i nyoman sugiharta dana psikologi
TRANSCRIPT
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 1/135
I NYOMAN SUGIHARDANA
D IV KEPERAWATAN TINGKAT I
P0712021
PSIKOLOGI
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 2/135
KONSEP PRILAKU MANUS
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 3/135
Menurut En!"#$%e&! A'er!"( %e&!(rt!"(n e)(*! u(tu ("! &(n r$r*(n!'e ter+(&(% #!n*"un*(nn,)er(rt! )er(rt! %er!#("u )(ru ter.(&
(&( eu(tu ,(n* 'en!')u#"(n r,(!tu )eru%( r(n*(n*(n re("! %er!#("u tertentu-
Pengertian
Prilaku
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 4/135
Jenis Perilaku
Walgito (2010) Men&e"r!%!"(n .en!
'(nu!( &(%(t &!)e&("(n (nt(r( %r!#("ure/e"! &(n %r!#("u ,(n* n$n re/e"!- Pr!#("u'eru%("(n %er!#("u ,(n* ter.(&! (t( re("! %$nt(n ter+(&(% t!'u#u ,(n* 'en*en(!tere)ut- $nt$+3 Men(r!" .(r! )!#( "en( tr$')er"e&!% )!#( "en( !n(r-Skinner (1976) 'e')e&("(n %er!#("u '
%er!#("u ,(n* (#('! 5!nn(te )e+(6!$r &(n %$%er(n 5$%er(n )e+(6!$r- Per!#("u (#('! 'er(&(#(+ %er!#("u ,(n* &!)(( e.(" #(+!r re/e" &(n !nt!n* e&(n*"(n %er!#("u 'eru%("(n u(tu %er!#("u ,(n* &!)entu" %r$e )e#(.(r
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 5/135
Kondisioning/
kebiasaan
Pengertian
(insight)
Pembetukan
Prilaku
Model
Contoh peri
Pengertian suatu
perilaku
membentuk pola
pikir
Yang biasa
dilakukan menjadi
prilaku
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 6/135
Atribusi
Insentif
orongan
Insting
!eori Perilaku
Perilaku
akibat
dorongan
re"ard atau
hukuman
Perilaku
akibat
dorongan
kebutuhan
Perilaku #g
alami
berasal dari
Insting
Perilaku
akibat
disposisi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 7/135
KEPRIBADIAN MANUS
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 8/135
A- PENGERTIAN
Menurut A#!$# 52004 'en*e'u"e%r!)(&!(n )er((# &(r! "(t( %er$&(#(' )(+(( !n**r! ,(n* )er((
Yun(n!9Kun$ %r$$%$n (t(u %er$n( (rt!n,( :t$%en*; ,(n* )!(( &!%("(!
&(#(' t+e(t+er-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 9/135
It!#(+ ,(n* )er&e"(t(n '("n(n#(!n
•
Per$n(#!t, 5"e%r!)(&!(n• +(r(ter 5"(r("ter
• D!%$!t!$n 5(t("
• Te'%er('ent 5te'%er('en
•
Tr(!t 5!(t• T,%e9(ttr!)ute 5!r!
• H()!t 5"e)!(((n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 10/135
<- =("t$r ,(n* 'e'%en*(ru"e%r!)(&!(nSe.(" #(+!r te#+ )(,(" !r! ,(n* &!'!ee$r(n* )(!" !r! >!" '(u%un tertentu- !r! >!" ,(n* &!'!#!"! e%erte&(n* (t(u %en&e" &(n )entu" >&!'!#!"! &!turun"(n &(r! $r(n* tu(n,( (!r! ((#! ,(n* &!)(( e.(" #(+!r "(%(!t( $t(" &(n "e%e"((n !n&r(- D(!n! "!t( ("(n 'e#!+(t (t$r +(!# &en*(n #!n*"un*(nn,( ,(n* (n*(t%en*(ru+n,( ter+(&(% "e%r!)(&!(n eSe#('( )er!nter("! &en*(n #!n*"u
!tu#(+ !n&!6!&u 'e'%er$#e+ %en*(#('(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 11/135
• Pe6!n 5&(#(' Ir(nt$ &""- 1??1 'e')e&(" .en! %en*(#('(n ,(n* 'e'%en*(ru+! "e%ree$r(n* ,(!tu3
1- Pen*(#('(n U'u' 5$''$n e@%er!ene
Meru%("(n %en*(#('(n ,(n* &!'!#!"! $#e+ e(n**$t( ',(r("(t (t(u $#e+ e'u( $r(n*-
2- Pen*(#('(n un!" 5un!ue e@%er!ene
B- Tern,(t( &(#(' !nter("! &en*(n #!n*"un*(&en*(n '(,(r("(t &!e"!t(rn,( et!(% $r'e'%un,(! %en*(#('(n9%en*(#('(n ,(n%ern(+ &!(#('! $#e+ &!r!n,( en&!r!-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 12/135
- Te$r! Ke%r!)(&!(n
M$r*(n T &""- 51?841?8C 'en*e')(+( t!&(" ("(n '('%u 'en*u.! e',(n* &!(.!"(n e(r( 'en,e#uru+ $#e+!tu te$r!9te$r! ,(n* (&( &(%(t 'e#en*"(%! &(n )er'(n((t)%(&( "
"e(&((n ,(n* )er#(!n(n-Pe#6!n 51?7 'ene'u"("(n (&( te$r! tent(n* "e%r!)(&(!(n %en&e"(t(n9%en&e"(t(n tertentu-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 13/135
D- G(n**u(n "e%r!)(&!(n
•
G(n**u(n "e%r!)(&!(n )!( 'unu# ("%er"e')(n*(n "e%r!)(&!(n ,(n* t!&("&(n 'en,!'%(n* ("+!rn,( 'e'!#!"! %&(n !nter("! &en*(n #!n*"un*(nn,'(#(&(%t!6e-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 14/135
E- Pen*u"ur(n Ke%r!)(&!(n
Me')!(r("(n %er$(#(n %e"e%r!)(&!(n eun**u+n,( t!&(" )e*!t)(*! "!t( "(ren( %(&( "en,(t((nn,("e+!&u%(n e+(r!9+(r! "!t( er!n* &en*(n %en!#(!(n (t(u %en*u"ur(n t
"e)er(&((n ee$r(n*-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 15/135
BIOPSIKOLOGI
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 16/135
<!$%!"$#$*! 'eru%("(n "(%!"$#$*! ,(n* &!"(!t"(n &en(%e" )!$#$*! ,(n* ter&(&(#(' &!r! '(nu!(
Pengertian
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 17/135
• Ter&(%(t .en! e# &(#(' tu)u+ ,(n* 'e'
tu*( )er)e&((- Ree%t$r
)- A&.ut$r
- Aet$r
&- Su+u
e- S!n(r &(n (rn(
- Neur$n
*- Ot$t9$t$t &(n "e#en.(r
Sel-SelTubuh
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 18/135
S!te' (r( '(nu!( &!)e&("(n 'en.(&! &u(
u'u' tu#(n* )e#("(n* &(n !te' (r( te%!1- Ot(" '(nu!(
(- $rte@ 3 %u(t %en*e#$#((n %!"!r(n %er((,(n* "!t( #("u"(n
)- D!ene%+(#$n 3 ter&(%(t "u'%u#(n e# )er)entu")u#t te#ur ,(n* &!n('"(n t+(#('u
- T+(#('u 3 'en*!nte*r(!"(n r(n*(n* en$r
&- H!%$t+(#('u 3 %u(t !nte*r(! tert!n**! &((r( $t$n$' ,(n* 'en*(tu &en,ut .(ntun* %&(n %ern(%((n
Sistemsaraf
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 19/135
2- Su'u' tu#(n* )#("(n* &(n !te$t$n$n
Meru%("(n %en*+u)un* (nt(r( $t("e'u( )(*!(n tu)u+ &!(#ur"(nn,( !'%u# "e $t(" &(n &(r! $t(" 'e#(
en$r! &(n '$t$r!"-!te' (r( $t$n$' 'e'!#!"! &u
(r( !'%(t!" &(n %(r( !'%(! ,(n"(#! 'e'!#!"! ("! ,(n* (nt(*$n!t!-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 20/135
(- S(r( !'%(t!"3 'er(n*(n* "t!6(! 6!er(# &(#(' !tu(!9!tu(! e'$!$
)- Men*(tur "er.( n$r'(# $r*(n terut(&(#(' "e(&((n (nt(!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 21/135
1- Aet,#+$#!ne 5A+
<(n,(" &!te'u"(n &! &(er(+ +!%$"('%'e'!#!"! %er(n(n %entn* &(#(' %e''e'$r! )(ru- Se# $t(" 'en*(+(!#en&erun* 'en*(#('! &e*ener(! %(&( e+!n**( %r$&u"! (+ $t(" 'enurun
2- N$re%!ne%+r!ne 5NE
D!+(!#"(n $#e+ neur$n &!)#("(n* $t("-
$(!ne &(n ('%+et('!ne 'e'%er%(n.(n*
L!t+!u' 'e'%ere%(t %en*(')!#(n "e')(#
Neurotransmiter an Perilakumanusia
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 22/135
B- G(''(9('!n$)ut,r! (!& 5GA<A Tr(n'!ter !n+!)!t$t$r!" ut('( %(&( (r(-
4- D$%('!n
<er%er(n 'e')(n*"!t"(n &(n ter#!)(*er("(n%er+(t!(n &(n )e#(.(r
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 23/135
1- Ke#en.(r *$n&$" 5t+,r$!&
Men*e#u(r"(n +$r'$n t!r$"!n ,(n* 'e')(ntu 'en*(tu
'et()$#!'e tu)u+ '(nu!(2- Ke#en.(r %!tu!t(r,
'en*e#u(r"(n +$r'$n %!tu!t(r, ,(n* )e"er.( ('( &en*(+!%$t(#('u
B- Ke#en.(r (&ren(#
'en*+(!#"(n +$r'$n (&ren(#!n ,(n* &!"e#u(r"(n (t( %e+$r'$n %!tu!t(r,
4- Ke#en.(r Ke#('!n 5*$n(&
Ke#en.(r ,(n* 'en*+(!#"(n +$r'$n ,(n* 'e'%en*(ru+e"u(# ee$r(n*
- Ke#en.(r %(n"re(
)er%er(n &(#(' %r$e 'et()$#!'e
Sistem enokrin
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 24/135
A&( )e)er(%( "(r("ter!t! >!" e%ert! t!n**tru"tur tu#(n* &(n (rn( r(')ut &(n '(t(
T!(% "r$'$$' ter&!r! &(r! )(n,(" un!t +er&!ter ,(n* &!n('("(n *en- e)u(+ *en (&(#(n e*e)(*(! %e')((eun**u+n,( !n$r'(! *enet
<e)er(%( !(t &!tentu"(n $#e+ *en9*en tun*e)(*!(n )e(r "(r("ter!t!" '(nu!( &!tentu
)(n,(" *en 'ere"( (&(#(+ %$#!*en!"- N('un (!n! )e#u' (&( +(!# %ene#!t!(n ,(n* 'e,("!n'ene'u"(n )(+( %er!#("u "+uu tertentu&!tentu"(n $#e+ *enet!"n,(-
!enetika alam"sikologi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 25/135
PROSES SENSORIS MOTOR
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 26/135
Menurut un(r,$ 52004 %r$e en(&(#(+ %r$e '(u"n,( r(n*('e#(#u! (#(t !n&r( "e $t(" ,(n* "e'"e')(#! 'e#(#u! (r( '$t$r! &(n )er&en*(n %er)u(t(n- Pr$e en$r!
&!e)ut %en*('(t(n ,(!tu *'en*en(# )en&(9)en&( &!e"!t(r &e'en**un("(n (#(t !n&r(
A% P&'&!IA'
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 27/135
M(nu!( %(&( u'u'n,( 'e'!#!"! )e)er(!n&r( ,(!tu 6!u(# (u&!t$r!u %en
%en*e(%(n &(n entu+(n- At"!n$n &"" 52011- V!u(# 5Pen*#!(+(t(n
Ener*! >!" %en*#!+(t(n (&(#(+ (+(,(- (&(#(+ r(&!(! e#e"tr$'(*net!" 5ener*,&!+(!#"(n $#e+ !$#(! '(ter! )er'u(t(n #!t
'(u" &(#(' r(n*"(!(n !n(r "$'!" !n(r9u#tr(6!$#et &(n !nr( 'er(+ ert( *e#$')(n&(n te#e6!!- M(t( 'e'!#!"! &u( ,te' (t'e')entu" !tr( &(n ,(n* #(!n untu" 'entr(!tr( !'%u# "e #!tr!"- S,te' %e')entu" !tr&(r! "$rne( #en( &(n %u%!#-
#$ %&!'N T# *'N! P+NT,N
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 28/135
2- Au&!t$r!u 5Pen&en*(r(nPen&en*(nr(n 'eru%("(n (#ur(n
untu" )er"$'un!"(! &(n (r(n( 'en&en*(r"(n 'u!"- Su(r( )er((*er("(n (t(u 6!)r(! u(tu )en&(- <un
)ereu(!(n &en*(n *e#$')(n* &!n('("(n n(&( 'urn! !nten!t( &!n,(t("(n &(#(' &e!)e# %en!n*"(t&e!)e# )ereu(!(n &en*(n %er"e"u(t(n u(r( 10 "(#!-
an.utan
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 29/135
B- Pen!u'(nPen!u'(n 'eru%("(n !n&r( ,(n*
%ent!n* &(n %r!'!t!6e- Pen!u'n ' .(#ur #(n*un* "e$t(" &!)(n&!n*"(n #(!nn,(- Pen!u'(n )er"e')(n* (n*(
%(&( %e!e #(!n e+!n**( %en!u'(n &!*un"(n e)(*(! (r(n( "$'un!"(! %(&( er(n**( &(n +e(n
an.utan
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 30/135
Menurut F(en(# A#!'!n &(n Eu! H52010 (&( B un*! !te' en$r! ,'ene'%(t"(n '(nu!( )er+u)&en*(n #!n*"un*(n e"!t(rn,( %r$te"! 5'e'%ert(+(n"(n &!r! &(r! )(&(n e)(*(! %r$e %e'(u"(n !n$r'
/$ N!S, S,ST+ S+NS%&, T
'3T%& *'N! +P+N!'&
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 31/135
Pr$e en$r! ("(n )er#(n*un* &)(!" (%()!#( 'e'enu+! ("t$r9
e)(*(! )er!"ut3• Ke(&(r(n !n&r( ,(n* e+(t &(n e'
,(n* ("(n 'e'%en*(ru+! "ee'%u%r$e en$r!
• Per+(t!(n ,(n* tertu.u %(&( $).e"n,(
'e'u&(+"(n %ere%! &(n (%er+(t!(n "ur(n* ("(n 'en**"$nentr(! e+!n**( %r$e en$r!e'%urn(-
• R(n*(n*(n ,(n* (n*(t #e'(+ (t
(n*(t "u(t ("(n 'en**(n**u %
$ '3T%& *'N! +P+N!'&S+NS%&, %T%&,S
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 32/135
Su(tu t!n&("(n &(%(t "!t( #("u"(n (&(r 'e#(#u! (&(n,( r(n*(n*(n '(r( %u(t ter#e)!+ &(+u#u ,(!tu $t(&!!n! (nt(r( (r( en$r! &(n '$t$r!(#!n* )er+u)un*(n (tu &en*(n #(!nn,( (*(r t!n&("(n &(%(t "!t( #(Su(tu ("(n &!ter!'( $#e+ ree%t$r te&(+u#u "e'u&!(n ("(n &!teru"(n 'e#(#u! (r( en$r!-
#N!'N S,ST+ S+NS%&, %T
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 33/135
D(r! $t(" r(n*(n*(n &!ter'e#(#u! (r( '$t$r!" 'enu.u 6A#!'!n &(n Her,(t! 52010 'en,(t*er("(n 5'$t$r!" &(n %en*!n'eru%("(n &((r %%en*ert!(n'!(#n,( %(&( %r$e )erter&(%(t &u( +(# %r$e ,(!tu %en$r! &(n '$t$r! 5u&(r(nt$ 200
an.utan
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 34/135
A%e" en$r! 'e#!%ut! %en&en%en*e#!+(t(n &(n r(( r()( )erun*!'e'(+('! (%( ,(n* &!&en*(r &!#!+(&!r((- A%e" '$t$r!" ,(!tu 'en*(tur (#(t9(#(t untu" (rt!"u#(! t!n&("(n (rt&(n #(r!n* ,(n* )ert(n**un* .(() %en*e#u(r(n u(r(-
an.utan
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 35/135
KESADARAN DAN
KETIDAKSADARAN
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 36/135
• =reu& 51?C4 'en*e'u"("(n )(+( "e+!&u%ee$r(n* ter)(*! 'en.(&! &u( t!n*"(t ,((&(r &(n (#(' t!&(" (&(r- A#(' t!&(" (&#(*! 'en.(&! &u( t!n*"(t (#(' t!&(" (&(r )((+ (&(r- D(#(' %!"$#$*! =reu&!(n "et!*"e+!&u%(n 'ent(# !n! &!%(+('! )(!" e)(*'(u%un #$"(!- Ke)er(&((n #$"(! &(r! "et!*tere)ut )er!(t +!%$te! &(n t!&(" n,(t( (&(tu)u+ e"(#!%un &e'!"!(n "et!"( 'e')(+( ((&(r =reu& 'e#!+(tn,( e)(*(! u(tu (#(' te"(#!*u %r$e ter.(&! t(n%( &!(&(r!-
'$ Pengertian
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 37/135
At"!n$n &"" 52012 'en*e'u"("(n %(&( +("e"(tn,( (#(' (&(r"e5$n!!$u e)(*(! t!n*"(t "e!n&!6!&u %(&( ((t !n! ter+(&(% e"tern(# &(n !ntern(# )eru%( %er%er!t!( #!n*"un*(n &(n en(! 'e'$r! &(n %!"!r(n- (&! "!t( (&(r .!"'e'(nt(u #!n*"un*(n 5!ntern(# &(n e"tet(%! .u*( ((t "!t( 'en$)( 'en*e&&!r! "!t( en&!r! &(n #!n*"un*(n-
1$ 'lam saar
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 38/135
A#(' )((+ (&(r 5%re$n!$u 'e'u( e#e'en ,(n* t!&(" &!(&(r! tet'unu# &(#(' "e(&(r(n &en(n e%((" u"(r 5=reu&1?C4- I! (#(' )((!n! &(t(n* &(r! &u( u')er ,(n* %
&(t!n* &(r! %ere%! (&(r- Se*(#( ,(n* &!%ere%!"(n $r(n* e(r( (&(("tu !n*"(t ("(n e*er( '(u" ")((+ (&(r e#(*! $"u %er+(t!(n )e%e'!"!r(n #(!n-
2$ 'lam ba4ahsaar
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 39/135
A#(' t!&(" (&(r 5un$n!$u 'te'%(t )(*! e*(#( &$r$n*(n &'(u%un !nt!n* ,(n* t!&(" &!(&(r!tern,(t( 'en&$r$n* %er"(t((n %er((t!n&("(n "!t(- K!t( (&(r ("(n %er!#(
,(n* n,(t( tet(%! er!n*"(#! "!t('en,(&(r!n,( %r$e 'ent(# ,(n* (&(%r!#("u tere)ut '!(#n,( e$r(n* %r(.( 'en*et(+u! &!r!n,( tert(r!" %(&( (n!t( t(%! t!&(" )en(r )en(r 'e'
(#((n &!)(#!" "etert(r!"(nn,( ,(n
5$ 'lam tiaksaar
#$ Teori kesaaran ank ti k
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 40/135
1- Te$r! %!"$(n(#!!%!"$&!n('!"(
T$"$+ ut('( te$r! !n! (&(#(+ S!*'un& =reu& #(+!'(ret (t(u Me! 18C &! =re!)er* M$r(6!( ,(n* "!n!
Re%u)#!" e"$ 5P(r( en&e"!((n )er!#(n* %en&(%t(n**(# #(+!rn,( t(n**(# ,(n* %ert('( &!e)ut (&(#)u#(n )u#(n ete#(+ %ern!"(+(n $r(n* tu(n,(- S!*'(&(#(+ (n(" "e(,(n*(n !)un,( ,(n* e(r( t!&('e')u(t &!r!n,( )er"e')(n* 'en.(&! %r!)(&! ,(n* %e%(n.(n* +!&u%n,(- P(&( t(+un 188 !( 'en&(%(t +'e#("u"(n %er.(#(n(n &(r! Un!6er!t( W!n( 5Un!
V!en( &(n 'e'utu"(n untu" )e#(.(r &! P(r! %(&(Pr(n! ter"e'u"( e(n9M(rt!n +(r$t- Se#('( e')er('( +(r$t !( )e#(.(r te"n!" +,%n$! untu" +,ter!( (t(u "e#(!n(n ,(n* &!t(n&(! &en*(n "e#"e#(!n(n un*! $r*(n tu)u+ tertentu-
ketiaksaaran
2 3 ti k
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 41/135
Se%ert! +(n,( =reu& (r# Gut(6 u'en&((r"(n te$r! "e%r!)(&!(n,( %(&( (u'%!"!r"(n (t(u %!"e 5%,+e 'e'%un,"e(&(r(n &(n "et!&("(&(r(n- Per)e&((n(n*(t 'ene"(n"(n )(+( )(*!(n ,(n%ent!n* &(r! #()!r!n "et!&("(&(r(n ee$r()er((# &(r! %en*(#('(n %er$n(# tet
"e)er(&((n '(nu!( &!'(( #(#u- K$ne% &!e)ut un* e)(*(! "et!&("(&(r(n "$#e%ent!n* &(r! un* (&(#(+ "e(&(r"et!&("(&(r(n %er$n(#-
2$ 3etiaksaarankolektif
/ St kt k
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 42/135
=reu& 51?C4 'e')(*! ("t!6!t( !n&!6!&u &(#(' t!*( t!n*"(t )er&"e&(#(' *e.(#(9*e.(#( %!"! ,(n*&!(&(r!- T!n*"(t %ert('( (&(#(+ t!n*"(t(u "e(&(r(n 5$n!$u #e6e#- P(&(!n! ("t!6!t( 'ent(# )!( &!(&(r! ete%ert! )er>"!r &(n %ere%!- T!n*"(t(&(#(+ t!n*"(t %r( (&(r )((+5%re$n!$u-
/$ Struktur kesaaran anketiaksaaran
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 43/135
Merupakan dua atau lebih kepribadi
terintera!i dan berke"ban !e#ara baik
indi$idu yan !a"a%
$ 3e"ribaian !ana
+ Tiur an im"i
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 44/135
T!&ur &!'u#(! &en*(n t(&!u' NREM &(n ter)e)er(%( !"#u t!&ur ,(n* '(!n*9'(
'e'!#!"! REM &(n NREM- Or(n* ,(n* &!)(e#('( t!&ur REM +('%!r e#(#u 'e#(%$'en*(#('! '!'%! tet(%! .!"( &!)(n*un"(nt!&ur NREM +(n,( 2 %eren ,(n* 'e'!'%!- M!'%! ,(n* &!#(%$r"(n .!"( &!)(n*unt!&ur REM en&erun* *(')#!n* e(r( 6!
'e'!#!"! !rr! e'$!$n(# &(n t!&(" #$*! e'!'%! NREM #e)!+ '!r!% &en*(n %r$e n$r'(# t!&(" e%ert! '!'%! REM ,(n* )e6!u(# (t(u e'$!$n(# &(n #e)!+ )er+u&en*(n eu(tu ,(n* ter.(&! &(#(' "eter.(*(-
+$ Tiur an im"i
$ Perubahan Tingkat
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 45/135
Ke(&(r(n !tu en&!r! &(%(t )eru%( 3 "e(&(r(n ,(n"e(&(r(n ,(n* 'enurun "e(&(r(n ,(n* 'en!n**! "e(&t!&ur "e(&(r(n ("tu '!'%! "e(&(r(n e("tu &!$!(
&(n +!%n$( &(n "e(&(r(n %(&( %!"$( un*!$n(#- Menur5200 )e)er(%( &!(nt(r(n,( %eru)(+(n t!n*"(t "e(&(r(n (
1- Ke(&(r(n ,(n* Menurun
• A&( )e)er(%( t!n*"(t "e(&(r(n ,(n* 'enurun tere)ut 3
• A%(t!
• S$'n$#en!
• S$%$r• Su)"$'( &(n "$'(
Ke(&(r(n ,(n* 'enurun ter.(&! "(ren( (&(n,( *(n**u(n .!(t(u "(ren( *(n**u(n $t(" e%ert! !ne"! *(n**u(n %ere&(tu'$r &(n "er(un(n
3esaaran
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 46/135
2- Ke(&(r(n ,(n* 'en!n**!
Meru%("(n u(tu "e(&((n &en*(n re%,(n* 'en!n**! ter+(&(% r(n*(n* u(
u(r( ter&en*(r #e)!+ "er( (rn(9(r"e#!+(t(n #e)!+ ter(n* ,(n* &!e)()"()er)(*(! (t ,(n* 'ent!'u#(! $t(" ('et('!n &(n (e!ne (t(u $#e+ "(re("t$r %!"$#$*!"-
B- H!%n$(
At"!n$n &""- 51??C 'en*e'u"("(n &+,%n$! u),e" ,(n* 'enurut &(n "$'e#e%("(n "en&(#! ter+(&(% %r!#("un,
"e%(&( (+#! +,%n$! &(n 'ener!'( &!
$isosiasi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 47/135
D!$!(! &(%(t )eru%( 3
• Tr(n 3 "e(&((n "e(&(r(n t(n%( re("! ,(n* .e#(#!n*"un*(nn,( ,(n* )!((n,( 'u#(! e(r( 'en&(ter.(&! !'$)!#!t( &(n r$'(n 'u"(n,( "e#!+(t(n e
)en*$n* (t(u 'e#('un &(%(t &!t!')u#"(n $#e+ +!%(t(u u%((r( "e%er(,((n-
• Sen.("(#( +!ter!" 3 "e+!#(n*(n !n*(t(n (t( &((r ,(n* ter.(&! u(tu ("tu tertentu &(n )!((n,( e
• =u*ue 3 %er!$&e %enurun(n "e(&(r(n &en*(n %e#(
e(r( >!" &(r! u(tu "e(&((n ,(n* 'en!')u#"(ntre tet(%! &en*(n 'e'%ert(+(n"(n "e)!(((n &"eter('%!#(n
• Ser(n*(n +!ter!" 3 u(tu %en('%!#(n e'$!$n(# ,(&en*(n unur 'en(r!" %er+(t!(n &(n "e#!+(t(nn,("$nt(" &en*(n #!n*"un*(n-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 48/135
PERSEPSI
' P+N!+&T,'N
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 49/135
Perse"si M(r('! 5200 'en*e'u"("(n )
%ere%! (&(#(+ &(,( 'en*en(# )("u(#!t( (t(u +u)un*(n &(n %er)(nt(r( +(# !n! 'e#(#u! %r$e 'en*'en*et(+u! (t(u 'en*(rt!"(n %(n( !n&er( &(%(t r(n*(n*(n
At"!n$n &"" 52012 %en,e#!&!"(n &'en*!nte*r(!"(n en(! "e %r$e %ere%tu(# &(n 'en**un("untu" 'en*en(#! &un!(-
&'
'$ P+N!+&T,'N
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 50/135
Perse"si
D(r! %(%(r(n &!(t( &(%(t &!(rt!"(n %ere%! (&(#e)(*(! %r$e &!ter!'(n,( r(n*(n* 'e#(#u! %(n,(n* &!&(+u#u! $#e+ (&(n,( u(tu %er+(t!(n e+!n!n&!6!&u '('%u 'en,(&(r! 'en*(rt!"(n &(n'en*+(,(t! tent(n* u(tu ,(n* &!('(t! )(!" ,(n&!#u(r '(u%un &(#(' &!r! !n&!6!&u-
()
'$ P+N!+&T,'N
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 51/135
enurut aramis (2008) aa 2 .enis "ersaitu
1$ +:sternal "er;e"ton (rangsang ari luini<iu)
2$ Self ="erse"tion (rangsang berasal aalam iri ini<iu)
(*
>+N,S P+&S+PS,
*ungsi Persepsi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 52/135
'tkinson kk (2012) mengemukakan bah"erse"si memiliki fungsi
a$ ntuk menentukan ob.ek ang aa tem"at itu ("engenalan)
b$ iman ob.ek itu bera"a (lokalisasi)
ungsi lain "erse"si selain "engenalan lokalisasi aalah mem"ertahankan"enam"ilan ob.ek teta" konstan? 4alau
kesan ang iterima retina terus menerberubah
(+
*ungsi Persepsi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 53/135
S,(r(t ter.(&!n,( Pere%!
1- A&(n,( $).e"
2- A&(n,( (#(t !n&er( (r( &(n u(r( %u(t
B- A&(n,( %er+(t!(n
(,
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 54/135
Pr$e ter.(&!n,( Pere%!
W(#*!t$ 52010 'en*e'u"("(n )(+( %ere'en*(#('! B %r$e ,(!tu3
1-Pr$e >!" 5"e(#('(n2- Pr$e >!$#$*!
B- Pr$e P!"$#$*!
(&! ,(r(t untu" 'en*(&("(n %ere%! %er#u%r$e >!" >!$#$*! &(n %!"$#$*!-
(&
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 55/135
Pr$e ter.(&!n,( Pere%!
W(#*!t$ 52010 'en*e'u"("(n )(+( %ere'en*(#('! B %r$e ,(!tu3
1-Pr$e >!" 5"e(#('(n2- Pr$e >!$#$*!
B- Pr$e P!"$#$*!
(&! ,(r(t untu" 'en*(&("(n %ere%! %er#u%r$e >!" >!$#$*! &(n %!"$#$*!-
((
Proses ter.aina Perse"si
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 56/135
. "
(-
OB.EK STIMULUS RESEPTOR
OTAK SARA/ SENSORIK
PERSEPSI
SARA/ MOTORIK
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 57/135
aktor ang em"engaruhi ter.ai Per
enurut Walgito (2010)
1$ 3eterseiaan informasi sebelumn
2$ 3ebutuhan
5$ Pengalaman masalalu
$ +mosi
8$ ,m"resi (stimulus ang menon.ol)
6$ 3onteks
(0
K " t P t #
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 58/135
Ke"$nt(n(n Pere%tu(#
At"!n$n 52012 "!t( 'en*+(,(t! u(te)(*(! tet(% re#(t! "$nt(n t(n%( 'e'%eru)(+(n (+(,(%$!! &(r! '(n'e'(n&(n* (t(u .(r(" $).e" &(r! &!r! "!t(
Keen&erun*(n "e(r(+ "e "$t(n(n !n! &!n"e"$t(n(n %ere%tu(# (#(u%un "e"$t(t!&(" e'%urn( tet(% (.( +(# !tu 'e(%e" ,(n* %ent!n* &(r! %en*(#('(n 6!u(
(1
G(n**u(n Pere%!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 59/135
G(n**u(n Pere%!
Menurut M(r('! 5200 %en,e)() &(n .en!*(n**u(n %ere%! (&(#(+ e)(*(! )er!"ut3
1- Pen,e)()
. *(n**u(n $t(" "(ren( "eru("(n $t("
.Ker(u(n(n
.O)(t +(#u!n$*en *(n**u(n .!( e'$'en*("!)(t"(n !#u!
.P!"$! +!n**( t!')u# +(#u!n(!
.S$!$ )u&(,(
('
G(n**u(n %ere%! 5L(n.ut(n----
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 60/135
2- en! G(n**u(n Pere%!
Ter&(%(t 7 '((' *(n**u(n %ere%! ,(!t
(- H(#u!n(! (t(u '(,( 5(&( 10 .en!
1- H(#u!n(! %en*e#!+(t(n$%t!"2- H(#u!n(! (u&!t!("ut!"
B- H(#u!n(! $#("t$r!u%en!u'(n
4- H(#u!n(! *ut(t$r!"%en*e(%
- H(#u!n(! t("t!#%er()(
C- H(#u!n(! "!net!"*er("
-)
G(n**u(n %ere%! 5L(n.ut(n----
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 61/135
** % % 5 .
(- H(#u!n(! (t(u '(,(
7- H(#u!n(! 6!er(# +(#u!n(! tu)u+ )(&(#('
8- H(#u!n(! +!%n(*$*!" ,(n* ter.(&! %& t!&ur
?- H(#u!n(! +!%n$%$'%!" ter.(&! e)#' )t!&ur
10- H(#u!n(! +!ter!" %(&( neur$! "(re"$n/!" e'$!
-*
G(n**u(n %ere%! 5L(n.ut(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 62/135
G(n**u(n %ere%! 5L(n.ut(n----
)- I#u! 5%en*('(t(n ,(n* 'en,!'%(n* $n3&(un %!(n* &!#!+t %en.(+(t
- De%er$n(#!(! 5%er(((n (ne+ tent(n* &
$nt$+ %er(((n )(+( "("! "(n(n )u"(n #(*!
&- Dere(#!(! 5%er(((n (ne+ tent(n* #!n*"u#u(r $nt$+3 e*(#( eu(tu &!r(("n '!'
e- G(n**u(n S$'(t$en$r!" %(&( re("! "$n
-+
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 63/135
G(n**u(n %ere%! 5L(n.ut(n----
- G(n**u(n %!"$>!$#$*!"
*- A*n$!( 5 t!&(" '('%u 'en*en(# &(n
'en*(rt!"(n %ere%! ("!)(t "eru("(n $t(
-,
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 64/135
MOTI2ASI
A Pen*ert!(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 65/135
A- Pen*ert!(n
M$t! &(n '$t!6(! 'eru%("(n &u( "
(n*(t er(t +u)un*(nn,( '$t! &(#(''(!+ %(! &( '$t!6(! 'eru%("(n ,(n* te#(+ ("t!- M$t! )er((# &(r! )(+'$6ere ,(n* )er(rt! )er*er(" (t(u 5)r(n( 1?C4- Su(tu &$r$n*(n ,(n*
&(r! &(#(' &!r! !n&!6!&u !tu#(+ ,(n* '$t!-
< en! '$t!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 66/135
<- en! '$t!
1- M$t! Intr!n!"
Meru%("(n '$t! ,(n* 'en.(&! ("t! (t()erun*!n,( t!&(" e'e'er#u"(n t!'u##u(r
2- M$t! e"tr!n!"
M$t! e"tr!n!" (&(#( "e)(#!"(n &(r! '$t!ntr!n!"- M$t! e"tr!n!" (&(#(+ '$t! ,,(n ("t! )erun*! "(ren( (&(n,( r(n*&(r! #u(r
Te$r! '$t!6(!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 67/135
- Te$r! '$t!6(!
• 1- Te$r! !nt!n*
• 2- Te$r! &$r$n*(n
• B- Te$r! !nent!
• 4- Te$r! (tr!)u!
• - Te$r! "$*n!t!
D =un*! M$t!6(!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 68/135
D- =un*! M$t!6(!
1- M$t!6(! e)(*(! %en&$r$n* %r!#("u
2- M$t!6(! e)(*(! %en*er(" %r!#("u
B- M$t!6(! e)(*(! %en*(ru+ %r!#("u
E Stre &(n '$t!6(!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 69/135
E- Stre &(n '$t!6(!
Stre 'eru%("(n u(tu "e.(&!(n ,(n
&!+(&(%! &(#(' r(n*"( 'en(%("e)utu+(n "(ren( tre er(t "&en*(n "e)utu+(n- Ke)utu+(n e&!&$r$n* $#e+ u(tu %en**er(" ,(n*'$t! (t(u '$t!6(!-
=- =("t$r ,(n* 'e'%en*(t! !
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 70/135
'$t!6(!1- =("t$r ,(n* )er((# &(r! #!n*"un*(n
2- =("t$r ,(n* )er((# &(r! !n&!6!&u
B- N!#(! u(tu $).e"
G (r( 'e')er!"(n M$t
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 71/135
G- (r( 'e')er!"(n M$t
1- Me')er!"(n +(&!(+
2- K$'%et!!
B- E*$9!n6$#'ent
4- Hu"u'(n
- M!n(t
H- Hu)un*(n "$n/!""e)utu+(n tu.u(n &(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 72/135
"e)utu+(n tu.u(n &(n'$t!6(!
Menurut W(*!t$ 52010 '$t!6(! 'e!(t !"#u 'e#!n*"(r ,(!tu &en*(n t!'$t!6(! 'e'!u ter.(&!n,( %r!#("u'en(%(! "e)utu+(n eu(! &en(n tuD(#(' 'en(%(! tu.u(n )er"en((n
"e)utu+(n ,(n* (&( er!n* 'unu# u(tu "$n/!" .!"( tu.u(n u&(+ ter(%'$t!6(! !tu ter+ent! n('un ("(n "e'"e(&((n "e')(#! e%ert! e'u#(-
I M$t!6(! &(n K$n/!"
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 73/135
I- M$t!6(! &(n K$n/!"
1- A%%r$(+9(%%r$(+ $n/!t
2- A6$!&(ne9(6$!&(ne $n/!t
B- A%%r$(+9(6$!&(ne $n/!t
• D(#(' 'en*+(&(%! )er'((' '((
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 74/135
• D(#(' 'en*+(&(%! )er'(('9'((tere)ut (&( )e)er(%( "e'un*"!n(n ,(n* &(%(t &!(')!# $#e+ !n&!6!&
)er(n*"ut(n ,(!tu3
1- Me'!#!+ (t(u 'en$#("
2- K$'%r$'!
B- R(*u9r(*u
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 75/135
EMOSI
P+N!+&T,'N+%S,
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 76/135
#N!'NP+&'S''N
+N!'N +%S,
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 77/135
+N!'N +%S,
3%P%N+N+%S,
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 78/135
,
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 79/135
> + N , S
+ 1
% S ,
>enis &eaksi +mosi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 80/135
1- Peru)(+(n Se)(*!(n =un*! =!!" 5YUSU= 2007
>enis +mosi Perubahan isik
Ter%e$n( Re("! e#e"tr! %(&( "u#!t
M(r(+ Pere&(r(n &(r(+ )ert(')(+ e%(t
Ter"e.ut Den,ut .(ntun* )ert(')(+ e%(t
Kee( <ern(( %(n.(n*
("!t'(r(+ Pu%!# '(t( 'e')e(r
T("utte*(n* A!r #!ur '$n*er!n*
T("ut <er&!r! )u#u r$'(
Te*(n* Penern((n ter*(n**u $t$t9$t$t 'e(t(u )er*et(r 5tre'$r
2- Peru)(+(n >!" &(#(' )entu" e"%re!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 81/135
(Peru)(+(n e"%re! (.(+
)Peru)(+(n Su(r(
Teori+mosi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 82/135
+mosi
Te$r! e'$! 'enurut W(#*!t$ 52010
Te$r! Sentr(#
Te$r! Per!er
Te$r! Ke%r!)(&!(n
Teori Sentral
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 83/135
D!"e'u"(n(n $#e+ (nn$n'en,(t("(n *e.(#( "e.('(n!(n 'eru%("(n ("!e'$! !n&!6!&u-
Teori Perifer
D!"e'u"("(n $#e+ ('e9L(n*e 'en,(t("(n e'$! 'eru%("(n ("!)(t &(r! "e .('(n!(+-
D!"e'u"("(n $#e+ -L!n+$ten 'en,(t("(n e'$! (&(#(+ ("t!6!t( %r!)(&! -ter&!r! &(r! .('(n! &(n %!"!-
Teori 3e"ribaian
!angguan 'fek an+mosi
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 84/135
Menurut M(r('!- 5200
Ae" J n(&( %er(((n 'en,en(n*"(n (t!&(" e%ert! "e)(n**(n"e"ee((n )"(!+ (,(n* u"(!t( ,(n* 'en,ert(%!"!r(n &(n )!((n,( )er#(n*un* #('"ur(n* &!ert(! &en*(n "$'%$nen >!$
E'$!J'(n!et(! (e" ,(n* &!ert(!"$'%$nen >!$#$*!" &(n )er#(n*un* #
!angguan afek an emosimenurut aramis (2008)
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 85/135
1- De%re! &(n 'e#(n"$#!-
2- Kee'((n 5(n!et(
B- E$r!(
4- An+e&$n!(
- Kee%!(n
C- Ke&(n*"(#(n
7- Ae" &(n e'$! ,(n* t(" (.(r
8- Ae" &(n e'$! ,(n* #()!#?- V(r!(! (e" &(n e'$! e%(n.(n* +(r!
10-A')!6(#en!
11-A%(t!
12-A'(r(+
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 86/135
PROSES BER/IKIR
Menurut W(#*!t$ 52010 )er%!"!r (&(#(+ ("t!6'ent(# ("t!6!t( "$*n!t! ,(n* )eru.u& 'en*$#(+ ('e'(n!%u#(! !n$r'(! &(r! #!n*"un*(n &en*(n !'(t(u '(ter! ,(n* &!!'%(n &(#(' !n*(t(nn,( "+uun
& & # # t S # + t ! t &
'$ P+N!+&T,'N
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 87/135
,(n* (&( &(#(' #$n* ter' 'e'$r,- S(#(+ (tu !(t &)er%!"!r (&(#(+ *$(# &!rete& ,(!tu )er%!"!r tent(eu(tu untu" 'e'%er$#e+ %e'e(+(n '((#(+ (untu" 'en&(%(t"(n eu(tu ,(n* )(ru- <er%!"!r .u*( &(&! %(&(n* e)(*(! %e'r$e(n !n$r'(! &(r! t!'u,(n* (&( 5t(rt!n* %$!t!$n ('%(! %e'e(+(n '((5>n!+!n* %$!t!$n (t(u *$(# t(te- Den*(n &e'!"!(n &(&!"e'u"("(n )(+( )er%!"!r !tu 'eru%("(n %r$e "$*n,(n* )er#(n*un* (nt(r( t!'u#u &(n re%$n
(&! )er%!"!r (&(#(+ u(tu ("t!6!t( 'en*$#(+ (%e'r$e(n u(tu !n$r'(! "(ren( u(tu r"e!n*!nt(+u(n ('%(! %e'e(+(n '((#(+ 5>n!+%$!t!$n (t(u *$(# t(te-
'$ P+N!+&T,'N
<- Per"e')(n*(n K$*n!t! 5<er%!"!r
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 88/135
&(#(' 'e'%e#(.(r! &(n 'e'(+('! +)er%!"!r t!n*"(t t!n**! (&( &u( %en&
te$r!t!" ,(!tu %en&e"(t(n %er"e')&(n %en&e"(t(n &e>n!!$n(#- Te$,(n* 'en**un("(n %en&%er"e')(n*(n (&(#(+ te$r! V,*$t", <#$$' &(n te$r! n$6!e9
Te$r!9te$r! !n! )er(u'! )(+( tee)u(+ "$nt!n!' "e'('%u(n )er%!"'erent(n* &(r! )entu" ,(n* e&er+(n( "e )entu" ,(n* t!n**! +(ru 'en*u((! "e )entu" )er%!"!
• P!(*et )er%en&(%(t )(+( &en*(n )ert(')(+n,( %en*(#('(n "e'('%u(n )er%!"!r (n("9(n(" 'e'("!n ()tr(" &(n #$*! 'ere"( &(%(t 'en*e*(#( eu(tu e(r( e%(t &(n 'en,uunn,(
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 89/135
e*(#( eu(tu e(r( e%(t &(n 'en,uunn,('e')(*! %er"e')(n*(n "$*n!t! &(#(' e'%(t (%ert('( =(e Sen$r!'$t$r 5092 t(+un0918 )u#(n %!n! e$r(n* (n(" 'e'%er$#e+ %en*et(+u(n 'e#(#u!
Me#(#u! %r$e ("! &(n !nter("! (!'!#(! &(n ("'("( (n(" 'en*et(+u! )(+( )en&( !tu tet(% (&( ru(n* &(n ("tu (#(u%un t!&(" )!( 'e#!+(t &(n 'e=(e Pre$%er(t!$n(# 5297 t(+un 18 )u#(n9C t(+un %(&(n(" )er%!"!r &!&((r! $#e+ %ere%! &(n (r( )er%'(!+ e*$entr! e#(!n !tu (n(" )e#u' 'en*en(
!n6(r!(ne )en&(- =(e $nrete O%er(t!$n(# 57911 t(t(+un %(&( (e !n! (n(" u&(+ '('%u 'e#("u"(n r$%er(t!$n u&(+ 'en*en(# "$ne% !n6(r!(ne &('en*en(# "$ne% err(t!$nr(n*"(!(n- =(e =$r'(# O%511912 t(+un !r! (e !n! (&(#(+ (n(" u&(+ )!(e(r( ()tr(" t(n%( 'e#!+(t !tu(! "$n"r!t-
• Te$r! V,*$t", 'e'!#!"! "e('((n &
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 90/135
P!(*et &(#(' +(# %er"e')(n*(n )A"(n tet(%! V,*$t", 'en&e>
)er'(!n t!n*"(t t!n**! e)(*(! )er%!"!r ,(n* 'en*(n&un* e'%(t ,(!tu 3 (&( %eru)(+(n "$ntr$#!n*"un*(n "e !n&!6!&u !n&!6!&u '"e(&(r(n untu" 'en*("e (
"$*n!t!n,( ("t!6!t( "$*n!t! te'e'!#!"! u')e $!(# !'en**un("(n !')$#9!')$# (t(u t(n&( untu" 'e'er(nt(r! ("t!6!t( "tere)ut-
• - (r( %en(r!"(n "e!'%u#(n
• Tu.u(n )er%!"!r (&(#(+ 'en(%(! %e'
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 91/135
Tu.u(n )er%!"!r (&(#(+ 'en(%(! %e''((#(+ ,(n* &!+(&(%!- <er&((r"(,(n* (&( '("( &!t(r!"#(+ "e!'%u#(n
%en&(%(t ,(n* ("+!r (t( &(t( (t(u %e%en&(%(t ,(n* 'en&(+u#u! 5W(#*!t$20
• Ke!'%u#(n ,(n* &!t(r!" (t( &((r &,(!tu "e!'%u#(n ,(n* &!t(r!" (t( +(#"e +(# ,(n* )er!(t "+uu ter+(&(%
%er!t!(- (&! &(#(' !#$*!'e &(&(n,( %re'! '(,$r'!n$r &(n "e!'Ke!'%u#(n ,(* &!t(r!" &(#(' !#)er&((r"(n %re'! '(,$r &(n '!n!r-
D- Ke#(!n(nG(n**u(n <er%!M(r('! 5200 )er%en&(%(t )(+( %r$e )
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 92/135
M(r('! 5200 )er%en&(%(t )(+( %r$e )'e#!%ut! %r$e %ert!')(n*(n 5.u&*'ent %e5$'%re+en!$n !n*(t(n ert( %en(#(r(n 5re($n!
)er%!"!r ,(n* n$r'(# 'en*(n&un* (ru !&e( ,($!(! ,(n* ter(r(+ "e%(&( tu.u(n &(n ,(n* &$#e+ u(tu '((#(+ (t(u tu*( &(n ,(n* 'en*"e%(&( u(tu %en,e#e(!(n ,(n* )er$r!ent("en,(t((n- <er)(*(! '((' (t$r ,(n* 'e'%r$e )er%!"!r (&( B ,(!tu
1- (t$r $'(t! 5*(n**u(n $t(""e#e#(+(n
2- (t$r %!"$#$*!" 5*(n**u(n e'$!%!"$(
B- =("t$r $!(# 5"e*(&u+(n &(n "e(&((n $!(# ,(n*
alam gangguan ber"ikir teraas"ek "roses ber"ikir ? aitu
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 93/135
1- G(n**u(n )entu" %!"!r(n
&(#(' "(te*$r! !n! ter'(u" e'u( %en,!'%e'!"!r!(n r(!$n(# #$*! &(n ter(r(+ "e%($nt$+n,( 3
e$r(n* "e%(#( "(nt$r %e'er!nt(+ 'en*(t("(n%e*((! ne*er! ,(n* )(!" +(ru "e)(# "$ru%!(#(*(.!+n,( t!&(" u"u%"e#u(r*(n,( 'en&er!t()!#( tt(+(n!#(+"(n "e#u(r; (t(u e$r(n* #(!n #(*! 3 :"'e')er(nt( %er.u&!(n &(n %e#(ur(n "(ren( +(#'eru%("(n :e@%#$!t(t!$n &e I+$''e %(r I+$''e:+$'$ +$'!n! #u%u; (&(#(+ :'(+!(6e##!'e; "('en*!"! +()! e*(#( )entu"n,(t(n%( "eu(#!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 94/135
B- G(n**u(n !! %!"!r(n
&(%(t ter.(&! )(!" %(&( !! %!"!r(n n$
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 95/135
&(%(t ter.(&! )(!" %(&( !! %!"!r(n n$ '(u%un %(&( !! %!"!r(n ,(n* &! e'!(#n,( "e*e')!r((n ,(n* #u(r )!(e"t(! 5:et(,; &(%(t t!')u# 'en*(')(n* %(&( $r(n* ,(n* n$r'((e %er'u#((n n(r"$( 5(net+e!( Ke*e')!r((n .u*( &!e)()"(n $#e+ n5:ee#!n* +!*+; (t(u :/!*+; e)(*%(r( n(r"$t!" (t(u "(&(n*9 "(&(n*e%!nt( %(&( "!$ren!( ,(n* 'en)(+( !! %!"!r(nn,( t!&(" &(%(t &!er!
4- G(n**u(n %ert!')(n*(n
(&( +u)un*(nn,( *(n**u(n %ert!')(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 96/135
(&( +u)un*(nn,( *(n**u(n %ert!')(n&en*(n "e(&((n 'ent(# ,(n* 'en*+!n&("en,(t((n ,(n* 'en,("!t"(n- Pert!')(
(&(#(+ "e'('%u(n 'en*e6(#u(! "e(&((#(n*"(+ ,(n* &(%(t &! (')!# (#tern(t!6
&(%(t &! %!#!+ (t(u "e'('%u(n 'en(r!""e!'%u#(n ,(n* (.(r )e&((r"(n%en*(#('(n- G(n**u(n !n! &(%(t t!')u# &
"e(&((n e%ert! &(#(' +u)un*(n "e#u(r&(#(' "e#u(r*( !nt! (t(u "e#u(r*( #u( $t!&(" !n( )(+( t!n*"(+ #("un,( 'en*"e#u(r*(n,(-
E- Pen,e#e(!(n '((#(+ "re(t! Menurut W(#*!t$ 52010 %r$)#e' !tu 'unu
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 97/135
Menurut W(#*!t$ 52010 %r$)#e' !tu 'unu(&( %er)e&((n (t(u "$n/!" (nt(r( "e(&&en*(n ,(n* #(!n &(#(' r(n*"( untu" '
tu.u(n (t(u .u*( er!n* &!"e'u"("(n (%"een.(n*(n (nt(r( &( e!n &(n &( $##e,(n* )er%!"!r "re(t! !tu 'e'%un,(!
'((' !(t 'en*en(! %r!)(&!n,( ,(n* '$r!*!n(# %er$n ,(!tu 'e'!#!+ %+en$'e
"e(&((n ,(n* "$'%#e" &(n 'e'%un,%r!)(&! ,(n* #u(&(#(' .u&*'ent9n,'(n&!r! &$'!n(n &(n #en!+ )e(r %ert(+('en$#(" u%%re!$n e)(*(! 'e"(n!'e
Pr$e %e'e(+(n '((#(+e(r( "re(t! ter&(%(t t(+(%(n ,(!tu
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 98/135
% ,• Y(n* %ert('( (&(#(+ 'ene'u"(n ("t( &en*(n (r(
("t( tent(n* '((#(+ 5 &!6er*en (.u"(n %ert(n
'en&(%(t"(n !n$r'(! %!#!+ %ert(n,((n ,(n* %(#!n* %e• Y(n* "e&u( (&(#(+ 'ene'u"(n '((#(+ %er#u( '(
'en&(%(t"(n %er%e"t! #(!n !"(t"(n '((#(+ '"+uu5&!6er*en tentu"(n '((#(+ ,(n* ter%ent!n*5"$
• Y(n* "et!*( (&(#(+ 'ene'u"(n *(*((n "e')e)(n,("9)(n,("n,( untu" %r$)#e' $#6!n* 5&!6er*en%!#!+!&e *(*((n ter)(!" 5"$n6er*en
•
Y(n* "ee'%(t (&(#(+ 'ene'u"(n %en,e#e(!(n teu"ur"r!ter!( untu" 'en!#(! *(*((n 5&!6er*en %!&en*(n n!#(! ter)(!""$')!n(!"(n 5"$n6er*en-
• Y(n* "e#!'( (&(#(+ 'ene'u"(n %ener!'((nut!n&("(n (*(r *(*((n ter)(!" &(%(t &!ter!'( (t(u &!#(
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 99/135
INTELIGENSI
ITELEGENSI
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 100/135
Itee*en! )er((# &(r! "(t( !te##e*ene
(rt!n,( 'en*+u)un*"(n (t(u 'en,(tu"(n ('( #(!n e(r( u'u' !nte#e*en! er!n* &!"eer&((n$#e+ "(ren( !tu e$r(n* ,(n* 'e!nte#e*n! t!n**! &!e)ut er&( (t(u .en!u-
9 Menurut (+#er 1?7 !nte#e*(&(#(+Su(tu "e(tu(n ,(n* ter&!r! &.u'#(+ "e'('%u(n (t(u "(%(!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 101/135
.u'#(+ "e'('%u(n (t(u "(%(!%!"!r(n
- S$#$1??8 !nte#e*en! (&("e'('u(n &(#(' 'e'%er$#e+ &'en**(#! "e'('%u(n 'en**u(n("%ene*t(+u(n untu" 'e'(+('! "$n"$n"r!t ,(n* ()tr("
- W(#*!t$ 2008 'en*e'u"("!nte#e*en! (&(#(+ &(,( 'en,eu(!"&!r! ter+(&(% #!n*"un*(n )(ru ter+(&#!*"un*(n )(run,(-
M$r*(n "!n* &(n r$)!n$n 'en,(t("()(+( &(&&u( %en&e"(t(n +(# %$"$" &
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 102/135
'e')er!"(n !nte#e*en! ,(!tu3
1- Pen&e"(t(n (t(u te$r! ("t$r
(- Gener(# ())!#!t,
)- S%e!(# ())!#!t,
- $''$n (t$r
2- Te$r! $r!ent(! %r$e te$r! !n! )er%!.(" (t( $r!ent(! %r!nte#e"tu(# &(#(' 'en,e#e(!"(n '((
=("t$r,(n* 'e'%en*(ru+!
1 ("t$r &(r! &(#(' &!r!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 103/135
1 ("t$r &(r! &(#(' &!r!
9 u+(rn(n 200 'en,(t("(n ("t$
*enet!" 'e'!#!"! (n&!# ,(n* )e(r 0980ter+(&(% "e)er(&((n !nte#e*en! ee
2 ("t$r ,(n* )er((# &(r! #u(r &!r!
9 Ir(nt$ 1??1 'e,(t("(n #!n"un*(n'e')er!"(n %eru)(+(n ,(n* )er'("
ter+(&(% !nte#e*en! ee$r(n* %ertu')$t(" ee$r(n* (n*(t &!%en*(ru+! $*!! ,(n* &!"$nu'!-
#% Kla!i3ika!i Intelien!i
Kla!i3ika!i intelien!i !anat ditentukan dari in!tru"en
diunakan karena kla!i3ika!i ter!ebut dida!arkan ata! !k4
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 104/135
in!tru"ent te! tertentu dan !etiap in!tru"ent te! "e"pu
penukuran yan beda%
Skala Intelien!i yan dike"bankan 4leh 6e#kla!i3ika!inya !ebaai berikut7
• 2ery Superi4r 7 I5 di ata! *+1
•Superi4r 7 I5 *+) 8 *+0
•Briht N4r"al 7 I5 *** 8 **'
•A$erae 7 I5 '* 8 **)
•Dull N4r"al 7 I5 1) 8 ')
•B4rderline 7 I5 -- 8 0'
•Mental De3e#ti$e 7 I5 -( ke ba9ah
d% Penukuran Intelien!i
Setiap 4ran "e"iliki intelien!i yan berbeda:beda
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 105/135
p!ik4l4i penukuran intelien!i dilakukan denan "enun
alat p!ik4dian4!tik atauyan denal denan i!tilah P!ik4t bia!anya ha!il penukuranya dinyatakan denan I5 <Int
5u4ti4en=% Untuk "e"per4leh ha!il I5 diunakan ru"u!7
I+ , MA/CA - .
• MA> "ental ae atau u"ur "ental
• ?A> ?hr4n4l4i#al ae atau u"ur kr4n4l4i! <u"ur !ebena
e% Ganuan Intelien!i
Menurut "ara"i! <+))&= anuan intelien!i yan
dite"ukan adalah 7
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 106/135
• etardasi mental
Keadaan denan intelien!i kuran !e@ak
perke"banan ; retarda!i "ental ada yan
di!ebabkan 4leh 3akt4e keturunan !edankan re
"ental !ekunder di!ebabkan 4leh 3akt4r dari lar "i
anuan "etab4li!"e ii%
• emesia
ke"unduran intelien!i karena keru!akan 4tak yantidak bi!a di perbaiki lai% Oran yan "enala"i de
adalah 4ran yan tidak bi!a "eninat !e!uatu yan
diala"inya
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 107/135
KREATI/ITAS
A- Pen*ert!(n Kre(t!>t(
Menurut Su"(rt! 51?8B "re(t!>t(
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 108/135
Menurut Su"(rt! 51?8B "re(t!>t( "e+!&u%(n e+(r! +(r! &!"(!t"(n
%ret(! ,(n* !t!'e( &(#(' 'eneu(tu ,(n* )(ru- Menurut E6(n "re(t!>t( (&(#(+ "e'('%u(n '"$')!n(! )(ru )er&((r"(n "$ne% ,(n(&(- Se&(n*"(n 'enurut S$#$
"re(t!>t( 'eru%("(n ("t!6!t( "$*n!'en*+(!#"(n (r( %(n&(n* )(ru tu(tu '((#(+ (t(u !tu(!-
<- Unur Unur Kre(t!>t(
Menurut Su+(rn(n 51??8 3
1- A"t!6!t( <er%!"!r
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 109/135
Kre(t!>t( e#(#u 'e#!)(t"(n (%e"
)er%!"!r &(#(' &!r! ee$r(n*2- Mene'u"(n Seu(tu Y(n* <(ru
Ke'('%u(n 'en*+u)un*"(n &u(*(*((n (t(u #e)!+ ,* e'u#( t!&(")er+u)un*(n
B- Or!!n!# 5%r$&u" )(ru4- Pr$&u" Y(n* <er'(n((t
Su(tu "(r,( ,* &!+(!#("(n +(ru 'e'!'(n((t ,* &(%(t &!r(("(n '(,(r("(
- =("t$r ,(n* Me'%en*(ru+! Kre(t!>t
Menurut Su+(rn(n 51??8 3
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 110/135
1- =("t$r Intr!n!" 3 !nte#e*en! )("(t
"e%r!)(&!(n &(n %er(((n2- =("t$r e"tr!n!" 3 (&(t $t!(&(t $
)u&(,( %en&!&!"(n &(n u((n(#!n*"un*(n
D- K(r("ter!t!" In&!6!&u Y(n* Men&u"un* Kre
Menurut ('%)e## 51?8C 3
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 111/135
1- !r! P$"$" 3 "e#!n(+(n 'ent(# )er%
e*(#( (r(+ /e"!)!#!t( "$n$r!!n(#!t( #e)!+ 'en,u"(! "$'%#e"!"e("%(n &(#(' )(n,(" +(#-
2- !r! ,(n* 'e'un*"!n"(n 3 "e'('%u(n)e"er.( "er( )er%!"!r '(n&!r! %'en,er(+ "(,( +u'$r &(n (nt(!
B- !r! S('%!n*(n 3 "e"((u(n %"e"((u(n %!"$#$*!
E- Hu)un*(n Inte#e*en! &(n Kre(t!>t(
See$r(n* ,(n* 'e'!#!"! !nte*en! t!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 112/135
en&erun* #e)!+ "re(t! &(r!%(&( ',(n* 'e'!#!"! !nte#e*en! ren&(+- Tet(!n! t!&(" )er(rt! )(+( &en*(n 't!n**!n,( !ntee*en! ee$r(n* en&!r!n,( !( ("(n 'en.(&! #e)!+ "re(t!!n! +(ru &!!n*(t 'en*!n*(t (nt(r( !nte#&(n "re(t!>t( 'enun.u""(n "$re#(! t!&(" e'%urn(-
H ) I &! !&
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 113/135
Hu)un*(n In&!6!&u
&(#(' Ke%er((t(n
Pen*ert!(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 114/135
• &(#(' +u)un*(n !n&!6!&u (&( ,(n* )+u)un*(n $!(#- D!'(n( +!nter%er$n(# 5$!(# (&(#(+ +u)un*(&u( $r(n* (t(u #e)!+ ,(n* "eter*(ntun*(n (tu ('( #(!'en**un("(n %$#( !nter("! ,(n* ,(n* "$n!ten &(n "et!"( 'en.(#!n +u!nter%er$n(# ("(n ter.(&! u(tu %r$)!((n,( &!'u#(! &en*(n "ete!nter%er$n(#
D(,( T(r!" Inter%er$n(#• Se(r =re(&'en &(n Pe%#(u 51??? &
ut('( &(#(' &(,( t(r!" !nter%er$n(#
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 115/135
ut('( &(#(' &(,( t(r!" !nter%er$n(# %en!#(!(n
• Te$r! )e#(.(r &(n te$r! !nent! 9 *'e'%en*(ru+! r(( u"(- T!%e *(n.(r(%ent!n* (&(#(+ %eretu.u(n $!(#
• Te$r! %ertu"(r(n $!(# 9 ee$r(n* 'e$r(n* #(!n .!"( 'e'%ere%! )(+( !nter(
&en*(n $r(n* !tu 'en*untun*"(n- Te$r! 'ene"(n"(n 'ene"(n"(n )(+( e'e')u(t %en!#(!(n "$'%(r(t!
• Pr!n!% ,(n* )er*un( &(#(' $n&!t!$n!n* (&(#(+ ($!(!
=("t$r Y(n* Me'%en*(ru+!Ketert(r!"(n Inter%er$n(#
< & < 5200C " t
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 116/135
• <(r$n &(n <,rnr 5200C "ete!nter%er$n(# 'eru%("(n %en!#(!(n eter+(&(% !"(% $r(n* #(!n- =("t$r9("t'e'%en*(ru+! "eter"(!t(n !nter%er$n(,(!tu ("t$r !ntern(# e"tern(# &(n !nter
=("t$r Intern(#
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 117/135
Ke)utu+(nUntu"
<er!nter("!Per(((n
=("t$r E"tern(#
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 118/135
Ke&e"(t(n5Pr$@!'!t,
D(,( T(r!"=!!"
Inter("!
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 119/135
S!'!#(r!t,9D!!'!#(r!t,
Re!%r$(#L!"!n*
Per)(n&!n*(n S$!(#• <(r$n <,rne &(n <r(n$')e 5200C'en&(%(t"(n .(()(n &(r! %ert(n,((n e%
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 120/135
'en&(%(t"(n .(()(n &(r! %ert(n,((n e%(.( ,(n* )(!" &(n )uru" &(#(' &!r! "!t
'e#("u"(n %er)(n&!n*(n $!(#• =et!n*er 51?4 'en,(t("(n untu" 'en&!r!n,( ee$r(n* ("(n 'e#("u"(n %er)(&en*(n $r(n* #(!n
• Menurut Teer 51?88 u(tu '$&e# ,(e6(#u(t!$n '(!nten(ne '$&e# 'en,(t("(n
untu" 'e'%er$#e+ %(n&(n*(n %$!t! tent(n*$r(n* tere)ut en&erun* 'en.(*( .(r(" &(#(!n ,(n* 'e#("u"(n eu(tu ,(n* #e)!+ )(!"&(n #e)!+ 'e')(n&!n*"(n &!r! &en*(n $r(,(n* #e)!+ )uru" &(r! &!r!n,(
Preent(! D!r!• $ne &(n P!tt'(n 51?82 'en*e'u"("(tr(te*! %reent(! &!r! ,(n* 'e'!#!"! tu.
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 121/135
* % , * .)er)e&( ,(!tu 3
1- In*r(t!(t!$n2- Se# Pr$'$t!$n
B- Int!'!&(t!$n
4- Su%%#!(t!$n
- E@e'%#!>(t!n
Str(te*! ,(n* #(!n ,(!tu e# +(n&(%%!n* 'eru.u" %(&( e*(#( t!n&("(n ,(n* &!#("u(*(r &(%(t 'en*e"tern(#!(! .!"( 'e'%+(!# ,(n* %$!t! 5<er*#( Q $ne 1?78
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 122/135
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 123/135
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 124/135
PENGUKURAN DAN PSIKOLOGIS
'$ P+N!+&T,'N
• An(r 52012 'en*e'u"("(n
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 125/135
An(r 52012 'en*e'u"("(n %en*u"ur(n %!"$#$*! (&(#(+ u('en*u"ur (%e" !n&!6!&u e(r( %!"!
• Tu.u(n &(r! %en*u"ur(n !n! ,("n'en*u"ur )er)(*(! "e'un*"!n(n)er'((' "e'('%u(n ,* &!'!#!"! &(
%en&u"un*n,(
#$ 'S'&-'S'& P+N!3&'NPS,3%%!,S
Menurut ((r 5 2010 &((r9&((r %en%!"$#$*! (&(#(+ 3
• Se*(#( eu(tu ,(n* &!%er$(#"(n &(#('
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 126/135
Se*(#( eu(tu ,(n* &!%er$(#"(n &(#(' (&(#(+(%e" (%e" %!"$#$*! ,(n*
"u(#!t(t! • Atr!)ut %!"$#! t!&(" 'e'!#!"! e"!ten! r!!#
• E"!ten! &(n tru"turn,( &!re"(,(( te$r!t! 5 t+e$ret!(# $ntrut
• Se)(*(! eu(tu ,* t!&(" 'e'!#!"! e"!t
(tr!)ut (tr!)ut %!"$#$*! t!&(" &(%(t &!&!"et(+u! e(r( #(n*un*
• H(n,( &(%(t &!"et(+u! e(r( t!&(" #'e#(#u! *e.(#( &(n '(n!et(!n,(
• D(#(' en u"ur(n !"$#$ ! t(' !#(
- IRI9IRI ALAT UKUR
A#(t u"ur %!"$#$*! ,(n* &(%(t &!(n&(#"
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 127/135
A#(t u"ur %!"$#$*! ,(n* &(%(t &!(n&(#"+("e"(tn,( ('( &en*(n (tr!)ut ,(
,(!tu 3 6(#!& - re#!()#e &(n $).e"t!-
• V(#!& (rt!n,( 'e'!#!"! 6(#!&!t( (%( ,*&!u"ur '!(#n,( "e%r!)(&!(n &en*(n M
• Re#!()#e (rt!n,( &(%(t &!%er(,( (t(u
"$n!ten!-• O).e"t! 3 )er(rt! !(%(%un ,(n* 'en*
("(n &!%er$#e+ +(!# ,(n* ('(
LANUTAN
Menurut %ur(nt$ 52012 'en*e'u"("(n ,(n* )(!" 'e'!#!"! B !r! ,("n! 3
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 128/135
,(n* )(!" 'e'!#!"! B !r! ,("n! 3
• @aliitas 3 Seu(tu ,(n* 'en"eeu(!(n +(!# te &en*(n "r!ter!( &!ru'u"(n &(n ('%(! &!'(n( tet te#(+ 'en*u"urn,(-
• &eabilitas 3 'enun.u""(n %(&( "etet(,(n* &!er$#e+ (t(u "$n!ten! &(r! +(
&!%er$#e+ &(r! &!("u"(nn,( te-
• Norma u(tu +(!# (t(u %ret(! &(#("e#$'%$" u'ur (t(u "e#(-
D- DIMENSI ATRI<UT PSIK
• Menurut %ur(nt$ 5 2012
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 129/135
Menurut %ur(nt$ 5 2012 %en*u"ur(n (&(#(+ )u"(n $).e" (t(u
(t(u $r(n* 'e#(!n"(n %r$%ert, (t(u&(r! $).e" (t(u !n&!6!&u-
• Atr!)ut &!)(*! 'en.(&! &u( ,("n! 3
1- Atr!)ut ,(n* )er!(t >!" e%ert
)(&(n )er(t )(&(n "e"u(t(n "e%(#(n&(n e)(*(!n,(- Atr!)ut >!" )er!(t &(n )!( &!('(t! (t(u &!u"ur e(r( #(n
LANUTAN
2- Atr!)ut )er!(t %!"$#$*! e%ert! 3
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 130/135
2- Atr!)ut )er!(t %!"$#$*! e%ert! 3
•
M$t! 3 %en*ert!(n9%en*ert!(n ,(n*&(#(' "e*!(t(n '(nu!( )(!" e(r('(u%un "+uu &(#(' !nter("! $!(
• M!n(t 3 '!n(t (&(#(+ u(tu un*! .!&(%(t 'en(%(! eu(tu- M!n(t 'e
"e"u(t(n &(r! &(#(' &!r! &(n t('%(" e)(*(! *er("9 *er!" (n*(t+u)un*(nn,( &en*(n %!"!r(n &(n %er
LANUTAN
• Inte#e*en! (t(u "eer&((n 3 'e
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 131/135
*"e'('%u(n untu" 'en*$#(+ #e)!+ .
+(# ,(n* "!t( ('(t!
• Ke%r!)(&!(n 3 'enurut e##er 5 "e%r!)(&!(n 'eru%("(n t$t(# "een&)(((n (t(u +ere&!ter &en*(n
%en*(ru+ #!n*"un*(n ert( %en&!&!'e')entu" "$n&!! "e.!((n ee$'e'%en*(ru+! !"(%n,( ter+(&(% "e+
E- PENGUKURAN ATRI<UT KODAN NON KOGNITI=
• Pen*u"ur(n (tr!)ut "$*n!t! 3 &!%er#u"(
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 132/135
* * % .en! %en&(%(t )en(r9(#(+ e%ert! %en
+(!# )e#(.(r %en*u"ur(n "eer&((n &
• Pen*u"ur(n (tr!)ut n$n "$*n!t! 3 &!re%$n e"%re! ent!'ent ,(!tu .en! )en(r 'enurut (#((nn,( '(!n*
e%ert! (e"t! (tt!tu&e &##-
LANUTAN
en!9.en! (#(t u"ur (tr!)ut &!"#(!>. &! 4 ) ! !t
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 133/135
'en.(&! 4 )(*!(n ,(!tu 3
• Pen*u"ur(n !nte#e*en!
• Pen*u"ur(n )("(t "+uu
• Pen*u"ur(n (%e"9(%e" "e%r!)(&!(n
• Pen*u"ur(n +(!# )e#(.(r-
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 134/135
8/19/2019 i Nyoman Sugiharta Dana Psikologi
http://slidepdf.com/reader/full/i-nyoman-sugiharta-dana-psikologi 135/135
OM SANTIH SANTIH SAN