Õóñòàéí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçðûí

îð÷íû á¿ñýý õºãæ¿¿ëýõ áîäëîãî,

ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Цэрэндэлэгийн

Дашпүрэв

Õóñòàéí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð -

төрийн бус байгууллага ìåíåæìåíòèéã íü

õàðèóöäàã Óëñûí òóñãàé õàìãààëàëòòàé

ãàíö ãàçàð

Òºðèéí çàðèì ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã ÷ óëñààñ

ñàíõ¿¿æèëò àâäàãã¿é, çºâõºí ººðèéí

îðëîãîîð á¿õ ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã

“Хустайн цогцолборт газар” төв

ХÁЦГ –ийн экосистем болон түүхийн

дурсгалт зүйлсийг хамгаалах

II. Тахь сэргээн нутагшуулах

III. Сургалт ба судалгаа зохион áàéãóóëàõ

IV. Áàéãàëèéí аялал жуулчлалыг

хөгжүүлэх V. Орчны бүсээ хөгжүүлэх

ҮНДСЭН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

I.

ÒÕÃÍ-ò ¿ç¿¿ëæ áóé ñºðºã íºëººëëèéã áóóðóóëàõ, àðèëãàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, òóõàéí ãàçàð íóòãèéã õàìãààëàõàä íóòãèéí àðä èðãýäèéí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ, òýäíèé àõóé àìüäðàëûã ñàéæðóóëàõ, áàéãàëèéí áàÿëàãèéã çîõèñòîé àøèãëàõ øààðäëàãûã õàðãàëçàí òîãòîîñîí ãàçàð íóòãèéã îð÷íû á¿ñ ãýíý.

Îð÷íû á¿ñ ãýæ þó âý?

ÕÁÖÃ, ò¿¿íèé îð÷íû á¿ñ

Íèéò ãàçàð íóòãèéí õýìæýý: 350,000 ãà

Õ¿í àì: 7000

Àðãàëàíò

Àëòàíáóëàã

Áàÿíõàíãàé

Îð÷íû á¿ñýý õºãæ¿¿ëýõèéí

òóëä þó õèéæ áàéíà?

1. Ñýòãýëãýýã ººð÷ëºõ (Ìýäýýëýë,ñóðòàë÷èëãàà)

2. Ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò õèéõ

3. ×àäàìæèéã ñàéæðóóëàõ

4. Ñàíàà÷ëàãûã áîäèòîé äýìæèõ

1. Ñýòãýëãýýã ººð÷ëºõ

Óëààíáààòàð õîò îð÷èìä ìàë÷èä äàí áýë÷ýýðèéí ìàë àæ

àõóé ýðõëýí àìæèðãààãàà òóóøòàé äýýøë¿¿ëýõ áîëîìæã¿é

òóë îðëîãûí ººð ýõ ñóðâàëæóóäûã áóé áîëãîõ

Áîäëîãî

Þóã îéëãóóëàõ?

- Áýëчýýð, ãàçðûí àñóóäàë

- Óóð àìüñãàëûí ººðчëºëò

- Íèéãìèéí õºãæëèéí чèã õàíäëàãà

- Óëàìæëàëä øèíýчëýë õèéõ àðãà çàìóóä

- Áàéãàëü õàìãààëàõ, áàéãàëèéí íººöèéã çîõèñòîé

àøèãëàõ øààðäëàãà

ßàæ ?

Áàã, ñóìûí èðãýäèéí õóðàëä îðîëöîõ

Ìàëчäûí õóðàë

- Ýðýãòýéч¿¿äèéí

- Ýìýãòýéч¿¿äèéí

- Çàëóóчóóäûí

Õóñòàéí ìýäýý ñîíèí

Óóëçàëò ÿðèëöëàãà

2. Ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò õèéõ

Ìàëчäûí á¿ëýã áàéãóóëàõ

Á¿ëýãò áýëчýýð íóòãèéã ãýðýýãýýð àøèãëóóëàõ

Òàðèàëàíãèéí ãàçàð îëãîõ

Îðчíû á¿ñèéí çºâëºë, íýãäñýí çºâëºë áàéãóóëàõ

Øààðäëàãàòàé ä¿ðýì, æóðàì áîëîâñðóóëæ, ìºðäºõ

- ÎÁÍÇ-èéí àæèëëàõ æóðàì

- ÎÁÑ-ã á¿ðä¿¿ëýõ çàðöóóëàõ æóðàì

- ÎÁÕÑ-ãààñ çýýë òóñëàìæ îëãîõ æóðàì

- ÎÁÑ-ãààñ áàãà çýýë îëãîõ æóðàì

- ÎÁ-èéí ìàë ýìíýëãèéí ¿éëчèëãýýã äýìæèõ

ñàíãèéí æóðàì

- Ìàëчäûí á¿ëãèéí õàìò îëíû äóíäûí ñàíãèéí

¿ëãýðчèëñýí æóðàì

Îðîí íóòàãòàé õàðèëöàõ àæëûí

Óäèðäëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëò

Ñóì á¿ðò Îðчíû á¿ñèéí çºâëºë

(7-9 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé)

- Ñóìûí Çàñàã äàðãà

- ÈÒÕ-ûíÒýðã¿¿ëýãчäèéí äàðãà

- Ìàëчèä 5-7 õ¿í

- Õóñòàé òºâººñ 2 õ¿í

Õóñòàé òºâèéí äýðãýä Îðчíû á¿ñèéí íýãäñýí

çºâëºë

(25 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé)

- Ñóìûí Çàñàã äàðãà

- ÈÒÕ-ûí Òýðã¿¿ëýãчäèéí äàðãà

- Ìàëчèä 15 õ¿í (ñóì á¿ðýýñ 5)

- Õóñòàé òºâººñ 4 õ¿í

3. ×àäàìæèéã ñàéæðóóëàõ

Ñóðãàëòóóä:

- Á¿ëãèéí çîõèîí áàéãóóëàëò

- ªðõèéí îðëîãî çàðëàãûã òîîöîõ

- Ýñãèé øèðìýë ýäëýë õèéõ

- Ýñãèé çóðìàë á¿òýýãäýõ¿¿í õèéõ

- Õîíèíû íîîñ áîëîâñðóóëàõ

- ÍÈÒÀÆ-ûí ¿éëчèëãýý

- Æóóëчäûí ìîðèí õºòºч õèéõ

- Ìîíãîë õóâöàñíû çàãâàðûí øèíýчëýë

- Õ¿ëýìæèíä íîãîî òàðèõ

- Õ¿íñíèé íîãîî íººøëºõ

- Чàöàðãàíû ìîä òàðèõ, àðчëàõ

- Ôåðìåðèéí àæ àõóé ýðõëýõ

- Ãàð óðëàë õèéõ

4. Ñàíàà÷ëàãûã áîäèòîé äýìæèõ

1. Õºíãºëºëòòýé çýýë îëãîõ (ñàðä 0.5 % õ¿¿òýé)

- Ñóì á¿ðò ÎÁÑ áàéãóóëñàí (23-25 ñàÿ òºãðºãòýé)

- Õóñòàé òºâä ÎÁÕÑ (500 ñàÿ òºãðºãòýé)

2. Áèåò òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ

- Õ¿ëýìæ (4 á¿ëýãò)

- Õàøààíû òîð, øîí, òîðõ

- Æèìñíèé ìîäíû ñóóëãàö

- Çîõèîìîë õýýëò¿¿ëýã

- ¯çýñãýëýí õóäàëäàà (III öàõèëãààí ñòàíö)

- Òºìñíèé ¿ð

- Òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæ

3. Íèéãìèéí ¿éëчèëãýýíèé ñàëáàðò áóöàëòã¿é òóñëàìæ

¿ç¿¿ëýõ

0.7 8,9

14,2

2,6 3,0 4,7 15,4

27,9

53,0

98,7

88,3

131 300

49,4

206,2

137,4

82,2

144,1

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

1996 -2012 îëãîñîí çýýë (ñàÿ òºãðºãººð )

517 хүнд 1068.0 сая төгрөгийн

зээл олгосон

Ñóì Алтанбулаг Аргалант Áаянхангай Нийт

он

Õ¿íèé

òîî

Çýýë

ñàÿ. òºã

Õ¿íèé

òîî

Çýýë

ñàÿ. òºã

Õ¿íèé

òîî

Çýýë

ñàÿ. òºã

Õ¿íèé

òîî

Çýýë

ñàÿ. òºã

2005 55 16.16 38 10.9 93 27.06

2006 40 10.3 37 17.25 40 14.1 117 41.65

2007 65 12 95 38.26 51 20.05 211 70.31

2008 108 24.45 61 22.20 20 11.95 189 58.60

2009 75 21.15 45 19.12 76 23.75 196 64.02

2010 107 25.7 19 10.60 73 17.15 199 53.45

2011 71 24.9 45 20.4 19 14.7 135 60.00

2012 48 19.95 17 12.3 72 42.5 137 74.75

2013 55 27.8 17 14.8 46 30.9 118 73.5

2014 138 73.9

Нийт 569 166.3 391 171.1 435 186 1533 597.24

Ñóìäûí ÎÁÑ-ãààñ îëãîñîí æèæèã çýýë

ÎÁСХ-ãààñ îëãîñîí хөнгөлөлòòэй çýýë

он Õ¿íèé òîî

Çýýë ñàÿ.

òºã

2013 105 466.8

2014 70 343.0

Нийт 175 809.8

1995-

2000 2001-2005 2006-2010 2011-2012 Ä¿í

Àëòàíáóëàã 34.467 44.253 95.611 23.600 197.931

Àðãàëàíò 24.975 55.581 100.973 21.100 202.629

Áàÿíõàíãàé 30.436 35.900 93.516 22.250 182.102

Á¿ãä 89.878 135.734 290.100 66.950 585.662

Орчны бүсийн сумдад үзүүлсэн

áóöàëòã¿é òóñëàìæ (Ñàÿ òºãðºãººð)

Õ¿í ýìíýëýã (Çàñâàð õàëààëò, òºðºõèéí ºìíºõ

áàéð, ýìèéí ñàí)

Ñóðãóóëü, öýöýðëýã (Óóðûí çóóõ, äîòóóð

áàéð, ãàë òîãîî, òîãëîîì)

Õóäàã ãàðãàõ, çàñâàðëàõ

Õàäëàí, íîãîîíû òàëáàé õàøèõ

ÇÄÒÃ-ò (ÿ¿ð, öàãäààä ìàøèí, õîëáîî,)

Ñóìûí òºâèéí òîõèæèëò (Ñî¸ëûí òºâ, àõóé

¿éëчèëãýý, õàëóóí óñ)

Àõìàäûí çºâëºë

Ìàë ºâºëæ¿¿ëýõ, àäóó îòîðëîõ

Þóíä áóöàëòã¿é òóñëàìæ?

¯ð ä¿í

1. Ìàëчèä ãàçàð òàðèàëàí ýðõýëæ ýõëýâ.

- Õ¿ëýìæèéí àæ àõóé - 12 á¿ëýã

- Òºìñ, õ¿íñíèé íîãîî - 13 á¿ëýã

- Íîãîîí òýæýýë - 4 á¿ëýã

- Òºìñ, íîãîîíû çîîðü - 2 á¿ëýã

2. Æèìñíèé ìîä òàðüæ, óðãàö àâч ýõýëñýí -2 á¿ëýã

3. Ýðчèìæñýí ìàë àæ àõóé õºãæèõ õàíäëàãàä îðîâ.

- Ñààëèéí ôåðì 15 áàéãóóëàãäààä áàéíà

4. Æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿ä áàéãóóëàãäàâ.

- Ãîëëàíä áÿñëàã, òàðàãíû ¿éëäâýð, óòñàí ìàõíû öåõ,

ñ¿¿ áîëîâñðóóëàõ öåõ)

5. Íóòãèéí èðãýäýä òóëãóóðëàñàí àÿëàë æóóëчëàë õºãæèæ

áàéíà.

- 6 á¿ëýã æèëä 700 ãàðóé æóóëчèí àâч áàéíà.

6. Áàéãàëü õàìãààëàõ ñàíààчëàãóóä ãàðч áàéãàà

- Ìîä òàðèõ, á¿ëãèéíõýý íóòàã äàõü òàðâàãûã ãýðýýãýýð

õ¿ëýýæ àâàõ

¯ð ä¿í (Áàéãàëü, àí àìüòàí

õàìãààëàõ)

Á¿ëãèéí íýð 2009 2012 +

1. Õàíõìàé 13 31 18

2. Îðãèëóóí

ñ¿¿ 12 19 7

3. Æàðãàëàíò 12 23 11

Íóòãèéí èðãýäèéí èäýâõòýé îðîëöîîã¿éãýýð áàéãàëü

õàìãààëàõ áîëîìæã¿é (îéëãóóëàõ)

Õàìãààëàõûí òóëä òîãòìîë àæèãëàëò ñóäàëãàà õèéõ

Èðãýäèéí ñàíààчëàãûã äýìæèõ (óðàìøóóëàë)

Ìàëчäûí ìýäýýëëýýð ...

Í¿¿äýëчäèéí àìüäðàë

ÍÈÒÀÆ

ÒÓÑÃÀÉ ÕªÒªËÁªÐ

Áýñðýã íààäàì

Ýñãèé õèéõ ÒÓÑÃÀÉ ÕªÒªËÁªÐ

Åðäèéí õºñ㺺ð í¿¿õ

ÒÓÑÃÀÉ ÕªÒªËÁªÐ

¯ð ä¿í

Ñ¿¿ëèéí õî¸ð æèë õî¸ð á¿ëýã óëñàä ò¿ð¿¿ëýâ.

- 2011 îíä - Алтанбулаг сумын “Ìонгол эсгий”

- 2012 îíä - Аргалант сумын “Áяцхан” бүлэг

2011 îí 2012 îí

Áàÿíõàíãàé ñóì. ªíäºð õàðààò Õàíõìàé á¿ëýã

Òºìñíèé òàëáàé

Àðãàëàíò ñóì. Èõ õàíãàé á¿ëýã

Íîãîîí òýæýýë òàðèàëñàí íü

Àðãàëàíò ñóì. Áÿöõàí á¿ëýã

Õ¿ëýìæèéí àæ àõóé

Àðãàëàíò ñóì. Áÿöõàí

á¿ëýã

×àöàðãàíà

Àðãàëàíò ñóì.

¯íýýíèé ôåðì

Àëòàíáóëàã ñóì. Ãîëëàíä áÿñëàãíû ¿éëäâýð

Àëàíòáóëàã ñóì. ̺íãºí ñàâàà

á¿ëýã

Ýñãèé øèðìýë ýäëýë

ÕÁÖÃ-ò ÿìàð òóñòàé âý?

- Îéëãîëöîë, õàìòûí àæèëëàãàà ýðñ ñàéæèðñàí

- Áàéãàëü õàìãàëàõàä èäýâõòýé îðîëöäîã áîëñîí

- Öîãöîëáîðò ãàçàðò àäóó ìàëàà îðóóëàõã¿éã ýðìýëçäýã

- Çàðèì àæèëä áèåчëýí òóñàëäàã (Çàì çàñàõ, õºøºº äóðñãàë

ñýðãýýõ)

Îéðûí çîðèëòóóä

- Ýõýëñíýý óëàì õºãæ¿¿ëýõ, ºðãºæ¿¿ëýõ

- Óëààíáààòàðò á¿òýýãäýõ¿¿í áîðëóóëàõ

ãàçàðòàé áîëîõ

- “Хóñòàй” нэðèйн ÷àíàðòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð

òºðëèéã îëøðóóëàõ

- ÌÀÀ-í á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã á¿ëã¿¿ä ººðñ人

áîëîâñðóóëæ, ñàâëàäàã áîëîõ

- Øààðäëàãàòàé ìàøèí, òîíîã òºõººðºì溺ð

õàíãàõ

- Õàìòûí àæèëëàãààã ºðãºæ¿¿ëýõ (ªºð

áàéãóóëàãóóä, ãàäààäûí ò¿íø¿¿äòýé)

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД

ÁАЯРЛАЛАА!