บทนา บทเรยนคอมพวเตอรพฒนามาจากบทเรยนสาเรจรปทเนนการเรยนรดวยตนเอง โดยใชคอมพวเตอรจดการ ซงบคลากรทางคอมพวเตอรจะถอวาตวบทเรยนคอมพวเตอรกคอซอฟทแวรประเภทหนงในลกษณะของสออเลกทรอนกส (Electronic Media) เพอนาไปประยกตใชกบการ ศกษา ในขณะทนกการศกษากมความเชอวา บทเรยนคอมพวเตอรควรออกแบบโดยยดหลกทางการศกษาโดยใชคณสมบตของคอมพวเตอรในการนาเสนอและจดการบทเรยน เพอใหเปนบทเรยนสาเรจรปทจดการเรยนรเบดเสรจภายในตวเอง การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร จงเกยวของกบแนวความคด 2 ประการ ดงน 1. แนวความคดของวศวกรรมซอฟทแวร (Software Engineering) 2. แนวความคดของวธการระบบ (System Approach) แบงออกเปน 2 แนวทางดงน 2.1 แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของบทเรยนสาเรจรป 2.2 แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของการออกแบบรปแบบการสอน อยางไรกตาม ทงสองแนวความคดจะมความแตกตางกนบางในสวนของรายละเอยด แตองคประกอบหลกทสาคญจะไมแตกตางกนมากนก เนองจากเปนการออกแบบระบบการสอนซงเปนศาสตรของการประยกตใชคอมพวเตอรเพอการศกษา โดยมวตถประสงคของบทเรยนเปนทตง การพฒนาเนอหาบทเรยน กจกรรมการเรยน สอการเรยนการสอน และแบบทดสอบ จงยดตามพฤตกรรมขนสดทายทระบไวในวตถประสงคเหมอนกน การออกแบบบทเรยน จงเปนกรอบของกระบวนการผลตระบบการสอนหรอบทเรยนคอมพวเตอร ซงประสานสมพนธกบองคประกอบพนฐานของการออกแบบการสอน ทก ๆ แนวความคดจงมกเรมตนทการวเคราะหจดมงหมาย กลมเปาหมาย และกาหนดวตถประสงค หลงจากนนจงเขาสการวเคราะหเนอหา สอ กจกรรม และการประเมนผลในขนตอ ๆ ไป การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวความคดของวศวกรรม ซอฟทแวร วธการพฒนาซอฟทแวรในศาสตรของวศวกรรมซอฟทแวร จาแนกออกเปนหลายวธตามทนกคอมพวเตอรพฒนาขนมา เชน The DOD-STD-2167A Method, The Waterfall Method, The Jackson Method, The Rapid Prototyping Method, The Spiral Method, The Parallel Method

5 การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร Design of Computer Instruction

122 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

และ System Development Life Cycle (SDLC) เปนตน แตละวธมขนตอนทแตกตางกนบางตามวธคดของผพฒนาแตละคน อยางไรกตามทกวธมเปาหมายเหมอนกนกคอการพฒนาซอฟทแวรใหสอดคลองกบความตองการของผใช โดยจะตองเปนซอฟทแวรทมคณภาพ สามารถตรวจสอบขนตอนในการพฒนาได เมอพจารณาวาบทเรยนคอมพวเตอรเปนไฟลอเลกทรอนกสซงเปนซอฟทแวรชนดหนง แนวความคดของวศวกรรมซอฟทแวร จงสามารถนามาประยกตใชในการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรไดเชนกน Siviter, Linecar & Siviter ไดออกแบบขนตอนการพฒนาบทเรยนคอมพวเตอร โดยยดแนวความคดของวธ The Waterfall Method ทใชสาหรบพฒนาซอฟทแวรทว ๆ ไป โดยจาแนกออกเปน 12 ขนตอน ไดแก 1. กาหนดรายละเอยดของตวบทเรยน (Courseware Specification) ประกอบดวยขนตอนยอย ๆ ดงน 1.1 ระบเปาหมายของผเรยน (Specify Target Audience) 1.2 กาหนดความตองการใชบทเรยน (Determine the Need for CAI) 1.3 กาหนดรายการเทคโนโลยทนาไปใชได สาหรบผพฒนาบทเรยนและผเรยนกลม เปาหมาย (Determine Technology Accessibility Issues for Project Developers and Target Learners) 2. กาหนดขอบขายของโครงงาน (Scope of Project) ประกอบดวยขนตอนยอย ๆ ดงน 2.1 กาหนดการพฒนาในระยะยาว (Define Long Term Development) 2.2 กาหนดการพฒนาทจะทาบทเรยนใหสาเรจ (Define Proposed Development) 3. สรปแหลงขอมล (Resource Summary) เปนการรวบรวมแหลงขอมลทใชสาหรบพฒนาบทเรยน ไดแก วสดการเรยนการสอน เชน ขอความ ภาพ ของจรง วดทศน หรอสออน ๆ 4. พฒนาเนอหาบทเรยน (Content Development) เปนขนตอนทพฒนาเนอหาบทเรยนขนตามขอบขายของบทเรยนทกาหนดไว โดยรวบรวมเฉพาะเนอหาทจะใชนาเสนอในบทเรยน คอมพวเตอร ซงหมายถงตวบทเรยน (Courseware) นนเอง 5. เขยนบทดาเนนเรอง (Storyboard Templates) นาเนอหาทงหมดมาเขยนเปนบทดาเนนเรอง สาหรบพฒนาเปนบทเรยนคอมพวเตอรตอไป 6. พฒนาบทเรยนตนแบบอยางรวดเรว (Rapid Prototype) โดยหลกการของวธ The Water fall Method ขนตอนนหมายถงการพฒนาบทเรยนสน ๆ อยางรวดเรว โดยใหมหนาทการทางานเหมอนกบบทเรยนจรง เพยงแตพฒนาขนมาเพยงบางสวนเพอศกษาความเปนไปไดในการพฒนาบทเรยนจรง และศกษาผลกระทบทเกดขนจากการใชงาน 7. รวบรวมตวบทเรยน (Courseware Integration) รวบรวมตวบทเรยนแตละสวนเขาดวยกนเปนบทเรยน ซงเปนผลมาจากการพฒนาบทเรยนตนแบบอยางรวดเรวและผานการทดลองใชมาแลว

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 123

ภาพท 5-1 ขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวความคดของวศวกรรมซอฟทแวร 8. แกไขบทดาเนนเรองอเลกทรอนกส (Electronic Storyboard Edit) ปอนบทดาเนนเรองเขาสระบบโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร เพอพฒนาเปนบทเรยนคอมพวเตอร หลงจากนนใหทาการแกไขปรบปรงบทดาเนนเรองใหสมบรณ เพอพฒนาเปนบทเรยนตนแบบ

Courseware Specification

Scope of Project

Resource Summary

Content Development

Storyboard Templates

Rapid Prototype Specification

Courseware Integration

Electronic Storyboard Edit

Rapid Prototype Test Specification

Adjustment and Mass Production

Full-scale Implementation

Maintenance

124 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

9. ทดสอบบทเรยนตนแบบ (Rapid Prototype Test) ทาการทดสอบบทเรยนตนแบบทพฒนาขนกบผเรยนกลมเปาหมาย โดยใชหลกสถตในการทดสอบและรายงานผลการทดสอบ 10. ปรบปรงและผลตบทเรยนจานวนมาก (Adjustment and Mass Production) นาขอมลทไดจากการทดลองใชมาทาการแกไข ปรบปรงบทเรยนใหดขน ขนตอไปเปนการผลตบทเรยนพรอมดวยเอกสาร เพอนาไปทดลองใชทงระบบตอไป 11. ทดลองใชบทเรยนครบทกสวน (Full-scale Implementation) ดาเนนการทดลองใช บทเรยนตามหลกการทดลองใชเพอประเมนผลบทเรยน โดยใชวธการทางวศวกรรมซอฟทแวร เชน Whitebox Testing, Blackbox Testing หรอวธอน ๆ 12. บารงรกษา (Maintenance) ทาการปรบปรงแกไขและพฒนาบทเรยนอยางตอเนองตอไป เมอใชบทเรยนไปชวระยะเวลาหนง การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวความคดของวธการระบบ แมวาบทเรยนคอมพวเตอรจะออกแบบโดยใชแนวความคดของวศวกรรมซอฟทแวรได แต บทเรยนคอมพวเตอรทมการพฒนาขนเพอใชทางดานการเรยนการสอน มกจะออกแบบขนโดยอาศยวธการระบบเปนสวนใหญ เนองจากผออกแบบบทเรยนสวนใหญเปนผสอนซงมความเหนวาวธการระบบเปนกระบวนการทางวทยาศาสตรทยดหลกของความเปนเหตเปนผล รวมทงมการนาผลลพธทไดจากการประเมนผลในขนสดทายไปปรบปรงแกไขบทเรยนในขนตอนตาง ๆ ทผานมาใหมความเหมาะสม จงเปนแนวทางทมการนาไปใชมากทสดในกระบวนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร ไมวาจะเปน CAI/CBT, WBI/WBT หรอ e-Learning กตาม ซงแบงออกเปน 2 แนวทางตามทกลาวมาแลว ไดแก แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของบทเรยนสาเรจรป และแนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของการออกแบบรปแบบการสอน แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของบทเรยนสาเรจรป บทเรยนสาเรจรป (Instructional Program) เปนบทเรยนทนาเสนอเนอหาและกจกรรมการเรยนโดยมงเนนการเรยนการสอนรายบคคลเปนหลก การนาเสนอเนอหาจงยดประสบการณของผเรยนเปนหลก โดยนาเสนอเนอหาทละนอย ๆ จากงายไปสยาก จากสงยอย ๆ ไปหาสงทใหญกวา จากรปธรรมไปสนามธรรม เปนตน การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวทางของบทเรยนสาเรจรป จงใชหลกการสวนนดาเนนการออกแบบบทเรยน ซงประกอบดวยขนตอนหลก 4 ขนตอนดงตอไปน 1. ขนเตรยมการ (Preparation Phase) 2. ขนดาเนนการเกยวกบการเรยนการสอน (Instructional Phase) 3. ขนทดลองใชและปรบปรงแกไข (Implementation and Revision Phase) 4. ขนนาสงบทเรยน (Delivery Phase)

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 125

รายละเอยดแตละขนตอน มดงน 1. ขนเตรยมการ (Preparation Phase) ขนเตรยมการ แบงออกเปน 4 ขนตอนยอย ๆ ไดแก 1.1 ศกษาหลกสตร ขนแรก จะตองศกษาหลกสตรรายวชาใหละเอยด เพอใหทราบวาจะตองสอนอะไร นาเสนอเนอหาอะไรบาง ทงนจะตองศกษาเอกสารหลกสตรตาง ๆ เชน ประมวลการสอน แผนการสอน คมอ หนงสอ ตาราเรยน แบบฝกหด เปนตน 1.2 กาหนดวตถประสงค เมอไดขอบขายของเนอหาแลว ขนตอไปเปนการกาหนดวตถประสงคเพอใชเปนแนวทางในการพฒนาบทเรยนและออกขอสอบ วตถประสงคทกาหนดเปนวตถประสงคการเรยนรของผเรยน เปนสงทคาดหวงวาหลงจบบทเรยนแลวผเรยนจะสามารถแสดง พฤตกรรมใด ๆ ออกมาไดซงไมเคยทาไดมากอน นอกจากจะใชเปนแนวทางในการพฒนาบทเรยนแลว ยงชวยใหทราบถงความสามารถทางการเรยนจากจดเรมตนถงจดสดทาย โดยการพจารณาจากผลคะแนนกอนและหลงบทเรยน ถาผลการสอบหลงบทเรยนสงกวากอนบทเรยนมาก กแสดงวาผเรยนเกดการเรยนรขนมาก ซงแสดงถงวาบทเรยนมประสทธภาพ 1.3 วเคราะหงานหรอภารกจ (Task Analysis) เปนการวเคราะหงานหรอภารกจ เพอใหทราบวาในการเรยนการสอนทจะเกดขนนน จะตองใชความรพนฐานหรอพฤตกรรมอยางไร กอนทจะเขาสกระบวนการเรยนการสอน รวมถงในระหวางบทเรยนและพฤตกรรมขนสดทายของผเรยนหลงจบบทเรยนแลวดวย 1.4 สรางแบบทดสอบ เปนการสรางแบบทดสอบเพอวดผลการเรยนรในบทเรยน โดยยดวตถประสงคของบทเรยนเปนหลก ผลคะแนนของผเรยนททาไดจะเปนตวบงชผลสมฤทธทางการเรยน โดยเปรยบเทยบกบผลคะแนนของแบบทดสอบกอนบทเรยน 2. ขนดาเนนการเกยวกบการเรยนการสอน (Instructional Phase) ขนดาเนนการ ประกอบดวยขนตอนยอย 2 ขนตอน ดงน 2.1 เขยนตวบทเรยน ไดแก การออกแบบและเขยนบทเรยน โดยแบงออกเปนเฟรม ๆ ตงแตเฟรมแรกจนถงเฟรมสดทาย รวมทงการเลอกวธการนาเสนอบทเรยน เชน แบบเชงเสน หรอแบบสาขา 2.2 ทบทวนและแกไข หลงจากทเขยนตวบทเรยนเสรจแลว ผออกแบบสวนใหญมกจะรอเวลาไวสกระยะหนง แลวนามาพจารณาหาจดบกพรองตาง ๆ เพอปรบปรงแกไขใหเหมาะสมยงขน โดยปรบเปลยนในดานตาง ๆ ดงน 2.2.1 ดานความถกตองของเนอหา ซงผออกแบบบทเรยนเปนผตรวจสอบดวยตนเองเปนขนแรก หลงจากนนจงใหผเชยวชาญดานเนอหาวชานนเปนผตรวจสอบ โดยใชผเชยวชาญจานวน 2 - 3 คน

126 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

2.2.2 ดานการใชภาษา โดยผเขยนลองศกษาบทเรยนนนดวยตนเองเปนขนแรก ใหสมมตวาตนเองเปนผเรยนทไมเคยรเรองมากอนและมความสามารถระดบปานกลาง ถาเหนวาสวนใดทการสอความหมายหรอใชภาษาไมด จะตองแกไขในสวนนนกอนทจะนาไปใหผเชยวชาญดานการใชภาษาตรวจสอบอกครงหนง 2.2.3 ดานเทคนคการเรยนการสอน ประเดนทจะตองพจารณาประกอบดวย ความตอเนองของบทเรยน ความเหมาะสมของเนอหาแตละเฟรม และความเหมาะสมและคณภาพของภาพทใชประกอบบทเรยน เปนตน 3. ขนทดลองใชและปรบปรงแกไข (Implementation and Revision Phase) ขนทดลองใชและปรบปรงแกไข ประกอบดวยขนตอนยอย 3 ขนตอน ดงน 3.1 ทดลองใชรายบคคล โดยนาบทเรยนทพฒนาเสรจเรยบรอยแลวไปทดลองใชกบ ผเรยนกลมเปาหมายจานวน 3 - 4 คน โดยเลอกผเรยนทเรยนออนหรอเกอบปานกลาง เนองจากจะชวยใหไดขอมลในการแกไขจดบกพรองบทเรยนดกวาการเลอกผเรยนเกงทงหมด ถาผเรยนออนสามารถศกษาบทเรยนได กยอมประกนไดวาผเรยนสวนใหญนาจะเรยนไดเชนกน ขณะทาการทดลองใชบทเรยน ผพฒนาบทเรยนควรตดตามและเฝาสงเกตการณอยางใกลชด พรอมทงจดบนทกเกยวกบพฤตกรรมของผเรยนในระหวางการเรยนร นอกจากนยงควรสอบถามผเรยนหลงจบบทเรยนเกยวกบการใชบทเรยนและความคดเหนทมตอบทเรยน ขอมลเหลานจะนาไปพจารณาปรบปรงแกไขบทเรยนในขนตอไป 3.2 ทดลองใชกบกลมยอย นาบทเรยนทผานการแกไขปรบปรงจากขอมลทไดจากการทดลองใชรายบคคล ไปทดลองใชกบผเรยนกลมยอยทมความสามารถคอนขางตากวาปานกลาง ประมาณ 5 - 10 คน กอนเรมเรยนควรมการทดสอบกอนบทเรยนเพอหาความรความสามารถในเรองดงกลาวนนเสยกอน โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทไดเตรยมไวในขนตอนแรกและหลงจากเรยนจบบทเรยนแลว กนาแบบทดสอบชดเดมมาทดสอบอกครงหนง โดยทผพฒนาบทเรยนควรบนทกผลการสอบแตละขอของผเรยนแตละคนไวดวย ทงผลการสอบกอนและหลงบทเรยน พรอมทงบนทกเวลาในการทดสอบดวย นอกจากนยงควรสอบถามผเรยนเปนรายบคคลเกยวกบผลการใชบทเรยนและความคดเหนตาง ๆ เกยวกบตวบทเรยน เพอนาขอมลเหลานไปทาการแกไขปรงปรงบทเรยนใหมคณภาพ กอนทจะนาบทเรยนไปใชจรงกบกลมทดลองในชนเรยนตอไป 3.3 ทดลองใชกบผเรยนจรง นาบทเรยนทผานการแกไขปรบปรงแลวไปทดลองใชกบ ผเรยนจรง ซงเปนการใชกบผเรยนทงชนเรยนและไมเคยมความรในเรองดงกลาวมากอน ซงมจานวนไมนอยกวา 35 คน โดยมการทดสอบทงกอนบทเรยนและหลงบทเรยนเหมอนกบการทดลองใชกบกลมยอยทกประการ วตถประสงคของการทดลองใชบทเรยนกบผเรยนจรงกเพอตองการหาประสทธภาพของบทเรยน กลาวคอ ตองการทราบวาบทเรยนสามารถใชกบผเรยน

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 127

จรงในสถานการณและสงแวดลอมทเปนอยจรงไดหรอไม ผลการทดลองใชจะนาไปแกไขปรบปรงบทเรยนตอไป 4. ขนนาสงบทเรยน (Delivery Phase) ขนนาสงบทเรยน หมายถง การนาบทเรยนทผานการแกไขปรบปรงและทดลองใชแลวมาพมพเปนบทเรยนสาเรจรปหรอผลตเปนโปรแกรมบทเรยน เพอนาสงไปยงผเรยนใหมการใชงานตามวตถประสงคตอไป

ภาพท 5-2 ขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวทางของบทเรยนสาเรจรป อานวย เดชชยศร กลาววา ขนตอนในการนาเสนอเนอหาของบทเรยนคอมพวเตอรเปนหลกการเดยวกนกบการสอนแบบโปรแกรม การสรางบทเรยนจงใชวธการเดยวกบการสราง บทเรยนโปรแกรม เมอไดบทเรยนโปรแกรมแลว จงนาไปแปลงเปนภาษาคอมพวเตอร โดยใชซอฟทแวรสาเรจรป เพอสรางเปนคาสงใหเครองคอมพวเตอรทางานตามเนอหาตามทเขยนโปรแกรมสง ดงนน การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร จงตองอาศยพนฐานทางทฤษฎการเรยนร เพอใหเขาใจผเรยนแตละระดบและเนนผเรยนเปนศนยกลาง การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร จงมขนตอนดงน 1. กาหนดเนอหาวชาและระดบชน โดยผออกแบบบทเรยนตองวเคราะหวาเนอหาวชาจะตองไมเปลยนแปลงบอย และไมซากบผใด เพอใหคมคากบการลงทนและชวยลดเวลาเรยนของผเรยนได 2. การกาหนดวตถประสงค จะเปนแนวทางแกผออกแบบบทเรยน เพอใหทราบวาผเรยนหลงจากจบแลวจะบรรลตามวตถประสงคมากนอยเพยงใด การกาหนดวตถประสงค จงกาหนดไดทงวตถประสงคทวไปและวตถประสงคเชงพฤตกรรม โดยคานงถงองคประกอบตาง ๆ ดงน 2.1 ผเรยน (Audience) โดยตรวจสอบวามพนฐานความรระดบใด 2.2 พฤตกรรม (Behavior) เปนการคาดหวงเพอทจะใหผเรยนบรรลเปาหมาย การวดพฤตกรรมทาไดโดยสงเกต คานวณ แยกแยะ เขยน อาน แตงประโยค เปนตน

ศกษาหลกสตร กาหนดวตถประสงค

วเคราะหงานหรอภารกจ สรางแบบทดสอบ

เขยนตวบทเรยน ทบทวนและแกไข

ทดลองใชรายบคคล ทดลองใชกบกลมยอย ทดลองใชกบผเรยนจรง

พมพบทเรยน

1. Preparation 2. Instructional Phase 4. Delivery Phase 3. Implementation and Revision

128 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

2.3 เงอนไข (Condition) เปนการกาหนดสภาวะพฤตกรรมของผเรยนทจะเกดขน เชน เมอกาหนดคาสให 3 ส ผเรยนสามารถอานคาความตานทานไดอยางถกตอง เปนตน 2.4 ปรมาณ (Degree) เปนการกาหนดมาตรฐานทยอมรบวาผเรยนบรรลวตถประสงคแลว เชน อานคาสตวตานทานไดถกตอง 20 คาภายในเวลา 3 นาท เปนตน 3. การวเคราะหเนอหา เปนขนตอนทสาคญ โดยจะตองแบงเนอหาเปนเนอหายอย ๆ และเรยงลาดบจากงายไปหายาก มการวเคราะหงานหรอภารกจวาจะเรมตนทใดและดาเนนการไปทางใด 4. การสรางแบบทดสอบ จะตองสรางแบบทดสอบกอนบทเรยนและหลงบทเรยน ซงแบบทดสอบสวนนจะเปนตวบงชวาบทเรยนคอมพวเตอรมประสทธภาพมากนอยประการใด 5. การเขยนบทเรยน กอนเขยนบทเรยนควรกาหนดโครงสรางเพอใหไดรปรางของบทเรยนเสยกอน และจะตองทราบวาประกอบดวยขนตอนใด มสดสวนอยางไร บทเรยนจงจะมขนตอนทด มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา โดย ชวงโชต พนธเวช ไดกลาววากระบวนการออกแบบและสรางบทเรยนคอมพวเตอร แบงออกเปน 3 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การออกแบบบทเรยน การออกแบบและพฒนาบทเรยนคอมพวเตอร ประกอบดวยกจกรรมและขนตอนดงน 1. การวเคราะหหลกสตรและเนอหา (Course and Content Analysis) 2. การกาหนดวตถประสงคบทเรยน (Specify Objectives) 3. การวเคราะหเนอหาและกจกรรม (Content Analysis) 4. การระบขอบขายบทเรยน (Specify Scope) 5. วธการนาเสนอ (วธสอน) (Pedagogy/Scenario) รายละเอยดในแตละขนตอน มดงน 1. การวเคราะหหลกสตรและเนอหา (Course and Content Analysis) เนอหาบทเรยน ไดมาจากการศกษาและการวเคราะหรายวชาและเนอหาของหลกสตร รวมถงแผนการเรยนและการสอนและคาอธบายรายวชา หนงสอ ตารา และเอกสารประกอบการสอนแตละวชา หลงจากไดรายละเอยดของเนอหามาแลว ใหดาเนนการดงน l นามากาหนดเปนวตถประสงคทวไป l จดลาดบเนอหาใหมความสมพนธตอเนองกน l เขยนหวขอเรองตามลาดบเนอหา l เลอกหวเรองและเขยนหวขอยอย l เลอกเรองทจะนามาสรางเปนบทเรยน

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 129

l นาเรองทเลอกมาแยกเปนหวขอยอย แลวจดลาดบความตอเนองและความสมพนธใน หวขอยอยของเนอหา 2. การกาหนดวตถประสงคบทเรยน (Specify Objectives) วตถประสงคควรบงบอกถงสงทคาดหวงวาผเรยนจะไดรบ ซงอาจเกดขนระหวางการเรยนหรอหลงการเรยนกได เชน ใชคาวา อธบายได แยกแยะ เปรยบเทยบได สามารถทาการวเคราะหได เปนตน โดยพจารณาจากเนอหาและกจกรรมทไดจากขอแรก 3. การวเคราะหเนอหาและกจกรรม (Content Analysis) ดาเนนการดงน 3.1 กาหนดเนอหา กจกรรมการเรยน และความคดรวบยอดทคาดหวงจากผเรยน 3.2 เขยนเนอหาสน ๆ ทกหวขอยอยใหสอดคลองกบวตถประสงคเชงพฤตกรรม 3.3 เขยนความคดรวบยอดของเนอหาทกหวขอยอย จากนนนามาดาเนนการตอไปน ก. จดลาดบเนอหา โดยพจารณาจากสวนตาง ๆ ดงน l บทนา l ระดบของเนอหาและกจกรรม l ลาดบความสาคญกอนหลงของเนอหา l ความตอเนองของเนอหาแตละบลอคหรอแตละเฟรม l ความยากงายของเนอหา l เลอกและกาหนดสอทจะชวยใหเกดการเรยนร พจารณาในแตละกจกรรมทตองการใชสอชนดใดแลวระบลงในกจกรรมนน ๆ ข. เขยนผงงาน (Layout Content) โดยพจารณาจากสวนตาง ๆ ดงน l แสดงการเรมตนและจดสนสดของเนอหา l แสดงการเชอมตอและความสมพนธการเชอมโยงของบทเรยน l แสดงการปฏสมพนธของเฟรมตาง ๆ ของบทเรยน l แสดงเนอหา จะใชแบบเชงเสนหรอแบบสาขา l การเลอนไหลของและวธการเสนอเนอหาและกจกรรม ค. การออกแบบจอภาพและการแสดงผล ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน l บทนาและวธการใชโปรแกรม l การจดเฟรมหรอจดแตละหนาจอภาพ l การใหส แสง เสยง ภาพ ลายเสน และกราฟกตาง ๆ l แบบของตวอกษร l การตอบสนองและการโตตอบ l การแสดงผลบนจอภาพและเครองพมพ

130 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

หลงจากกาหนดผงงาน แสดงความสมพนธและปฏสมพนธของเนอหาแลว ขนตอนตอไปเปนการออกแบบการนาเสนอหรอแสดงเนอหาบนจอภาพ ไดแก l การจดตาแหนงและขนาดของเนอหา l การออกแบบและแสดงภาพและกราฟกบนจอ l การแสดงขอความวธการใชบทเรยน l การออกแบบเฟรมตาง ๆ ของบทเรยนและการนาเสนอ l การวดและประเมนผล เชน ใชขอสอบชนดตาง ๆ ง. กาหนดความสมพนธ ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน l ความสมพนธของเนอหา l กจกรรม 4. การกาหนดขอบขายบทเรยน (Specify Scope) ขนตอนน เปนการกาหนดขอบขายของบทเรยน โดยพจารณาตดสนวาควรนาเสนอบทเรยนในรปแบบใด เปนแบบเชงเสน หรอแบบสาขา 5. วธการนาเสนอ (วธสอน) (Pedagogy/Scenario) การนาเสนอบทเรยนคอมพวเตอร จะยดหลกการสอนตามรปแบบ 9 ขนของ Robert Gagne’ ซงเรมตนทการเราความสนใจ และสนสดทการสรปผลและนาไปใช ขนตอนท 2 การสรางบทเรยน (Courseware Construction) การสรางบทเรยนคอมพวเตอร ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน 1. การใสเนอหาและกจกรรม (Input Content) 1.1 ขอมลทตองการแสดงบนจอ 1.2 สงทคาดหวงและการตอบสนอง 1.3 ขอมลสาหรบการควบคมการตอบสนอง 2. การใสขอมล/บนทกการสอน (Input Teaching Plan) 3. ผลตบทเรยน (Generate Courseware) ขนตอนท 3 การตรวจสอบและประเมนผลบทเรยน (Courseware Testing & Evaluating) การตรวจสอบและประเมนผลบทเรยนคอมพวเตอรนนเปนสงจาเปน กอนทจะมการนาบทเรยนไปใชในการเรยนการสอน ประกอบดวย 3 สวน ดงน 1. การตรวจสอบทกขนตอนของการออกแบบและการพฒนาบทเรยน 2. การทดสอบการใชงานบทเรยน บทเรยนคอมพวเตอรจาเปนตองมการทดสอบกอนทจะนาไปใชงาน เพอเปนการตรวจสอบความถกตองกอนใชงานจรง

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 131

3. การประเมนผลบทเรยน มจดมงหมายเพอประเมนผลตวบทเรยนคอมพวเตอรและประเมนผลสมฤทธของผเรยน แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของการออกแบบรปแบบ การสอน รปแบบการสอน (Instructional Model) เปนการใชวธการระบบ ซงเปนกระบวนการทางวทยาศาสตร เพอใชในการออกแบบและพฒนาระบบใหม ๆ หรอวธคดใหม ๆ ของการเรยนการสอน ซงแตละขนตอนจะสงผลถงกนและกน อกทงยงสามารถตรวจสอบในแตละขนตอนได โดยปกตแลววธการระบบเปนศาสตรทนามาออกแบบนวตกรรมหรอเทคโนโลยทางการศกษา แตกสามารถประยกตใชกบการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรได เนองจากบทเรยนคอมพวเตอรจดวาเปนนวตกรรมทางการศกษาสมยใหมเชนกน สาหรบขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรซงประยกตมาจากวธการระบบ ทไดรบการยอมรบมากทสด โดยมการดดแปลงและเพมเตมรายละเอยด เพอนาไปพฒนาเปนขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวคดของแตละบคคลมากทสด กคอรปแบบการสอน ADDIE Model ซงประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก 1. การวเคราะห (A : Analysis) 2. การออกแบบ (D : Design) 3. การพฒนา (D : Development) 4. การทดลองใช (I : Implementation) 5. การประเมนผล (E : Evaluation)

ภาพท 5-3 ขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรตามแนวทางของรปแบบการสอน ADDIE Model

Implementation

Analysis

Evaluation

Development

Design

132 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

Roderic, Sims แหงมหาวทยาลยเทคโนโลยซดนย (University of Technology Sydney) ประเทศออสเตรเลย ไดนาเสนอขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรไวอยางละเอยดครอบคลมสาระสาคญของกระบวนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรอยางสมบรณ โดยยดโครงสรางการออกแบบบทเรยนตามรปแบบการสอน ADDIE Model ซงมรายละเอยดในแตละขนตอนดงน 1. การวเคราะห (A : Analysis) การวเคราะหเปนขนตอนแรก ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน 1.1 นยามขอขดแยง (Define Discrepancy) หมายถง การศกษาเกยวกบขอขดแยงหรอศกษาปญหาทเกดขน รวมทงความตองการตาง ๆ เพอหาวธแกไขปญหาตาง ๆ ดงกลาว ซงเปนวธหนงในการหาเหตผลสาหรบออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เพอใชแกปญหาหรอแกไขขอขดแยงตาง ๆ ทเกดขน

ภาพท 5-4 ขนตอนการวเคราะห (Analysis) 1.2 กาหนดกลมผเรยนเปาหมาย (Specify Target Audience) หมายถง การกาหนดกลมผเรยนหรอผเขาฝกอบรมทเปนผใชบทเรยน ปจจยตาง ๆ ทควรพจารณา ไดแก ปญหาทางการเรยน ความสมพนธกบประสบการณเดม และรปแบบของบทเรยนทสอดคลองกบความตองการของผเรยน

Specify Target Audience

Conduct Task Analysis

Analyse Resources

Define Needs of Management

Specify Objectives

Design Items of Assessment

Define Discrepancy

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 133

1.3 วเคราะหงานหรอภารกจ (Conduct Task Analysis) หมายถง การวเคราะหงานหรอภารกจทผเรยนจะตองกระทากอน ระหวางและหลงบทเรยน ผลทไดจากขนตอนนจะนาไปกาหนดเปนวตถประสงคของบทเรยน การวเคราะหงานในขนนจะตองใชเครองมอชวย 1.4 กาหนดวตถประสงค (Specify Objectives) หมายถง การกาหนดวตถประสงคของบทเรยน ซงสมพนธกบงานหรอภารกจทผเรยนจะตองกระทาในกระบวนการเรยนร 1.5 ออกขอสอบสาหรบประเมนผล (Design Item of Assessment) หมายถง การ ออกขอสอบทใชในบทเรยนเพอประเมนผลผเรยน ไดแก แบบฝกหด แบบทดสอบกอนและหลงบทเรยน พรอมทงกาหนดเกณฑตดสน นาหนกคะแนน วธการตรวจสอบ และชนดของขอสอบ 1.6 วเคราะหแหลงขอมล (Analyse Resources) หมายถง การวเคราะหแหลงขอมลการเรยนการสอนทจะใชในการออกแบบทเรยน ไดแก แหลงเนอหา แหลงวสดการเรยน แหลงสอ และแหลงกจกรรมการเรยนการสอน 1.7 นยามความจาเปนในการจดการบทเรยน (Define Needs of Management) หมายถง การกาหนดวธการจดการบทเรยน โดยพจารณาประเดนตาง ๆ เชน รปแบบการนาเสนอบทเรยน การจดการบทเรยน การรกษาความปลอดภย การเกบบนทก วธการปฏสมพนธกบบทเรยน รวมถงวธการนาสงบทเรยนไปยงกลมผเรยนเปาหมาย 2. การออกแบบ (Design) การออกแบบ ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน

ภาพท 5-5 ขนตอนการออกแบบ (Design)

Specify Standards

Design Module

Specify Assessment

Select Resource

Design Lessons

Instructional Sequencing

Analyse Content

Specify Management

Design Course Structure Storyboards

134 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

2.1 ระบมาตรฐาน (Specify Standards) หมายถง การกาหนดมาตรฐานของบทเรยน เพอใหไดบทเรยนทมคณภาพทงดานเนอหา ภาษาทใช หนาจอภาพ การควบคมโดยผใช ระบบชวยเหลอผเรยน ระบบการตดตอสอสารทใช และอน ๆ 2.2 ออกแบบโครงสรางบทเรยน (Design Course Structure) หมายถง การออกแบบโครงสรางทแสดงความสมพนธของบทเรยน โดยใชเครองมอชวยในการออกแบบ รวมทงการพจารณารปแบบของการจดการบทเรยน เพอใหสอดคลองกบคณสมบตและประสบการณของผเรยน 2.3 ออกแบบโมดล (Design Module) หมายถง การออกแบบโมดลการเรยนออกเปนสวน ๆ ตามลกษณะโครงสรางบทเรยนและปรมาณเนอหา 2.4 ออกแบบบทเรยน (Design Lessons) หมายถง การออกแบบในสวนรายละเอยดของบทเรยนแตละโมดลวาประกอบดวยเนอหา กจกรรม สอการเรยนการสอน คาถาม การตรวจปรบ และกระบวนการเรยนรอน ๆ 2.5 เรยงลาดบการเรยนการสอน (Instructional Sequencing) หมายถง การจดลาดบความสมพนธของบทเรยนแตละโมดล เพอจดกระบวนการเรยนรใหครบตามขอบเขตของเนอหา 2.6 เขยนบทดาเนนเรอง (Storyboards) เปนการเขยนบทดาเนนเรองของบทเรยนทงหมด ซงจะใชเปนแนวทางในการพฒนาบทเรยนดวยระบบนพนธบทเรยนตอไป 2.7 วเคราะหเนอหา (Analyse Content) หมายถง การวเคราะหรายละเอยดของเนอหาบทเรยน เพอนาเสนอกบผเรยน 2.8 ระบการประเมนผล (Specify Assessment) หมายถง การกาหนดรปแบบการประเมนผล รวมทงเกณฑการพจารณา และวธการประเมนผลการเรยนการสอน 2.9 ระบการจดการบทเรยน (Specify Management) หมายถง กาหนดการจดการบทเรยน ไดแก การจดการฐานขอมล ขอมลสวนตวของผเรยน บทเรยน รวมทงการเกบบนทกและรายงานผลการเรยน 2.10 เลอกแหลงขอมล (Select Resource) หมายถง การเลอกแหลงวสดการเรยนการสอนทจะนามาใชในกระบวนการพฒนาบทเรยน 3. การพฒนา (Development) การพฒนา ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน 3.1 การพฒนาบทเรยน (Lesson Development) หมายถง การพฒนาเนอหาบทเรยนใหเปนบทเรยนคอมพวเตอร โดยนาเสนอผานจอภาพของคอมพวเตอร 3.2 ทดสอบบทเรยน (Lesson Test) หมายถง การทดสอบบทเรยนขนตนกอน เพอตรวจสอบความสมบรณในแตละสวนแตละโมดลกอนนาไปรวมเปนบทเรยนทงระบบ

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 135

3.3 การรวมบทเรยน (Integration) หมายถง การรวมบทเรยนแตละโมดลหรอแตละหนวยเขาดวยกนเปนบทเรยนตามวตถประสงคทกาหนดไว 3.4 การยอมรบบทเรยน (Acceptance) หมายถง การตรวจสอบบทเรยนอกครงหนงหลงจากรวมบทเรยนเปนระบบแลว เพอพจารณาการยอมรบบทเรยน 3.5 การผนวกวสดการเรยนการสอน (Supplementary Materials) หมายถง การใสวสดการเรยนการสอนเขาไปในตวบทเรยนตามแนวทางทออกแบบไว 3.6 การผนวกแบบทดสอบ (Supplementary Test) หมายถง การใสแบบทดสอบเขาไปในตวบทเรยน เพอใหบทเรยนมกระบวนการเรยนรครบทกขนตอน 3.7 การพฒนาระบบจดการบทเรยน (Management Development) หมายถง การพฒนาระบบการจดการบทเรยนใหมความสามารถจดการเรยนการสอนไดตามความตองการ

ภาพท 5-6 ขนตอนการพฒนา (Development) 4. การทดลองใช (Implementation) การทดลองใช ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน 4.1 การเตรยมสถานท (Site Preparation) หมายถง การเตรยมสถานทสาหรบทดลองใชบทเรยน รวมทงการเตรยมเครองคอมพวเตอรและอปกรณอานวยความสะดวกสาหรบการฝกอบรมผใชหรอผเรยนตามความตองการ 4.2 การฝกอบรมผใช (User Training) หมายถง การดาเนนการฝกอบรมผใชตามกาหนดการในสถานททเตรยมไวในขนตอนแรก 4.3 การยอมรบบทเรยน (Acceptance) เปนการตรวจสอบบทเรยนจากการทดลองใช โดยการสอบถามจากกลมผใชบทเรยน เพอใหพจารณาบทเรยนใหผานการยอมรบอกครงหนง กอนทจะทาการประเมนผล

Lesson Development Lesson Test

Supplementary Test

Integration Acceptance

Supplementary Materials

Management Development

136 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

ภาพท 5-7 ขนตอนการทดลองใช (Implementation) 5. การประเมนผล (Evaluation) ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ ดงน 5.1 การประเมนผลระหวางดาเนนการ (Formative Evaluation) หมายถง การประเมน ผลการออกแบบและการพฒนาบทเรยนวาแตละขนตอนไดผลอยางไร มขอแกไขปรบปรงประการใดบาง 5.2 รายงานการประเมนผลระหวางดาเนนการ (Formative Evaluation Report) หมายถง การรายงานผลทไดจากการประเมนในขนตอนท 5.1 ไปยงผทเกยวของ เพอนาขอมลไปพจารณาดาเนนการแกไขตอไป 5.3 การประเมนผลสรป (Summative Evaluation) หมายถง การประเมนผลสรปการใชบทเรยน เพอหาคณภาพของบทเรยนโดยใชวธการตาง ๆ ทางสถต 5.4 รายงานการประเมนผลสรป (Summative Evaluation Report) หมายถง การรายงานผลสรปคณภาพของตวบทเรยนไปยงผทเกยวของ รวมทงการแจงผลการเรยนรไปยงกลมผใช

ภาพท 5-8 ขนตอนการประเมนผล (Evaluation)

Summative Evaluation

Formative Evaluation Report

Formative Evaluation

Summative Evaluation Report

User Training

Acceptance

Site Preparation

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 137

สาหรบ ไพโรจน ตรณธนากล และ ไพบลย เกยรตโกมล แหงมหาวทยาลยเทคโนโลย พระจอมเกลาธนบร ไดเสนอขนตอนในการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรในลกษณะของการสอนเนอหาใหม (IMMCAI) โดยมขนตอนเหมอนกบไดอะแกรมในภาพท 5-3 ทกประการ เรมจากหวเรองเปาหมายทกาหนดวตถประสงคและกลมเปาหมายผใชบทเรยน หลงจากนนจงเขาสกระบวนการวเคราะห การออกแบบ การพฒนา การทดลองใช และการประเมนผล จากนนจงนาบทเรยนออกเผยแพรและตดตามผล เพอนาขอมลทไดไปใชในการพฒนาบทเรยนครงตอไป รายละเอยดของการออกแบบและพฒนา IMMCAI ทง 5 ขนตอนหลก สามารถแบงออกเปนขนตอนยอย ๆ ได 16 ขนตอน ดงน ก. เรมจากหวเรองทกาหนด โดยกาหนดวตถประสงคและกลมเปาหมาย ข. ขนตอนการวเคราะห มขนตอนดงน 1. สรางแผนภม (Brainstorm Chart) ของเนอหาทควรจะม ตามหวเรองทกาหนดไวโดยไมลอกจากตาราเลมใด ๆ เลย 2. สรางแผนภมหวเรองสมพนธ (Concept Chart) ภายหลงการวเคราะหทละเอยด ตด-เพมหวเรองตามเหต-ผล และความเหมาะสม 3. สรางแผนภมโครงขายเนอหา (Concept Network Chart) ซงเปนการวเคราะหความสมพนธของเนอหา โดยวธการวเคราะหขายงาน (Network Analysis) ค. ขนตอนการออกแบบ มขนตอนดงน 4. กาหนดวธการนาเสนอ แลวเขยนกากบดวยวตถประสงคเชงพฤตกรรมทกาหนดของเนอหาแตละตอน (Strategic Presentation Plan VS Behavior Objective) แลวลาดบแผนการนาเสนอบทเรยนเปนแผนภม (Course Flow Chart) 5. สรางแผนภมการนาเสนอในแตละหนวย (Module Presentation Chart) เปนรปแบบและลาดบการนาเสนอบทเรยนตามหลกการสอน ง. ขนตอนการพฒนา มขนตอนดงน 6. เขยนรายละเอยดเนอหาตามรปแบบทไดกาหนด (Script Development) โดยเขยนเปนกรอบ ๆ ซงจะตองเขยนไปตาทไดวางแผนไว โดยเฉพาะถาเปนแบบ IMMCAI จะตองกาหนดภาพ เสยง ส ฯลฯ และการกาหนดปฏสมพนธไวใหสมบรณ 7. จดทาลาดบเนอหา (Storyboard Development) เปนการนาเอากรอบเนอหาหรอทเขยนเปนสครปตมาเรยบเรยงลาดบการนาเสนอทไดวางแผนไว ซงจะยงเปนเอกสารสงพมพอย การลาดบกรอบนสาคญมากเมอเปนแบบ Active 8. นาเนอหาทเปนสงพมพมาหาคาความถกตอง (Content Correctness) โดยเฉพาะการสราง IMMCAI จะเปนการเขยนตาราใหมทงเรอง ซงจะตองนาเนอหาไปทดลองเพอหาคา ความถกตองของเนอหา (Content Validity) และความเทยงตรงของผอาน (Reader Reliability) ดวย แลวปรบปรงใหสมบรณ

138 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

9. การสรางแบบทดสอบสวนตาง ๆ ตองนามาหาคาความยากงาย คาอานาจจาแนก คาความเทยงตรงและคาความเชอมนทกฉบบ จะตองปรบปรงใหสมบรณ ผลทไดทงหมดจะเปนตวบทเรยน จ. ขนตอนการสราง มขนตอนดงน 10. เลอกซอฟทแวรหรอโปรแกรมสาเรจรปทเหมาะสมและสามารถสนองตอบตอความตองการทกาหนดไวเปนตวจดการเสนอบทเรยนบทคอมพวเตอรชวยสอน 11. จดเตรยมรปภาพ เสยง หรอการถายวดทศน หรอภาพนง หรอสะสมภาพไวใหพรอมทจะใชงาน 12. จดการนาตวบทเรยนเขาในโปรแกรมดวยความประณตและดวยทกษะทด ซงจะไดเปนบทเรยนททางานบนคอมพวเตอร ฉ. ขนตอนการประเมนผล มขนตอนดงน 13. ตรวจสอบคณภาพ (Quality Evaluation) จดการใหคณะผเชยวชาญทาง IMMCAI ตรวจสอบคณภาพของโปรแกรมบทเรยน แลวปรบปรงใหสมบรณ 14. ทาการทดสอบ ดาเนนการทดสอบหาประสทธภาพดวยกลมตวอยางเปาหมายจานวนไมเกน 10 คน นาผลมากาหนดยทธวธการหาประสทธภาพจรงตอไป 15. ทาการทดสอบเพอหาประสทธภาพ (Efficiency E1/E2) ของโปรแกรมบทเรยน และหาผลสมฤทธทางการเรยน (Effectiveness) จากกลมตวอยางเปาหมายไมนอยกวา 30 คน หากไดผลตามเปาหมายทตองการ แสดงวาบทเรยนคอมพวเตอรสามารถใชงานได 16. จดทาคมอประกอบการใชโปรแกรมบทเรยน เปนอนวาไดพฒนา IMMCAI ทมคณภาพ สามารถนาออกเผยแพรใชงานตอไปได แตควรจะมระบบตดตามผล เพอนาผลมาประกอบการปรบปรงพฒนาบทเรยนตอ ๆ ไป การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรโดยสรป เมอพจารณารปแบบการสอน ADDIE Model ทอาศยวธการระบบเปนหลก การออกแบบ บทเรยนคอมพวเตอรโดยสรป จะมรายละเอยดแตละขนตอนดงตอไปน 1. การวเคราะห (Analysis) ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ จานวน 6 ขนตอน ดงน 1.1 การกาหนดหวเรองและกาหนดวตถประสงคทวไป (Specify Title and Define General Objective) การพจารณาเลอกหวเรองทจะนามาสรางเปนบทเรยนคอมพวเตอร ควรคานงถงลกษณะของเนอหาวชาใหเหมาะสมสาหรบการเรยนการสอนรายบคคล เนองจากการเรยนดวยบทเรยนคอมพวเตอรเปนการเรยนรรายบคคล ดงนน หวเรองทเหมาะสมสาหรบการเรยนการสอนเปนกลมหรอเรยนดวยวธอน ๆ หากนามาสรางเปนบทเรยนคอมพวเตอรแลว อาจไมไดผลเทาทควร จากผลการวจยทผานมาพบวา ลกษณะเนอหาวชาทใชไดผลดกบบทเรยน

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 139

คอมพวเตอร ไดแก วชาทฤษฎทเนนความรความเขาใจในเนอหา สวนวชาปฏบต หรอวชาประลอง จะสรางเปนบทเรยนคอมพวเตอรไดยาก อกทงยงใชไดผลนอยกวาวชาทเนนความรความเขาใจ โดยทวไปการกาหนดหวเรองจะพจารณาจากสงตาง ๆ ดงตอไปน 1.1.1 ปญหาตาง ๆ ทางการเรยนการสอนทเกดขน 1.1.2 ความตองการทจะตองมการเรยนการสอน 1.1.3 แผนการพฒนาบคลากร (หรอผเรยน) เมอพจารณาหวเรองไดแลว สงทตองปฏบตกคอ ไดแก การกาหนดวตถประสงคทวไปของหวเรองดงกลาว ซงจะเปนตวกาหนดเคาโครง ขอบเขต และมโนมตของเนอหา ทจะนาเสนอเปนบทเรยนคอมพวเตอร วตถประสงคทวไปทกาหนดขนนจะใชเปนแนวทางในการออกแบบบทเรยนในขนตอไปวาควรจะเนนเนอหาทางดานใดผเรยนจงจะบรรลผล ตวอยางเชน ถาเปนวชาทางดานคณตศาสตร วตถประสงคทวไปกคอเพอใหผเรยนสามารถคานวณได ถาเปนวชาทางดานการโปรแกรมคอมพวเตอร วตถประสงคทวไปกคอเพอใหผเรยนเขาใจคาสงตาง ๆ โดยสามารถเขยนโปรแกรมได เปนตน หวเรองและวตถประสงคทวไปทกาหนดขนน จะใชเปนแนวทางในการวเคราะหเนอหาใหสอดคลองกบผเรยนตอไป 1.2 การวเคราะหผเรยน (Audience Analysis) สาหรบการเรยนการสอนปกตในชนเรยน ผสอนสามารถปรบเปลยนกระบวนการเรยนรใหสอดคลองกบผเรยนไดโดยงาย เนองจากเปนการดาเนนการแบบเผชญหนา (Face to Face) แตการเรยนการสอนดวยบทเรยนคอมพวเตอร บทเรยนจะนาเสนอเนอหาคอนขางตายตว ไมสามารถปรบเปลยนตามสถานการณของผเรยนได ดงนนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร จงมความจาเปนตองวเคราะหผเรยนเกยวกบขอมลตาง ๆ เชน ระดบชน อาย ความรพนฐาน ประสบการณเดม ระดบความรความสามารถ และความสนใจตอการเรยน เปนตน เพอนาขอมลเหลานเปนแนวทางในการออกแบบบทเรยนใหสอดคลองกบกลมผเรยนอยางแทจรง เปนตนวา ผเรยนระดบเดกเลกอาจตองการบทเรยนทนาเสนอดวยภาพหรอการตนมากกวาผเรยนระดบโต บทเรยนสาหรบเดกเกงอาจมความซบซอนมากกวาบทเรยนสาหรบเดกทเรยนออน เปนตน การวเคราะหผเรยนยงถกตองมากเทาใด ยอมสงผลใหการออกแบบบทเรยนสอดคลองกบผเรยนมากขนเทานน ซงจะสงผลใหบทเรยนมประสทธภาพดยงขน 1.3 การวเคราะหเทคโนโลยทใชในบทเรยน (Technology Analysis) เปนการศกษาและพจารณาเทคโนโลยทใชในบทเรยน ประกอบดวยเทคโนโลยตาง ๆ ดงน 1.3.1 เทคโนโลยการตดตอสอสารทสนบสนนการเรยนการสอน ไดแก การประชมทางไกลดวยโทรศพท (Telephone Conference) การใชจดหมายอเลกทรอนกส การสนทนาผานเครอขาย (Internet Chat) การใช Newsgroup และ List-Serve เปนตน

140 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

1.3.2 เทคโนโลยเพอใชอางองหรอสนบสนนการเรยนร เปนการพจารณาบทเรยน หรอวสดการเรยนการสอน ในรปของไฟล HTML หรอไฟลอน ๆ ทมอย เพอนาไปใชสนบสนนการเรยนร โดยไมตองพฒนาขนใหม 1.3.3 เทคโนโลยเพอใชสาหรบการประเมนผล เปนการพจารณาแบบทดสอบ แบบฝกหด หรอแบบประเมนผล ในรปของไฟล HTML หรอไฟลอน ๆ ทมอย เพอนาไปใชสนบสนนการวดและประเมนผลในบทเรยน 1.3.4 เทคโนโลยสาหรบการเผยแพรบทเรยน เพอใชในการเผยแพรบทเรยนไปยงผเรยนในลกษณะตาง ๆ ไดแก ซดรอม ไฮเปอรมเดย หรอเครอขายอนเทอรเนต เปนตน 1.3.5 เทคโนโลยสาหรบการนาสงบทเรยน เปนการพจารณาสอตาง ๆ ทใชในการนาสงบทเรยนไปยงผเรยน เชน วดทศน การออกอากาศ และใชคอมพวเตอร เปนตน 1.4 การวเคราะหวตถประสงคเชงพฤตกรรม (Behavioral Analysis) วตถประสงคเชงพฤตกรรม เปนสงสาคญสาหรบการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เนองจากใชเปนแนวทาง การจดการของบทเรยน ใหดาเนนไปตามกระบวนการเรยนรอยางเปนระบบและสอดคลองกบประสบการณของผเรยน โดยบงบอกถงสงทบทเรยนคาดหวงจากผเรยนวา ผเรยนจะสามารถแสดงพฤตกรรมใด ๆ ออกมาภายหลงสนสดกระบวนการเรยนร โดยทพฤตกรรมดงกลาวผเรยนไมเคยทาไดมากอนและตองเปนพฤตกรรมทวดไดหรอสงเกตได เพอจะไดประเมนวาผเรยนบรรลวตถประสงคหรอไม คาทใชระบพฤตกรรมจงใชคากรยาชเฉพาะ เชน อธบาย วาด เขยน อาน แยกแยะ เปรยบเทยบ วเคราะห เปนตน การวเคราะหวตถประสงคเชงพฤตกรรมสามารถทาได 2 แนวทางดงน 1.4.1 การวเคราะหงานหรอภารกจ (Task Analysis) โดยทวไปวตถประสงคเชงพฤตกรรมของบทเรยน จะเกดจากการวเคราะหงานหรอภารกจของผเรยนทจะตองแสดงออกในรปของการกระทาทวดไดหรอสงเกตไดหลงจากจบบทเรยนแลว การวเคราะหงาน จงหมายถงงานยอย ๆ ทผเรยนจะตองแสดงออกหลงจากจบบทเรยนแลว หลงจากไดงานยอย ๆ แลว จงประเมนความสาคญของแตละงานยอย หลงจากนนจงเรยงลาดบความสาคญ แลวจงนาไปเขยนวตถประสงคตอไป 1.4.2 การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ในการพฒนาบทเรยนคอมพวเตอรบางครง จะอางองตามหลกสตรซงกาหนดวตถประสงคเชงพฤตกรรมไวเรยบรอยแลว จงไมจาเปนตองวเคราะหงานอก แตอาจจะวเคราะหเนอหาแทน เพอพจารณาความสอดคลองระหวางวตถประสงคเชงพฤตกรรมทมกบเนอหาทจะนาเสนอ ในทางการเรยนการสอน สงทผสอนคาดหวงใหผเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทพงประสงคทเรยกวาเกดการเรยนรขน จาแนกได 3 ดาน ไดแก ดานพทธพสย (Cognitive Domain) ดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) และดานจรยพสย (Affective Domain) ใน

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 141

การวเคราะหวตถประสงคเชงพฤตกรรมของบทเรยนคอมพวเตอร จงตองพจารณาดวยวาจะมงเนนทางดานใด หรอใหครอบคลมทงสามดาน ทงนเนองจากแตละดานมความแตกตางกน การกาหนดวตถประสงคเชงพฤตกรรมของบทเรยนเปนเรองละเอยดออน ตองทาการวเคราะหและพจารณาอยางถถวน เพอใหไดมาซงวตถประสงคทด สามารถนาไปใชเปนแนวทางในการวเคราะหเนอหาในขนตอไป นอกจากนยงตองจดลาดบวตถประสงคตามหลกประสบการณการเรยนรจากงายไปยาก และจากสงทรแลวไปยงสงทยงไมร 1.5 การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ขนตอนนนบวามความสาคญและใชเวลามาก ในการทจะไดมาซงเนอหาบทเรยน โดยอาศยวตถประสงคเชงพฤตกรรมของบทเรยนในขนตอนทผานมาเปนแนวทางในการรวบรวมเนอหาใหสอดคลองกบความตองการมากทสด เปนทยอมรบกนโดยทวไปวา ผสอนทมความเชยวชาญดานการสอน จะสามารถออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรไดดกวานกคอมพวเตอรทมความเปนเลศดานการโปรแกรม เนองจากผสอนสามารถวเคราะหเนอหาและรยทธวธการนาเสนอเนอหาดงกลาวไดด ดงนน ในขนตอนนจงจาเปนตองอาศยผเชยวชาญดานการสอนเปนผวเคราะหหรอใหเปนผตรวจสอบเนอหา กอนทจะนาไปสรางเปนบทเรยนคอมพวเตอร เพอใหการวเคราะหเนอหาเปนระบบและสะดวกยงขน สามารถใชวธการตาง ๆ ในการรวบรวมเนอหา เชน ใชแผนภาพปะการง (Coral Pattern) ชวยรวบรวมเนอหาแตละวตถประสงคและเขยน Network Diagram เพอจดลาดบความสมพนธของเนอหาแตละหวเรองยอย นอกจากนยงสามารถใชวธการอน ๆ ทจะอานวยความสะดวกในการรวบรวมเนอหาใหสมบรณทสด 1.6 การวเคราะหสอ (Media Analysis) เปนการพจารณาเลอกสอประกอบบทเรยนคอมพวเตอร ซงไดแก สอทมอยแลว และสอทจะตองพฒนาขนใหม ประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ดงน 1.6.1 เลอกสอใหสอดคลองกบรปแบบของบทเรยน ในขนน ดค แอนด แคเรย ไดใหขอแนะนาในการเลอกสอไวดงน 1.6.1.1 บทเรยนทผสอนเปนผนา (Instructor-led) สอทเหมาะสมกคอ สอบคคล ไดแก ผสอน หรอผอานวยความสะดวก โดยจดเปนชนเรยนปกต 1.6.1.2 บทเรยนคอมพวเตอร (Computer Based) เชน CAI, CBT, CAL, CAE และอน ๆ ซงจะตองใชคอมพวเตอรเปนสอนาเสนอ 1.6.1.3 บทเรยนทออกอากาศทางไกล (Distance Broadcast) สอทควรเลอก ไดแก โทรทศน โทรทศนตามสาย (Cable TV) ดาวเทยม และเครอขายอนเทอรเนต เปนตน 1.6.1.4 บทเรยนบนเวบ (Web-Based) สอทเหมาะสม ไดแก เครอขายคอมพวเตอร ทงอนทราเนต เอกซทราเนต และอนเทอรเนต เปนตน 1.6.1.5 บทเรยนทบนทกเปนเทปเสยง (Audiotapes) เชน บทเรยนทาง ดานภาษา หรอการอภปรายทางการเมอง สอทใชกคอ เครองเลนเทปเสยง

142 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

1.6.1.6 บทเรยนทบนทกเปนวดทศน (Videotapes) สอทใชกคอ เครองเลนวดทศน หรอใชคอมพวเตอรนาเสนอ 1.6.1.7 บทเรยนทใชระบบอเลกทรอนกสสนบสนน (SPSS : Electronic Performance Support Systems) สอทเหมาะสมกคอ เครองมอตาง ๆ ทางอเลกทรอนกส เครอง ชวยสอน (Teaching Machine) และคอมพวเตอร เปนตน 1.6.2 พจารณาขอดและขอจากดในการใชสอ เปนการพจารณาขอดและขอจากดของสอแตละชนดทเลอกใช สอบางชนดอาจจะขนอยกบจานวนผเรยน สถานทใช และแหลงทรพยากรทสนบสนนการใชสอ เปนตน จงมความจาเปนทจะตองพจารณาองคประกอบทเกยวของหลาย ๆ ประเดน เชน คาใชจายในการใชแตละครง วธการนาสง และการบารงรกษา เปนตน 1.6.3 เปรยบเทยบผลทไดและตดสนใจเลอกสอ เปนการตดสนใจเลอกสอใหสอดคลองกบวตถประสงคและเนอหาบทเรยน โดยเปรยบเทยบขอดและขอจากดของสอแตละชนด 2. การออกแบบ (Design) ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ จานวน 4 ขนตอน ดงน 2.1 การออกแบบตวบทเรยน (Courseware Design) บทเรยนคอมพวเตอรพฒนามาจากพนฐานเดยวกนกบบทเรยนโปรแกรม แนวความคดในการนาเสนอเนอหาจงใกลเคยงกน จะมสวนทแตกตางกนอยบางตรงทการจดการบทเรยนเทานน ดงนน หลกการออกแบบบทเรยนจงเหมอนกน เรมตนดวยการกลาวนาเพอสรางแรงจงใจในการเรยน บอกวตถประสงค ทาแบบ ทดสอบกอนบทเรยน นาเสนอเนอหา และทาแบบทดสอบหลงบทเรยน เรยงตามลาดบจนครบกระบวนการเรยนร ในขนตอนนจงเปนการออกแบบตวบทเรยนหลงจากทผานการวเคราะหเนอหาแลว การออกแบบจะตองพจารณาทงกระบวนการเรยนรวาจะดาเนนการนาเสนอเนอหาและจดการบทเรยนอยางไร จงจะบรรลตามวตถประสงคของบทเรยน กระบวนการดงกลาวนรวมถงรปแบบการนาเสนอบทเรยน การจดกจกรรมการเรยน การเลอกใชสอ การใชคาถามระหวางบทเรยน การตดสนคาตอบ การเสนอสงเรา การใหขอมลยอนกลบ การเสรมแรง และสวนอน ๆ ทเกยวของ บทเรยนทไดจากขนตอนการออกแบบสวนนเรยกวา ตวบทเรยน หรอคอรสแวร (Courseware) ซงหมายถง บทเรยนทอยในรปของเอกสารทพรอมสาหรบนาไปสรางเปนบทเรยนคอมพวเตอร ซงประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน 2.1.1 บทนาเรอง (Title) 2.1.2 รายการใหเลอก (Menu) 2.1.3 แบบทดสอบกอนบทเรยน (Pretest) 2.1.4 เนอหาบทเรยน (Content) 2.1.5 แบบฝกหด (Exercise) 2.1.6 แบบทดสอบหลงบทเรยน (Posttest)

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 143

2.1.7 สรปและการนาไปใช (Review and Application) การออกแบบตวบทเรยนในสวนน ยงรวมถงการพจารณาคณภาพของแบบทดสอบหรอขอสอบทใชในบทเรยนดวย ถามการพฒนาแบบทดสอบหรอขอสอบขนมาใหม กจะตองนาไปหาคณภาพกอน โดยทาการทดลองใชกบกลมตวอยางทเคยผานการศกษาในหวขอเรองดงกลาวมาแลว และนามาหาคณภาพโดยใชสถต เพอใหไดแบบทดสอบหรอขอสอบทมคณภาพผานตามเกณฑมาตรฐาน และจะไดนาไปใชพฒนาเปนบทเรยนตอไป 2.2 การออกแบบผงงานและบทดาเนนเรอง (Lesson Flowchart and Storyboard Design) 2.2.1 ผงงาน (Flowchart) หมายถง แผนภมทแสดงความสมพนธของบทดาเนนเรอง ซงเปนการจดลาดบความสมพนธของเนอหาแตละสวนวา สวนใดเกยวของกบสวนใดและสวนใดมากอนหลง เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาบทเรยน โดยทวไปมกจะเขยนผงงานกอนบทดาเนนเรอง แตอาจเขยนพรอม ๆ กนกได 2.2.2 บทดาเนนเรอง (Storyboard) หมายถง เรองราวของบทเรยน ประกอบดวยเนอหาทแบงออกเปนเฟรมตามวตถประสงคของบทเรยน โดยรางเปนเฟรมยอย ๆ ตงแตเฟรมแรกซงเปนบทนาเรอง จนถงเฟรมสดทาย บทดาเนนเรองประกอบดวยขอความ ภาพ คาถาม-คาตอบ รวมทงรายละเอยดอน ๆ ในกระบวนการเรยนการสอน ซงมลกษณะเชนเดยวกนกบ บทสครปตของการถายทาสไลดหรอภาพยนตร การออกแบบบทดาเนนเรองจะยดตวบทเรยนเปนหลก เพอใชเปนแนวทางในการสรางบทเรยนในขนตอไป ดงนน การออกแบบจงตองมความละเอยดและสมบรณ เพอใหการสรางบทเรยนงายขนและเปนระบบ อกทงยงสะดวกตอการแกไขบทเรยนในภายหลงอกดวย 2.3 การออกแบบหนาจอภาพ (Screen Design) หมายถง การจดพนทของจอภาพของคอมพวเตอรใหเปนสดสวนในการนาเสนอเนอหา ภาพ ปมควบคมบทเรยน และสวนอน ๆ ทจาเปนสาหรบการนาเสนอบทเรยน ซงนบวาเปนสวนสาคญยงสาหรบบทเรยนคอมพวเตอรทจะชวยเราความสนใจของผเรยนใหตดตามบทเรยน โดยไมเกดความเมอยลาหรอเบอหนายโดยงาย ทงนเนองจากผเรยนตองศกษาบทเรยนเปนเวลานาน นอกจากจะเปนการเราความสนใจในบทเรยนแลว การจดหนาจอภาพทดจะชวยใหผเรยนเกดความคนเคยและคลองตว สามารถใชบทเรยนไดโดยไมมอปสรรคใด ๆ การออกแบบจอภาพจะมองคประกอบทเกยวของหลายประการ ไดแก ความสามารถในการแสดงภาพสของเครองคอมพวเตอร ความละเอยดของภาพ ขนาดของจอ รปแบบตวอกษร ขนาดของตวอกษร สของตวอกษร พนหลง และวธการปฏสมพนธ องคประกอบเหลานนบวาเปนองคประกอบหลกททาใหหนาจอภาพของบทเรยนนาสนใจและชวนตดตาม ในทางปฏบตการออกแบบผงงาน การออกแบบบทดาเนนเรองและการออกแบบหนาจอภาพ จะตองพจารณาควบคไปดวยกน เนองจากทงสามสวนนมความสมพนธกน ผทสามารถออกแบบหนาจอภาพไดด

144 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

จะตองเปนผทมความรทางดานศลปะและมความเขาใจตอความสามารถในการแสดงผลภาพ ของเครองคอมพวเตอรพอสมควร 2.4 การออกแบบการจดการบทเรยน (Lesson Management) เปนการออกแบบสวนของการจดการบทเรยน นบตงแตการลงทะเบยนเรยน การพสจนสทธ การนาเสนอบทเรยน การวดและประเมนผลการเรยน การตดตามผเรยน การบนทกขอมลของผเรยน และการจดการบทเรยนในสวนตาง ๆ ซงขนอยกบวธการนาสงบทเรยนไปยงผเรยน หากบทเรยนเผยแพรโดยใชเครอขายคอมพวเตอร การออกแบบในสวนนหมายถงการวางแผนการใชซอฟทแวรจดการทงในสวนของเซรฟเวอรและไคลเอนทหรอบนระบบเครอขายอนเทอรเนต แตถาเปนบทเรยนทเผยแพรโดยใชซดรอม การออกแบบในสวนนจะเปนการจดการในสวนบทเรยนทกระทาบนคอมพวเตอร ซงการพฒนาซอฟทแวรจดการจะงายกวา 3. การพฒนา (Development) ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ จานวน 3 ขนตอน ดงน 3.1 การเตรยมการ (Preparation Phase) เมอไดตวบทเรยนทอยในรปของบทดาเนนเรองและผงงาน พรอมทงมแนวทางในการจดหนาจอภาพเรยบรอยแลว การพฒนาเปนบทเรยนคอมพวเตอรจะเปนเรองทงายขน ในขนตอนนจะตองดาเนนการโดยนกคอมพวเตอรทมความชานาญดานการใชซอฟทแวรคอมพวเตอรหรอระบบนพนธบทเรยนเทานน อยางไรกตามผสอนทมประสบการณดานการสอนหรอผเชยวชาญเฉพาะดานกยงมความจาเปนอย ทจะตองคอยใหคาปรกษาแนะนาการพฒนาบทเรยน กอนทจะพฒนาบทเรยนคอมพวเตอร ตองเตรยมวสดตาง ๆ เชน ภาพ ขอความ และเสยง โดยจดหาจากแหลงตาง ๆ หรอใชโปรแกรมคอมพวเตอรสรางขนมาแลวเกบบนทกไวกอน เพอนาไปใชพฒนาบทเรยนในขนตอไป 3.2 การสรางบทเรยน (Develop the Lesson) หลงจากการเตรยมขอความ ภาพ เสยง และเตรยมโปรแกรมคอมพวเตอรทใชประกอบบทเรยนแลว ขนตอไปกคอการสรางบทเรยนคอมพวเตอรตามบทดาเนนเรองทละเฟรม ๆ จนครบทกเฟรม โดยใชซอฟทแวรคอมพวเตอรหรอระบบนพนธบทเรยน หลงจากนนจะเปนการเชอมโยงความสมพนธระหวางเนอหาแตละเฟรมเขาดวยกนตามผงงานทออกแบบไวในขนตอนแรก จดรปแบบการนาเสนอ เขยนโปรแกรมการจดการ บทเรยน และจดหนาจอภาพตามทออกแบบไว ในขนตอนนจงเปนการใชขอมลทเตรยมการมาทงหมดในขนตอนแรก เพอสรางบทเรยนคอมพวเตอร ในสวนของขอความซงเปนเนอหาบทเรยนหรอคาอธบาย อาจจะพมพเขาโดยตรงในขนตอนนกได หากมไดเตรยมไวกอนในขนของการเตรยมการ โดยเฉพาะอยางยงถาสรางบทเรยนโดยใชระบบนพนธบทเรยน เนองจากโปรแกรมเหลานเอออานวยประโยชนตอการพมพขอความในสวนของเนอหาเปนอยางมาก รวมทงการสรางคาถามระหวางบทเรยน แบบ

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 145

ทดสอบ การประเมนผลคะแนนและการจดการฐานขอมลขนตน กลาวไดวาสามารถใชระบบนพนธบทเรยนในการจดการบทเรยนไดทงหมดในปจจบนน ถาหากบทเรยนทออกแบบไวในขนตอนทผานมามลกษณะเปนโมดลยอย ๆ การสรางบทเรยนในสวนนยงหมายถงการรวมบทเรยนจากโมดลยอย ๆ เขาดวยกนเปนหวขอเรองหรอวชา ตามลกษณะของบทเรยนทวเคราะหเนอหามาตงแตขนตอนแรก 3.3 การทาเอกสารประกอบบทเรยน (Documentation) เอกสารประกอบบทเรยน ไดแก คมอการใชงาน คาแนะนา และการตดตงและบารงรกษาบทเรยนคอมพวเตอร เปนสงจาเปนเพอชแนะใหผเรยนทราบถงขอแนะนาตาง ๆ รวมถงวธการตดตงบทเรยนเขากบคอมพวเตอร นอกจากนยงรวมถงแผนการเรยนร (Learning Map) เพอแนะแนวทางการเรยน 4. การทดลองใช (Implementation) เมอไดบทเรยนคอมพวเตอรสมบรณแลว ขนตอไปเปนการนาบทเรยนนนไปทดลองใชกบกลมเปาหมาย โดยผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญกอน เมอไดรบผลการประเมนและแกไขปรบปรงจนเปนทพอใจแลวจงนาไปใช วธทยดเปนแนวทางปฏบตโดยทวไป มดงน 4.4.1 การทดลองใชรายบคคล (One-to-One Implementation) เปนการทดลองใชบทเรยนกบผเรยนกลมเปาหมายรายบคคล 4.4.2 การทดลองใชกลมยอย (Small-group Implementation) เปนการทดลองใชบทเรยนทพฒนาขนกบผเรยนกลมเปาหมาย ประมาณ 6 – 10 คน 4.4.3 การทดลองใชกบผเชยวชาญ (SME) เปนการทดลองใชบทเรยนทพฒนาขนกบผเชยวชาญดานตาง ๆ จานวน 6 – 12 คน เพอนาผลการทดลองไปปรบปรงแกไขบทเรยนตอไป 5. การประเมนผล (Evaluation) การประเมนผลเปนการทดลองใชภาคสนาม (Field Test) เพอทดลองใชบทเรยนทพฒนา ขนกบผเรยนกลมเปาหมาย ทมจานวนไมตากวา 30 คน เพอทาการประเมนผลบทเรยน ซงวธการประเมนผลบทเรยนคอมพวเตอรทนยมกคอ การหาประสทธภาพ ซงสามารถทาไดหลายวธ เชน การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของผเรยนททาไดจากแบบฝกหดระหวางบทเรยนหรอ คะแนนเฉลยจากคาถามระหวางบทเรยนกบคะแนนทผเรยนทาไดจากแบบทดสอบหลงบทเรยน สวนวธการประเมนผลทไดรบความนยมในการวจยอกวธหนงกคอ การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนทใชบทเรยนคอมพวเตอรกบการเรยนการสอนโดยวธปกต ซงจะแบงผเรยนออกเปน 2 กลม ไดแก กลมทดลองและกลมควบคม โดยใหกลมทดลองศกษาบทเรยนคอมพวเตอรทพฒนาขน สวนกลมควบคมใหเรยนโดยวธปกต หลงจบบทเรยนแลวใหผเรยนทงสองกลมทาแบบทดสอบชดเดยวกนในเวลาเดยวกน หลงจากนนจงสรปผลเพอ

146 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนทงสองกลมโดยใชสถต นอกจากนยงมอกหลายวธทใชประเมนคณภาพของบทเรยนคอมพวเตอรได การประเมนผลอกวธหนง อาจจะทาภายหลงจากทไดนาบทเรยนคอมพวเตอรไปใชระยะหนง แลวทาการประเมนวาผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทกาหนดไวหรอไม บทเรยนงายหรอยากเกนไป นาผลทไดมาวเคราะหดถงสภาพทแทจรงของบทเรยน เพอนาขอมลทไดไปปรบปรงบทเรยนใหมคณภาพด เพอนาไปตดตงลงบนคอมพวเตอรหรอบนเครอขายอนเทอรเนตเพอใชงานกบผเรยนกลมเปาหมายตอไป

ภาพท 5-9 ขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรโดยสรป บทสรป ขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร ประกอบดวยแนวความคด 2 ประการ ไดแก 1)แนวความคดของวศวกรรมซอฟทแวร (Software Engineering) และ 2) แนวความคดของวธการระบบ (System Approach) ซงแบงออกเปน 2 แนวทาง ไดแก แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของบทเรยนสาเรจรป (Instructional Program) และ แนวทางการออกแบบบทเรยนโดยใชหลกการของการออกแบบรปแบบการสอน (Instructional Model) ซงแตละแนวคดมขนตอนและรายละเอยดแตละขนตอนแตกตางกนบาง แตเมอพจารณาในภาพรวมจะไมแตกตางกนมาก ดงนน การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร จงสามารถยดแนวคดใด ๆ กได ขนอยกบผบรหารโครงการพฒนาบทเรยนและผออกแบบระบบการสอน (Instructional Designer) สาหรบขนตอนการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอรทกลาวถงกนมากทสดกคอ รปแบบการสอน ADDIE Model ซงอาศยวธการระบบ ประกอบดวยขนตอนตาง ๆ จานวน 5 ขนตอน ไดแก

การออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 147

1) การวเคราะห (Analysis) 2) การออกแบบ (Design) 3) การพฒนา (Development) 4) การนาไปใช (Implementation) 5) การประเมนผล (Evaluation) ทง 5 ขนตอนมรายละเอยดตาง ๆ ทผออกแบบบทเรยนจะตองพจารณาและยดเปนแนวทางในการออกแบบ โดยยดหลกการออกแบบระบบการเรยนการสอนของนกการศกษาตาง ๆ เชน Robert Gagne’ เปนแนวทาง สาหรบขนตอนการออกแบบทเรยนคอมพวเตอรโดยสรป ประกอบดวยขนตอนแรก การวเคราะห ไดแก การกาหนดหวเรองและกาหนดวตถประสงคทวไป การวเคราะหผเรยน การวเคราะหเทคโนโลยทใชในบทเรยน การวเคราะหวตถประสงคเชงพฤตกรรม การวเคราะหเนอหา และ การวเคราะหสอ ขนตอนท 2 การออกแบบ ไดแก การออกแบบตวบทเรยน การออกแบบผงงานและบทดาเนนเรอง การออกแบบหนาจอภาพ และ การออกแบบการจดการบทเรยน ขนตอนท 3 การพฒนา ไดแก การเตรยมการ การสรางบทเรยน และ การทาเอกสารประกอบบทเรยน ขนตอนท 4 การทดลองใช ไดแก การทดลองใชรายบคคล การทดลองใชกลมยอย และ การทดลองใชภาคสนาม และขนตอนสดทาย การประเมนผล แบบฝกหดทายบท จงตอบคาถามตอไปน 1. ขนตอนการวเคราะห (Analysis) ของการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เกยวของกบรายละเอยดสวนใดบาง จงอธบาย 2. ขนตอนการออกแบบ (Design) ของการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เกยวของกบรายละเอยดสวนใดบาง จงอธบาย 3. ขนตอนการพฒนา (Development) ของการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เกยวของกบรายละเอยดสวนใดบาง จงอธบาย 4. ขนตอนการนาไปใช (Implementation) ของการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เกยว ของกบรายละเอยดสวนใดบาง จงอธบาย 5. ขนตอนการประเมนผล (Evaluation) ของการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร เกยวของกบรายละเอยดสวนใดบาง จงอธบาย 6. เพราะเหตใดจงตองมการประเมนผลบทเรยนคอมพวเตอร จงอธบาย 7. เพราะเหตใดจงตองมการวเคราะหงานหรอภารกจ (Task Analysis) จงอธบาย 8. จงหาเหตผลสนบสนนวา วตถประสงคเชงพฤตกรรมเปนสวนทสาคญทสดในการออกแบบบทเรยนคอมพวเตอร 9. Audience Analysis คออะไร สาคญอยางไรตอบทเรยนคอมพวเตอร 10. การวเคราะหเทคโนโลยทใชในบทเรยน มความจาเปนอยางไรตอการพฒนาบทเรยนคอมพวเตอร 11. การออกแบบการจดการบทเรยน หมายถงอะไร

148 การออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอร

12. การออกแบบหนาจอภาพ ตองพจารณาถงสวนตาง ๆ อะไรบาง จงอธบายพรอมใหเหตผลประกอบ 13. การออกแบบผงงานและบทดาเนนเรอง มความจาเปนอยางไรตอการพฒนาบทเรยนคอมพวเตอร 14. วตถประสงคของการทดลองใชรายบคคล คออะไร 15. เพราะเหตใดการประเมนผลบทเรยนคอมพวเตอรทไดรบความนยมในการวจย กคอการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนทใชบทเรยนคอมพวเตอรกบการเรยนการสอนโดยวธปกต