...so is

our

hunger

for

change.”

Noong

i s a n g

taon nga

sa aking

state of

the natio

n

address, sinabi

ko na, na aalisin natin

ang mga hadlang sa ating

productivity, kagaya ng mahal

na koryente at katiw

alian. At d

ahil

ako ay naluklok sa pagkapangulo dala

ng malawakang galit sa anomaliya, alam

kong kailangan wakasan ang katiwalian.

Naniniwala rin ako na pinahihina ng katiw

alian

ang daloy ng puhunan sa ating bansa ... But

even now I can te

ll you th

at our n

ew e-procurement

program is saving billions and minimizing anomalies.

Even now the presidential anti-graft c

ommission is doing its

best to ensure that good governance is carrie

d out. Inaatasan

ko ang PAGC na gumawa rin ng ulat tu

ngkol sa kanilang trabaho

... Crim

inals are criminials, w

hether of th

e common kind or the kind

that kill in the name of p

oliticial advocacies. They will f

eel the full b

runt

of the arsenal o

f democracy. F

reedom, too, is

entitled to

self -defense.

Dinig na dinig ko ang pahayag nila, at n

apakumbaba ako. Hindi B

a’t nasa

balikat ko ang tungkuling mamuno sa pakikibaka laban sa salot ng kahirapan?

Ako na siyang anak ng tinawaga na “P

oor boy fro

m Lubao?” I take his duty upon

my shoulders. I do so without fe

ar or foreboding of fa

ilure. For I know that th

e greatest

obstacle we as a nation must o

vercome is inside us. T

he enemy to beat is

ourselves:

When we spread division rather th

an unity; when we put ourselves above country and profit

above fairness; w

hen we think th

e worst of th

ose with whome we should be working for th

e

common good, and when we wallow in despair rather th

an rise to achievement. I

ndeed when we

make politics replace patrio

tism in our country’s hour of need. ... Our challenge is clear: s

ugpuin ang

kahirapan. In th

is spirit, I a

ppeal to everyone here to

day to underta

ke something unconventional but

much to be desired in these especially hard times. From today, l

et us set aside bickering and politicking for

at least one year. W

e may congratulate ourselves on our forbearance at th

e next state of the nation address. Sa

halip ng alitan, is

ang taon tayong magtulungan sa ikabubuti ng taong bayan. This is our d

uty. This is our m

andate.

This is our mission. U

nity for the country’s re

covery will set th

e stage for national m

obilization needed to underta

ke

has become

widespread...

“Hunger

Mapagpalayang kaisipan sa malayang pahayagan

Opisyal na pahayagan ng mga mag aaral ng

Unibersidad ng Pilipinas Baguio

Tomo 35Hulyo 2008

Outcrop

02

-- Chie Galve

z

Tongtongan Ti Umili

02 UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008Balita

Ruel D.Caricativo

Only one out of four fresh-men apply for Socialized Tuition Fee Assistance

Program (STFAP) this academic year despite an increase in enroll-ment rate by 8.83 %.

There were a total of 696 freshmen students enrolled this academic year compared to 583 students last year. Meanwhile, only 24.2 % of the total fresh-men students applied for the new STFAP.

Increase by CollegesThe College of Social Sciences

(CSS) had the most increase among the three colleges with 15.9%. Last year, there were only 95 freshmen students who enrolled in CSS. But after the opening of a new major course, which is History, last academic year, enrollees rose to 131 stu-dents.

Meanwhile, the College of Science (CS) registered the most number of freshman students with enrollees soaring to 311 stu-dents compared to 279 last year. The College of Arts and Commu-nication registered 254 freshmen students this year, 9.7 % greater than the last academic year.

STFAP: Applicants and AppealsThere are 309 freshmen stu-

dents who applied for the new STFAP, 194 of them had their

brackets released.According to Crispina Fac-

unla, Director of the Office of the Students Financial Assistance (OSFA), after the said brackets were released 41 students sent their appeals. These students asked the office to have their brackets lowered because their parents could hardly support their studies here in UP, Facunla added.

The deadline for the submis-sion of the appeals was last June 30 but the OSFA said that it may be extended. The said office is urg-ing the students who are unsatis-fied with their current brackets to submit their appeals immediately. Facunla said that the process could really take a toll on both the student and the OSFA.

During the process for the appeals, the students’ applica-tions would undergo assessments then followed by interviews before the final brackets could be released.

Revised STFAP Facunla said that the new

alphabetized STFAP system is more complicated than the old numbered system. In the old sys-tem, they could easily sort the reason why a student falls under a certain bracket through the five joint variables. These were standardized lumps where socio-

Table 1. Freshmen enrolment

College Course Freshmen students by Academic Year

AY 2007-2008 Total AY 2008-2009 TotalCollege of Arts and Communication

BA Communication 165

209

176

254BA Lang. and Lit. 27 57Cert. of Fine Arts 3 10Bachelor of Fine Arts 14 11

College of Social Sciences

BASS- Soc An 2895

36131BASS- Econ 67 71

BASS-History n/a 24College of Science BS Bio 140

279

147

311BS Com Sci 37 56BS Math 72 72BS Physics 30 36

Table 2. No. of freshmen STFAP applicants

Total No. of Freshmen Students (AY 08-09)

Total No. of Freshmen Applicants

Brackets released as of June 12

No. of students with appeals as of June 30

696

309

104

41

economic indicators, like home appliances and cell phones, were categorized.

However, on the new STFAP system, brackets were reduced to five – bracket A to E. The former brackets were from 1 to 9.

The brackets of the students are given based on four factors—B1 (student’s request for a cer-tain bracket), B2 (annual family income), B3 (predictive income function), and B4 (high school where the student came from.)

B3 is the primary factor that affects the bracket of the student. This is considered the socio-eco-nomic indicator (SEI), which is based on the Family Income and Expenditure Survey (FIES)

and Labor Force Survey (LFS) taken from the National Statistics Office.

According to the Atanacio Committee, the SEI serves as the regression formula “in case a student doesn’t declare fully the state of his/her family’s income.”

Furthermore, Facunla said that

Prof. Guevarra, Vice President for Academic Affairs of the UP system, called for the imposition of home visitations on the appli-cants. The OSFA also requested a forum for the students regarding the new STFAP system, where they can fully understand the program.

1 out of 4 freshmen apply for STFAPFreshmen enrollees up by 8%

Umabot sa halos P 800,000 ang kabuuang gastos sa bagong walkway ng

Unibersidad ng Pilipinas Baguio (UPB) na pormal na binuksan noong ika-18 ng Hunyo.

Ayon kay Vice-Chancellor for Administration (VCA) Teofina Rapanut, ang rehabilitasyon ng walkway ay matagal nang plano upang mabigyan ng mas maayos na daanan ang sangkaestudyante-han. Mahigit tatlong taon na nang ito ay unang pag-isipan at dis-enyuhan ng engineer consultant ng UPB.

Ang proyekto ay naglayon na palitan ang butas-butas na bubong ng lumang walkway, patibayin ang pundasyon nito, at palagyan ng ilaw.

Gayunpaman, hindi ito agad nasimulan dahil sa taas ng tina-tayang pondong magagamit. Ayon kay VCA, ang inisyal na plano ay

umabot sa P1.2 milyon.Minabuti namang pag-aralan

muli ang plano at hanapan ng mga alternatibo ngunit dekalidad pa ring mga materyales. Dahil dito, naibaba ang gastusin sa halos P706,000.

Maliban sa ilang pagbabago sa plano, naging malaking tulong ang mga maaayos pang matery-ales mula sa ginibang gusali ng Fine Arts, ayon kay VCA.

Nang maaprubahan, tinakdang simulan ang proyekto noong Mayo 9.

Habang isinasagawa ang rehabil-itasyon, napagdesisyunan na ayusin na rin ang harap ng unibersidad at maglaan ng permanenteng espasyo para sa mga gwardiya. Ang pagsasaayos ng gate, paglala-gay ng silya sa waiting area, at pagpapatayo ng guardhouse ay isinakatuparan. Naging anim na baitang na rin ang hagdanan sa

ginastusan ng P800,000gate. Ito ang sinasabing “addi-tional works” sa tinakdang plano. Ang mga karagdagang ito ay nag-kakahalaga ng halos P80,000.

Kung susumahin, umabot sa halos P 800,000 ang kabuuang pondong nilaan sa rehabilitasyon ng walkway. 65 porsyento o halos P 520,000 ang nilaan para sa mga materyales. 35 porsyento naman o halos P 280,000 ang nilaan para sa suweldo ng mga trabahador. Ayon kay VCA, ang kalakihan ng ginastos sa materyales ay sanhi ng pagtataas ng presyo ng bakal at kataasan ng kalidad nito.

Sa pagtatapos ng rehabilita-syong ito, ang kasalukuyang gina-gawang gusali ng Arte at Komuni-kasyon ang sunod na proyektong pampasilidad ng administrasyon. Ito ay sinasabing pinondohan naman ng halos P30 milyon.

Bianca Rose P. Antalan

Bagong walkway ng UPB

Kal

iwan

g S

ulo

k

Babala NIÑA CAMILLE M. PACIAL

03UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008 Balita

Rain or shine. Even heavy rain did not stop students from marching on the streets to express their stand against TOFI and the recently approved lab fee. NIÑA CAMILLE M. PACIAL

1012 nakiisa sa National Walk-OutLanilyn Cardano

Ang pinapanawagan lang namin ngayon ay kasa-gutan sa econ crisis, pero

ang ibinigay ng pamahalaan ay baril at dahas; panunupil.”

Ito ang mga katagang binitawan ni McFarlene Sloan Ramos, Secre-tariat ng Anakbayan Metro Baguio, nang palibutan at abusuhin sila ng mga pulis habang nagsasagawa ng signature campaign sa Kayang Street, Baguio City.

Ang signature campaign ay aktibidad ng naturang organ-isasyon na kasama sa kanilang terminal hop. Inilunsad ito ng orginasyon bilang pagtutol sa pagtaas ng presyo ng bigas, langis, at kuryente na naganap bandang 4:00 ng hapon, ika-12 ng Hulyo.

Tatlong miyembro ng Anak-bayan Saint Louis University (SLU) ang nauna sa terminal hop.

Habang sila ay nagpapahayag sa mga tao, nilapitan sila ng isang pulis at pinaalis dahil wala raw silang permit.

Ang pagpigil na ito ay lumikha ng traffic jam, ngunit nanindi-gan si John Voltaire Dalangin, ng Anakbayan SLU, na hindi sila aalis hangga’t hindi natatapos

ang kanilang kampanya. Maya’t maya’y umalis ang pulis.

Ngunit sa kanilang pagbabalik, may walong pulis na itong kasama. Agad naman nilang pinaligiran ang Anakbayan.

Ayon kay Dalangin, isang pulis ang nagsabing sila ay nag-padala na ng Special Weapons And Tactics (S.W.A.T). Dahil dito, nagtawag sila ng mga kasamahan.

Nabalitaan ito ng Anakbayan UP Baguio at agarang pumunta upang sumuporta, bandang 5:30 ng hapon. At sa kanilang pagdating, dalawang S.W.A.T van na ang nakaharang sa daanan. Mahigit kumulang dala-wampung kapulisan at kasapi ng S.W.A.T team din ang naroon na may dalang baril at batuta.

Nakipagnegosasyon ang mga miyembro ng Anakbayan at napa-hintulutan namang tapusin ang kanilang kampanya sa loob ng limang minuto. Subalit sa simula pa lamang ng talumpati ni Ramos, biglang hinablot ni Police Inspec-tor Bernabe Camva ang mega-phone nila na naging sanhi ngpagkasira nito.

Ipinagpatuloy pa rin ng Anak-bayan ang kanilang kampanya, nakuha man ng mga pulis ang

kanilang megaphone. Isinigaw na lamang ni Ramos ang kanyang talumpati kahit nilunod ng sirena ng S.W.A.T. van ang kanyang mga salita.

“Ang hinihiling lang namin ay ang pagbaba sa presyo ng bigas, langis, at kuryente ngunit dala-wang van ng S.W.A.T ang isinagot niyo. Makakain ba namin ‘yan?” ani Ramos.

Inagaw din ni Camva ang ban-dera ng Anakbayan na nagdulot ng kaguluhan, subalit hindi rin nakuha ng pulis ang bandera.

Bandang 6:30 ng gabi, natapos ang kampanya ang Anakbayan, ngunit sinundan pa rin sila ng mga kapulisan hanggang sa kanilang pag-alis sa lugar.

Sa naganap na kampanya, marami ring mamamayang naroon ang sum-abay sa Anakbayan. Bukod dito, isang placard din ang itinaas na may naka-sulat na “Ipaglaban ang Karapatan”.

Hindi man naging maayos ang isinagawang kampanya, ipagpa-patuloy pa rin ng organisasyon ang ganitong gawain ayon kay Ramos. With reports from Mira Peace Capuno.

Lumikha ng bagong kasay-sayan ang mga Iskolar ng Bayan sa nagdaang

matagumpay na National Mass Coordinated Walk Out noong ika-10 ng Hulyo, sa pangunguna ng Anakbayan UP at Konseho ng Mag-aaral.

Ang malawakang pagtutol ay isinagawa dahil sa lumalalang krisis pang-ekonomiya, kasama na rito ang patuloy na pagtaas ng matrikula, presyo ng langis at bigas, pati na rin ang singil sa kuryente.

Ang kilos-protesta ay dinalu-han ng 1012 katao mula sa Uniber-sidad ng Pilipinas Baguio (UPB), Saint Louis University (SLU), Uni-versity of the Cordilleras (UC) at Baguio City National High School (BCNHS).

Ganap na alas dose y media ng tanghali nang ibinigay ng taga-pangulo ng Konseho ng mga Mag-aaral ang unang sigaw na “Walk Out!”, na siyang naghudyat sa mga estudyanteng sila ay magsi-hanay at ang programa ay magsi-simula na.

Sinimulan ang mobilisasyon nang ang karamihan ay nagpunta sa mga silid-aralan sa Iskolar ng Bayan (IB) at Juan Luna (JL) build-ing upang mag-udyok sa mga estudyanteng nagkaklase na sum-ali sa hanay. Dinaanan din ang College of Social Sciences (CSS)

Building. At sa bawat dinaanang istasyon, lalong dumami ang nakiisa.

Sa programa, nagbigay ng mensahe ang mga kinatawan ng Konseho ng mga Mag-aaral ukol sa mga isyung kinakaharap ng unibersidad ngayon. Ang pan-galawang tagapangulo ng kon-seho na si Cori Alessa Co at ang mga kinatawan ng bawat kole-hiyo ay nagbigay ng pahayag ukol sa kakaaprubang laboratory fee increase sa Kolehiyo ng Agham.

Ayon kay Patricia Mencias, kinatawan ng Kolehiyo ng Arte at Komunikasyon, hindi malayong ang ibang kolehiyo ay magtataas rin ng mga laboratory fee, tulad na lamang sa ilang kurso sa BA Communication dahil ang pag-taas ng laboratory fee sa Kolehiyo ng Agham ay maaaring magbunga ng chain reaction.

“Ang itinaas ng mga presyo ng dalawang taon ay pagtaas na dapat sa dalawang dekada”, dag-dag pa ni Mencias.

Ibinigay rin ng mga kinatawan ng tatlong punong pulitikal na organisasyon, UNITE-UP, Alli-ance of Concerned Students at Campus Alliance for Dedicated and Unified Action, ang kanilang pananaw sa komersalisasyon ng edukasyon at sa mga lumalalang krisis pang-ekonomiya ng bansa. Ilang miyembro rin ng iba’t ibang

organisasyon ang nagbigay ng pahayag.

“Kung ang mga magsasaka at manggagawa nga ay hindi mai-padala sa paaralan ang kanilang mga anak, ako na hindi nila kaanu-ano’t pinag-aaral ng mga buwis na binabayaran nila ay dapat lamang may ibalik sa kanila sa pamamagi-tan ng paglilingkod sa bayan”, ani Kervin Calabias na representante ng mga freshman.

Ang huling pahayag ay binitawan ng tagapangulo ng konseho na si John Silverio Saligbon na naging emosyonal nang magisnan ang dami ng mga estudyanteng sumu-porta sa programa na umabot sa 1200.

Matapos ang mga mensahe ay dinala na sa labas ng unibersi-dad ang pagkilos. Nagmartsa ang mahigit isang libong mag-aaral na dumaan sa UC, Governor Pack Road, Session Road at SLU upang ipakaita sa sambayanan ang mari-ing pagtutol ng mga kabataan sa mataas na matrikula, singil sa kuryente, presyo ng bigas, langis at iba pang bilihin.

Hindi alintana ng mga estudy-ante ang masamang panahon at itinuloy pa rin ang kanilang pan-awagan.

Sa gitna ng kanilang pag-martsa, nagtangka ang mga pulis ng lung-

sod na pigilan ang mga estudyante. Isa sa mga ito ang nag-utos na sila ay mag-disperse ngunit sa huli ay naipagpatuloy pa rin ang kanilang kampanya at kanilang naipahayag ang mga panawagan.

Sa kabila ng malakas na pag-ulan, itinuloy pa rin ng mga kalahok sa mobilisasyon ang pro-grama sa Malcolm Square. Dito nagbigay pa ng ilang pahayag ang mga kasapi ng iba’t ibang organ-isasyon tulad ng College Editors

Guild of the Philippines Baguio-Benguet (CEGP-BB), Anakbayan UP at Metro-Baguio at Konseho ng mga Mag-aaral UPB.

Ang naganap na nationally coordinated walk-out sa Metro Manila ay naging matagumpay din. Ayon sa mga datos na nang-galing sa UP Diliman (UPD), umabot din ng isang libo ang mga lumabas na estudyante sa buong Metro Manila at nag-martsa pap-untang Mendiola. 350 dito ay

Econ crisis campaign ng

Rhaycel Dianne Ignacio

Tailed. Police escort Anakbayan members as they disperse after their campaign in Kayang St. Baguio City concerning the country’s economic crisis. CAROLYN BONQUIN

Anakbayan, hinarang

04 UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008Balita

Out of 500 top universities worldwide, the University of the Philippines (UP)

System has ranked 398th.This year the UP System gar-

nered a score of 34.7, dropping from its rank from 299th in 2006-2007. Ateneo de Manila Univer-sity (ADMU) comes second from the Philippines, which rose to 484th from 451st.

This is from Times Higher Education Supplement and Con-sultancy-Quacquarelli Symonds (THES-QS), an annual publication of university rankings around the world. It has been running since 2004 and is broken down by sub-ject and region.

In the past ratings, only four universities were included in the ranking: UP, ADMU, De La Salle University (DLSU) and University of Sto. Tomas (UST). Example, DLSU and UST fell down from the ranking at 519th and 535th respectively

According to Jose Wendell Capili, Associate Dean for Aca-demic Affairs of the UP Diliman College of Arts and Letters, the UP system has not been giving data to THES-QS survey for two years yet it continues to rank.

“There is a sense in UP that it’s still better than a number of universities on the THES-QS list.

Many UP officials also feel the ranking is skewed toward schools with money and that it does not have emphasis for fields such as arts and humanities,” Capili said.

Compared to other universities around the world, the entire UP system has a P 6-billion subsidy this year, where its total expen-diture is P 7.2 billion. This con-stitutes approximately P 135,000 per student.

UP officials then argued that many state colleges and universi-ties are of poor quality and serve only as milking cows of politi-cians.

Solita C. Monsod, UP Econo-mist said that with the recently passed charter in the time of the centennial celebration is a very big step for the UP system in the right direction. According to Monsod, this will be providing more flexibility in fund-raising and faculty recruitment. In addi-tion, it gives UP an additionalP 100 million in state funding every year for the next five years, and allows the development of the university’s assets.

Ranking MethodologyThe bases of the said world ratings for universities rely on “peers” and job recruiters, as well as indi-cators. The “peers” are those who were not allowed to vote for their

own universities. The indicators, on the other hand, are the stu-dent-to-faculty ratio, the presence of foreign faculty and students, and how university researchers have been cited internationally.

Forty percent of the ratings come from the said peer review, 10% from international faculty score, followed by student -to- faculty ratio, which is 20%.

The criterion on citations per faculty is also 20%. On the other hand, graduate employability through recruiter review is 10%. 5% each is given for international faculty and students score.

Another ranking by a Chinese think-tank attached to the Shang-hai Jiao Tong University does not have Philippine Universities in the Top 500. This survey is tougher: universities must have Nobel Prize winners, fields med-als for mathematicians, highly-cited researchers or articles in nature or science. Japan, Austra-lia, and Israel made it to the list.

“Webometrics”, a Spanish-based ranking research body, on the other hand, measures a uni-versity’s internet presence and the volume of research output freely accesible online. Here, UP and DLSU dominates other local universities.

Local Ranking and ComparisonIn a report released by the

Commission on Higher Education (CHED) and the Professional Reg-ulatory Commission (PRC) last year, UP Diliman and UST were the top schools in terms of aver-age passing rates in board exams from 1944 to 2005.

The rest of the top 10 are Saint Louis University, UP Los Baños, Xavier University of Cagayan de Oro, Ateneo de Davao, Siliman University, University of San Car-los and Mindanao State Univer-sity-Iligan Institute of Technol-ogy.

On the other hand, comparing Philippine universities to the Ivy League (universities in the English-speaking countries e.g. Harvard Uni-versity, Princeton University) may be foolhardy, but the problem is that Indonesian, Indian, Thai and Malaysian universities ranked better among Asian universities.

Thailand and Malaysia have five universities in the Top 500. India has eight on the list. Indo-nesia has three; all of them higher than the UP System.

Monsod denoted that the rank-ing of Philippine universities may be contemplated as a “wake-up call.”

Top 500 universities released;Plarlene Juliane A. Valentos

UP dropped out from rank 299

UP rated 398th In collaboration with the celebration of Cordillera Day, Baguio government and Baguio General Hospital (BGH) implemented “Walk Baguio, Walk” last July 14.

The said walk aimed to promote walking among Baguio residents and students and to support environmental thrusts for a more wholesome urban landscape.

The organizing committee includes the city government, Baguio Regreening Movement, National Economic Development Authority (NEDA), Department of Transportation and Communication (DOTC), and the Cordillera Association of Regional Executives.

At the day of the said activity, several workers and officials walked within the city to their offices and to their residences. As ordered last June, those who can’t walk were encouraged to leave their cars at home and ride public utility vehicles.

Meanwhile, participants were asked to submit practical suggestions, including what they are doing and undertook to improve the urban environment.

Vice mayor Daniel Farinas has also proposed Friday as a car-less day so private vehicle owners would walk, take the cab, or jitney in going to and from work.

BGH and Baguio Gov’t implements Walk Day

BOR approves P20,000 bonusDaryl Brian A. Manabat

At long last, all efforts of the University of the Phil-ippines (UP) employees

have finally paid off.The P20,000 centennial bonus

entered the ATMs or passbooks of UP employees. For many, this money is used to pay personal debts accumulated from last month.

ALL-UP Workers Union (AUWU) pleaded P20,000 bonuses, larger than the previous ones, because they aim to ensure that the bonus would not only be down to P 15,000.

Like the other benefits suc-cessfully pushed by the union, the 20,000-peso bonus is a fruit of mass protests and negotiations with the authorities at Quezon Hall in the UP Diliman Campus.

Since February 2007, they have fought for the minimum of 20,000-peso centennial bonus, which was based on the current savings of UP. And almost every month from October to June 17, 2008, there have been protests at Quezon Hall, negotiations, and

letters of request forwarded to President Emerlinda Roman and her administration to ensure that these pleas will be given action.

At June 18, 2008, it has been announced formally that all employees, representatives and teachers of UP will receive the bonus, as long as they have already served at least one year in time of the centennial celebration of UP.

“Sa totoo lang, kulang pa nga ang P 20,000 bonus sa isang empleyado para lamang hindi sila umutang sa iba, dahil sa totoo, maliit ang kinikita namin, at isang beses lang naman ito ibibigay,” Larry Laureta, AUWU UPB Chap-ter President said.

The Roman administration, from the start to almost at the end of the movements, released no comments about the centennial bonus. They only approved it at the centennial of UP then gave it to the employees a week later.

“Mayroon din namang mga empleyadong skeptical tungkol dun sa bonus, siguro ay gusto

nilang i-down yung mga nagsusu-long nang bonus na ito, although in general, gusto din naman nila ang bonus na ito.”, said Laureta.

The bonus is not part of UP’s allotted money for the centennial celebration based on the decision of Board of Regents last Septem-ber 28.This plea is just followed-up by the Roman administration due to the determination of the two unions.

“Ang dahilan kung bakit ipi-nakita namin ang total na gaga-stusin ng UP para sa centennial celebration ay dahil para maipak-ita naman namin na, kung malaki ang gagastusin ng UP sa selebra-syon, ay dapat din namang mag-bigyan din kami.”, Laureta said.

“Masaya kami dahil com-pletely successful ang move-ments namin para sa centennial bonus, ngunit patuloy parin naming ilalaban ang karapatan ng mga empleyado katulad ng 3,000 across the board increase ng sweldo ng empleyado.”, he added.

The movement on the approved centennial bonus was supported by UP Manila (UPM), UP Los Baños (UPLB), All-UP Women Solidarity, Philippine Collegian and STAND-UP. These groups helped in putting posters for their pleas, in going to vigils and mobilizations, and in inform-ing students and the like of this matter.

Table 1Breakdown of Budget

As approved by the board of Regents as of September 28, 2007In University of Philippines Los Baños

Item Million (In Peso)Centennial Lectures 13Tri Media Projection 12Capital Outlay 85Centennial Concert 5Centennial Notes 5Centennial Awards 2Centennial Literary Contest 2Audio Visual Presentation 2History Project 1.4Coffee Table Book 1.5Digital film Making Contest 0.7Centennial Music Video 0.7Centennial Address Book 0.5Centennial Glass Plates 0.5Centennial Song Contest 0.4Centennial Newsletter 0.3Events Poster 0.15Administrative Expenses 5

Honoraria (1.5 million) Centennial Commission Operations (1 million) Travel (2.5 million)

Contingencies ____10_______TOTAL 147.15 million

Every faculty included in the Centennial Lecture Series received/will bereceiving a 100,000-peso denomination.There are also faculty and staff that will be receiving honoraria from administrative expenses and on other projects like “centennial concerts” and “coffee table book”.* *Source from ALL-UP

newsbrief

as much as the wealthy few? Poor Filipinos do not have access to these medical innovations which clearly states that these innova-tions have a leaning towards for-eign favor.

Domestic SituationOn the domestic setting, there

is an evident unequal distribu-tion of medical services between urban and rural places. About 92% of Filipinos in urban areas and 80% in rural areas have access to potable water while 92 % in urban areas and 71 % in rural areas have sanitation facili-ties at home. Naturally, compared t o urban areas, rural areas a r e harder to reach that i s why medical facili-t i e s are rarely found in these areas.

Because o f t h i s , p e o -ple in t h e r u r a l areas resort t o alterna- t i v e

05UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008 Lathalain

For this year, the national budget allots 2.715 billion to health sector which is

second among the public sectors (next to education with 3.3200 billion) that got the most shares in the national budget. Despite this allocation, the health situ-ation in the country is still far from what it should be.

According to statistics, only 3.5% out of the national budget is allocated for health. For every 1000 people, only 0.58 physi-cians can attend to their needs. This means that a physician will have to take care of roughly 1,800 patients. In addition to this, the ratio of a hospital bed to a patient is a staggering 1:1000.

There is a manifest lack of doctors and other medical prac-titioners especially nurses who choose to work abroad for a higher salary. One hundred thou-sand nurses had left the country since 1994. In the past five years, 50,000 had opted to work abroad. In this same time frame, nurs-ing schools had only produced 33,370 nurses. Consequently, this scenario results to a deficit in the number of nurses who are left in the country and can attend to the Filipinos.

One of the primary reasons why lots of nurses opt to work abroad is the considerable dispar-ity in income. In our country, a nurse can earn only around $180-$220 (around P7200-P10000) a month while he can earn $3000-$4000 (around P135000-P180000) in a month abroad. Aside from economic need, these nurses also work abroad because of the desire for career development, the attraction of better quality of life and opportunity of perma-nent immigration, hence, leaving its countrymen with insufficient medical attendants. Even doctors are also enticed by the larger sal-ary that awaits them shall they also become a nurse abroad. That is why since 2000, about 3,500

doctors have retrained as nurses. While being a doctor in the Phil-ippines can only yield him $300, he can have as much as $4000 as a nurse abroad. Moreover, more than 150,000 or 85% of Filipino

nurses and 68% of Fili-pino doctors work

overseas.It can

a l s o be inferred t h a t t h e gov- e r n m e n t itself promotes this kind of labor exportation. They have this colo-nial mentality; that is, to render its manpower for the welfare of foreigners. They want us to stick with our international distinction as cheap providers of service. In this case, the Filipino poor are left with few adept medical atten-dants while the foreigners enjoy the best of our medical profes-sionals.

Meanwhile, the government also endorses a so-called ‘medical tourism’ encouraging foreigners to avail of our medical services. The Department of Tourism said that this ‘medical tourism’ can boost our economy through the influx of foreign rev-enues. In addition to this, medical tourism can bring forth to state-of-the-art facilities and acquisition of advanced medical trends and procedures. However, this will not improve the medical situa-tion in the Phil-ippines because only the foreign-ers and few rich people can benefit from this scheme. How about the majority of the Filipino peo-ple who can-not afford it but needs it

medicine such as faith healing and herbal medication. Aside from this, the lack of medical facilities to cater their needs make them turn to these odd types of healing because they are obviously cheap. But of course, these treatments are not scientifi-cally credited and can sometimes lead to more serious complications and even fatalities.

Effect of Economic CrisisWith reference to the 2nd

Philippine Progress Report on the Millennium Development Goals, 27.6% of pre-school kids are underweight. Eleven of 17 regions’ malnutrition rates are higher than the average. The study also con-firms that undernourished children “suffer from stunted physical, emotional and mental growth.” The older peo-ple, on the other end, “need the right amount of sustenance to combat degenera-tive diseases and comfortably live

the remain- ing years of their l ives .” Apparen t ly,

food intake and health have

an acute correla-tion. Insufficient and unhealth-ful food intake damages one’s health.

The study also noted that 13.8% of Filipi-no were living

below t h e s u b -s i s -

t e n c e f o o d

t h r e s h o l d and were c o n s i d -ered food

poor. Prices of rice do not stop to increase, now skyrocketing as high as 45 pesos p e r k i l o . With the oil

price’s s u r g e , all the oth- e r basic commodities’ prices are affected as well. As a result, the cost of living expectedly elevates too. Now, will we still expect people who are “food poor” to

buy nutritious foods and visit the doctor for a monthly check-up or even buy medicines

whenever they are sick? We should certainly hope not.

At this point, we have seen that everything is locked up

with each other.The country’s economy is

collapsing. Nurses and doctors choose to work abroad for greener pastures. The country is left with limited, skilled medical person-nel, who choose to attend to the needs of only those who can pay instead of serving the Filipino poor. Meanwhile, by trying to work with their stingy incomes, the poor people remove health in their principal concerns.

In the long run, we see nothing pleasant.

As the status of health servic-es slowly totters in the country, we shall expect not only empty stomachs but also higher mortal-ity rate. Something must be done to address such problems of the health sector in the country. A genuine reform on the existing system implemented by the gov-ernment is needed to cater the current situation of the ailing Fili-pino people.

Bandaged WoundsThe Moribund Health System of the Philippines

With the economic crisis we are facing, the Filipino people prioritize their stomach more and ignore their health because they no longer deem it to be worth a part in their meager budget. Having a sparing income and with the rising cost of living, medicines become

relegated from being a necessity to being just a privilege.

by Ivan Emil Labayne and John Levi Masuli

Art by Juvenile Melchor Bacolcol

Lay out by Santiago Tiongco

para sa bansa. Upang matugu-nan ang pangangailangan ng mga dayuhang kumpanya, ihahanda at

bubuksan ang bansa sa pandaigdi-gang kalakalan. Upang makamit ito, kailangang palawakin ang moderni-

sasyon mula sa mga lungsod tungo sa mga nangungunang rehiyon

ng bansa. Tinawag itong ‘super regions’ ng Pangulo.

Subalit upang makamit ito,

n a n g a n g a i -langan ng malaking ba-dyet upang

maituloy ang pagpapatayo ng mga imprastrak-

tura tulad ng mga da-anan, tulay at daungan

na kai-langan sa mas

mabilis at mas madulas na kalakalan sa mga sentrong lungsod sa

buong bansa.

06 UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008

Sa na-kalipas na pi-tong taon, samu’t saring mukha ng pag-asa ang namumutawi sa gayak at porma ni Arroyo. Sa nakalipas na pitong taon, walang State of the Nation Address (SONA) ang sumagot sa krisis ng bansa, isang sampal sa Pangulo na kabaligtaran ng mga pangakong kanyang ipinamama-hagi sa bawat Pilipino.

“Ang pangarap ninyo ay pangarap ko rin. Gagawin ko ang lahat upang matupad ang pangarap natin.” -SONA, 2001

Ibinandera ni Arroyo ang maraming pangako sa kanyang unang State of the Nation Add-ress (SONA) anim na buwan mula nang mailuklok siya sa puwesto. Drama ang ginamit ng Pangulo upang lalong pagtibayin ang ti-wala ng taumbayan.

Sa mga bangkang papel isinu-lat ng tatlong bata mula Payatas ang kanilang mga kahilingan na tutuparin umano ng Pangulo – ba-hay, edukasyon, trabaho at pag-kain. Subalit ilang buwan mula nang ipinangako niyang tutuparin ito, tumaas ang presyo ng kuryen-te, pangunahing bilihin, at langis.

Setyembre ng taong din na-mang iyon, bumagsak sa mata ng buong mundo World Trade Center sa United States America (USA). Ito ang nagsimula ng pagbibigay suporta ng Pangulo sa laban kon-tra-terorismo.

“As the Commander-in-Chief, I am taking a direct hand in the war against the enemies of the republic.” -SONA, 2002

Dahil sa sinapit nito, inilun-sad ng Estados Unidos ang digma laban sa terorismo. Samantala, ginamit naman itong makinarya ng Pangulo sa lokal na lebel. Si-nabi niyang ang digma laban sa terorismo ay digma laban sa kahi-rapan.

Sa ganitong kalagayan, lalong pinahusay ang relasyon ng Esta-dos Unidos at Pilipinas. Nangyari ito sa pamamagitan ng mga tulong sa militar – material na bagay man o tulong sa pagsasanay. Sinabi ng Pangulo na kayang malutas ang kahirapan kapag nasugpo na ang katiwalian at kriminalidad, isang malaking mito na hanggang ngay-on ay hindi naman naramdaman ng mamamayang Pilipino.

Kasabay nito ang pagpapatuloy ng pag-

papayabong sa mga nego-syo ng bansa sa pamamagitan ng dayuhang pamumuhunan na nag-bukas lalo ng pinto para sa mga dayuhang kumpanya.

“I need you; we need each other.” –SONA, 2003

Taong 2003 nang umabot sa 1.5 trilyong piso ang utang panlabas ng bansa na siyang pinakamataas sa kasaysayan. Subalit, hindi na-raramdaman ng taumbayan kung saan napupunta ang perang ito.

Pinagtibay umano ng Pangulo ang pagkakaroon ng peace talks sa mga grupo ng rebelde upang isu-long ang usapin ng kapayapaan sa bansa. Kasabay nito lalong lumaki ang bilang ng mga biktima ng pu-litikal na pamamaslang kasama na rin ang ilang kaso ng paglabag sa karapatang pantao.

Samantala’y binago ni Arroyo ang kurikulum ng mababang edu-kasyon kung saan bukod sa pag-papabuti sa Ingles, binigyan diin niya ang kalinangan sa agham at matematika. Isang paraan upang ihanda ang bansa sa larangan ng call center at ilan pang mga traba-hong nangangailangan ng teknikal na kaalaman ngunit may murang bayad sa lakas-paggawa.

Sinabi niyang hindi siya tatak-bo sa halalan ng 2004. “ I will not run on the 2004 elections.” Nagulantang ang mundo ng pulitika ngunit sa huli, ito ay taktika l a m a n g ni Arroyo upang lalong tumagal ang ambisyon sa kapangyarihan.

“Ipinanganga-ko ko iiwanan na natin ang ligalig at alinlangan.” –SONA, 2004

Bilang kasapi ng Coalition of the Willing sa pangung-una ng Estados Uni-dos, nabigyan ng gantimpala ang Pilipi-nas noong 2004 ng apat na bilyong dolyar na tu-long pang-ekonomiya at 100 milyong dolyar naman sa tulong

militarBilang parte ng pagsuporta

sa giyera ng USA sa Iraq, nagpa-dala ang Pilipinas ng limang da-ang Pilipinong sundalo. Subalit sa kalagitnaan nito, iniatras ng Pangulo ang tropa ng mga Pilipi-nong sundalo sa Iraq upang iligtas si Angelo dela Cruz, isang Pinoy na binihag ng mga Iraqi.

Kasabay nito, nagkaroon ng krisis sa pinansya ang bansa. Sa mga pangako ng pagmomodernisa ng kalakalan, nalunod ang bansa sa isyu ng papalaking utang nito at namumuhay na lamang sa tu-long pinansya ng USA.

“It is time to turn to the people, bring them into govern-ment -- and change the way that government is done.” -SONA, 2005

Muling umupo si Arroyo bi-lang Pangulo ng Bansa matapos nitong matalo si Fernando Poe Jr noong halalan ng 2004.

Isinulong ang People’s Initiati-ve upang isulong Charter Change (ChaCha). Ayon sa mga survey na inilabas ng Pulse Asia, kalakhan ng mga Pilipino ay hindi sang-ayon sa pagbabago ng kon-stitusyon ng bansa. Pinatu-nayan lamang nito na hindi sagot ang ChaCha sa krisis na dinaranas ng bansa.

Sumigla ang pagpapa-talsik sa Pangulo nang lumabas ang isang wire-tapped conver-sation nila ng da-

t ing

Commission on Elections Commis-sioner Virgilio Gar-cillano. Humakot n g samu’t saring kri- t i k o ang Pangulo hang- g a n g humingi ito ng public apology sa tele- bisyon. Lalong umig- ting ang p a n a w a g a n g umalis na sa puwesto si Arroyo dahil wala na itong moral ascendancy upang maging Pangulo ng bansa.

Samantala’y i p i n a t u - pad ng gobyerno ang Ex- tended Value Ad-ded Tax (E-VAT). Tumaas a n g mga bilihin dahil sa E-VAT na mula sa 10% ng V A T ay naging 12%. Isa

itong makinarya sa r e - venue measures ng pa-

mahalaam upang maig-pawan ang krisis sa pera.

“I am not here to talk about politics; I am here to

talk about what the people want…” SONA, 2006

Lumipad sa ere ang SONA ng 2006 nang inilahad ng

Pangulo ang kanyang panaginip

“Hanga-rin kong ma-

pabilang ang Pili-pinas sa mayayamang

bansa sa loob ng dalawampung taon. By then poverty shall have been marginalized...” SONA, 2007

Nagpatuloy nga ang pangarap ng Pangulo dahil sa 2010, mapa-pabilang na umano ang Pilipinas sa mga pinakamayayamang bansa ayon sa SONA nitong nakaraang taon. Sa pamamagitan ng pagpa-papalakas sa turismo, agribusi-ness, teknolohiya at pamumuhu-nan sa bansa, maaabot umano ang pag-unlad ng ekonomiya.

Ipinatupad ang Human Secu-rity Act ilang linggo bago ang ka-nyang SONA. Lahat ng ‘terorista’ ayon sa paningin ng gobyerno ay puwedeng huliin at ikulong nang walang warrant of arrest. Umabot sa higit 1000 ang biktima ng pu-litikal na pamamaslang sa bansa mula noong 2001.

Isyu naman ang Cyber Edu-cation Project (CEP). Kasabay ng kontrata ng National Broadband Network-ZTE deal, naaprubahan ang CEP.

Bilyun-bilyon ang nakalaan na badyet pambili ng mga mamaha-ling materyal para sa naturang proyekto. Nang pumutok ang isyu ng korupsyon sa ZTE deal, nau-syami na rin ang CEP. Bukod sa mahal na badyet para sa proyek-to, hindi umaakma ang naturang proyekto sa pagangailangan ng kabataang estudyante sa bansa.

Muling pagbulusok ng retorikaPitong taon mula ng unang

SONA ng Pangulo, ito ang kala-gayan ng bansa-lugmok sa krisis pang-ekonomiya at halos lahat ng pangangailangan ng tao ay nag-mamahalan.

Asahang nitong darating na SONA ng Pangulo ay babaha ng retorika sa loob ng Batasan at protesta naman sa labas nito. Konkreto na ang batayan ng krisis ng bansa, at kung may pag-asang ibibigay pa ang Pangulo sa SONA nito, ito ay ang pagpapatunay na sa mga nakalipas na taon, wa-lang totoong bilang o numero ang magpapatunay sa pag-unlad ng bansa.

Maraming pangarap ang SONA sa Batasan ngunit ang tu-nay na SONA ng mamamayan ay nasa lansangan.

Piton g t

aonTuwing Hulyo, nama-matay ang Pangulo sa kanyang mga effigy na sinusunog sa gitna ng lansangan. Habang isi-

nisigaw ang mga kataga ng pag-aklas ay siya ring

pagliyab ng protesta.Akda ni John Eric EscalanteGuhit ni Madonna Tan Estrellado

Lapat ni Santiago Tiongco III

ng SONAsa

Pag-asa

Retorika

UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008

K

rudolohiy

a

07Lathalain

1998Taong 1998 ng ipinanganak

ang magiging tinik sa transpor-tasyon sa bansa sa susunod na sampung taon. Ang Downstream Oil Industry Deregulation Act na nagsasabing ang estado ay hindi na maaaring mangialam sa kum-panya ng langis upang masiguro ang malayang kumpetisyon sa merkado para magkaroon ng pa-tas na presyo, tuluy-tuloy na su-play ng environmentally-safe at mataas na kalidad ng nabanggit na produkto. Nagbibigay daan din ito sa mga bagong participants na nais lumahok sa nasabing indus-triya tungo sa mithiin nitong ma-layang kalakalan.

Dagdag pa dito, ipinagbabawal din sa batas na ito ang kartel (pag-kakasundu-sundo ng mga kumpa-nya ng langis, tuwiran o di-tuwi-ran, sa iisang presyo) at predatory pricing (pagpapababa ng presyo ng kalakal na siyang sisira sa ma-layang kumpetisyon).

Imbes na makatulong pa upang makontrol ang presyo ng produk-tong petrolyo tulad ng minimithi nito, pinatindi pa nito ang kita ng mga monopolyo at higit na piniga ang sobra-sobrang tubo mula sa mamamayan. Halos P200,000 kada oras ang ki-nikita ng mga naglalakihang kumpanya ng langis sa ban-sa dahil sa over-pricing at umabot sa P1.7 bilyon.

2000Umabot sa 32 bily-

ong piso ang kita ng mga kumpanya ng langis sa Pilipinas bunga ng pag-sasabatas ng RA 8472. Ayon sa pag-aaral ng IBON, mula 2000, nasa P4.55/litro ang over-price o di makatwirang patong ng mga kumpan-ya sa presyo ng produk-tong petrolyo.

Tunay nga na pinag-kakitaan ang taumbayan gamit ang paghawak at pagmamanipula sa presyo ng langis.

Nagsasabwatan ang Shell, Caltex at Petron, ang tatlong pinakamalalak-ing kumpanya ng langis sa bansa na may kontrol sa ha-los 90% ng pamilihan, para pataasin ang presyo ng langis at pagkakitaan ng husto ang ta-umbayan.

2001Sa taong 2001, nakalulula

para sa mga murang kaisapan ng Pilipino ang 275% na itinaas ng presyo ng petrolyo. Higit triple ang binayaran ng mga simpleng motorista ng pampubliko at prib-adong transportasyon. Ang premi-

um mula P4.554/litro ay umakyat sa P16.56/litro. Ang diesel naman mula P3.8005 kada litro ay puma-lo sa P13.82 kada litro. Sa sobrang laki ng itinaas, nauubos ang kini-kita ng mga motorista.

2002Lubha ring nakaapekto ang

komprehensibong laban ng Amerika sa pagsupil sa umano’y terorismo sa Middle East na nag-aambag ng pinakamalaking ba-hagi ng petrolyo sa mundo. Pina-paralisa ng mga pagkilos na ito ang mga pang-ekonomikong aktibidades ng rehiyon na nagreresulta sa problema ng petrolyo sa bu-ong mundo. Ito ang lalong nagpaigting s a

pagtataas ng langis sa pandaigidi-gang merkado.

2004Nagtala ang Exxon

Mobil ng United States, isa sa kini-kilalang “big three” ng oil in-d u s t r y kung saan kabi- lang ang Royal

Dutch Shell ng Netherlands at Brit-

ish Petroleum ng Unit-ed Kingdom , ng tubong

$25.3 bilyon, pinakamalaki sa kasaysayan ng lahat ng mga

Transnational Companies (TNC) sa buong mundo. Tumutubo ng ganito kalaki ang mga TNC’s da-hil monopolyado ng mga ito ang

industriya ng langis mula sa pagmimina hanggang sa

pamamahagi.

2005Sa taya ng magasing The Economist,

umaabot sa hanggang $15 kada bari-les ang nadadagdag dahil sa ispeku-

lasyon sa tinatawag na futures market – ang pressure na nagaganap para mapa-taas ang presyo ng bilihin, kung saan

sinasamantala ng mga malalaking mamu-muhunan ang mga pangamba sa suplay

ng langis upang itulak ang presyo pataas at pagkakitaan ang mamamayan.

2007Labing-anim na beses humiyaw sa sakit

ang mga pilipino bunga ng labing-anim na beses ding pagtaas ng presyo ng gasolina, la-bing-tatlo naman ang diesel, at labing-tatlo din ang kerosene. Masayang pakinggan na pi-tong beses nagbaba ng presyo ang LPG, ngunit tinakpan ito ng labing-tatlo nitong pagtataas ng presyo sa taon ding ito. Binawi rin ang gin-hawang ipinahipo lamang ng panandalian sa sabik na mamamayan.

Dahil sa pagtaas na ito,nagtaas ng presyo ang pamasahe mula P7.00 naging P7.50 ang minimum na pasahe. Ayon sa datos, 80% ng populasyon ang lubog sa kahirapan o nabubuhay sa mas mababa sa $2 o P96 kada

araw. 1/3 ng lakas paggawa ay walang trabaho.

3,400 ang napipi-litang umalis ng bansa kada araw para humanap ng mas matabang pastulan. Higit sa

lahat tumaas ang tantos ng walang makain na umabot sa 21.5% na sa mga nakaraang taon ay nasa 11% lamang.

2008Sunod-sunod na protesta ang

isinagawa ng mga estudyante at transport groups upang maparali-sa ang lingguhang pagtaas ng pre-syo ng mga bilihin partikular ang presyo ng petrolyo.

Pumalo na sa P 50.54 kada litro ang Diesel at ang Unleaded Gasoline sa P58.00. Muling tu-maas ang pamasahe mula P8.00 ang minimum, naging P8.50 na. Nangangamba pa ang taumbayan na maging P9.00 ito kung itutuloy ng mga oil companies ang pagtaas ng presyo sa P70+ kada litro.

Sa gitna ng krisis, nagpapa-tawa ang Metro Manila Develop-ment Authority sa pahayag nitong ang lingguhang oil price hike ay nakatutulong upang mapaayos ang daloy ng trapiko.

Samantala, hiniling naman ng Catholic Bishops Conference of the Philippines na rebyuhin ng gobyerno ang ODL at E-VAT upang malaman kung tunay ngang nakatutulong ito sa mga mamamayan. Umalma at walang nakikitang basehan ang dating Budget Secretary, Benjamin Dio-kno upang rebyuhin ang ODL, da-hil hindi naman maiiwasan ang patuloy na pagtaas ng presyo ng langis dahil sa idinidiktang pre-syo nito sa world market.

Bumuo ng grupo ang Malakan-yang na tinawag na National Food and Energy Council na ang pan-gunahing gawain ay “to handle emergency measures for oil and rice crisis”. Subalit hindi pa rin nito nasolusyunan ang hagupit ng presyo ng langis at iba pang pan-gunahing bilihin. Pinatunay-an nito ang paggamit

ng gobyerno sa sitwasyon upang maiposte ang magandang posi-syon nito sa darating na halalan. Sinisilaw nila ang mamamayan sa mga tulong na hindi kongkreto at panandaliang solusyon lamang.

Ang ODL na itinakdang tumulong upang makontrol ang presyo ng langis ay tumaliwas sa orihinal na mithiin nito. Malinaw na ang deregularisasyon ng presyo ng langis ay hindi tumugon sa pan-gangailangan ng bansa at nagsilbi lamang sa interes ng dayuhan at lokal na malalaking kumpanya para kumita. Tinik ang ODL na kumalat na sa daraanan ni Juan kasabay ang pagputok ng tiyan sa lubusang paghihigpit ng sinturon. Saan na papunta ang biyahe sa ’Pinas kung ang magpapaandar sa maki-na nito ay hindi na halos maabot ng todo-dipang kamay ng mga Pilipino?

................

...............

.Isang dekada lamang ang nakararaan, ang presyo ng diesel ay P5.50/Litro lamang. Malaki-laki pa ang naiuuwing kita ng

mga itinuturing na “hari ng kalsda” sa kanilang pamilya bukod pa sa kanilang

binabayaran na boundary. Ang mini-mum fare na P2.50 ay kagulat-gulat na

para sa mga commuters ng henerasy-on ngayon. Kung hindi kuntento,

masasabing may kaluwagan ang pamumuhay noon.

taon

Akd

a n

i Q

uee

ny

Ru

bli

co a

t Yva

n L

imso

nG

uh

it n

i C

aro

lyn

Bo

nq

uin

Lap

at n

i Sa

nti

ago

Tio

ng

co I

II

08 UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008Kultura

Peanut{Battered}Kamusta ka na ngayon Manang?

Akda ni Jose Kervin Calabias and Rhaycel Dianne Ignacio

Guhit ni Johanna Ilda Ponce

Lapat ni Santiago Tiongco III

Kapansin-pansin ang kakaibang aura habang naglalakad kami ng kaibi-gan ko sa pinaganda at pinaayos

na catwalk ng UP Baguio. Sasalubungin ka ng magandang mood ni Manong Guard na nakatayo sa bagong guard house at sisimu-lan ang araw mo ng mga halakhak mula sa mga UPang nakaupo sa may bench. Pero may kulang, nasaan na si Manang Mane?

Sa buong proseso ng pagpapaganda ng catwalk, si Manang ay andun sa labas pilit sumisilong sa maliit niyang payong. “Ang hirap ng nandito sa labas kaya hihingi ako ng tulong sa Student Council niyo para makabalik ako sa loob. Doon daw malapit sa isang kiosk ako magtitinda.” At ngayon nga, naroon sa tabi ng isang kiosk si Manang Mane patuloy sa pagtitinda. Sinasalubong ulit tayo ng matamis na ngiti ni Manang.

Napadaan kami sa harap ng puwesto ni Manang at parang tinatawag kami ng kataka-mtakam na tinda niyang mangga. Napag-pasyahan tuloy naming bumili at makipag-kuwentuhan sa kanya. Mangga, singkamas, tsokolate, at ang hindi mawawalang mani, ‘yan ang mga benta ng ating mahal na inang si Lolita Lazaro o mas kilala sa tawag na “Manang Mane”. Naging takbuhan siya ng mga UPang gusto ng murang pantawid-gutom, bukod dito, naging karamay siya ng mga estudyanteng may problema at kinaka-pos sa allowance. Naging deposit counter din ng mga bagahe ng mga estudyanteng bababa. Tinawag na nanay ng ibang UPang naging sobrang malapit sa kanya.

Pagkaupo namin sa tabi ni Manang ay may bumili agad sa kanya. “Manang Mane, pabili po ng mangga.” Paano nga ba nag-simula ang pagtawag natin sa kanya ng Manang Mane? “Basta na lang nila ako tinawag na Manang Mane. Gustong-gusto ko ngang tinatawag ako ng ganun ng mga bata, eh. Okey lang naman yun, proud pa nga sa pakiramdam kapag tinatawag nila akong Manang Mane.”

Ang pagbebenta ng mani at iba’t ibang makakain sa mga unibersidad ang nakabu-hay sa pamilya ni Manang. Asawa niya si Manong Juanito Lazaro na nagtatrabaho rin dito. Si Manang ay tubong San Carlos, Lin-gayen Pangasinan, 59, panganay sa pitong magkakapatid. Labindalawang taong gulang si Manang nang maulila sa ama kaya napag-pasyahan ng kanilang kamag-anak na kunin na sila dito sa Baguio. “Hindi man ako nakapagtapos ng pag-aaral, ang pag-iisip ko naman ay mature dahil na-expose kami sa kaharipan… hindi naman sa loob ng klase matututunan ang lahat ng kailangan para mabuhay. Sa oras na lumabas ka, doon mo ma-eexperience ang lahat. Hindi ako

nakapag-tapos ng pag-aaral pero kinaya kong igapang ang p a g t a t a -pos ng mga anak ko.”

“ N a m u -lat na kaming m a g k a k a p a t i d sa kahirapan. Anim na taon pa lang ako noon nang magsimula akong magbuhat at magtinda ng isda sa bilao. Halos dala-wang kilometro ang nilalakad ko sa ilalim ng matinding sikat ng araw hanggang sa maubos ko ‘yung paninda ko. Karton nga lang ang gamit kong sapin sa paa”, sabi ni Manang Mane. Taong 1972 nang magsimu-la si Manang Mane magbenta sa iba’t ibang paaralan. “Dalawang oras ang ginugugol ko sa pagtitinda sa mga elementary at high schools. Minsan kapag may affair sa Burn-ham nagtitinda rin ako dun. Basket-basket lang ang sistema ko sa pagtitinda. Pagpatak ng ala-una, nandito na ako sa UP. Ito ang relaxation ko.”

Habang tumatagal ang pakikipagkwen-tuhan namin kay Manang ay may bigla siyang naidagdag na naging dahilan kung bakit bigla kaming nanlumo. “Nasanay na kaming may namamatay sa pamilya. ‘Yung bagong panganak na sanggol namin ay dal-awa hanggang tatlong linggo lang pinapad-ede. Tapos iniiwan na siya sa amin ng nanay kasi magtatrabaho na siya. Kinabukasan hindi na kami magugulat kung makita nam-ing wala ng buhay ‘yung kapatid namin.”

Habang k i n u k -

wento niya ito ay patu-

loy pa rin siya sa pagbabalat at

paghihiwa ng mang-ga. Bigla na lang nam-

ing naitanong sa aming mga sarali kung kakayanin

ba ng isang ordinaryong tao ang dumanas ng matinding kahirapan, maulila sa ama, at walong beses mamatayan ng kapatid.

Pinagmamasdan lang namin siya habang nagtitinda pero hindi kailanman nawawala ang matatamis niyang ngiti. Matapos niyang iabot ang mangga ay bin-alin niya ulit ang atensyon niya sa amin. “Tingnan niyo ‘yung mga mayayaman diyan, kung hindi man lahat, ‘yung iba hin-di na makapag-isip ng gagawin kapag may problema. Samantalang kaming mahihirap, salat man sa materyal na bagay, may ganito naman (sabay turo sa ulo). Nang matutunan ng mga anak ko ang magsukli, sinasama ko na sila sa pagtitinda.”

Ilang taon na ring lumipas, marami na ang nagtapos at lumabas sa pinto ng uniber-sidad na kalakhan ay naging suki ng mani ni Manang. Marami rin siyang nagabayan. “Marami ng mga malalapit sa aking estudy-ante ang malayo na ang narating pero hindi nila ako nakalimutang balikan sa tindahan ko.”

“Wala pa ako dito, matagal na siyang (manang) nandito. Trademark siya sa UPB at para na siyang institusyon…’pag nawala

siya dito, mahihirapan ang mga 1st year kasi mawawalan sila ng guide. Yung mga seniors mafi-feel na mayroong nagbago kasi ‘pag magmimit, sinasabi nila na kita-kita kay Manang Mane. Ang Manang Mane ay hindi tao o lugar, may deeper meaning na siya sa mga taga rito.” Sabi ni Ma’am Jen-nifer Inovero, isang alumna at guro ngayon dito sa UPB, nang matanong namin sa kan-ya ang pagkalipat at sa posibleng mangyari halimbawang mawala siya dito.

“Hindi ako natatakot na patalsikin dito dahil alam kong hindi ako pababayaan ng mga anak (mga UPan) ko.” Ngunit habang pinapaalis siya ng Admin tinutuligsa natin ang tofi at lab fee. Sa laki ng ating pino-problema nakaligtaan natin ang isang det-alye na kung mawawala, parang nawala na ang pagka-UP ng UPB; ang pagpapatalsik kay Manang Mane.

Natanong namin kung may balak siyang huminto sa pagtitinda dahil may mga anak naman na siyang puwedeng umalalay sa kanya ngunit patawa niya itong sinagot habang inaabot sa isang lalaki ang binili nitong mani. “Marami ng nagtanong sa akin nyan, pati mga anak ko pero lagi kong sinasabi na hanggang buhay pa ako at kaya pa ng katawan ko ay mananatili pa rin ako dito sa UP para gumabay sa mga anak ko.”

Tunay ngang mahal niya ang mga UPan at ang UPB. Siya’y hindi magbabago kahit ang UP pa mismo ang unti-unting nag-babago sa panahong ito. Namumula na ang kalangitan nang matapos ang aming kwen-tuhan. Bago pa man namin masimot ang kinakaing mangga ay napansin ni Manang Mane ang isang bunga ng sayote. Kinuha niya ito at sinabi sa aming. “Alam mo ‘tong sayoteng ‘to? Mabubuhay na kami ni tatay dito.” sabay tawa.

Tuloy ang pagbabalat niya ng mangga. Sa halagang 10 piso, may assorted nuts ka na. Sa pakikipagkwentuhan kay Manang ay higit pa sa aral ng buhay ang napulot namin. Hindi pa man kami nakakalayo sa pwesto niya, narinig namin ang sinabi niya sa isang babae.

“Hindi ako magtataas ng presyo dahil ito na lang ang puwede kong itulong sa mga bata. Pagsamahin lang lahat ng singkwenta sentimos na tinutubo ko rito sapat na sa pamilya ko. Hindi naman namin kailangan ng sobra.”

Bilang mga itinuturing niyang mga anak, masuklian sana natin ang pagpapa-halaga niya sa atin. Isa siyang institusyon sa mga estudyante na kahit nagbabago man ang unibersidad, nandiyan pa rin siya; isang tao na para sa atin ay higit pa sa sim-pleng tindera ng mani.

09UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008 Balita

to

SoulsA Tribute

Lapsing into SleepTo the University of the Philippines

person today, walking—or running, if you’re late--- through the corridors of the Iskolar ng Bayan or IB building is so rou-tine it goes by unnoticed.

To the UP person seventeen years ago, walking—or running if you were late—through the 10’s (one-oh’s) building was so routine it went by unnoticed.

To the people of Baguio seventeen years ago, walking may have been a nightmare.

The nightmare strode through Baguio City, taking away everything it was, and taking the hearts of many into commemo-rating the fateful day it awoke: July 16, 1990.

For 45 seconds, it awoke. So did the Richter scale, hitting a 7.7 intensity on an average, cool-tempered day in Baguio City.

It awoke. Baguio City slept, lapsing into a nightmare.

Buildings lay on the ground, heavy, some concrete watered by blood, drifting into the cracks that once were the founda-tions of commerce in the city.

The parks were awake with people and their tents, seeking shelter in the heart of the city.

Near the heart of the university, people were awake too, joining the Oblation’s constant vigil over the destroyed 10’s building and the library. They kept him company in tents on the grass.

Others remained awake through the aftershocks, running for open spaces each time the earth shook; when it shook, it shook violently, shaking the shocked oc-cupants of Baguio City into the reality it was. Some 1,000 others, though, cluttered the space, never to know of their fate. Those awake prayed for these people and for themselves, surrounded by the uncer-tainty that did not allow them rest.

Scarcity was at hand, coupled with a control of available supplies. They came to visit after all points of entry into the city were realized to condemn them all in that state of sleep.

Heroism reigned too. Among them was then Professor Vico Roco, who led the University of the Philippines Baguio (then UP College of Baguio) body through her efforts at care and food. The UP Diliman Mountain Climbers Society, Vanguard (fraternity), the UPCB Corps, among many others also aided UPCB during this time. UPCB was also given two cellular phones (which looked very far from the way cel-lular phones do today, its mobility being limited by a heavy battery) to enable com-munication in the rubble-filled city.

Nightmares prevailed, raining lime on the cluttered, shapeless street.

ReawakeningBut Baguio City rose again, out of the

rubble and into its own legacy of resil-ience and strength. Laws were amended to make allowance for any unforeseen events, and new building rules were im-posed to ensure the safety of the residents of the tourists of Baguio City. Other means

of exit were added to buildings still stand-ing, and a significant increase in safety precautions has been tangible in the years that followed.

Lights no longer came from flash-lights—instead they came from the lights that kissed the busy city streets.

The Oblation spent his vigil alone at night. Daytime companions returned in September that same year.

Baguio City is awake, moving forward, but every once in a while, it pauses to look back at the rubble it once became, at the rubble it sprouted from, at the rubble that was made home, almost eternally, by those who were buried under it.

“We only pass through this world once and I have made my personal cru-sade to help Mother Nature because I am one of the living examples of those who were spared that day to spread the news that we have to protect Mother Nature so it won’t get back to us,” says Sonia Roco reminiscing about her experiences during the earthquake. Sonia Roco, now widow of former Senator Raul Roco, held under the the rubble of Nevada Hotel for almost a week, existing only on water. Roco was attending a seminar at that time when a strong earthquake hit the Philippines, and the four-story hotel came crashing down, sandwiching the people between concrete, steel and sleep. Aside from Roco, Mrs. Al-ice Laya, wife of former Marcos Minister Jamie Laya, was also among those who got stuck among the rubble, one of the many people who were able to walk away from the sleep the debris imminently, irrevoca-bly offered.

For years, Atang-Ti-Kararua, translat-ing to “spirit boat”, would grace the waters of Burnham Lake. Pioneered by the late Roberto Villanueva, Baguio artists made little boats filled with installations and burning candles to pay tribute to the souls that were lost to the 1990 nightmare.

Aside from the Atang-ti-Kararaua, survivors also gathered at the Baguio Ca-thedral to offer mass and exchange stories about the dreadful experience that passed them and almost took them with it. In 2007, 150 people gathered to remember “fallen colleagues” for the first time on the grounds of the Hyatt Hotel Regency. Even-tually, participants went their separate ways, most of them finding their lives in the States, and the rituals died a natural death.

The historic date passes us again this month, the memories evidently still alive even as the rubble has disappeared. Fears reawaken in those who were around in 1990 with every tremor, slight as it may be.

To the UP person today, walking—or running if you’re late—through the IB building is so routine it goes by unnoticed. But to the UP people who’ve been around, the building speaks of a vigil undertak-en by the nation, by concerned families here and abroad, by the Oblation, and its campers.

Baguio City is awake, and nightmares seem fairly distant---or are they?

Text

by

Win

on

a B

oli

slis

, A

man

da

Ram

os,

an

d M

ira

Pea

ce K

apu

no

Art

by

Juve

nil

e B

aco

lco

lLa

you

t b

y Sa

nti

ago

Tio

ng

co I

II

Text

by

Ivan

Lab

ayn

eA

rt b

y C

aro

lyn

Bo

nq

uin

Layo

ut

by

San

tiag

o T

ion

gco

III

BackReality

toA Pacquiao holiday had just passed.Last June 29, the whole country seemed

to unite as they came in full support cheering for their new hero. Many people excitingly watched how Manny Pacquiao knocked out David Diaz to win his fourth world title in boxing amidst the crisis the country is facing. They viewed Manny as an icon of hope – an idol to draw inspiration from in these times when their hopes are being tested.

However, in that very day, I am a picture of a busy student working with all the time on my school requirements. Facing my cousin’s laptop, I encoded all of the papers I have to pass soon while almost everyone in the boarding house watched the fight of Pacquiao. The dining area in our place, which is rarely filled by the boarders, was full house during Pacquiao’s fight. I laughed then snorted. I said to myself, “In fairness to Pacquiao. He can really literally unite people whenever he fights.”

Once, I heard a story that happened during one of Pacquiao’s fights. My board mate watched the fight somewhere in a mini-theater for 100 pesos. He said that at first, when the fight was not yet starting, all the people were so quiet and unmoving. However, when the fight kicked off, everyone begun buzzing around, commenting on the fight and talking to one another – even to people they do not know.

Another story which I read in a newspaper: A man goes out of his house early morning on his way to work. He was visibly surprised that while he’s walking, the area was unusually very quiet. When he rode a jeep, he also noticed the unusually light and easy-going traffic. Mystified, he asked the driver of the jeep and said, “Manong, anong meron parang ang tahimik ng kalsada ngayon?” The old driver retorted with a playful grin, “Laban kasi ni Manny ngayon, nanonood lahat ng tao.” The man laughed at himself – he did not know.

These anecdotes suggest that Pacquiao is really a magnet to the Filipino attention. Wherever he goes, the media usually covers him. Whatever he does, the media documents everything. Whenever he wins a fight, we stage a holiday. This holiday-staging is understandable.

In trying times like what we have now when several mishaps hound our society, a n eventful

09UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008 Kultura

winning of a boxing icon makes one oblivious of these problems. When Pacquiao fought Diaz and the whole country glued their eyes to the match-up, the people temporarily escaped the burden of the unstoppably increasing oil prices, the mourning over the victims of the cupsized M/V Princess of the Stars, the shameful political situation in the country and the several other events that make everyone surrender all the hopes remaining in them.

As Manny battered Diaz, every Filipino suddenly had a single reason to be proud of their country. Recently, many consecutive events have disgraced this land and made it an unsightly spot in the globe. The ZTE-NBN scandal may sound worn-out already but it remains unsolved. In a survey released also last June, the Philippines is now already the most corrupt country in South East Asia, edging out former topnotcher Indonesia.

Oil prices continue to surge in the world market which has massive repercussions in the country. Basic commodities’ prices also elevate. Transportation groups are calling for major fare increases. Juan dela Cruz continue to curse luck, and with his empty stomach, struggle some more to find a way of living.

In the height of these unfortunate events, Pacquiao’s victory caused a celebration here in the country. We staged a quasi-unity. The politicians disguised to put off politics even just for a day. Why not jubilate? Our hero is famous worldwide again. More importantly, even for a while, the plagues in the country have not dwelt in our minds.

From here, I can infer that we are merely using Pacquiao’s boxing match and victory to relegate and escape from the economic crisis we are facing. It is not actually wrong but we have to realize that this will not last long: this will not be a remedy to our pile of problems. We need to return to reality. It will not lessen poverty and hunger in the country. Pacquiao’s win is nothing but a one-time big-time event that gave us a single day of relief over the negative aura in this place. So there is no reason to celebrate excessively at all. It will be fleeting – give it a shot today but it’s over tomorrow.

Still, we stayed in the manic state over Pacquaio. June 29 remained a festive day for this huge socially sinking island. Pacquiao beat Diaz and we screamed and shouted in

jubilee of his win – without

harboring the distresses in our society. But the day after, we return

to where

10 UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008

at bigote sa nakaraang tatlong taon at tayo na ngayon ang mga kuya at ate ng ating henera-syon. Bagamat magkai-ba tayo ng larangang ginagalawan, nagka-kasama tayo paminsan-minsan.

Kung mas maaga tayong nagkakilala, siguro mas maraming makabuluhang tal-akayan ang napagsama-han natin. Pero siguro, lalong mas mahirap ang magpaalam sa iyo pagdating ng panahong kailangan nating uma-lis, at lumisan.

Pero ngayon, susulitin natin ang isang huling taon natin sa UP. Mapangarapin tayo sa ating mga naiisip, na kahit sa huling taon natin ay may maiiwan tayo sa mga bata na kontribusyon din naman sa mas malawak pang pagkilos.

Gaya ng sabi ko sa mga pana-panahong pagkadismoral ko,

Binubuhay na ng kalyo ang ating mga paa.

Lagi’t lagi ko na lang tina-tanong sa sarili kung saan ako pagkatapos ng graduation. Buti ka pa sigurado ka na, ako lutang pa rin.

Mabilis ang panahon gaya ng madalas nating sinasabi. Dati freshman lang tayong takot luma-bas sa sarili nating mundo. Dati rati sarado pa ang isip natin sa mga bagay na minamahal natin ngayon. Hindi pa tayo magkak-ilala noon.

Hindi ko na maalala. Sa totoo lang hindi ko alam kung saan tayo unang nagkita. Nakikita lang kita noon. Isang pamilyar na mukha na walang pangalan. Nasa gilid ng bawat martsa. Ngayon nasa unahan na – sumisigaw, nag-aagit, ngumingiti, tumatakbo.

Alam kong hindi madali sa iyo lahat sa simula. Siguro ilang beses ka ring nagdalawang-isip. Mula noon nagkikita na tayo sa pag-aaral, pagmimiting, pagpip-inta, etc.. Hindi ko nga nama-layan tinubuan na ako ng balbas

may panahong m a g t a n o n g , may panahong i-proseso ang lahat ng bagay pero hindi ha-bang buhay ang pagpoproseso sa sarili. Kailangan nating mamili.

Kailangan ko na nga sigurong mags imulang taluntunin ang susunod kong daraanan. Sa sitwasyon natin, hindi perman-ente ang lahat ng bagay. Hindi habang buhay na kasama kita, sa huling taon natin sa UP, maaaring hindi na tayo mag-kasama.

Sa Abril, magmamartsa tayo suot ang sa-blay natin (kung

papalarin), simbolo ng paglisan sa UP. Maaaring hindi tayo uma-lis kung pipiliin natin. Maaari tayong magpaalam at kalimutan lahat. Maaaring lumisan para sa tawag ng pangangailangan. Maaari tayong bumalik at simu-lan ang mga bagong taon ng ating muling pagsasama.

Sa muli nating pagkikita, hin-di na natin kailangan pang mag-isip.

Hindi ito ang unang pagka-kataong nag-usap tayo tungkol sa ganitong bagay. Maraming beses na rin sa nakaraan na tayo’y nag-palitan ng palagay at pagtingin ng isa’t isa sa bawat pagpapasya.

Maganda man o hindi ang kinalabasan, ang mga pag-uusap na ‘yun ang ating naging gabay sa masiglang pagkilos. Relati-bong mas matanda ka sa larangan kumpara sa akin pero hindi ka na-takot na sundin ang mga payo ko.

Sa tulong ng muli’t muling pagbalik natin kung bakit ba na-tin ito ginagawa, naigpawan natin ang bawat pagbulusok ng emo-syon na humihila sa atin pababa sa tuwing nasa bingid tayo ng pagkadismoral. Hindi tayo ang dapat hintayin ng panahon.

Dumaan ang ilang mabibigat na krisis ngunit nanindigan tayo sa ating prinsipyo at muli’t mul-ing pagpapaalala sa ating mga sarili -para kanino ba ang ating mga ginagawa? Nagkasama tayo sa maraming pag-aaral, pagpupu-long, at pagkilos kasama ng mga taong mahal natin, mga taong nag-mamahal sa kanila, at mga taong ating pinagkukunan ng sigla. Na-saksihan natin kung paanong ang

pagmamahal natin sa ating mga sarili ay nag-ing pagmamahal para sa ibang tao.

Hindi tayo kailan-man nagpatangay sa agos ng akademya, manatiling nakakulong sa teorya o nagpalamon sa sistema. Sinikap nat-ing dalhin ang wastong linya sa bawat hakban-gin sa pamamagitan ng paglubog sa masa, pag-dama ng sakit at saya nila. Ika nga, higit sa teorya ay ang prakti-kang papanday sa ating mga sarili at makapag-papalaya sa iba.

Masaya tayo kapag iniisip na malapit na tayong gru-madweyt, pero ngayon natin mas naunawaang mas nakakatakot pala ang grumadweyt. Kailangan nating mamili sa pagitan ng pag-tupad sa pangarap ng magulang at sa pagsisilbi sa sambayanan. Paglabas natin ng unibersidad ay may mas malalaking responsibi-lidad tayong dapat gampanan, at kailangan nating ihanda ang ating mga sarili.

Alam kong maraming tanong ang gumugulo sa iyo ngayon.

Pareho nating alam kung ano

ang mga sagot, hindi natin ito maitatanggi. Mas matamis kung ipagpapatuloy natin ang ating nasimulan bilang pagpupugay na rin sa mga nauna sa atin, sa nau-nang nagsimula ng daan na ating tataluntunin.

Wala ni isa sa atin ang nag-simula ng may k a h a n d a a n . Kung mayroon mang naghulma sa kung ano tayo ngayon, iyon ay ang ating ka-handaang ma-tutunan ang mga bagay sapagkat naniniwala tayo na lahat ay du-madaan sa pros-eso.

Mas maging handa tayo ngay-

on sa paggampan ng mas mabibi-gat na gawaing kung tutuusin ay kaya nating tugunan. Habang lumilipas ang panahon, lalong lumalakas ang tawag ng pangan-gailangan.

Alalahanin natin, mahal natin ang mga tao sa ating paligid at ang pag-ibig na iyon ay nagmumula sa pagnanais nating mamuhay ng malaya at pantay-pantay, pag-ibig na tunay at dakila.

Sa tumitinding hamon ng pa-nahon, iisa lang ang patutungu-han nating lahat.

Saan

John Eric Escalante

Sa muli nating

pagkikitaFinela Mejia

tayopatungo?

Opinyon

ni Carolyn Bonquin

First to mention na ang exciting na search for TBA room ng mga freshies. Hmmpf! The freshies were so linlang by the upperclassmen’s trip ha! Infairness, wagi sina ate at kuya! Sabihin ba namang nasa likod ng HKP o likod ng CSS ang TBA room?! Ay *teka-teka! Umarangkada ang trip ha! Hahahahaha! (tawang pa-cute at pa-demure).

Second on the list natin ang reklamos of the freshies. Actually, hindi lang naman freshies ang nagrereklamo, pati mga upper Isko at Iska. May point nga naman kasi. Let’s take a look at these professors na pinaglihi sa gastos. Oh my golly! I saw the tambak readings nila *tooot* sa photocopy section. The hek! Worth P50 for just one lesson for one day! Nobela ata ang drama ni prof! Pero on the day of class naman, introduction lang ang diniskas and junked na the rest of the chenes of the chapter. Huwat da ef?! Allergic sa pagtitipid? Sayang the effort! Sayang the money!

Let’s add a related stuff to this. Kung hindi tambak na readings, everyday naman nire-require nitong sila *tooot* na mag-online ang mga students. Mag-check daw ng cheverlou e-mails, blogs, discussions, and other kaek-ekan. Good sana noh? Pero haller! Are we all rich? We all have access ba to internet everyday? Wer do we get naman the P20/hr daily? As if we all have internet connection sa bahay. Hmmpf! Hmmpf! Pano ngay?! Isa pang huwat da ef?!

Eniwei, hav you seen the colored signs in front of our gates? Ushi-free raw ang Youneverseetea? Akalain mo yun? Aba!Aba!Aba! Kailan pa? I didn’t notice ha! Anytime! Anywhere! Students, professors, employees! Heller! Tsk!Tsk!Tsk! May

mai-post lang na positive ah! Hahahahaha! (tawang pa-

cute at pa-demure).Shift naman

tayitch sa walk-out day. The freshies were todo shocked sa mga sigawan at prangkang s p e e c h e s

during the program. “Hala grabe naman si kuya emosyonal! Si ate like a firing dragon! Hindi kaya sila ma-guidance?,” mga tanong nila. Ay naku freshies! Welcum to da club! But then again, successful talaga coz more than a thousand joined to express their stand against the admin of GloryangMacafal-Ayoko. Hmmpf!

We are now on our last point in our list, but perhaps the most controversial stuff. Have you heard about these mediamen na nagmukhang desperate in gathering news? Ay naku! Last July 12, nagkaroon ng drama ang mga pulis at tindero sa palengke. Nang mangyari ito, nasa lugar ng pinangyarihan ang mga miyembro ng Alliance Babies (AB). All of a sudden, aba!aba! Sinenyasan ng cameraman si manong pulis na hilain o kunin ang banner ng AB! Howemji! Roar! Matapos ang drama, kinausap ang midya kung bakit nila iyon ginawa. Todo palusoters si cameraman. Ay teka-teka kampon ng kasinungalinagn ah! It isn’t ethical! Huwat da ef?!

P.S: may tsismaks na kumakalat that our FairyGodMother will make takbo again and again as tsanshingha! Kaya baka maging reyna na naman siya, not once, nor twice but thrice! Pwede na daw kasing magka-grandslam and wall of fame sa trono ayon sa Youneverseetea Chakarter. Roar!!! But, there’s no need to be afraid, be VERY AFRAID! RRRRROOOOAAARR! –this is brought to you by Powl Pakyu Kusina

PS2: *teka teka! May idadagdag pa akez! Have you noticed the balaj printing of our first ish? It’s so0o0o0o pakerxiyet! Isn’t it?! Pinaghirapan kaya ng aming beloved Heditor-in-Cheap ang lay-out and graphics nun. Tapos dahil sa balaj na Venza, it was so0o0o0o distorted. Beauty na leng, kahit papaano okay ang impact sa Upans ng mga article, pero we are still disappointed. Huwat da ef?! Ayaw naman naming ma-lost lang ang pinambabayad niyow sa student fabrication, daver?! Kaya bbye Venza na ang Outkak. Hahahahaha! (tawang pa-cute at pa-demure)

Yupi

ang

Yupi

May panahong magtanong, may panahong iproseso ang lahat ng bagay pero hindi habang buhay ang pagproproseso. Kailangan nating mamili.”

Naigpawan natin ang bawat pagbulusok ng emosyong humihila sa atin paibaba ... Hindi tayo ang dapat hintayin ng panahon.”

“

“

11UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008 Opinyon/Kultura

Marahil mas magiging matagump-ay itong pelikula kung “ipopro-mote” ang mga hayop dito sa ban-sa. At lalong mas magiging maka-buluhan siguro ito kung ginamit ang mga hayop na ito bilang rep-resentasyon ng ilan sa mga hayop na nagpapatakbo ng pamahalaan.

Lumalabas na dahop ang pag-papakilala at paglalarawan sa wika ng Pilipinas sa panahong pre-hispaniko dahil sa paglalapat ng (mga) manunulat ng mga salita at parirala na ginagamit sa kontem-p o r a r y o n g pakikipag-tas tasan (main-stream l a n -

Amoy bago, bihis komersyalisado

Is

ang pagtingin kay Urduja

“Babae akoNais kong lumipad na may

sariling bagwisNais kong marating pangarap

ng mabilisNais kong manguna sa mga

mayaNgunit kailan pa? Gusto ko

na. Ngayon na.” -Urduja

Nag-ugat mula sa ika-13 siglo, ang epiko na Urduja ay tuma-talakay sa pakikihamok ng isang mandirigmang prinsesa na nagn-gangalang Urduja. Ang babaeng ito ay pinalaki ng kanyang ama na si Lakanpati sa daigdig ng mga mandirigma na nakikipag-sapalaran upang ipagtanggol ang nasasakupan laban sa mga hayok na mananakop. At bilang kaisa-isang anak ng pinuno ng Tawilisi, si Urduja ay ang inaasahang tag-apagmana ng kapangyarihan ng kanyang ama.

Mula sa hibla ng pelikulang Pilipino, sa direksyon at panulat ni Reggie Entienza, sa ilalim ng APT Entertainment at Isang Sev-entoon and Imaginary Friends Production ay binuhay ang epikong Urduja.

Kinakitaan ng daloy at lapit ang pelikula sa paglalarawan ng kakayahan ng isang babae – hindi bilang isang bilanggo ng lipunang patriyarkal kung saan ang mga kalalakihan lamang ang namamayani at nagdidikta ng kapalaran kung hindi bilang isang lider na kayang mag-taguyod sa mamama-

yan. Nilalagom nito ang pag-iral ng kapangyarihan, batas na tina-talunton ng mga kapanalig hindi dahil kailangan kundi dahil ito ang marapat, wasto at tama sa paningin ng nakararami kahit na ito ay umaalipin sa karamihan.

Maaaring nais buksan ng peli-kulang ito ang mga mata ng mga manonood na hindi lamang mga kalalakihan ang may kagalingan sa pamumuno kundi maging mga kababaihan na tipikal na namama-las sa apat na sulok ng tahanan.

Sa kabilang banda, bahagya lamang na ipinakita ang pagiging prinsesang mandirigma ni Urduja dahil mas higit na pinagtuunan ng pansin ang kaisipang pag-ibig. At isa pa, halos sa pagsasayaw at pagkanta na lamang idinaan ang kahulugan ng kwento. Sa katu-nayan, namayani ang katatawan-an (humor) na hatid ng dalawang kakaibang nilalang na sina Tarsir at Kukut. Ginawa na lang sanang “Kukut at Tarsir” ang pamagat ng pelikula kung sa kabaliwan at katatawanan din la-mang iinog ang i s t o r y a .

guage) tulad na lamang ng HHWW, “gaga,” “’di ko feel!” at iba pa na kadalasang pabalbal ang gamit. Ngunit, “para fair” ay hindi rin masisi ang paggamit nito kung kailangang maintindihan ng mga manonood dahil sino nga ba ang pangunahing target ng pelikula? Karamihan dito ay mga maralita, ang mga bata -- hindi ang mga ma-nanaliksik, mga mananalastas at hindi ang mga tagasuri ng wika. Subalit kung tutuusin, dito lumal-abas ang kasabihan na ang media ay isang amusement park lamang kung saan pawang magaganda ang itinatanghal. Masakit isipin na hindi man lamang binigyan ng hustisya ang kultura na dapat namayani sa kuwento. Oo’t hindi maaaring payak lamang ang pag-papakilala sa kuwentong pag-ibig dahil isa pa rin sa mga layunin ng pelikulang Pilipino ang paggamit ng pop culture para marating ang mga manonood pero kailangan ding isaalang-alang na ang peli-

kulang ito ay dapat na salamin ng wika at kultura at

kung ano ang k o n -

temporaryo noon dahil ito ang ilan sa mga aspeto na magsasabi ng ating pagkakakilanlan bilang mga Pilipino.

Ang sining at kultura ay nab-igyang-diin kuno sa pamamagitan ng paglalapat at paglalaro ng mga kulay (2d animation) ngunit may mga pagkakataong ang transisyon ay hindi gaanong magaling sapag-kat mabilis at minsa’y nakakali-mutan ang iba’t ibang tunog pang-kalikasan gaya ng paghuni ng mga ibon, pagragasa ng tubig, pagsipol ng hangin, at iba pa. Sa bilis ng transisyon o paggalaw ng mga frame ay hindi na nakikita ang mga tanawin na sana ay ninanam-nam ng mga manonood. At dahil wala naman talaga tayong tradi-syon sa paggawa ng animation, malamang ay hindi mapapansin ng mga maralitang manonood ang mga kapintasan na nabang-git. Palibhasa ang animation in-dustry ay pinamumunuan ng mga Amerikano’t mga Hapon kaya ma-daling sabihin na ang mga istilo nila ang naging basehan ng “pro-totype” ng pelikulang animation natin at dahilan na rin kung bakit “disneyfied” ang itsura ng pan-gunahing tauhan na si Urduja at

pwede nang maihanay sa mga Disney Princesses.

Maaaring malakas ang hatak ng pelikukang ito

kung komersyalismo ang pag-uusapan

ngunit kulang na kulang ito

sa karunun-gang pang-estetika.

Akda nila Gerald Dizon at Paulino Cuison II

Guhit ni Johanna Ilda Ponce

Lapat ni Santiago Tiongco

Paglaya sa huwadMabilis na namang dumaan ang pagdiriwang sa araw ng ka-layaan ng dalawang bansa na may magkadikit na kasaysayan – ang Amerika at ang Pilipinas.

Nagdiwang ang mga mamama-yan ng bawat bansa, matayog na iwinagayway ang kanya-kanyang watawat, at umalingawngaw sa himpapawid ang kani-kanilang pambansang awit. Sa harap ng ganitong kasiyahan, maituturing ba talagang malaya ang isa sa dal-awang ito – ang Pilipinas?

Alab ng pusoSa dibdib mo’y buhay.Matapos ang mahigit tatlong

daang taon, lumaya tayo sa lupit ng mga Espanyol. Sa kasamaang-palad, pinutol ng kolonisasyon ng mga Amerikano ang ating kasi-yahan. Sa mga sumunod na taon, nagsagawa ng mga komisyon ang mga dayuhan at ang ilang mamb-abatas na Pilipino para isakatu-paran ang pinapangarap na kalay-aan. Ngunit kung susuriin natin ang mga kaganapan sa kasalu-kuyan, malinaw na hindi pa ito ganap na tinatamasa ng bawat Pilipino. Nagsisilbi pa rin tayong papet ng Amerika sa pagsasakatu-paran ng kanyang mga sariling in-teres. Sapilitan tayong ipinasok sa mga kasunduang tanging sila ang

makikinabang. …and the star-spangled ban-

ner in triumph shall wave.Ipinagdiriwang ng mga Ameri-

kano ang araw ng kanilang pa-glaya sa Inglatera nang buong pagmamalaki at pagmamayabang. Subalit sa likod ng kanilang mar-angyang pagdiriwang ng kalayaan ay ang mga hinagpis ng mga bu-hay na inutang ng ipinagmamala-ki nilang demokrasya.

Isang malaking kontradiksyon ang mukhang ipinapakita ng Amerika. Hindi maikakailang ang bansang ito ang siyang pasimuno ng sunod-sunod na kaguluhan at sigalot na muling yumanig sa mundo pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig Ang diwang kanilang ipinagpipilitan ang siya ring mekanismong ma-ghuhubad sa tunay na katangian ng kanilang mga mga motibo – ang paninikil gamit ang mga kuko ng imperyalismo.

May dilag ang tula at awit saPaglayang minamahal.Pagkatapos ng pananakop ng

mga Hapones, muling iwinagay-way ang watawat ng Pilipinas. Binigyan nga tayo ng kalayaan, subalit nanatili pa rin ang mga latay ng kolonyalismo at iniwang

n a k a b a o n ang mga kuko ng impery-alismo sa li-punang Pili-pino.

Sa halip na mag-alab ang kagus-tuhan nating lumaya ay patuloy nating hina-hayaang sakupin tayo ng takot. Kaya ngayon ay nahihirapan nang ipagsigawan ng bawat Pilipino ang pagnanais niyang lumaya. Subalit tayo ay nasa lugar para pigilan ang mga kalakarang ito sa ating bansa.

O’er the land of the free and

the home of the brave.Matapos ang matagumpay na

pagpapalayas sa mga sumakop sa kanila, sila naman ang nag-simulang manakop sa anino ng kanilang “White Man’s Burden” at “Benevolent Assimilation.” Ito ang mga sinandalan ng Ameri-kano sa kanilang pananakop pa-tungong silangan.

Sa puntong ito, malaki pa rin ang pagpapahalaga ng mga Ameri-kano sa kanilang mga sarili bilang tagapagtaguyod ng demokra-sya at tagapagtanggol ng kalay-aan. Ipinagdiinan nila na bawat

mamamayan ay may karapatang mabuhay nang malaya (kung siya ay Amerikano?). Wala sila sa po-sisyon upang ipagmalaking sila ang nagtataguyod ng kalayaan sa-pagkat sila mismo ay walang kon-septo ng pagrespeto sa kalayaan ng ibang mamamayan.

Buhay ay langit sa piling mo.Aming ligaya na pag may

mang-aapiAng mamatay nang dahil sa

iyo.Sadyang mailap para sa mga

Pilipino ang pangako ng ganap na pagsasarili. Dahil sa likod ng di-umanong kalayaang ipinagkaloob sa atin ng mga Amerikano, ay ang mga kabayaran sa dayuhang hang-gang ngayon ay ating pinagduru-suhan.

Hindi nagdiriwang ng tunay na araw ng kalayaan ang Pilipi-nas sapagkat hindi pa tayo ganap na malaya. Subalit ang katoto-hanang ito ba ay pikit-mata mo

Paglaya sa huwad

Ruel Caricativo

na kalayaan

na lamang na lulunukin? Kung magkagayon, makakaya mo bang tiisin ang hagupit ng paniningil ng kasaysayan sa ginawa mong kataksilan?

Hinihintay tayo ng bayan, hu-wag kang magpapaiwan.

Sa halip na mag-alab ang kagustuhan natin lumaya ay patuloy nating hinahayaang sakupin tayo ng takot.”

“

Mga

KwentongBayan

12 UPB Outcrop Tomo 35 Isyu 2 Hulyo 2008Editoryal

Tuwing Hulyo sa harap ng madla may isang taong ipinagmamalaking

ikinukwento ang kanyang sariling ber-syon ng “Pilipinas.”

Malaki ang ibinaba ng inflation rate at tumibay ang piso nitong nakaraang taon. Maraming trabaho ang naibigay sa mga Pilipino. Ilang milyong pamilya rin ang nakakatanggap ng rice at electric subsidy mula sa gobyerno. Maituturing na isa ang Pilipinas sa mga ekomomi-yang tumatatag nitong nakaraang taon.

Sa nalalapit na State of the Na-tion Address ni Gloria Macapagal Ar-royo, nakakasa na ang samu’t saring mekanismo ng pasismo at represyon upang busalan ang mamamayang han-dang isigaw ang tunay na kalagayan ng bansa.

Ang mga kwento ng represyon at pasismo ng gobyerno, iba’t iba man ang porma kadalasan isa lang ang pinatu-tunguhan. Lagi’t laging may mga bik-timang hinuhuli, hina-harass at kada-lasan napapatay pa. Walang pinipiling lugar; sa ukayan man (Romy Sanchez), sa terminal ng bus (Markus Bangit), o sa piket layn (mga biktima ng Hacienda Luisita Massacre). Kahit pa mga natur-ingang estudyante (Karen Empeno at Sherlyn Cadapan) at siyam na taong gu-lang na batang babae (Gracel Galacio), hindi pinatawad at pinaratangang mi-yebro ng New People’s Army.

Halos isang linggo bago ang SONA labinlimang miyembro Anakbayan ay hinarass ng mga pulis sa may Baguio City Public Market habang nangangal-ap ng pirma. Ito ay kampanyang tugon sa panawagang pababain ang presyo ng langis, bigas at iba pang bilihin. Bukod umano sa inisyal na obhektibong maka-pangalap ng pirma, ang kampanya ay naglalayong makapagbigay alam sa iba, at sa lalong mahigit ay pulsuhan ang masa.

Sa gitna ng kampanya ay sinaway sila ng ilang pulis. Dahil hindi naman isang rally kundi signature campaign ang naturang aktibidad, maliwanag na hindi kailangan ng permit. Ang sim-pleng sanhi ng trapik kinalaunan ay kinailangan pang pagtulungan ng dala-wampung kapulisan upang paalisin. Ang batuta ay naging shot gun, at ang mga hiyaw ay natabunan ng ingay ng mga sirena at halakhakan ng mga pu-lis habang pinagmamasdan ang pang-yayari.

Sa gitna nang pang-aabuso ang hil-ing ng karapatan ay umabot sa mga mamamayan sa palengke hanggang sa

sumama na sila sa pagsigaw ng “ipa-glaban ang karapatan”. Ang sigaw ng mamamayan nasulat sa plakard, narin-ig ng mas nakararami, humantong sa telebisyon at naitala sa kasaysayan.

Ang pangyayari sa Hilltop ay isang simpleng manipestasyon ng tugon ng gobyerno tungkol sa mga ganitong ga-wain. Sa 903 na insidente ng pagpatay at 193 na kaso ng enforced disappear-ances, kadalasan hindi man lang nasa-saling ng pangil ng Writ of Amparo at ng iba’t-iba pang batas ang mga respon-sable sa mga ito.

Kung titingnan sa 1987 Konsti-tusyon ng Pilipinas maraming batas na pumuprotekta sa isang tao. Bukod dito ay ang hindi mabilang na probisyon at pandaigdigang instrumento tulad ng Universal Declaration of Human Rights, International Humanitarian Law at sari-saring UN Conventions at protocols kung saan signatory ang Pili-pinas. Isang malaking kontradiksyon sa isang bansang may mahaba at tumitindi pang kasaysayan ng paglabag sa karapa-tang pantao.

Nito lang nakaraang Hunyo itina-

Punong Patnugot Santiago Tiongco III Kapatnugot Annalyn Rebecca Eisma, John Eric Escalante Patnugot sa Balita Niña Camille Pacial Tagapamahala ng Pinansiya Alejo Marco Galano Kawani Cielo Marie Bayson, Carolyn Bonquin,

Ruel Caricativo, Finela Mejia, Ivan Emil Labayne, Gerald Allandrey Dizon, Cori Franchesca Co, Johanna Ilda Ponce, Paulino Cuison II, Madonna Tan Estrellado, Haniel Cherreguine, Christine Cruz, Winona Bolislis, Mickey Eva, John Levi Masuli,

Bianca Rose Antalan, Lanilyn Cardano, Rhaycel Ignacio, Kervin Calabias, Plarlene Valentos, Daryl Manabat, Alyssa Sadsad, Queeny Rublico, Czarina Gacias, Yvan Limson, Mira Kapuno, Amanda Ramos, Kim Panado, Bianca Claudette Canlas, Anne

Dizon Miyembro College Editors Guild of the Philippines at Solidaridad - UP System-wide Alliance of Student Publications and Writers’ Organizations E-mail upboutcrop@yahoo.com.ph

laga ang Pilipinas bilang pangalawang pangulo o PP sa United Nations Human Rights Council, isang konseho sa Unit-ed Nations na nagsasagawa ng mga pag-susuri kung nagagampanan ba ng mga kasaping bansa nito ang kanilang mga pananagutang pangkarapatang tao. Ito ay sa kabila ng direktang pagkakasang-kot ng Armed Forces of the Philippines sa mga kaso ng pagpatay at pagkawala ng mga lider magsasaka, unyonista, mamamahayag, lider estudyante at ta-ong simbahan ayon na rin kay UN Spe-cial Raporteur Philip Alston.

Sabihin man na hindi ipinapakita sa ulat ni Alston ang kabuuang kalagayan ng pagpapatupad ng karapatang pana-tao sa bansa, ang mga ulat ng samu’t saring lokal at pandaigdigang fact find-ing commissions at non-government organizations tulad ng Amnesty Inter-national at KARAPATAN ay taliwas ang sinasaad. Sa mga ulat na ito ang admin-istrasyong Arroyo at si Gloria mismo, bilang Commander in Chief ng AFP, ang itinuturong promotor ng mga paglabag sa karapatang pantao sa Pilipinas.

Hindi lang dito sa Pilipinas ikinu-kulong sa mito ang mga tao, pati ang daigdig pinipilit na rin maniwala. Ang pagkukwento nga naman, gaya ng ibang porma ng diskurso ay isang sining, kai-langan magaling ka para may maniwala sa’yo. At sa galing ng paghabi ng kwen-to ng kasalukuyang rehimen, maitutur-ing na silang mga paham sa literatura.

Sabi sa Narrative Theory ni Walter Fisher bawat isang tao may prosesong pinagdaraanan sa tuwing makakarinig ng isang kwento. Ang audience o ang mga nakakatanggap ng kwento ay gina-gamit ang kanilang mga personal na ka-ranasan upang pagpasyahan kung totoo nga ba ang isang kwento.

Sa kasong ito ang kwentong inilala-had ay tungkol sa sambayanan. Tung-kol sa mga karanasan ng mamamayang Pilipino sa araw-araw; tungkol sa nara-nasan nilang mga pangyayari na totoo para sa kanila. Gaano man kahusay mag-kwento si Gloria, mananatiling iba ito sa kwento ng sambayanang Pili-pino.

Sa SONA habang pinapalakpakan si Gloria ng mga pulitiko sa kongreso, sa lansangan ikukwento at ipagpapatuloy ng mamamayan ang kanilang masikhay na kasaysayan.

Ang mamamayan ang susulat at magpapatotoo sa tunay na kwento. At ang mamamayan ang bahalang magpa-tibay nito sa mga susunod na panahon.