Podręcznik do szkoły podstawowej � klasa 4

Literatura i kultura

4Język polskiw ćwiczeniachonlineOferta:sklep.wsip.pl

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

Autorzy: Ewa Horwath, Anita Żegleń

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wojciecha Kaliszewskiego, dr Marii Kopsztejn, mgr Agnieszki Pukowskiej.

Etap edukacyjny II.Typ szkoły: szkoła podstawowaRok dopuszczenia: 2012

Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika: 551/1/2012

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2013

Wydanie I

ISBN 978-83-02-13830-0

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny)Redakcja techniczna: Monika Rudnik-KulikowskaRedakcja językowa: Agnieszka Czerepowicka, Milena SchefsProjekt okładki: Katarzyna TrzeszczkowskaProjekt graficzny i opracowanie graficzne: Anna WielbutFotoedycja: Natalia MarszałekSkład i łamanie: Monika Rudnik-Kulikowska

Zalecane wymagania systemowe i sprzętowePodręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).

Pomoc techniczna: epomoc@wsip.com.pl

Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.pl

3

Jak korzystać z podręcznika ● 6

Rozdział 1 Przygody dnia codziennego

René Goscinny, Jean-Jacques Sempé Nowe przygody Mikołajka (fragment) ● 10

Bohaterowie twoich lektur przedstawiają się – rady dla mówiących ● 13

Joanna Kulmowa Marzenia ● 15

List tradycyjny i list elektroniczny (e-mail) – rady dla piszących; Grzegorz Kasdepke List ● 17

Joanna Olech Gdzie diabeł mówi... do usług! (fragment) ● 22

Małgorzata Musierowicz Szósta klepka (fragment) ● 26

Plan ramowy – rady dla piszących; Astrid Lindgren Pippi Pończoszanka (fragment) ● 32

Maciej Wojtyszko Bolek i Lolek. Straszne skutki oglądania telewizji (fragment) ● 37

Stanisław Grochowiak Telewizor ● 41

Liliana Bardijewska Dom ośmiu tajemnic (fragment) ● 43

Anna Onichimowska Duch starej kamienicy (fragment) ● 47

Henryk Jerzy Chmielewski Tytus, Romek i A'Tomek (fragment Księgi VII) ● 51

Opowiadanie – rady dla piszących ● 56

A może to cię zainteresuje? Ida Pierelotkin Ala Betka (fragment) ● 60

Wszyscy to czytali Hanna Ożogowska Tajemnica zielonej pieczęci (fragment) ● 63

To już znamy, powtarzamy: Między stronicami książek ● 66

Pół żartem, pół serio: Na dobry początek ● 68

Wiem, umiem, rozumiem: Barbara Stenka Masło przygodowe (fragment) – sprawdzian ● 70

Rozdział 2 Świąteczne nastroje

Tove Jansson Opowiadania z Doliny Muminków (fragment) ● 76

Jan Twardowski Nowe patyki i patyczki (fragment) ● 81

Czesław Janczarski Kamienna płyta; Helena Bechlerowa Święto Zmarłych ● 84

Janusz Szczepkowski Opowiedz nam, Ojczyzno (fragment) ● 86

Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego ● 89

Łukasz Wierzbicki Dziadek i niedźwiadek. Historia prawdziwa (fragment) ● 93

Spis treści

84

3

4

Opis przedmiotu – rady dla piszących; Jerzy Broszkiewicz Wielka, większa i największa

(fragment) ● 98

Przepis kulinarny – rady dla piszących; Małgorzata Strzałkowska Zupa poziomkowa ● 103

Agnieszka Frączek Dzień Niegrzeczności ● 105

Grzegorz Kasdepke Rózga (fragment) ● 109

Teofil Lenartowicz Mizerna, cicha (fragment) ● 114

Ludwik Jerzy Kern Bajka o Starym i Nowym Roku ● 116

Życzenia – rady dla piszących ● 119

A może to cię zainteresuje? Aneta Górnicka-Boratyńska Zielone pomarańcze,

czyli PRL dla dzieci (fragment) ● 122

Wszyscy to czytali Hans Christian Andersen Dziewczynka z zapałkami ● 124

To już znamy, powtarzamy: Z książką na co dzień i od święta ● 128

Pół żartem, pół serio: W świetnym nastroju ● 130

Wiem, umiem, rozumiem: John Ronald Reuel Tolkien Władca Pierścieni.

Drużyna Pierścienia (fragment) – sprawdzian ● 132

Rozdział 3 Marzenia zwykłe i niezwykłe

Wilhelm Grimm, Jacob Grimm Królowa pszczół ● 138

Charles Perrault Wróżki ● 142

Kazimierz Władysław Wójcicki O Waligórze i Wyrwidębie ● 147

Grzegorz Ptak Oto moja baśń ● 151

Hans Christian Andersen Dzielny ołowiany żołnierz ● 154

Baśniowy bal – zaproszenie – rady dla piszących ● 161

Bohdan Butenko Jaś i Małgosia (fragment) ● 164

Andrzej Maleszka Magiczne drzewo (fragment) ● 168

Ogłoszenie – rady dla piszących ● 174

J.K. Rowling Harry Potter i kamień filozoficzny (fragment) ● 177

A może to cię zainteresuje? Michael Ende Nie kończąca się historia (fragment) ● 182

Wszyscy to czytali Bolesław Leśmian Przygody Sindbada Żeglarza (fragment) ● 184

To już znamy, powtarzamy: Pamiątki z baśniowych krain ● 188

Pół żartem, pół serio: W świecie baśni ● 190

Wiem, umiem, rozumiem: Jacek Inglot Eri i smok (fragment) – sprawdzian ● 192

5

Rozdział 4 Karuzela z uczuciami

Joanna Kulmowa Moje próżnowanie ● 200

Stanisław Grochowiak Wyliczanka ● 202

Ewa Zawistowska Radość ● 204

Julian Kornhauser Wyciągnięta ręka ● 206

Lauren St John Biała żyrafa (fragment) ● 208

Małgorzata Strzałkowska Kosze pełne snów ● 211

Józef Ratajczak Obłoki ● 213

Wincenty Faber Pogoda ● 216

Opis miejsca – rady dla piszących; Roald Dahl Charlie i fabryka czekolady

(fragment) ● 219

A może to cię zainteresuje? Mikołaj Łoziński Bajki dla Idy (fragment) ● 224

Wszyscy to czytali Julian Tuwim Dwa wiatry ● 227

To już znamy, powtarzamy: Świat wierszy ● 228

Pół żartem, pół serio: Co się kryje w wierszu? ● 230

Wiem, umiem, rozumiem: Zbigniew Jerzyna Buk; Brzoza – sprawdzian ● 232

Rozdział 5 Historie nie z tej ziemi

Notatka – rady dla piszących; Jacek Cygan Cała Polska czyta dzieciom

(fragment) ● 240

Małgorzata Strękowska-Zaremba Detektyw Kefirek (fragment) ● 244

Mark Twain Przygody Tomka Sawyera (fragment) ● 249

Alfred Szklarski Tomek na wojennej ścieżce (fragment) ● 254

Kartka z pozdrowieniami – rady dla piszących ● 260

Witold Bobiński Idę do kina (fragment) ● 265

Konstanty Ildefons Gałczyński Małe kina (fragment) ● 270

Kazimiera Iłłakowiczówna Lato ● 273

A może to cię zainteresuje? Beata Ostrowicka Eliksir przygód (fragment) ● 275

Wszyscy to czytali Zbigniew Nienacki Wyspa złoczyńców (fragment) ● 279

To już znamy, powtarzamy: Rok starsi zmykamy na wakacje ● 282

Pół żartem, pół serio: Szyfrem przez literackie i fi lmowe światy ● 284

Wiem, umiem, rozumiem: Cornelia Funke Atramentowe serce (fragment) – sprawdzian ● 286

92 Św i ą t e c z n e n a s t r o j e 93

Rady dla recytujących1. Przeanalizuj uważnie tekst; wyjaśnij, korzystając z różnych źródeł, wszystkie

niezrozumiałe fragmenty.

2. Zaznacz słowa i zwroty warte podkreślenia.

3. Poćwicz staranną wymowę trudnych słów oraz końcówek wyrazów.

4. Naucz się tekstu na pamięć.

5. Podczas wygłaszania tekstu zwracaj się do słuchaczy i utrzymuj z nimi kontakt wzrokowy.

6. Rób przerwy pozwalające nie tylko na zaczerpnięcie oddechu, ale również na podkreślenie wagi słów.

7. Zmieniaj ton głosu w zależności od treści zdań, które wypowiadasz.

5 Naucz się słów hymnu na pamięć. Wygłoś tekst Mazurka Dąbrowskiego. Skorzystaj z podanych rad.

6 Mazurek Dąbrowskiego ma w internecie oficjalną stronę. Znajdź ją i wysłuchaj trzech różnych wykonań hymnu. Które najbardziej ci się podoba? Uzasadnij swój wybór.

Poznaj autora

Łukasz Wierzbicki (ur. 1974) – redaktor, autor książek dla dzieci, podróżnik. O niezwykłym niedźwiedziu dowiedział się od sąsiadki, która opowiedziała mu o wysłuchanej audycji radiowej. Wtedy zrodziła się myśl o napisaniu powieści o niedźwiedziu--żołnierzu.

Łukasz Wierzbicki

Dziadek i niedźwiadek. Historia prawdziwa (fragment)Edynburg, Szkocja, maj 1960 roku– Chodźmy, aniołku – zaproponował dziadek. […] Chciałbym ci kogoś przedstawić. […]

Minęli małpiarnię, zakątek z pluskającymi się beztrosko pingwinami i stanęli przed rozległym zadrzewionym wybiegiem*.

– „Niedźwiedź brunatny syryjski […]”. – Dziewczynka znów odczytała tabliczkę. – Gdzie on jest?

– Tam, wygrzewa się w słońcu. – Dziadek wskazał sterczące pośród traw futrzane brzuszysko. […]

Kosmaty zwierz spojrzał na ludzi stojących przed wybiegiem*, po-trząsnął łbem, jakby nie dowierzał własnym oczom, po czym przyczła-pał do otaczającej wybieg fosy* i wyciągnął pysk w stronę gości.

– Grrrr! – zamruczał przyjaźnie.– Witaj, stary druhu! – zawołał dziadek, a jego oczy zabłysły rado-

snym blaskiem. – To Wojtek, mój przyjaciel – wyjaśnił wnuczce.– Niedźwiedź jest twoim przyjacielem? – spytała wpatrzona w zwie-

rzę dziewczynka. Gdyby wyprostowała dłoń, bez trudu dotknęłaby niedź-wiedziego nosa.

– Tak, przyjacielem z czasów wojny. – Nigdy mi o nim nie opowiadałeś – wypomniała dziadkowi Natal-

ka. […]– To dawne czasy, gdy byłem młody – odezwał się dziadek. – Wszystko

zaczęło się, gdy we wrześniu 1939 roku nazistowskie Niemcy* napadły

* wybieg – ogrodzony teren dla zwierząt.

* fosa – głęboki rów wypełniony wodą.

* nazistowskie Niemcy – Niemcy pod władzą Hitlera, który rozpoczął drugą wojnę światową.

Zapamiętaj!

Refren to powtarzająca się dosłownie albo z niewielkimi zmianami część

tekstu wiersza lub piosenki.

Zadanie projektoweOpracuj projekt znaczka pocztowego z serii „Moja Polska”. ▶ Wytnij kartonik o wymiarach 5 × 3 cm.▶ Wykonaj dowolną techniką rysunek kojarzący się z Polską, np. charakterystycznej rośliny,

zwierzęcia, miejsca.▶ Wprowadź elementy w biało-czerwonych barwach. W wybranym miejscu umieść napis

„Moja Polska”.

102 103

Małgorzata Strzałkowska

Zupa poziomkowaWeź litr poziomek. Umyj dokładnie.(Lecz nie podjadaj, bo to nieładnie!)Następnie przetrzyj przez gęste sitko.(Słyszysz? Nie ruszaj! To bardzo brzydko!)Dodaj pół litra słodkiej śmietanki – pół litra czyli dwie pełne szklanki – i chcąc uzyskać świetne wyniki, starannie połącz oba składniki. A teraz podgrzej masę na gazie,ale nie gotuj jej w żadnym razie!Zrób kogel-mogel* z trzech żółtek (kurzych)i sześciu łyżek cukru (tych dużych).Jeśli dokonasz tego w makutrze*,to kogel-mogel świetnie się utrze!Wymieszaj wszystko łyżką stołowąi pyszną zupę masz już gotową!

R a d y d l a p i s z ą c y c h

Poznaj autorkę

Małgorzata Strzałkowska (ur. 1955) – autorka wierszy dla dzieci, bajek, piosenek i scenariuszy telewizyjnych. Jej książka Zielony i Nikt otrzymała wiele nagród i została wpisana na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej.

9 Opisz przedmiot, który ma dla ciebie lub dla twojej rodziny szczególne znaczenie.

8 Znajdź w internecie informacje o przedmiotach pokazanych na ilustracjach. Wejdź w rolę przewodnika w muzeum i opisz jeden z tych eksponatów. Skorzystaj z podanych rad.

Rady dla opisujących przedmioty1. Uważnie obejrzyj przedmiot, który chcesz opisać.

2. Zbierz o nim informacje, np. dotyczące pochodzenia.

3. Zaplanuj, co i w jakiej kolejności będziesz opisywać.

▶ We wstępie napisz, co to za przedmiot, do czego służy, kto jest jego właścicielem.

▶ W rozwinięciu opisz cechy przedmiotu: określ jego wielkość, kształt, kolor, materiał, z którego jest wykonany.

▶ Uwzględnij szczegóły charakterystyczne dla tego przedmiotu, np. zdobienia, uszkodzenia itp.

▶ W opisie zastosuj wiele przymiotników wskazujących na cechy przedmiotu.

▶ Użyj też różnorodnych czasowników, np. wyróżnia się, cechuje go, charakteryzuje się, zwraca uwagę swoim…

▶ W zakończeniu przedstaw, jak oceniasz ten przedmiot.

5. Sprawdź cały tekst i nadaj mu tytuł.

Moździerz KołowrotekTara do prania Waga stołowa

Kolorowo, zdrowo, poziomkowoPrzepis kulinarny

ZUPA POZIOMKOWA

* kogel-mogel – deser z utartych razem żółtek i cukru.

* makutra – gliniana miska do ucierania ciasta.

Małgorzata Strzałkowska

ZZupa poziomkkowaWeź litr poziomek. Umyj dokładnnie.(Lecz nie podjadaj, bo to nieładniee!)Następnie przetrzyj przez gęste siitko.(Słyszysz? Nie ruszaj! To bardzo bbrzydko!)brzydko!)Dodaj pół litra słodkiej śmietanki –pół litra czyli dwie pełne szklanki – i chcąc uzyskać świetne wyniki,starannie połącz oba składniki.A teraz podgrzej masę na gazie,ale nie gotuj jej w żadnym razie!Zrób kogel-mogel* z trzech żółtek (kurzychi sześciu łyżek cukru (tych dużych).Jeśli dokonasz tego w makutrze*,to kogel-mogel świetnie się utrze!Wymieszaj wszystko łyżką stołowąi pyszną zupę masz już gotową!

Kolorowo, zdrowPrzepis kulinar

ZUPAZUPZUPAZUPUPAZUZUPUUPAUPAPPAPAAA AA POZIOA POA POZA POOA POA POZA POA POZPOPOZPPOZOOOZIOIOZIOOOOZIOZZIOZIOIOOOOMMMMMMMMMM

93

jjjjjPoooznoznoznaznaj najnaj znanaj naj aaao naj aaoz anajo ao aaao aoo aautora

Łukaszzz Wz WWiiWiWz WWiz Wzzzzzzz eeerrrzbickierrrrrrerrrzer(ur. 19744447474474744744744) –) –) – r) – r) –) – r– rreeeedakeereee– reee– eeeee tor, autor kssiisssssss ążekążekążek ążek ążeążek ddla ążeekk ddą dke dla dddddla d aądzieci, ppppppppooodrododróżdróżdróżdróżdróżżżnik.o żnnoo r żr żo żoo O niezwywyyyykkkyykyyykykyyy łymmłymłym łym yłyłymm łymy niedźwiedddddddddddddddziuziuziu dziu dziu diu dziuziui ddowieowieowiewieziu dddoowiewiedddodziu dddowiedoo dział dział dział dziadział dział dział się od sąsiiaadadki,adki,adki,adki,dki, kssi ds ad ksi dki, k, si ksi która opowiedziiaaała aała ała mła ma mła mmuuaaała ła muu ała mu a mma mmua muuuuaa a muu a uo wysłuchaaannejnej nej aej aej auej auej auuuudyudydyyuuunej anej ej audyann un uddya ua j uunn u cji cji cjcji cji cjiradiowej. WWteddtedy tedy edy edy zt dy zrrzrWWtedy zzzrWWt zzrWW edy zW zW zzW zzzWW edyd zz odziła odziła się myśl o nnaapiapiapisapisapisapisapisannnapisaapisanna nnnna nnnnaapi naaa nniuiu iuiu uiupowieści o nniedededźwedźwdźwdedźwwwwwiiedźedźwedźwwi wwini wwwni źwwwi edziu-dziu-ziu-ziu-ziu-uu-żołnierzu.

wdziwa

iałbym ci kogoś

sko pingwinami

a znów odczytała

sterczące pośród

wybiegiem*, po-o czym przyczła-nę gości.

y zabłysły rado-wnuczce.atrzona w zwie-otknęłaby niedź-

dziadkowi Natal-

adek. – Wszystko Niemcy* napadły

* wybieg – ogrodzzzozozoooodzdzdzzzdzzzoz nynnyny nyny nteren dla zwierzątt.t.tątątątąątąąttątątt.ątt

* fosa – głęboki rówwwww wwwwwwwwwwypełniony wodą.

* nazistowskie Nieeeemmmmcymcymcycyccymmmcmcymmmmmmcyym– Niemcy pod władzdzząząąąą ązząą zzzzzząąHitlera, który rozpocczął czął ząłząłząłąłąłcccząłącccząccccdrugą wojnę światowwąąąwąwąwwąwwąwąąwąąą..

Jak korzystać z podręcznika

Zapamiętaj! Ważne pojęcia, którepowinieneś zapamiętać.

Rady dla piszącychWskazówki, które pomogą ci opanować umiejętność tworzenia wypowiedzi ustnych i pisemnych.

Poznaj autora Informacje o autorach tekstów.

Zadanie projektoweTyp zadania, które można wykonywać wspólnie z koleżankami i kolegami.

ód

m

tekstów.

9

▶▶▶

▶▶

▶▶

▶▶

wypowiedzi ustnych i pisemnych.

eł, wszystkie

w.

nimi kontakt

również na

asz.

staj

rzech różnych

toria pr

adek. […] Ch

mi się beztrbiegiem*.

ewczynk

skazał

przedom, pw stro

go ocjaśni

tała wtrudu

mniała

wał się dzstowskie

mi część

znej rośliny,

eść napis

źźwiadew k. Hist(ffra(ffrag(f(Edynburg, S– Chodźmy, aniołku – zap ł dziaprzedstawić. […]

Minęli małpiarnię, i stanęli przed rozległym

– „Niedźwiedź brunatnytabliczkę. – Gdzie on jest?

– Tam, wygrzewa się w słońtraw futrzane brzuszysko. […]

Kosmaty zwierz spojrzał na lutrząsnął łbem, jakby nie dowierzał pał do otaczającej wybieg fosy* i wyc

– Grrrr! – zamruczał przyjaźnie.– Witaj, stary druhu! – zawołał dzi

snym blaskiem. – To Wojtek, mój przyj– Niedźwiedź jest twoim przyjacielem

rzę dziewczynka. Gdyby wyprostowała dłwiedziego nosa.

– Tak, przyjacielem z czasów wojny.– Nigdy mi o nim nie opowiadałeś –

ka. […]– To dawne czasy, gdy byłem młody – o

zaczęło się, gdy we wrześniu 1939 roku

taj! ojęcia, które

mmwybi

Dzie

ddedek ws

ących ppm ocm oczoł pysk w

k, a jegegel – el – wyj– spyt

ń, bez tr

wypom

ezwazis

Łukasukasz Wi Wiierzerzbicki

DziaDziadziadek i niedźiedźwiwi(ffragment))

rg, SzkSzkocja, maj 1960 rokuaniołku – zaproponoponował dz

ięę, zakątek z pluskającymcymym zadrzewionymonym w

ny syryjsyryjski […]”. –

ońcu. – Dziadziadad

udzi stojął własnym

ciąągnągnął

ziadekyjacieemem? dłoń

– w

odeodena

zwierzęcia, miejsca.▶ Wprowadź elementy w biało-czerwonych barwach. W w

„Moja Polska”.

ZapaWażpow

ZadaTyp zwykoz kol

Ćwiczenia w wersji elektronicznej, które rozwiążesz na stronie internetowej

Rozumiem! Myślę! Działam!Zestawy zadań i poleceń, które ułatwią ci pracę z tekstem.

Wiem, umiem, rozumiemTest sprawdzający wiedzę i umiejętności.

Wiem więcejInformacje i ciekawostki poszerzające twoją wiedzę.

Pół żartem, pół serioGry i zabawy powtórzeniowe.

To już znamy, powtarzamy Podsumowanie w formie graficznej.

Wszyscy to czytali Lekcje dodatkowe zawierające utwory do samodzielnego czytania.

W li

182 183

Czar Góry Magnetycznej * heban – czarne i bardzo twarde drewno.

* dukaty – dawne złote monety.

* taić – ukrywać, trzymać w tajemnicy.

* spiżowy – wykonany ze spiżu, czyli stopu miedzi, cyny i cynku.

ujrzałem przed sobą na samym wierzchole Góry pomnik, olbrzymi, spiżo-wy* pomnik jakiegoś rycerza. Siedział na spiżowym rumaku, dumnie wzno-sząc czoło i dumnie krzyżując obydwie dłonie na piersi. Zbliżyłem się, aby od-czytać napis na pomniku. Napis głosił, co następuje:

Nazywam się Ktokolwiek, żyłem jakkolwiek, po śmierci przeby-wam gdziekolwiek. Przygodny zwiedzaczu Góry Magnetycznej, jeże-li chcesz mnie na nowo do życia powołać, wymów wobec mnie sło-wo: „geniusz”, a natychmiast obudzę się na dźwięk mego imienia, lecz strzeż się w  rozmowie ze mną użyć słowa: „osioł”, gdyż natychmiast obrócę się w spiż, którym jestem obecnie.

Odczytawszy ów napis namyśliłem się i po długim namyśle wyrze-kłem dość głośno:

– Geniusz.

L e k c j a d o d a t k o w a // Ws z y s c y t o c z y t a l i

Bolesław Leśmian

Przygody Sindbada Żeglarza (fragment)

Pode mną piętrzyła się czarna jak heban* Góra Magnetyczna, najeżo-na gwoździami, nożami, widelcami, siekierami, mieczami, dukata-

mi*, talarami, guzikami, kotwicami i tysiącem innych przedmiotów oraz klejnotów złotych i srebrnych. [...] Zdawało mi się, iż tkwię na czubie jakie-goś śmietnika, i nie mogłem zrozumieć, czemu taki śmietnik tai* w sobie tak nieodpartą potęgę! Powoli uniosłem oczy wzwyż i ze zdziwieniem

ujrzałem przed sobą na samym wierzchole Gwy* pomnik jakiegoś rycerza. Siedział na spiżosząc czoło i dumnie krzyżując obydwie dłonie nczytać napis na pomniku. Napis głosił, co nastę

Nazywam się Ktokolwiek, żyłem jakkowam gdziekolwiek. Przygodny zwiedzaczuli chcesz mnie na nowo do życia powołaćwo: „geniusz”, a natychmiast obudzę się nastrzeż się w  rozmowie ze mną użyć słowaobrócę się w spiż, którym jestem obecnie.

Odczytawszy ów napis namyśliłem się ikłem dość głośno:

– Geniusz.

T j

66 67Po w t ó r z e n i e // To j u ż z n a m y, p o w t a r z a m y

Narracja toopowiadanie, opis.

Rozmowy bohaterów to dialogi.

Autor wymyśla świat przedstawiony, czyli:

▶ bohaterów,▶ zdarzenia,▶ czas i miejsce akcji.

O zdarzeniach, które przytrafiają się bohaterom w określonym miejscu i czasie, opowiada wymyślony przez autora narrator.

Ten stworzony przez autoraświat to

f ikcja literacka.

Narracja to

opowiadanie, opis.

O zdarzeniach, które pw określonym miejscu iprzez autora narrato

Ten stworrzony rzony przez azez autooraśwświat to

ff ikcja lliterackka.

j

ół iPół

228 229

▶ Odgadnij, jak nazywają się wiosenne kwiaty.● Tańczą na górskiej hali w f ioletowych sukienkach.● Mają białe płatki otaczające żółty środek z pomarańczową obwódką. ● Przeciskają się niestrudzenie przez resztki śniegu.● Rozkwitają nad stawem niczym tysiące słońc.● Unoszą kiście zapachu.

Podpowiedzi:– Ożywienie opisuje przebiśniegi.– Przenośnią zostały określone bzy.– Uosobienie nazywa krokusy.– Porównanie dotyczy kaczeńców.

– Za pomocą epitetów zostały opisane narcyzy.

Po w t ó r z e n i e // Pó ł ż a r t e m , p ó ł s e r i o

Ewa Stadtmüller

Cztery córkiCztery miał córki Tato – Roki kochał je szalenie,bo miła była każda z nichi piękna jak marzenie.

Pierwsza radosna niczym świt,w zieloną mgłę spowita.Z ptakami śpiewa pośród drzewi jako kwiat zakwita.

Druga gorący uśmiech śle,po łąkach biega bosa,zapach skoszonych świeżo traw w złocistych niesie włosach.

▶ KARUZELA Z PYTANIAMI – GRA. Pokręć się na karuzeli z pytaniami i poleceniami w towarzystwie córek Taty – Roku. Przygotuj dwa pionki i zagraj z kolegą lub koleżanką z ławki. Każda dobra odpowiedź to ruch do przodu, błędna – to postój.

1. Z ilu zwrotek składa się wiersz?2. Ile wersów jest w każdej zwrotce?3. Podaj rymujące się pary wyrazów w każdej

ze zwrotek. 4. Wyszukaj w tekście epitet, który odnosi się

do każdej z czterech pór roku.5. Czy w wierszu jest refren?6. Wskaż w wierszu co najmniej

trzy uosobienia.7. Zacytuj porównanie dotyczące wiosny.8. Podaj wszystkie epitety dotyczące

drugiej córki z wiersza.9. Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie

„płaszcz z tęczowych liści”.10. Jaki to środek poetycki:

„w koszyku niesie złote sny”?11. Którą postać literacką przypomina

czwarta córka?12. Oceń, który wyraz najlepiej określa

nastrój wiersza: pogodny, tajemniczy, niespokojny.

1

2

8

12

3 9 4

14

5

6

10

13

7

11

15

A.

B.

C.

D.

E.

F.

G.

Ta trzecia rudy warkocz ma,i płaszcz z tęczowych liści.W koszyku złote niesie sny,komuż się mogą przyśnić?

A czwarta strojna w biały puchdiamenty ma w koronie,naszyjnik z sopli lodu stu,lodowy też pierścionek.

Objaśnienie haseł: A. Stożek zwisający z dachu

podczas zimowych chłodów.B. Fryzura ze splecionych włosów. C. Drogocenny kamień. D. Złota lub srebrna ozdoba

z oczkiem. E. Ozdoba na szyję. F. Przedmiot wyplatany często

z wikliny. G. Początek dnia.

▶ Wypełnij diagram wyrazami z wiersza. Litery od 1 do 15 utworzą hasło. Wyjaśnij jego znaczenie.

112 2

3

4

5

67

8

9

10

11

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Pytania i polecenia dotyczące wiersza Cztery córki

▶ Odgadnij, jak nazywają się wiosenne kwiaty.●● Tańczą na górskiej hali w f ioletowych sukienk●● Mają białe płatki otaczające żółty środek z po●● Przeciskają się niestrudzenie przez resztki śn●● Rozkwitają nad stawem niczym tysiące słońc●● Unoszą kiście zapachu.

Podpowiedzi:– Ożywienie opisuje przebiśniegi.– Przenośnią zostały określone bzy.– Uosobienie nazywa krokusy.– Porównanie dotyczy kaczeńców.

– Za pomocą epitetów zostały opisane narcyzy

▶ KKARUZELA Z PYTANIAAMI – GRA.Pokręć się na karuzeli z pytaniami i poleceniami wPrzygotuj dwa pionki i zagraj z kolegą lub koleżankto ruch do przodu, błędna – to postój.

1. Z ilu zwrotek składa się wiersz?2. Ile wersów jest w każdej zwrotce?3. Podaj rymujące się pary wyrazów w każdej

ze zwrotek.4. Wyszukaj w tekście epitet, który odnosi się

do każdej z czterech pór roku.5. Czy w wierszu jest refren?6. Wskaż w wierszu co najmniej

trzy uosobienia.7. Zacytuj porównanie dotyczące wiosny.8. Podaj wszystkie epitety dotyczące

drugiej córki z wiersza.9. Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie

„płaszcz z tęczowych liści”.10. Jaki to środek poetycki:

„w koszyku niesie złote sny”?11. Którą postać literacką przypomina

czwarta córka?12. Oceń, który wyraz najlepiej określa

nastrój wiersza: pogodny, tajemniczy, niespokojny.

10

1

Pytania i polecenia dotyczzące wiersza Cztery córki

iWi i

194 195

8 Napisz zaproszenie, które mogła otrzymać Marusza od Wielkiej Rady.

9 Przedstaw, dlaczego Widukind chciał być przy narodzinach smoka.

10 Objaśnij, czym były wuki.

11 Wyjaśnij, jak rozumiesz sens zdania: „Smok to rozumne stworzenie i tak jak człowiek może być dobry albo zły, nic nie jest z góry przesądzone”.

12 Wymień elementy charakterystyczne dla baśni, które dostrzegasz w tym fragmencie powieści.

13 Napisz krótką baśń o wędrówce Eri do Ewanny.

1 Kto jest kim? Dopasuj określenia do postaci.

Eri czarodziejka znająca się na ziołach Marusza gnom, przewodnik na czas wędrówkiKołatek dobra wróżka czekająca na przybyszówEwanna czarnoksiężnik pragnący zdobyć władzę nad smokiem Widukind dziewczynka, której powierzono niezwykłą misję

2 Określ, czy poniższe zdania dotyczące tekstu są prawdziwe, czy fałszywe.

a. Eri nie bała się Lasu, ale przerażała ją wiedźma.b. Chata Maruszy stała na skraju wsi.c. Na środku izby w chacie Maruszy znajdował się stół.d. Marusza wcześniej mieszkała w zamku.e. Smocze jajo było zimne jak kamień.f. Marusza była sprytniejsza od Widukinda.

3 Wskaż poprawne dokończenie zdania.

W chacie Maruszy unosił się zapacha. pieczonego ciasta. c. rozmaitych ziół.b. smażonych konf itur. d. kiszonej kapusty.

4 Wskaż poprawne dokończenie zdania.

Smocze jajo zostało odnalezione przeza. gnoma. c. czarnoksiężnika.b. wróżkę. d. władcę smoków.

5 Wskaż poprawne dokończenie zdania.

Smocze jajo było a. ciemnoniebieskie. c. szarosine.b. atramentowoczarne. d. różnokolorowe.

6 Wskaż poprawne dokończenie zdania.

Marusza, wiedząc, że zbliżają się słudzy Widukinda,a. wpadła w panikę. c. roześmiała się głośno.b. zaczęła płakać. d. zachowała spokój.

7 Popatrz na rysunek obok i wymień trzy charakterystyczne cechy wyglądu czarodzieja.

Sprawdzam się!

Sp r a w d z i a n // W i e m , u m i e m , r o z u m i e m

8 Napisz zaproszenie, które mogła otrzymać M

9 Przedstaw, dlaczego Widukind chciał być przy

10 Objaśnij, czym były wuki.

11 Wyjaśnij, jak rozumiesz sens zdania: „Smok to może być dobry albo zły, nic nie jest z góry prz

12 Wymień elementy charakterystyczne dla baśnipowieści.

13 Napisz krótką baśń o wędrówceEri do Ewanny.

am!

stemstem.

Przygodydnia codziennego

Poznasz bohaterów:● z Mikołajkiem przygotujesz się

do wkroczenia w nowy rok szkolny,● z bohaterami Jeżycjady porozmawiasz

przy stole, smakując kawałek tortu,● z Bolkiem i Lolkiem podyskutujesz

na temat telewizji,● z Tytusem, Romkiem i A’Tomkiem

poznasz tajemnice komiksu oraz… karbonu.

Dowiesz się:● co to jest f ikcja literacka, ● co składa się na świat

przedstawiony utworu,● kim jest narrator i jakie są

elementy narracji,● co to jest komiks.

Nauczysz się: ● przedstawiać siebie i innych,● pisać list,● układać plan ramowy, ● opowiadać o zwykłych

i niezwykłych wydarzeniach.

10 P r z y g o d y d n i a c o d z i e n n e g o

Do zobaczenia, wakacje… Wracamy do szkoły!

René Goscinny*, Jean-Jacques Sempé*

Nowe przygody Mikołajka (fragment)

Mama powiedziała, że niedługo zaczyna się szkoła, więc jutro pój-dziemy kupić rzeczy.

– Jakie rzeczy? – zapytał tata.– Dużo rzeczy – odpowiedziała mama. – Między innymi nowy torni-

ster, piórnik, no i buty.– Znowu buty? – wykrzyknął tata. – To nie do wiary! Zjada je czy co?

* czytaj: rene gosini.

* czytaj: żą żak sempe.

W 2009 roku na podstawie serii książek o Mikołajku powstał f ilm.

Czy aktor grający

tytułową rolę (drugi od lewej) odpowiada twoim wyobrażeniom o bohaterze opowiadania?

11

Poznaj autora

René Goscinny (1926–1977) – pisarz francuski, syn emigrantów z Polski, współtwórca komiksów o przygodach Asterixa i Obelixa (czytaj: asteriksa i obeliksa) oraz Lucky Luke’a (czytaj: laki luka), znany jako autor serii książek o Mikołajku, które ilustrował Jean-Jacques Sempé. Przygody tytułowego bohatera, opisane w ośmiu tomach, od ponad pięćdziesięciu lat rozśmieszają kolejne pokolenia czytelników.

Wiem więcej

– Nie, ale je zupę, żeby rosnąć – wyjaśniła mama. – A kiedy rośnie, stopy mu też rosną.

Więc następnego dnia poszliśmy z mamą na zakupy, no i pokłócili-śmy się trochę o te buty, bo ja chciałem adidasy, a mama powiedziała, że kupi mi parę solidnych skórzanych butów, a jak mi się nie podoba, to za-raz wracamy do domu, a tata będzie się gniewał.

Sprzedawca w sklepie był miły. Dał mi zmierzyć mnóstwo butów, tłu-macząc mamie, że wszystkie są super. Mama nie mogła się zdecydować, w końcu spodobały jej się takie jedne brązowe i spytała, czy dobrze się w nich czuję, a ja powiedziałem, że tak, żeby nie robić przykrości sprze-dawcy, chociaż buty trochę mnie uwierały.

Potem mama kupiła mi fantastyczny tornister. Po lekcjach zawsze się bawimy tornistrami: rzucamy je pod nogi kolegom, żeby się przewróci-li – strasznie chciałbym się już z nimi spotkać! A potem mama kupiła mi jeszcze piórnik, który wygląda jak kabura rewolweru, ale zamiast re-wolweru jest w nim temperówka, która wygląda jak samolot, gumka, któ-ra wygląda jak mysz, ołówek, który wygląda jak flet, i masa rzeczy, które wyglądają jak inne rzeczy, tak że w klasie będzie się można powygłupiać.

Wieczorem tata obejrzał wszystko, co mi kupiła mama, i powiedział, że ma nadzieję, że będę dbać o swoje rzeczy, a ja obiecałem, że będę. Bo ja naprawdę bardzo szanuję swoje rzeczy, a temperówka stłukła się przed kolacją, kiedy bawiłem się w bombardowanie myszy. No i tata się zdener-wował, powiedział, że odkąd wróciliśmy do domu, jestem nie do wytrzy-mania, i że nie może się doczekać, kiedy wreszcie zacznie się szkoła.

Bo musicie wiedzieć, że rok szkolny tuż-tuż, ale my z rodzicami już dawno wróciliśmy z wakacji.

przekład: Barbara Grzegorzewska

Mikołajek i inne chłopaki, René Goscinny, Jean-Jacques Sempé,

Barbara Grzegorzewska, Wydawnictwo Nasza Księgarnia Sp. z o.o.

Pierwowzorem szkolnego tornistra był wojskowy plecak, zrobiony z mocnego materiału, wyposażony

w szelki, paski i klamry, do których żołnierz przyczepiał potrzebne mu rzeczy, np. koc czy naczynie używane do posiłku.