iii. studia literaturowe - onte.wsg.byd.plonte.wsg.byd.pl/moodle2.0/file.php/1/source/... ·...
TRANSCRIPT
1
III. Studia literaturowe
Spis treści:
Wstęp ............................................................................................ 2
1. Słowa kluczowe w tytule a studia nad literaturą przedmiotu .... 2
2. Rodzaje dokumentów ............................................................... 2
3. Wyszukiwanie niezbędnej literatury ......................................... 4
3.1. System biblioteczno-informacyjny WSG .............................. 4
3.1.1. Biblioteka Główna WSG w Bydgoszczy ........................ 5
3.1.2. Biblioteki filialne w Inowrocławiu, Malborku, Ełku,
Słupsku ........................................................................... 5
3.1.3. Dostęp do licencjonowanych baz danych .................... 5
3.2. Informacja biblioteczna – wyszukiwanie literatury
przedmiotu w katalogach bibliotecznych .............................. 5
3.3. Informacja bibliograficzna – wyszukiwanie literatury
przedmiotu w bibliografiach ................................................. 7
3.4. Wyszukiwanie literatury przedmiotu w internecie .............. 7
3.4.1. Wyszukiwarki internetowe.......................................... 7
3.4.2. Zasoby Open Access .................................................... 7
3.4.3. Wirtualna Biblioteka Nauki ......................................... 7
3.4.4. e- Publikacje Nauki Polskiej ........................................ 8
4. Jak gromadzić dokumenty ........................................................ 8
5. Selekcja i ocena zgromadzonej literatury (źródeł informacji) ... 9
6. Poznawanie treści i sporządzanie notatek ................................ 9
7. Etyczno-prawne aspekty wykorzystania cudzych tekstów ...... 11
7.1. Na czym polega plagiat? ................................................. 11
7.2. Na czym polega parafrazowanie? .................................... 14
7.3. Na czym polega kompilacja? ........................................... 14
7.4. Teksty z internetu ........................................................... 15
2
Wstęp
Poszukiwanie, gromadzenie, selekcja, poznanie i opracowanie literatury (źródeł
informacji) jest bardzo ważnym i jednym z najtrudniejszych etapów przygotowania
pracy dyplomowej.
Źródła informacji to materiały, z których czerpane są informacje zaspokajające określone
potrzeby informacyjne. W szerszym znaczeniu źródłami informacji mogą być różnego
rodzaju dokumenty, osoby lub instytucje1.
1. Słowa kluczowe w tytule a studia nad literaturą przedmiotu
Przy przystępowaniu do studiów literaturowych zdarza się, że student czuje się bezradny,
nie wie, jakich informacji i gdzie ma szukać.
Właściwy, ukierunkowany dobór literatury ułatwi studentowi wyłonienie z tytułu pracy
słów kluczowych (głównych pojęć).
Przykłady wyłonienia z tytułów prac dyplomowych słów kluczowych (głównych pojęć)
pomagających ukierunkować studia nad literaturą przedmiotu.
I. Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży:
aktywność turystyczna (wiedza z turystyki, akty prawne dot. turystyki szkolnej)
dzieci i młodzież (elementy wiedzy z psychologii rozwojowej)
II. Obróbka obrazu w języku C:
język C, programowanie w języku C (wiedza z informatyki)
obróbka obrazu, przetwarzanie obrazu (wiedza z informatyki)
III. Instrumenty finansowe zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie eksportowym:
instrumenty finansowe (wiedza z ekonomii)
zarządzanie ryzykiem (wiedza z ekonomii)
przedsiębiorstwo eksportowe (wiedza z ekonomii)
2. Rodzaje dokumentów
Termin „dokument” oznacza m.in. pismo urzędowe; dowód stwierdzający czyjąś
tożsamość, np. dowód osobisty itd. W znaczeniu ogólnym dokument to utrwalony
przejaw myśli ludzkiej2.
1Dembowska M. i In (red) Słownik terminologiczny informacji naukowej, Wrocław 1979, Źródło informacji, s.
130. 2 Birkenmajer A. i in. (red.), Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich
1971, Dokument, s. 527.
3
Dzisiaj, w dobie rozwoju technologii komputerowych, wyróżnić możemy dwa podstawowe
typy dokumentów:
DOKUMENTY3
Istniejące w postaci fizycznej
Mają konkretną, fizyczną postać
– formę realizacji (utrwalenia)
tekstu, np. książka, czasopismo.
Nieistniejące w postaci fizycznej
(dokumenty elektroniczne)
Nie mają fizycznej postaci, ale
posiadają fizyczną lokalizację –
miejsce, gdzie są utrwalone, np.
książka w internecie.
Do niedawna student przygotowujący pracę dyplomową korzystał z dokumentów
piśmienniczych. Dzisiaj ma możliwość użycia również elektronicznych, które mogą być
cyfrowymi odpowiednikami dokumentów piśmienniczych lub dokumentami istniejącymi
tylko w wersji elektronicznej.
Tabela 1. Rodzaje dokumentów Tradycyjne (dokumenty piśmiennicze) Elektroniczne (dokumenty cyfrowe)
notatki z wykładów, materiały dostarczone
przez wykładowcę
materiały online na serwerach uczelni
umieszczone przez wykładowców
podręczniki akademickie, skrypty podręczniki, skrypty online
monograficzne opracowania książkowe książki online
materiały pokonferencyjne materiały pokonferencyjne online
czasopisma czasopisma elektroniczne
akty prawne akty prawne online
wydawnictwa informacyjne: encyklopedie,
leksykony, słowniki, poradniki, przewodniki
turystyczne, katalogi itd.
wydawnictwa informacyjne online:
encyklopedie, leksykony, słowniki, poradniki,
przewodniki turystyczne, katalogi itd.
niepublikowane prace dyplomowe
(licencjackie, inżynierskie, magisterskie),
rozprawy doktorskie
prace dyplomowe (licencjackie, inżynierskie,
magisterskie), rozprawy doktorskie online
3 Narojczyk K., Dokument elektroniczny i jego opis bibliograficzny w publikacjach humanistycznych, Olsztyn,
Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2005, ISBN 83 –7299–390–4.
4
normy, patenty Polski Komitet Normalizacyjny
(http://www.pkn.pl/)
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
(http://www.uprp.pl/)
biblioteczne katalogi kartkowe biblioteczne katalogi online, np. katalog
online Biblioteki WSG w Bydgoszczy, katalog
online Biblioteki UE w Poznaniu
Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny
(NUKAT) – katalog centralny polskich
bibliotek naukowych i akademickich
(http://www.nukat.edu.pl)
Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich
(KaRo) (http://karo.umk.pl/Karo/)
bazy pełnotekstowe, abstraktowe,
bibliograficzne, np. EBSCO; ELSEVIER;
SPRINGER; SCOPUS i in.
narzędzia wyszukiwawcze, np. Google Books
(Usługa Book Search działa podobnie jak
wyszukiwarka internetowa. Wystarczy
przeprowadzić wyszukiwanie w Google
Books lub Google.pl. Gdy znajdziemy książkę,
której treść pasuje do wyszukiwanych haseł,
wyświetla się odpowiedni link na stronie
wyników wyszukiwania)
(http://books.google.pl/)
Źródło: opracowanie własne.
3. Wyszukiwanie niezbędnej literatury
3.1. System biblioteczno-informacyjny WSG
System biblioteczno-informacyjny WSG tworzą Biblioteka Główna wraz z bibliotekami
filialnymi przy wydziałach zamiejscowych w Inowrocławiu, Malborku, Słupsku i Ełku.
5
3.1.1. Biblioteka Główna WSG w Bydgoszczy
Studenci mogą wypożyczyć książki oraz skorzystać na miejscu z książek, czasopism,
dokumentów kartograficznych, normalizacyjnych, audiowizualnych, dźwiękowych,
elektronicznych.
Użytkownicy biblioteki mają do dyspozycji 30 komputerów z podłączeniem do internetu
(w tym kilka dla osób niepełnosprawnych).
Ponadto w Bibliotece Głównej można zapisać się na szkolenie indywidualne lub zbiorowe
dot. wyszukiwania informacji w oparciu o nowoczesne technologie informacyjne.
3.1.2. Biblioteki filialne w Inowrocławiu, Malborku, Ełku, Słupsku
Studenci mogą wypożyczyć książki oraz skorzystać na miejscu z książek, czasopism i
komputerów z podłączeniem do internetu. Książki niedostępne w bibliotekach filialnych, a
będące w bazie Biblioteki Głównej WSG można zamówić u bibliotekarza filialnego. Po
przesłaniu pocztą student korzysta z nich na miejscu w bibliotece filialnej.
3.1.3. Dostęp do licencjonowanych baz danych
Z każdego komputera na terenie kampusu w Bydgoszczy oraz w wydziałach
zamiejscowych studenci mogą korzystać z licencjonowanych zasobów elektronicznych:
Wirtualna Biblioteka Nauki (dostęp do baz danych Elsevier, Springer, Wiley-
Blackwell, EBSCO, Nature, Science, Web of Knowledge, SCOPUS);
LEX POLONICA MAXIMA (program informacji prawnej);
e-Publikacje Nauki Polskiej (publikacje z różnych dziedzin nauki, wydawane
przez wydawnictwa akademickie oraz wydawnictwa instytutów naukowych,
stowarzyszeń i towarzystw naukowych z całej Polski);
ibuk.pl (wybrane podręczniki akademickie i książki naukowe w j. polskim).
3.2. Informacja biblioteczna – wyszukiwanie literatury przedmiotu w
katalogach bibliotecznych
Katalogi biblioteczne zawierają informację lokalizującą poszukiwaną literaturę. Dzisiaj
katalogi biblioteczne online są podstawowym narzędziem informacyjno-wyszukiwawczym
niemalże każdej biblioteki. Czynność tę student może wykonać w domu, jeśli ma dostęp
do internetu. Wyszukiwać można:
w katalogu Biblioteki Głównej WSG (www. biblioteka.wsg.byd.pl);
6
w katalogach lokalnych (np. katalog Biblioteki UKW w Bydgoszczy, katalog
Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu);
w katalogach centralnych (wspólny katalog kilku bibliotek, który pozwala na
zlokalizowanie konkretnej książki w danej bibliotece).
Najkorzystniej jest zacząć od katalogów centralnych, gdyż one obejmują największą ilość
dostępnych źródeł informacji.
Tabela 2. Polskie katalogi centralne
Katalog centralny Adres internetowy
NUKAT – katalog centralny polskich bibliotek naukowych i
akademickich. Można w nim znaleźć informacje o niemal
kompletnej polskiej produkcji wydawniczej od 2002 r. obejmującej
różne typy dokumentów, jak książki i czasopisma, nagrania
dźwiękowe, druki muzyczne, dokumenty kartograficzne, dokumenty
ikonograficzne, dokumenty życia społecznego, filmy, a także
informacje o dokumentach wydanych przed 2002 r. oraz starych
drukach.
http://www.nukat.edu.pl
KaRo – pozwala na dostęp do informacji o zasobach wielu polskich
bibliotek i ułatwia wyszukanie interesujących pozycji księgarskich,
czasopism lub opisów bibliograficznych. Należy go traktować jako
narzędzie uzupełniające polski centralny katalog NUKAT.
http://karo.umk.pl
Katalogi Centralne Biblioteki Narodowej – m.in. pozwalają uzyskać
informacje na temat dokumentów zagranicznych dostępnych w
polskich bibliotekach naukowych w wersji drukowanej i
elektronicznej.
http://www.bn.org.pl/katalogi-i-
bibliografie
Katalog SYMPOnet – baza zawiera informacje o materiałach
konferencyjnych, przedkonferencyjnych i pokonferencyjnych
znajdujących się w bibliotekach polskich, zasięg chronologiczny od
1981 r.
http://gate.bg.pw.edu.pl/F/?func=find-
b-0&local_base=sym01
Źródło: opracowanie własne.
Więcej informacji na temat katalogów online polskich i zagranicznych bibliotek można
znaleźć na stronie internetowej Ośrodka Informacji Naukowej Biblioteki Głównej WSG
(http://biblioteka.wsg.byd.pl/article,137,2,Katalogi-innych-bibliotek.html).
7
3.3. Informacja bibliograficzna – wyszukiwanie literatury przedmiotu w
bibliografiach
Wyszukiwanie w bazach bibliograficznych umożliwia studentowi zapoznanie się ze spisem
literatury (piśmiennictwa) na dany temat bez jej przynależności do danej biblioteki.
Adresy stron internetowych przydatnych baz bibliograficznych można znaleźć na stronie
internetowej Ośrodka Informacji Naukowej Biblioteki Głównej WSG
(http://biblioteka.wsg.byd.pl/article,136,2,Bibliografia-online.html).
3.4. Wyszukiwanie literatury przedmiotu w internecie
Zasoby internetowe są dzisiaj najłatwiej dostępnymi źródłami informacji, jednak nie
zawsze wiarygodnymi. Informacje te mogą być błędne, przedawnione, umieszczone przez
osoby bez odpowiedniego zaplecza naukowego. Dlatego student, przygotowując pracę
dyplomową, powinien wiedzieć, jak korzystać ze źródeł internetowych.
3.4.1. Wyszukiwarki internetowe
Poszukując literatury niezbędnej do pisania pracy dyplomowej, student powinien
wybierać tylko wyszukiwarki, które skierują go do literatury naukowej:
Google Scholar – zawiera abstrakty, jak i wybrane pełne teksty;
Google Books (wcześniej znana jako Google Book Search) – miliony
książek z całego świata;
Scirus – naukowa wyszukiwarka przeszukuje cyfrowe archiwa,
repozytoria, patenty, strony rządowe itd.
3.4.2. Zasoby Open Access
Open Access (Otwarty Dostęp) – wolny, bezpłatny, powszechny, trwały i natychmiastowy
dostęp do danych i publikacji elektronicznych o charakterze naukowym i edukacyjnym.
Adresy stron internetowych przydatnych elektronicznych repozytoriów wiedzy można
znaleźć na stronie internetowej Ośrodka Informacji Naukowej Biblioteki Głównej WSG
(http://biblioteka.wsg.byd.pl/article,133,59,Wolny-dostep.html).
3.4.3. Wirtualna Biblioteka Nauki
Program jest realizowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. To
powszechny, bezpłatny dostęp do najważniejszych publikacji naukowych na świecie.
Wybrane zasoby WBN są dostępne dla wszystkich instytucji akademickich w kraju.
Program przydatny naukowcom, doktorantom, a także studentom przygotowującym
8
prace dyplomowe we wszystkich dziedzinach wiedzy i specjalnościach naukowych. Można
skorzystać z następujących zasobów licencyjnych: Elsevier, Springer, Wiley-Blackwell,
EBSCO, Nature, Science, Web of Knowledge, SCOPUS (http://wbn.edu.pl/).
3.4.4. e- Publikacje Nauki Polskiej
e-Publikacje Nauki Polskiej to zbiór publikacji naukowych z różnych dziedzin,
wydawanych przez polskie uczelnie, instytuty naukowe, towarzystwa i stowarzyszenia
naukowe oraz muzea. Przeznaczeniem bazy jest zebranie w jednym miejscu trudno
dostępnej literatury z ośrodków naukowych z całej Polski i udostępnianie jej poprzez
platformę: http://www.epnp.pl
Należy korzystać z działów informacji – pracownik działu informacji w
każdej bibliotece nie poszuka za studenta literatury, ale może wskazać,
jak to zrobić.
4. Jak gromadzić dokumenty
Student ma ograniczoną ilość czasu, dlatego tak powinien zorganizować pracę, aby
szybko rozstrzygać, które dokumenty będą mu potrzebne, a które może pominąć. Nie ma
potrzeby gromadzenia książek, z których wykorzysta się np. trzy strony czy czasopism, z
których przydatny będzie jeden artykuł.
W tabeli podano praktyczne rady, jak gromadzić potrzebne dokumenty.
Tabela 3. Sposoby gromadzenia dokumentów
Dokumenty piśmiennicze Dokumenty internetowe
Niewielkiego rozmiaru dokumenty (artykuły z
czasopism, fragmenty książek itp.) należy kserować i
wkładać do teczek przeznaczonych na poszczególne
rozdziały. Jeśli ilość materiałów będzie duża, to
można założyć teczki do poszczególnych
podrozdziałów.
I. Należy utworzyć w zakładce „Ulubione” folder o
nazwie np. „Materiały do pracy”. W tym folderze
założyć podfoldery do każdego rozdziału. Jeśli
przeglądając strony internetowe, zauważymy
dokumenty przydatne do pracy, to ich adresy
internetowe kopiujemy do założonych
podfolderów.
II. W komputerze zakładamy folder „Materiały do
pracy” i do niego kopiujemy interesujące
materiały z adresami stron WWW.
9
Dla każdej pozycji, którą uznamy za wartą wykorzystania w pracy, natychmiast należy sporządzić opis
bibliograficzny i dołączyć go do dokumentu. Zaoszczędzi to czasu podczas ostatniego etapu – pisania pracy.
Źródło: opracowanie własne.
5. Selekcja i ocena zgromadzonej literatury (źródeł informacji)
Ważnym elementem wpływającym na ocenę prac dyplomowych jest wykorzystana
literatura, którą dyplomant przedstawia w bibliografii załącznikowej (wykazie literatury,
wykazie przypisów). Student nie powinien gromadzić całej literatury związanej z
tematem, lecz powinien wybrać aktualną i wartościową. Studia literaturowe należy
rozpocząć od przejrzenia podręczników, wydawnictw informacyjnych (encyklopedie,
słowniki itd.)4, następnie monografii, by z kolei przejść do publikacji specjalistycznych.
Na ocenę zgromadzonej literatury powinny mieć wpływ następujące elementy:
1. tytuł – określa treść publikacji (sugeruje zawartość);
2. nazwisko autora – pozwala ocenić, czy publikacja jest wartościowa;
3. data wydania – informuje o aktualności publikacji;
4. spis treści, wstęp i zakończenie – pozwala zorientować się, czy publikacja
będzie przydatna. W przypadku tekstów nieco krótszych, np. artykułów, należy
pobieżnie przeczytać cały tekst5.
Etap studiów literaturowych powinien zakończyć się tym, że student będzie posiadał
wyselekcjonowaną literaturę przydatną do pisania pracy dyplomowej, jednak nie
powinien zaprzestać poszukiwań literaturowych.
Studiowanie literatury związanej z tematem pracy powinno odbywać się
w całym okresie przygotowywania pracy dyplomowej.
6. Poznawanie treści i sporządzanie notatek
Po przejrzeniu i zweryfikowaniu zgromadzonych materiałów student powinien przystąpić
do uważnego ich przeczytania. Czynność ta składa się z dwóch etapów6:
1. Szybkie czytanie zebranych materiałów i zaznaczanie ważnych szczegółów, które
mogą być użyteczne w trakcie pisania.
4 Wydawnictwa informacyjne dostarczają szybkiej i precyzyjnej informacji.
5 Karczmarek T. T., Poradnik dla studentów piszących pracę licencjacką lub magisterską [online], 2009,
http://www.kaczmarek.waw.pl/wp-content/uploads/2009/10/poradnik_2009_tk.pdf, dostęp 30 sierpnia 2011 r. 6 Tamże.
10
2. Analityczne czytanie – polega na krytycznej analizie tekstu.
W trakcie czytania lub zaraz po student powinien zrobić notatki z przeczytanych
materiałów, gdyż w ten sposób nie traci czasu na ponowne czytanie tych samych
dokumentów. Można wyróżnić następujące rodzaje notatek:
notatki bibliograficzne;
notatki terminologiczne;
wykazy wątpliwości i niejasności;
wyjątki z większej całości (kserokopie);
cytaty;
dane faktograficzne;
plany, tezy, streszczenia wybranych artykułów, rozdziałów;
ocena przeczytanego tekstu;
schematy opracowanych zagadnień;
luźne uwagi dotyczące pewnych fragmentów bądź całości7.
Kartki (zwane fiszkami), na których student będzie robił notatki, powinny być jednakowej
wielkości, zapisywane jednostronnie oraz powinny zawierać opis bibliograficzny
dokumentu, na podstawie którego wykonywana została notatka.
Przykład notatki bibliograficznej:
Schildt H., Java. Kompendium programisty, Gliwice, 2005, ISBN 83-
7361-862-7.
Przykład notatki z cytatem:
Opis bibliograficzny
Przecławski K., Turystyka a wychowanie, Warszawa, 1973, s.74.
Cytat
„Uprawianie turystyki kształtuje postawę aktywną, uczy pokonywania
trudności, usuwa obawy przed wysiłkiem, kształtuje postawy odwagi,
hartu, a także solidarności w wysiłku”.
7 Tamże.
11
Po zgromadzeniu większej liczby kartek z notatkami należy je posegregować i powkładać
do teczek bądź segregatorów, w których zbieramy materiały (kserokopie fragmentów
książek, artykułów, wycinki prasowe itp.) dotyczące poszczególnych rozdziałów,
ewentualnie podrozdziałów.
7. Etyczno-prawne aspekty wykorzystania cudzych tekstów
7.1. Na czym polega plagiat?
„Słownik wyrazów obcych” definiuje plagiat jako „1. przywłaszczenie cudzego utworu lub
pomysłu twórczego, wydanie cudzego utworu pod własnym nazwiskiem. 2. dosłowne
zapożyczenie z cudzego dzieła opublikowane jako oryginalne i własne”8.
Kiedy student popełnia plagiat? Otóż wtedy, gdy wykorzysta cudze sformułowania w
dosłownym brzmieniu bez ujęcia ich w cudzysłów i bez podania źródła, z którego one
pochodzą. Musi zatem w przypisie podać autora i tytuł dzieła, z którego zaczerpnął cudzą
myśl oraz numery stron, na których znajdują się cytowane fragmenty, np.:
PRZYKŁAD I
(przypis u dołu strony):
TEKST
„Problemy badawcze to pytania, na które szukamy odpowiedzi na
drodze badań naukowych”¹. Natomiast według Janusza Sztumskiego
„problemem badawczym nazywamy to, co jest przedmiotem wysiłków
badawczych, czyli po prostu to, co orientuje nasze przedsięwzięcia
poznawcze”².
PRZYPISY
__________________
¹ Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych,
Kraków, „Impuls”, 2003, s. 110.
² Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Wyd. 5 zm.
i uzup., Katowice, „Śląsk”, 1999, s. 41.
8 Sobol E. (red.), Słownik wyrazów obcych, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, Plagiat, s. 863.
12
PRZYKŁAD II
(metoda numerowania przypisów):
TEKST
„Problemy badawcze to pytania, na które szukamy odpowiedzi na
drodze badań naukowych” [1, s. 110]. Natomiast według Janusza
Sztumskiego [2, s. 41] „problemem badawczym nazywamy to, co jest
przedmiotem wysiłków badawczych, czyli po prostu to, co orientuje
nasze przedsięwzięcia poznawcze”.
WYKAZ PRZYPISÓW
1. Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych,
Kraków, „Impuls”, 2003, ISBN 83-7308-296-4.
2. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Wyd. 5
zm. i uzup., Katowice, „Śląsk”, 1999, ISBN 83-7164-144-3.
Źródło: opracowanie własne.
Plagiat może dotyczyć przywłaszczenia całego utworu (zdarzały się przypadki, że studenci
przepisywali prace dyplomowe innych studentów lub pobierali je z internetu) lub jego
części.
Powyższa definicja oznacza, że plagiatem jest nie tylko przywłaszczenie cudzego utworu
(bądź fragmentu), ale również pomysłu twórczego. Dlatego jeśli w fazie koncepcyjnej
student wykorzysta pomysł innego badacza, to musi podać na czyjej pracy oparł swoją
koncepcję badań, w jaki sposób stworzył narzędzia badawcze, np. omawiając swoją
metodologię badań (w rozdziale „Metodologia badań własnych”) powinien napisać:
13
PRZYKŁAD:
TEKST
Inspiracją do tworzenia kwestionariusza ankiety były: II Badanie
……………………. …………………………¹ przeprowadzone przez Katedrę
Marketingu Akademii Ekonomicznej w Poznaniu oraz badania Jana
Kowalskiego prowadzone w Instytucie Socjologii UMCS w Lublinie w
2009 r. dotyczące ………………..², a także praca magisterska Witolda
Nowaka³ ………………………… napisana pod kierunkiem prof. dr hab.
Wiesława Maika w Instytucie Gospodarki Turystycznej i Geografii WSG
w Bydgoszczy .
PRZYPISY
________________________
¹ II Badanie ...
² Kowalski J. ...
³ Nowak W. ...
Źródło: opracowanie własne.
Student, poza podaniem, na podstawie czyich badań stworzył swoją koncepcję, powinien
zwrócić się do autora tychże badań z prośbą o pozwolenie ich wykorzystania.
Plagiat jest oszustwem i dlatego dyplomant go popełniający musi liczyć się z przykrymi
konsekwencjami, które mogą doprowadzić do relegowania go z uczelni bądź odebrania
mu tytułu magistra lub licencjata.
Ponadto nieuczciwemu studentowi grożą konsekwencje prawne. W ustawie o prawie
autorskim9 w art. 78 jest napisane:
Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem,
może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może
także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne
9 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tekst ujednolicony Dz. U. z 2006 r. Nr
90 poz. 631; nowelizacje: z 2006 Nr 94 poz. 658, Nr 121 poz. 843; z 2007 r. Nr 99 poz. 662, Nr 181 poz. 1293;
z 2009 r. Nr 157 poz. 1241; z 2010 r. Nr 152 poz. 1016.
14
oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd
może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę albo – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił
odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Ponadto rozdział 14, art. 115 mówi o odpowiedzialności karnej:
Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co
do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo
artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 310.
7.2. Na czym polega parafrazowanie?
Inną metodą uniknięcia plagiatu jest sparafrazowanie tekstu. Parafrazować znaczy
„rozwijać, zmieniać czyjąś myśl, treść tekstu”12. Czyli student wyraża czyjeś myśli
własnymi słowami. Nie jest to łatwe, wielu młodych ludzi ma z tym problemy. Należy
przeczytać dany tekst (nieraz wiele razy), a następnie napisać go własnymi słowami.
Podobnie jak w przypadku cytowania w cudzysłowie czyichś myśli, tak parafrazując tekst
musimy podać w przypisach autora i tytuł parafrazowanego dzieła itd. (czyli przypis
bibliograficzny).
Praca dyplomowa jest dziełem autorskim studenta i nie może składać
się z samych parafraz i cytatów.
7.3. Na czym polega kompilacja?
Kompilacja jest to „praca, utwór, dzieło niesamodzielne, będące połączeniem części
innych dzieł lub zestawieniem cudzych badań”13. W pracach dyplomowych często spotkać
możemy kompilację, szczególnie wtedy gdy student przedstawia poglądy uczonych na
poruszane w pracy dyplomowej kwestie lub dokonuje przeglądu dotychczasowych
wyników badań w danej dziedzinie itp.
10
Tamże. 12
Sobol E. (red.), dz. cyt., Parafraza, s. 824. 13
Tamże, Kompilacja, s. 575.
15
Kompilacja jest procesem przetwórczym i zawsze student musi w przypisach podać
źródło inspiracji.
1. Całość lub fragment czyjegoś tekstu student może wykorzystać
tylko w formie cytatu umieszczonego w cudzysłowie z podaniem
w przypisach źródła.
2. Student może sparafrazować czyjś tekst, ale musi w przypisach
podać przypis bibliograficzny parafrazowanego dzieła.
3. Dokonując kompilacji, student musi w przypisach podać źródło
inspiracji.
7.4. Teksty z internetu
Internet – jak każdy wynalazek – może służyć zarówno celom dobrym, jak i złym. O
zaletach tego medium nie trzeba nikogo przekonywać. Jest to potężne źródło informacji,
biblioteka czynna 24 godziny na dobę, z ogromnymi e-zbiorami (np. Polska Biblioteka
Internetowa), potężnymi bazami publikacji naukowych itd. Z drugiej strony internet jest
olbrzymim źródłem dezinformacji. Mnóstwo w nim informacji nierzetelnych, błędnych,
nieaktualnych. Dlatego student powinien korzystać z niego mądrze i odpowiedzialnie.
Wielką rolę w tym zakresie mają do odegrania instytucje edukacyjne. To one powinny
nauczyć ucznia / studenta / słuchacza umiejętności poszukiwania, gromadzenia,
selekcjonowania i wykorzystywania informacji z internetu.
Kolejnym problemem, jaki pojawił się wraz z rozwojem internetu, jest przedstawianie
przez nieuczciwych studentów jako własnych prac kupionych, ściągniętych z internetu
bądź napisanych na zamówienie.
Rynek handlu pracami dyplomowanymi w internecie jest dobrze rozwinięty. Gdy w
wyszukiwarkę Google wpiszemy frazę: „sprzedam pracę magisterską”, to otrzymamy ok.
41 400 trafień (wynik z 31 października 2012 r.). Oczywiście nie tylko można sprzedać
/ kupić prace dyplomowe, ale i semestralne, roczne, maturalne lub inne opracowania.
16
Zdobycie gotowej pracy z internetu nie jest trudne. Nawet wnikliwi promotorzy mogą
zostać oszukani przez nieuczciwych studentów, gdyż nie sposób przeczytać wszystkiego,
co znajduje się w cyberprzestrzeni.
Nieuczciwi studenci szkodzą przede wszystkim sobie, ponieważ ich wiedza i umiejętności
są mniejsze niż tych, którzy samodzielnie pisali prace. Jednak szkodzą także
społeczeństwu, gdyż gorzej wykształceni pracują w naszych firmach, obsługują nas w
urzędach, uczą nasze dzieci itp14.
Ponadto proceder ten krzywdzi uczciwych studentów, którzy mogą zostać ocenieni gorzej
niż oszuści. Jest to sytuacja demoralizująca, ponieważ dotyczy osób wkraczających w
dorosłe życie15.
Aby skutecznie zapobiec takim sytuacjom, wprowadza się do systemu szkolnictwa
wyższego procedury antyplagiatowe. Przykład takiego przedsięwzięcia stanowi system
Plagiat.pl. Jest to program komputerowy służący do porównywania dokumentów
tekstowych. Jego zaletą jest to, że można go łatwo dostosować do struktury uczelni. Poza
tym coraz więcej uczelni decyduje się na publikowanie baz prac dyplomowych swoich
studentów w internecie.
14
Kawczyński S., Problem plagiatowania w szkolnictwie wyższym. Charakterystyka elektronicznego systemu
antyplagiatowego, „E-mentor” [online], nr 2 (19) / 2007, http://www.e-
mentor.edu.pl/artykul/index/numer/19/id/412, dostęp 26 lipca 2011 r., ISSN 1731-7428. 15
Tamże.