณรงครวมกนกบเวทกจกรรมแขงขนกฬาขององคกรปกครองสวนทองถน สวนหนงในความสำาเรจในดานการออกรณรงคกคอ การทนายอำาเภอคลองทอม เหนชอบและออกหนงสอเปนคำาสงอยางชดเจน เรองการขบเคลอนการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในพ�นทอำาเภอคลองทอม สงถงหวหนาสวนราชการทกแหงในอำาเภอ กำานนทกตำาบล ผใหญบานทกคน ผอำานวยการโรงเรยนมธยมศกษาทก

21

แหง ผอำานวยการโรงเรยนขยายโอกาส และผบรการองคกรปกครองสวนทองถนทกแหง รวมท�ง ผบงคบกองพนทหารราบท 1 กรมทหารราบท 15 เพอแจงถง แนวทางการดำาเนนงาน ท�ง 3 ประเดนหลก ดงกลาว จงเปนเหตผลหลกอยางหนงททำาใหการดำาเนนงานมความคลองตวและราบรน แสดงใหเหนวา จากการทำางานทเปนระบบ ภายใตขอมลและวธการทถกตองนาเชอถอ นำามาปรบประยกตใหเขากบความเขาใจงาย สอสารงาย จนไดความรวมมอเหนพองตองกนจากชมชนสามารถสงผลถงการตดสนใจผบรหารไดอยางด

และ 2) การสรางบคคลตนแบบลดปจจยเสยงตอสขภาพดานบหร โดยไดจดการประชมกลม อสม.และกลมประชาชนผสบบหรในพ�นท ตำาบลคลองพน และตำาบลทรายขาว ซงมผสนใจเขารวมประชมแบบมสวนรวมเพอคนหาปญหาและวธแกปญหารวมกน ดงน� ในตำาบลคลองพน เขารวมจำานวน 55 คน ผลจากการประชมรวมกน ไดมประชาชนผสบบหรตระหนกถงพษภยและสมครใจเขารวมโครงการเลกบหร จำานวน 14 คน และ ในสวนของตำาบลทรายขาวตำาบลทรายขาวม ผสบบหรเขารวมประชม 73 คน มผสมครใจเขาโครงการเลกบหร จำานวน 25 คน โดยทางคณะอนกรรมการชดท 3 ไดมการจดอบรมพฒนาศกยภาพ อสม.และผสนใจ เรองการชวยเลกบหร ควบคไปดวยโดยใชศาสตรของแพทยแผนไทย คอ ใชสมนไพร การนวดกดจดสะทอนเทา มาประยกตใชในการชวยเลกบหร เพราะไดตระหนกถงปญหาความยากของการประสบความสำาเรจในการเลกบหร ดวยวธหกดบแตเพยงอยางเดยว โดยม อสม.และ ผสนใจเขารวมอบรม จำานวน 53 คน ซงขณะน�อยระหวางตดตามประเมนผล ในสวนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลทรายขาวเองกไดทำาการเปดคลนกแพทยแผนไทยชวยเลกบหรข�น มการผลตลกอมสมนไพร สตรเฉพาะของ รพ.สต.บานทรายขาว มผสบบหร เขามารบบรการแลว 1 คน และใหบรการสอนวธการนวดกดจดสะทอนเทา แกผรบบรการทสบบหร 9 คน นบเปนการดำาเนนงานททำาท�งเชงรกในพ�นท และเชงรบในสถานบรการ

22

บรรณานกรม

กระทรวงมหาดไทย. (2016). ศนยบรการขอมลอำาเภอ. เรยกใชเมอ 10 ธนวาคม 2561 จาก กระทรวงมหาดไทย : http://www.amphoe.com คมอการใชงานระบบสารสนเทศเพอการบรหารการศกษา. (2557). ขอมลพ�นฐานโรงเรยน. เรยกใชเมอ 10

ธนวาคม 2561 จาก คมอการใชงานระบบสารสนเทศเพอการบรหารการศกษา :

http://www.krabiedu.net/krabiedu/information/databasic57.pdfสสจ.กระบ. (2016). สถานบรการสาธารณสขในจงหวดกระบ. เรยกใชเมอ 10 ธนวาคม 2561 จาก สสจ. กระบ : http://203.157.232.109/hdc_report สทธชย สขวตร. (2561). อำาเภอดอทคอม. (2552). อำาเภอคลองทอม จงหวดกระบ. เรยกใชเมอ 10 ธนวาคม 2561 จาก

กระทรวงมหาดไทย : http://www.amphoe.com/menu.php?mid=1&am=5&pv=1DiabloDesign. (2560). เทศบาลตำาบลคลองพนพฒนา อ.คลองทอม จ.กระบ. เรยกใชเมอ 10 ธนวาคม

2561 จาก โครงสรางการบรหารเทศบาลตำาบลคลองพนพฒนา : http://khlongphonpat.org/2017/index.php/2017-07-06-11-06-13

23

Wikipedia. (2552). อำาเภอคลองทอม. เรยกใชเมอ 10 ธนวาคม 2561 จาก Wikipedia :

https://th.m.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1?fbclid=IwAR1YRqWuTnRtIyGTusOSctgkCPcmkR8BfZfOh34F3UJRIeWeMpNbn1ZCiSA

24

ภาคผนวก

รบฟงประเดนปญหาเกยวกบลดปจจยเสยง เพมปจจยเสรมของตำาบลคลองทอม อำาเภอคลองทอม จงหวดกระบ

25

การบรรยายการประเมนโครงการและรวมทำากจกรรมถอดบทเรยนอยางมสวนรวมกบ อสม.

26

ในหวขอ เรอง การสบบหร

27

28