İdari Yargı

14. Hafta

Hedefler• İptal davasının özelliklerini bilecek• İptal davası açılabilmesi için gerekli olan ön koşulların neler olduğunu

öğrenecek• İptal davasının esasa ilişkin koşullarını öğrenecek• İptal davasının sonucunda hangi durumların ortaya çıkabileceğini

öğrenecek• Tam yargı davasının özelliklerini bilecek• Tam yargı davasının türlerini öğrenecek• Tam yargı davası açılabilmesi için gerekli olan ön koşulların neler

olduğunu öğrenecek• Tam yargı davasının esasa ilişkin koşullarını öğrenecek• Tam yargı davasının sonucunda hangi durumların ortaya çıkabileceğini

öğrenecek

İçindekiler• I) İptal Davası• İptal Davasının Koşulları• Ön Koşullar• Esasa İlişkin Koşullar• İptal Davasının Sonuçları• III) Tam Yargı Davası• Türleri• Tazminat Davaları• Vergi Davaları• İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar• Tam Yargı Davasının Koşulları• Ön Koşullar• Esasa İlişkin Koşullar• Tam Yargı Davasının Sonuçları

İdari Dava Türleri

• İdari dava, idarenin idare hukukuna dayanarak yaptığı eylem ve işlemlerden doğan ve idari yargıda bakılan davalardır. İdari dava türlerini iki gruba ayırabiliriz.

• İptal Davası• Tam Yargı Davası

İPTAL DAVASI

• İptal davası, hukuka aykırı bir idari işlemin idare mahkemesi tarafından iptal edilmesini, yani geçmişe etkili olacak şekilde bütün hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına yönelik bir davadır.

İptal davasının özellikleri

• İptal davasının konusu idari işlemlerdir. İdari sözleşmelere ve idarenin eylemlerine karşı iptal davası açılmaz.

• Amaç, hukuka uygunluk karinesini çürütmektir. • İptal, idari işlemin alınmasından itibaren bütün

hüküm ve sonuçları ile ortadan kaldırmaktadır.

İptal davasının koşulları

• Davalar iki aşamada incelenir.• 1) Önce ön koşullar yönünden incelenir.• 2) Esas açıdan incelenir.

İptal Davasının Ön koşulları

• Dava esas bakımından incelenmeden önce ön koşullar açısından incelenir. Ön koşullar şunlardır

• Göreve ilişkin ön koşullar• Yetkiye ilişkin ön koşullar• İptal davasının konusuna ilişkin ön koşullar• Davacıya ilişkin ön koşullar• Davalıya ilişkin ön koşullar• Süreye ilişkin ön koşullar• Biçime İlişkin ön koşullar

Göreve İlişkin Ön Koşullar

• Görev mahkemenin dava konusu bakımından yetkili olup olmamasını ifade eder. İptal davası idare yargı kolunda açılır. Bu kolda üç tip mahkeme bulunmaktadır.

• İdare mahkemeleri• Vergi mahkemeleri• Danıştay

• İdare Mahkemesi: Genel görevli mahkemelerdir.

• Vergi mahkemeleri: • Genel bütçe, il özel idareleri, belediye ve

köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelerine ilişkin davalar

• Amme alacaklarının tahsili usulü hakkında kanununun uygulanmasına ilişkin davalar

Danıştay’ın İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevleri

Bakanlar Kurulu kararlarıBaşbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve

kuruluşlarının müsteşarlarıyla ilgili müşterek kararnameler

Bakanlıkların düzenleyici işlemleri ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere,

Birden çok idare ve vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere

Belediyeler ile özel idarelerinin seçimle gelen organlarının organlık sıfatını kaybetmeleri hakkındaki istemleri

Görevsiz Mahkemede Dava Açılması

• Bir iptal davası, açılması gerektiği mahkemede değil, başka bir mahkemede açılmış ise üç durum ortaya çıkar.

• 1) İptal davası, idari yargının görev alanına girmekle birlikte yanlış mahkemede açılmışsa, görevsiz mahkeme davanın görev yönünden reddine ve dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesine karar verir.

• 2) Danıştayda, idare ve vergi mahkemelerinde açılmış bir dava, aslında idari yargının değil, adli ve askeri yargının görev alanına giriyorsa, idari yargı yeri görevsizlik karar alır ama dosyayı kendiliğinden başka mahkemeye göndermez.

• 3) Eğer bir dava idari yargıda açılması gerekirken adli yargıda açıldıysa , adli yargı görev reddi kararı alır. Görevsizlik kararının kesinleşmesinden itibaren 30 gün içinde görevli mahkemede dava açılabilir. Başvurma tarihi adli yargıda başvuru tarihi kabul edilir.

Yetkiye İlişkin Ön Koşullar

• Yetki, bir davanın hangi yerdeki mahkemede bakılacağını ifade eder.

• Genel yetki kuralı: Dava konusu idari işlemi yapan idari mercii nerede ise oradaki idare mahkemesi yetkilidir.

• Özel yeki kuralları: Kanunda ayrıca yetkili olduğu belirtilmiş mahkemeye özel yetkili mahkeme denir.

Özel yetki kuralları

• Kamu görevlilerine ilişkin özel yetki kuralları: Kamu görevlilerinin atanması ve nakilleri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlilerinin yeni veya eski görev yeri idare mahkemesidir.

• Taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında ve kamu mallarına ilişkin davalarda yetkili mahkeme taşınmazın olduğu yerdeki idare mahkemesidir.

• Taşınır mallara ilişkin yetkili mahkeme, taşınır malın bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.

Konuya ilişkin ön koşullar

• İptal davası ancak tek taraflı idari işlemlere karşı açılabilir. İdari eylemler ve idari sözleşmelere karşı iptal davası açılmaz.

• İdari işlemin iptal davasına konu olabilmesi için de,

• Yürütülmesi gereken bir işlem• Kesinleşmiş bir işlem olması gerekir.

Davacıya ilişkin ön koşullar

• Bir kişinin davacı olabilmesi için • Davada taraf olma ehliyetine• Dava açabilme ehliyetine sahip olması gerekir.• Hak ehliyetine ve fiil ehliyetine sahip olması gerekir. • Reşit olmak• Temyiz kudretine sahip olmak• Kısıtlı olmamak gerekir.• Davacı olabilmek davacı ile dava konusu işlem arasında

yakın ve doğrudan menfaat ilişkisi olması gerekir. İşlem doğrudan o kişi üzerinde etki doğurmalıdır.

Davalıya ilişkin koşullar

• Davalı, kendisine karşı dava açılan kamu tüzel kişisidir.

• Dilekçede davalı gösterilmemiş ya da yanlış gösterilmiş ise mahkeme, dilekçeyi doğru davalıya tebliğ eder.

• Kamu görevlileri davalı olarak gösterilmez. Davalı kural olarak dava konusu işlemi tesis eden idari makamdır.

• İşlemi yapan idari makam hangi tüzel kişide ise,o tüzel kişiye dava açılır.

Süreye İlişkin Önkoşullar

• Genel dava açma süresi: Danıştay ve idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde 30 gün.

• Ancak bazen özel dava açma süreleri öngörülmüştür.• Dava açma süresi hak düşürücü niteliktedir.• Dava açma süresi, idari işlemin tebliğ edildiği günden

itibaren başlar. • Üst makamlara yapılan başvuru dava açma süresini

durdurur.• Biçime İlişkin Ön Koşullar: İdari davalar, Danıştay, idare

mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlığına yazılmış imzalı dilekçelerle açılır.

Biçime İlişkin Ön Koşullar

• İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlığına yazılmış imzalı dilekçelerle açılır.

Esasa İlişkin Koşullar

• İdari işlemin unsurlarından biri sakat ise idari işlem iptal edilir.

İptal Davasının Sonuçları

• Davanın Reddedilmesi: Önkoşullardan ret-esastan ret

• İptal: iptal kararı dava konusu işlemin yapıldığı andan itibaren ortadan kalkar. İptal geçmişe etkilidir.

• İdare iptal kararını kendisine tebliğ edilmesinden itibaren en geç 30 gün içinde uygulamalıdır. Bir mahkeme kararının 30 gün içinde yerine getirilmemesi durumunda idarenin ve bu kararı yerine getirmeyen kamu görevlisinin sorumluluğu ortaya çıkar.

Tam Yargı Davası

• İdari eylem ve işlemler neticesinde kişisel hakları doğrudan doğruya ihlal edilmiş olan kişilerin uğradıkları zararların giderilmesi istemiyle idari yargıda açtıkları davalardır.

Tam yargı davası ve iptal davasının karşılaştırılması

İptal davası• İdari yargı• Sadece idarenin tek yanlı

işlemlerine konu olur.• Menfaat ihlali olması

yeterlidir.• İptal davasının

sonuçlarından üçüncü kişilerde yararlanabilir.

Tam yargı davası• İdari yargı• İdari eylemler, hatta idari

sözleşmeler de konu olabilir.• Menfaat ihlali yeterli

değildir. Hak ihlali de olmalıdır.

• Sonuçlardan sadece ve sadece davanın tarafları yararlanır.

TÜRLERİ

• Tazminat Davaları• Vergi Davaları• İdari Sözleşmeden doğan davalar

Tazminat davaları

• İdarenin eylem ve işlemleriyle bireylere verdiği zararların tazmini amacıyla açılan davalardır.

• Bu davalarda parayla ölçülebilen bir zarara uğrayan davacı, idarenin bu zararı karşılayan miktarda para ödemesini ister.

Vergi davaları

• Vergi davaları, vergiye ilişkin olarak vergi mükellifleri ve sorumluları tarafından vergi mahkemelerine açılan davalardır.

• Vergi davaları iptale de benzer. Ancak, vergi mahkemelerinin yetkisi sadece iptal ile sınırlı değildir. Verginin kaldırılmasına, indirilmesine, salınan verginin geri verilmesine karar verebilir.

Tam Yargı Davasının Ön Koşulları

• Göreve İlişkin Koşullar• İptal davasındaki ön koşullar ile aynı.

Yetkiye ilişkin ön koşullar

• İdari işlemlerden kaynaklanan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, bu işleme karşı iptal davası açılsaydı hangi mahkeme ise tam yargı davalarında da o mahkemedir.

• İdari eylemlerden kaynaklanan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, eylemin yapıldığı yer mahkemesidir.

• Diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesidir.

Davacıya ilişkin ön koşullar

• Davada taraf olma ve dava açabilme ehliyetine sahip olmalıdır.

• Haklarının doğrudan doğruya ihlal edilmiş olması gerekir. Yani parayla ölçülebilir bir menfaati ihlal edilenler tam yargı davası açabilir.

Davalıya ilişkin ön koşullar

• Davalı gösterilmemiş ya da hatalı gösterilmişse, mahkeme dilekçeyi doğru davalıya tebliğ eder.

• Zarar bir idari işlemden meydana gelmişse davalı işlemi tesis eden idari makamdır.

• Zarar idari hizmetin yürütülmesine ilişkin bir idari eylem ise, davalı hizmeti nihai olarak düzenleyen en yüksek makamdır.

• Biçime ilişkin ön koşullar: Dava yazılı bir dilekçe ile açılır.

Konuya ilişkin ön koşullar

• İdari işlemden doğan davalar• Bir idari işlemin yapılmasından değil,

uygulanmasından zarar ortaya çıkar. İşlem yapılmış ve ve uygulanmış ise hem iptal ham de tam yargı davası açma hakkı vardır.

İdarenin eylemlerinden kaynaklanan zarara karşı tam yargı davası açabilmesi

• Bazen idarenin bir işlemi değil, eylemi de zarar verebilir.

• Hakkı ihlal edilen kişi doğrudan doğruya tam yargı davası açamaz. Bunun için idari eylemi yazılı bildirim üzerine veya başka suretle öğrendikten itibaren 1 yıl içinde ve eylem tarihinden itibaren 5 yıl içinde idareye başvurarak idarenin kedisine tazminat ödemesini ister.

• İlgili kişi ancak bu istemin reddi üzerine 60 gün içinde tam yargı davası açabilir.

İdari sözleşmelerden kaynaklanan tam yargı davası

• Sözleşmeci özel hukuk kişisi idarenin yaptığı tek taraflı değişiklikler için, kendi mali dengesini bozduğu gerekçesiyle tam yargı davası açabilir.

• Burada önce özel hukuk kişisi idareden zararın tazminini isteyecek, talebin reddedilmesinden itibaren 60 gün içinde dava açabilir.

Tam Yargı Davasının Esastan Koşulları

• İdarenin sorumluluğunun koşulları geçerli

Tam yargı davasının sonuçları

• Kabul veya ret:• Ret: Ön koşullardan ret, esastan ret