hwl jaarverslag 2014 isn

Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2014

1

Colofon

uitgave Hoekschewaards Landschap Oud-Beijerland, maart 2015 www.hwl.nl | [email protected] vormgeving Bob Wiggers foto voorblad Marjon Kunst © 2015 Hoekschewaards Landschap


2

Voorwoord

Voor u ligt het jaarverslag 2014 van het Hoekschewaards landschap. In dit jaarverslag staan de resultaten van de werkzaamheden en onderzoeken die in de verschillende werkgroepen hebben plaats gevonden. Achter al de genoemde cijfers en resultaten liggen vele vrijwilligersuren geleverd door mensen die de Hoeksche Waard een warm hart toedragen. Afgelopen jaar blijkt uit de financiële cijfers dat HWL een gezonde vereniging is en het ledenaantal laat een groei zien. Het aantal vrijwilligers blijft stabiel en er zijn nog steeds nieuwe ontwikkelingen waardoor er ook dit jaar weer nieuwe werkgroepen zijn ontstaan. Inmiddels heeft de vereniging 48 werkgroepen waar meer dan 450 vrijwilligers actief zijn. Een van deze werkgroepen is het bestuur waarin de vertegenwoordiging van de onderdelen van de vereniging bij elkaar komt en de verbinding wordt gemaakt. De genoemde groep mensen heeft hiermee een extra taak die door hen op een goede wijze wordt vertaald in het gezond houden van de vereniging Hoeksche Waard. Het zal u dan ook niet verwonderen dat het tot stand komen van dit jaarverslag een gezamenlijke actie is van alle vrijwilligers met ondersteuning en onder verantwoordelijkheid van de genoemde bestuursleden. Dit jaar wil ik dan ook namens alle belanghebbende en lezers van dit jaarverslag de genoemde bestuursleden bedanken voor hun inspanningen het afgelopen jaar. Veel leesplezier, Els van Veen Voorzitter Hoekschewaards landschap.


3

Inhoudsopgave ! Taken ..................................................................................................................... 5!1! Organisatie ............................................................................................................. 6!2

! Bestuur, leden en vrijwilligers .......................................................................... 7!2.1! Educatie ................................................................................................................. 9!3

! De werkgroepen Jeugd .................................................................................. 10!3.1! Jeugd noord ................................................................................................... 11!3.2! Jeugd oost ..................................................................................................... 12!3.3! Jeugd zuid ...................................................................................................... 12!3.4! Excursies ....................................................................................................... 15!3.5! Cursussen ...................................................................................................... 18!3.6! Lezingen ........................................................................................................ 19!3.7! Oeverloop ...................................................................................................... 20!3.8! Natuurfotografie ............................................................................................. 21!3.9! Buitenschoolse jeugdactiviteiten .................................................................. 23!3.10! Natuur en Milieu Educatie (NME) ................................................................ 24!3.11

! Biologisch onderzoek ........................................................................................... 26!4! Vogels ............................................................................................................ 27!4.1! Weidevogels .................................................................................................. 29!4.2! Roofvogels ..................................................................................................... 33!4.3! Uilenwerkgroep .............................................................................................. 35!4.4! Vlinders en libellen ......................................................................................... 39!4.5! Planten ........................................................................................................... 41!4.6! Paddenstoelen 1 ............................................................................................ 44!4.7! Paddenstoelen 2 ............................................................................................ 52!4.8! Werkgroep Zoogdieren .................................................................................. 52!4.9! Werkgroep Aqua .......................................................................................... 55!4.10

! Terreinbeheer ....................................................................................................... 59!5! Algemeen ....................................................................................................... 60!5.1! De Heemtuin in Piershil ................................................................................. 66!5.2

! Boombeheer ......................................................................................................... 68!6! Boombeheer .................................................................................................. 69!6.1! Belang knotbomen ......................................................................................... 69!6.2! Onderhoud noodzaak .................................................................................... 69!6.3! Organisatie ..................................................................................................... 69!6.4! Knotbomen bestand ....................................................................................... 69!6.5! Werkzaamheden ............................................................................................ 71!6.6! De werkgroep Fruit en Sap ............................................................................ 72!6.7

! Beleidsbeïnvloeding ............................................................................................. 76!7! Samenstelling en doelstelling ........................................................................ 77!7.1! Bijeenkomsten en deelnames ........................................................................ 77!7.2! Ruimte ............................................................................................................ 79!7.3


4

! Natuur ............................................................................................................ 79!7.4! Symposium .................................................................................................... 79!7.5! Werkgroep Promotie bezoekerscentra .......................................................... 79!7.6

! Bezoekerscentra .................................................................................................. 81!8! Functie ........................................................................................................... 82!8.1! Beheer ........................................................................................................... 82!8.2! Openstelling en bezoekers ............................................................................ 82!8.3! Activiteiten 2014 in de bezoekerscentra ........................................................ 86!8.4! Onderhoud van de gebouwen ........................................................................ 87!8.5! De tuinen ........................................................................................................ 88!8.6! Arrangementen .............................................................................................. 88!8.7

! Communicatie en Voorlichting .............................................................................. 89!9! Inleiding .......................................................................................................... 90!9.1! Werkgroep Redactie Waardzegger. ............................................................... 90!9.2! Werkgroep webredactie / agendacommissie ................................................. 91!9.3! Werkgroep Voorlichting. ................................................................................. 93!9.4! Werkgroep Markten. ...................................................................................... 93!9.5! Werkgroep Documentatiecentrum. ................................................................ 93!9.6! Werkgroep Kompas-rubriek. .......................................................................... 94!9.7! Werkgroep ICT-groep. ................................................................................... 95!9.8! Werkgroep Promotie ...................................................................................... 96!9.9

! Toelichting op de jaarcijfers 2013 ....................................................................... 97!10! Rekening van baten en lasten ..................................................................... 97!10.1! Balans .......................................................................................................... 97!10.2! Financieel verslag over het verenigingsjaar 2013 ........................................ 98!10.3


5

Taken 1Het werk van HWL bestaat uit de volgende taakvelden: Educatie. Opleiding, vorming en beleving van het landschap zijn kernwoorden bij het taakveld "Educatie " Lezingen, excursies en cursussen worden met regelmaat georganiseerd door verschillende werkgroepen. Doelgroepen kunnen per activiteit verschillen. De jeugd is een belangrijke doelgroep. Biologisch onderzoek. De werkgroepen op het gebied van vogels, planten, vlinders, libellen, paddenstoelen en zoogdieren doen onderzoek naar flora en fauna in de Hoeksche Waard. Terreinbeheer. Het beheren van natuurterreinen is een taakveld waarvoor HWL een aparte rechtspersoon, de Stichting Natuurbeheer HWL in het leven heeft geroepen. De terreinen zijn voor een klein deel eigendom van HWL. Verder gaat het om pacht en beheer op basis van overeenkomsten. Boombeheer. Onder dit taakveld vallen het onderhoud en aanplant van knotbomen en hoogstamfruitbomen. Beleidsbeïnvloeding. Overheidsplannen voor de streek worden beoordeeld en van commentaar voorzien door de werkgroep Milieu & Planologie. Getracht wordt natuur, milieu en landschap zo goed mogelijk tot zijn recht te laten komen. Ook worden eigen plannen ontwikkeld. Exploitatie bezoekerscentra. HWL exploiteert twee bezoekerscentra. Het natuurbezoekerscentrum Klein Profijt aan het Zalmpad 11 te Oud-Beijerland en het Nationaal Landschap Centrum aan de Veerweg 1C in Numansdorp. Voor het Nationaal Landschap Centrum maakt HWL gebruik van een aparte rechtspersoon, de Stichting Natuurbehoud HWL. Communicatie en voorlichting. Voorlichting, publiciteit, interne en externe communicatie zijn kernwoorden voor het taakveld "Communicatie". Als regel is er bij communicatie ook een educatieve functie. Er is dus een nauwe relatie met het taakveld Educatie. Het werk van HWL wordt uitgevoerd in werkgroepen. Iedere werkgroep heeft zijn eigen taken en specialisatie. Ruim 400 vrijwilligers waren in 2014 actief in dienst van natuur, milieu en landschap.


6

Organisat ie 2

ALGEMEEN'BESTUUR

Dagelijks Bestuur Els van Veen

Guus van der Pal Bob Wiggers

Educatie Hilde Visscher

Biologisch onderzoek

Dick van Houwelingen Terreinbeheer Cees Mesker

Boombeheer Flip Scherbeijn

Milieu & Planologie Henk Malta

Bezoekerscentra Hugo Jan Dulfer Communicatie

Dick Bussing


7

Bestuur, leden en vrijwill igers 2.1Alle zeven afdelingen zijn vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur van de vereniging, waar ook de afstemming tussen diverse activiteiten plaatsvindt. De dagelijkse leiding berust bij het Dagelijks Bestuur bestaande uit voorzitter, penningmeester en de secretaris. Iedere afdeling heeft op haar beurt een aantal werkgroepen, welke per afdeling in een organogram worden weergegeven. Gelieerd aan de vereniging functioneren twee stichtingen, waarin een deel van de activiteiten worden uitgevoerd. Met de Stichting Natuurbeheer Hoekschewaards Landschap wordt het beheer van natuurterreinen uitgevoerd. De exploitatie van het Nationaal Landschap Centrum in Numansdorp vindt plaats in de Stichting Natuurbehoud Hoekschewaards Landschap. Conform de statuten is het bestuur van de vereniging en de stichtingen gelijk. In 2014 had het bestuur van HWL de volgende samenstelling:

Voorzitter Els van Veen Secretaris Bob Wiggers Penningmeester Guus van der Pal Educatie Hilde Visscher Biologisch onderzoek Dick van Houwelingen Terreinbeheer Cees Mesker Boombeheer Flip Scherbeijn Milieu & Planologie Henk Malta Bezoekerscentra Hugo-Jan Dulfer Communicatie en voorlichting Dick Bussing

Het Algemeen Bestuur van HWL vergaderde in 2014 dertien maal. Hiervan is er één een thematische bestuursvergadering. Tijdens deze vergadering bekeek het bestuur aan de hand van een paar thema’s in hoeverre HWL in deze tijd functioneert volgens de Statuten van 40 jaar geleden. Op 19 april is de 31e Algemene Ledenvergadering gehouden. De kascontrolecommissie beveelt de Algemene Ledenvergadering aan de penningmeester décharge te verlenen over het jaar 2014 en dit advies werd opgevolgd. Voor de volgende bestuursleden liep de zittingsperiode af: Mevrouw G. Quist, de heren D. van Houwelingen en R.H. Wiggers. Mevrouw G. Quist en mevr. M. van Geugten treden af als bestuurslid. De heren D. Van Houwelingen en R.H. Wiggers stelden zich herkiesbaar. Vanwege het tussentijds aftreden van mevrouw van Geugten als secretaris wordt deze functie overgenomen door de heer R.H. Wiggers. Diens portefeuille Bezoekerscentra wordt overgenomen door de heer H.J. Dulfer. Het bestuur kreeg van de leden ook dit maal groen licht voor het voorgestelde beleid. Tijdens het lopend jaar is een tiende bestuurder toegevoegd aan het bestuur mevrouw G. Cagé. Zij zal zich bezighouden met het fruitbomen beheer en tevens assisteren bij administratieve zaken voor de Stichting natuurbeheer Een elfde aspirant bestuurslid, mevr. T. Zuidgeest, is in het lopende jaar om privé redenen teruggetreden.


8

Hieronder is de ontwikkeling van de afgelopen zeven jaar zowel in cijfers als grafisch weergegeven.

Gemeente 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Binnenmaas 591 601 598 623 597 597 621 Oud-Beijerland 456 462 457 457 439 439 477 Korendijk 182 186 175 179 162 162 170 Cromstrijen 243 243 231 238 221 221 239 Strijen 163 165 163 163 166 166 175 Buiten H.W. 98 105 103 101 89 89 97 Totaal 1733 1762 1727 1761 1674 1674 1779

Het aantal vrijwilligers per afdeling is hieronder in een tabel weergegeven. De optelsom geeft niet het aantal vrijwilligers weer, omdat vrijwilligers in diverse werkgroepen of afdelingen actief zijn. Eind 2014 bedraagt het totaal aantal vrijwilligers 474.

afdeling aantal Educatie 126 Biologisch onderzoek 203 Terreinbeheer 18 Boombeheer 228 Milieu & Planologie 13 Bezoekerscentra 85 Communicatie en Voorlichting 52


9

Educat ie 3

Educatie Hilde Visscher

Jeugd noord Lenie van Ommen

Jeugd oost An Kievit

Jeugd zuid Ineke Koevoets

Excursies Marianne vd Waal

Cursussen Joost Kievit

Lezingen Gerda Quist

Oeverloop Bob Wiggers

Natuurfotografie Marjon Kunst

Buitenschoolse jeugdactiviteiten

Hilde Visscher


10

Educatie van Hoekschewaards Landschap bestaat uit negen werkgroepen: drie voor schooleducatie jeugd, excursies, lezingen, oeverloop, cursussen, buitenschoolse jeugdactiviteiten en natuurfotografie. De educatie is tevens IVN(Instituut voor Natuurbeschermingseducatie) afdeling. Dit is een landelijke vereniging die zich vooral bezighoudt met natuur- en milieueducatie. IVN verzorgt o.a. ondersteuning bij de natuurgidsencursus, bijscholing voor IVN natuurgidsen (jeugd-) natuuractiviteiten begeleiders en geeft landelijke ondersteuning voor bv scharrelkids activiteiten zoals de slootjesdagen De werkgroepen schooleducatie jeugd bereikten in 2014 7619 leerlingen een toename van 548 t.o.v. 2013 ( 7057) van basisscholen uit de Hoeksche Waard en enkele scholen uit de omgeving. Als er mogelijkheden zijn kunnen wij hun verzoeken honoreren deelnemen. Dit is alleen mogelijk dank zij onze zeer gemotiveerde, hard werkende vrijwilligers in Numansdorp, Oud-Beijerland en ‘s-Gravendeel. Scholen reageren erg enthousiast op onze activiteiten soms worden er aanvragen voor extra gastlessen gedaan. Indien mogelijk voldoen we hieraan. Onze vrijwilligersgroepen kunnen wel extra mensen gebruiken. Hier wordt hard aan gewerkt o.a. door het geven van een schoolbegeleiders cursus. We zijn kritisch naar ons zelf en staan open voor opbouwende kritiek. Elk jaar worden bestaande veldlessen geëvalueerd en zo nodig verbeterd of worden er nieuwe lessen ontwikkeld. Naast de schooleducatie wordt er met een kleine groep mensen heel veel gedaan voor jeugd in hun vrije tijd. U ziet hen bv tijdens de markten en de jeugdnatuurdag. Educatie is niet alleen iets voor jeugd. Ook volwassenen kunnen binnen deze tak veel beleven. De werkgroep cursussen had een druk jaar. Dat bomen het hart hebben gestolen van heel veel mensen is duidelijk. Er moesten zelfs mensen op een wachtlijst. Het aanbod van de werkgroep excursies is zeer divers ook zij waren hard toe aan uitbreiding en gelukkig zijn er twee mensen bijgekomen die zelf ook gids zijn. De werkgroep lezingen heeft pareltjes in het programma. Houdt de agenda in het oog zou ik willen zeggen. Hier zijn ook de locaties van tentoonstellingen van de fotowerkgroep op aangegeven. De oeverloop is een begrip binnen onze vereniging en ver daarbuiten `burgemeester Bob heeft hier de touwtjes goed in handen. Educatie kan terug kijken op een goed jaar. Er zijn wat extra handen bijgekomen het enthousiasme blijft en we zien de toekomst positief tegemoet. De contacten met scholen en gemeenten verlopen goed en we hebben volop plannen. De kerstactie van basisschool de tandem gaf ons een extra opsteker. We zullen hun gift met zorg besteden. Een gedetailleerd verslag per afdeling volgt hieronder..

De werkgroepen Jeugd 3.1Deze werkgroep bestaat uit drie afdelingen: Noord: in Oud-Beijerland bij het Natuurbezoekerscentrum Klein Profijt, Zuid: in Numansdorp bij het Nationaal Landschap Centrum; Oost: in ’s-Gravendeel en Strijen in een door HWL beheerd natuurterrein in de buurt van de school. Alle drie dienen hetzelfde doel, namelijk kinderen te leren hoe waardevol de natuur is, ze via verwondering en plezier interesse, respect en liefde voor de


11

natuur bij te brengen. Het totaal aantal leerlingen dat in 2014 de veldlessen volgde in de drie afdelingen was 7619.

Jeugd noord 3.2Vrijwilligers: Annette van Bokkem, Geneviève Pronk,Carla Noordman,Jan Vermeer , Mira Hardenbol, Henk Noordwijk,Kees Plomp,Lenie van Ommen en Reina Schol.

Jaaroverzicht 2014 aantal kinderen per gemeente per les. Binnenmaas 38 veldlessen 866 Cromstrijen 7 veldlessen 185 Korendijk 12 veldlessen 286 Oud-Beijerland 93 veldlessen 2219

Uitgesplitst in onderwerp ziet het overzicht van de veldlessen er als volgt uit:

25x Braakballen pluizen 10x Herfststertocht 15x Kabouterpad 11x Kijk en Doepad 5x Mei maakt je blij 11x Ontdekkingstocht rond Klein Profijt 22x Stippenpad 22x Struinen op De Staart 10x Trek in de herfst 3x Vogels kijken 16x Zomerstertocht In 2014 hebben we:

* Afscheid genomen van Hans Dries * Trek in de herfst in gebruik genomen * Kabouterpad verhuisd naar Klein Profijt met vaste palen * Is basisschool de Tandem een kerstactie gestart voor ons, eindbedrag ruim 1600 euro te besteden aan o.a. de kleine beestjestuin. Genevieve is aanspreekpunt.

Hieronder het overzicht van de tentoonstellingen geplaatst in 2014.

Vogels in de winter

6 jan-24 feb Onder de Wieken, Nw-Beijerland

Vroeg voorjaar 24 feb-24 mrt Onder de Wieken, Nw-Beijerland

Laat voorjaar 7 apr- 21 apr De Dubbeldekker, Numansdorp

Laat voorjaar 6 mei- 19 mei De Klinker, Oud-Beijerland Laat voorjaar 19 mei- 7 juni Sab. v Egmond, Oud-

Beijerland Herfst 22 sep-3 okt De Ark, Oud-Beijerland Herfst 3 okt – 27 okt De Klinker, Oud-Beijerland Herfst 27 okt- 10 nov De Wegwijzer, Piershil Vogels id winter

10 nov- 24 nov De Zevensprong Noord O-Bld


12

Uitgeleende leskisten in 2014, helaas minder dan in 2013. Leskist Kikpad, uitgeleend aan peuterspeelzaal Klavertje vier te 'sGravendeel 175 kinderen. Leskist Kikipad, uitgeleend aan peuterspeelzaal Nieuw-Beijerland 48 kinderen. Leskist Kimipad uitgeleend aan kinderdagverblijf Kivido en Speelokee. Aantal leerlingen? Vlinderkast uitgeleend aan kinderdagverblijf Simenotje, dit keer niet voor vlinders, maar voor wandelende takken. De kist staat daar nog steeds. De leskist natuurlijke schoolomgeving heeft op tentoonstelling gestaan bij de gemeente Binnenmaas. Deze kist is helaas niet compleet terug gekomen en kunnen we nu niet meer uitlenen

Jeugd oost 3.3Vrijwilligers: An Kievit , Margriet Barendregt, Monique van den Bosch, Koos Stoop, Linda v./d Burgh, Linda Tak en Leen de Zeeuw In de polder Groot Koninkrijk krijgen zij in voorjaar/zomer assistentie van de rattenvangers van Rijkswaterstaat, die over de bisamrat komen vertellen. Omdat de werkgroep geen onderdak heeft in de vorm van een bezoekerscentrum, worden de lessen altijd buiten gegeven, van voorjaar t/m herfst. Gegeven veldlessen in 2014: In 2014 waren er minder kinderen voor de veldlessen ten gevolge van de bevolkingskrimp in Strijen. De brand in Moerdijk heeft letterlijk roet in het eten gegooid voor de slootpaden.. Deze konden geen doorgang hebben. Het pad voor de groepen 3 en 4 is aangepast. Voor het overige zijn de paden onveranderd. Aantal deelnemers `s Gravendeel 1465 en Strijen 475

Binnen deze werkgroep is dringend behoefte aan nieuwe vrijwilligers.

Jeugd zuid 3.4Vrijwilligers: Anneke Orgelist,Hilde Visscher,Ineke Koevoets,Marjolein Verboon (“slapend lid”), Mayke Mulder, Mieke Ravesteijn, Ton Hoffers, Vincent Koenhein Wij zijn blij met twee nieuwe vrijwilligers: Peter Rijndertse en Marianne Booms NIEUWE PADEN ONTWIKKELD EN GEWIJZIGD Nieuwe les ontwikkeld “ Het wordt zomer in het bos” in 2 niveaus. Dit vervangt het een beetje stoffig geworden boekje Zomersterpad. Hiervoor : het terrein voorgelopen, veel ideeën bedacht en uitgewerkt, boekjes gemaakt en gekopieerd voor elke vrijwilliger en voor reserve in de leskist, gidsenboekjes gemaakt (dit zijn boekjes met antwoorden en tips voor de begeleiders van HWL). De kabouterpaden (zomer en herfst zijn verschillend) geschikt gemaakt om in het vervolg in de tuin van het HWL te kunnen doen. Nieuwe opdrachten gemaakt en uitgewerkt zodat het kabouterpad bij slecht weer ook binnen kan worden gedaan.


13

OVERIGE ACTIVITEITEN: Actief zoeken naar vrijwilligers : Hilde en Ineke hebben met medewerking van Reina en Els van Veen een cursus ontwikkeld met als doel nieuwe vrijwilligers te werven voor jeugdeducatie voor de basisscholen. Er waren niet veel deelnemers maar toch een leuk resultaat: Marianne Booms gaat ervaring opdoen in zowel Oud Beijerland als Numansdorp, Marianne van Kasteel sluit zich aan bij de werkgroep buitenschoolse activiteiten en Herman Roekx kan worden ingezet bij gerichte onderwerpen. Nieuwe inhoud voor de mappen van de vrijwilligers. In deze mappen zitten alle in gebruik zijnde boekjes en werkbladen, handleidingen voor de vrijwilligers bij lessen waarbij dit nodig kan zijn en informatie over onderwerpen die in de lessen worden behandeld. Deze mappen waren niet goed bijgehouden. Ineke heeft de hele inhoud vernieuwd en Peter heeft deze inhoud voor iedereen gekopieerd. 2 x vergadering met lunch : zoals gebruikelijk is er na de lente en na de zomer een evaluatievergadering gehouden waarbij de gedraaide paden onder de loep worden genomen. Iedereen neemt iets lekkers mee en we besloten deze vergaderingen weer met een heerlijke lunch. Uilen, muizen en braakballen : de hele groep heeft meegedaan met een minicursus van 2 ochtenden. Buiten de opgedane kennis was dit ook weer een leuk “teambuilding” moment. SCHOLING Anneke Peter en Hilde cursus zoogdieren HWL. Anneke en Hilde cursus Libellen HWL. Ineke, Marianne en Hilde cursus bomen HWL. Alle vrijwilligers braakballen pluizen. Voor vrijwilligers die zich in bepaalde onderwerpen verder willen verdiepen staan alle Ton Lommers boekjes en alle In Beeld boekjes ter beschikking. KOSTEN/BATEN Gefactureerd: 6 klassen uit Willemstad € 210-- 2 klassen uit Barendrecht € 70,-- 1 klas uit Fijnaart € 35,-- 1 klas uit Oude Tonge € 35,-- Boetes € 70,-- Uitgaven De gewone uitgaven voor postzegels, cartridges en vervanging/reparatie materialen. Extra : 2 veilig verkeer mannetjes om neer te zetten wanneer we het “ruige gebiedje” dat achter de tuin van het NLC bij de opdrachten gebruiken. Over deze weg rijdt niet veel verkeer maar veiligheid gaat voor alles. Lamineerapparaat voor A-3 papier. Inzetbaarheid vrijwilligers Peter Rijndertse heeft zich aangemeld als vrijwilliger en gaat het komend jaar nog als extra kracht ingezet worden om ervaring op te doen, daarna draait hij zelfstandig mee.


14

Mayke Mulder stopt haar activiteiten per 1-1-2015 als begeleider “in het veld” maar blijft gelukkig wel helpen met de overige werkzaamheden. Marianne Booms kiest uit het rooster activiteiten en data die haar uitkomen en gaat dit jaar ook als extra kracht meedraaien.

BEZIGHEDEN WAAR (bijna) NIEMAND BIJ STIL STAAT: (maar die best even genoemd mogen worden) – Net na de aanvang van het nieuwe schooljaar worden de (door Leny) gemaakte boekjes en inschrijfformulieren naar de scholen gezonden. Om porto uit te sparen worden veel enveloppen door onze vrijwilligers naar de scholen gebracht en een week later weer opgehaald. – Zoals elk jaar had Anneke weer een hele klus met het maken van de roosters: rekening houdend met de wensen van zowel scholen als vrijwilligers. – Voor de aangevraagde lessen wordt per les een bevestiging gemaakt met als bijlage het betreffende lesboekje/werkblad. Ook deze bevestigingen worden zo mogelijk bij de scholen afgeleverd (in totaal gaan er dus vrijwilligers in totaal 3 x naar de scholen). – Om de leskisten up to date te houden worden ze per seizoen ingepakt – De materialen worden gecontroleerd en zo nodig vervangen of gerepareerd. Denk aan : voor de opdracht “maak een vogelnest” moeten nestmaterialen verzameld en geknipt, strookjes karton gesneden en beplakt met dubbelzijdig plakband (voor 125 kinderen) voor Het wordt zomer. (natuurverzameling); 40 Vlinders gekopieerd, geknipt, verzwaard en gelamineerd voor Het wordt zomer. (vlinders vangen); Spulletjes verzameld voor Het wordt zomer (geintjes in de terreintjes); een sjoelbak gepimpt voor een kabouteropdracht, na elk seizoen alle loeppotjes, plastic bakken, schepjes, netten enz. schoonmaken, kleurplaatjes kopiëren en per stuk uitknippen voor opdracht Beleef de Lente : Maak een Schilderij. Hommelnest aanvragen, plaatsen en weer opruimen enz. enz. – Met de gemeente Numansdorp contact leggen om houtsnippers op het bospad te krijgen zodat de kinderen en begeleiders redelijk over het pad naar het bos kunnen lopen. – Per seizoen een nieuwe voorstelling op de grote kasten maken. – Per seizoen de kasten, laden en het magazijn opruimen. – En vast nog vele werkzaamheden die me nu niet te binnen schieten.


15

Excursies 3.5De werkgroep excursies heeft als hoofdtaak het plannen en organiseren van publieksexcursies in de Hoeksche Waard. Ook het regelen van excursies op aanvraag is een taak van de werkgroep. De “planners” stellen het activiteitenprogramma samen en zoeken de gidsen daarbij. Deze planners trachten een aantrekkelijk en afwisselend programma op te stellen in zoveel mogelijk verschillende plaatsen en gebieden en met de meest uiteenlopende onderwerpen. Dat kunnen dorpswandelingen, busexcursies, fietstochten, wandelingen in natuurgebieden of bezoeken aan een boerenbedrijf zijn. Cultuurhistorie, natuur en land- en tuinbouw van het Nationaal Landschap Hoeksche Waard komen zo allemaal aan bod. Het streven is om elke gids 2x per jaar in te zetten. Het team planners bestaat begin 2014 uit 7 personen: Gerda Quist(aanspreekpunt), Bep Odems, Marianne van der Waal, Evelien Brouwer, Aad Bruijnzeel, Koos Valkenburg en Jan Uljee. Zij komen elke 3 maanden bij elkaar voor overleg. Koos Valkenburg heeft zich vanwege gezondheidsredenen teruggetrokken uit de werkgroep en Gerda Quist is langdurig afwezig vanwege ziekte.In december hebben Manon Sterken en Coby van den Bos aangegeven dat zij in 2015 het team planners komen versterken.

Excursies 2014 Er was een ruim aanbod aan publieksexcursies. De coördinerende gids maakt een persbericht over zijn/haar excursie en stuurt dat naar de Web-redactie. Dat persbericht wordt gepubliceerd op de site van HWL en verstuurd naar abonnees van de nieuwsbrief van HWL. Tevens wordt het aangeboden aan huis-aan-huisbladen en kranten en het wordt op Face-book en Twitter gezet.

Datum Excursie Aantal deelnemers

Zo 19 januari 2014 Wintergasten Oeverlanden Hollands Diep 17 Za 8 februari 2014 Dorpswandeling Oud-Beijerland 5

Za 22 februari 2014 Dorpswandeling Historisch Heinenoord 23

Zo 2 maart 2014 Moderne veehouderij/fokkerij 18

Zo 23 maart 2014 Ganzen en Trekvogels in het Oudeland van Strijen

13

Za 5 april 2014 Culturele Dorpswandeling Mijnsheerenland 48

Ma 21 april 2014 Paaswandeling met eieren zoeken 25

Za 24 mei 2014 Wandeling in feestelijk Goudswaard 25

Zo 25 mei 2014 Fietstocht+ Vogeltjes M’ art 11

Do 29 mei 2014 Dauwtrappen 30

Do 29 mei 2014 Op de boerderij en in de sloot(honderden deelnemers)

Gratis, 6 nieuwe leden

Zo 22 juni 2014 Midzomerwandeling 38

Do 17 juli 2014 Akkerranden in de polder 28

Za 2 aug 2014 Tuinvlindertelling 1

Zo 31 aug 2014 Polderrondje Groot Koninkrijk 6

Ma 15 sept 2014 Boomgaard excursie met appels plukken 17

Za 4 oktober 2014 Trekvogels met bezoek aan de trektelpost 18

Zo 19 okt 2014 Paddestoelen in het Veerbos 29

Zo 9 nov 2014 Puttershoek + b Eeckelaer+ wijnproeverij 65

Zo 30 nov 2014 Waterbeleving bij de Binnenmaas 1

Zo 14 dec 2014 Fiets-wandeltocht Torensteepolder 3

Di 30 dec 2014 Oliebollenwandeling Esscheplaat 60

Totaal 478


16

In 2014 werden er 22 excursies uitgevoerd met in totaal 478 deelnemers. De opbrengst voor de vereniging was €1245,86

19 januari Wintergasten in de Oeverlanden Hollands Diep Excursies op aanvraag Er kwam 3x een verzoek voor een excursie op aanvraag. Deze zijn alle drie uitgevoerd. Op 26 maart een Dorpswandeling door Oud-Beijerland voor 21 personen. Op 8 juni een excursie in de Oeverlanden Hollands Diep voor 30 personen Op 20 september weer een excursie in de Oeverlanden voor 55 deelnemers. Totaal 106 deelnemers. Opbrengst €240,- Dat brengt het totale aantal deelnemers op 584 en de opbrengst op €1485,86 Ter vergelijking: In 2013 waren er 23 excursies met 458 deelnemers en was het totaalbedrag €983.- 4x een excursie op aanvraag met totaal 118 deelnemers . Opbrengst €300.- Totaal aantal deelnemers 576, opbrengst in 2013 op €1283.-

25 mei Vogeltjes M’art 30 december Oliebollenwandeling

Evaluaties Na elke excursie wordt door de coördinerende gids een evaluatieformulier ingevuld. Hierop wordt het aantal deelnemers, het geïnde bedrag, een kort verslag en eventuele


17

aanbevelingen voor de volgende keer ingevuld. Uit deze evaluaties blijkt dat het altijd weer een verrassing is hoe een excursie verloopt. Hoeveel mensen komen er? Hoe is het weer? Spreekt het onderwerp aan? Er is vaak geen peil op te trekken. Maar er kunnen 30 of net zo goed 4 deelnemers verschijnen. Conclusie: improvisatietalent vereist als je gids bent. In 2014 was de “Wandeling in Puttershoek met wijnproeverij op de Eeckelaer” met 65 deelnemers de verrassing van het jaar. Het bezoek aan een gebied of locatie waar men normaal geen toegang heeft trekt veel mensen, dat blijkt ook uit de wandeling in Mijnsheerenland met bezoek aan Het Hof van Moerkerken met 48 deelnemers en de Oliebollenwandeling op de Esscheplaat met 60 deelnemers. Gidsendag in Noord-Kennemerland In september kwam een groep IVNers uit Bergen een weekend doorbrengen in de HW. De werkgroep arrangementen had voor deze mensen een mooi programma in elkaar gezet waar zij erg van hebben genoten. Meerdere van onze gidsen hebben daaraan een bijdrage geleverd. Als tegenprestatie boden de IVN gidsen aan om voor ons een dag te organiseren in het mooie gebied Noord-Kennemerland. Van dat aanbod maakten we graag gebruik! Het was een prachtige dag waar we allemaal erg van hebben genoten. Ten eerste is het interessant om kennis te maken met zo’n heel ander gebied dan onze HW en ten tweede is het erg leuk om weer eens lekker bij te kletsen met je collega-gidsen.

1 november Gidsendag op het strand van Bergen aan Zee

Actieve gidsen Vijf gidsen hebben zich als gids afgemeld. De meeste om gezondheidsredenen. Ook heeft een aantal gidsen aangegeven tijdelijk niet actief te willen/kunnen zijn. 55 gidsen zijn momenteel actief voor HWL.

Plannen voor 2015 De excursies tot aan de zomervakantie staan gepland. Succesvolle excursies worden nog eens herhaald en er worden nieuwe excursies uitgedacht. Ook ideeën van gidsen voor nieuwe excursies worden zeer op prijs gesteld. Om het contact met de gidsen onderling te onderhouden zal er dit jaar een Gidsenavond georganiseerd worden.


18

Cursussen 3.6De werkgroep Cursussen bestond in 2014 uit 6 vrijwilligers. Koos Valkenburg moest vanwege zijn gezondheid een stap terug doen, maar gelukkig kan hij wel actief blijven als lid van de werkgroep. Het is een kleine werkgroep en versterking is welkom. Bij de ontwikkeling van cursussen wordt nauw samengewerkt met vrijwilligers van de betreffende werkgroepen en of andere organisaties. Het doel van de werkgroep is tweeledig:

1. Versterking van HWL organisatie door b.v. vrijwilligers op te leiden voor het werk binnen HWL.

2. Onderwerpen gelieerd aan de HWL doelstellingen in de vorm van een cursus aanbieden aan het publiek.

Het opleiden van mensen met eigen cursussen vormt van oudsher een belangrijke impuls voor het werk van HWL. Vrijwilligers krijgen de nodige kennis en vaardigheden aangereikt en via het groepsproces in een cursus ervaart men het positieve sociale aspect van het vrijwilligerswerk bij HWL. Inmiddels is gebleken dat via de diverse cursussen ook veel nieuwe leden worden geworven. In 2014 werd tweemaal de introductiecursus HWL georganiseerd. In 2 avonden en een zaterdagochtend met een excursie naar een HWL terrein krijgen de deelnemers informatie over ons Nationaal Landschap en het werk van HWL daarin. De cursus is toegespitst op het werk van vrijwilligers. Er wordt een lijst bijgehouden van mensen die interesse hebben in de cursus en bij voldoende aanmeldingen wordt de cursus georganiseerd. In 2014 nam een dertigtal mensen deel. De cursus levert structureel nieuwe vrijwilligers op. In het voorjaar van 2014 werd in samenwerking met de Vlinderwerkgroep een Libellencursus georganiseerd. In 2 theorieavonden en een excursie werden de in de Hoeksche Waard voorkomende libellen besproken. De cursisten kregen ook een naslagwerk aangeboden. Er waren 26 deelnemers. Samen met de Zoogdierenwerkgroep werd een zoogdierencursus ontwikkeld en georganiseerd. De cursus was gericht op versterking van de werkgroep Zoogdieren. In 8 bijeenkomsten werden de in de Hoeksche Waard voorkomende zoogdieren besproken. Ook de wijze waarop zoogdieren kunnen worden geïnventariseerd kwam hierbij aan de orde. Eind oktober werd de cursus afgesloten en kregen de 20 deelnemers een certificaat uitgereikt. Met scouting Oud-Beijerland werd een natuurcursus ontwikkeld en georganiseerd voor scouts. In vier themabijeenkomsten kregen de kinderen van alles te horen over natuur en landschap in de Hoeksche Waard. De thema’s waren water, dijken, boerenland en bos. De bijeenkomsten waren op verschillende locaties in de streek. Er namen 28 zogenaamde welpen deel aan de cursus. In december werd de cursus afgesloten met een feest, waarbij de burgemeester van Oud-Beijerland de natuurinsignes uitreikte aan de scouts. Begin 2014


19

wordt de cursus geëvalueerd en wordt bezien of deze ook aan andere scoutinggroepen wordt aangeboden. Begin van het jaar werd een cursus fruitbomen snoeien georganiseerd. Op een theorie en praktijkbijeenkomst kregen de deelnemers de kennis en vaardigheden van het snoeien aangereikt. De belangstelling was groot. Een dertigtal deelnemers volgde de cursus en er is een wachtlijst. In 2014 wordt een meer uitgebreide cursus over dit onderwerp gegeven. Samen met vrijwilligers van planten werkgroep en knotgroep werd een bomencursus ontwikkeld en georganiseerd. In 7 bijeenkomsten passeerden de belangrijkste boomsoorten die in de Hoeksche Waard voorkomen de revue. Herkenning van bomen, onderhoud en de functie van bomen in de natuur waren onderwerpen die aan de orde kwamen. Er was uitgegaan van maximaal 25 deelnemers, maar er kwam het dubbele aantal aanmeldingen. Besloten werd dan ook om twee cursussen te organiseren. Op 26 november werd de cursus afgesloten en kregen de deelnemers een certificaat uitgereikt. Met de werkgroep Jeugdeducatie werd een schoolgidsencursus georganiseerd. In drie avonden en twee stages kwamen de specifieke aspecten van de jeugdeducatie voor de scholen aan de orde. De cursus leverde enkele nieuwe vrijwilligers op. In 2014 werd hard gewerkt aan de ontwikkeling en voorbereiding van een natuurgidsencursus. In een projectgroep en werkgroep werd gewerkt aan de inhoud en de organisatie. Docenten werden geworven en in november vond een informatieavond plaats voor adspirant cursisten. Er zijn voldoende aanmeldingen om te kunnen starten. In 2015 krijgt dit verder zijn beslag. In 2015 staan de volgende cursussen in de planning:

• Een natuurgidsencursus • Een cursus fruitbomen snoeien • Twee introductiecursussen • Een schoolgidsencursus

Mogelijk komt er ook nog een bomencursus. Bezien wordt of de natuurcursus voor scoutinggroepen een vervolg krijgt.

Lezingen 3.7De werkgroep Lezingen bestaat uit Willem Star, Elze Grootenboer, Hugo Jan Dulfer en Gerda Quist . Het streven om minstens één lezing per maand te organiseren werd in 2014 niet gehaald. Dit jaar zijn er 5 lezingen gehouden. De eerste twee maanden van het jaar werden door de werkgroep gebruikt om beter en langer van te voren te plannen, ook in verband met publicatie in de Waardzegger. Het valt niet altijd mee om voldoende sprekers te vinden die voor een geringe vergoeding een lezing willen verzorgen. Afwisselend is er op maandagavonden een lezing met het accent op natuur in Natuurbezoekerscentrum Klein Profijt, op zondagmiddagen in het Nationaal Landschap Centrum, waar de onderwerpen meestal een relatie hebben met het nationaal landschap Hoeksche Waard.


20

Overzicht van de gegeven lezingen in 2014

Datum Locatie Onderwerp Spreker Aantal 24 mrt KP Wilde Planten in de

Hoeksche Waard Frank van Gessele

37

7 april KP Wolven in Nederland? Leo Linnartz 27 22 sept

KP Natuur in het havengebied Jan Putters 8

2 nov. NLC Met de zwaluwen naar Botswana

B. v.d. Brink 35

23 nov.

NLC Madagaskar Gert Huijzers 12

Oeverloop 3.8“Niets is mooier dan de Hoeksche Waard”, het thema van de oeverloop 2014. Zo is het en zo moet het blijven. De oeverloop is destijds begonnen als een inspectie tocht van de –sterk afkalvende- oevers van de Hoeksche Waard. Deze tocht leidde tot waarschuwingen en acties bij overheden met het doel een goede oeverbescherming te waarborgen. Dat is gelukt en heeft geresulteerd in een zeer fraai en rijk buitendijks gebied met zeer veel flora en fauna. De oeverloop is langzamerhand meer een educatieve, gecaterde driedaagse wandeltocht geworden., maar, hoewel het recreatieve element hoog in het vaandel staat, blijft het ook dé gelegenheid om bestuurders te wijzen op de schoonheid en de bedreigingen van onze oevers. Jaarlijks lopen dan ook bestuurders mee met delen van de oeverloop. Dit jaar werd de opening verricht door de heer A.J. Moerkerken, burgemeester van Strijen, zelf ook een enthousiast mee wandelaar. Tijdens de tocht op de eerste dag werd een praatje gehouden bij de terp van de Geertruida Agathapolder door boswachter Wicher Pen. Hij gaf uitleg over een nieuw gebied dat een natuurbestemming krijgt. Als overloopgebied voor de Oude Maas zal het een zoetwatergetijde gebied worden met de daarbij behorende speciale flora en fauna.

De tweede dag regende het “cats and dogs” en bovendien was er hoog water. De groep wandelaars moest op blote voeten of waterschoenen ruim een kilometer tot boven knieniveau waden door het water langs de Hoogezandse Gorsen. Hulde! Er werd geen klacht geuit en iedereen luisterde na de barre tocht met belangstelling naar het verhaal van Leo Linnartz over de “oprukkende” wolven

naar Nederland.


21

De derde dag startte traditioneel met een wandeling door de Korendijkse Slikken en op de Vlietberg werd door André de Haas uitleg over dit gebied gegeven. Hij noemde apart de Heemst. “De bloem, die liefde geeft”. Het was een mooi gebaar dat deze bloem aan werkgroep lid Cor de Jong werd gegeven, die-hoewel erg ziek- toch die dag een stukje meeliep. Na de ontberingen van de dag konden de deelnemers op Klein Profijt weer genieten van hapjes en dranken en een voortreffelijke maaltijd bereid in de provisorische veldkeuken in de schuur. Tot slot kreeg elke deelnemer een aandenken in de vorm van een speciaal linnen tasje door Koos Westra uitgereikt met het gedicht “ Mijn Hoeksche Waard van Jan Simon Minkema. Gedicht en het HWL logo staan op het tasje. De oeverloop kan niet zonder hulp van vrijwilligers: de werkgroep, de barvrijwilligers en de keukenprinsen en prinsessen. Ook de medewerking van pachters en eigenaren om over hun gebied te lopen wordt gewaardeerd evenals de sponsoring in natura door mensen van de markt en Campina. Volgend jaar de 25e oeverloop!

Natuurfotografie 3.9In 2014 heeft de Werkgroep Natuurfotografie weer het maximum aantal leden van 20 personen gehad. De open gevallen plaats, die in de loop van het jaar ontstond, is meteen weer ingevuld. Op dit moment hebben we één persoon op de wachtlijst staan. Maandelijkse activiteiten Elke maand gaan we met een opdracht op een vastgestelde locatie fotograferen, in de Hoeksche Waard (acht maal) of daarbuiten (vier maal). Het onderwerp hangt af van het seizoen, soms fotograferen we insecten, een andere keer planten of een creatieve opdracht, zoals lijnen. Elke fotograaf kiest de drie beste foto’s van die dag en plaatst ze op onze website. Tijdens de bespreekavonden wordt, naast het bespreken van de foto’s, een onderwerp uitgediept door één van de leden.


22

Het programma zag er in 2014 zo uit:

Maand Onderwerp Locatie Verdiepingsonderwerp januari Cultureel erfgoed Heinenoord Brandpunt en cropfactor

februari Lijnen Mijlbos/Nieuwlandse Bos Bestandsformaten

maart Planten Arboretum Rotterdam Natuursites april Vrije opdracht Blankertse griend Eigen foto's fotograaf mei Herhaling Groot Koninkrijk Libellen fotograferen

juni In en om het water Vlietmonding Creatieve kijk op bloemen

juli Bloemen Plan Argusvlinder HDR augustus Vroege insecten Negentienmorgenvliet Eigen foto's fotograaf september Vrije opdracht Strand Rockanje Eigen foto's fotograaf oktober Paddenstoelen Wouwse Plantage Waarneming.nl

november Landschap Loonse en Drunense

Duinen Beweging fotograferen

december Bomen/Zonsondergang Recreatieoord Binnenmaas Eigen foto's fotograaf

Exposities De werkgroep heeft in 2014 drie exposities gehad:

• Natuurgebieden rond ‘s-Gravendeel (Immanuël ‘s-Gravendeel, april-mei) • Water in de Hoeksche Waard (Gemeentehuis Korendijk, september-oktober) • Water in de Hoeksche Waard (Klein Profijt, november-december)

Opdrachten Naast onze maandelijkse activiteiten en exposities hebben de leden van de werkgroep foto’s aangeleverd voor opdrachten vanuit de vereniging HWL. In 2014 zijn geen opdrachten van buiten de vereniging binnen gekomen.

Onderwerp Opdrachtgever

Foto$voorkant$jaarverslag$HWL$2013$ HWL Foto$presentatie$introductiecursus$ HWL Werkzaamheden$Werkgroep$Fruit$en$Sap$ HWL

Werkzaamheden$Werkgroep$Uilen$$ HWL

Foto$voorkant$jaarverslag$HWL$2014$ HWL


23

Bijzondere projecten Door de coördinator en drie leden van de werkgroep is een verdiepingscursus Lightroom Ontwikkelen (een programma speciaal ontwikkeld voor fotografen) gemaakt en in drie avonden aan de leden van de werkgroep gegeven. Hiermee willen we een nog betere kwaliteit van onze foto’s bereiken. Eind 2014 zijn alle foto’s van de werkgroep (ruim 2.700 foto’s) verhuisd van de oude website naar de nieuwe website, die onderdeel is van de website van de vereniging HWL. Arthur Baalman heeft een site ontworpen aan de hand van onze wensen. Alle foto’s zijn voorzien van trefwoorden, zodat het heel makkelijk is om een foto over een bepaald onderwerp te vinden. Alleen de leden van de werkgroep hebben momenteel toegang tot de foto’s. In 2015 zal door Arthur een toegang voor het publiek en voor redacteuren, coördinatoren en bestuursleden worden gemaakt. Het publiek kan onze foto’s dan bekijken. De leden van de vereniging HWL zullen, na inloggen, onze foto’s kunnen downloaden voor gebruik in publicaties, voor presentaties etc.

Buitenschoolse jeugdactiviteiten 3.10Er is 6 maal vergaderd. We hebben afscheid genomen om gezondheidsredenen van Gerda Quist en Walradien de Man. Marianne van Kasteel komt ons team versterken. Huidige werkgroep; Coraline Baksteen, Annettie van Hemert, Jan Bijl, Hilde Visscher en Marianne van Kasteel ( Gerda Quist `slapend lid` ) Scharrelkids ( deel gidsen) en bovengenoemde werkgroep worden mogelijk geïntegreerd, omdat een groot deel van de vrijwilligers in beide werkgroepen actief is. Onze activiteiten in 2014. *Opruimen de Staart op 17 en 21 februari. (verschillende BSO`s waren hierbij aanwezig) *Scharrelkids Op safari de Staart 23 februari. *Ruud Polderman en Coraline op bezoek bij BS De Tandem, Verhaal over vogels en vogelhuisjes verven. Datum 21 maart. *Scharrelkids/excursie paaswandeling en eieren zoeken rondom Klein Profijt, 21 april. *Tante Thea op bezoek in NLC op 24 april, spelen in tuin en insectenhotels maken van riet. *Koniningsdag door Hilde Visscher, slakkenrace met prijsjes, Voorstraat Oud-Beijerland. Dir was een groot succes we mogen volgend jaar (2015)weer komen.


24

*Tour langs de Boer 29 mei Hemelvaartdag bij Jeanet Dekker Kikkershoek. Waterdiertjes, Het was enorm druk. Samen met aquatische werkgroep en Ruud Polderman namens vogelwerkgroep. Komend jaar weer met eigen stempel. *Plattelandsmarkt, 14 juni. Laarzenrek knutselen e.d. Markt in het geheel niet druk, door klein waterlooplein in het centrum maar sfeer en enthousiasme was prima. *Slootjesdag, bij Kikkershoek op 22 juni. Kleine opkomst te mooi weer kan dat ook ? *Jeugdnatuurdag, 4 oktober, knutselen, schminken, bewegen als dieren. Prachtig weer en goed druk. *Assistentie door het jaar hen aan uitvoering van pilot natuurcursus scouting Oud-Beijerland. *Winterfair 29 november, kijkdozen en versnaperingen maken voor vogels. Lekker druk. 12 activiteiten voor een heel kleine werkgroep. We hebben dringend versterking nodig.

Er is geen overzicht van de aantallen van de paden die zelfstandig gedaan worden . Dit is een aandachtspunt voor de toekomst. We hebben de tassen af en toe gecontroleerd, maar hier is nog verbetering mogelijk. Er is samenwerking met Genevieve . Zij is aanspreekpunt voor de nieuwbouw van het insectenhotel/kleine beestjes tuin De opening in 2015 zal met festiviteiten gevierd worden. HWL Jeugd Het Wordt Leuk (er) Met ons er……….

Natuur en Milieu Educatie (NME) 3.11Hoekschewaards Landschap (HWL) omvat 3 rechtspersonen, te weten de Vereniging HWL, de Stichting Natuurbeheer HWL en de Stichting Natuurbehoud HWL. De taakverdeling is als volgt:

Vereniging: • Biologisch onderzoek • Educatie en voorlichting • Beïnvloeding van het beleid voor de streek • Exploitatie natuurbezoekerscentrum Klein Profijt te Oud-Beijerland • Communicatie & voorlichting • Projecten. • Natuurbeheer

Beheer natuurterreinen en landschapselementen Natuurbehoud:

Exploitatie Nationaal Landschap Centrum te Numansdorp De taken worden uitgevoerd door circa 400 vrijwilligers verdeeld over ruim 45 werkgroepen . NME activiteiten worden door alle werkgroepen uitgevoerd, maar het zwaartepunt ligt bij de afdelingen Educatie, Communicatie & voorlichting en Bezoekerscentra.


25

Activiteiten NME Eenheid Planning 2014

Realisatie 2014

Natuureducatie basisschool Kinderen 10.000 7619 Overige jeugdactiviteiten Kinderen 500 Minimaal 1540 Exposities vast en reizend Locaties

15 9 jeugd KP + 3 fotowerkgroep + ?

Cursus volwassenen Dagdelen 25 170 deelnemers Excursies Stuks 50 584 deelnemers Lezingen Stuks 25 24 Openstellen bezoekerscentrum Dagdelen 1000 832 Activiteiten markten Stuks 4 3

Naast de opsomming in bovenstaande tabel worden nog een aantal educatieve en voorlichtende activiteiten uitgevoerd. Het gaat hierbij o.a. om het onderhouden van de website www.hwl.nl ,begeleiding van stagiaires, werken met groepen in de natuur, onderhouden van een heemtuin, perspublicaties en artikelen in tijdschriften, een wekelijkse rubriek in een regionale krant, informatie geven aan jeugd voor bv een spreekbeurt , en het aanbrengen en de zorg voor borden en informatiepanelen in het veld etc. Via facebook wordt er informatie gedeeld en bijvoorbeeld opgeroepen tot schoonmaakacties al dan niet door ons georganiseerd. Er staat geen vergoeding tegenover deze activiteiten.


26

B io log isch onderzoek 4

Biologisch onderzoek

Dick van Houwelingen

Paddenstoelen 2

Ineke Koenis

Coördinatie Vogels Marianne van der Waal

Peter de Barse

Vlinders en Libellen

Marion Zondervan

Planten

Frank van Gessele

Paddenstoelen 1

Grieta Fransen

Zoogdieren Merijn

van den Hoogenhoff

Vogels noord

Jaap Jan Leeuwenburg

Vogels zuid Renee den Ouden

Vogels oost

Menno Korbijn

Vogels west

Ruud Polderman

Weidevogels

Dick van Houwelingen

Werkgroep Aqua Theo Schuurmans

Roofvogels

Martin Mollet


27

De werkgroepen die zich bezig houden met biologisch onderzoek monitoren de Hoeksche Waard op vogels, wilde planten, zoogdieren, dagen nachtvlinders, libellen, paddenstoelen, het onderwater leven en nog enkele diergroepen. Er wordt meegewerkt aan landelijk onderzoek en er zijn ook eigen onderzoeksprojecten. Meten is tenslotte weten. De afdeling Biologisch onderzoek is opgedeeld in een zestal werkgroepen die elk hun eigen specialisme hebben. Leden van de vogelwerkgroepen houden zich op een breed front bezig met vogeltellingen die voor uiteenlopende doeleinden kunnen worden gebruikt. Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Waterschap maken hier dankbaar gebruik van. Ook worden sommige soorten zoals uilen, roofvogels en weidevogels actief beschermd. Door de plantenwerkgroep wordt o.a. gekeken naar de effecten die het beheer van dijken heeft op de daar aanwezige flora. In nieuwe natuurontwikkelingsgebieden, zoals plan Argusvlinder en het vlietproject, wordt de successie van de vegetatie in kaart gebracht. Voor natuurorganisaties Staatbosbeheer en Natuurmonumenten worden diverse gebieden geïnventariseerd. Zoogdieronderzoek in de Hoeksche Waard vindt plaats door het verzamelen van waarnemingen van interessante zoogdieren zoals vleermuizen of marterachtigen. Tevens worden met zogenaamde life traps natuurgebiedjes onderzocht op het voorkomen van kleine zoogdieren. Door braakballen van uilen te pluizen worden hierover aanvullende gegevens verzameld. Door de vlinderwerkgroep wordt een aantal monitoringroutes en interessante gebiedjes in de Hoeksche Waard jaarlijks onderzocht op het voorkomen van (dag)vlinders en libellen. Tevens zijn er jaarlijks een aantal nachtvangsten met een lamp en smeer om het voorkomen van nachtvlinders te onderzoeken. De paddenstoelenwerkgroep verricht baanbrekend werk in de Hoeksche Waard. Uit het verleden waren slechts weinig gegevens voorhanden. Nu is er reeds een goed beeld van de meest voorkomende soorten in ons gebied en ieder jaar worden nog vele nieuwe soorten ontdekt. Er is een 2e werkgroep voor beginners actief. Deze zijn hard bezig hun kennis te vergroten en geven elk jaar een publieksexcursie. De aquatische werkgroep is de laatste aanwinst voor de afdeling biologisch onderzoek. De leden zijn geïnteresseerd in het macro onderwaterleven in de Hoeksche Waard. Dit betekend dat er veel diergroepen onderzocht worden zoals, vissen, amfibieën, libellenlarven, weekdieren, krabben, kreeften en veel andersoortig klein grut. Er zijn goede contacten met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer waardoor de bescherming van zeer kwetsbare soorten een vlucht genomen heeft.

Vogels 4.1De vogelwerkgroep van het HWL is een groep met ruim 90, veelal actieve vrijwilligers! Om te voorkomen dat het verslag een monotone opsomming wordt van plaatsgevonden werkzaamheden en daarbij behorende getallen kiezen wij voor een meer beschrijvende vorm waarbij wij zeker geen volledigheid nastreven. Laten we eens beginnen met ons eigen blad ‘In Vogelvlucht’ dat tweejaarlijks tijdens de vogelwerkgroep bijeenkomsten in Klein Profijt door de gebroeders Benard fysiek wordt uitgereikt aan een select gezelschap. De anderen moeten het doen met een digitale versie om kosten te besparen en dat is natuurlijk voor een natuurclub een goede zaak. Elke keer weten Han en Martin de vogelwerkgroepleden te enthousiasmeren voor het schrijven van allerlei artikelen. Het


28

blad wordt voorzien van prachtige kleurenfoto’s en geeft eigenlijk perfect weer wat er zo allemaal gebeurt binnen de VWG. Een jaarverslag is eigenlijk overbodig. De bladen liggen namelijk ter inzage in Klein Profijt en zijn te downloaden via de website hwl.nl. Natuurlijk vinden er allerlei vogelinventarisaties plaats in alle seizoenen en in alle hoeken van de Hoeksche Waard. De data gaan naar o.a. Sovon en de Provincie, maar ook voor het HWL is het zinvol om te volgen wat er gebeurt. Meten is weten en dat geeft betrouwbare informatie op om vogels en/of de biotopen te kunnen beschermen. Al jaren worden alle roofvogels in de winter geteld en in de zomer zijn de huis- en oeverzwaluwen allemaal aan de beurt. Geen vleugel wordt overgeslagen. Dat geeft heel goed inzicht in een lange, lange reeks van jaren. In 2014 was het tweede van de drie teljaren van het zogenaamde ’Atlasproject’, waar in zomer en winter alle vogels volgens vaste systematiek worden geteld. Het laatste vacante atlasblok in de HW is in 2014 geadopteerd, want het kan natuurlijk niet zo zijn dat er een witte vlek in ons gebied zichtbaar wordt in de door Sovon uit te brengen vogelatlas. Fijn dat iedereen veel tijd steekt om het vogelleven anno nu in kaart te brengen, wat een schat aan data oplevert om te vergelijken met soortgelijke projecten in het verleden. De trektelpost in het najaar aan het Hollands Diep, altijd bemand door Menno Korbijn, is inmiddels een begrip. Op Trektellen.nl, onder ‘Zuidpunt Hoekschewaard’, kunt u teruglezen wat daar niet allemaal gezien is, soms echt spectaculair. De trek van vogels wordt daarmee heel tastbaar.

Vogelaars op de trektelpost in actie Een groep zorgt goed voor de uilen in onze waard, o.a. door nestkasten te bouwen en te plaatsen, te onderhouden en de jongen te ringen. Door het uitzonderlijk goede muizen jaar zijn in 2014 meer dan 100 Kerkuilen geringd en dat is echt bijna onvoorstelbaar!

Jonge Kerkuil wordt geringd


29

. Verschillende leden van de vogelwerkgroep zijn ook natuurgids en zorgen ervoor dat deelnemers aan excursies worden geïnformeerd over de vogels van onze waard. Er zijn twee subgroepen binnen de vogelwerkgroep. De weidevogelwerkgroep onder niet aflatende energieke leiding van Dick van Houwelingen zorgt ervoor dat de kwetsbare weidevogels nog kansen maken. Helaas moet de groep constateren dat de populatie verder afneemt. Verwezen wordt naar het jaarverslag van de weidevogelwerkgroep. De tweede groep is al even fanatiek onder leiding van Martin Mollet en houdt het roofvogelbestand exact bij. Klimpartijen naar de nesten leveren belangrijke gegevens op over het aantal en de vitaliteit van de jongen. Verwezen wordt naar het jaarverslag van de roofvogelwerkgroep. En natuurlijk letten al die vogelaars op wat er zo aan bijzonderheden voorbij komt. De 16 prachtige Vale Gieren die op 6 en 7 juni op de Korendijkse slikken verbleven leverden spectaculaire beelden op. Echte krenten in de pap en goed gedocumenteerd in het oktobernummer van In Vogelvlucht. Ook aan de sociale binding wordt gedacht. Op de eerste zaterdag van het jaar trekken de vogelwerkgroepleden de Delta in om samen in ontspannende sfeer te genieten van de wintervogels. Natuurlijk wordt er dan ergens lekker gegeten en gedronken. In het voor- en najaar komt de gehele vogelwerkgroep bij elkaar in Klein Profijt en daar is altijd zoveel te vertellen door de leden (omdat er zoveel gebeurt) dat het altijd uitloopt. Toch is er dan altijd tijd over om onder genot van een drankje bij te praten. Henk Bunjes is onze vaste man die al jaren ervoor zorgt dat niemand iets tekort komt! En dan zijn er de regelmatige informele bijeenkomsten, bijvoorbeeld als er ergens een bijzondere vogel is gespot! Binnen de diverse telgroepen wordt ook gezorgd dat naast de ornithologische inspanningen tijd over is voor veel gezelligheid. Rest ons iedereen weer te bedanken voor het vele werk dat is verricht in altijd goede harmonie. Het coördineren gaat eigenlijk vanzelf door de grote betrokkenheid van een ieder.

Weidevogels 4.2

Kievitsnest op bietenland bij Basjan Niemansverdriet in Strijensas op 22-4-2014

Onder Weidevogelbescherming wordt verstaan het zoeken en markeren van nesten van weidevogels met het doel deze te beschermen bij werkzaamheden van de boer. Het accent lag lange tijd vooral op nestbescherming maar momenteel is er meer aandacht voor het vliegvlug worden van de jonge vogels. Komen ze uit het ei en is er niet genoeg voedsel of is er geen vegetatie waarin zij kunnen schuilen voor predators dan redden zij het niet. Helaas is ondanks jarenlange inspanningen de afname van het aantal weidevogels niet tot staan gebracht en


30

daarom blijft weidevogelbescherming hard nodig. In de Hoeksche Waard zet een groep van 15 enthousiaste mensen zich in voor het behoud van deze prachtige vogels.

De vogelwachters zijn actief in verschillende gebieden in de Hoeksche Waard. Team Puttershoek vnl. aan de noordrand, tussen Puttershoek en ’s Gravendeel. Team Strijen rondom Strijen tot aan Strijensas. Eén boer in Goudswaard doet mee en in 2014 is een nieuw team gestart bij 4 biologische boeren aan de westkant van de HW. Start van het seizoen De startavond werd op 7 maart gehouden in het NLC. De taken en gebieden werden verdeeld en iedereen werd bijgepraat over nieuwe regels en afspraken. Op zaterdag 8 maart vertrokken we met elkaar naar de Rietputten in Vlaardingen voor de traditionele startdag. Helaas lieten de Baardmannetjes zich daar niet zien maar we genoten van een mooie wandeling in heerlijk lenteweer. Seizoen 2014 Na een extreem warme winter begon het weidevogelseizoen dit jaar vroeg. Het eerste kievitsei werd al op 13 maart gevonden (in 2013 op 16 april) en de Grutto’s waren ook ruim een maand eerder terug van hun winterverblijf. Hoewel de weersomstandigheden gunstig waren bleef het op een groot aantal percelen, waar in voorgaande jaren veel nesten gevonden werden, opvallend stil. In 2013 waren er al veel minder kieviten dan de jaren ervoor maar de aantallen in 2014 kelderden opnieuw dramatisch, zelfs op percelen waar weidevogels jarenlang beschermd werden. Dick van Houwelingen schreef er een brandbrief over naar HWL, dit werd opgepikt door de media en verscheen in verschillende kranten en op 15 mei werd er op TV Rijnmond een nieuwsuitzending aan gewijd. Op een paar plekken bleven de resultaten redelijk goed: het Oudeland van Strijen, het perceel in de Leenheerenpolder bij Goudswaard waarop Freek Ampt gras/klaver teelt en een polder bij de Kromme Elleboog bij Puttershoek. Vergelijking nesten van de laatste jaren

2012 2013 2014 Kievit 88 47 48 Grutto 12 9 1 Scholekster 15 8 9 Tureluur 1 Wilde Eend 1 3 Slobeend 2 2 1 Kleine Plevier Meerkoet 1 Totaal 120 66 59

Het Oudeland van Strijen is in de HW het enige gebied waar boeren subsidie kunnen krijgen voor legselbeheer of uitgestelde maaidatum. Op percelen waar een uitgestelde maaidatum geldt mogen geen nesten gezocht worden. Die uitgestelde datum kan 1, 8, of 15 juni zijn. Er is zelfs nog een mogelijkheid om in overleg met de


31

boeren die datum verder uit te stellen. Zij krijgen dan een extra vergoeding. (last minute beheer) Omdat dit sinds 2 jaar gebeurt op percelen waar voorheen veel nesten aanwezig waren is het totaal aantal gevonden nesten een stuk minder. Vooral bij de Grutto komt dat tot uitdrukking. In het Oudeland hebben dit jaar zeker 11 Grutto’s gebroed en in de Leenheerenpolder bij Goudswaard ook nog eens 11. Bij de alarmtellingen op de percelen met uitgestelde maaidatum werden behoorlijk wat oudervogels met jongen gespot. Dat werd bevestigd door de resultaten van de Weidevogelinventarisatie SNL-regeling Oudeland van Strijen, door Sander Elzerman ecologisch advies. De meest getelde soorten zijn Graspieper (13 territoria), Kievit (12 territoria) en Grutto (11 territoria). Verder Scholekster (3 territoria), Tureluur (4 territoria) en Veldleeuwerik (2 territoria) De nestlocaties hebben betrekking op waarnemingen van vogels die met een verrekijker op een nest gezien zijn. Binnen de methodiek van dit onderzoek zijn geen nesten gezocht, zoals in het kader van legselbeheer gedaan wordt. Het enige gebied waar de populatie weidevogels, tegen alle trends in groeit, is het perceel van Freek Ampt in de Leenheerenpolder te Goudswaard. Ook hij maaide pas nadat de jongen vliegvlug waren. Binnen 3 jaar zijn daar de aantallen meer dan verdubbeld. Weidevogels in de Leenheerenpolder bij Freek Ampt

2012 2013 2014 Grutto 8 5 11 Tureluur 2 2 6 Kievit 2 3 13 Scholekster 1 1 2 Totaal 13 11 32

Op andere percelen waren de resultaten teleurstellend zoals Rien van Wensveen meldt: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Vandaag de percelen van Dam en Voets nagelopen in het OLS, grenzend aan de leidingstraat. Op het perceel van Voets geen enkel broedgeval dit jaar. Tot mijn verrassing constateerde ik dat er op het perceel van Dam gespoten is tegen brandnetels en distels. Hier wist ik niets van en Dick was hier ook niet over ingelicht. Gelukkig is de spuitkar netjes om een gemarkeerd nest heengereden. Hulde! De overige bezette nesten lagen niet in het spoor van de trekker. Dit jaar slechts drie nesten kievit, waarvan één nest door kraaien of meeuwen is leeggeroofd. Eén nest slobeend, dat verlaten is en verder nog drie broedende wilde eenden midden op het land. Twee nesten van Canadese gans hebben het ook niet gehaald. Maar dat heeft weer een heel andere oorzaak. Geen grutto’s, geen scholeksters dit jaar. Al met al een teleurstellend jaar. Toch nog een bijzonder natuurmomentje vandaag. Een kwartier lang kunnen genieten van twee stoeiende hermelijnen. En zolang ze met elkaar aan de gang zijn blijven ze van de eieren en de weidevogels af... ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Team Puttershoek heeft de nesten beschermd bij injecteren, frezen, poten en zaaien. Ondanks hun inspanningen zijn 7 van de 22 nesten niet uitgekomen als gevolg van diverse werkzaamheden. Team Strijen heeft nesten beschermd bij het injecteren in Strijensas.


32

In het Oudeland van Strijen zijn nesten en pullen door het team Strijen in de gaten gehouden en is de maaidatum op hun verzoek uitgesteld tot 22 juni. Nesten bij

Kievit Grutto

Scholekster

Slobeend

Wilde Eend

Dam 3 (1niet uit)

1 (niet uit)

3

Groeneweg 2 2 Kluytmans 4 1 1 Niemansverdriet

2

Quist 20 (7 niet uit)

2

A de Jong 2 (1niet uit)

2

Reedijk 7 (2niet uit)

In’t Veld 1 Verhorst 2 1 H J Visser 3 (3niet

uit

M Visser 3 Totaal 48 (14

niet uit) 1 9 1 3

Conclusie aan het eind van het broedseizoen: Vanwege het vroege voorjaar en het aanhoudend mooie weer zijn de resultaten achteraf iets minder slecht dan we vreesden. Omdat er vroeg begonnen werd met broeden waren de pullen al vliegvlug voordat er gemaaid werd op de percelen met uitgestelde maaidatum in het Oudeland. Helaas gaan toch alle soorten gestaag achteruit in aantal. Voedselgebrek, meer predatie, te weinig bloemrijk grasland, het gebruik van het landbouwgif imidacloprid waardoor er minder insecten zijn, het zal er allemaal toe bijdragen. Onduidelijk blijft waarom de aantallen kieviten zo gekelderd zijn de laatste jaren. Weidevogelberaad &Weidevogelmanifest In 2013 is het Weidevogelberaad Zuid-Holland gevormd. Het weidevogelberaad bestaat uit een groep van deskundige vrijwilligers van verschillende natuurorganisaties die zich zorgen maken over de toekomst van de weidevogels. Zij zet zich samen met de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland in, voor het behoud van de weidevogelpopulatie in Zuid-Holland. In de afgelopen tien jaar is meer dan de helft van de weidevogels verdwenen. Het agrarisch natuurbeheer door boeren heeft daar geen verandering in gebracht. Om de weidevogels te redden is een andere aanpak nodig. Deze aanpak wordt beschreven in het Weidevogel-


33

manifest dat de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland in november aanbood aan de provincie namens 54 natuurorganisaties. Ook HWL, de VWG en de Weidevogelgroep HW hebben het manifest ondertekend. In het manifest wordt de gewenste aanpak beschreven om de weidevogels in de provincie Zuid-Holland te redden. Het is de laatste kans om de weidevogels te behouden voor de generaties na ons.

Roofvogels 4.3De Werkgroep Roofvogels Hoeksche Waard (WRHW) onderzoekt de roofvogelpopulatie in de Hoeksche Waard. Sinds 2010 inventariseren we voor de Werkgroep Slechtvalk Nederland (WSN) de slechtvalkpopulatie in Zuid-Holland en westelijk Noord-Brabant. De WRHW beschermt roofvogels, o.a. door het plaatsen van nestkasten, het signaleren van eventuele roofvogelvervolging, het geven van voorlichting en indien nodig het toepassen van nestbescherming. De werkgroep bestaat uit 14 leden. Resultaten voor dit jaar:

• De jongen uit 56 nesten zijn geringd: 24 buizerdnesten, 15 slechtvalk, 3 havik, 1 sperwer, 1 bruine kiek, 1 boomvalk.

• Er zijn in totaal 151 jongen geringd: 2 boomvalkjongen, 2 bruine kiekendief, 49 buizerd, 9 havik, 38 slechtvalk, 4 sperwer, 47 torenvalken.

• Er is geen roofvogelvervolging geconstateerd. • Er is geen nestbescherming toegepast (maar dit had in min. 1 geval wel gemoeten) • Er zijn geen lezingen gegeven (geen verzoeken binnen gekomen). • Er zijn diverse kasten gebouwd en geplaatst (torenvalk en slechtvalk).

Het onderzoek naar het bepalen van de uitkomstdatum van (slechtvalk)eieren op basis van het gewicht is voortgezet. Hierover zal t.z.t. een apart artikel verschijnen in "In vogelvlucht". Dit jaar bleek een erg muizenrijk jaar te zijn: muizeneters zoals torenvalk en buizerd starten hierdoor merkbaar vroeger met het leggen van eieren. Hierdoor kwamen we vaker jongen op nesten tegen die te groot waren om te ringen: veiligheidshalve (voor de veiligheid van de jongen) wordt er dan niet meer geklommen om de jongen te ringen. De cijfers voor 2014: Van niet alle nesten is precies bekend of ze zijn geslaagd of mislukt. Daardoor is het mogelijk dat er bijvoorbeeld 10 broedpogingen zijn met 5 geslaagde en 2 mislukte pogingen. Van de overige 3 broedpogingen is dus niet (met zekerheid) bekend hoe het is afgelopen.

Oost 2014

(2013 tussen haakjes)

Actieve Territoria

Succesvolle Paren

Mislukt Aantal Jongen

Gem. Aantal Jongen

Buizerd 52 (45) 42 (24) 9 (17) 78 (40) 1,9 (1,7) Havik 8 (7) 5 (6) 1 (1) 10 (16) 2,0 (2,5) Sperwer 8 (8) 4 (4) 0 (2) 8 (11) 2,0 (2,8) Bruine kiekendief

12 (11) 6 (6) 1 (0) 11 (11) 1,8 (1,8)

Boomvalk 1 (3) 1 (0) 0 (1) 0 (0) - (-) Torenvalk 21 (19) 19 (13) 1 (4) 81 (38) 4,3 (2,9)


34

Slechtvalk 2 (2) 1 (1) 1 (1) 4 (2) - (-) Totaal 104 (95) 78 (54) 13 (26) 192 (118)

West 2014

(2013 tussen haakjes)

Actieve Territoria

Succesvolle Paren

Mislukt Aantal Jongen Gem.

Aantal Jongen

Buizerd 16 (19) 11 (8) 5 (8) 18 (10) 1,2 (1,2) Havik 1 (3) 1 (1) 0 (0) 3 (2) - (-) Sperwer 6 (5) 2 (3) 1 (0) 6 (10) 3,0 (3,3) Torenvalk 3 (2) 3 (1) 0 (0) 12 (-) 4,0 (-) Slechtvalk 1 (1) 1(1) 0 (0) 4 (2) - (-)

Totaal 27 (30) 18 (14) 6 (12) 43 (24) -

Planning voor het komende jaar: • Het nog beter inventariseren en beschermen van de roofvogels. • Het maken van een folder over de WRHW. • Het schrijven van een "handleiding inventariseren" voor werkgroepleden. Planning voor de komende jaren:

• Het starten met het maken van een nieuw database programma en een bijbehorende website voor werkgroepleden (ongetwijfeld een meerjarig project).

Drukke dag: het plaatsen van 4 torenvalkkasten door de gehele Hoeksche Waard


35

Uilenwerkgroep 4.42014 een spectaculair uilenjaar In het begin van het eerste volledige jaar die de Uilenwerkgroep actief is hadden we niet kunnen vermoeden dat dit samen zou gaan met een erg goed muizenjaar. In eerste instantie is heel veel tijd gestoken in het maken van overzichten van de locaties per dorp waar steenuilen- en kerkuilenkasten hangen. Tevens werd begonnen met het bezoeken van de mensen die op kranbtenberichten hadden gereageerd om te beoordelen of de locatie geschikt was. Ruim 40 mensen hebben op de artikelen in de krant gereageerd. Naast het bezoeken van de nieuwe adressen is ook veel tijd besteed aan het bezoeken van de bestaande adressen om te kijken wat de staat van de kast was en of er reparatie of schoonmaakwerk moest worden verricht. Al doende kwamen er ook steeds meer adressen bij van mensen die ook interesse hadden of van locaties die nog nergens genoteerd stonden. Totaal zijn er in 2014 door de werkgroepleden 136 nieuwe adressen bezocht om te inventariseren en kasten te plaatsen. Tevens zijn er ook bijna 200 adressen bezocht om kasten te inspecteren, schoon te maken, te vervangen of te repareren en voor het ringen van de uilen. Bij sommige kasten was dat geen overbodige luxe. Bij de kast in de Laurette Hoeve op Tiengemeten is dat ook wel te zien als een deel al leeggeschept is (zie foto). Het kan nog erger. Op de Jan Krijnsweg in Goudswaard was de kast zo vol dat er 2 jonge kerkuilen naar buiten zijn gelopen en naar beneden zijn gestort de dood tegemoet. Deze kast is dan ook alleen met een hoogwerker te bereiken en dat lukt niet jaarlijks. Gelukkig zijn er nog wel 4 jongen uitgevlogen. Opdringerige kauwen hebben ook de nodige kasten weten te bezetten, van zowel enkele steenuilen als van kerkuilen. Bij steenuilen zijn kasten vervangen door kauw-onvriendelijke kasten of is de opening kleiner gemaakt. Inmiddels zijn er een tweetal typen steenuielkasten beschikbaar, zodat voor elke locatie een geschikte kast kan worden opgehangen. We waren heel blij met de 13 SU kasten en vele KU kasten van de Uilenwerkgroep Zuid-Holland. Ook Marco, Michel en Joop hebben flink aan de kast getimmerd, met dank aan de Welkoop in Numansdorp voor het sponseren van buitenbeits voor het verven van de steenuilenkasten. Tot eind december 2014 zijn er 54 SU kasten geplaatst en 23 KU kasten. Totaal hangen er nu 114 steenuilenkasten en 83 kerkuilenkasten in de Hoeksche Waard. In beperkte mate zijn leden van de werkgroep in het voorjaar met het geluid van de steenuil op pad geweest. Dit leverde wel meer inzicht op over de bezette locaties, waarvan ook andere dan locaties met een kast, maar het ontbrak een tijd en


36

mankracht om dit gebiedsdekkend te doen. Hier ligt nog een uitdaging voor komende jaren, waarbij ook niet werkgroepleden een bijdrage kunnen leveren, zoals dat al eerder gebeurd is. Met de komst van Marco als coördinator heeft de Uilenwerkgroep een enorme impuls gekregen. Dit resulteerde ook in een eigen werkgroep en eigen pagina op de site www.hwl.nl en een eigen e-mailadres: [email protected].

Door het geweldige muizenjaar zijn er ook veel broedsels van uilen tot stand gekomen met ook flinke legsels. Van de steenuil zijn met redelijke zekerheid 18 broedsels bekend met iets meer dan 30 jongen. Daarvan konden er maar 4 geringd worden. Dit heeft deels te maken met het feit dat we, gezien het mooie voorjaar, te laat zijn begonnen met inventariseren, waardoor er al jongen waren uitgevlogen.

Steenuilen broeden soms op heel verrassende locaties, waardoor er snel een broedsel gemist kan worden. Bij de huiszwaluwtelling op de Zuidzijde kwam er een locatie aan het licht in de nok van een dijkhuisje. Niet bekend is of dit ook een broedgeval is geweest. Bij de kerkuilen zijn broedgevallen geweest op 24 locaties. Op 9 locaties kwam het tot een 2e broedsel. Hiervan zijn er echter 2 mislukt, veelal doo externe oorzaken (o.a. bruiloft in de schuur). Op 2 locaties kwam het zelfs tot een derde broedsel.

20141e#

broedgev

al

aantal#

uitgevlog

en#

jongen#

1e#

broedsel

2e#

broedgev

al

aantal#

uitgevlog

en#

jongen#

2e#

broedsel

3e#

broedgev

al

aantal#

uitgevlog

en#

jongen#

3e#

broedsel

Hoeksche#Waard#Goudswaard 6 6 6 2

Hoeksche#Waard#Goudswaard 4 4

Hoeksche#Waard#Klaaswaal 6 6

Hoeksche#Waard#Mijsheerenl. ? 4 2 mislukt 6 4

Hoeksche#Waard#NwCBeijerl. 6 6

Hoeksche#Waard#NwCBeijerl. ? ?

Hoeksche#Waard#Numansdorp ? 3 2 mislukt

Hoeksche#Waard#Piershil 5 4 ? 3

Hoeksche#Waard#Puttershoek ? ?

Hoeksche#Waard#Cillaarshoek ? 3 5 5

Hoeksche#Waard#Strijen ? 3 4 4

Hoeksche#Waard#Strijensas ? ?

Hoeksche#Waard#Strijen ? 3 10 6

Hoeksche#Waard#Strijen 5 3 7 4 ? 2

Hoeksche#Waard#Strijen 5 5

Hoeksche#Waard#Strijen 4 4

Hoeksche#Waard#Westmaas 5 5 ? 3

Hoeksche#Waard#ZuidCBeijerl. 4 4

Hoeksche#Waard#ZuidCBeijerl. ? ?

Hoeksche#Waard#ZuidCBeijerl. ? ?



Hoeksche#Waard#Tiengemeten ? ?

Hoeksche#Waard#Tiengemeten ? ?

Totaal#aantal#broedsels 24 # 9 # 2 #

Totaal#aantal#jongen # 72 # 27 6

gemiddeld#aantal#uitgevlogen 3,00 3,00

mislukte#nesten 2


37

In de eerste kolom van de broedgevallen is het aantal waargenomen jongen vermeld bij inspectie. In de daaropvolgende kolom het aantal uitgevlogen jongen. Totaal zijn er dus 35 broedsels vastgesteld, met minimaal 105 jongen, maar door een redelijke inschatting van een paar locaties, waar wel jongen zijn uitgevlogen, maar we niet het exacte aantal weten, kunnen we stellen dat er zeker 113 jongen zijn uitgevlogen. Van de Uilenwerkgroepen Zuid-Holland is vernomen dat we hiermee in de Hoeksche Waard bovenaan de lijst staan van de regio’s in Zuid-Holland. Medio 2014 zijn we ook begonnen met het registreren van de verkeersslachtoffers van alle soorten uilen, of van andere doodsoorzaken, indien bekend. In 2014 is melding gemaakt van 4 steenuilslachtoffers en van 7 dode kerkuilen. Van wintermaanden in 2014 was echter geen sprake dus is het de vraag of de vele jongen het gaan redden als de winter zijn intrede doet.

Van al deze jongen zijn er door Adrie van der Heiden 79 kerkuilen geringd. Bij de overige broedgevallen waren we te laat of konden we niet bij, b.v. omdat de uilen tussen het dakbeschot hebben gebroed. De laatste 4 kerkuilen van 2014 werden gering op 6 december 2014! Om het beeld van de uilen in de Hoeksche Waard volledig te maken zijn we in de loop van 2014 ook begonnen met het registreren van de (broed)locaties van de ransuilen en bosuilen. De Uilenwerkgroep heeft gegevns doorgekregen van 17 broedgevallen van ransuilen waaruit ongeveer 35 jongen zijn uitgevlogen.


38

Inmiddels zijn er ook een drietal roestplaatsen bekend, maar daar zullen er vermoedelijk meer van zijn. Aan iedereen wordt verzocht gegevens van de ransuil door te geven via de site van de Uilenwerkgroep. Bij de roestplaatsen is ook het aantal ransuilen interessant. Van de bosuilen zijn 5 broedgevallen bekend, waaruit minimaal 7 jongen zijn uitgevlogen. Opgemerkt wordt in dit verband dat met alle gegevens van de uilen, van steenuil tot ransuil, vertrouwelijk wordt omgegaan. Een zeer druk maar succesvol en daaromzeer bevredigend uilenjaar. De werkgroep betsaat uit: Marco Lodder (coordinator) Joop van den Berg Michel Hitzerd Dick van Houwelingen Guido Lafeber Theo Leijdens Ruud Polderman Janus Verkerk Eduard Vink.


39

Vlinders en libellen 4.5De werkgroep houdt zich bezig met de bestudering en monitoring van dagvlinders, nachtvlinders en libellen. De werkgroep bestaat uit 15 leden. Marion Zondervan is coördinator en stelt de rapportages op, Henk Bunjes beheert de waarnemingendatabase en het bijbehorende fotoarchief. Kees van den Berg organiseert de nachtvangsten, Wilma Kapoen en Marjon Kunst organiseren de dagexcursies. Het veldwerk beslaat de periode april – september, in deze maanden waren er 9 dagexcursies en 7 nachtvangsten. In het winterseizoen waren er 3 werkgroepavonden in Klein Profijt. Het veldwerk bestaat hoofdzakelijk uit monitoring. Voor Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer waren er dit jaar 15 monitoringroutes, elke route werd één keer per maand gelopen. De routes bestrijken de terreinen Tiengemeten, Tiendgorzen, Dintelse Gorzen, Esscheplaat, APL-polder, Oudeland van Strijen en Drom. Daarnaast waren er 2 wekelijkse monitoringroutes voor de Vlinderstichting, deze routes maken deel uit van het landelijke meetnet Vlinders en Libellen. En er werd een aantal HWL-terreinen geïnventariseerd: de Staart, Oudendijk-Hoekse Weg, Plan Argusvlinder en Buitenom. Ook heeft de werkgroep 3 weekenden meegedaan aan een landelijk telproject voor de Argusvlinder. Wilma Kapoen heeft in het voorjaar een libellencursus gegeven. De cursus was volgeboekt maar heeft geen nieuwe werkgroepleden opgeleverd, veel deelnemers waren al actief in een andere werkgroep binnen HWL. Marjon Kunst hield op 2 augustus de jaarlijkse publieksexcursie van dagvlinders en libellen. Vanwege baggerwerkzaamheden in het Trekdambos was de excursie dit jaar verplaatst naar de tuin van het NLC, als onderdeel van het Nationale Tuinvlindertelling-weekend. Wellicht door de andere locatie en/of datum (midden in de schoolvakantie) waren er slechts 3 deelnemers, waaronder een journalist en een fotograaf van het Algemeen Dagblad. In de regiobijlage van de krant is een leuk artikel over de excursie verschenen. Op 27 juni was de jaarlijkse publieksexcursie van nachtvlinders, onder leiding van Kees van den Berg en Henk Bunjes. De nachtvangst werd gehouden op Klein Profijt tijdens de Nationale Nachtvlindernacht, er waren 10 deelnemers. Eén van de deelnemers is lid geworden van de werkgroep. In 2014 heeft onze werkgroep voor de monitoring van nachtvlinders een lichtval kunnen aanschaffen met budget van het HWL. Een aantal werkgroepleden heeft er in het afgelopen jaar enige ervaring mee opgedaan in de eigen tuin. Het jaar 2014 was het warmste jaar sinds het begin van de regelmatige temperatuurmetingen in 1706. Toch werden er in de Hoeksche Waard 25% minder dagvlinders en libellen gezien dan in 2013. Bij de dagvlinders komt deze daling grotendeels voor rekening van de Kleine vos, bij de libellen is dit niet aan één specifieke soort toe te schrijven. Er zijn duidelijk meer aspecten van invloed op een insectenleven dan alleen de temperatuur. Er werden in totaal 24 soorten dagvlinders, 161 soorten macronachtvlinders en 25 soorten libellen gezien. Er was een spectaculaire waarneming van een Oostelijke vos. Deze dagvlinder kwam tot 2014 niet voor in Nederland, vorig jaar was er een kleine invasie in ons land waarbij er 1 exemplaar in Oud-Beijerland belandde.


40

Oostelijke vos copyright Kees van den Berg En er werd weer een Keizersmantel gezien in Westmaas, de enige waarneming van een parelmoervlinder in de Hoeksche Waard. Het Bruin blauwtje (de enige Rode Lijst-soort in de Hoeksche Waard) had een goed jaar met meer vindplaatsen en een verdubbeling van het aantal exemplaren. Ook bij de macronachtvlinders waren er verrassende resultaten. Er werden 3 soorten voor de 1e keer in de Hoeksche Waard waargenomen: Zwart weeskind, Schaduwsnuituil en Zwart beertje. In een terreintje van Plan Argusvlinder werden honderden Sint-Jansvlinders aangetroffen, een mooi resultaat van het terreinbeheer dat door HWL wordt uitgevoerd. Bij de libellen werden er 2 soorten voor de 2e keer gezien in de Hoeksche Waard, beide na een jarenlange afwezigheid: de Bruine winterjuffer en de Tangpantserjuffer. De bestaande activiteiten worden in 2015 voortgezet. Daarnaast gaan we de nachtvlinders extra aandacht geven met het uitbrengen van een 1e verslag over de macronachtvlinders in de Hoeksche Waard. En met de HWL-lichtval willen we gegevens gaan verzamelen over de nachtvlindersoorten die buiten onze veldwerkperiode vliegen. Het inzaaien van het nieuwe vlinderterreintje Idylle in Strijen, dat wordt aangelegd door de Vlinderstichting (in samenwerking met de gemeente en HWL) wordt in het voorjaar afgerond. In de zomer gaan we beginnen met de monitoring.


41

Planten 4.6De#plantenwerkgroep#inventariseert#wilde#planten#in#allerlei#terreinen#in#de#Hoeksche#Waard.#De#resultaten#worden#ter#beschikking#gesteld#aan#FLORON#(Floristisch#Onderzoek#Nederland)#en#de#betreffende#terreinbeherende#instanties.#Bovendien#worden#alle#waarnemingen#in#de#eigen#database#opgeslagen.#De#werkgroep#bestaat#thans#uit#17#aktieve#leden.#Coördinator#is#Frank#van#Gessele.##Databeheerder#is#Rook#Goudswaard.##Len#Korevaar#verzorgt##jaarlijks#het##'Jaarverslag#planteninventarisaties'.###In#dit#kader#wordt#alleen#een#globale#schets#van#de#plantenwerkgroepNaktiviteiten#gegeven.##Voor#alle#gedetailleerde#info#wordt#graag#verwezen#naar#het##'Jaarverslag#inventarisaties#2014'.###Activiteiten(2014(Planteninventarisaties((Er#zijn#in#2014#27#kmNhokken#geheel#of#gedeeltelijk#op#planten#geinventariseerd#(zie#kaartje).#Daarbuiten#werden#nog#diverse#losse#waarnemingen#geregistreerd.##De#hokken#werden#minimaal#tweemaal,#de#meeste#echter#driemaal#gedurende#het#plantenseizoen#bezocht.#(#

Plantenwerkgroep HWL. Geinventariseerde km-hokken in 2014

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02427 427426 426425 425424 424423 423422 422421 421420 420419 419418 418417 417416 416415 415414 414413 413412 412

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02

natuurterrein in km-hok geinventariseerdhele km-hok geinvenmtariseerd volgens Het Nieuw e Strepen

Voor Natuurmonumenten werden wederom 14 PQ's (permanente quadraten) onderzocht. Hiervoor worden de plots volgens een gestandaardiseerde methode (Braun Blanquet) geinventariseerd. Drie plantenwerkgroepleden waren hiervoor 3-4 dagen op pad.


42

In week 24 werd weer ondersteuning gegeven aan studenten van de Universiteit van Utrecht, tijdens het onderzoek aan 'exclosures' . Hieraan werkten vier werkgroepleden gedurende enkele dagen mee. Door de HWL plantenwerkgroep werd voor het derde achtereenvolgende jaar ook weer meegewerkt aan het opsporen en bestrijden van een invasieve exoot, de Kleine waterteunisbloem (zie afbeelding).

Kleine(waterteunisbloem(Ludwigia(peploides(

FLORON (Floristisch Onderzoek Nederland) Aan een door FLORON D16 Zuid-Holland-Zuid georganiseerde zeggen- en russencursus werd door vier werkgroepleden deelgenomen. In district D16 werden 6 excursies georganiseerd, welke zeer frequent door plantenwerkgroepleden werden bezocht. Volgende gebieden in de regio werden bezocht, waarbij een of meerdere km-hokken werden geinventariseerd: • Schiedam,#DOPNNOA#(Definitieve#Opslagplaats#Noordpunt#OostNAbtspolder)#• Ouderkerk#a/d#IJssel#,#omgeving#IJssel#• Zoeterwoude,#bermen#en#oeverstroken#• Goedereede,#Middelduinen#• Melissant,#Slikken#van#Flakkee#• Dordrecht,#stadsflora#wijk#Stadspolders#• Zwijndrecht,#Oude#Maas#De najaarsbijeenkomst van D16 werd eveneens door een aantal werkgroepleden bijgewoond.

Overige aktiviteiten In maart werd in Klein Profijt een goed bezochte presentatie gegeven over 'Wilde Planten in de Hoeksche Waard'. In mei werd medewerking verleend aan HWL aktiviteit 'In en om de boerensloot' . Akte de presence werd in september gegeven in een overleg over project 'Idylle' .


43

Jaarlijks overleg werd gevoerd met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer over het inventarisatieprogramma Ook vonden tussentijdse contacten plaats over actuele kwesties m.b.t. beheer. Plantenwerkgroepweekend Val Viroin (B) Van 13 tot 16 juni namen in totaal 14 personen deel aan een lang weekend naar Val Viroin. Het gebied is rijk aan kalkgraslanden met een befaamde (orchideeen)flora. Van de reis is een verslag gemaakt in woord en beeld.

Nieuwe plantensoorten In 2014 zijn in de Hoeksche Waard maar liefst zeventien nieuwe plantensoorten gevonden. Voor details wordt verwezen naar het jaarverslag planteninventarisaties. Een greep uit de nieuwe soorten: Kransgras Polypogon viridis ('s-Gravendeel) , Paarse X Gele morgenster Tragopogon x mirabilis( 's-Gravendeel) (zie afbeelding) , Moeraskartelblad Pedicularis palustris (Piershil), Geelhartje Linum catharticum, (Oud-Berijerland) Bruin cypergras Cyperus fuscus (Strijensas) , Slipbladkaardebol Dipsacus laciniatus (Klaaswaal) en Kaal breukkruid Herniaria glabra.( 's-Gravendeel).

Gele(X(Paarse(morgenster(((Tragopogon(x(mirabilis(


44

Programma voor 2015 In 2015 zullen weer een reeks van terreinen op wilde planten worden geinventariseerd. De keuze van de terreinen wordt bepaald in overleg tussen plantenwerkgroep en de terreinbeherende instanties. Ook zal voor Natuurmonumenten weer ondersteuning worden gegeven aan de studenten en worden de bekende PQ's weer onderzocht. FLORON D16 ZHZ zal weer minimaal 5 excursies in de regio organiseren en er komt een kampweekend in Waterweg-Noord.

Paddenstoelen 1 4.7Achtergrond van de werkgroep De Paddenstoelenwerkgroep Oud-Beijerland (PWOB), die tevens een werkgroep is van de Nederlandse Mycologische Vereniging (http://www.mycologen.nl), is in 1997 opgericht om lokale paddenstoelenliefhebbers bij elkaar te brengen en gezamenlijk de lacunes in de kennis over het voorkomen van paddenstoelen in de Hoeksche Waard te dichten. Via een eigen website, die vanaf de website van het HWL te bereiken is, kan men in contact komen met de werkgroep voor vragen of meldingen. Daar is ook het excursieschema te vinden. Mycologische waarde van de Hoeksche Waard Door de grotendeels agrarische bestemming is de Hoeksche Waard over het geheel genomen een relatief paddenstoelenarm gebied. In het algemeen kan een grote paddenstoelenrijkdom en diversiteit worden aangetroffen op schrale en/of met bomen en struiken beplante gronden, mede in afhankelijkheid van de grondsoort, de aanwezige boomsoorten, en de ouderdom daarvan. Tussen de bemeste graslanden en akkers moeten wij dus speuren naar de schaarse beboste terreinen en boomrijke dijken en bermen, die soortenrijke “eilanden” kunnen vormen in het landschap. Veelal betreft het dan vrij recent aangeplante bospercelen, die zijn aangelegd in het kader van natuurontwikkeling of inrichting van recreatieterreinen en nu een leeftijd bereiken waarop een gevarieerde paddenstoelenflora mogelijk is. Helaas treffen we daar veelal boomsoorten als Es en Esdoorn aan, die weinig of geen relatie hebben met paddenstoelen. Onder de loofbomen hebben met name Eiken, Beuken, Berken, in iets mindere mate Populieren, en, naar de laatste tijd steeds meer blijkt, ook Linden een symbiotische relatie met diverse soorten paddenstoelen (in de vorm van de zgn. mycorrhiza). Qua diversiteit en omvang zijn de bossen in het gebied rondom de Heinenoordtunnel mycologisch het meest belangrijk, met name het Tunnelbos West (het gedeelte westelijk van de Rijksweg), dat ook lijkt te profiteren van een deels kalkhoudende bodem. Parken en landgoederen kunnen bijzondere paddenstoelen herbergen, afhankelijk van het aanwezige bomenbestand en het beheer. Zo hebben we eerder gerapporteerd over de opvallende paddenstoelenflora van ‘t Hof van Moerkerken (Mijnsheerenland) en ook het park De Laning in Oud-Beijerland, waar met name de Lindenlanen een voor de Hoeksche Waard bijzondere paddenstoelenrijkdom hebben. Werkwijze Aan het begin van het kalenderjaar wordt een selectie gemaakt van de te bezoeken terreinen, aan de hand waarvan een schema wordt opgesteld, zodanig dat alle terreinen zoveel mogelijk in alle jaargetijden bezocht worden. Meestal zijn er in een jaar één of twee gebieden (bijvoorbeeld nieuwe terreinen) die extra aandacht krijgen. Op elke tweede en vierde woensdag van de maand vindt ’s middags een inventarisatie-excursie plaats, waarna in de avond het meegenomen materiaal wordt gedetermineerd in het bezoekerscentrum Klein Profijt. Sommige deelnemers bezoeken alleen de excursies.


45

Sinds 2006 bezoeken we ook zo nu en dan een terrein buiten de Hoeksche Waard. Er is inmiddels al heel veel bekend uit de Waard en het aantal nieuwe soorten neemt nog maar mondjesmaat toe. Als werkgroep van de NMV zijn we natuurlijk toch ook geïnteresseerd in andere terreinen met een andere soortensamenstelling, waardoor we onze soortenkennis kunnen uitbreiden. Excursies 2014 Onderstaande tabel geeft het excursieschema weer, met data, het aantal deelnemers en het aantal genoteerde soorten. De aantallen deelnemers betreffen allen die de excursie en/of de determinatieavond hebben bezocht. In enkele gevallen hadden we ook een belangstellende gast. Voor het reguliere schema (2e en 4e woensdag van de maand) werden 23 excursies gepland, en daarnaast nog vier extra excursies in perioden waarin sprake was van een interval van 3 weken. Er werden 14 verschillende locaties bezocht. De weergoden waren ons goedgezind, zodat alle reguliere excursies doorgang konden vinden. Van de vier extra excursies werden er drie gepland buiten de Hoeksche Waard, waarbij we voor het eerst het befaamde Kralingse Bos in Rotterdam zouden bezoeken. Volgens het plan tweemaal, maar helaas moest het bezoek van 30 juli worden afgelast wegens de slechte omstandigheden (warmte en droogte tot kort voor de excursiedatum), en een minimale belangstelling. Voor de vierde excursie kozen we ’t Hof van Moerkerken, een van onze mooiste terreinen, waar we van de nieuwe eigenaar toestemming kregen voor een bezoek. Daarbij waren we vooral benieuwd naar de effecten van de nieuwe inrichting

Excursies 2014

Maand Dag Terrein (cursief: buiten de Hoeksche Waard) Aantal Deelnemers Aantal soorten

1 8 Mijnsheerenland, bosjes recr. Binnenmaas 11 51 1 22 Oud-Beijerland, Park De Laning 14 41 1 30 Rotterdam, Kralingse Bos 10 51 2 12 Heinenoord, Tunnelbos west 11 71 2 26 Numansdorp, Numansdorpse bos 13 70 3 12 Zuid-Beijerland, bosjes Kleine Gat 10+1 39 3 26 Maasdam, Tuin Lageweg 9 16 44 4 9 Heinenoord, Bos Barendrechtse Brug 15 26 4 23 Mijnsheerenland, bosjes recr. Binnenmaas 9 22 4 30 Rotterdam, Eiland van Brienenoord 5 13 5 14 Heinenoord, Tunnelbos west 10 48 5 28 Oud-Beijerland, Park De Laning 11 21 6 11 Heinenoord, Zanddepot H. tunnel oost 9+1 26 6 25 Zuid-Beijerland, Borrekeen 11 41 7 9 Numansdorp, Westersche Bekade Gorzen 10 21 7 23 Heinenoord, Tunnelbos west 6 27 7 30 Rotterdam, Kralingse Bos Afgelast 8 13 Maasdam, Tuin Lageweg 9 12+1 41 8 27 Mijnsheerenland, parkje bij tennisbaan 11 67 9 10 Numansdorp, Numansdorpse bos 12 51


46

9 24 Zuid-Beijerland, bosjes Kleine Gat 8 37 10 8 Mijnsheerenland, bosjes recr. Binnenmaas 12+1 36 10 22 Numansdorp, Westersche Bekade Gorzen 10 82 10 29 Mijnsheerenland, 't Hof van Moerkerken 11 78 11 12 Heinenoord, Tunnelbos west 14 100 11 26 Oud-Beijerland, Park De Laning 11 67 12 10 Mijnsheerenland, parkje bij tennisbaan 11 47

Resultaten Het jaar begon zeer hoopgevend. Door de zachte winter waren er direct al relatief veel soorten te vinden. Het droge voorjaar en de warme zomer gooiden echter roet in het eten. Eind augustus en begin september was er landelijk een korte periode waarin plotseling veel paddenstoelen verschenen, niet zozeer een groot aantal soorten als wel opvallend veel vruchtlichamen. Daarna zakte het weer in, totdat er eind oktober ineens weer een opleving kwam, die tot het einde van het jaar duurde. Bij de laatste excursie, op 10 december, troffen we nog 47 soorten aan in het terreintje bij de tennisbaan in Mijnsheerenland. Dit is een patroon dat we de laatste jaren vaker gezien hebben. Bovenstaande tabel geeft een overzicht van de excursies, het aantal deelnemers en het aantal genoteerde soorten. Bij de deelnemers is het aantal personen vermeld dat met de excursie is meegegaan. Tijdens de gezamenlijke determinatie daarna is het aantal meestal iets lager. In enkele gevallen is een gast meegelopen, wat afzonderlijk is aangegeven. In totaal zijn er door de werkgroep 1256 waarnemingen geregistreerd. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het huidige totale aantal soorten in de dit jaar bezochte terreinen en de aantallen die daarvan nieuw waren voor het betreffende terrein of voor de gehele Hoeksche Waard (Kolom HW). Ook zijn de aantallen soorten van de Rode Lijst 2008 aangegeven (RL).

Aantal in 2014 gevonden soorten per bezocht gebied en het resulterende totaal (terreinen buiten de Hoeksche Waard cursief weergegeven)

Terrein

gevonden in 2014

nieuw voor terrein

nieuw voor HW

totaal t/m 2014

totaal RL totaal RL totaal RL totaal

RL

Heinenoord, Bos Barendrechtse Brug

26 1 2 1 0 0 292 10

Heinenoord, Tunnelbos west 159 6 18 1 6 1 520 31 Heinenoord, Zanddepot H. tunnel oost

26 0 3 0 1 0 383 24

Mijnsheerenland, ‘t Hof van Moerkerken

78 10 19 5 4 1 395 39

Oud-Beijerland, Park De Laning 113 8 30 3 11 2 318 31 Zuid-Beijerland, Borrekeen 41 1 8 0 3 0 273 6


47

Mijnsheerenland, bosjes recr. Binnenmaas

87 4 28 2 8 1 233 11

Numansdorp, Westersche Bekade Gorzen

89 2 21 2 3 1 358 20

Numansdorp, Numansdorpse bos 100 3 21 1 2 0 332 14 Maasdam, Tuin Lageweg 9 71 1 20 1 4 1 287 11 Zuid-Beijerland, bosjes Kleine Gat 60 1 16 0 2 0 201 6 Mijnsheerenland, parkje bij tennisbaan

100 2 43 0 7 0 262 11

Rotterdam, Eiland van Brienenoord 13 1 2 0 0 0 248 15 Rotterdam, Kralingse Bos 51 1 51 1 0 0 51 1 Totaal Hoeksche Waard 430 34 46 7 1188 162

De totalen zijn gebaseerd op alle gegevens die voorkomen in het bestand van de NMV of nog daaraan zullen worden toegevoegd, dus naast de waarnemingen van de werkgroep ook een beperkt aantal van afzonderlijke leden van de werkgroep en overige waarnemers. Voor een paar terreinen waren al enkele gegevens bekend, die ook in voorgaande verslagen al in de totalen zijn meegenomen. Met uitzondering van het Kralingse Bos, dat reeds uitputtend geïnventariseerd is, en een van de rijkste gebieden is in deze regio. Daarvoor zijn alleen de nu gevonden soorten vermeld. Onze keuze voor dit terrein had vooral tot doel om met de groep eens een ander soortenpalet te zien.

In elk terrein zijn weer nieuwe soorten gevonden, soms opvallend veel, zoals in het parkje bij de Tennisbaan in Mijnsheerenland (43), dat toch al heel wat keren bezocht is. In ’t Hof van Moerkerken werden de meeste nieuwe Rode Lijst soorten gevonden (5) en in het Park De Laning de meeste nieuwe soorten voor de Hoeksche Waard (11). Het Tunnelbos West is nog steeds met afstand het soortenrijkste terrein (520).

De Standaardlijst van de Nederlandse Paddenstoelen 2013 Twee nieuwe ontwikkelingen hebben een merkbare invloed op de totalen in de tabellen gehad. Begin 2014 verscheen een nieuwe Standaardlijst van de in Nederland waargenomen paddenstoelen, waarin behalve vele nieuwe soorten ook veel gewijzigde namen zijn opgenomen. Van tijd tot tijd is een dergelijke operatie noodzakelijk, omdat de taxonomische indeling van het rijk der Fungi (Schimmels) door veranderde inzichten herzien moet worden. De laatste jaren is dat vooral het resultaat van DNA-onderzoek. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot het splitsen van geslachten in één of meer nieuwe geslachten, met uiteraard nieuwe geslachtsnamen, of het overhevelen van soorten naar een ander geslacht. Maar ook kunnen soorten worden gesplitst of juist samengevoegd, of kunnen er variëteiten tot soort worden verheven of andersom. Deze laatste wijzigingen leiden met terugwerkende kracht tot iets veranderde soortenaantallen bij inventarisaties, ook als alle determinaties correct waren.

De vorige standaardlijst (1995) maakte nog een kunstmatig en tamelijk arbitrair onderscheid tussen zgn. macro- en microfungi, oftewel paddenstoelen die wel of niet duidelijk met het blote oog te onderscheiden zijn. Slechts een beperkt aantal microfungi werd opgenomen in een apart aanhangsel. De laatste jaren zijn vele paddenstoelenzoekers echter steeds meer geïnteresseerd geraakt in de talloze kleinere soorten. Met name ook door het verschijnen van


48

nieuwe, meer toegankelijke literatuur hierover en de betere beschikbaarheid van microscopische apparatuur. Deze verschuiving zien we terug in de nieuwe Standaardlijst, en ook in de soortenlijsten van de Hoeksche Waard. In de nieuwe lijst zijn twee nieuwe soortgroepen opgenomen: de Roesten (behorend tot de Basidiomyceten of Steeltjeszwammen) en de Meeldauwen (behorend tot de Ascomyceten of Zakjeszwammen). Roesten en Meeldauwen zullen bij velen wel bekend zijn als “plantenziekten”, maar de ziekteverwekkers zijn schimmels, die heel kleine vruchtlichaampjes vormen, met vaak heel fraaie microscopische structuren. Hun aanwezigheid op bladeren en stengels is wel met het blote oog gemakkelijk vast te stellen (al zijn de individuele vruchtlichaampjes alleen met een loep te zien), maar de soorten kunnen uitsluitend microscopisch met zekerheid op naam worden gebracht. Enkelen van onze werkgroep houden zich hier al een paar jaar mee bezig, maar de gegevens zijn nu voor het eerst in de tabellen opgenomen. De totale soortenlijst voor de Hoeksche Waard telt nu 21 Roesten en 25 Meeldauwen. De meeste Meeldauwen zijn “nieuw”, maar van de Roesten waren de meeste al vóór dit verslagjaar gevonden.

Enkele losse observaties

Zoals hierboven al aangestipt leverden de vroege en de late excursies (jan-feb en laatste week oktober t/m dec) opmerkelijk veel soorten op voor de tijd van het jaar.

Op 22 jan vonden we in het Park De Laning de Kruidige melkzwam (Lactarius camphoratus), nieuw voor de Waard, een boombegeleider met een voorkeur voor Eik. Dit is wel een heel uitzonderlijk tijdstip voor een mycorrhizapaddenstoel. Het meest opvallende aan deze bruine paddenstoel is de zeer sterke maggigeur die hij gaat verspreiden naarmate hij ouder en vooral droger wordt. Op 26 februari werd in het Numansdorpse Bos een spectaculaire vondst gedaan. In de stevige kleibodem waren enkele oude molshopen zichtbaar, met opgeworpen zand. Op dit zand werden enkele bijna zwarte bekerzwammen gevonden, met een zwakke violette zweem. Dit bleek de Violette duinbekerzwam (Peziza boltonii) te zijn, een soort die pas sinds 2001 uit Nederland bekend is, en, zoals de naam suggereert, vooral in het duingebied wordt gevonden. Dit is weer eens een mooie illustratie van het adagium “alles is overal, maar het milieu selecteert”. Kennelijk heeft de onderliggende zandbodem precies de kwaliteiten die nodig zijn voor deze soort. Op 25 juni werd in de Borrekeen het Zomerfluweelpootje (Flammulina fennae) gevonden. Het Gewoon fluweelpootje (Flammulina velutipes) is de meest bekende soort, en typisch voor de winter, goed bestand tegen lichte vorst en sneeuw. Het Zomerfluweelpootje valt op door de periode van fructificatie en vaak ook door de wat gemêleerde kleur, met roomwitte en okergele plekken. Als er veel wit in zit kan het echter ook de var. lactaea van het Gewoon fluweelpootje zijn. Om het nog ingewikkelder te maken is er nu ook het Langsporig fluweelpootje (Flammulina elastica) bij gekomen, dat alleen microscopisch te onderscheiden is van F. velutipes (in de vorige standaardlijst werd het als een variëteit daarvan beschouwd, var. longispora). Dat betekent dat zonder nader onderzoek een Fluweelpootje alleen nog als Gewoon fluweelpootje sl, incl. Langsporig en Zomerfluweelpootje kan worden opgegeven.


49

Op 10 dec bleven een paar oplettende ogen in het tennisparkje in Mijnsheerenland rusten op de Geplooide schijfzwam (Ionomidotis fulvotingens). Een groepje samengedrongen, fris mosgroene bekertjes, waar aanvankelijk niemand raad mee wist. Achteraf niet zo vreemd, want deze zeldzame soort wordt doorgaans gevonden in een donker, bijna zwart stadium. Ook de foto’s op verspreidingsatlas.nl vertonen niet die frisgroene kleur. We bleken hem één keer eerder te hebben waargenomen, in het Numansdorpse Bos (2004). En de auteur van dit verslag was zelfs vergeten dat hij deze soort in 2000 als eerste vondst voor Nederland had gemeld uit Capelle aan den IJssel. Dat waren ook donkere vruchtlichaampjes. Opletten is één ding, maar het toeval helpt vaak een handje. Bij het zoeken naar Meeldauwen of Roesten kan het voorkomen dat je iets oppakt, omdat je denkt er iets op te zien. Maar vaak is het dan niks, of iets heel anders. Zo werd op 14 mei in het Tunnelbos West een stengeltje van een miezerige Hoornbloem opgepakt. Geheel onverwacht bleken er minuscule schijfzwammetjes op enkele blaadjes te zitten, bijna van dezelfde kleur als het vergelende blad. Dit bleek het Hoornbloembladschijfje (Leptotrochila cerastiorum). Nieuw voor het bos, nieuw voor de Waard en nog maar enkele keren in Nederland gemeld. Het maken van een overzicht openbaart altijd ook details waar je in het veld geen zicht op hebt. Zoals het op meerdere terreinen tegelijk optreden van bepaalde nieuwe soorten. Zo werden het Slijmerig waskorstje (Bourdotia galzinii), het Muizentandkorstje (Hyphodontia gossypina) en de Grote urnkorstzwam (Sistotremastrum niveocremeum) elk op vier terreinen in 2014 voor het eerst gemeld. Ligt dat aan de omstandigheden of heeft iemand ineens een bijzondere belangstelling voor korstjes, of leidt het voor het eerst determineren van een soort tot een verhoogde alertheid voor die soort? Het betreft soorten die tot nu toe relatief weinig en recent gemeld zijn, resp. 9x (vanaf 2012), 16x (vanaf 2010) en 8x (1x in 2005 en 7x vanaf 2012).

Op 12 nov werd in het Tunnelbos West voor het eerst een Witte bultzwam (Trametes gibbosa) genoteerd. Een zeer algemene soort die volgens de standaardlijst dan wel als voorkeur Beuk heeft, maar toch op heel wat andere houtsoorten wordt gevonden. Door ons is hij in totaal 115 keer gemeld, van 23 locaties. Dat heeft op dat moment ook niemand zich gerealiseerd.

Hernieuwde kennismaking met ’t Hof van Moerkerken Lanen met oude bomen in een aflopend (en daardoor bladstrooisel-arm) talud staan bekend als potentieel rijk aan grotere, fraaie, en relatief zeldzame paddenstoelen. Dit betreft dan vooral de zgn. mycorrhizasoorten, i.e. soorten die via de boomwortels een samenlevingsverband met de bomen hebben. Deze zijn vaak specifiek voor een bepaalde boom. In de Hoeksche Waard kennen we (als werkgroep) twee van dergelijke lanen met een hoge mycologische waarde: de Lindenlaan in het Park de Laning in Oud-Beijerland, en vooral het Populierenlaantje in het landgoed ’t Hof van Moerkerken in Mijnsheerenland. Beide lanen hebben steeds weer voor nieuwe verrassingen gezorgd. Bij het bericht dat dit landgoed van eigenaar zou veranderen hielden we er rekening mee dat verdere toegang niet langer vanzelfsprekend zou zijn. We werden echter eind oktober in de gelegenheid gesteld om het resultaat van de reconstructies te bekijken. Helaas bleek de belangrijkste ingreep in het landschappelijke deel juist het laantje te betreffen. De meeste bomen zijn gekapt en het pad is deels met wat stenig materiaal verhard. Dit moet helaas wel direct gevolgen hebben voor de mycorrhizasoorten. Niettemin werden toch weer 19 nieuwe soorten geregistreerd, waarvan 5 van de Rode Lijst. Het meest opvallend in het laantje was de Grote oranje bekerzwam (Aleuria aurantia), een soort die officieel van


50

humusarme klei houdt, maar toch ook vaak wordt gezien op meer zandhoudende bodems. Deze soort zagen we nu voor het eerst in de Hoeksche Waard! Daar in de buurt stond ook het Gewoon korthaarschijfje (Melastiza chateri), een oranjerood bekerzwammetje met een borstelige rand, dat veelal op humusrijke klei te vinden is, maar in onze ervaring ook vaak langs wat stenige paadjes te vinden is. Verder troffen we daar ook de Pronkhertenzwam (Pluteus umbrosus) aan op een dikke populierenstronk, en een enorm aantal exemplaren van de Splijthoedhertenzwam (Pluteus ephebeus), midden op het pad. Behalve de Aleuria werden op het terreinr nog drie andere soorten genoteerd die nieuw zijn voor de Waard. Het totale aantal soorten is nu opgelopen tot 395, met nog steeds het grootste aantal Rode Lijst soorten van alle terreinen (39). Dat is een zeer respectabel aantal voor een zo klein oppervlak (veruit het meeste staat immers in de gedeelten waar niet echt “getuinierd” wordt). Overzicht van de soorten die nieuw zijn voor de Hoeksche Waard Er zijn 46 soorten gevonden die nog niet uit de Hoeksche Waard bekend waren, wat het totaal op 1188 brengt. Zoals hierboven beschreven is dit deels toe te schrijven aan het opnemen van nieuwe soortgroepen. Als we die niet meenemen blijven er nog 29 soorten over. Tot besluit zijn in onderstaande tabel deze soorten vermeld.

Nieuwe soorten voor de Hoeksche Waard in 2014 (uitgezonderd Roesten en Meeldauwen) Excursie Datum Soortnaam 2013 Nederlandse naam

2013 RL


08/01 Leucogyrophana romellii

Weke aderzwam


08/01 Psathyrella atrolaminata

Zwartplaatfranjehoed BE

Oud-Beijerland, Park De Laning

22/01 Hyphodontia quercina

Eikentandjeszwam


22/01 Lactarius camphoratus

Kruidige melkzwam

Numansdorp, Numansdorpse bos

26/02 Peziza boltonii Violette duinbekerzwam

Zuid-Beijerland, bosjes Kleine Gat

12/03 Microthyrium ciliatum

Hulstrotondezwammetje

Maasdam, Tuin Lageweg 9

26/03 Dumontinia tuberosa

Anemonenbekerzwam BE

Heinenoord, Tunnelbos west

14/05 Leptotrochila cerastiorum

Hoornbloembladschijfje


14/05 12/11

Phlebia livida Veranderlijke aderzwam


14/05 Scutellinia trechispora

Stekelsporige wimperzwam

BE

Zuid-Beijerland, Borrekeen

25/06 Antrodiella serpula Geelgerand elfenbankje


51


25/06 Flammulina fennae Zomerfluweelpootje


25/06 Helicogloea lagerheimii

Berijpt spiraalkorstje

Mijnsheerenland, parkje bij tennisbaan

27/08 Arnium apiculatum Klitspinselbolletje


27/08 Marasmius torquescens

Behaarde roodsteeltaailing


27/08 Trechispora nivea Pegeldwergkorstje

Numansdorp, Numansdorpse bos

10/09 Cribraria aurantiaca

Goudgeel lantaarntje

Zuid-Beijerland, bosjes Kleine Gat

24/09 Exidiopsis calcea

Kalkwaskorstje


22/10 Conocybe pallidospora

Bleeksporig breeksteeltje GE


22/10 Hohenbuehelia mastrucata

Bleke harpoenzwam


22/10 Trichophaeopsis bicuspis

Gespeerd pelsbekertje

Mijnsheerenland, 't Hof van Moerkerken

29/10 Aleuria aurantia Grote oranje bekerzwam


29/10 Conocybe inocybeoides

Knollig breeksteeltje


29/10 Hypochniciellum coprophilum

Mestvliesje


29/10 Psathyrella cernua

Verblekende franjehoed BE


12/11 Metatrichia vesparia

Gebundeld kelkpluisje


26/11 Cortinarius diasemospermus

Kleine pelargoniumgordijnzwam

GE


26/11 Marasmius bulliardii

Dwergwieltje


26/11 Peziza succosella

Valse melkbekerzwam KW


52

Paddenstoelen 2 4.8Naam van de werkgroep: Paddenstoelengroep Hoeksche Waard. Het aantal leden bedraagt ultimo 2914: 19 Aantal uitgevoerde excursies: 14, aantal deelnemers gemiddeld 12 tot 14 Aantal publieksexcursies: 1 aantal deelnemers : rond 30 De eigen excursies werden steeds op zaterdag gehouden, met uitzondering van ons weekend in Garderen, waarbij ook een excursie plaatsvond op vrijdagmiddag en een excursie op zondagochtend. Dit weekend werd voor het eerst georganiseerd en er waren 12 deelnemers aanwezig. De publieksexcursie vond plaats op 19 oktober 2014 in het Veerbos, ook wel Westbekade Gorzen genaamd. Vier leden van onze groep hebben deze excursie begeleid. Hiervoor is al een formulier ingeleverd bij de excursiewerkgroep. Daarop is exact te lezen hoeveel volwassenen en hoeveel kinderen hierbij waren. De gevonden Zalmzwam vormt hierbij een terugkerend hoogtepunt. Van onze eigen excursies is een lijst opgesteld met daarin de door ons gevonden soorten paddenstoelen, met Latijnse en Nederlandse naam, locatie en (in kleur( (zeer) zeldzame soorten).Deze namen zijn voornamelijk na velddeterminatie vastgesteld en het is dus mogelijk dat er fouten in deze lijst zitten, omdat pas na microscopisch onderzoek volledige duidelijkheid is. De lijst wordt als bijlage meegestuurd. Er zijn door ons dit jaar 37 (zeer) zeldzame soorten gevonden, waarvan 8 soorten op het Hellegatsplein, namelijk kleine bovist (Bovista pusilla), Holsteel-kluifzwam (Helvella elastica), Elzenkrulzoom (Paxillus filamentosus), Meidoorn-donsvoetje ((Tubaria dispersa), Spaanderfranjehoed (Psathyrella marcescibilis), Verkleurzwammetje (Melanophyllum haematospermum), Duindoornvuurzwam (Fomitiporia hippophaeicola) en Puntmutswasplaat (Hygrocybe acutoconica) De bijzondere grondsoort zal hierbij zeker een rol spelen In het Veerbos vonden wij 3 zeldzame soorten: Goudvliesbundelzwam (Pholiota adiposa), Kraterkorstkogelzwam( (Eutypa maura) en de reeds genoemde zalmzwam ( (Rhodotus palmatus). Op verzoek van het bestuur heeft er ook een inventarisatie plaatsgevonden van Negentienmorgenvliet. Hiervan is door Sjoerd Reinstra een apart verslag opgesteld, dit is doorgestuurd naar Dick van Houwelingen. Dit jaar is er door Sjoerd Reinstra ook een korte algemene cursus gegeven (alleen voor werkgroepleden). Plannen voor 2015: vervolgcursus over algemene soortenherkenning (weer alleen voor werkgroepleden), door Sjoerd Reinstra. Weekend excursie in oktober, verder ongeveer hetzelfde aantal excursies en determinatieavonden. Inmiddels hebben wij ongeveer het plafond bereikt wat betreft het aantal leden, met een nog grotere groep kun je niet goed door een gebied lopen en zorg dragen voor goede kennisoverdracht.

Werkgroep Zoogdieren 4.9De Zoogdierenwerkgroep houdt zich bezig met onderzoek en leefgewoonte van de in de Hoeksche Waard voorkomende zoogdieren. Dit wordt gedaan door het inventariseren van gebieden door middel van life traps. Dat zijn vallen met een leefgedeelte waarin lokvoer wordt gedaan en waar de kleine zoogdieren in blijven leven. Tevens worden zichtwaarnemingen geregistreerd.


53

De werkgroep had in 2014 een achttal actieve leden, met een groei van één lid zit er vooruitgang in het aantal mensen dat zich wil inzetten voor het onderzoek naar zoogdieren. Ondanks het lage aantal doet de werkgroep veel. Met name het op Waarneming.nl gaan van de werkgroep geeft een nog beter beeld van wat er precies wordt waargenomen. Iets dat over een aantal jaar mooi trends kan gaan geven. Inventarisaties De werkgroep probeert elk jaar een aantal inventarisaties op het gebied van kleine zoogdieren en vleermuizen uit te voeren. Bunkerinventarisaties: Eind januari 2014 zijn weer bijna alle bunkers in de Hoeksche Waard onderzocht op overwinterende vleermuizen. Er werden zes levende grootoorvleermuizen (Plecotus auritus) gevonden. Dit is exact evenveel als vorig jaar. De hoop blijft op een nieuwe soort in de komende jaren. In 2014 zijn 5 terreinen geïnventariseerd op het voorkomen van kleine zoogdieren. Half juni was het derde jaar op de natte Staart. De bedoeling is om daar elk jaar een vangst te doen en te zien of de inmiddels op de natte Staart grazende paarden, invloed zouden kunnen hebben op het voorkomen van de noordse woelmuis op dit super natte stukje getijden gebied. Ook dit jaar zijn er geen noordse woelmuizen aangetroffen. Wel een aantal rosse woelmuizen (18 stuks).

In het weekend van 6 & 7 september van dit jaar is het terrein van Noordermeer onderzocht. Er is gebruik gemaakt van 50 Longworth life traps. In totaal zijn er 31 individuen gevangen. Verdeeld over vier soorten en drie families. Van de ware muizen werd de bosmuis (Apodemus

sylvaticus) gevangen met 24 exemplaren en de dwergmuis (Micromys minutus) met 1 exemplaar. De woelmuizen werden vertegenwoordigd door de rosse woelmuis (Myodes glareolus) met 4 exemplaren en de spitsmuizenfamilie leverde de huisspitsmuis (Crocidura russula) met 22 exemplaren.

De derde vangst vond plaats in augustus. We inventariseerden toen op natuureiland Tiengemeten in Weemoed. Augustus 2013 werden er door een andere

zoogdierwerkgroep een aantal noordse woelmuizen (Microtus oeconomus arenicola) gevangen. In onderling overleg is op die plaats dit jaar door ons ook weer gevangen. Helaas troffen we weer geen noordse woelmuis aan. Er werden in dat weekend een aantal hermelijnen gezien, veel hazen en wat konijnen. Bij de muizen bleef het bij de bosspitsmuis (Sorex araneus) met 10 exemplaren en 1 bosmuis (Apodus sylvaticus). Het vierde terrein was een de griend van Kuipersveer in Puttershoek Het terrein is gevarieerd, en heeft sloten met riet, dijken met ruigte en bosschages. De vangst was rijk aan soorten en aantallen. In totaal vingen we 75 muizen van 6 soorten. Als extra kers op de taart vingen we een wezel. Deze had in de val ernaast ook nog eens een rosse woelmuis verorberd. Gevangen


54

werden: Bosmuis 34 – Dwergmuis 2 – Rosse woelmuis 13 – Veldmuis 15 – Bosspitsmuis 10 – Huisspitsmuis 1 & Wezel 1 25 & 26 oktober 2014 stond voor de 19de keer het terrein rondom NBC Klein Profijt in Oud - Beijerland op het programma. Bij dit terrein zijn we bezig met een zeer lange reeks van waarnemingen om de populatie te volgen. Elk jaar worden in het laatste volledige weekend van oktober evenveel vallen op ongeveer dezelfde plaats neergezet om een zo gelijkwaardig mogelijke registratie te krijgen. Vandaar dat ook dit jaar (en de komende jaren) dit terrein is bekeken. Ditmaal vingen we 132 individuele muizen van vier soorten (bosmuis- Apodus sylvaticus, dwergmuis- Micromys minutus, rosse woelmuis- Myodes glareolus , & huisspitsmuis- Crocidura russula). Dit was ten opzichte van vorig jaar wel een soort minder (noordse woelmuis) maar het aantal was voor het eerst in heel veel jaar weer enorm. Wat opviel was het bijzonder grote aantal dwergmuizen. Met hervangsten erbij 54 stuks. Nog nooit waren er zoveel dwergmuizen. Verontrustend is wel de afname en dit jaar zelfs volledig afwezig zijn ven de noordse woelmuis. Deze beschermde soort kwam de afgelopen jaren altijd voor met tussen de één en vijf exemplaren. Volgende jaren zullen uitwijzen of we deze endeem voorgoed kwijt zijn van de oever bij het bezoekerscentrum, of dat het van tijdelijke aard was. Opdrachten & projecten Braakbalonderzoek voor diverse landelijke organisaties. Net als voorgaande jaren zijn er aan het begin van dit jaar weer braakballen geplozen voor wetenschappelijk onderzoek. In 2014 zijn er 3227 prooidieren geplozen. Waarbij de veldmuis met dit jaar 1488 exemplaren net als vorig jaar (1481) de meest voorkomende muis is. Zolang er leden zijn die bereid zijn te pluizen, zal deze activiteit door blijven gaan. Lezingen & voorlichting

In 2014 zijn weer diverse activiteiten geweest op het gebied van voorlichting & klachten in de Hoeksche Waard.

• We werden opgeroepen om in een kinderdagverblijf een aantal gewone dwergvleermuizen weg te halen. De dieren waren waarschijnlijk via de spouwmuur naar binnen gekomen toen men aan de buitenkant een gat had dicht gemaakt. Na ons bezoek en voorlichting zijn de vleermuizen nabij de school gelijk weer losgelaten en het gat is door het kinderdagverblijf weer open gemaakt.

• Er zijn twee excursies over vleermuizen geweest. • Twee inventarisatie bij gebouwen die afgebroken moesten worden. • Op zoek geweest naar otter en vos na meldingen. Beide zijn niet aangetroffen.

2014 was het jaar van de eekhoorn. Dit, ooit tot meest aaibare diertje van Nederland, komt niet voor in de Hoeksche Waard. Maar net als alle andere dieren die de eekhoorn voor gingen, was ook voor de Sciurus vulgaris extra aandacht nodig. Wij hebben dit jaar dus geen bijdrage kunnen leveren voor verder onderzoek. Bijzonderheden

• Cursus zoogdieren in de Hoeksche Waard. Deze cursus trok 18 cursisten die in 8 bijeenkomsten (vier lesavonden & vier excursies)


55

meer te weten kwamen over de zoogdier fauna van ons eiland. Helaas zijn uit deze cursus geen nieuwe zoogdierwerkgroepleden gekomen.

• Zoogdierdag 2014 Op 1 januari zijn een aantal leden op pad gegaan om zoveel mogelijk zoogdiersoorten te zien. Een bij de vogelaars heel gebruikelijke activiteit. De zoogdierwerkgroep heeft dit gebruik ook in de zoogdierwereld geïntroduceerd (uniek in Nederland.)

• Pluisavonden. Op vijf avonden (twee in 2014 en 3 in 2015) zal er gezamenlijk braakballen worden geplozen. Dit heeft een tweeledig doel. A-Door samen te pluizen is het gezelliger en versterkt de onderlinge band. B- Kennis wordt overgedragen in de hoop dat er meer pluizers actief worden.

• Zoogdieruitjes 2014. Dit jaar zijn er een aantal activiteiten geweest waar de zoogdierwerkgroep HW aan mee heeft gedaan of heeft georganiseerd.

• In januari zijn een aantal werkgroepleden mee geweest met het inventariseren van bunkers in de omgeving van Den Haag.

• In mei zijn we als werkgroep naar Drenthe geweest om in speciale kijkhut (geïsoleerde bouwkeet) naar dassen te kijken. Het geluk was met ons en we zagen dassen.

• Op 13 oktober zijn een aantal werkgroepleden naar zuid – Limburg afgereisd om naar hazelmuizen te kijken. Ook die dag hadden we geluk. We zagen 3 à 4 exemplaren.

Plannen voor 2015 Weer zullen er vijf inventarisaties plaats vinden op het gebied van kleine zoogdieren (muizen). Ook zal er weer worden geplozen en bunkers bekeken op overwinterende vleermuizen. Op 3 januari gaan we weer op zoek naar zoveel mogelijk zoogdieren op de zoogdierdag 2015. Vanaf nu op de eerste zaterdag na 1 januari. Een aantal leden wil zich gaan richten op nieuwe onderzoek vlakken, waaronder een uitbreiding van de vleermuisactiviteiten. Verder zullen de uitjes en andere activiteiten gewoon doorgang vinden.

Werkgroep Aqua 4.10De Werkgroep Aqua is een werkgroep die het oppervlaktewater onderzoekt in en rondom de Hoeksche Waard. De hoofddoelstelling van de werkgroep is tweeledig: Het organiseren van soorteninventarisaties van fauna en flora in het oppervlaktewater van de Hoeksche Waard. Het verschaffen van inzicht in de gesteldheid van het oppervlaktewater van de Hoeksche Waard voornamelijk in relatie tot de voornoemde soorteninventarisaties. De door soorteninventarisaties van flora en fauna verkregen gegevens stelt de werkgroep beschikbaar aan landelijk coördinerende instanties (zoals RAVON) ten behoeve van het samenstellen en vullen van de databases van deze instanties. Door deze samenwerking hoopt de werkgroep eventueel kennis van buiten aan te trekken die nodig is vanwege het grote determinatiegebied. Partners en kennisbronnen De in 2011 opgerichte aquatische werkgroep maakt deel uit van de overkoepelende organisatie Hoekschewaards Landschap. De werkgroep legt jaarlijks, voor alle activiteiten, verantwoording af bij deze vereniging. Hiermee geniet de werkgroep bestuurlijke bescherming en financiële ondersteuning van het HWL.


56

Voor overige hulp en vooral opbouw van kennis m.b.t. het aquatische milieu kijkt de werkgroep vooral naar organisaties buiten de grenzen van het eiland. Landelijke PGO’s (Particuliere Gegevens beherende Organisaties) werkend onder de overkoepelende organisatie VOFF (Vereniging Onderzoek Flora en Fauna) spelen hierin een belangrijke rol. VOFF richt zich op de ondersteuning van de kerntaken van de PGO’s (- het verzamelen en beheren van gegevens - ondersteuning van de vrijwilligersnetwerken - verbetering van de informatie-infrastructuur). Van de PGO’s zijn Stichting RAVON (Reptielen/Vissen/Amfibieën), EIS (European Invertebrate Survey NL) en Stichting Anemoon (hoewel vooral maritiem gericht, toch ook aanspreekpunt voor weekdieren) voor de werkgroep het belangrijkst. Naast een overdaad aan zelfstandige aquatische onderzoeksbureaus zijn er tal van professionele organisaties van overheid of universiteiten die zich allen met water bezighouden. Organisaties zoals de STOWA of de leerstoel Aquatische Ecologie in Wageningen. Bij het determineren van soorten en het registreren van onze vondsten zijn Waarneming.nl en Telmee alsmede het Nederlands soortenregister en de diverse andere soortenoverzichten belangrijke gereedschappen. Veel kennis komt van amateurorganen. Sommige hobbyisten zijn zo gepassioneerd dat hun publicaties veel toevoegen aan de algemene kennis van onderwater biologie. De KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) en de NJN (Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie), maar ook de NVL (Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie) zijn slechts een greep uit clubs met goede kweekgronden voor natuuronderzoekers. Naast Kennisorganen profiteren wij van een zeer goede samenwerking met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Overzicht van de activiteiten in 2014 Een groot aantal van de activiteiten die in 2014 zijn verricht betreffen het organiseren van meer dan 15 werkgroepsexcursies, een openbaar toegankelijke excursie, regelen vergunningen voor de excursies in verschillende wateren in de Hoeksche Waard, schrijven in de landelijke en lokale pers en een eindverslag vervaardigen over de ‘Modderkruiper’. Hiernaast worden tal van diensten verleend zoals het begeleiden van stagiairs, voorbereidingen treffen t.b.v. docent/mentorschap in de HWL Natuurgidsencursus voor 2015 en 2016 en redden van vissen en mosselen tijdens baggerwerkzaamheden. Naast de groepsexcursies vonden er ook tal van individuele excursies plaats. De genoemde activiteiten zijn in 2014 voornamelijk georganiseerd door de coördinator Theo Schuurmans en de actieve leden Nils Taal, Dick van Houwelingen, Sander van der Linde, Henk van Leenen, Arjan Hitzerd en Henk de Koning.

Datum Activiteit Aantal personen

Januari 2014 Vergadering jaarverslag AW 2013 2 Vrijdag 21 maart en zondag 23 maart 2014

Fuiken zetten en werkgroepsexcursie naar het onderzoeksgebied bij Molen de Swaen in Nieuw-Beijerland

10

Vrijdag 19 april en zondag 21 april 2014


16

Vrijdag 25 april en zondag 27 april 2014

Fuiken zetten en werkgroepsexcursie naar het onderzoeksgebied 19 Morgenvliet en Marienhof in

21


57

Westmaas Maandag 12 mei Vergadering werkgroep in Mijnsheerenland 5 Vrijdag 16 mei en zondag 18 mei 2014


15

Zondag 25 mei 2014 Werkgroepsexcursie naar het onderzoeksgebied HWL-gebied Bovenweg in Strijen

8

Woensdag 28 mei en donderdag 29 mei 2014

Fuiken zetten en werkgroepsexcursie (inclusief publieke demonstraties gebruik schepnet) naar het onderzoeksgebied bij de boerderij Kikkershoek in Mijnsheerenland tijdens ‘Tour langs de Boer’

Honderden

Vrijdag 20 juni en zondag 22juni 2014

Fuiken zetten en werkgroepsexcursie naar het onderzoeksgebied bij Molen de Swaen in Nieuw-Beijerland en afstemmen over een eventueel in te richten tentoonstelling in het NLC in 2014 of 2015

19

Vrijdag 27 juni en zondag 29 juni 2014

Fuiken zetten en werkgroepsexcursie naar het onderzoeksgebied op de Esscheplaat bij Strijensas

12

Vrijdag 22 augustus 2014

Werkgroepsvergadering in Westmaas 5

Vrijdag 29 augustus en zondag 31 augustus 2014


15

Vrijdag 19 september en zondag 21 september 2014


8

Donderdag 25 september en zaterdag 27 september 2014

Fuiken zetten en publieksexcursie t.b.v. Werkgroep Arrangementen (IVN Kennemerland) naar het onderzoeksgebied de Esscheplaat bij Strijensas

32

Zondag 28 september 2014

Werkgroepexcursie naar het Groote Gat bij Zwartsluisje

6

Woensdag 15 oktober 2014

Werkgroepvergadering in ’s-Gravendeel 4

Vrijdag 17 oktober en zondag 19 oktober 2014

Reddingsactie mosselen, vissen en amfibieen vanwege leeggelopen onderzoeksgebied en werkgroepexcursie naar het onderzoeksgebied bij Molen de Swaen in Nieuw-Beijerland

10

Vrijdag 24 oktober en zondag 26 oktober 2014

Fuiken zetten en werkgroepexcursie naar 2 onderzoeksgebieden op Tiengemeten met de bedoeling om in 2015 uitgebreid te bemonsteren

11

Zondag 30 november 2014

HWL-publieksexcursie naar strandje bij Munnikenweg in Westmaas

10

3 december 2014 Vergadering excursies AW 2014 en 2015 2 December 2014 Website www.modderkruiper.nl gereed 1


58

Nieuwsbrief Er is in 2014 veel meer aandacht besteed aan het regelmatig verschijnen van de AW nieuwsbrief. Zes brieven met in totaal 36 A4 pagina’s tekst en foto’s, geschreven door diverse groepsleden, bereikten in de totaal een kleine 50 lezers. We hopen in 2015 het aantal lezers uit te breiden. eDNA Een bijzondere AW activiteit in 2014 is het Grote Modderkruiper onderzoek in het Oudeland van Strijen. Wij hebben een eDNA onderzoek geïnitieerd in samenwerking met SBB. Hierbij hebben we gebruik gemaakt van nieuwe ‘wegen’ die een groot nationaal belang dienen door de ondersteuning van Nederlandse onderzoekers ipv de gevestigde Franse ‘wegen.’ Het onderzoek heeft onomstotelijk bewezen dat de Grote Modderkruiper nog wijd verbreid (mogelijk met populaties met een lage dichtheid) voorkomt in het Oudeland van Strijen. Tijdens de baggerwerkzaamheden die op het onderzoek volgden hebben diverse leden zich ingespannen voor het redden van vis en mossel. Overzicht geplande activiteiten in 2015 Ook in 2015 ligt het accent van de activiteiten van de Aquatische Werkgroep op het organiseren van werkgroepexcursies en monitoring ten behoeve van soorteninventarisaties. Mogelijke onderzoeksgebieden zijn in elk geval de Esscheplaat, Tiengemeten en een keer de rivieren. Ook een bijdrage leveren aan HWL/Tour langs de Boer-activiteiten tijdens Hemelvaartsdag, waar in 2014 duizenden mensen op afkwamen, is weer het geval. Het leveren van een bijdrage aan het glasaalonderzoek in de Hoeksche Waard wordt overwogen na een informatiebijeenkomst in Den Haag. Een mogelijk andere belangrijke activiteit is het inrichten van een expositie over het aquatische leven in de Hoeksche Waard in het Nationaal Landschap Centrum (NLC). Dit is afhankelijk van het goedkeuren door HWL bestuur en ledenvergadering van de hiervoor benodigde subsidie. Ook een groepsuitje buiten de Hoeksche Waard heeft de aandacht alsmede een bezoek aan Naturalis en Texel. Verder worden weer artikelen geschreven in lokale en andere tijdschriften. In maart 2015 vindt de presentatie plaats van de visatlas Zuid-Holland in Naturalis waarvoor o.a. de Aquatische Werkgroep een spreker levert met als onderwerp ‘de grote modderkruiper’. Op de website www.modderkruiper.nl, die in december 2014 gereed kwam, worden in 2015 alle foto’s geplaatst van de soorten die tijdens de werkgroepexcursies zijn gevangen en gefotografeerd. Tcvens wordt op de website voortaan de periodieke nieuwsbrief gepubliceerd.


59

Terre inbeheer 5

Terreinbeheer

Cees Mesker

Natuurterreinen Cees Mesker

Heemtuin Martijn Verweijen

NLC tuin Kees van de Velden

Klein Profijt tuin Cees Mesker

Beweiding Cees Mesker


60

Algemeen 5.1De werkgroep terreinbeheer is verantwoordelijk voor het beheer van de terreinen van het Hoekschewaards landschap (HWL). De werkzaamheden variëren sterk per terrein en hebben altijd tot doel de natuurwaarden van het terrein te behouden en liefst te vergroten. Uiteraard wordt daarbij rekening gehouden met de verschillende milieutypes die in het betreffende terrein aanwezig zijn. De werkzaamheden in bijna alle terreinen (circa 250 ha! ) worden uitgevoerd door één vaste kracht en circa 5 oproepkrachten van de Stichting Natuurbeheer HWL, die als uitvoeringsorganisatie voor het beheer functioneert. Daarnaast zijn een klein aantal vrijwilligers actief. De vaste kracht is tevens coördinator van de werkgroep en besteedt ¾ van zijn tijd aan het daadwerkelijke beheer van de objecten, coördinatie van de werkzaamheden en de contacten met eigenaren, diverse instanties enz. Een aparte werkgroep is werkzaam in de Heemtuin en bestaat uit circa 5 personen, die onder leiding van coördinator Martijn Verweijen jaar rond diverse werkzaamheden uitvoert. Een apart verslag van zijn bevindingen staat in dit verslag. Het hooiseizoen 2014 kan ondanks een tamelijk wisselvallig zomerweer redelijk geslaagd genoemd worden; in bijna alle terreinen, die jaarlijks gehooid worden zijn goede pakken ( groot en klein) hooi gemaakt en verkocht aan klanten. Om er zeker van te zijn, dat geen gedroogd Jacobskruiskruid in het hooi terecht komt, worden bloeiende planten van deze soort verwijderd uit de percelen, die gehooid moeten worden. Opvallend is dat in sommige terreinen waar in voorgaande jaren veel planten stonden, dit jaar weinig bloeiende exemplaren herbergden. Ook dit jaar werd weer veel tijd besteed aan het opruimen van zwerfafval, om te voorkomen dat het mee geperst wordt, waardoor de pakken hooi onverkoopbaar zijn. Uit de terreinen. De terreinen, die door HWL beheerd worden omvatten ruim 85 verschillende locaties, die zeer verspreid door de gehele Hoeksche waard liggen. Elk terrein kent zijn eigen problematiek, waarbij bijvoorbeeld schaduwwerking van activiteiten door aanliggende buren, beheerstechnische zaken en beheersubsidies een rol kunnen spelen. Hieronder worden in het kort een aantal terreinen besproken, waar het afgelopen jaar wat bijzonders mee aan de hand was: Krekennatuur Dit beheer object omvat ruim 35 locaties, die verspreid langs kreken in de Hoeksche Waard liggen. De Stichting Groenbeheer Hoeksche Waard, die eigenaar is van delen in het oosten van de Hoeksche Waard ( Argusvlinder) is ook verantwoordelijk voor de terreinen die in het kader van het Vlietproject zijn aangelegd. In de beheersovereenkomst die HWL met Groenbeheer heeft staat ondermeer dat HWL onderzoekt of er mogelijkheden zijn voor subsidie en zo ja aanvragen doet om subsidie te krijgen. Na jarenlang een procedure gevolgd te hebben tegen de Provincie en de Dienst Regelingen ( nu Rijksdienst voor ondernemend Nederland genoemd), zijn nog slechts 5 beheereenheden in Argusvlinder subsidiabel en wordt een


61

vergoeding verkregen voor het beheer van deze terreinen. Dit bedrag vloeit weer terug naar Groenbeheer, waardoor de totale kosten van het beheer vermindert worden. Nieuw subsidiebeleid! Overigens treedt er in 2016 een nieuw stelsel van agrarisch natuur- en landschapsbeheer in werking. Een nieuw stelsel is nodig zo wordt gesteld, onder andere vanwege de geconstateerde beperkte effectiviteit van het agrarisch natuurbeheer in het verleden. We staan nu aan de vooravond van een ingrijpende verandering van dit stelsel. Niet alleen de doelen van het agrarisch natuurbeheer ondergaan verandering bij de invoering van het nieuwe stelsel, ook de manier van werken verandert. Op basis van de ‘oude’ regeling sluit de overheid direct met de betrokken grondgebruikers contracten af voor het agrarisch natuurbeheer. Vanaf 2016 doet de overheid zaken met agrarische collectieven, die op hun beurt weer contracten afsluiten met de individuele grondgebruikers. Een agrarisch collectief is een gecertificeerde (coöperatieve) vereniging of samenwerkingsverband in een (zelfgekozen) begrensd gebied dat bestaat uit agrariërs en andere beheerders van landbouwgrond in een gebied die zich op vrijwillige basis hebben verenigd voor het uitvoeren van agrarisch natuur- en landschapsbeheer1. De Hoeksche Waard ambieert een eigen collectief. Rietgors vormt hiervoor de initiatiefnemer. Omdat het dus niet meer mogelijk is om individuele subsidieaanvragen te doen zal HWL zich aan moeten sluiten bij een bovengenoemd collectief. Op dit moment is HWL is overleg met Rietgors (waarvan HWL deel uitmaakt) voor een mogelijke aansluiting. De basis voor het contract tussen de overheid en het collectief vormt de gebiedsaanvraag. De eerste stap hiervoor is het opstellen van een kansenkaart. De kansenkaart geeft de mogelijkheden voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer aan en kansen voor verbeteringen van leefgebieden en doelsoorten. Ondertussen ligt er een breed gedragen kansenkaart van Hoeksche Waard bij de provincie, die in samenwerking met alle partijen, die iets te maken hebben met (agrarisch) natuurbeheer in de Hoeksche Waard. Vanuit de provincie is er ondertussen een concept Natuurbeheerplan 2016 voorgelegd, waarop inspraak ( zienswijzen) mogelijk zijn. Al met al een spannende periode, van groot belang voor het behoud van de natuurwaarden in onze streek, waarbij van groot belang is of het beheer daarvan nog goed uitgevoerd kan worden, uiteraard ook financieel gezien. Een problematiek, dat jaarlijks terugkomt, is het groot onderhoud ( baggeren) van de kreken, waarlangs de krekennatuur is ontstaan. Bagger op schrale graslanden en rietvelden is de doodsteek voor de rijkdom aan planten die het resultaat zijn van een jarenlang beheer van maaien en afvoeren. Ook de fauna van het waterleven krijgt een grote klap na een dergelijke grootschalige operatie. Al jaren probeert HWL met Groenbeheer het beleid aan te passen om er voor te zorgen dat dit niet gebeurd en dat ook de kosten om de bagger elders te deponeren niet de pan uit rijzen. De enorme dominantie van riet is op de meeste plaatsten teruggedrongen. Met onze vaste medewerker van Deltanatuur werd ook dit jaar met onze opraapwagen het maaisel ( ruim 2000 m3) opgeraapt en vervolgens op een tweetal locaties gedeponeerd. Dit jaar is het maaisel opgehaald door Jan van Bergeijk, die het materiaal vermengd met mest en als bodemverbeteraar toepast op zijn land.


62

Botanisch gezien ontwikkelen de nieuw aangelegde terreinen zich nog steeds in positieve zin. Op steeds meer plaatsen in de graslanden van Argusvlinder maar ook op enkele terreinen van het Vlietproject worden orchissoorten aangetroffen: Rietorchis, Gevlekte rietorchis, Brede orchis, Bijenorchis en Moeraswespenorchis. De Parnassia, die vorig jaar op een perceel werd aangetroffen, heeft zich enorm uitgebreid; er werden nu enkele honderden exemplaren geteld. Het moge duidelijk zijn dat deze bloemrijke graslanden graag bezocht worden door de diverse vlindersoorten. Op diverse locaties zijn inventarisaties gedaan, waarbij blijkt dat bijvoorbeeld de St. Jansvlinder, die tot voor kort nog niet in de Hoeksche Waard voorkwam, zijn areaal blijkbaar uitbreidt en nu op meerdere terreinen waargenomen is. In de wintermaanden wordt een deel van de terreinen van de krekennatuur ontdaan van het wilgen-opschot en worden de knotwilgen teruggezet. Op enkele plaatsen wordt van het 2-jarige hout bossen gemaakt, die gebruikt worden als vlechtwerk voor tuinafscheidingen. Het meeste hout echter wordt verwerkt in houtrillen in het terrein. Struweel/bosplantsoen Op een aantal dijken en wegen, vooral ook bij kruisingen heeft het Waterschap en Groenbeheer de laatste jaren bosplantsoen en struweelbosjes aangeplant. Als er al onderhoud is uitgevoerd betekende dit meestal het rigoureus afzagen van al de struiken wat ecologisch zeer ongewenst is. Een beheer gericht op faseren in tijd en ruimte zou beter passen en de biodiversiteit vergroten. In overleg met Groenbeheer zijn afspraken gemaakt, dat HWL het beheer en onderhoud van dergelijke struweelbosjes op zich gaat nemen. Op enkele locaties is een start gemaakt met het zaagwerk en is het bosplantsoen gedund. Hier en daar zijn knotbomen gemaakt, die in de toekomst onderkomen gaan bieden aan diverse dieren en planten. Dijkpercelen. Elk jaar wordt door HWL rondgekeken langs de dijken in de Hoekschewaard of er stukken zijn, die vrij zijn pacht of ander gebruik. Waar dat het geval is wordt het onderhoud gewoonlijk door het Waterschap uitgevoerd. In de praktijk betekent dit dat er tweemaal geklepeld wordt; voor de vegetatie en alles wat daar in leeft geen goede zaak. HWL heeft als doelstelling het bloemrijk grasland minimaal eenmaal jaarlijks te maaien. Er wordt getracht gefaseerd te maaien, waardoor sommige delen blijven staan in het belang van vlinders en andere diersoorten. Ook dit jaar zijn weer enkele ha dijkgrasland toegevoegd worden aan het beheerstype dijkgrasland. Onder andere stukken aan de Zwanegatsedijk, Polderdijk, Middelsluisedijk en Blaaksedijk zijn toegevoegd aan het bestaande areaal dijkgrasland. Binnenmaas: Eeuwes Een terrein, dat we al heel lang beheren. Ondanks het feit, dat het riet wel heel erg dominant wordt blijft het bijzondere planten herbergen zoals Rietorchis en Zomerklokje. Aan het eind van de zomer is het terrein gemaaid en het maaisel afgevoerd. Een tweede maaibeurt is helaas niet mogelijk geweest ivm de natte weersomstandigheden. De knotwilgen op kade langs de Binnenmaas-oever zijn deels geknot; mede ook op verzoek van omwonenden, die graag een meer open uitzicht op de Binnenmaas verlangen


63

Binnenmaas: Wijk van je leven Na de afspraak van vorig jaar om het ‘groene’ kunstwerk in de Natuurspeeltuin intensiever te beheren, zijn afspraken gemaakt met basisschool de Driespan. Maandelijks wordt een ochtend gepland waarop gezamenlijke activiteiten uitgevoerd worden. Zo zijn de 3 plantvakken schoongemaakt, zijn de struiken gesnoeid en wordt rommel opgeruimd rondom het object. Er is éen poging gedaan in de natuurspeeltuin een wigwam van wilgentakken te maken maar dat was van korte duur. De wigwam was al snel vernield. Een nieuwe wigwam is gebouwd op de het schoolplein zelf van de Driespan! Binnenmaas; landgoed Eeckelaer te Puttershoek Langs de noordelijkste locatie van Argusvlinder ligt aan de westzijde van de kreek een nieuw landgoed wat in 2008 is aangelegd. Sinds 2013 wordt een deel van het terrein door HWL beheerd.. De oppervlakte bedraagt circa 3 ha. Daar een groot deel van het terrein erg verruigd was zijn dit jaar twee stukken twee keer gemaaid en deels gehooid. Het resultaat begint al duidelijk zichtbaar te worden in een lagere vegetatie met beduidend minder ruigteplanten. In het winterhalfjaar is langs enkele watergangen de rietvegetatie gemaaid en deels afgevoerd. Oud-Beijerland; grasstrook Dierenkliniek Ook hier heeft HWL in overleg met de eigenaar besloten het terrein twee keer te maaien en het maaisel af te voeren. Het 2000m2 grote terrein was sterk verruigd en zal hierdoor in de loop van de jaren schraler worden met meer soortenrijkdom aan planten. De plannen om de sloottaluds van de dijksloot te vergraven zijn ondertussen uitgevoerd, waardoor een natuurlijke oever is ontstaan, die ook makkelijker te beheren is. Korendijk :Buitenom ea. Het ingezette beleid, in overleg met de opzichter van de gemeente Korendijk, om sommige stukken 2x te gaan maaien is in 2014 uitgevoerd. Er zijn geen klachten van omwonenden meer gekomen. Ritselaarsdijk (Appeldijk) Een prachtige dijk, alom bekend in de streek door de beplanting van hoogstamfruitbomen. Een groot deel van de dijk wordt door het HWL gepacht. De schapen van Nelly Lambrechts beweiden sinds jaar en dag de verschillende dijkvakken. De fruitbomen zijn ook dit jaar gesnoeid door vrijwilligers van de knotwerkgroep. Onder de gedreven aanvoering van Gaelle Cage is een nieuwe werkgroep ontstaan, die het onderhoud van onze fruitbomen ter hand neemt en daarnaast het plukken en versappen van onze opbrengst coördineert. Jaarlijks ontvangen we van Groenbeheer een vergoeding waarmee gereedschap e.d. aangeschaft kunnen worden. Zie hiervoor verder het verslag van de werkgroep Fruit en Sap. Schapenbeheer Een groot deel van de terreinen die het HWL onderhoud, bestaat uit een grasland, waarvoor naast maaien ook schapen worden ingezet. Met Bas Bestebreur, een jonge schapenboer uit Goudswaard heeft HWL een overeenkomst afgesloten voor het beheer van de dijken van het HWL. Hij wil zijn schaapskudde uit breiden en ook meewerken aan meer educatieve activiteiten met schapen. Op termijn zou ook de verkoop van schaapsvlees vanuit onze bezoekerscentra gepromoot kunnen worden. Daarnaast heeft het HWL zelf een 10-tal schapen aangekocht. Het betreft schapen van het ras Schoonebeeker, een zeldzaam ras, dat zeer zelfredzaam is. Bijna alle ooien hebben 1 of 2


64

lammetjes ter wereld gebracht, zodat de kudde langzaam maar zeker gaat groeien. HWL heeft in de persoon van Ingeborg Holster, een enthousiaste vrijwilligster gevonden, die samen met andere vrijwilligers de zorg van deze kleine kudde schapen voor rekening neemt. Doelstellingen terreinbeheer 2015 De aandacht voor een hoge kwaliteit van het hooi blijft een grote prioriteit. Vooral het handmatig verwijderen van Jacobskruiskruid, zal zeker weer moeten gebeuren. Daarnaast heeft het verwijderen van zwerfafval voor het maaien en persen hoge prioriteit. Andere aandachtspunten c.q. actiepunten zijn: • Overleg eigen werkgroepen HWL inzake monitoren en beheer aspecten (terugkerend) • Project exploitatie bloemdijken • Informatie terreinen op website HWL actualiseren en afronden • Bebording terreinen ( stickers met nieuw logo) • Rasters herstellen van diverse dijken • Werkplan maken voor werkzaamheden in alle terreinen

Overzicht terreinen.

Object Gemeente

ha Beheersdoel

(natuurdoeltype) Status oeverstrook Immanuel

s-Gravendeel 0,3

nat grasld/bosplnts./fruit contract

Grasland Griendweg

s-Gravendeel 0,5 grasland contract

oeverstrook Griendweg

s-Gravendeel 0,2 ruigte/knotwilgen/bos contract

Gorsdijk S-Gravendeel 0,4 grasland contract

talud (ged) Maasdamseweg


talud (oost) Molendijk,


Grasland Bovenweg Strijen 1,0 grasland contract Bos Bovenweg Strijen 2,3 bosopstand contract Oeverstroken industrieterrein Strijen 0,8 Rietruigte/grasland contract Bosje Hoekscheweg Strijen 0,8 Bos

eigendom

Weiland Hoekseweg Strijen 0,7 grasland/poel

eigendom

Rotondes Rondweg Strijen 0,2 grasland/bloemenrand contract Idylle Rondweg Strijen 0,6 grasland/bloemenrand contract Grasland Sportlaan Strijen 0,4 grasland contract


65

Grassstrook Schelpweg Strijen 0,2 grasland contract Griendje Vink NBld Korendijk 0,3 elzenbosje contract Bosstrook langs de Kreek Korendijk 1,0 bosplantsoen contract strook /Spuidijk veer NBld Korendijk 1,5 grasland

pachtcontract

Schoutsdijk Korendijk 6,0 grasland/struiken pacht ABH ZB

Zuidzijdsedijk Korendijk 2,5 grasland pacht ABH ZB

Noorddijk noord/west Korendijk 2,3 grasland

pacht ABH ZB

Noorddijk oost Korendijk 0,9 grasland pacht ABH ZB

Steegjesdijk Korendijk 0,3 grasland pacht WSHD Heemtuin Korendijk 1,0 grasland/bosplnts/oeverveg contract Buitenom Korendijk 4,0 grasland/ rietruigte/bosplnts contract Costa del Spui Korendijk 0,9 rietland contract Groenstroken div kernen Korendijk 4,0 grasland contract Bunker Strijen 0,1 Vleermuizenbunker/ruigte eigendom De Staart Oud-Beijerland 26,5 grasland/ ruigte/bosland contract Klein Profijt Oud-Beijerland 1,0 tuin/grasland/ruigte/water erfpacht groenstrook de Grienden Binnenmaas 0,5 griend contract Recreatieoord oost Binnenmaas 0,1 hakbos contract Groenstrook Hoeksedijk Binnenmaas 0,2 griend/bosplantsoen contract Grasstrook Hoeksedijk Binnenmaas 0,4 grasland contract griendje a/d Polderdijk Binnenmaas 0,1 griend contract dijktalud thv Mollekade Binnenmaas 7,2 grasland pacht WSHD dijktalud Oosteinde Binnenmaas 0,3 grasland pacht WSHD Eeuwes Binnenmaas 1,2 grasland/knotwilgen contract Blankertse griend Binnenmaas 1,0 griend contract Molendijk nabij Puttershoek Binnenmaas 0,4 grasland pacht WSHD Middelsluisedijk west Cromstrijen 5,0 grasland pacht WSHD Middelsluisedijk oost Cromstrijen 0,7 grasland pacht WSHD Oud-Cromstrijensedijk Cromstrijen 0,8 grasland pacht WSHD Middelsluisedijk west Cromstrijen 0,6 grasland huur WSHD Argusvlinder droog diverse 22,0 grasland/ rietruigte contract Dijktalud Goidsschalksoord Binnenmaas 1,0 grasland pacht WSHD Vlietproject diverse 35,0 grasland/rietruigte contract


66

Natuurberm fietspad Kleine Loo Strijen 1,0 grasland contract Klemsedijk Strijen 0,8 grasland/bosplantsoen pacht WSHD Zuid-Kavelsedijk Strijen 1,0 grasland pacht WSHD Het Groene veld s-Gravendeel 1,8 bos/grasland/waterplas eigendom Oud-Beijerlandsedijk Oud-Beijerland 3,3 grasland/ struiken pacht ABH ZB Ritselaarsdijk Maasdam Binnenmaas 1,5 grasland/fruitbomen pacht WSHD Zuiddijk Binnenmaas 0,4 grasland/fruitbomen huur WSHD Zwanegatsedijk Binnenmaas 1,0 grasland/struweel/knotbomen huur WSHD Blaaksedijk west Binnenmaas 0,6 grasland huur WSHD Polderdijk Binnenmaas 0,3 grasland/knotbomen huur WSHD Bosplantsoen Vijf Schelpen Binnenmaas 0,5 bos/struweel contract Dijktalud Veerweg N-dorp Cromstrijen 0,5 grasland contract Natte natuur Argus/Vlietproject diverse 40,0 rietruigte/wilgenstruweel contract Educatieve tuin Veerweg Cromstrijen 2.0 tuin/grasland/ruigte/water erfpacht Oude Klemsedijk Strijen 0,8 grasland/knotwilgen huur WSHD Boomdijk Cromstrijen 4,4 grasland/struweel huur WSHD Korte Schenkel Korendijk 1,5 grasland pacht ABH ZB Landgoed Eeckelaer Binnenmaas 3,5 grasland contract Grasland Dierenkliniek Oud-Beijerland 0,3 grasland contract Diverse struweelbosjes diverse 5,0 struweel/bos contract Totaal 206,5

De Heemtuin in Piershil 5.2Technische zaken 2014 was het jaar van de technische zaken. Tot tweemaal toe moest de gazonmaaimachine vervangen worden. Het waren steeds oude beestjes die mankementen vertoonden. Stedin deelde mee de meterkast te gaan voorzien van een slimme meter. Dit zou moeten gebeuren door Imteg. Het kostte wat heen en weer gebel en ge-email, omdat volgens Imteg zich geen meterkast bevond op de aangegeven plek. Op zich had men gelijk, want de Heemtuin heeft geen adres. Naar aanleiding van voortdurend vandalisme met betrekking tot de meterkast (regelmatig omgetrapt) besloten we de kast te laten verplaatsen naar de blokhut. Hetzelfde probleem deed zich voor: men ontkent hardnekkig dat er een meterkast is op de aangegeven plaats. We krijgen echter wel een rekening elk jaar. Irritant was, dat over verplaatsing alleen maar digitaal gecommuniceerd kon worden. Men weigerde ter plekke te komen kijken. Uiteindelijk werd afgezien van verplaatsing na een tip van Joulz. Men waarschuwde ons, dat verplaatsing alleen mogelijk was met het verwijderen van een mooi stukje bosplantsoen. We hebben er toen van afgezien en de meterkast met palen en stalen band stevig verankerde.


67

In het najaar werd de rioolleiding die onder heemtuin loopt doorgeblazen. Dit leverde nogal wat schade op aan de begroeiing. Van tevoren is met ons daarover geen contact opgenomen. Had gemeente moeten doen, nieuwe ambtenaar was daarvan echter niet op de hoogte. Planten en dieren Het beeld van de afgelopen jaren veranderde niet zoveel. Orchideeën lieten het dit jaar bijna geheel afweten. Bramen trachten op te rukken evenals hedera. Wat betreft bomen hebben vooral sierkers, esdoorn, es en abeel de nijging te gaan overheersen. Blij zijn we met het steeds massaler bloeiende daslook. Deze stinsenplant bedekt praktisch de gehele tuin in het voorjaar. Andere stinsenplanten houden stand, maar breiden helaas niet uit. Het gaat dan vooral om bosanemoon, longkruid en nieskruid. De bostulp deed het goed en kende een aantal nieuwe vestigingen. De grootste groeiplek werd echter door de jeugd platgetrapt. Heel fraai zijn altijd de kortstondig bloeiende sleutelbloemen en de paarse schubwortel. De groene kikker zette de opmars voort en is niet meer weg te denken. Publiek Afgelopen jaar werd een excursie gehouden voor een groep dames uit Oostvoorne en een natuurmiddag georganiseerd met Stichting Welzijn. Met diverse wandelaars met honden worden goede contacten onderhouden. Ook dit jaar weer werd door diverse onbekenden groen afval gedumpt. De tienerjeugd zorgt regelmatig voor het nodige afval, maar vernielingen blijven gelukkig achterwege. Volwassenen negeren het fietsverbod bijna voortdurend, om over de basisschooljeugd maar te zwijgen. Groot onderhoud: Met Cees Mesker werd een aantal zaken besproken: -Snoeien grote treurwilg -schonen kleine waterlopen -leeghalen composthoop -aanbrengen nieuwe schelpen -eventueel verwijderen riet (met wortel en al) Over de schelpen is voor 2015 een afspraak gemaakt met de gemeente. Beheer Menig zweetdruppeltje werd geplengd met het maaien en hooien in de zomer en het knotten, zagen en riet maaien in de winter. Vooral het riet maaien is een klus. Botanisch heb je er weinig aan. Elk jaar keert de eenzijdige muur van riet terug. Vanaf april geregeld knippen en maaien zou wel helpen, maar is schadelijk voor de oevervegetatie door eigen betreding, maar vooral ook door de jeugd, die de oever graag als visplek gaat gebruiken.

Medewerkers Inclusief coördinator kunnen we rekenen op 4 personen.


68

Boombeheer 6

Boombeheer

Flip Scherbeijn

Dijkploeg De Klem

Rokus Goudswaard

Griend Kuipersveer

Ad Huisman

Krasse knarren

Henk Bunjes

Dijkploeg Ritselaer

Bert de Boer

Knotvogels

Michel Hitzerd

Groot Konimkrijk

Bert Gort

Fruit & Sap

Gaëlle Cagé


69

Boombeheer 6.1Sinds de oprichting in 1973 houdt HWL zich bezig met het onderhouden van knotbomen. Het gaat hoofdzakelijk om wilgen, maar daarnaast ook om essen en elzen. Het onderhouden van hoogstam fruitbomen is van recentere datum. Onderstaand verslag heeft betrekking op het seizoen 2013 - 2014

Belang knotbomen 6.2Knotbomen zijn vaak beeldbepalend. Een mooie rij knoestige knotwilgen onder aan een dijk langs de sloot geeft een fraai beeld. Het is een karakteristiek onderdeel van het Nationaal Landschap Hoeksche Waard. De landschappelijke waarde van deze bomen is dan ook onomstreden. Ook voor de natuur zijn knotbomen van belang. Tal van organismen maken gebruik van deze bomen. Vogels, zoogdieren en insecten gebruiken de bomen als voedselbron, of als schuilen broedgelegenheid. Minder bekend is dat tal van plantensoorten de knotten als groeiplaats kiezen. Het zachte hout van de wilgen gecombineerd met de humus van afgevallen blad zorgen voor omstandigheden waarvan veel planten profiteren. Uit een oogpunt van cultuurhistorie is het behoud van knotbomen belangrijk. Vroeger werden bomen geplant en onderhouden vanwege de behoefte aan het hout. Het hout werd geoogst voor vele doeleinden, zoals rasterpalen, stookhout, vlechtwerk etc. Door het steeds weer oogsten van het hout ontstond de karakteristieke vorm van de bomen. Na het wegvallen van de behoefte aan het hout, werd het onderhoud vaak overgenomen door organisaties als HWL.

Onderhoud noodzaak 6.3Onderhoud is noodzakelijk voor het behoud van knotbomen. Als geen onderhoud plaats vindt wordt de kroon te zwaar. Onder invloed van het gewicht en de wind scheuren takken af en kan de stam splijten. Voor de knotwilgen wordt een cyclus van 3 jaar nagestreefd. Dat betekent dat iedere 3 jaar een boom van zijn kroon wordt ontdaan. Op sommige plekken wordt 2 jaar aangehouden en essen en elzen kennen vaak een langere cyclus.

Organisatie 6.4Het overgrote deel van het werk wordt gedaan door vrijwilligers, die in de onderstaande 7 werkgroepen actief zijn. Knotwilgen in de natuurgebieden langs kreken worden ook wel onderhouden door oproepkrachten in combinatie met vrijwilligers. Het afgelopen seizoen waren circa 150 vrijwilligers actief in het boombeheer.

Knotbomen bestand 6.5De door HWL onderhouden knotbomen staan binnendijks langs wegen, dijken en watergangen, maar ook worden bomen beheerd in buitendijkse en binnendijkse grienden.


70

Onderstaand een overzicht van locaties en aantallen

Locatie Plaats aantal 2013/14 Griend vink Nieuw Beijerland 120 Oosthoeksedijk Piershil 120 18 Blaaksedijk Heinenoord 30 Blankert Puttershoek 40 Blankertse griend Heinenoord 1900 650 De Grienden Puttershoek 335 Eeuwes Mijnsheerenland 123 25 Griend Kuipersveer Puttershoek 1500 370 Hoeksedijk Puttershoek 156 63 Kreekkade Heinenoord 66 36 Munnikenweg Westmaas 144 35 Polderdijk Maasdam 378 110 Provinciale weg Maasdam 10 Recreatieoord Mijnsheerenland 80 Reedijk Mijnsheerenland 38 14 Ritselaarsdijk Westmaas 330 100 Munnikendijk Westmaas 29 10 Vrijland Mijnsheerenland 26 8 Vingerling Mijnsheerenland 6 Wintersweg Mijnsheerenland 50 Zuiddijk Maasdam 38 Zwanegatsedijk Maasdam 121 Kreekweg ea Klaaswaal 19 ea 23 Molendijk Klaaswaal 18 Haven Strijensas 10 Middelsluissedijk Numansdorp 83 Veerweg Numansdorp 137 30 Groot Koninkrijk ’s-Gravendeel 248 27 Griendweg ’s-Gravendeel 23 Groeneveld ’s-Gravendeel 100 15 Hogedijk ’s-Gravendeel 26 4 Immanuel ’s-Gravendeel 10 5 Strijensedijk ’s-Gravendeel 20 8 Klein Profijt Oud-Beijerland 430 115 Zinkweg Oud/Beijerland 20 12 Boomdijk Strijen 10 Bovenweg Strijen 12 12 Buitendijk Strijen 47 Esscheplaat Strijen 40 15 Johannapolder Strijen 18 Polder Raephille Strijen 10 8 Klemsedijk Strijen 255 132 Kooilandsedijk Strijen 57


71

Lugtenburgsedijk Strijen 19 Noordkavelsedijk Strijen 28 14 Oud/Bonaventurasedijk Strijen 5 4 Schuringsedijk Strijen 4 Zuid Kavelsedijk Strijen 23 3 Lage dijk ’s-Gravendeel 25 20 Argusvlinder/Vlietproject Binnenmaas,Strijen ea 400 180 totaal 7229 2066

In het seizoen 2013 – 2014 zijn ruim 2066 knotbomen onder handen genomen.

Werkzaamheden 6.6Het knotten vindt als regel in het winterseizoen plaats. Traditie getrouw startte het afgelopen seizoen het werk weer op de eerste zaterdag in november, de nationale natuurwerkdag. Deze start was op de Oosthoek in Piershil, waar een deel van de knotbomen van SBB geknot werden. Bij de Familie Bijl, een bewoner van de dijk, werden de vrijwilligers weer gastvrij ontvangen. De ongeveer 75 vrijwilligers werden onthaald op soep en andere versnaperingen. Met zaag- en hakgereedschap worden de bomen ontdaan van hun kroon. Het hout wordt opgeruimd. Een deel wordt afgevoerd als haardhout. Er komt steeds meer behoefte aan takken voor vlechtwerk. Een schutting van wilgentenen in een tuin heeft een natuurlijke uitstraling en is een mooie vervanging van houten schuttingen die vaak worden toegepast. De markt voor wilgenhout in waterwerken is zo goed als verdwenen. Bijna al het hout in de griend bij de Barendrechtse brug wordt afgevoerd naar liefhebbers van dit vlechtwerk; daarnaast worden ook steeds meer bossen ( 10 tenen per bos) uit de Krekennatuur weggeknipt en gezaagd. Een bijzondere bestemming was de levering van bossen aan een bedrijf die decors bij festivals maken! Onder andere Defqon 1 in Biddinghuizen. Het vroege hout met veelal nog blad gaat zoveel als mogelijk naar diergaarde Blijdorp als voer voor de dieren. Waar het mogelijk is wordt het hout op hopen en rillen gelegd, om als nestel- en schuilgelegenheid te dienen voor vogels en andere dieren. Er wordt zoveel als mogelijk een nuttige toepassing gezocht voor het “afvalhout”. Als er geen andere afzet mogelijkheid is wordt het hout versnipperd. Voor het versnipperen van het restant is loonbedrijf Vos uit ’s-Gravendeel ingeschakeld. Hierbij werden ook vrijwilligers ingezet om de kosten zoveel mogelijk te beperken. Houtsnippers worden tegenwoordig gebruikt voor energie opwekking. In sommige ploegen wordt incidenteel gebruik gemaakt van kettingzagen. De vrijwilligers die hiermee werken hebben de vereiste instructie gekregen en zijn voorzien van de benodigde veiligheidsmiddelen. In maart werd het knotseizoen afgesloten aan de Veerweg in Numansdorp. Ongeveer 45 vrijwilligers van de verschillende knotploegen namen hier de knotwilgen onder handen. Ongeveer een derde van het bestand werd ontdaan van zijn kroon, waarna onder het genot van een kop soep in het Nationaal Landschap Centrum werd terug gekeken op het seizoen. Voor veel vrijwilligers is het knotten niet alleen een nuttige, maar ook heel vaak een heel plezierige bezigheid. In de vrije natuur met een aantal maten lekker met je handen werken, een


72

praatje maken ( het is geen aangenomen werk! ), voelen dat je je lijf gebruikt, en dat alles voor een goed doel, geeft heel veel voldoening en is ook gezellig. Er zijn knotters die geen lid zijn van HWL, maar wel komen werken. En zoals voor al onze activiteiten geldt: We kunnen altijd extra handen gebruiken!

De werkgroep Fruit en Sap 6.7Doelstellingen De werkgroep Fruit & Sap levert voor HWL een bijdrage aan het behoud van oude hoogstamfruitbomen in de Hoeksche Waard. Een belangrijke tweede doelstelling is het vergroten van de betrokkenheid van de Hoekschewaardse bevolking (ook de jonge jeugd) bij hun eigen directe omgeving. Het (hoogstam)fruit is daar met al zijn facetten bij uitstek bijzonder geschikt voor! Samenstelling werkgroep Bij de werkgroep zijn ca. 45 personen aangesloten. Daarbij moet worden opgemerkt dat ongeveer de helft daarvan echt actief betrokken is bij de praktische werkzaamheden. Het overige deel heeft zich aangemeld uit belangstelling voor het thema. Op dagen dat er gesnoeid wordt zijn er tussen de 3 en 10 vrijwilligers aanwezig. In de oogsttijd zijn er vaak rond de 10 werkgroepleden aanwezig. De coördinator werkt nauw samen met de terreinbeheerder en met de coördinator boombeheer.

Werkzaamheden De werkgroep Fruit & Sap verzorgt het onderhoud van de fruitbomen die in beheer zijn bij HWL. Het gaat om een drietal locaties. Te weten: de Ritselaarsdijk (in de volksmond "De Appeldijk"), de perenbomen aan de Zuiddijk en een oude boomgaard aan de Gatsedijk nr. 31 te Maasdam. De praktische werkzaamheden bestaan uit: gefaseerd terugdringen achterstallig onderhoud aan de fruitbomen snoeien herplant van oude rassen plukken van het fruit verwerken van het fruit tot sap promotie en verkoop van het sap Daarnaast wordt kennis over het onderhoud van oude fruitbomen beschikbaar gesteld aan de Hoekschewaardse bevolking. Dit gebeurt in samenwerking met de werkgroep cursussen. Maar ook d.m.v. advies aan particulieren die hoogstamfruit in privébezit hebben. Uitgevoerde praktische werkzaamheden 2014 De oogst en het sap In totaal werd in 2½ week ca. 12000KG appels en peren geplukt. Daarvan was 7% peer. Ongeveer 2000KG werd verkregen van particulieren.


73

Via Fruitpersmobiel werd voor 2 dagen een installatie incl. personeel gehuurd. Hiermee werd het fruit geperst, gepasteuriseerd en vacuüm verpakt. De pakken van 5L worden verkocht aan particulieren via de bezoekerscentra. Ook enkel kleine restaurants / lunchrooms serveren het.

Aantal bomen per locatie Appeldijk 95 Gatsedijk 31 241 Zuiddijk 40

Uren vrijwilligers Plukken 566 Persdagen 176 Snoeien Appeldijk 60 Snoeien boomgaard Gatsedijk 31 (gestart nov. 2014) 30 Coördinatie / voorbereiding werkzaamheden 350 Totaal 1182

Kilo's fruit % Aantal kilo's totaal 12000KG

100%

Appels 11160KG 93% Peren 840KG 7% Aantal kilo´s Appeldijk 4500KG 37,5% Aantal kilo´s boomgaard Gatsedijk 31 5500KG 45,8% Aantal kilo´s particulieren 2000KG 16,7%

Kosten en prijzen sap Fruitpersmobiel €6123,00 Aantal pakken sap à 5L 1570 Productiekosten per pak €3,90 Verkoopprijs per pak €10,00

Onderhoud De Appeldijk Het achterstallig onderhoud aan de appelbomen aan de Ritselaarsdijk (in de volksmond "De Appeldijk") is in de afgelopen jaren teruggedrongen. De bomen staan er goed bij. Het snoeiwerk is inmiddels minder arbeidsintensief. Deze zomer werd voor het eerst een zomersnoei uitgevoerd op het reactiehout. Dit heeft als voordeel dat de boom de wondjes snel dicht, waardoor extra werk in de winter wordt voorkomen. Op de Appeldijk werden twee nieuwe appelbomen aangeplant: een Blanke Ananasreinette en een Zoete Ermgaard. De Zuiddijk

[Geef een citaat uit het document of de samenvatting van een interessant punt op. Het tekstvak kan overal in het document worden neergezet. Ga naar het tabblad Hulpmiddelen voor tekstvakken als u de opmaak van het tekstvak voor het blikvangercitaat wilt wijzigen.]


74

De jonge perenbomen aan de Zuiddijk ondergingen hun eerste vormsnoei. De bomen zijn, op één na, goed aangeslagen. De boomgaard van Dhr. Noordermeer aan de Gatsedijk Het (achterstallig) onderhoud aan de boomgaard is behoorlijk arbeidsintensief. In januari is een begin gemaakt met het snoeiwerk door de cursisten van de cursus Snoeien Hoogstamfruit. In het najaar is het snoeiwerk hervat. Er is begonnen met het wegzagen van zwaar dood en aangetast hout bij de oude goudreinetten. Hiermee wordt schade door scheuren voorkomen. Ook is een goed begin gemaakt met de lichtere snoeiwerk. Inmiddels is het resultaat daarvan zichtbaar. Een deel van de bomen heeft meer licht in de kruin, hetgeen de staat van de bomen en de kwaliteit van het fruit ten goede zal komen. Samenwerking binnen de Hoeksche Waard In de oogsttijd is op bijzondere prettige wijze samengewerkt met allerlei bedrijven en particulieren binnen de Hoeksche Waard. Denk hierbij aan het lenen van ca. 1000 veilingkratten, het transport van A naar B, het gebruik van een volledige loods + terrein voor de opslag en het persen van het sap, het lenen van een heftruck en niet te vergeten het kosteloos gebruik maken van koelruimte voor het fruit. Plannen 2014 versus resultaten 2014 Er is, in samenwerking met de werkgroep cursussen, een cursus aangeboden over het snoeien van hoogstamfruitbomen. Daarvoor bleek binnen de Hoekschewaard zoveel belangstelling dat ca. 10 mensen op een wachtlijst werden geplaatst voor een eventuele volgende cursus. De samenwerking met werkgroep Educatie heeft nog niet geleid tot concrete activiteiten, maar dat krijgt zeker een uitwerking in 2015. Een schoolklas van de Vrije School heeft geholpen bij de oogst en hielp bij een aantal klussen in de boomgaard. De bevolking werd betrokken bij hun omgeving d.m.v. een rondleiding in de boomgaard in de oogsttijd. Hiervoor waren ca. 13 aanmeldingen. Voor een deel waren dit omwonenden van de boomgaard. Verder was er veel belangstelling voor het plukken. Tijdens de persdagen was er meer aandacht voor het publiek en de jeugd. Helaas viel het aantal bezoekers tegen a.g.v. gebrekkige externe publiciteit. Het bestuur van HWL heft zich uitgesproken vóór het werken met gekeurde ladders. De werkgroep heeft daarom 12 nieuwe ladders aan kunnen schaffen. Op basis van de wensen van de vrijwilligers is gekozen voor aluminium reformladders van 2x10 en 2x12 treden. De samenwerking met Dhr. Noordermeer, eigenaar van de boomgaard aan de Gatsedijk nr.31 in Maasdam, is geformaliseerd. Het HWL heeft de boomgaard voor 30 jaar in beheer. HWL geniet het vruchtgebruik van de fruitbomen. In ruil daarvoor draagt zij zorg voor het onderhoud. De afdeling biologisch onderzoek heeft in de boomgaard een inventarisatie gedaan van de aanwezige muizen en andere zoogdieren. Verder was er een nachtvlinder inventarisatie. Plannen 2015 • Verstevigen adviserende rol aan particulieren. • Vergroten betrokkenheid scholen en bedrijven bij fruitoogst.


75

• Grip krijgen op achterstallig onderhoud in boomgaard Gatsedijk 31 • Verstevigen van samenwerking met werkgroep Educatie. • Aanplanten jonge fruitbomen in boomgaard en aan Appeldijk. • Betere publiciteit en meer publiek bij persdagen. • Snoeigereedschap in eigen beheer.


76

Be le idsbeïnv loeding 7

Milieu & Planologie Henk Malta

Ruimtelijke ordening Jan Prince

Landschap en natuur Martijn Verweijen

Duurzaamheid Willem Star

Symposia Henk Malta


77

Samenstelling en doelstelling 7.1De werkgroep Milieu en Planologie (M&P) heeft haar activiteiten onderverdeeld in de volgende aandachtsgebieden:

1. Ruimtelijke ordening 2. Landschap en natuur 3. Duurzaamheid 4. Symposia 5. Promotie Klein Profijt en Nationaal Landschap Centrum Doelstelling van de werkgroep is het beïnvloeden van het beleid van overheden en organisaties om daarmee de kwaliteit van landschap, natuur en milieu in de Hoeksche Waard op hoog niveau te houden. De werkgroep spant zich met anderen in om de ontwikkeling van het Nationaal Landschap Hoeksche Waard te bevorderen. De werkgroep probeert dit te bereiken door overleg met overheden en bestuursorganen. We nemen deel aan klankbordgroepen, workshops, informatiebijeenkomsten. Het organiseren van symposia is intensief werk maar een productief middel. Als dit alles niet tot de beoogde resultaten leidt, hanteert de werkgroep middelen zoals publiciteit en samenwerking met partners met gelijke belangen. Vaak wordt de formele weg van inspraak gevolgd. Als laatste middel resten bezwaar en eventueel beroep. Albert van Alphen, ons oudste en ook langst zittende werkgroepdeelnemer, besloot om per 1 augustus zijn activiteiten voor HWL te beëindigen. Hij vond dat de leeftijd nu wel echt ging tellen en dat enige stappen terug doen noodzakelijk werd. In een gezamenlijke bijeenkomst van HWL en Rietgors hebben we op 24 oktober Albert uitgezwaaid. Na enige wisseling en met twee nieuwe leden blijft de werkgroep getalsmatig op sterkte. De werkgroep vergadert maandelijks. Tussendoor wordt naar gelang de omstandigheden extra overleg gevoerd, vaak gebeurt dat ook door mailwisseling. In november is weer een bijdrage verzorgd aan de introductiecursus HWL voor nieuwe leden. In de presentatie worden de activiteiten van de werkgroep uiteengezet en het belang van beïnvloeding en een alerte pro-actieve houding benadrukt. Samenstelling werkgroep op 31 december: Peter Blok, Dick Bussing, Cees van Gent, Piet Jansen, Henk Malta (coördinator.) Jan Prince, Herman Roekx, Willem Star, Leen Stok, Martijn Verweijen, Bob Wiggers, Wietske Wolf.

Bijeenkomsten en deelnames 7.2Werkgroepleden namen deel aan of vertegenwoordigden HWL bij diverse symposia, workshops en bijeenkomsten op het gebied van ruimtelijke ordening, natuur, landschap en duurzaamheid. De belangrijkste zijn: SOHW In dit verslagjaar is de verhouding tussen overheid en maatschappelijke organisaties ingrijpend gewijzigd. Waar eerder de overheid een rol vervulde als initiator en motor in de uitvoering van plannen, is dit veranderd in een overheid die slechts een faciliterende rol wil vervullen. Het ontwikkelen van ideeën en plannen én de zorg voor financiën is nu een taak van de organisaties. De werkgroep was betrokken bij de opzet van het SOHW-uitvoeringsprogramma


78

2015-2018. Met het verminderen van overheidsgeld voor natuur en landschap zijn de programma-activiteiten voor deze onderwerpen minimaal. Dit is voor HWL een nieuwe werkelijkheid. Hoeksche-Waards Middenveld Twee leden van M&P blijven deelnemen aan het overleg van het Hoeksche-Waards Middenveld. Doel van het platform is het leveren van een maatschappelijke bijdrage aan de economische, ruimtelijke en landschappelijke ontwikkeling van de Hoeksche Waard. Het platform is ook gesprekspartner voor SOHW. Agrarische Natuur Vereniging Rietgors Met het vertrek van Albert van Alphen ontstond ook een vacature in het bestuur van de Stichting Rietgors, de agrarische natuurvereniging, waarin HWL conform de statuten twee bestuursplaatsen invult. De invoering in 2015 en 2016 van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid vraagt om een goede bestuursvertegenwoordiging. Om de inhoudelijke deskundigheid te waarborgen zijn Cees Mesker (Beheer) en Henk Malta (M&P) toegetreden tot het bestuur van Rietgors. Kenmerkend voor het nieuwe agrarisch natuurbeleid is het vormen van collectieven, waarin agrarische bedrijven en terreinbeherende organisaties vertegenwoordigd zijn. Een Collectief Hoeksche Waard is nu in oprichting. In 2015 zal definitief besloten worden over het lidmaatschap. Gebiedsteam Zuidrand aan de Delta ‘Hoeksche Waardenmakerij’ In 2014 is nader vorm gegeven aan de initiatieven van dit project. Een eerste presentatie van het bureau BVR van alle verzamelde en gerubriceerde initiatieven vond plaats in september. HWL heeft de educatieve en recreatieve ontwikkeling van het NLC, alsook kreekontwikkeling als project ingebracht. Klankbordgroepen Vanuit de werkgroep wordt actief deelgenomen aan een klankbordgroep in Korendijk rond de dorpsuitbreidingen. De klankbordgroepen herinrichting Suikerunieterrein en bedrijventerrein Reedijk leidden een sluimerend bestaan bij gebrek aan ontwikkelingen. Platform Recreatie & Toerisme Deelname aan dit platform is beëindigd. Inhoudelijk behoort dit niet meer tot de ‘core business’ van HWL. Overleg uitvoering dijkversterking De eerder gemaakte plannen zijn nu goeddeels in uitvoering. Vanuit de werkgroep wordt dit gevolgd. De zorgen over de bereikbaarheid van Klein Profijt zijn in goed overleg met de uitvoerder opgelost. Windturbines in de Hoeksche Waard De voorbereidende plaatsingsprocedures in de Hoeksche Waard verlopen niet parallel. Aan alle door de provincie aangegeven locaties kleven bezwaren. Vanuit de werkgroep worden alle stappen nauwlettend gevolgd. In 2015 zullen zienswijzen worden ingediend voor de locaties Hogezandse Polder, Korendijk en langs de Oude Maas nabij Heinenoord. De werkgroep heeft een algemene zin de uitgangspunten bepaald. De specifieke locaties zullen daaraan getoetst worden. Overleg gemeentelijke bestuurders, politieke fracties en ambtenaren In november was er een kennismakingsgesprek met het nieuwe college van Korendijk. Andere contacten vinden veelal plaats rond specifieke projecten, waar adviezen worden gegeven over inrichting van terreinen. Voorbeelden zijn groeninrichting nieuwe woonwijk in Korendijk, het Zalmpad in Oud-Beijerland, uitbreiding Campina in Maasdam en de veerverbinding Klein Profijt.


79

Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland HWL is lid van de Raad van aangesloten organisaties. Via deze raad wordt, met ander natuur- en milieuorganisaties, invloed uitgeoefend op het beleid en de projecten van de NMZH.

Ruimte 7.3Waar nodig werd gereageerd op (voor)ontwerp bestemmingsplannen. De plannen voor landgoederen in de gemeente Binnenmaas (Munnikenweg en Bonaventura) kregen vanwege de omvang van de plannen en de impact op het landschap wat meer aandacht. Met de eigenaar van het te ontwikkelen landgoed Bonaventura zijn gesprekken gestart over inrichting en beheer. HWL kan daar via de Stichting Natuurbeheer een waardevolle bijdrage aan leveren. Op verzoek van de gemeente Binnenmaas werd overleg gevoerd met de directie van Campina over de inpassing van de uitbreiding. Een aantal van de suggesties vanuit HWL zijn overgenomen. In de langlopende dossiers werd weer gereageerd op het vernieuwde bestemmingsplan kartbaan Oudeland van Strijen. In tegenstelling tot de vorige planprocedure lijkt de legalisering van de kartbaan nu onafwendbaar. Afronding is in 2015.

Natuur 7.4Nieuwe natuurontwikkeling in de Hoeksche Waard blijkt weinig prioriteit te hebben. Natuurontwikkeling in de Leenheerengorzenpolder laat op zich wachten en ook de herinrichting van de Leenheerenpolder verkeert nog steeds in een impasse. Met Natuurmonumenten werd beroep ingesteld tegen het besluit van de staatsecretaris van LNV om de Leenheerenpolder uit de begrenzing van Natura2000 te halen. Uitspraak in 2015. Een ambitieus project als onderdeel van het programma Groen Blauwe Dooradering (GBDA) onder de titel ‘Duurzame Landbouw in een Duurzaam Landschap’ is na een veelbelovende start gestagneerd. Enkele werkgroepleden hebben hier veel tijd in geïnvesteerd. Helaas! De subsidieaanvraag bij de provincie is afgewezen. De agrarische organisatie Stichting Veldleeuwerik neemt dit over. De Hoeksche waard kan wel als pilot dienen.

Symposium 7.5Het plan om dit jaar een vervolg op het symposium “Hoe houden we het Nationale Landschap betaalbaar” te organiseren is door tijdgebrek op de plank blijven liggen. Wel is in september gestart met een overleg om vroeg in 2015 een symposium te organiseren over ecologie, veiligheid en zoet water in en om het Haringvliet. Partners hiervoor zijn het Wereld Natuur Fonds, Bureau Stroming en Deltares.

Werkgroep Promotie bezoekerscentra 7.6Het algemeen bestuur nam eind 2013 het besluit om meer aandacht te geven aan promotie van de beide bezoekerscentra. Bij de promotieactiviteiten van SOHW kwamen de centra er bekaaid af, en werd de sinds jaren afgesproken functie Poort naar natuur en landschap ondergewaardeerd. Overheden lijken onvoldoende het gevoel te hebben dat een bezoekerscentrum een ‘eigen’ voorziening is, waar ze zorg voor dienen te hebben. Omdat de uitgangspunten/criteria voor het TOP-routenetwerk met 42 TOP-locaties in West Nederland prima aansluit bij de gewenste functie van de centra, werd begin 2014 een aanvraag gedaan voor 2 TOPs bij het SOHW en provincie. Een nieuwe werkgroep pakte dit aan.


80

De (tijdelijke) werkgroep wil bereiken dat meer recreanten en toeristen het nationaal landschap Hoeksche Waard komen ontdekken en beleven (conform HWL-doelstelling educatie en voorlichting). De locaties moeten aantrekkelijk zijn voor het ontvangen van meer bezoekers per jaar, door te fungeren als recreatief knooppunt of Toeristisch Overstappunt (TOP). Dit doel past bovendien bij het regionale beleid van de 5 gemeenten binnen SOHW:

a. versterking stad-platteland-relaties. b. stedelingen maken kennis met de Hoeksche Waard c. voor de ontwikkeling van de Noordand en de Zuidrand krijgen initiatieven vanuit de

samenleving prioriteit (conform Masterplan Noordrand en project Hoeksche Waardenmakerij Zuidrand).

Beoogd resultaat per locatie: de recreant/bezoeker wordt via bruine borden vanaf de N217 naar de locatie geleid op het Zalmpad, of de Veerweg. Op een veilige gratis parkeerplaats gelegen in een groene setting, is de horecavoorziening met goede openingstijden dichtbij en kan de bezoeker na een kopje koffie direct wandelend of fietsend op pad via vele aangeboden routes. De service en informatie die het aanwezige bezoekerscentrum biedt met gastvrouwen en -heren is een extra stimulans voor de recreant. Eind 2014 heeft de werkgroep bereikt, dat voor beide bezoekerscentra een aantal plannen zijn ontwikkeld, die erop gericht zijn de locatie, dus het gebied in de omgeving van het centrum, recreatief te versterken. Bij deze aanpak zijn daarom ook plannen opgenomen, die niet direct behoren tot de directe doelstelling van HWL, maar wel van belang zijn voor de ontwikkeling van het gebied, meestal in eigendom van de overheid. In 2015 zal de werkgroep starten met de planvoorbereiding samen met betrokken partijen. Enkele opvallende deelplannen zijn: - de aanleg van een Hoeksche Randenroute, demonstratieroute tussen dorp en NLC - de aanleg van een uitzichtpunt aan de rivier aan einde Veerweg - ontsluiting van het Veerbos met een fietsroute - vergroting van het buitenterras van Klein Profijt - vergroening van de parkeerplaats op het Zalmpad en omgeving De werkgroep was tijdens haar werkzaamheden rond het ontwikkelen van plannen ook actief op de volgende terreinen: a. Aanlegsteiger Veerpont naar Rhoon moet van de gemeente Oud-Beijerland vanwege

bezuiniging worden versleept naar de Oude Tol. Protesten via brieven en bijeenkomsten bleven nog zonder resultaat.

b. Met het TOP-routenetwerk en SOHW werd een onderzoek gedaan naar mogelijke alternatieve locaties voor 2 of 3 TOP’s in de Hoeksche Waard.

c. In het Project Hoeksche Waardenmakerij werd de TOP-Veerweg opgenomen bij de initiatieven voor de ‘waardeketen” Het Blauwe Hart van de Zuidrand.

d. Tijdens een aangeboden lunch in NLC werd het voltallige college Cromstrijen geïnformeerd over de plannen voor het gebied Veerweg e.o.

e. Gemeente Oud-Beijerland stelde voor nabij Klein Profijt een natuurspeelpark aan te leggen.

f. Via website, Waarzegger en (sociale) media is een begin gemaakt met de promotie van de werkzaamheden, die tot meer bekendheid en gebruik van de centra moet leiden.

De werkgroep is met opzet breed samengesteld en bestaat eind 2014 uit de volgende personen: Hugo-Jan Dulfer, Peter Blok, Cees van Gent, Jan Prince, Wietske Wolf, Bep Odems (tot september) en Dick Bussing (coördinator).


81

Bezoekerscentra 8

Bezoekerscentra Hugo Jan Dulfer

Winkel Ria Vermeulen

Onderhoud centra Cees Mesker

Exposities Hugo Jan Dulfer

Project Veldschuur Hugo Jan Dulfer

Horeca Merijn

van den Hoogenhoff

Klein Profijt Leny Goedhart

NLC vacature


82

Functie 8.1HWL beschikt over twee bezoekerscentra, Klein Profijt in Oud-Beijerland en het Nationaal Landschap Centrum (NLC) in Numansdorp. Beide huizen fungeren als basis voor diverse werkgroepen van HWL, herbergen permanente en tijdelijke exposities en ontvangen individuele bezoekers en groepen. In beide gebouwen worden lezingen gehouden en wordt ruimte beschikbaar gesteld voor vergaderingen of andere evenementen. Hoewel de scheiding niet absoluut is, ligt de nadruk bij Klein Profijt op het begrip “natuur” en bij het NLC op het begrip “landschap”, wat in 2014 ook uit de aard van de bezoekers en gebruikers is gebleken. Klein Profijt een echt bezoekerscentrum voor recreatieve passanten en het NLC een huis voor het nationaal landschap met nadruk op bijeenkomsten en evenementen waar vele organisaties en overheden en particuliere groepen zich thuis zijn gaan voelen. Rond beide gebouwen ligt een tuin met een educatief karakter. Bij Klein profijt een “wilde” tuin en bij het NLC een keur van kleine tuintjes als voorbeeld hoe je met relatief geringe ruimte toch een attractieve tuin met gevoel voor insecten en vlinders kunt realiseren. Zowel in Klein Profijt als in het NLC is een winkel die door 2 vrijwilligers wordt beheerd en bevoorraad. Tevens is de winkel in het NLC een officieel VVV agentschap. Bijzonder is dat in het NLC kantoorruimte verhuurd is aan Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten.

Beheer 8.2Het beheer van beide gebouwen is bestuurlijk in één hand gelegd. Deze bestuurder wordt bijgestaan door de beheercommissie Bezoekerscentra (BCB). Naast 5 vaste leden zijn er 2 agendaleden. De commissie vergadert ongeveer eens in de acht weken. Tijdens die vergaderingen wordt beleid op korte en langere termijn vastgesteld en worden activiteiten en (onderhoud)acties gecoördineerd. Er zijn twee betaalde medewerkers. Voor de horecazaken van beide gebouwen is één beheerder verantwoordelijk. Hij heeft kantoor in Klein Profijt en is daar voor zaken betreffende KP het eerste aanspreekpunt. Hij wordt ondersteund door een betaalde vaste kracht voor inkoop- en schoonmaakwerkzaamheden. Voor onderhoud van gebouwen en opstallen is een andere beheerder verantwoordelijk. Hij heeft kantoor in het NLC. Hij wordt sinds 2013 ondersteund door een assistent beheerder, die als vast aanspreekpunt voor het NLC fungeert. Om beide gebouwen goed te laten functioneren en open te houden zijn er ongeveer 30 vrijwilligers werkzaam als gastheer of gastvrouw. Daarnaast zijn nog ca. 30 vrijwilligers voor onderhoud en reparaties van gebouwen en tuinonderhoud actief.

Openstelling en bezoekers 8.3Beide gebouwen zijn, met uitzondering van eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag, het hele jaar voor het publiek geopend van dinsdag tot en met zondag. Klein Profijt door de week van 10.00 tot 17.00 uur en in de weekends van 12.00 tot 17.00 uur. Het NLC door de week en in het weekend van 12.00 tot 17.00 uur.


83

De maandag wordt gebruikt voor schoonmaak werkzaamheden. In het NLC door een professioneel bedrijf (i.v.m. verhuur van kantoren) en KP door de beheerder met een vaste betaalde kracht. Overdag en ’s avonds worden beide gebouwen gebruikt voor bijeenkomsten of vergaderingen van werkgroepen van HWL. Het aantal bezoekers is in Klein Profijt in 2014 licht gestegen ten opzichte van het voorafgaande jaar. Weersinvloeden laten een duidelijke invloed gelden. Het fraaie voorjaar zorgde voor veel bezoekers, doch de relatie koude zomer leverde minder bezoekers op. Van het mooie najaar werd weinig geprofiteerd omdat meestal door de weeks het mooi weer was en de weekenden minder. Toch is het aantal bezoekers ten opzichte van 2013 gestegen. Het grootste deel der bezoekers komt in de weekenden, maar door de week weten ook veel mensen vooral Klein Profijt te vinden. De aanloop van incidentele bezoekers in het NLC blijft vergeleken met Klein Profijt laag maar is aanmerkelijk toegenomen. Dit onder meer door een goed georganiseerde fietstocht met ca. 500 deelnemers in april en door een goed bezochte jeugdnatuurdag begin oktober. Echter het merendeel van de bezoekers van het NLC houdt verband met daar te houden vergaderingen en evenementen en van diverse groepen. Hieronder vindt u enige overzichten en grafieken over het gebruik van beide bezoekerscentra.

Klein Profijt

Bezoekers Cursisten Bijeenkomst derden Vergaderingen Mars Lezingen Overigen Totaal

januari 1045 0 0 81 11 0 39 1176 februari 1173 0 0 155 12 0 37 1377 maart 1540 0 0 115 44 38 60 1797 april 1619 26 0 24 34 27 46 1776 mei 1616 0 0 73 4 0 31 1724 juni 2101 0 0 117 110 0 57 2385 juli 1707 15 0 66 3 0 26 1817 augustus 1616 0 0 24 0 0 276 1916 september 1353 0 0 76 10 6 44 1489 oktober 1247 0 0 117 0 10 42 1416 november 1979 0 0 89 7 0 46 2121 december 771 9 0 52 0 0 41 873 TOTAAL 17767 50 0 989 235 81 745 19867


84

Nationaal Landschap Centrum bezoekers cursisten Bijeenkomst

derden vergaderingen lezingen overigen totaal werkers

januari 139 39 108 138 16 0 7 447 februari 182 0 245 49 7 0 12 495

maart 242 5 307 255 21 0 39 869 april 746 49 104 68 26 0 19 1012 mei 301 43 154 48 11 0 29 586 juni 243 15 112 63 13 0 8 454 juli 247 0 91 59 9 0 0 406

augustus 279 3 0 57 12 0 92 443 september 234 15 71 86 15 0 28 449

oktober 812 77 86 92 5 0 68 1140 november 337 99 259 80 30 10 7 822 december 149 19 130 43 4 0 6 351

totaal 3911 364 1667 1038 169 10 315 7474


85

jaar bezoekers Gebruikers KP NLC KP NLC 2001 10.507 3.645 2002 9.376 4.151 2003 12.583 3.907 2004 13.332 3.730 2005 15.780 4.098 2006 17.538 4.119 2007 16.965 3.431 2008 16.505 3.069 3.124 871 2009 17.941 4.155 2.264 1.765 2010 18.113 3.348 2.744 2.491 2011 20.012 3.569 2.635 2.966 2012 18.700 3.383 2.635 2.646 2013 17.442 3.166 2.483 3.206 2014 17.767 3.911 2.100 3.563


86

Dat het aantal “losse” bezoekers in het NLC ver achterblijft t.o.v. KP is niet nieuw. Het gebruik –dwz totaal minus bezoekers- echter van beide bezoekerscentra is vergelijkbaar. Het verloop over de jaren hiervan wordt getoond in de volgende cijfers en grafiek. Het geheel overziend lijkt er de laatste 3 jaar enige stabilisatie te zijn gekomen wat betreft het aantal gebruikers van de bezoekerscentra. Het ziet er dus naar uit dat de werkgroepen en vrijwilligers het NLC gevonden hebben om te gebruiken voor hun activiteiten.

Activiteiten 2014 in de bezoekerscentra 8.4Zoals uit bovenstaande overzichten blijkt zijn beide gebouwen intensief gebruikt voor allerlei activiteiten. Belangrijk is ook de functie van beide gebouwen als thuishaven voor natuur-onderricht voor kinderen in klassikaal verband en ook bij buitenschoolse activiteiten. Dit betreft voor zowel KP als NLC duizenden kinderen per jaar! Deze zijn in de bovenstaande lijsten niet meegeteld. Exacte getallen zijn in dit jaarverslag terug te vinden in het hoofdstuk gewijd aan jeugdeducatie. 8.4.1 Vergaderingen Als oorspronkelijk verenigingsgebouw worden de meeste bijeenkomsten en vergaderingen van HWL werkgroepen in Klein Profijt gehouden. Sommige werkgroepen hebben het NLC als domicilie gevonden zoals bijvoorbeeld de werkgroep Natuurfotografie, de Agendacommissie en de werkgroep websites/internet. Andere groepen vergaderen afwisselend in KP of NLC. Er zijn ook enkele groeperingen van buiten HWL, die regelmatig gebruikmaken van de faciliteiten van Klein Profijt of van het NLC. 8.4.2 Lezingen In beide gebouwen worden door de Werkgroep Lezingen voordrachten georganiseerd in Klein Profijt op de maandagavonden en in het NLC zijn ze een onderdeel van de zondagmiddag activiteiten. 8.4.3 Symposia en andere maatschappelijke evenementen Het NLC biedt onderdak voor het houden van symposia. Het voor 2014 geplande symposium is helaas verplaatst naar februari 2015.


87

Bijzonder evenement was de fietstocht 8HW welke gehouden werd op zondag 27 april. 450 Deelnemers an de fiesttocht met de nodige begeleiders stuwden de bezoekersaantallen voor het NLC in april naar recordhoogte. Ook in 2015 is dit evenement voorzien. 8.4.4 Markten Markten vinden plaats op het terrein van beide gebouwen. De Plattelandsmarkt in juni en de Winterfair in november in Klein Profijt waren als vanouds goed bezocht. Een groot succes was een unieke samenwerking met de scoutinggroepen van de HW om een Jeugd en Natuurdag te organiseren bij het NLC. De scouts hebben gekampeerd in de tuin met gebruik van de faciliteiten van het NLC. Er waren educatieve activiteiten en ook fysieke activiteiten als kano’s in de vijver, een zweefbaan en dergelijke. 8.4.5 Cursussen Ook worden in beide gebouwen cursussen gehouden. Voor nieuwe vrijwilligers is er tweemaal een Introductiecursus gehouden. 8.4.6 Exposities De werkgroep Exposities heeft in beide centra met enige regelmaat exposities georganiseerd. In Klein Profijt hebben deze exposities een variabel karakter terwijl in het NLC de aandacht aan kunst, in ruime zin verband houdend met de Hoekse Waard en/of natuur. In Klein Profijt zijn er twee permanente exposities, beneden voor de jeugd over de natuur en biodiversiteit en boven over de geschiedenis van de Zalmvisserij. De permanente expositie beneden is gerenoveerd. In de vergaderruimte beneden is er ruimte voor wisselexposities en daar is onder andere gebruik van gemaakt door de Grien van prinsterenschool uit Klaaswaal. Leerlingen van groep 8 hebben allerlei vlinders geschilderd. Deze expositie werd geopend door burgemeester Luteijn uit Cromstrijen. In het NLC staat beneden een permanente expositie bestaande uit 8 panelen met alle aspecten van het nationaal landschap Hoeksche Waard. In deze ruimte is ook soms een kortdurende expositie zoals de expositie van werken in kader van de natuur kunstprijs. Voor tijdelijk exposities is gekozen voor de vide boven de bar. 8.4.7 De winkel 2014 was voor de nieuwe dames Ria Vermeulen en Anneke Kienhuis een jaar van wennen. Deze dames hadden de ondankbare taak het al jaren op elkaar ingespeelde team van Elisabeth van der Schoor en Reina Schol op te volgen. En in deze zijn zij bijzonder goed geslaagd. Door middel van leuke artikelen, met name de 3D kaarten, heeft de winkel een goede bijdrage geleverd aan de omzet in de bezoekerscentra.

Onderhoud van de gebouwen 8.5Gebouwen zijn door intensief gebruik aan slijtage onderhevig. Regelmatig onderhoud en aanpassingen zijn noodzakelijk. In 2014 zijn mede dankzij een gift van de gemeente Cromstrijen buitenlampen opgehangen op het parkeerterrein bij het NLC. Zij gaan bij donker automatisch aan bevorderen met hum licht de veiligheid voor de vrijwilligers, die ’s avonds het gebouw verlaten. Door een samenwerkingsovereenkomst met de firma Punt BV worden de paden bij het NLC ook in 2014 op ecologische wijze met behulp van bijna kokend water ontdaan van onkruid en gras. Zo kan het terrein van het NLC dienen als voorbeeld voor gemeentes, die nog gebruik maken van binnenkort verboden giftige stoffen als Round-up. Vanuit de werkgroep Milieu en Planologie heeft een kleine subwerkgroep in 2014 de plaatsing van zonnepanelen op de daken van zowel Klein Profijt als het NLC weten te realiseren. Deze


88

zonnepanelen voorzien in ruime mate aan de elektriciteitsbehoefte van onze bezoekerscentra en leveren de teveel geproduceerde terug aan het net.

De tuinen 8.6Dankzij deskundige en liefdevolle verzorging door vrijwilligers staan de tuinen van Klein Profijt en het NLC in voorjaar en zomer in volle bloei en dankzij hun variëteit in flora trekken ze insecten m.n. vlinders en vogels aan. De tuinen worden vaak gebruikt voor educatieve doeleinden voor de jeugd. In het NLC is de broeihut, die voor de locale jeugd toch al een broeierige bestemming kreeg gezien achterlaten utensalia, in de as gelegd. De restanten zijn opgeruimd en in de buurt is een grote wilgen wigwam gemaakt. In de ruigte na het beton pad hebben de hoveniers van NLC een nieuw rondgaand wandelpad aangelegd.

Arrangementen 8.7In 2014 heeft de werkgroep zich enorm ingezet voor de ontvangst van een aantal leden van de natuurvereniging Kennemerland. Helaas bleek dat dit zoveel energie kostte dat de meeste leden van de werkgroep zich terugtrokken, waarop deze werkgroep zichzelf heeft opgeheven. Over andere invulling wordt momenteel gestudeerd.


89

Communicat ie en Voor l icht ing 9

Communicatie Dick Bussing

Redactie Waardzegger Joop Dijkshoorn

Webredactie Dick Bussing

Voorlichting Ciska van Kralingen

Markten Hugo Jan Dulfer

Documentatiecentrum Henk Bunjes

Kompasrubriek Vincent Koenheim

ICT Robert van Ommen


90

Inleiding 9.1De HWL-afdeling Communicatie is nu een hele grote geworden. Er zijn dit jaar 8 werkgroepen actief geweest. Deelname aan deze afdeling wordt door de leden steeds meer gevoeld als een vorm van dienstverlening aan andere werkgroepen van binnen en bezoekers van buiten de organisatie. De aandacht voor de kwaliteit van het kwartaalmagazine de Waardzegger en de website, met actueel nieuws, gekoppeld aan sociale media, de wekelijkse Kompasrubriek, evenals het geven van voorlichting via markten, stond hoog genoteerd. Het zijn in feite de visitekaartjes van HWL als vereniging, maar ook van natuur en landschap van de Hoeksche Waard. Die tweezijdigheid, ken je landschap, maar ook, ken je eigen groene organisatie die dat landschap beschermt, beheert en ontwikkelt, vind je steeds meer terug. HWL gaat steeds meer digitaal! We zijn verheugd, dat in dit jaar voortgang is geboekt om te bereiken dat de Waardzegger en de Kompasrubriek ook digitaal door het grote publiek zijn te lezen via de website. De laatste hand wordt gelegd om de vele werken van het documentatiecentrum in Klein Profijt digitaal voor het publiek te ontsluiten, evenals het prachtige archief van de werkgroep natuur- en landschapfotografie. De basis is dit jaar gelegd voor het verder kunnen uitbouwen van moderne digitale media in allerlei vormen, te denken aan App’s en het gebruik van QR-codes. HWL is herkenbaar. Ook de mogelijkheid om je met een herkenbare huisstijl tot het grote publiek te richten, kreeg aandacht bij het ontwerpen en produceren van nieuwe folders, brochures, posters, stickers, reclameborden, ledenwerfcampagne e.d. In 2015 zullen alle bordjes bij de natuurterreinen en dijken, die door HWL worden beheerd, worden vernieuwd. Structuur van de afdeling Communicatie en voorlichting in 2014: De media, tevens werkgroepen binnen het taakveld zijn dit jaar:

• Redactie Waardzegger • Werkgroep webredactie / agendacommissie • Werkgroep voorlichting • Werkgroep markten • Werkgroep documentatiecentrum • Werkgroep rubriek Kompas • Werkgroep ICT-groep • Werkgroep promotie

Werkgroep Redactie Waardzegger. 9.2 We hebben geprobeerd de Waarzegger steeds mooier te maken en tot op heden hebben we geen klachten gehad. De verzending met de 2eRoparun groep bleek geen succes dus we gaan volgend jaar weer over op 3x Sandd en 1x Roparun(kerstpost). Deze groep doet het goed en heeft een bijna professionele organisatie. Het mag van de penningmeester bij de Roparunners wel wat meer kosten dan verzending met Sandd,vanwege het steunen van een goed doel, maar het moet natuurlijk wel leuk blijven.De groep van het zomernummer wilde het wel blijven doen maar dan met 40% prijsverhoging. Dat bleek te veel van het goede. Ook in 2015 zullen er waarschijnlijk nog wel wat kleine veranderingen plaats vinden. Zo willen we nog één adverteerder aantrekken om de kosten nog meer te drukken, mogelijk wat meer


91

verhalen, puur over de jaargetijden en waar men op moet gaan letten in de natuur, welke veranderingen er aan komen, e.d.. De vraag aan de schrijvers om 3 maanden vooruit te denken en de lezers aan te geven wat ze in natuur en landschap kunnen verwachten is nog niet helemaal aangekomen, maar we moeten nog iets te wensen hebben. We blijven op een maximum van 36 pagina’s steken. Druk- en verzendkosten moeten wel in verhouding blijven. De werkgroep redactie bestond dit jaar uit de volgende leden: Joop Dijkshoorn (coordinator/eindredacteur), Hanny Willemstein, Ineke Moll, Jan Plaisier, Aad Bruijnzeel. Contactadres: [email protected]

Wij kijken ook naar uit naar de kleurenpracht in 2015!

Werkgroep webredactie / agendacommissie 9.3

Doelstelling. De webredactie stelt zich tot doel de website www.hwl.nl te beheren en verder te ontwikkelen, gericht op informatie, voorlichting en kennisdeling over a. het nationaal landschap Hoeksche Waard (zie ook www.nationaallandschaphw.nl) b. het werk van HWL als maatschappelijke organisatie voor beheer, bescherming, beleving en ontwikkeling van natuur en landschap. De webredactie stimuleert mede de toegankelijkheid tot sociale media en andere digitale communicatiemiddelen, gelieerd aan de kennis en informatie, die de website biedt. De webredactie is voor werkgroepen van HWL, maatschappelijke organisaties en aan natuur en landschap gelieerde groepen het portaal voor publicatie van door hen opgestelde Nieuws- en Agendaberichten, die betrekking hebben op natuur en nationaal landschap.


92

Bereikte resultaten. In 2014 is de website uitgegroeid tot een professionele voorziening voor interactieve communicatie tussen de vele vrijwilligersgroepen en de doelgroepen (bezoekers van de website, overheden, maatschappelijke organisaties, locale groepen etc.). HWL heeft met de website en eraan gekoppelde sociale media niet alleen een modern communicatiemiddel in huis, maar het is ook de digitale thuisbasis met functionaliteit voor - het verspreiden van nieuws- en agendaberichten aan abonnees en media (ruim 700 adressen) intranet-archieven voor diverse werkgroepen en het HWL-bestuur (via Pydio-programma) het openbare documentatiecentrum, nu fysiek aanwezig in b.c. Klein Profijt het voor publiek toegankelijke fotoarchief van de werkgroep natuur- en landschapfotografie publicatie nieuws- en agendaberichten via boodschappenschermen in de beide bezoekerscentra Kwaliteit beoordeeld. In 2014 is de kwaliteit van de website beoordeeld door een panel, noem het jury, van 4 onafhankelijke communicatiedeskundigen. De beoordelingen waren heel positief, al werden er ook de nodige verbeterpunten genoemd. De structuur van de site is duidelijk: alle functies zijn gegroepeerd om de 3 centrale thema’s: Nieuws, Agenda en Kalender. Een beoordelaar was onder de indruk van de directe relatie met de sociale media, zodat nieuws en aankondigingen snel en breed worden verspreid en uitnodigen tot actie of reactie. Dat er veel foto’s worden gebruikt, dat de lay-out fraai oogt, dat de site ook gemakkelijk is te vinden op je smartphone, zijn punten van waardering. De webredactie trok zich meerdere tips en adviezen zeer aan en werkte onmiddellijk aan verbeteringen. Zoals: letten op korte leesbare artikelen, overbodige informatie verwijderen, de zoekfunctie verbeteren, aparte pagina’s voor kids en jongeren, de kalender (weten wanneer je iets wil plannen) een nog centralere rol geven. Plannen voor 2015. Dit jaar wil de werkgroep haar digitale voorlichtings- en informatiefunctie verder ontwikkelen op het gebied van App’s en QR-codes. Deze kunnen met behulp van smartphones sneller toegang geven tot specifieke websitepagina’s. Gedacht wordt aan informatie over voor het publiek toegankelijke natuurgebieden, bloemdijken, routes voor fietsers en wandelaars, activiteiten voor kids en jongeren. Webredactie en agendacommissie samen. Dit jaar besloten de werkgroepen agendacommissie en webredactie samen te gaan. De agendacommissie richtte zich voornamelijk op het actueel houden van de Agendaberichten en de Kalender en het publiceren in media. Bij deze specifieke taak, kwamen toch regelmatig vragen aan de orde, die de vaardigheid van publiceren en het kunnen omgaan met de functies van de website betroffen. Vragen, die immers ook bij de webredactie werden besproken. Samenvoegen, zonder dat daarmee het takenpakket van de leden zou veranderen, was dus een logische stap. Eind 2014 kon de werkgroep bovendien 2 nieuwe leden noteren. De werkgroep bestaat eind 2014 uit de volgende leden: Willen Star, Gerda Quist, Frank Hertogs, Bob Wiggers, Peter van Walsem, Christa van Putten en Dick Bussing (coördinator). Regelmatig is er overleg met de webontwikkelaar Arthur Baalman (ICT-groep).


93

Contactadres: [email protected]

Werkgroep Voorlichting. 9.4De werkgroep voorlichting stelt zich tot doel via een kraam of stand aanwezig te zijn op eigen HWL-markten en openbare markten van gemeenten en organisaties in de Hoeksche Waard. Het komt ook wel voor dat de HWL-kraam aanwezig is op bijzondere evenementen binnen de Hoeksche Waard. De werkgroep is er op gericht om het publiek informatie en voorlichting te geven over alle afdelingen en werkgroepen van de vereniging met hun activiteitenaanbod. Naast het stimuleren van het publiek om deel te nemen aan het activiteitenaanbod of vrijwilliger te worden of lid van onze vereniging. Dit laatste leidt tot een bijzonder goed resultaat en hebben zich voor dit jaar 45 nieuwe leden op deze wijze spontaan aangemeld. De werkgroep heeft in 2014 de volgende presentaties geboden: 29 maart: Tijdens het jaarlijkse Open huis van HWL in het NLC 29 mei: Kikkershoek te Mijnsheerenland " Toer langs de Boer" 14 juni: Plattelandsmarkt van HWL in bezoekerscentrum Klein Profijt 30 augustus: Markt bij de Hoeksche Waardse afdeling van Groei en Bloei 4 oktober: Jeugdnatuurdag van HWL in NLC 29 november: Winterfair van HWL in bezoekerscentrum Klein Profijt De werkgroep bestaat momenteel uit slechts een lid. Cisca van Kralingen, tevens coördinator. Het is niet verwonderlijk dat aanvulling voor deze werkgroep zeer gewenst is

Werkgroep Markten. 9.5De werkgroep markten bestaat eind 2014 uit 3 personen. Twee leden hebben door de bestuurswisseling andere taken gekregen. Ook de marktmeester heeft haar taak neergelegd. De werkgroep bestaat uit de volgende leden: Hugo-Jan Dulfer,,Hilde Visscher, en Ria Vermeulen en Flip Scherbeijn die zich op de laatste vergadering van 2014 bij de werkgroep markten heeft aangesloten De nieuwe coördinator is H.J. Dulfer en er wordt gezocht naar uitbreiding van de werkgroep. Er zijn drie evenementen georganiseerd in 2014: de traditionele Plattelandsmarkt begin juni en eind november de Winterfair, beiden op het terrein van Klein Profijt. Als derde evenement is als opvolger van de Herfstmarkt op het terrein van het NLC wederom een Jeugd en Natuurdag georganiseerd in samenwerking met de scoutinggroepen van de Hoeksche Waard. De werkgroep kwam 6 maal bij elkaar, waarvan tweemaal overleg met de scoutinggroepen. De evenementen, markten, werden goed bezocht . Op de J&N dag waren wel veel welpen en scouts aanwezig, maar nu dankzij betere PR ook andere kinderen uit de regio. De Plattelandsmarkt en de Winterfair worden altijd goed bezocht. Veel aandacht wordt ook gegeven naar activiteiten voor kinderen. De kraamhouders zijn in het algemeen tevreden over de organisatie. Probleem voor de werkgroep is wel om een goede bezetting te krijgen van een opbouw- en opruimploeg. Contactadres: [email protected]

Werkgroep Documentatiecentrum. 9.6Sinds de ingebruikneming van Klein Profijt verzorgt een kleine werkgroep (3 leden) het beheer van het “documentatiecentrum” aldaar. Dit bestaat uit een flinke collectie informatie binnen de


94

interessesfeer van de Vereniging Hoekschewaards Landschap in de ruimste zin. Deze collectie bestaat voornamelijk uit boeken, rapporten en tijdschriften. De documentatie staat ter beschikking (inzage en eventueel uitleen) aan bezoekers van Klein Profijt maar ook en met name als service aan leden (van werkgroepen) van HWL ter verdieping van hun kennis op specifieke terreinen. Het is daarbij van belang dat ook alle binnen de werkgroepen geproduceerde verslagen of rapporten bij het centrum worden aangeleverd ter opneming. De documenten zijn systematisch (op vakgebied) gerubriceerd en ontsloten door middel van een catalogus. Tevens is zoeken op willekeurige gezichtspunten per computer in principe mogelijk. Het huidige computerprogramma (dat ook gebruikt wordt voor het beheer van de collectie en het produceren van de gedrukte catalogus) is veelzijdig maar enigszins verouderd. Vorig jaar werd reeds de introductie van een nieuw beheersysteem aangekondigd dat tevens op de website van het HWL zou worden geplaatst. Het wordt daarbij dus gedeeltelijk mogelijk vanuit thuis al een beeld te krijgen van de beschikbare documentatie (een lijfelijk bezoek aan de bibliotheek levert altijd meer op!). De aanwezige (verouderde) computer op Klein Profijt moest daarbij worden vervangen zodat ook ter plaatse in het nieuwe systeem kan worden gezocht. Tegen het einde van het verslagjaar is de computer aangeschaft. Definitieve plaatsing wordt binnenkort verwacht. De implementatie in de website betekent wel een daaraan aangepaste en vereenvoudigde opzet van het bestand. Met name voor het beheer wordt daarbij met spijt afscheid genomen van het bestaande programma. Hopelijk staat daar een groter gebruik door bezoekers (van website of ter plaatse in Klein Profijt) tegenover. Het is de bedoeling een regelmatig bijgewerkte gedrukte catalogus ter plaatse beschikbaar te houden. Eventuele uitlening van boeken vindt plaats via de bar van Klein Profijt. Voor de aanschaf van nieuwe documenten zijn wij aangewezen op een klein budget. Andere “nieuwe aanwinsten” worden verkregen via schenkingen, waarvoor onze uitdrukkelijke dank! Naast vele jaargangen van tijdschriften (wel of niet nog “lopend”) bevat de documentatie thans ca. 3.000 documenten. In 2014 werden 57 nieuwe documenten aan de collectie toegevoegd. Naar de mening van de beherende werkgroep zou er nog veel meer nuttig gebruik kunnen worden gemaakt van de verzamelde informatie door zowel leden van de diverse werkgroepen als bezoekers van Klein Profijt. Suggesties om dit doel te bereiken blijven welkom! Inlichtingen over (gebruik van) de documentatie bij de balie van Klein Profijt en/of de coördinator/beheerder Henk Bunjes.

Werkgroep Kompas-rubriek. 9.7Er zijn 20 schrijvers die bij toerbeurt aan de beurt zijn om een bijdrage te leveren voor de HWL rubriek in het Kompas. De rubriek kan dankzij de regelmatige levering van de stukjes iedere week het jaarrond gevuld worden. De schrijvers zorgen of zelf voor een passende foto of anders kan ik een beroep doen op Nadya Korchak die voor een sfeervolle tekening zorgt. Op haar kan ik ook altijd rekenen. De schrijver die aan de beurt is wordt altijd door mij via een herinneringsmail eraan herinnerd dat hij/zij aan de beurt is. In het enkele geval dat de beoogd schrijver moet verzaken kan ik altijd een beroep op een collega schrijver doen of schrijf ik zelf een stukje.


95

De rubriek is nu ook beschikbaar via de website www.hwl.nl, waarmee de hele collectie van wekelijkse stukjes als een archief voor het publiek beschikbaar is. Het contact met de redactie van het Weekblad Kompas kan niet beter. Je leest het: hier spreekt een tevreden coördinator Vincent Koenhein.

Werkgroep ICT-groep. 9.8Tot 2014 maakte de werkgroep ICT deel uit van de Webredactie, maar in de loop van 2014 is de werkgroep verzelfstandigd. Wel hebben de Webredactie en de werkgroep ICT nauwe banden, onder andere doordat enkele leden in beide groepen zitten. De verdeling van de werkzaamheden tussen de twee groepen is zo dat de Webredactie zich bezig houdt met de functionele kant van digitale communicatie en de werkgroep ICT de technische kant in vult. De aandachtsgebieden waar de werkgroep ICT zich in 2014 mee heeft bezig gehouden zijn: De website www.hwl.nl De nieuwe website is het afgelopen jaar zo goed als afgerond en de site is naar tevredenheid in gebruik genomen. De e-mailomgeving @hwl.nl In de e-mailomgeving wordt onder andere gebruik gemaakt van zes mailboxen en ruim 20 distributielijsten waarmee e-mail wordt doorgestuurd naar 55 privé e-mailadressen. Het intranet van HWL pydio.hwl.nl Met de Open Source Cloud toepassing Pydio (Put Your Data In Orbit) wordt voor de verschillende groepen binnen HWL een omgeving in de Cloud geboden waar documenten opgeslagen en gedeeld kunnen worden. Hier wordt door 15 werkgroepen met in totaal 47 gebruikers gebruik van gemaakt. Het Documentatiesysteem Een nieuwe toepassing voor het ontsluiten van de in het documentatiecentrum aanwezige collectie is in ontwikkeling en zal in 2015 afgerond moeten worden. In Klein Profijt staat al een PC waarmee vrijwilligers van HWL en bezoekers toegang tot de nieuwe toepassing kunnen krijgen. Omdat de toepassing deel gaat uitmaken van de website van HWL wordt het mogelijk om er via het internet gebruik van te maken. De infrastructuur in de twee bezoekerscentra Zowel in Klein Profijt als in het Nationaal Landschaps Centrum bevindt zich een ICT-infrastructuur bestaande uit onder andere een netwerk met internet toegang, een draadloos netwerk (Wi-Fi) waar ook bezoekers gebruik van kunnen maken, Pc’s voor bezoekers, Pc’s voor medewerkers en informatieschermen. Op deze laatste schermen, die via het internet te beheren zijn, wordt actuele informatie over bijvoorbeeld symposia en wandelingen getoond. Enkele medewerkers en vrijwilligers maken gebruik van Office 365. Hulpvragen op ICT gebied Relatief veel tijd gaat zitten in het afhandelen van hulpvragen op ICT gebied van medewerkers en vrijwilligers. Om deze vragen efficiënter te kunnen beantwoorden wordt geprobeerd die vragen centraal via het e-mailadres [email protected] binnen te krijgen. Voor 2015 heeft de werkgroep ICT zich voorgenomen het aantal Pc’s voor bezoekers in het NLC uit te breiden en de Jeugd Pc in Klein Profijt, die ruim zeven jaar oud is, te vervangen. Ook is gepland om de gebruikersdocumentatie te verbeteren en uit te breiden. Het gebruik van Sociale Media zal net als in 2014 ook in 2015 weer de benodigde aandacht krijgen.Om een beter inzicht te krijgen in de ICT behoeften van HWL zal een inventarisatie hiervan bij het bestuur en de werkgroepen uitgevoerd gaan worden. De werkgroep ICT bestaat uit zes vrijwilligers: Peter van Walsem, Arthur Baalman, Niels Kranendonk, Michel Legierse, André Overweel en Robert van Ommen (coördinator).


96

Contactadres: [email protected]

Werkgroep Promotie 9.9Deze werkgroep heeft zich tot doel gesteld meer werk te maken van het promoten van het nationaal landschap en de vereniging zelf bij een breed publiek. Meer reclame, laten zien wie je bent en wat dit landschap voor Hoeksche Waarders en mensen daarbuiten betekent, was het devies. In 2014 stond het beeld van HWL centraal en de promotie van wat de vereniging zoal doet. Thema’s die aan de orde kwamen: De huisstijl van HWL. Er werd een nieuw ontwerp gemaakt voor 3-slagfolders, posters, voorkanten brochures, nota’s en bladen voor stoepborden. Voordrukken van dit materiaal is beschikbaar gekomen voor alle werkgroepen van de vereniging. Leden werven. De in het jubileumjaar gestarte ledenwerfcampagne is voortgezet met een groene kaartenactie, die bij inlevering het Krekenboek en koffie met gebak in een bezoekerscentrum opleverde. Samenwerking met werkgroep Voorlichting. Promotie via videofilms op YouTube. HWL had tot de zomer de beschikking over een huis-cineast, zodat meerdere korte reportages van bijzondere activiteiten (excursies, markten e.d.) konden worden getoond. Jongeren activeren. Samen met communicatieopleiding van de Hogeschool Rotterdam werd een onderzoek gedaan door 4 studenten, naar de mogelijkheid jongeren te interesseren voor HWL en natuur en landschap. Het leverde enkele bruikbare tips op. Aantrekkelijke activiteiten. De werkgroep wilde ook concreet aan het werk met een nieuw aanbod. Er werd een poging gedaan om bijeenkomsten te organiseren met een meer spiritueel karakter in relatie met natuurbeleving. Promotie bezoekerscentra. Om de waardering en bekendheid van centra te vergroten, naam het algemeen bestuur het initiatief voor een afzonderlijke werkgroep, die werd ondergebracht bij de afdeling Beleid beïnvloeding. Waar mogelijk werd op samenhang gelet met de algemene werkgroep Promotie. Promotie Nationaal Landschap als sterk merk: Thema’s die hierbij aan de orde kwamen: Er werd deelgenomen aan bijeenkomsten van het landelijke Servicenet Nationale Landschappen waar een promotiecampagne werd opgezet samen met de 20 Nationale Parken. Dit leidde nog niet tot initiatieven in de Hoeksche Waard. Bijdragen van SOHW die betrekking hadden op ‘branding’ van de Hoeksche Waard werden gevolgd. Plannen voor 2015. In het najaar besloot de werkgroep even op-de-plaats-rust te houden. De leden zijn allen ook in andere groepen actief. De werkgroepleden zijn dit jaar: Willy de Vrijer (tot najaar), Cees van Gent, Cynthia van der Waal, Henk de Koning, Jeanette Notenboom en Dick Bussing (coördinator).

10 Toel icht ing op de jaarc i j fers 2014

10.1 Rekening van baten en lasten

Net als vorig jaar begin ik ook nu met een compliment aan alle vrijwilligers die ervoor zorgden dat de begrote inkomsten binnenkwamen en de uitgaven onder controle bleven. Dank jullie wel voor je goede zorgen in dit opzicht! De vereniging sloot het jaar af met een negatief saldo van € 1478, tegenover een begroot negatief saldo van € 1700. Heel netjes dus. Bij opbrengsten noch kosten zijn er posten die zeer in het oog springen. We mogen stellen dat beide goed onder controle zijn. De begroting 2015 gaat uit van stabilisering van zowel inkomsten als uitgaven. Er zijn dit jaar geen bijzonderheden te verwachten. We begroten een winstje van € 600.

10.1.1. Balans Activa: De enige post die in het oog springt is Overige vorderingen. Deze bestaat voor een groot deel uit een voorschot, betaald aan de Stichting Natuurbeheer, voor nog te verrekenen loonkosten van de beheerder en de barmedewerkers. Passiva: Hier is de post Overlopende passiva van belang. De grootste post hierin is de nog te verrekenen loonkosten (zie boven).Verder bestaat deze post hoofdzakelijk uit de saldi van onze beide educatieprogramma’s en het fonds Klein Profijt Duurzaam. Guus van der Pal penningmeester

10.2 Financieel verslag over het verenigingsjaar 2014 Winst en verliesrekening 2014 en begroting 2015

!begroting! 2015! realisatie! 2014! begroting! 2014!

! ! ! ! ! ! !Opbrengsten* €! €! €! €! €! €!Algemeen! 46000!

!46208!

!43500!

!Winkel! 5800!!

5603!!

7000!!Bar! 40000!

!39561!

!44500!

!Vrijval!projecten! 5000!!

5000!!

5000!!NatuurD!en!Milieueducatie! 13700!

!13725!

!13500!

!Huur!NLC! 0!!

D7800!!

D7800!!Diverse!opbrengsten! 400!

!590!

!100!

!! ! ! ! ! ! !Som*der*opbrengsten*

!110900!

!102887!

!105800!

! ! ! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !Kosten*

! ! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !Lonen!en!salarissen! 46000!

!43794!

!46000!

!Sociale!lasten! 7000!!

7061!!

7500!!Pensioenlasten! 7000!

!6871!

!7000!

!Overige!personeelskosten! 2300!!

1978!!

2600!!Afschrijving!materiele!vaste!activa! 6300!

!6841!

!7300!

!Algemene!kosten! 16800!!

14293!!

13300!!Kosten!bezoekerscentrum! 11900!

!12439!

!13800!

!Algemene!voorzieningen! 1200!!

3110!!

3000!!Afdeling!Milieu!en!Planologie! 800!

!397!

!300!

!Afdeling!Educatie! D500!!

D1161!!

D3000!!Afdeling!Biologisch!onderzoek! 2900!

!2185!

!3100!

!Afdeling!Communicatie! 13300!!

11370!!

11300!!

! ! ! ! ! ! !Som*der*kosten*!

115000!!

109178!!

112200!

! ! ! ! ! ! !Bedrijfsresultaat*!

D4100!!

D6291!!

D6400!

! ! ! ! ! ! !Rentebaten! 4700!!

4813!!

4700!!Rentelasten!

! !0!

!0!

!Financiele*baten*en*lasten*!

4700!!

4813!!

4700!

! ! ! ! ! ! !Resultaat*!

600!!

D1478!!

D1700!

BALANS*PER*31*DECEMBER*2014*! ! ! ! !

!31DdecD14! 31DdecD13!

!! ! ! ! ! !ACTIVA* €! €! €! €!

!! ! ! ! ! !Vaste*activa*

! ! ! ! !! ! ! ! ! !Materiele!vaste!activa!

! ! ! ! !Terreinen!en!gronden! 1400!!

0!! !Bedrijfsgebouwen! 881!

!3784!

! !Inventaris! 18725!!

9741!! !

! !21006!

!13525!

!! ! ! ! ! !Financiële*vaste*activa*

! ! ! ! !Overige!vorderingen!!

110000!!

110000!!

! ! ! ! ! !Vlottende!activa!! ! ! ! !

! ! ! ! ! !Voorraden*! ! ! ! !Voorraden!!

12973!!

10276!!

! ! ! ! ! !Vorderingen*! ! ! ! !Debiteuren! 1150!

!4351!

! !Omzetbelasting! 146!!

0!! !Overige!vorderingen! 49213!

!54798!

! !Overlopende!activa! 2998!!

2974!! !

! !53507!

!62123!

!! ! ! ! ! !Liquide*middelen*

!82527!

!49354!

!! ! ! ! ! !! ! ! ! ! !! !

280013!!

245278!!

! ! ! ! ! !!

31DdecD14! 31DdecD13!!

! ! ! ! ! !PASSIVA* €! €! €! €!!

! ! ! ! ! !Vermogen*!

101144!!

102622!!

! ! ! ! ! !Voorzieningen*! ! ! ! !Overige!voorzieningen!!

9976!!

9306!!

! ! ! ! ! !Kortlopende*schulden*! ! ! ! !Crediteuren! 2141!

!2889!

! !Omzetbelasting! 0!!

1509!! !Overlopende!passiva! 166752!

!128952!

! !! !

168893!!

133350!!

! ! ! ! ! !! !

280013!!

245278!!

hwl jaarverslag 2014 isn

Documents