II WOJNA ŚWIATOWA W

LUBLINIE

Lublin we wrześniu 1939r. – cz.1 lipiec 1939 r. – decyzja o przeniesieniu siedziby

prezydenta do Lublina w razie wybuchu wojny; koniec sierpnia - rozpoczęcie budowy schronów,

organizacja prowizorycznej obrony przeciwlotniczej;

2 września - pierwszy atak lotniczy na miasto. (cel - Lubelska Wytwórnia Samolotów, szkoła przy ulicy Długiej, lotnisko sportowe w Świdniku;

5 września - przeniesienie do miasta ministerstwa oraz (na krótko) skarbu państwa, utworzenie armii „Lublin”;

9 września godz. 9:30. – kolejny nalot (zniszczono: część ratusza, hotel „Victoria”, kino „Stylowe”, uszkodzono: część poczty, pałacyk Radziwiłłów i inne).

Lublin we wrześniu 1939r. Cz. 2

9 września - zginął poeta Józef Czechowicz; 14 września - rozkaz opuszczenia miasta armii

Lublin, organizacja cywilnego Komitetu Obrony Miasta;

15 września - wojska niemieckie pod Lublinem (Konopnica) - zburzono wiele domów na Starym Mieście, poważnie uszkodzono katedrę;

17 września - wycofanie w kierunku wschodnim, wkroczenie na teren miasta wojsk niemieckich;

17 – 26 września - bitwa o Tomaszów Lubelski; 2 – 6 października – bitwa pod Kockiem przez

Samodzielną Grupę Operacyjną „Polesie”;

Dotkliwe straty:

W ciągu 17 dni wojny: Uszkodzono bądź zburzono 274 budynki w tym

wiele obiektów zabytkowych o dużej wartości historycznej: ratusz, katedrę, Bramę Krakowską, kościół pomisjonarski, pałac Potockich i inne.

Zginęło kilkaset osób a ponad tysiąc odniosło rany.

Poważnemu zniszczeniu uległy urządzenia komunalne, łączności, szkoły, fabryki i sklepy.

Okupant i jego polityka

Generalne Gubernatorstwo - nieco złagodzony kurs, zezwolono na funkcjonowanie polskiej prasy, którą poddano jedynie cenzurze wojskowej, wznowienie działalności teatru, otwarcie szkół i gimnazjów, inaugurację roku na KUL-u;

Pogromy Żydów i aresztowania wśród polskiej inteligencji przez specjalne policyjne grupy „Einsatzkommando”, składające się z jednostek gestapo i SS;

Gęsta siatka policji i wojska gwarancją realizacji ludobójczych planów, odpór dynamicznie rozwijającemu się podziemiu:

Oberfeltkommando – zadanie - ochrona szlaków komunikacyjnych, zwalczanie partyzantki, pacyfikacje i grabieże;

transporty Żydów (ok. 25 tys.) z pozostałych terenów Polski, a także Czech i Niemiec;

kwiecień 1940 roku zmiana planów -Lubelszczyzna i Lublin -  „pierwszy teren nasiedleńczy dla Niemców”;

listopad 1942 roku - wysiedlanie ludności polskiej z Zamojszczyzny.

Zagłada Żydów Ludność żydowską poddano niesłychanym szykanom: nakaz noszenia opaski z gwiazdą Dawida; ustępowanie z drogi i kłanianie się wszystkim Niemcom; pozbawienie Żydów ich mienia, zarówno ruchomego, jak również

nieruchomości; wydzielona dzielnica miasta na Podzamczu; obozy zagłady w Bełżcu (kobiety, dzieci, starcy, chorzy); powołanie do życia Rady Żydowskiej (Judenrat) oraz Żydowskiej Służby

Porządkowej; epidemie i głód, niewolnicza praca, bardzo wysoka umieralność; kara śmierci za pomoc Żydom; likwidacja getta w Lublinie 1942 r., "Akcja Reinhard". (ewakuacje, deportacje

do obozu zagłady w Bełżcu, burzenie dzielnicy żydowskiej wokół Zamku); połowa kwietnia 1942 r. - tworzenie "wzorcowego" getta w dzielnicy Majdan

Tatarski. „Żydzi niezbędni" - 7 tys.; obóz koncentracyjny na Majdanku, podpalenie getta; 3 listopada 1943 r. - na terenie obozu koncentracyjnego na Majdanku -Akcja

"Erntefest" ("Dożynki"), zamordowanie 18 tys. więźniów pochodzenia żydowskiego.

Represje wobec Polaków

Do końca 1941 w samym Lublinie: rozstrzelanie 1100 osób, wywiezienie 11 000 osób, łapanki, masowe egzekucje (w lesie krępieckim rozstrzeliwano od 40 do

70 osób dziennie), mordowanie więźniów w więzieniu na Zamku Lubelskim i w Domu

"Pod Zegarem", komory gazowe (mordowanie na ciężarówkach w czasie

transportu z Zamku na Majdanek, palenie zwłok w krematorium), zbrodnicze doświadczenia pseudomedyczne na kobietach, wypędzenia, rozdzielanie dzieci od rodziców, pobór na roboty do Rzeszy roczników z lat 1918-1921.

Germanizacja Lublina organizacja obchodów 600-lecia Lublina jako

„miasta tradycyjnie czysto niemieckiego”; opublikowanie propagandowej broszury pt.

"Niemieckość Lublina w ciągu sześciu wieków„;

wydanie specjalnego znaczka pocztowego; umieszczenie tablicy z napisem  mającym

świadczyć o niemieckości miasta na Bramie Krakowskiej (Dość szybko dorysowano na niej znak Polski Walczącej);

plany Himmlera - do wiosny 1944 roku liczba Niemców - wzrost do 40%, miasto gruntownie przebudowane;

Kultura i oświata

Wyniszczanie kultury i oświaty lubelskiej: zamykanie szkół średnich, poza nielicznymi szkołami

zawodowymi i handlowymi; zamknięcie teatru, biblioteki, Bobolanum oraz Katolickiego

Uniwersytetu Lubelskiego; zrabowanie i wywiezienie bezcennych eksponatów

muzealnych, m. in. chrzcielnicy z XIII wieku, fotela króla Jana III, średniowiecznych mszałów, zabytkowych dzwonów itp.;

Straty  w tej dziedzinie zostały oszacowane na sumę około

5 mld złotych w wartości przedwojennej.

Upadek życia gospodarczego przejęcie większych fabryk; przekształcenie fabryk na

zakłady produkcji wojennej; brak węgla i surowców; obniżenie ilościowe i

jakościowe poziomu produkcji;

upadek drobnego handlu i rzemiosła - domeny Żydów;

plany wywłaszczenia pozostałych 700 zakładów;

Obóz na Majdanku

Obóz koncentracyjny na Majdanku- wielka machina śmierci.

Jako jedyny, został zlokalizowany obok wielkiego miasta, przy ruchliwej ulicy. Dym z krematorium bezustannie unosił się nad miastem, co miało na celu zastraszenie mieszkańców i zabicie w nich ducha walki.

Podziemie

Działalność ruchu oporu: 1. Komenda Obrońców Polski (KOP), organizacja zbrojna, najliczniejsza

partia polityczna okresu okupacji;organizacje: „Żołnierze Armii Polskiej” (ŻAP), „Polska Organizacja Zbrojna” (POZ), Organizacja Wojskowa „Unia”, „Związek Odbudowy Rzeczypospolitej” (ZOR), Związek „Orzeł Biały”, „Narodowa Organizacja Wojskowa” (NOW) i wiele innych;

2. Armia Krajowa- likwidacja konfidentów i funkcjonariuszy policji, przeprowadzanie szeroko zakrojonej akcji propagandowej, produkcja granatów i kolców przeciwpojazdowych, szkolenie kadr, przygotowywanie się do powstania;

3. Gwardia Ludowa i Armia Ludowa- bliskie tradycjom Komunistycznej Partii Polski - Polska Partia Robotnicza i jej formacja zbrojna - Gwardia Ludowa (weszła ona następnie w skład Armii Ludowej, powołanej przez Krajową Radę Narodową);

Podziemie cd. 4. Harcerstwo i "Szare Szeregi"

organizacja paramilitarna, konspiracyjny ruch młodzieżowy polskiego harcerstwa, (własne szkolenia, wykonywanie rozmaitych zadań powierzonych im przez AK, prowadzenie licznych akcji w ramach małego sabotażu, służba kurierska i łączność;

Organizacje żeńskie, tajne nauczanie, działalność charytatywnaWojskowa Służba Kobiet oraz Centralna Opieka Podziemna, nosząca kryptonim „Opus”- tajne nauczanie, prowadzone zarówno przez różne organizacje, jak przez pojedynczych nauczycieli. Tajna Organizacja Nauczycieli (TON) - stworzono siatkę tajnych kompletów, powołano tajne liceum pedagogicznie;

Wyzwolenie miasta

W końcu maja 1944 roku Sztab Główny AL wydał wytyczne do działań bojowych dla Lubelskiego Obwodu.

Armia Krajowa natomiast już od początku okupacji główną uwagę poświęcała koncepcjom powstania powszechnego (plan „A”), a następnie tzw. akcji wzmożonych działań dywersyjnych w okresie frontu, określonej kryptonimem „Burza”. Oba plany pozostawały także w związku z celami politycznymi, jakie ta organizacja stawiała sobie w działalności.

Niemcy od marca 1944 roku faktycznie przygotowywali ewakuację miasta. Lublin stać się miał ważnym punktem związania sił radzieckich i przetrzymania ich do czasu cofnięcia się na wyznaczone pozycje. W maju Niemcy rozpoczęli wielkie prace fortyfikacyjne, przygotowywali schrony przeciwlotnicze i zmienili załogę miasta.  

Tymczasem po przekroczeniu Bugu w dniu 21 lipca, Armia Radziecka szła w szybkim tempie na zachód.

23 lipca jednostki radzieckie przerwały obronę i weszły na ulice miasta, tocząc ciężkie boje. Wówczas też weszły do działań plutony i kompanie AK i AL.

24 lipca niemiecki garnizon kapitulował. Miasto było uwolnione, lecz przeżywało tragedię. Ujawniono masakrę w więzieniu na Zamku oraz ogrom zbrodni w obozie na Majdanku.

KONIEC

Weronika Janiszewska klasa 2f