Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 1

Hvað á barnið að heita?

Punktar úr Íslenskri málsögu

eftir Sölva Sveinsson

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 2

Nafnsiðir á Íslandi

Nafn manns er einkenni hans... Helgi fylgir nöfnum og fylgir enn...

Kaþólskir skíra börn sín eftir dýrlingum... Þegar Óðinn fór í ferðalög notaði hann oft

dulnefni, ef til vill til verndar sér...

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 3

Nafnsiðir á Íslandi

Skírn er trúarleg athöfn Nafngjöf er óháð trú Sumir heita í höfuðið á lifandi fólki Sumir heita eftir þeim sem eru látnir Ýmsir bera draumnöfn...

Látnir hafa þá vitjað nafns

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 4

Hvað á barnið að heita?

Tíska trú og hefð ráða nafnvali. Nafn er stundum valið vegna:

Vináttu Trúarbragða Persóna í bókum

Sumir forðast ákveðin nöfn vegna illmenna í sögum

goðsögum

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 5

Nafnsiðir á Íslandi

Ljóð eftir Stefán frá Hvítadal Erla

Íslendingasögurnar Kjartan Bolli Gunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 6

Nafnsiðir á Íslandi

Hvenær urðu þessi nöfn vinsæl og hvers vegna? Ómar Ingólfur Berglind Hvaða nöfn eru nú í tísku?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 7

Nafnsiðir á Íslandi?

Kona heitir Sigríður (skírnarnafn) og er Jónsdóttir (eftirnafn eða kenninafn)Þorri Íslendinga er kenndur við föður sinn eða móðurSami háttur var tíðkaður á Norðurlöndum fram á síðustu öld

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 8

Nafnsiðir á Íslandi

Ættarnöfn eru a.m.k. 300 á ÍslandiLatneskar myndir íslenskra nafna birtust á innsiglum þegar á 14. öld

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 9

Nafnsiðir á Íslandi

Eftir 1550 tóku sumir íslenskir stúdentar í K-höfn upp latneskar myndir kenninafna sinna: Þorláksson: Thorlacius

eða kenndu sig við bæi: Brjámslækur – Briem Víðidalstunga - Vídalín.

Sumir sneru föðurnafni sínu á dönsku: Stefánsson - Stephensen

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 10

Nafnsiðir á Íslandi

Snemma á 20. öld var tekin saman skrá um leyfileg ættarnöfn Lyngdal, Eiríkss, Bergs, Bjartmarz, Ísfjörð,

Strandberg, Kolka, Valagils, Mosdal, Ísdal, Skagan, Auðuns.

Nöfn sem líkjast ættarnöfnum eru líka vinsæl Línberg, Hallmann, Steinmann

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 11

Nafnsiðir á Íslandi

Hvers vegna hefði enginn nýkristinn maður skírt son sinn Þór, Frey eða Óðin árið 1001?

Hvers vegna hefði enginn 10. aldar maður skírt barn þessum nöfnum?

Hvers vegna er nafnið María ekki notað fyrr en eftir 1550?

Hvað felst í nafninu Þorsteinn? Hvaðan eru nöfnin Hildur, Gunnur, Þrúður og

Heiður ættuð?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 12

Nafnsiðir...

Fornmenn báru yfirleitt ekki tvínefni (nema sem viðurnefni)

Tvínefni var innfluttur siðurÍ manntalinu 1703 er tvínefni í einni fjölskyldu sem var dönsk að upprunaMeirihluti íslenskra barna fær nú tvö nöfn.

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 13

Nafnsiðir...

Fjölbreytni í nafnavali hefur aukist Fjölgun kvennanafna umfram karla varð

einkum vegna tilhneigingar til að búa til ný kvennöfn af nöfnum karla: Björndís Jóney Jónborg

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 14

Nafnsiðir...

Norræn nöfn urðu algeng þar sem norrænir menn settust að Björn, Finnur, Bergur...

Keltnesk nöfn eru frekar sjaldgæf: Kjartan, Njáll, Kormákur, Brjánn, Melkorka,

Kaðlín. Fleiri karlar en konur heita írskum

nöfnum.

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 15

Norræn nöfn

Mörg eru runnin frá náttúrunni: Bolli – Steinn – Unnur – Örn – Hrafn

Nöfn eftir útliti eða innræti: Kolur – Svartur – Lambi –Snorri –Kolfinna

Til að þóknast vættum og goðum: Þorfinnur – Árdís – Ásdís – Guðrún

Hæfileikar: Hrærekur – Vígbjóður - Styrgerður

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 16

Nafnsiðir...

Nöfn kristinnar trúar: Pétur – Abraham – Jóhanna – Andrés –

Agnes – Elísabet – Katrín

Engar heimildir eru um þessi nöfn fyrr en eftir kristnitöku (árið 1000)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 17

Nafnsiðir

Postulanöfn: Pétur – Páll – Markús

Dýrlinganöfn: Benedikt – Elísabet – Katrín – Ólafur – Soffía –

Stefán – Tómas – Nikulás Vinsælir íslenskir biskupar frá fyrri tíð:

Þorlákur helgi – Guðmundur góði Dýrkun heilagrar Önnu á 16. öld

Anna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 18

Nafnsiðir – erlend nöfn

Erlendar riddarasögur þýddar á 13. öld Filippus – Flóres

Þýskir kaupmenn og sjómenn á 14. og 15. öld: Eggert - Hannes

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 19

Nafnsiðir – dönsk áhrif eftir siðskipti Dönsk kónganöfn urðu ekki vinsæl að ráði fyrr

en á 19. öld: Kristján, Friðrik

Fleiri dönsk nöfn sem orðin eru gamalgróin: Axel, Bent, Jens, Karen

Tvínefni urðu algeng á 19. öld að danskri fyrirmynd Anna María, Anna Soffía...

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 20

Nafnsiðir – ensk áhrif

Samskipti við enskumælandi þjóðir hafa færst í vöxt á þessari öld, einkum eftir seinni heimsstyrjöld

Ný ættarnöfn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 21

Nafnsiðir

Frá 19. öld: Nöfn sett saman úr erlendum og innlendum stofni

Krist/mundur – Krist/björg –Guð/jón

Kvenmannsnöfn búin til af nöfnum karla: Skúlína – Hakonía

Karlmannsnöfn leidd af kvenmannsnöfnum eru fátíðari

Rósar – Sigurlaugur – Katrínus - Guðrúníus – Liljus – Rúnar(frá 20. öld)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 22

Nafnsiðir

Hvað er átt við þegar talað er um tvímyndir nafna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 23

Nafnsiðir

Hvað veldur breytingum á íslenskum nafnsiðum? Áhrif erlendra tungumála fara vaxandi Erlendir menn hafa flust til landsins Íslenskum börnum sem fædd eru erlendis

og gefin nöfn þar fer fjölgandi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 24

Heimild:

Sölvi Sveinsson: 1992. Íslensk málsaga. Iðunn. Reykjavík.

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir 25

Til baka