گارگاه آموزشي مديريت و ارزيابي ريسك

مفاهيم،اصول،مراحل و مدلها :شامل تكنيكهاي ارزيابي ريسك و كارگاه ارزيابي ريسك

دکتر مصطفی عادلی زاده1

ك(1• ت يا ن د ن حادثهد)اي از ل ق قبل از حادثهدرس)ايمني مدرن يا سيستميك(-1•

حادثهگيري ازدرس) ايمني كالسيك (-2•

2

3

4

5

خطر خطر •

رويدادواقعه بخير كذشته يا شبه حادثه •حادثه •

6

1990مدل پنير سوئيسي جيمز ريزن ريزن ز ي ي ي و ير پ ل

Some holes dueSome holes dueto active failuresto active failures خطراتخطراتخطراتخطرات

Other holes due toOther holes due tolatent conditionslatent conditions

خسارتخسارت

اليه هاي دفاعي ،موانع ،حفاظ ها اليه هاي دفاعي ،موانع ،حفاظ ها 7

خطر

8

Computer WorkChemical Use

Ladder UseConstruction

Cut/Saw/DrillCut/Saw/DrillMachining

Lifting 9

Material HandlingMoving Body

Material Handling

All Other WalkingStair Use

Wrench Use

Welding10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

خطراتخطراتازازچند مثالچند مثال

آسيببالقوهتوانخطر

بخارات لحيم كاريگيوتينسر و صدا

ريهحساس كنندهبرشتيغهآكوستيكفشار

شغليآسمقطع عضو

سر و صداازكري ناشي و رسوزآورسود

ليزرسيگار

ير وخورنده

يونيزهغيرپرتواستنشاق غير مستقيم دود

ي وزري رهاي شيميايي سوختگيبه شبكيهآسيب

سرطان ريهباديدريل

آب گرم راكدارتعاش

لژيونالميكروبسپيدانگشتي

لژيونريامراض

29

30

ا ال bا bilit  probabilityاحتمال يا

 objective probabilityاحتمال عيني يا •به احتمالي اطالق ميشود كه در شرايط واقعي و براساس تحليل دقيق شرايط موجود –

براورد ميگردد ل آنها– ل تحل الهاي ق ثال تعداد حادثه د مثال تعداد حادثه در سالهاي قبل و تحليل آنها–در محاسبه واقعي به روند استهالك دستگاهها و افزايش نرخ تصادف و هم چنين تدابير –

مديريتي نگهداري بايد دقت كرد  subjective probabilityاحتمال ذهني يا •

به احتمالي اطالق ميشود كه در شرايط مجازي برآورد ميگردد –ن احتمال وقوع حادثه – جه تخم ي و د نت ق آما كشو خ تصادفات د جاده ط مثال نرخ تصادفات در جاده طبق آمار كشوري و در نتيجه تخمين احتمال وقوع حادثه مثال ن

براي وسايط نقليه سيستم

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

ريسك

47

48

:تعريف ريسك

اگرچه تفاوتهاي فراواني در چگونگي .براي درك طبيعت ريسك، ابتدا بايد از تعريف آن آغاز كردتعريف ريسك وجود دارد، ولي تعريفي كه در ادامه ارائه مي شود، به طور مختصر ماهيت آن را نشان آ

.ريسك يعني احتمال متحمل شدن زيان: مي دهد:اين تعريف شامل دو جنبه اصلي از ريسك است

مقدار زيان مي بايست ممكن باشد؛ *.عدم اطمينان در رابطه با آن زيان نيز مي بايست وجود داشته باشد*

49

در اكثر تعاريفي كه از ريسك شده است، به صورت روشن به دو جنبه آن، يعني زيان و عدم اطمينان، ولي سومين جنبه آن، يعني انتخاب، معموالً به صورت ضمني مورد اشاره قرار مي گيرد . اشاره شده است

اين سه شرط، پايه هاي اساسي ريسك و . كه منظور از انتخاب، چگونگي توجه نمودن به آن استا .تر آن هستند'مبنايي براي بررسي عميق آ 'ا

50

ريسكريسكآينده ممكن ريسك عبارت است از انحراف در پيشامدهاي –هرچقدر احتمال وقوع آينده كمتر باشد ريسك بيشتر است–اگر تنها يك پيشامد ممكن باشد انحراف و ريسك صفر ميباشد –ريسك در كجا ؟–

در هرجائي كه آينده ناشناخته باشد در هرجائي كه آينده ناشناخته باشد •.هر جا بيش از يك پيشامد احتمال وقوع دارد•

51

:عناصر اصلي ريسكتمامي اشكال ريسك، چه آنها به عنوان ريسك سوداگرانه طبقه بندي شده باشند، چه به عنوان ريسك

:خطرناك ، شامل عناصر مشتركي هستند كه شامل چهار عنصر ذيل استال2ا1 ف فعاليت -2محتوا -1

پيامدها - 4شرايط - 3

52

مشخص و شده منظورآندرريسككهمحيطييا وضعيت،زمينه،يعني:محتوا از نمايي محتوا ديگر، به عبارت .است وضعيت آن با مرتبط شرايط و فعاليتها كنندهيي مناسب، محتواي يك تعيينبدون.مي سازدفراهم شدهسنجيدهپيامدهايتمامي مجيپي زر وني يييينب بو در مي بايست پيامدها و شرايط فعاليتها، كدامين نمود، تعيين نمي توان قطع به طور محتوا، بنابراين، .شوند درنظرگرفته مديريتي فعاليتهاي و ريسك تحليل و تجزيهااا ات ت ال تدف اكد دف ك .كندميفراهمريسكمديريتبعدي فعاليتهايتماميبرايمبنايي

53

فعاليت، عنصر . عنصر فعاليت يعني عمل يا اتفاقي كه باعث ريسك مي شود  :فعاليت - 2. فعال ريسك است و مي بايست با يك يا چندين شرط ويژه براي ظهور ريسك تركيب شود

.تمامي اشكال ريسك با يك فعاليت به وجود مي آيند؛ بدون فعاليت، امكان ريسك وجود ندارد

در حالي كه فعاليت، عنصر فعال ريسك است، شرايط تشكيل دهنده عنصر  :شرايط - 3اين شرايط تعيين كننده وضعيت جاري يا يك مجموعه از اوضاع و احوال . منفعل ريسك است

شرايط، وقتي با يك فعاليت آغازگر خاص تركيب مي . است كه مي تواند به ريسك منجر شود. شود، مي تواند يك مجموعه از پيامدها يا خروجي ها را توليد كند ي پ ي

54

ا اا ا آ ا پيامدها، به عنوان آخرين عنصر ريسك، نتايج يا اثرات   :پيامدها - 4بالقوه يك فعاليت در تركيب با يك شرط يا شرايط خاص است

55

:انواع مختلف ريسك

اصطالح ريسك بصورت گسترده اي مورد استفاده قرار مي گيرد ، بعضي اوقات، يك وضعيت ولي در موارد ديگر، . هم فرصت سودآوري و هم امكان بالقوه زيان را فراهم مي سازد نمايد

د، تنها امكان بالقوه زيان موجود است ي وجود ندا صت سودآو . فرصت سودآوري وجود ندارد، تنها امكان بالقوه زيان موجود است ف:بنابراين ريسك مي تواند داراي دو نوع تقسيم فرعي ديگر باشد

ريسك سوداگرانه* ناك* ك خط ي ريسك خطرناك*

56

:واقعي يا خطرناك ريسك •ريسك واقعي زماني است كه احتمال ضرر وجود دارد ولي احتمال سود وجود ندارد •

ريسك واقعي هميشه ناخوشايند و توام با استرس است مثل اينكه مالك ماشين در معرض تصادف است و زيان ولي اگر تصادف نكند سود در مثل اينكه مالك ماشين در معرض تصادف است و زيان ول اگر تصادف نكند سود در •

يافت نمي كند

57

:ريسك سوداگرانه يا برد و باخت در ريسك سوداگرانه هم احتمال برد و هم باخت وجود دارد

باشد مثل عقد قرار داد با يك سوداگرانه بالقوه داراي جنبه جذابيت مي ريسك ا ل ا ك ف ا ا ا ا ك ال شركت جديد التاسيس يا اجراي يك فرايند تبليغاتي ش

58

در ريسك سودا . تفاوت ميان اين دو مقوله به تصوير كشيده شده استاساليد بعد در شكل گرانه، شما مي توانيد يك سودآوري تحقق يافته يا بهبودي در روال شرايط نسبت به وضع

به يك زيان يا بدت موجودتان داشته باشيد اي تج و به طو همزمان نيز امكان بالقوه اي ب و به طور همزمان نيز امكان بالقوه اي براي تجربه يك زيان يا بدتر . موجودتان داشته باشيدقمار بازي يك مثال از انجام يك ريسك . شدن شرايط نسبت به وضع موجود را داشته باشيد

وقتي شما يك شرط بندي انجام مي دهيد، مي بايست احتمال به دست آوردن . سوداگرانه استد ا ده ا ق ز د ا ندي تان ط زان ش ت دادن ل انتظا از د قا شت د د ل در . پول بيشتر در مقابل انتظار از دست دادن ميزان شرط بندي تان، مورد ارزيابي قرار دهيداين مثال، هدف كلي افزايش ثروتتان است، و تمايل شما به سرمايه گذاري در ريسك، به

.منظور فراهم ساختن يك فرصت سودآورانه است

59

60

ك مقابل، د ناك ي اه به زيان بالقوه امكان يك فقط خط د هم چ و دا صت ه اي ف براي فرصتي هيچ و دارد همراه به زيان بالقوه امكان يك فقط خطرناك ريسك مقابل، در ب يك به عنوان امنيت، گرفتن نظر در به چگونگي مثال، براي .سازد نمي فراهم شرايط روال بهبود كه باشيد ارزشي با اشياء از محافظت نگران شما كه كنيد فرض .كنند توجه خطرناك ريسك

ي خانه د ند نگهدا ل هدف ش ا ا ن د ش نان ثال ا د عد از اط ت ا ه د اشياء به دستبرد عدم از اطمينان مثال، اين در شما اصلي هدف .شوند مي نگهداري خانه در اش كيفيت ميزان بررسي از بعد .شماست جانب از اجازه و اطالع بدون شما منزل در موجود به منظور منزلتان در امنيتي سيستم يك نصب به تصميم شما كه دارد امكان اشياء، امنيتگ ا قت دزد د از ل د اش ه گ د ت ق ثال ا د دف كه كن ف ط تعريف، طبق مثال، اين در هدف كه كنيد توجه .بگيريد اشياء سرقت و دزد ورود از جلوگيري ت تنها شما مناسب، شرايط اكثر در .است زيان بالقوه امكان محدوده روي بر ريسك تمركز تنها براي بالقوه اي امكان هيچ و .كنيد مي محافظت هستيد، آن مالك اكنون هم كه را آنچها آ .ندارد وجود سودآوري

61

ريسك به صورت كامالً مشخص و روشني قابل طبقه بندي به عنوان سوداگرانه و خطرناك بر مبناي نوع آن نيست، بلكه بر اساس شرايطي كه

.آن ادراك مي شود، قابل دسته بندي است

62

تقسيم بندي ديگر ريسك

‐ اتژيك1 است ك ري ‐ ريسك استراتژيك1‐ ريسك عملياتي2

البته شايد اين عناوين بسته به نوع ريسك، تغييراتي در ظاهر داشته باشند، ولي مفاهيم بنيادي آنها يكسان ت .استا

63

ريسك استراتژيك

پذيرد م اهدافش تحقق براي سازمان يك كه است بالقوهريسك امكان تعريف اين مضمون در در مضمون اين تعريف امكان بالقوه .ريسكي است كه يك سازمان براي تحقق اهدافش مي پذيردتوجه كنيد . سودآوري و زياندهي هر دو وجود دارد، كه ريسك استراتژيك را طبيعتاً سوداگرانه مي سازد

براي مثال، شرايطي را فرض . كه چگونه چهار عنصر ريسك براي ريسك استراتژيك به كار برده مي شودبازار مثل جديد، بازار يك به ورود درباره رس ب حال در مال ه مؤس يك در ارشد يت مدي كه د كنيد كه مديريت ارشد در يك مؤسسه مالي در حال بررسي درباره ورود به يك بازار جديد، مثل بازار كن

. است بورس

64

ريسك عملياتي

ريسك عملياتي، . متأسفانه، تعريف جهان شمولي درباره اصطالح ريسك عملياتي وجود نداردأطبق تعريف ، ريسك زيان ناشي از عدم كفايت يا نقص فرايندهاي داخلي، افراد و سيستم ها

. يا از وقايع خارجي تعريف مي شودريسك عملياتي، يعني امكان بالقوه عدم : تعريف ديگري از ريسك عملياتي نيز موجود است

ناكامي در رسيدن به اهداف (اين تعريف شامل زيان . توفيق در دسترسي به اهداف مأموريتبه طور همزمان، اين . است) احتمال وقوع يا عدم وقوع ناكامي(و عدم اطمينان ) مأموريت

. تعريف مناسب براي استفاده در اكثر زمينه هاي متفاوت است

65

: uncertaintyعدم قطعيت يا –عدم اطمينان •عدم اطمينان شكي است كه شخص در ارتباط با توانائي خويش براي پيش بيني –

تعدادي از پيشامدهاي ممكني كه اتفاق مي افتند دارد ن باشد – ع ايط ك د ش ي دآگاه شخص از نان خ عدم اط عدم اطمينان خودآگاهي شخص از ريسك در شرايط معين مي باشد –

66

: واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك •گ ل ا ط ا ا ا ا ا ميزان واكنش افراد نسبت به شرايط به عوامل مختلف بستگي عالوه بر –

: مشخصه هاي فردي مدير تصميم گير ريسك احتمال شكست يا موفقيت احتمال شكست يا موفقيت •ميزان فايده يا ضرر حاصله •توان مالي شركت يا فرد در شرايط شكست يا موفقيت •

67

: واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك •ا : مشخصه هاي فردي موثر بر ريسك –

در بيشتر مطالعات مردان ريسك پذيرتر از زنها هستند •ي • ذ ك ش ا افزا ك ا ام ت ت ال قه حض د ف ا د ج وجود سابقه حضور در فعاليت توام با ريسك ، با افزايش ريسك پذيري •

همراه است تصميمات گروهي از ريسك پذيري باالتري برخورداراست •افراد نسبت به ريسك مالي حساستر از ريسك اجتماعي هستند •

68

: واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك •ا ا ا : مشخصه هاي سازماني موثر بر ريسك –

تاريخچه تكاملي شركت •ل• ت ف د ه ت ها تج شخص شخصيت ها و تجربه مديريت فعلي•طبيعت و ميزان دارائيهاي شركت •رطبيعت فعاليتهاي شركت • ي ه ي بيدر اهداف و ترجيحات سهامداران ، ) يا تعارض(ميزان هم راستائي •

موسسان و مديران شركت

69

مديريت ريسك

70

مديريت ريسك

71

: مديريت ريسك •ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا ا آ فرآيند شناسائي ، ارزيابي و انجام اقدامات كنترلي و اصالح ريسكهاي اتفاقي –

بالقوه اي است كه مشخصا پيشامدهاي ممكن آن خسارت يا عدم تغيير در وضع يموجود مي باشد و و

72

ضرورت هاي مديريت ريسك

:شرايط موجود •در تمامي اقدامات سازماني ، امكان تصميم گيري متعدد است 1.شرايط تصميم گيري در زمانها و مكانهاي مختلف ، متفاوت است 2.فا ا 3 لف خ ط ا اق گ ش عواقب تصميم گيري در شرايط مختلف متفاوت است 3.وقايع آينده عمدتا غير قابل پيش بيني و عدم قطعيت قاعده عام است 4.

uncertainty درجه پيچيدگي سازمانها و ميزان تعامل آنها با محيط ، با ميزان توجه به مديريت 5.

ريسك ارتباط مستقيم دارد ك احتمال ض و زيان به 6 ي ل يت علم و تحل شه م توان با اعمال مدي هم هميشه مي توان با اعمال مديريت علمي و تحليل ريسك احتمال ضرر و زيان به 6.

شركت را به حداقل رساند

73

ك مديريت عمومي و مديريت ريسك

مديريت ريسك مديريت عموميوظايف

پيش بيني

ي و

سازمانده

برنامه ريزي

فرماندهي

سازماندهي

ل ك

هماهنگي

كنترل74

اهداف مديريت سازمانها

سود آوري 1.

سودمند بودن براي جامعه 2.ك3 ل ش ا الكا ا ال ا ا ارضاي عاليق و ترجيحات مالكان و مديران مسئول شركت3.حداكثر سازي ارزش اقتصادي شركت 4.

75

اهداف مديريت ريسك

اندازد قا 1 خاط ن ه ا كت ن كه تدا ش د ا ز نه ز فظ حفظ هزينه ها زير حد معيني كه تداوم شركت را به مخاطره نياندازد: بقاء 1.در صورت سازگاري با ساير اهداف تاثيرات كليدي بر موفقيت شركت : صرفه جوئي 2.

رميگذاردايجاد سطح قابل قبولي از نگراني و اضطراب 3.ايجاد سطح قابل قبولي از عايدات با محدود نمودن : ثبات عايدات يا درآمدها 4.

كاهشهاي پيش بيني نشده در درآمدها يا جريانات نقدي ناشي از خسارات

76

ات 5 داقل تاخ اد ا ا ات ل قف د ت

اهداف مديريت ريسك

عدم توقف عمليات و يا ايجاد حداقل تاخيرات 5.

رشد مداوم و تخصيص بهنگام براي توسعه 6.

مسئوليت اجتماعي يا سودمند نمودن شركت ، محدود نمودن خسارات به 7. مسئوليت اجتماعي يا سودمند نمودن شركت ، محدود نمودن خسارات به 7.كاركنان ، عرضه كنندگان و مشتريان و جامعه

رعايت مقررات نگهداري سوابق سازمان و موارد مرتبط با ريسك و ساير الزامات 8.خارجي

77

اهداف مديريت ريسك

بعد از خسارت قبل از خسارت

بقاء صرفه جوئي

ثبات عايدات سطح قابل قبولي ازنگراني و اضطراب

ادامه فعاليت

ا ادامه رشد ا

78

مديريت ريسك ازد ا قاد كت شركت را قادر مي سازد ش

كه به نحو بهتري ريسكهاي متداول در فعاليتهاي روزمره را مديريت نموده و با خيالي آسوده از مديريت ريسك . خسارات تصادفي ، بطور جامعتر و موثرتر فعاليتهاي روزمره خود را ادامه دهد

ما را قادر ميسازد كه به نتايج قابل قبول با حداقل هزينه نايل گرديم

79

ل گا فا ل ا ا ا ال ف

امور توليدي – فعاليتهاي فني •

فعاليتهاي اصلي مديريت از ديدگاه فايول

فعاليتهاي خريد ، فروش و مبادله – فعاليتهاي بازرگاني •استفاده بهينه از منابع – فعاليتهاي مالي •ا ا • ال ا ف ال ا فاظ ا ا حفاظت از اموال و نيروي انساني – فعاليتهاي ايمني •خريد سهام ، صورت مالي – فعاليتهاي حسابداري •شامل اجزاي مديريت عمومي – فعاليتهاي مديريتي • ي يري ي ه يي و يري ي جز ل

از ديدگاه فايول فعاليتهاي ايمني همان مديريت ريسك مي باشد كه شامل حفاظت در آتش سوزي ، بالياي طبيعي و موارد مشابه ميگردد و امروزه در سطح مقابل دزدي ،

د كا وسيعتر بكار ميرود ت

80

ريسكمديريت عمومي شش گام اصلي در فرايند

تعريف هدف مشخص از مديريت ريسك 1. بقاء بد نبال يك خسارت فاجعه آميز امش خاط كوتاه مدت ات هزينه هاي كم د بلند مدت و آ د آمد با ث در آمد با ثبات هزينه هاي كم در بلند مدت و آرامش خاطر كوتاه مدت

اين قسمت اهميت خاصي دارد چراكه عدم شناسائي هركدام : شناسائي ريسك ها 2.سبب آسيب هاي جدي به سازمان ميگردد

ارزيابي خسارت بالقوه در طي برنامه 3. احتمال يا شانس خسارت اثر خسارت بر شركت اثر خسارت بر شركت توانائي شناسائي خساراتي كه واقعا اتفاق خواهند افتاد

81

انتخاب ابزار مقابله با مشكالت 4.

مديريت عمومي ريسكشش گام اصلي در فرايند

ر ز اجتناب از ريسك كاهش احتمال وقوع خسارات و درصورت وقوع جلوگيري از توسعه آنا گ ا ل گ ف ا ط ا ال ا انتقال خسارات به طرف ديگر مثل سازمان بيمه گر مديريت خود بيمه گري(نگهداري و يا تحمل خسارت(

منطقي ترين نرخ مثال در بيمه تعيين مناسبت ترين پوشش بيمه ، :اجراي تصميم5. منطقي ترين نرخ مثال در بيمه تعيين مناسبت ترين پوشش بيمه ، :اجراي تصميم5.و قرارداد با سازمان بيمه گر مناسب

ارزيابي نتايج از نظر عقالنيت 6.

82

83

84

شناسايي خطرات

85

Hazard Identification

86

رشناسايي خطرات يروشهاي شناسايي خطر•• : شش روش كلي را مي توان براي شناسايي خطرات بكار برد • بر ر ب ر يي ي بر ن و ي ر ي روش شبررسي وظايف افراد ، روش هاي انجام كار ، دستورالعمل ها و عملكرد ها –1•با اين روش مي توان انحرافات ازعملكرد و وظايف را شناسايي و خطرات احتمالي آنرا رديابي كرد •ـ بررسي سوابق حوادث كه در گذشته رخ داده اند 2 •. با تحيل حوادث رخ داده مي توان به عوامل مخاطره آميز آن پي برد با تحيل حوادث رخ داده م توان به عوامل مخاطره آميز آن پ برد •ـ بازرسي كردن ايستگاه ها توسط چك ليست 3•مشورت كردن با كاركنان ، سرپرستان و عوامل كار ـ بررسي مشكالت و مسائل - 4•بررسي قوانين و استانداردهاي ايمني و بهداشت كار - 5•انند 6• لل ا ال تاندا ان ا ق قوانين و استانداردهاي بين المللي مانند -6• OHSAS 18001ـ •ISO 14000ـ •OSHAـ •قوانين و استاندارهاي ملي -•قوانين مشاغل سخت و زيان آور -•الزامات داخلي شركت ها -•

87

رشناسايي خطرات ي

ازد ك ا ات ا خط ل شنا ال ذ :سه سوال ذيل شناسايي خطرات را ممكن مي سازده

آيا منبع آسيب وجود دارد؟–

چه كسي يا چه چيزي مي تواند آسيب ببيند؟–

چگونه اتفاق مي افتد؟چگونه اتفاق م افتد؟–

مكانيكي ، الكتريكي ، اشعه ، شيميايي ، حريق و انفجار ، (طبقه بندي خطر •)ارگونوميكي ، بيولوژيكي

88

رشناسايي خطرات ي

ليست آماده براي خطرات•تهيه ليستي از سواالتي از قبيل آيا در طول فعاليتهاي كاري ، خطرات ذيل مي تواند وجود داشته باشد؟ آ

افتادن روي سطوح/ لغزش •سقوط افراد از ارتفاع•

فا ا غ ا ا ا ط ا سقوط ابزار ، مواد و غيره از ارتفاع•فضاي ناكافي باالي سر•كار با ابزار ، مواد و غيره/ خطرات مرتبط با بلند كردن دستي بار •ات ت • ل ا انداز نتاژ گا اش آالت تگا ات ناش از خط خطرات ناشي از دستگاه و ماشين آالت در هنگام مونتاژ ، راه اندازي ، عمليات ، تعمير و •

نگهداري خطرات وسايل نقليه كه شامل حمل و نقل در محل كار و حمل و نقل جاده اي باشد•حريق و انفجارحريق و انفجار•تركيب شيميايي كه ممكن است استنشاق شود•تركيبات يا عواملي كه ممكن است به چشم صدمه بزنند•وتركيباتي كه جذب پوست مي شوند• ي پو ب ج ي يب ر

89

)ادامه (شناسايي خطرات ر ي

اشعه ، سر و صدا ، ارتعاش انرژي هاي مضر مانند الكتريسيته ،•محيط با شرايط دمايي نامناسب مثل گرما يا سرماي زياد•ترازهاي روشنايي•ن• ا لغ ا نا ط سطوح يا زمين ناهموار لغزنده•نرده هاي محافظ نامناسب •

يليست فوق جامع نيست ، سازمانها بايستي ليست خطرات خود را با توجه به پارامترهاي ر ر پ ب وج ب ر و ر ي ي ي ب ه ز ي ع ج وق ي.فعاليت كاري خود و محلي كه در آن كار انجام مي شود ، تهيه نمايند

90

رروشهاي شناسايي ريسك خطرات ري يي ي ه رو

91

92

وريتكنيك هاي جمع اوري اطالعات ع ج ي ي

93

تكنيك هاي جمع اوري اطالعات

94

وريتكنيك هاي جمع اوري اطالعات ع ج ي ي

95

96

97

98

99

whatروش if? ?what ifروش

و استفاده از چك ليستهاي ايمني دو ابزار  ?what ifدر ايمني فرايند روش • روش ي ر ي ي رر بز و ي ي ي ه ي چ ز وجداگانه تلقي مي شوند اما در حال حاضر بر اساس دستور العمل شماره

اداره ايمني و بهداشت حرفه اي آمريكا اين دو روش به صورت مكمل 1910,119هم مورد استفاده قرار مي گيرند البته اين امر به اين معني نيست كه از روشهاي ياد هم مورد استفاده قرار م گيرند البته اين امر به اين معن نيست كه از روشهاي ياد

هر دو روش بعنوان  OSHAشده نتوان بطور مجزا استفاده كرد زيرا از ديدگاه . ابزارهاي تجزيه و تحليل ايمني پذيرفته شده اند

نام واقعي روش چه مي شود اگر ؟ از عبارت اگر اين امر رخ دهد پيامدهاي آن چه •خواهد شد مشتق شده و هدف اصلي از اجراي آن اعمال توجه و تمركز به اثرات

اساس اين روش آناليز با طرح سواالتي .رويدادهاي ناخواسته بر روي سيستم مي باشد ب ي م ي روي بر و ي يروي و رح ب يز روش ين س؟ ويافتن پاسخهاي واقعي و دقيق آنها قرار دارد ...كه با عبارت ساده چه مي شود اگر

در صورتيكه تكنيك توسط افراد با تجربه و داراي دانش كافي از سيستم اجرا شود . اشد ا ت ن ل ا ل ه ت ز د د ت ف ا زا ك ا اند .مي تواند يك ابزار بسيار مفيد در تجزيه و تحليل ايمني سيستمها باشد ت

100

BowBow tietie روش BowBow--tie tieش

101

BowBow--tie tie مفهوممفهوم

چگونگي رويدادهاچگونگي رويدادهااسيب به انسان ،محيط زيست ،تجهيزات اسيب به انسان ،محيط زيست ،تجهيزات

HHCCOO

موانع

HHAAZZ

NNSSEEQQZZ

AARR

QQUUEENN

DD CCEESS

رويداد نا مطلوب با پتانسيل اسيبرويداد نا مطلوب با پتانسيل اسيب

Engineering activitiesMaintenance activitiesOperations activities مصطفی جعفری: جزوه درس مديريت ريسک 102

103

ك ا ارزيابي ريسك ا

104

ارزيابي ريسكارزياب ريسك

ارزيابي ريسك يك فرايند جمع آوري اطالعات براي گرفتن تصميمات علمي و شفاف براي .تعين سطح ريسك مربوط به يك خطر است

در واقع ارزيابي ريسك تمام جوانب يك روش ساختار يافته و سيستماتيك براي شناسايي خطرات و برآورد ريسك براي رتبه بندي تصميمات جهت كاهش ريسك به يك سطح قابل

ت ل ا . قبول است ق

105

106

ارزيابي ريسكارزيابي ريسك

:به شرح زير استOHSAS 18001هاي ارزيابي ريسك يكي از نيازمندي

اي شناسايسازمان ا ب وش هاي اتبايد ك،خط ي زياب كا ي زياب وهاها ا وهاها ارزيابي ريسكارزيابي ريسك،خطراتبايد روش هايي را براي شناساييسازمان.برقرار نگاه داردايجاد كرده ونيازموردكنترلياجراي اقدامات

(ISO 17776:2000 E :به شرح زير تعريف مي كندارزيابي ريسك را(

ارزيابي ريسككلي تحليل وفرآيند

107

انواع روش هاي ارزيابي ريسكانواع روش هاي ارزيابي ريسك

ايمنيهاي ريسكا ك ف اا حرفه ايهاي بهداشت ريسك

هاي زيست محيطي ريسكعموميهاي ريسكماليهاي ريسك

108

زياب احل ا از به پاسخ به بطو كل م ين شكل خود ن ك د ساده ت ي ريسك در ساده ترين شكل خود نياز به پاسخ به بطور كلي، مراحل ارزيابي :سئواالت ذيل دارد

چه چيزي مي تواند اشتباه باشد؟واين اشتباه چقدر مي تواند جدي باشد؟ ي ر چ نچقدر احتمال وقوع اين اشتباه وجود دارد؟در قبال اين اشتباه ما چه بايد بكنيم؟

109

:يك ارزيابي ريسك مناسب و كافي بايستي

پيامدهاي ممكن يك رخداد را تجزيه و تحليل كندريسك هاي مهم را شناسايي كند شانس وقوع پيامد را ارزيابي نمايداساس قضاوت براي قابل تحمل بودن يا قابل تحمل نبودن پيامد باشداولويت بندي ارائه نمايداطالعاتي را جهت تصميم گيري وا ز ند ا ا له اهداف ف ا حادثهكاز ج حداقل كاهش شدت تك بحداقل ،كاهش شدت و تكرار حادثه،ريسكاز جمله اهداف فرايند ارزيابي

،رسانيدن خسارت به اموال و ماشين آالت، تامين شرايط كاري ايمن و سالم .تهيه و تدوين مقررات مي باشد

ا ذف ا ا ا آ ا الويت ايمني، طرحهاي تدوين آموزشي، نيازهاي شناسايي،رنج و درد حذف ال ا ط مالي خسارت كاهش،مستند مدارك تهيه،منابع دادن اختصاص و بندي.مي آيند شمار به ريسكارزيابي فوايد از توليدي عمليات توقف از ناشي

110

ريسك رسميريسك رسميمالحظاتي براي انجام يك ارزيابيمالحظاتي براي انجام يك ارزيابي

 :ريسك موضوعات زير بايستي شفاف گردندقبل از انجام هر ارزيابيريسكهدف و استفاده نهايي از ارزيابي.1 .تعريف سيستمي كه تجزيه و تحليل مي شود.2دسته بندي نگراني هاي اصلي.3منابع اطالعاتي قبلي مورد استفاده.4داردريسك وجودتنگناهاي زماني كه در ارزيابي.5ا6 ا ا ا ل ا قا ا ك اف ريسك در افراد مورد نياز و قابل دسترسي جهت پشتيباني از ارزيابي.6

مراحل مختلفروشهاي بكار گرفته شده.7 روشهاي بكار گرفته شده.7

111

112

ارزيابي ريسكارزيابي ريسك. در ارزيابي عمومي ريسك تمام جوانب يك فرايند ويژه در اين حالت لحاظ مي شوند

براي مثال مونتاژ يك قطعه يا عمليات يك جزء از دستگاه ، همه خطرات به انضمام دند ا يافته اي لحاظ م گ ايند استق اف د ف ط اط . رابطه آنها با محيط اطراف در فرايند استقرار يافته اي ، لحاظ مي گردند ابطه آنها با مح

در مواقع عادي ، ارزيابي ريسك شامل رده هاي از ارزيابي عمومي همه فرآيندهايي مي .شود كه در محل قرار گرفته اند

ارزيابي خاص آن . بنابراين ، اگر خطر خارج از سايت باشد و تمام سايت را در برگيرد مثال هايي از ارزيابي خاص مي تواند شامل خروج . خطر ممكن است مناسبتر باشد

ه باشد ل كهاي ا اي ك اجات ب ي احت ا ك صدا د اضط ي زياب ا ارزيابي ريسك سرو صدا و در . اضطراري و احتياجات براي كمكهاي اوليه باشد . معرض گازهاي سربي قرار گرفتن مي تواند نمونه هاي خاص باشد

113

1مدل روند ارزيابي ريسك

احتمال

طبقه بندي فعاليتهاي كاري

شناسايي محاسبه ريسكخطرات

وقوعشدت رپيامد

تصميم در مورد حد ك ل ل قا

آماده كردن طرح كنترل ل قابل تحمل ريسكك ريسك در صورت لزوم

بازنگري كفايت طرح114

ريمراحل انجام ارزيابي ريسك بي ارزي م ج ا ل رايمراحل انجام ارزيابي ريسك • م: ارزيابي ريسك در قالب طرح كلي زير شروع مي شود •

تقسيم كردن عمليات به قسمت هاي قابل مديريت –د – ا گ د استفاده ق اند زياب كه ت اع ا ن ان ع خاص يا ( تع عمومي ، خاص و يا ( تعيين انواع ارزيابي كه مي تواند مورد استفاده قرار گيرد –

) هردو تخصيص منابع به گروه هاي ارزيابي –

ل ش ا تك ا نگ ا ا ش ا ا آ ف فراهم آوري پايش و بازنگري ارزيابي هاي تكميل شده –ارزيابي ريسك در هر فرآيند بايد بصورت زير به زير مجموعه . در اين طرح كلي –

طرح نبايد تنها شامل عمليات تكراري كه در چارچوب هايي . هايي تقسيم شود اشد ند ا ن انجا ش ات ي ت انند نگهدا ات ه ل د ع ا لكه بلكه يايد عملياتي همانند نگهداري و تعميرات را . معين انجام مي شوند، باشد

. نيز شامل شود . دياگرام زير مراحل ارزيابي ريسك رامعرفي مي كند •

115

116

:تعيين وظايف و كارها در ارزيابي ريسك ري بي رزي ر ر و ي و يين

رمشخص كردن فرآيندها و ارتباط آنها كمك زيادي در شناسايي خطرات يي ر ي زي ه ب ر و ي ر ن ر ص. خواهد كرد

رمستندات كنترل كيفيت و توليد يك نقطه آغاز خوب براي انجام اين كار ن م ر و ز و و رل. اگر كار در طريقي متفاوت از آن شيوه رايج آن انجام شود . است

ضروري است كه ارزيابي ريسك براي كارها آنچنانكه واقعاً انجام مي . شود نيز به كار گرفته شود

117

:اشخاص مرتبط با ريسك :اشخاص مرتبط با ريسك گروه هاي نشان داده . براي تعيين اشخاص مرتبط با ريسك يك خطر ويژه

.شده در زيربايد لحاظ شوند )مثل اپراتورهاي خط مونتاژ ( ـ كاركناني كه عمالً كار انجام مي دهند •تند • كنان كه نزديك به كا ه تان ( كا پ ن هند ) ثل ) مثل مهندسين و سرپرستان ( ـ كاركناني كه نزديك به كار هستند •مثل كارگران ( ديگر كاركناني كه ممكن است از محل عبور كنند -•

) واحدهاي ديگر ( ـ كاركنان ديگر شركت هايي كه ممكن است در محل سهم داشته باشند •

) مثل مشتريان ، تامين كنندگان ، نامه رسان ها ) مثل كاركنان اداري ( اعضاء عمومي شركت و نه لزوماً عضو محل -• ) مثل كاركنان اداري ( اعضاء عمومي شركت و نه لزوما عضو محل و افراد جديد و مادران ) به خاطر بي تجربگي شان ( ريسك افراد جوان •

. آبستن محتاج مالحظه و دقت بيشتر هستند

118

:برآورد ريسك و طبقه بندي ريسك

وقتي كه خطرات شناسايي شدند بايد برآوردي از ريسك هاي •ً

ر ز ور ر ي ر ي ودر برآورد ريسك عموماً به دنبال فاكتورهاي . مربوطه صورت گيرد : زير پرداخته مي شود

ند 1• ه آ ش ات كه خط ال ا ت . ـ احتمال اينكه خطرات به آسيب منجر شوند 1• اـ وخامت حادثه 2•ادي كه از حادثه متاث خواهند شد 3• .ـ تعداد افرادي كه از حادثه متاثر خواهند شد 3 تعداد افتصميمات متفاوت درباره ريسك ناشي از ايده هاي متفاوت براي •

اما بطور كلي ريسك ها را به چهار گروه . تعين سطح مقبوليت است و ح رون ر چ ر ر ي ورمعيار مشخصي براي طبقه بندي ريسك . زير مي توان تقسيم كرد

با اينحال كمي كردن ريسك مي تواند كمك بزرگي . وجود ندارد . براي دسته بندي ريسك باشد براي دسته بندي ريسك باشد

119

سطح ريسكسطح ريسك

براي هر نگراني رتبه تاثير و احتمال جهت تعيين سطح معادل ريسكريسك هايي كه در طبقه شديد و باال قرار مي گيرند . روند بكار مي) خطر(

. عموماً غير قابل قبول هستند و بايستي قبل از هر كاري فوراً اصالح شوندريسك هايي كه در طبقه متوسط قرار مي گيرند نياز به اقدامات كنترلي

..دارند،مناسب جهت اطمينان از اينكه خسارتي بوجود نمي آيدآ

120

محاسبه يا اندازه گيري مقدار ريسكمحاسبه يا اندازه گيري مقدار ريسك

احتمال حاصلضرب از معموالً كه شود مي بيان عددي صورت به هميشهريسك نداردو خاصي واحد ريسك عدد .آيد مي بدست واقعه شدت يا پيامد در وقوعا ا ف ا ا ا ك ش گف اگ الً اش خ كه شود گفته اگر مثال .داشت نخواهد مفهومي و معني واحد تنها صورت به بنابراين

.رساند نمي را مفهومي هيچگونه است 200 برابر خاص فعاليت يا كار انجامريسكريسك يا و مختلف روش دو به كار يك انجام يا مشابه كار دو انجامريسكاگر اما ريسك يا و مختلف روش دو به كار يك انجام يا مشابه كار دو انجامريسكاگر اما

بدين و شده فراهمريسك اعداد مقايسه امكان شوند، تعيين متفاوت كارهاي انجام.گردد مي مشخص ها اهميت ترتيب

121

ريتقسيم بندي روشهاي ارزيابي ريسك بي رزي ي ه رو ي ب يم

122

123

ك ا ز ارزيابي ريسكا

انواع:‐ Qualitative      …….        كيفي‐ Semi‐quantitative ……   نيمه كميq ي ي‐ Quantitative …..     كمي

124

125

ك ي زياب كم ارزيابي كمي ريسك ا:ارزيابي كمي ريسك شامل هشت مرحله مي باشد كه به ترتيب عبارتند از•

در اين مرحله پس از تعريف اهداف، : تعريف اهداف ارزيابي كمي ريسك: مرحله ي اول•د شخص ش ائه ي آن ه ا ك نح ي ي هاي اندازه گ ا حله ع ن د اين د ض در ضمن در اين مرحله . معيارهاي اندازه گيري ريسك و نحوه ارائه ي آن مشخص مي شود

ميزان و عمق مطالعاتي كه بايد براي ارزيابي ريسك صورت بگيرد مشخص مي شود، كه . بستگي به اهميت ارزيابي ريسك واحد فرآيندي مورد نظر و منابع در دسترس دارد

ظل آ الط ط ا اطال ا ل ا در اين مرحله تمام اطالعات مربوط به واحد :تسلط ير فرآيند مورد نظر: مرحله ي دوم•اين . فرآيندي مورد نظر كه براي ارزيابي كمي ريسك مورد نياز است جمع آوري مي گردد

اطالعات به طور كلي شامل مواردي نظير موقعيت جغرافيائي واحد، اطالعات مربوط به طرح جانمايي ، PFD,P&IDكه واحد در آن قرار گرفته است شرايط آب و هوايي، محيطي

. است....واحد، خواص فيزيكي و شيميايي مواد موجود در فرآيند و

126

:شناسايي مخاطرات: مرحله ي سوم•ياين مرحله كه به منظور شناسايي مخاطرات موجود در يك واحد فرآيندي انجام مي شود داراي • م ي ن

اهميت بسيار زيادي است زيرا هرگونه كوتاهي در اين مرحله سبب شناسايي نشدن برخي خطرات لذا نمي توان معيار مناسبي از ريسك . محتمل و در نتيجه ارزيابي نشدن ريسك هاي آنها مي شود

روش هايي كه به منظور شناسايي مخاطرات به كار مي روند . موجود در واحد فرآيندي را ارائه نمودبسيار متنوع بوده و پركاربردترين روشها شامل تحليل مقدماتي خطا، مطالعه مخاطرات و راهبري و

.تجزيه و تحليل خطا و آثار ناشي از آن مي باشند:تعيين سناريوها: مرحله ي چهارم•اين مرحله شامل شناسايي تمام سناريوهاي ممكن براساس اهميت عامل به وجودآورنده ي آن سناريو •

مي باشد و از آنجا كه تعيين نكردن هر سناريوي محتمل، سبب ارزيابي نشدن پيامدهاي آن و كاهش سناريوها وقايعي . دقت ريسك ارزيابي شده مي شود لذا اين مرحله از اهميت زيادي برخوردار است

آ .هستند كه مي توانند منجر به مخاطرات فرآيندي چون آتش، انفجار يا رهايي مواد سمي شوندآ:تحليل سناريوها: مرحله ي پنجم•در اين مرحله از ميان تمام سناريوهاي تعيين شده، آن دسته از سناريوها كه محتمل تر بوده و به •

در واقع هدف اين مرحله . نوعي ساير سناريوها را تحت پوشش خود قرار مي دهند، انتخاب مي شوندكاهش تعداد سناريوها به حدي مي باشد كه مطالعات مربوط به آنها قابل مديريت و از نظر اقتصادي

.مقرون به صرفه باشد و درعين حال ازهيچكدام از سناريوهاي محتمل صرف نظر نشود

127

: ارزيابي پيامد سناريوها: مرحله ي ششم•در اين مرحله پيامدهاي ناشي از يك حادثه كه مي تواند سبب تلفات و يا صدمات جسمي و •

ايجاد نشتي يا پارگي در يك لوله يا مخزن حاوي (هر سناريو . مالي شود ارزيابي مي گردد ي ي يي پ يآتش، (مي تواند داراي چندين پيامد مشخص ) ماده اشتعال پذير يا سمي و يا تحت فشار

باشد كه اين پيامدها از طريق مدل هاي ارائه شده براي رهايش و ) انفجار و پخش مواد سميپخش مواد در محيط و مدل هاي آتش و انفجار تعيين شده و تاثير اين پيامدها بر روي

. جمعيت حاضر و تاسيسات موجود ارزيابي مي شود. جمعيت حاضر و تاسيسات موجود ارزياب م شود: تعيين تكرارپذيري سناريوها: مرحله ي هفتم•تكرارپذيري سناريوها از دو راه معمول تعيين مي شود كه اولين آنها استفاده از داده هاي •

يلمربوط به رخدادن سناريوها در زمان هاي گذشته بوده و روش دوم استفاده از درخت تحليل ر ز وم روش و بو ي ن ز ر ريو ن ر ب ربو.خطا است

:تركيب ترارپذيري و پيامد سناريوها به منظور ارزيابي ريسك: مرحله ي هشتم•ندر اين مرحله از تركيب ميزان تكرارپذيري سناريوها و پيامد سناريوها به منظور تعيين • ور و ر پ و و ر ر رپ ر ن ز ر ز ر ن ر

اين ريسك ابتدا براي پيامدهاي مختلف ناشي از هر سناريو تعيين . ريسك استفاده مي شود. شده و سپس از طريق جمع زدن آنها يك ريسك كلي براي هر سناريو تعيين مي شود

.ريسك داراي انواع متفاوتي بوده و معيارهاي اندازه گيري آن نيز متنوع مي باشد

128

ك ا ا ا روشهاي ارزيابي ريسك ش

129

يرويكرد عمومي و ر روي

در رويكرد عمومي ، ريسك اينگونه تعريف مي شود •احتمال رخداد خطر* وخامت خطر = ريسك •يك مقياس مشخص براي كمي كردن نرخ ريسك وجود ندارد•

130

131

مصطفی جعفری: جزوه درس مديريت ريسک 132

133

134

135

136

137

ييدر ارزيابي ريسك بهداشتي مواد شيميايي ي ي و ي به ري بي رزي ر

138

139

140

141

142

سطوح ريسكسطوح ريسك

قبول قابل ريسك ميزان كننده تعيين خطوط و ريسكماتريسوقتيرروهي او وقت آن شد گذاشته…و بردار بهره سازنده،،طراح اختيار در و تهيه حي ربهرزر وونوبر

كرده تالش بايد ريسكها از دسته كدام كاهش براي كه مي شود متوجهيو تصميم مديريتي سيستم سپس.نمايد پيشنهاد اجرا براي را راههايي و ه هرررر يمپسپ مر

كه شوند گذاشته اجرا مورد يه آنها همه يا آنها از كداميك كهمي گيرد.دارد ديگري مديريتي مطالعات به نياز گيري تصميم اين خود يم

143

ريسك هاي ناچيز -1•وانريسك هايي كه اهميت چنداني در فرآيند مورد با ارزيابي ندارند و مي توان • ي و ار بي ارزي ب ور رآي ر ي ا چ ميت ا يي ري

اين ريسك ها به هيچ وجه حاد نيستند و خطرات . آنها را ناديده گرفت ريسك هاي عادي برخاسته از خطراتي هستند كه اهميت . جاني ندارند

ن ا ش غ ان ن ك ط گ ت ك گ . مانند ريسك گزيدگي توسط يك حشره غير سمي. چنداني ندارند ان ـ ريسك هاي نامعين 2•ك ناكاف است • ي د آو اي ب ن اطالعات ما ب ك هاي نامع ي . در ريسك هاي نامعين اطالعات ما براي برآورد ريسك ناكافي است د اين دسته از ريسك ها نيازمند فعاليت هايي براي تعيين چگونكي فراهم •

همه اين . آوري اطالعات مورد نياز براي رفع ابهام و نامعيني هستند . فعاليت ها به هم متصل مي شوند و يك طرح كلي بوجود مي آورند

144

رلـ ريسك هاي تحت كنترل 3 ي ريدر اين حالت كنترل هاي الزم براي اين ريسك هاي مورد نظر انجام •

شده و تا زمانيكه شرايط بازنگري ايجاد نشده نياز به انجام فعاليت . تازه اي نيست

ـ ريسك هاي خارج از كنترل 4•براي اين دسته از ريسكها بايد اقداماتي جهت حذف خطر انجام •

و در صورت عدم انجام اين كار كنترل هايي جهت كاهش . شود . ريسك و رساندن نرخ آن تا سطح قابل قبول فراهم شود

145

ريفاكتورهاي موثر بر ريسك بر ر و ي ور

146

مسائل اجتماعيمسائل اجتماعي--11

ريسك هايبراي قبول قابل ميزان درمورد را جامعه نظر علمي صورت به امروزه درست كار اين و مي نمايند معين را ميزان اين سپس.مي شوند جويا مختلف

آآ آحاد ديناميكي و استاتيكي هاي اندازهتعيين در آنتروپومتري مطالعات همانندمختلفي هاي فرهنگجوامع مختلف .مي گردد عملي )ارگونومي بحث در( جامعهندو مقابلدا ك هايد ات نكته گوناگون ي ند متفاوت نظ زان و دا ك م ريسك ميزان و دارند متفاوتي نظرات نكته گوناگون ريسك هايدرمقابلدارندو يبرابر در اروپايي كشورهاي جوامع مثال بعنوان .است متفاوت آنها براي قبول قابل

نر ما كشور به نسبت متفاوتي "كامال نظرات مي توانند الكلي مشروبات خوردنريسك ويروور يري ورو.بپذيرند آساني به راريسك اين از بااليي سطوح و باشند داشته

147

مسائل اقتصاديمسائل اقتصادي--22 تهيه امكان صنعت يا شركت كه باشد الزم اي بودجه اقتصادي نظر از خاص ريسكيك كاهش براي اگرا اك ف ا اش اش آن ش ط ان نخ پائين تربحث مورد ريسك مورد در را خود پذيرش سطح توانست نخواهد باشد داشته آنراكردن فراهم و ائ ث ك ا خ ذ

يا شركت اقتصادي هاي توانايي كه مديريتي سيستم.كرد خواهد قبول را باال ريسك اجباراً و كند انتخاب يا بياورد پائين را ريسك پذيري سطح كهمي گيرد تصميم مورد اين در است، واقف خوبي به را صنعت

.خيرخ از پريدن كه شود گفته آنها به و قراردارندساختماني دوم طبقه در تعدادي كه كنيم فرض مثال بعنوان

نمي كند پريدن براي آمادگي اعالم كسي .است هزار در يك برابر مرگ ريسك داراي پائين به طبقه اينيد ك ه كه شود گفته اگ ول ون5پ ل ت تومان م فت، خواهد اج اعالم ها بعضي است ممكن گرفت، خواهد اجرت تومان ميليون5پريد كس هر كه شود گفته اگر ولي اعالم ها بعض است ممكن گ

.دهد مي قرار تأثير تحت را پذيريريسك سطح دقيقاً اقتصادي مسائل يعني .كنند آمادگي

148

فنيفنيهايهاي توانائيتوانائي--33در موجود تكنولوژي تعويض و تغيير براي فني توانايي هندوستان مانند كشوري در كه شود فرض اگر

درمورد را خود ريسك پذيري سطح توانست نخواهد كشور آن باشد نداشته وجود بوپال نظير كارخانه اي ازتكنولوژي كه داشت خواهد نگه حدي در اجباراً و دهد كاهش كارخانه در موجود تكنولوژي بكارگيري

.نمايد استفاده همچنان موجود قديميكاهش باعث كه باشد داشته وجود دنيا در دستگاهي وسيله يا قطعه چنانچه،ما كشور در طور همين يا قطعه آن نتوانند مختلف هاي تحريم بدليل ما كشور و شود خاص محصول يك از استفاده در ريسكتگاه ا له ه ا د د ته ا اً ن د ك طح ناچا ل آن ج ن ا ح ه آن داشتن د اهد قط خواهد قطعه آن داشتن بدون را محصول آن موجود ريسك سطح ناچارا نمايد تهيه را دستگاه يا وسيله خ

.پذيرفت

149

زمانيزمانيهايهاي توانائيتوانائي--44

باشيم نداشته وقت باشد، كوتاه هدفي به رسيدن براي الزم زمان كه وقت هراجباراً .بگيريم تصميم سپس كنيم تحقيق و جستجو را خطرتر كم راههاي كه

خا ا ا ا اال ط اك ت ك ان ا خ .داد خواهيم بااليي سطح باريسك به تن و كرده انتخاب را راه سريعترين پذيريريسك تعيين يا انتخاب براي گيري تصميم در نيز زماني بنابرايندارد اهميت بسيار .دارد اهميت بسيار

150

:بازنگري ارزيابي ريسك :بازنگري ارزيابي ريسك

همچنين در صورت . بازنگري ارزيابي بايد در فواصل معين انجام گردد

رخ دادن تغييرات زير مي توان بازنگري در ارزيابي راجهت معتبر رخ دادن تغييرات زير مي توان بازنگري در ارزيابي راجهت معتبر . ارزيابي ها بايد تاريخ خاتمه معين داشته باشند . بودن آن انجام داد

تغيير در قوانين - • تغيير در قوانين تغيير در معيارهاي كنترل و طبقه بندي - •ا كا • غ ا هر گونه تغيير مشهود در نحوه انجام كار - • گ رويكرد به تكنولوژي جديد - •

151

IEDIMIEDIMبه صورتبه صورتمديريت كنترل خسارتمديريت كنترل خسارتمراحلمراحل

Identify all loss exposureIdentify all loss exposure

))منابع تماسمنابع تماس((كليه خطرات كليه خطرات شناساييشناساييEvaluate the risk in each exposureEvaluate the risk in each exposure

ريسك هر خطرريسك هر خطرارزشيابيارزشيابي

Implement the planImplement the plan Develop a planDevelop a planImplement the planImplement the plan

طرحطرحاجراياجرايDevelop a planDevelop a plan

طرحطرحتهيه يكتهيه يك

Monitor the systemMonitor the system

پايش سيستمپايش سيستم152

فرايند مديريت كنترل خسارتفرايند مديريت كنترل خسارتLoss Control ManagementLoss Control Management

TerminationTermination••خطراتخطراتشناساييشناسايي

ريسكريسكارزشيابيارزشيابي

BBBB••TreatmentTreatment

T l tiT l ti ريسكريسكارزشيابيارزشيابي

خخ

••TolerationToleration

••TransferTransferحذفحذفريسكريسك

خيرخير

للAAAA

بليبليCCCC

153

AAخيرخير اصالحاصالح خيرخير

CCCC

AA

بليبلي

الح الحا اريسكريسك

بليبليBBBB BBBB

انتقالانتقالك كري ري

IIكاركارشناساييشناساييSSاستاندارداستانداردتنظيمتنظيم

MMاندازه گيرياندازه گيريا زش اا زش EEا

انجام اقداماتانجام اقداماتجهت حذف ريسكجهت حذف ريسك

خيرخيرEEارزشيابيارزشيابيريسكريسك

CCاصالحاصالحبليبلي

تهية ليست ريسك هاي حذفتهية ليست ريسك هاي حذفجهت بازنگري ادواريجهت بازنگري ادواريشدهشده

انجام اقداماتي جهتانجام اقداماتي جهتانتقال انتقال

بصورت بيمهبصورت بيمهريسكريسكتحملتحملريسكريسك

بليبليخيرخير

كاهشكاهشتهية ليست ريسك هايتهية ليست ريسك هاييافته جهت بازنگري ادوارييافته جهت بازنگري ادواري انتقالانتقالليست ريسك هايليست ريسك هايتهيةتهية

ادواريادوارييافته جهت بازنگرييافته جهت بازنگري

بليبلي

پايش نتايج بازنگريپايش نتايج بازنگري154

ك ل ت كنترل ريسك ك

155

Risk ControlRisk Control

156

ريسكريسككنترلكنترلال ااط لطااااا لا قبول قابل سطح تا را ريسكها كه هستند هايي استراتژي يا طرحها ريسك،كنترل به گيرد، قرار متوسط و باال شديد، منطقه در ريسك سطح جائيكه.مي دهند كاهش.دارند نياز)خطر( نگراني حذف يا رسانيدن بحداقل جهت كنترلي اقدامات جهت گزينه بهترين و مي دهد كاهش را رويداد يك وقوع احتمال پيشگيرانه اقدامات

اتفاق كه رويدادي شدت يا تاثير،اضطراري اقدامات.مي باشند باال ريسكهاي يا كم احتمال باالوتاثير داراي )خطر( نگراني جائيكه مي دهد كاهش را مي افتد يا كم احتمال باالوتاثير داراي )خطر( نگران جائيكه م دهد كاهش را م افتد پيشگيرانه اقدامات معموالً مي كنيم استفاده مشروط اقدامات از اغلب است، متوسط

.هستند صرفه تر با

157

:تكنيك هاي كنترل ريسك

اجتناب از ريسكحذف يا * ريسك) تحت كنترل در آوردن ( تحمل كردن * ن ر ن(ل ور ر ري)رلكاهش سطح ريسك* ريانتقال ريسك* ل

158

:ريسك از اجتناب يا حذف استراتژي :ريسك از اجتناب يا حذف استراتژي

انجام ويا خطر منبع در ريسك بردن بين از يعني اجتناب يا حذف استراتژي ين يك كه است ممكن مثال به عنوان .مي شود ريسك باعث كه فعاليتي ندادن وريبي ني و ينلب آنها دردسرهاي و مشكالت از تا گيرد، قرار پوشي چشم مورد وكاري فعاليت آن سقوط ويا سرقت ريسك از تا هواپيما نكردن پرواز مثال .شود اجتناب تمامي براي حلي راه رسد مي به نظر اجتناب استراتژي .شود اجتناب

مورد در زياندهي معني به همچنين ريسك از اجتناب ولي ريسكهاست، حاصل ريسك آن پذيرش به واسطه دارد امكان كه است اي بالقوه سودآوريهاي

احتمال ريسك، از اجتناب منظور به وكار فعاليت يك به نشدن داخل .شودك ا ا آ ك .كند مي ضايع را سودآوري كسب

159

: ريسك) تحت كنترل در آوردن ( استراتژي تحمل كردن -در واقع خود. استراتژي تحمل كردن ، يعني قبول زيان وقتي كه آن رخ مي دهد

د ا گ قه ا تض شخ د ا ط ن ك تض ك د ل ك ت تحمل كردن ريسك يك . تضميني يا تضمين شخصي در اين طبقه جاي مي گيرداستراتژي قابل قبول براي ريسك هاي كوچك است كه هزينه حفاظت در مقابل

كليه . ريسك ممكن است از نظر زماني بيشتر از كليه زيانهاي حاصله باشد. ريسك هايي كه قابل اجتناب و انتقال نيستند، ضرورتاً قابل تحمل كردن هستندً

اينها شامل ريسك هايي مي شود كه خيلي بزرگ هستند كه يا محافظت در مقابل در اين زمينه، . آن امكان پذير نيست يا پرداخت هزينه بيمه آن شايد عملي نباشد ب ي ي ن بي زي پر ي ي ير پ ن ين ز ين ر

جنگ به خاطر ويژگيهايش و عدم وجود تضمين نسبت به ريسك هايش، مثالي همچنين هر مقداري از زياندهي بالقوه عالوه بر مقدار تضمين شده، . مناسبي است

د فته شد ش ذ ل ك ل ق الت قا ن ت ا كن ا ن ن ه همچنين ممكن است اين حالت قابل قبول . ريسك پذيرفته شده محسوب مي شودباشد در صورتي كه امكان تحقق زيانهاي سنگين، كم باشد يا هزينه بيمه كردن براي مقدار پوشش بيشتر، خيلي زياد باشد به طوري كه مانع بزرگي براي اهداف

.سازماني ايجاد كند160

):يا تسكين(استراتژي كاهش ريسك

شدت كاهش باعث كه هايي شيوه به كارگيري يعني كاهش، استراتژي براي كه نشاني آتش هاي كپسول به توان مي مثال به عنوان .شود مي زيان براي كه نشاني آتش هاي كپسول به توان مي مثال به عنوان .شود مي زيان

از ناشي زيان ريسك كه كرد اشاره اند، گرديده طراحي آتش فرونشاندن بيشتري زيانهاي باعث است ممكن شيوه اين .دهد مي كاهش را آتش

مناسب كه دارد امكان نتيجه در و شود آب از ناشي خسارات بواسطه مناسب كه دارد امكان نتيجه در و شود آب از ناشي خسارات بواسطه را ريسك آن است ممكن آتش از كننده جلوگيري هالوژني سيستم .نباشد از بازدارنده عامل يك به عنوان دارد، امكان آن هزينه ولي دهد، كاهشكند جلوگيري استراتژي آن انتخاب كند جلوگيري استراتژي آن انتخاب

161

:ريسك انتقال استراتژي

اتژي ت نكه شدن ج ن انتقال ا ي خش ا گ ل ا ك د قبول را ريسك ديگري بخش اينكه شدن موجب يعني انتقال، استراتژي ق كردن، بيمه .احتياطي اقدامات انجام يا قرارداد بستن بوسيله معموالً كند، .است داد قرار بستن از استفاده با ريسك انتقال هاي استراتژي از نوع يكد د گ ا ن د طه ا ا دادها ا ا ا كال ق د ان كه گيرد مي انجام كالمي قراردادهاي بواسطه امر اين ديگر موارد در كه گ

.دهد مي انتقال بيمه، حق بابت پرداختي بدون ديگر بخشهاي به را ريسك بدين سازندگان ديگر يا ساختمان سازندگان ميان در مسئوليت بار معموالًد انتقال ت گ از ا تفاد د ا از ا ت ل ض د كننده تعديل وضعيتهاي از استفاده ديگر، سوي از .يابد مي انتقال صورت كنند ت

احتياطي اقدامات انجام چگونگي از نمونه يك مالي، سرمايه گذاريهاي در .است مالي نظر از ريسك اداره منظور به شركتها، توسط

162

163