ﯽﻫﺎﮔآﻦﻫذ دﺎﯿﺘﻋا دﻮﻋ زا...
TRANSCRIPT
آگاهی ذهن اعتیادعود پیشگیري از
آگاهی ذهن اعتیادعود پیشگیري از
مارالت ج. آلن سارا بوئن، نیها چاوال،
ترجمۀ سعید ایمانیدکتر
شهریار شهیديدکتر مریم زارعدکتر
1396
665
مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
سارا بوئن، نیها چاوال، ج. آلن مارالتآگاهی پیشگیري از عود اعتیاد/ ذهن مریم زارع دکتر شهریار شهیدي ـ دکتر سعید ایمانی ـ دکتر ترجمۀ
S. Bowen, N. Chawla, G. Alan Marlatt, Mindfulness-Based Relapse Prevention for Addictive Behaviors: A Clinician's Guide, NY: The Guilford Press, 2011.
علیه جباريویراستار: آرا: سمیرا دهقان نگار و صفحه حروف
طراح جلد: امیرشاهرخ فریوسفی ناظر چاپ : صفر ممیزاد
1396چاپ اول: 500شمارگان :
ریال 180.000 : قیمت
براي دانشگاه شهید بهشتی محفوظ است. کلیۀ حقوق
۱۰۰۱۷۳۴کد ناشر www.pub.sbu.ac.ir
Bowen, Sarahبوئن، سارا؛ سرشناسه:آگاهی پیشگیري از عود اعتیاد/ سارا بوئن، نیها چاوال، ج، آلن مـارالت؛ ذهن عنوان و نام پدیدآور:
ترجمۀ سعید ایمانی، شهریار شهیدي، مریم زارع. .1396تهران: دانشگاه شهید بهشتی، مشخصات نشر: ص.230، ودوبیست مشخصات ظاهري: 665مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی؛ فروست: 978 964 457 399 6 شابک:
فیپا نویسی:وضعیت فهرست Mindfulness-based relapse prevention for addictiveعنـوان اصـلی: یادداشت:
behaviors: a clinician's guide, c2011. نامه؛ کتابنامه؛ نمایه. واژه یادداشت:آگـاهی بـراي رفتارهـاي اعتیـادآور: پیشگیري عـود مبتنـی بـر ذهـن عنوان دیگر:
راهنماي درمانگر بالینی. -- Substnce abuse -- Relapseپیشـگیري؛ --عود --سوء مصرف مواد موضوع:
Prevention ــه ــار بیمارگون ــود --؛ رفت ــگیري؛ --ع Compulsiveپیشbehavior -- Relapse -- Prevention درمــان؛ --؛ ســوء مصــرف مــواد
Substance abuse -- Treatment ــه ــار بیمارگونـ ــان؛ --؛ رفتـ درمـCompulsive behavior -- Treatment ــر ؛ شــناخت درمــانی مبتنــی ب
Mindfulness - based cognitive therapyآگاهی؛ ذهن Marlatt, G. Alan؛ مارلت، آلن؛ Chawla, Neharikaریکا؛ چاوال، نها شناسه افزوده: ، مترجم-1358ایمانی، سعید، شناسه افزوده: ، مترجم-1343شهیدي، شهریار، شناسه افزوده: ، مترجم-1364زارع، مریم، شناسه افزوده: دانشگاه شهید بهشتی شناسه افزوده:
564RCب/9پ9 1396 بندي کنگره:رده 891425/616 دیویی:بندي رده
4941360 شماره کتابشناسی ملی:
پنج
مطالب فهرست
هفت ..................................................................................................................................... مترجمان شگفتاریپ
یازده ...................................................................................................................................................... شگفتاریپ
1 ................................................................................................................................................................... مقدمه
5 ............................................................................ عود از يریشگیپ بر یمبتن یآگاه ذهن ياجرابخش اول:
27 ...................................................................................................................... گر لیتسه يراهنمابخش دوم:
31 .................................................................................................... عود و خودکار تیهداجلسۀ اول:
57 ................................................................................ اقیاشت و ها زانندهیبرانگ از یآگاهجلسۀ دوم:
89 ...........................................................................................روزمره یزندگ یآگاه ذهنجلسۀ سوم:
113...................................................................... پرخطر يها تیموقع در یآگاه ذهنجلسۀ چهارم:
135........................................................................................ ماهرانه عملکرد و رشیپذجلسۀ پنجم:
159...................................................................................... افکار مثابه به افکار ةمشاهدجلسۀ ششم:
179....................................................................... ازخود مراقبت و یزندگ انیم تعادلجلسۀ هفتم:
195.................................................................... نیتمر دادن ادامه و یاجتماع تیحماجلسۀ هشتم:
209 ................................................................................................................................................................ منابع
213............................................................................................................................................ یفیتوص نامۀ واژه
219 ............................................................................................................................ یسیانگل ـ یفارس نامۀ واژه
223 ........................................................................................................................... یفارس ـ یسیانگل نامۀ واژه
227 ................................................................................................................................................................هینما
هفت
مترجمان پیشگفتار
خصـوص در سـنین پـایین و مثابه یکی از معضـالت اجتمـاعی، بـه اعتیاد به ةحاضر پدید درحالاجتمـاعی و گونـاگون هـاي وانـد آسـیب ت یاست. این موضوع مـ بسیار شایع جوانان میانویژه به
اقتصاد فردي، افزایش خشونت، خطـر افـزایش ایـدز، بزهکـاري، بیکـاري، ۀدر زمینرا بهداشتی افزایش اختالالت روانی و افکار خودکشی در پی داشته باشد. بیشتر معتادان تمایل دارند سـبک
ب عود درمان، سب ۀزندگی وابسته به مواد مخدر را تغییر دهند، اما وجود مشکالت زیاد در مرحل ذیر معرفی شده است. پ تسبب، اعتیاد یک مشکل حاد برگش ود. بدینش یدرمانی م ةو ترك دور
ترین خطـرات اختالالت وابستگی به مواد و پیامدهاي وخیم و ناخوشایند ناشی از آن از مهمید. این اخـتالالت بـا بسـیاري از مشـکالت آ یشمار م سالمت روانی و جسمانی در سراسر دنیا به
فقـط جدي پزشکی، روانپزشکی، خانوادگی، شغلی، قانونی، معنوي و اخالقی رابطـه دارنـد و نـه وند، بلکه بار و آسیب فراوانی نیـز بـر خـانواده و جامعـه ش یکننده م درد و رنج فرد مصرفباعث
کنند. تحمیل میسال یـا چهاردهد وجود دارد، کاهش سن مصرف به مصرف موا ۀاي که در زمین نگرانی عمده
است. احتمال اعتیاد در این ردة سنی بیشتر از افرادي است که مصرف مـواد را در سـن رت نپاییدومـین اخـتالل شـایع »اجتمـاعی هـراس «از پـس صـرف مـواد م ءانـد. سـو باالتري آغاز کـرده
شـناختی (ازجملـه اخـتالل اخـتالالت روان با دیگر بیشتر مریکاست. این اختالل اروانپزشکی در کند. اضطراب) همراه است که درمان آن را پیچیده می و شخصیت ضد اجتماعی، افسردگی
اي هـ هایی همچون رفتارهـاي اجبـاري، وسوسـ ه یي است که با ویژگا هاعتیاد بیماري پیچیدـ و اپـذیر، رفتارهـاي جسـت ن تمقاوم رایطی کـه مـواد و مصـرف مـداوم آن حتـی در شـ ۀجوگران
ود. مصرف مواد و تداوم آن طـی ش یپیامدهاي منفی بسیاري براي فرد به همراه دارد، مشخص مذارد، گـ یزیادي بر عملکرد مغز مـ منفی مدت ناشی از مصرف آن تأثیرات بلندسمی آثار زمان و
، اجتمــاعی و شــناختی رواناي رفتــاري، هــ يي از بــدکارکردا هکــه ایــن امــر بــه طیــف گســتردشده و مانع از انجام رفتار و عملکرد طبیعی معتادان در خانواده، محـیط کـار منجر وژیکی فیزیول
شود. ر در جامعه میت عو در سطحی وسیمعتادان تحت درمان احتمال دارد دچار عود شـوند. بـا توجـه بـه بیشتر هند د یا نشان مه یبررس
اصلی درمـانگران و بیمـاران درخصـوص درمـان هاي رین دغدغهت میکی از مه ،این امر، در حال حاضر مواد و کاهش مصرف آن است. دوبارة مصرف مواد، شناسایی عوامل خطر منجر به مصرف
درمان وابسـتگی بـه مـواد، گوناگون اي ه شرو ةاي زیادي درباره شپژوه ،هاي اخیر در سال
هشت
ا انجام شده ه نمتفاوت درما آثاردایی، طول مدت درمان و ز ممانند درمان نگهدارنده با متادون، سمدت، میزان باالي عود پاکی طوالنی ةاست. متأسفانه مشکل عمده در درمان معتادان، حتی با دور
ارتباط دارد ري ت یآنهاست. همچنین ترك مراحل درمانی و مصرف مجدد مواد، با پیامدهاي منف، افـزایش گونـاگون ه از مـواد مانند احتمال مصرف زیاد مواد، وابستگی شدیدتر به مـواد، اسـتفاد
. اي بهداشتی و درمانیه هاي اضافی بر شبکه هرفتارهاي مجرمانه و تحمیل هزیناي فـردي و گروهـی اعتیـاد ماننـد هـ ندرمـا ةاي مـداخالتی متفـاوتی در حـوز هـ درویکر ـ هاي شناختی و بین رمانید ندرمانی حمایتی، روا گروه بـا توجـه بـه .ار رفتـه اسـت کـ هفـردي ب
در این روش سد ر یظر من هشناختی ب اي جسمانی و روانه لگاهی در اختالآ ناثربخشی روش ذهخصوص اي نوینی بهه ندرمان کاهش برخی از نشانگان عود مصرف مواد افیونی مؤثر باشد. درما
، اي معنـوي شـرق هـ تویژه درمان اعتیـاد بـا تلفیـق سـن ، بهشناختی رواناي ه ندرما ۀدر زمینگاهی) با رفتاردرمانی شناختی سنتی است که از ایـن آ ن(ذه 1يا هتفکر نظار ۀازجمله فنون مراقب
نـد ا ایی از این رویکردهاي جدید عبـارت ه هشود. نمون موج سوم رفتار درمانی یاد می ا نامتلفیق ب مـارالت، و (بـوئن، چـاواال 2)MBRPگاهی در پیشگیري از عود اعتیاد (آ ناز: درمان مبتنی بر ذه
که براي پیشگیري از عـود افسـردگی MBCT(3( آگاهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن)، 2011 ).2005، ، مارالت و واکر و درمان اعتیاد است (ویتکویتز
ي خاص، هدفمند و خالی از قضاوت اسـت ا هکردن به زمان حال به شیو توجه» گاهیآ نذه«فتد، فـرد، بـودن در ا یآنچه اتفاق مة قضاوت و اظهار نظر دربار)، یعنی بدون 2003(کابات زین،
). اسـاس 2002، و ویلیـامز لحظه و واقعیت محض را بدون توضیح تجربه کنـد (سـگال، تیـزدل بودیسم گرفته شده است که ظرفیت توجه و آگاهی مسـتمر و ۀاي مراقبه نگاهی از تمریآ نذه
گـاهی بـه آ ناي مراقبـه و ذهـ هـ نهـد. تمـری د یایش مهوشمندانه را (که فراتر از فکر است) افزگاهی یک روش یا فن آ نود. ذهش یافزایش توانایی خودآگاهی و پذیرش خود در بیماران منجر م
گـاهی را آ نکار رفته اسـت. ذهـ بهگوناگون بسیاري ا و فنون ه شنیست، هر چند در انجام آن روصیف کرد کـه مسـتلزم درك احساسـات تو» فهمیدن«ة یا یک شیو» بودن«ة وان یک شیوت یم
).2003، شخصی است (بائرگـاهی در کـاهش فشـار روانـی، درد آ ناي مبتنی بر ذهه نهد که درماد یا نشان مه یبررس
یافته، اختالل استرس پـس مزمن، اضطراب، پیشگیري از عود افسردگی، اختالل اضطراب تعمیم 1. mindfulness meditation 2. Mindfulness-Based Relapse Prevention
3. Mindfulness-Based Cognitive Therapy
نه
هـاي هاي اخیر، بـه مداخلـه در سال). 2005(ویتکویتز و همکاران، ندا مؤثره لاختالدیگر از سانحه و و مـارالت، (لیچ، بـوئن نیز توجه شده است. به مواد مبتنی بر ذهن آگاهی در درمان اختالل وابستگی
ي بـه علـت سـازوکارهاي ا هکارگیري روش تفکر نظار ). برخی از پژوهشگران بر این باورند که به2005ري بـدون گـ هدایی، حضـور در لحظـه، مشـاهد ز تد پذیرش، افزایش آگاهی، حساسینهفته در آن مانن
وانـد ضـمن کـاهش ت یداوري، رویارویی و رهاسازي در تلفیق با فنون رفتاردرمانی شناختی سنتی مـ و به پیشگیري از عود مصـرف مـواد دو پیامدهاي پس از ترك، اثربخشی درمان را افزایش دهها نشانه
).2002و مک ماین، ؛ بریسلین، زاك2005تز و همکاران، کمک کند (ویتکویکه جاي آن در برنامۀ آموزشی دانشجویان، درمـانگران و اینک امیدواریم با انتشار این کتاب،
هاي بیماران مراکز آموزشی درمانی کشور خالی بود، به جامعۀ دلسوز درمانگران کشور و خانواده .کرده باشیممبتال خدمت جدید ارائه
آن از مسـئوالنه گیري بهره به ابتدا از را درمانگران تواند می که دارد مهمی ايه یویژگ کتابات جلسـ مبتنی بر شـواهد و با روشی ساده، شیوا، کاربردي، قدم به قدم. این کتاب کند تشویق
. پـس جـاي را نیـز دارد کارگیري در درمان فردي وگروهـی قابلیت بهدرمان ارائه شده است که ،خوشحالی و امیدواري است که هر درمانگري که این کتاب را براي راهنماي درمان انتخاب کند
درمـانگران فهرست در کم دستن به فراوانی افزایش یافته یا اامید موفقیت وي در درمان مراجع یرد.گ یغافل از نقش پویایی گروهی قرار نم
بار ها یک هاي کتاب، به این عبارت بخش ها و اصطالحات در همۀ با توجه به تکرار برخی واژهاز نظـر فرهنگـی بـا جامعـۀ » فروشـی مشروب«ها مانند در پانوشت اشاره شده است. برخی واژه
هـاي درمـانی آن ایرانی سازگاري ندارند؛ اما ازآنجاکه موضوع این کتاب اختالالت اعتیاد و روشبسـا سـبب هـاي یادشـده چـه تغییـر واژه ها نبود چراکـه کار بردن این واژه اي جز به است، چاره
شد. گمراهی ذهن خوانندگان می
دکتر سعید ایمانی، دکتر شهریار شهیدي
دکتر مریم زارع
یازده
پیشگفتار
آگاهی را با روش هاي ذهن اي است که مراقبه برنامه »:آگاهی پیشگیري از عود مبتنی بر ذهن«روش ــردهRP(ســنتی پیشــگیري از عــود ــام ک ــه )، ادغ ــود، مداخل ــۀ پیشــگیري از ع اي اســت. برنام
رفتاري است که براي جلوگیري از عود و کنترل آن در بیماران مبتال به مشکالت اعتیاد ـ شناختیبرنامۀ مراقبتی پس از درمان براي بیماران سرپایی است MBRPطراحی شده بود. به بیان دیگر، دست آوردن زنـدگی پایـدار در دورة کند و بیماران را در به می که دستاوردهاي درمان را حفظ
بیمـاران الکلـی و بـراي را بـالینی درمـانی هـاي مـا در ایـن کتـاب روش کند. بازتوانی یاري میهاي برانگیزانندة و وسوسه هاي کنار آمدن با امیال و روش کنیم میارائه دیگر موادکنندگان مصرف
هـا و ست از گـزارش ا اي . این مقدمه مجموعهدهیم می ا مورد بحث قراررعود رفتارهاي اعتیادي دهد. نشان میرا MBRPۀ برنام تحقیقات اولیه و همچنین تجربیاتی که ضرورت اجراي
مضـر و ۀخواسـت میـان یا تـوازن » حدوسط« حل متعادل راه موجود بهبسیاري از تحقیقات . من کـارم را بـا مطالعـه و اشاره دارندداري مانند خودغمخواري و خویشتن ،واقعیهاي خواسته
یروش انزجاردرمانی. آغاز کردمالکتریکی بیزاريروش استفاده از هاي الکلی، با ارزیابی وابستگی به این طریق که ،شده طراحی که براي تبدیل وسوسۀ مصرف به یک پاسخ بیزاري تنبیهی است
طبـق . شـود مـی به نوشیدن یا مصرف داروها منجـر میلبه پیشگیري از ،درداجتناب یا فرار از و اسـت مـدت کوتـاه احتمـاالً درمـان این دیم که اثربخشی هاي پژوهش به این نتیجه رسی یافته
عود دارند. براياغلب پتانسیل بیشتري افراد تحت درمان،پـس از طـی . ر حرکت کردیمت متعادل ي، من و همکارانم به سمت رویکردادامۀ تحقیقاتبا
و غمخـواري بـر اسـاس اصـول خود ،هـاي ذهنـی ترکیب مهـارت یممتوجه شد مسیري طوالنی، انزجارياز رویکردهاي تر تواند موفق ، میستها وسوسهتمام تجربیات، که شامل امیال و پذیرش
نیـات آگاهی، روشـی مـؤثر و ماهرانـه بـراي تغییـر هاي ذهن تمرین. کندعود عمل مدیریتدر پذیري است. رفتاري، در عین تأکید بر مهربانی و انعطاف
که خود را معتـاد بـه مـواد مخـدر هایی آن(از جمله رابسیاري از افراد اعتیاد به مواد مخدر بـا مـواد فراینـد مبـارزه . در گیرنـد مـی ر ظمشکل اخالقی مستحق مجازات در نداراي ) دانند می
بـه تنبیـه براي و غیرقانونی رفتارهاي غیراخالقی دلیل به موادکنندگان غیرقانونی مصرف ،مخدر معتـاد افـراد . انزجاردرمـانی اسـت هـاي شکل از دیگر یکی هم، این شوند، که فرستاده میزندان
دوازده
هـا اغلـب . آنرسـند نظر مـی مسئولیت به بی، ها نوشیدنیمواد و رویۀ بی مصرف به عادت دلیل بهدلیل به بر آن، عالوه، دارنداحساس گناه کشند و خجالت مییگر سوءمصرف الکل و مواد د سبب به
در نهایت، . کننددرمان خود اقدام برايداوطلبانه صورت به توانند نمی ،ترس از طردشدن و تنبیه هبـ شـدن ییا پس از زندان اعضاي خانواده و همساالن هم با دخالت آن ،تعدادي از این افرادفقط
افزاید. می ها آنشرم برفقط اجباراین شوند که مجبور به درمان میجرم مرتبط با مواد، تر مرا به سمت پاسخ به این سؤال پیش برد، آیا راهـی حلی متعادل براي یافتن راهتحقیقات
اهـی شناسـی بـودایی ر روانکننـدة مـواد وجـود دارد؟ اي مصرفبر تر مثبت اندازي چشم دیگر باجـایگزین یـا مکمـل بـراي رفتـار یروشـ ،کـرد یایـن رو اغ دارد.سربهبودي برايامیدوارکننده
هـایی بودا، زنـدگی داراي فـراز و نشـیب » نابحقیقت چهار«بر پایۀ . دهد میاعتیادآور پیشنهاد کـه و علت این رنج کشیدن دلبستگی و وسوسه اسـت همراه با رنج کشیدن است (حقیقت اول)
، طلبـی) (لـذت خوشایند هاي احساسبراي نند میلداشته باشد، ما هاي گوناگونی شکل تواند می توانـد مـی . همچنـین افتـد مـی ، یا رسیدن به چیزي که بعداً اتفاق بودنمتفاوت آدمی براينیاز
اسـت کـه ایـن (حقیقت دوم). خبر خـوب هست، بگیرد » آنچه« رضدشکلی از بیزاري یا مبازه بفـراهم » هشت مسیر برابـر «با راهی براي خروج از این درد و رنج وجود دارد (حقیقت سوم) که
شود (حقیقت چهارم). می سـم در بودیکـه هشت رفتار شایسته (یا رفتارهـایی فهرستی را شامل تایی این مسیر هشت
» درسـت هیآگا ذهن« مرتبط باروانی هاي حالت برو کند می) پیشنهاد شوند می تلقی» درست«ــۀ ــرین برپای ــی تم ــد م ــد تأکی ــان کن ــداف درم ــدادي از اه ــا تع ــن روش ب ــر ای ــل دیگ (مراح
، امرار معاش، تالش حرکتو نیت، گفتار، ، قصددرست ةمشاهد«که ندشناختی سازگار ـ يرفتارسو بـا مسـائل کلـی همشناسی بودایی و روان تایی هشت). این مسیر شود را شامل می» و تمرکز
کننـد، بلکـه اي بـراي درك از رفتـار اعتیـادي فـراهم مـی تنها پایـه یاد هستند؛ لذا نهدرمان اعت اي خاص براي مشکالت مربوط به اعتیاد و نیز بهبودي قرار بگیرند. توانند در قالب مداخله می
؟ ، دقیقاً چیسترفتارهاي اعتیادآور ۀدر زمین آگاهی پیشنهاد ذهناما روشـی از توجـه کـردن «عبـارت اسـت از آگـاهی ذهن)، 1994( 1زین ـ بتطبق تعریف جان کا
تمرکز بر کاربرد بالینی در این کتاب، هدف ما ). 4 ص» (قضاوتیو غیر متمرکز بر لحظه، آگاهانه
1. Kabat-Zinn
سیزده
جاي اینکه بر آینده به«آگاهی دیگر، براساس ذهن بیان در رفتارهاي اعتیادي است. بهآگاهی ذهنجـاي شناسی بـودایی بـه روان. »صورت واقعی ببین ل را بهئمسا ،ز کنیتمرکو حل مشکل بعدي
پـذیرش نـاراحتی ناشـی از آن و درك ،بـر تصـدیق احسـاس تجربه،براي فرار از وقفه بیتالش ، گناه، سـرزنش و خجالـت جاي احساس به دلسوزانه،این رویکرد کند. تأکید می ربهتجبالواسطۀ
لی چون ذهن و ئمسا ماهیت متغیر آگاهی از موجب همچنین آگاهی تأکید دارد. ذهنبر پذیرش سـیگاري را در نظـر بگیریـد يبراي نمونه، فرداند. در حال تغییر مداوم که است جسم و محیط
را از میـل اگر ایـن داند نمی اً، اما مسلمبگذراندسیگار را بدون دقیقه 45 کندتصور تواند نمیکه شود. میش کاسته شدید هاي وسوسه دور کند،ذهن خود
، مشـاهدة و امیـال هـا کنار آمدن با وسوسـه براي» هایی مهارت«آگاهی عبارت است از ذهنفرد سیگاري، ممکن است احسـاس کنـد حتـی .ها بدون تالش براي پاك کردن یا حذفشان آن
هـا، شود، اما میل و هوس سیگاري اگر سیگاري هم روشن نکند میلش به مصرف سیگار زیاد می کند. کمی به آن زمان بدهند، کاهش پیدا میاگر
بـا اسـتفاده از کـه شـخص استحالتی از آگاهی فراشناختی آگاهی، شامل ذهن مجموع، در. ایـن آگـاهی کنـد پیـدا تري وسیعدید تواند میی، تمعمولی و عاد ةشد جاي رفتار شرطی به آن،
) 1946( 1ویکتـور فرانکـل ۀفتـ . طبـق گ آورد مـی وجـود از آزادي و انتخاب را به يتر حس بزرگ. کنـد مـی پاسخ ما را انتخاب و نوع این فضا قدرت ».و پاسخ یک فضا وجود دارد ها محركبین «
را در ایـن فضـا آگاهیمـان ، آگاهی ذهن هاي تمریننهفته است. هایمان پاسخما در رشد و آزادياز سر عـادت واکنش خودکار و در مقابل واکنش ماهرانه، انتخاب و فرصتی برايدهد افزایش می
، شـود مـی رو مصـرف مـواد روبـه کنندة عامل تحریکبا فرد هنگامی که ،. بنابراینکند ایجاد میرویکـرد ذهنـی در نهایـت، شـود. کـاهش احتمـال عـود ، موجـب با یک انتخاب ذهنی تواند میمثـل کـم در ذهـن کمـک کنـد؛ هاي هیجانی منفی شدید به کاهش تمایالت و حالت تواند می
کسـانی کـه بـا رفتارهـاي در طـور متـداول ننگ، خجالت، سرزنش و گناه که بهکردن احساس .شود میتجربه کنند، میه رزمبااعتیادیشان
آگـاهی، هـدایت کـرد. ها ما را، از انزجاردرمانی به ذهـن در حین تحقیقات، بسیاري از یافتهمـرد ،یکی از اولـین بیمـاران مـن دالیل عود بود. اولین نتیجه براي من طی بررسی پی بردن به
بالینی مـن در بیمارسـتان ایـالتی )سوپروایزرناظر (سالی با تشخیص وابستگی به الکل بود. میان
1. Viktor Frankl
چهارده
براي کمک بـه بیمـار را بینشی ـ يرشد يرویکرد ،گذراندم میرا ام کارآموزيناپا، جایی که من مشکل اعتیاد به نوشـیدن ، بیماربه چه دلیل دممتوجه ش . با استفاده از این رویکرد،توصیه کرد
هـاي الکلـی پیدا کرده است، چرا باید یک هدف مداوم براي پرهیز داشته باشد، چرا باید به گروه . هـدف درمـانی مـن بستري شدن در بیمارستان نیاز دارد ۀو چرا او به یک برنام بپیونددگمنام
اش متوقـف کنـد. زنـدگی براي مـابقی را نوشیدن ا بایدچر تسهیل درك او از این مطلب بود کهگرفت، از کامل شـدن برنامـۀ درمـانی مطمـئن بهبودي او در سطح باالیی قرار ةانگیز که زمانیبـه سـمت 2سانفراسیسـکو درمسیر 1»ونداه گري«را در اتوبوس اوشد، مرخصروزي که شدم. دیدم. اش خانهیکـی از شدت مسـموم شـده بـود و به .ایالت ناپا برگشتبه بیمارستان بعد، روز 3کمتر از
زمانی که از او پرسیدم پس از مرخص شدن چه . کردبستري زدایی سمدر بخش دوستانش او را تنـدرنلین در سـان فرانسیسـکو ۀجواب داد، اولین ایستگاه اتوبوس در ناحیـ اتفاقی برایت افتاد،
. او گفـت زمـانی کـه آمد داشـت و که زیاد به آن رفت یفروش مشروبروي به رو اًدقیققرار داشت، ، پـس پیـاده باشـد آنجـا ام صمیمییکی از دوستان شاید اتوبوس آنجا توقف کرد من فکر کردم
امـا مسـئول ،متوجه شدم دوستم آنجا نیستپس از ورود رفتم. فروشی مشروبشدم و به داخل بـراي برگشـته بـودم بـه آنجـا هـا مدت ازپس مرا دید، شناخت و براي اینکه تا فروشی مشروب
یـک در طـول ، »از دست دادن کنتـرلش « چطور ریخت. اوبرایم مجانی نوشیدنیخوشامدگویی (بسـتري یـک روز پـس از توضیح داد دادن به نوشیدن تا زمان بیهوش شدنش را و ادامه ساعت
تـالش تر مارالت، شما بـا دک«: از من پرسید. بعد از اتمام داستانش این مسئله اتفاق افتاده بود)و چـرا کـنم چرا باید ترك ام شده الخمر دائم کیتبدیل به تا متوجه شوم چرا دزیاد کمک کردی
در ایـن راه تـوانم یاما شما هرگز به من نگفتیـد چطـور مـ من است،پرهیز تنها راه بهبودیافتن ».موفق شوم
در ناپا مالقات کردم و از او معتادان به مصرف الکل از این مصاحبه، با مدیر مرکز درمان بعدبـه اینکـه چـرا شـرکت در درمـان بسـیار باالسـت و رغـم بهبیماران در پرسیدم چرا میزان عود
د. او به من نگاهی کرد و شو نمی دادهگونه اطالعاتی در مورد چگونگی مقابله با عود بیماران هیچایـم ها اجازه داده به آن، صحبت کنیمها صحبت کنیم، اگر عود با آن ةنباید دربار ما قطعاً«گفت:
ایـن ؟نیـاز داریـم هاي فـرار از حریـق چرا ما به تمرین ،. من مصرانه ادامه دادم»انجامش بدهند
1. Grey Hound 2. San Francisco
پانزده
اجازة آتش روشن کردن بدهنـد، بلکـه بـراي ایـن طراحـی مردمبه تا اند ها طراحی نشده برنامهاو جـواب داد کـه عـود دارنـد. سوزي امن و زنـده نگـه موقع خطر و آتشها را در اند که آن شده
،ایـن روش کرد کـه متوجهمرا تشویق شود. این جمله هیچ وجه بهو نباید است حساسی مسئلۀترغیـب شـدم ؟ مـن دهیمپیشنهاد توانستیم میدر اینجا کاربردي ندارد. اما چه راه حل دیگري
مـن در هـاي آموختـه بـر ایـن، عالوه .شود می ی به عود منجرچه علت بیشتر تحقیق کنم و ببینم ۀبرنامـ دهندة توسعهاز اقدامات رفتاري اي مجموعهبه لذا، بودپزشکی، بر درمان رفتاري متمرکز
.شدممند عود عالقه از پیشگیري در شناختی ـ ريرفتادر دانشگاه کلمبیاي بریتانیـا، مدت کوتاه اي از کارآموزي در بیمارستان ایالتی ناپا و دوره بعد
را با بیماران ام بالینیکار ندانشگاه ویسکانسین پذیرفته شدم. م دریک دستیار جدید در سمترویکردهـاي 1960 ۀدر اواخـر دهـ .الکلی بستري در بخش بیمارستان ایالت مندوتا شروع کردم
هـاي جاردرمـانی بـود تـا درمـان ی در درمان اعتیاد به الکل، بیشتر متمایل به انزآموزش يرفتارکه بـراي جلـوگیري از دفعـات است انزجاردرمانی آنطور که قبالً اشاره شد، هدف . هماندیگر
اصـول درمان، بر. این تبدیل شودبه پاسخی آزارنده ،براي نوشیدنو میل وسوسه بعدي مصرف،کـه بیمـار بـا زمـانی ،خوانـدن پاسـخ شـرطی فراصورت مبتنی است؛ بهکالسیک سازي شرطی
شود. میرو به هاي آشامیدنی رو مشروبات الکلی و نشانه براي انجام تحقیقات بیشتر در زمینۀ استفاده از انزجاردرمانی در درمـان سوءمصـرف مـواد،
پژوهانه (گرانت) دریافت در زیرزمین بیمارستان تحقیقاتی، کوچک فروشی مشروبساخت برايگـروه درمـان یـا در صورت تصادفی داوطلب شدند که به مدت طوالنی هاي درمان. بیماران کردم
انـی مـا، مرد ۀبیمـاران مـورد مطالعـ یرند.گب معمول قرار هاي درمانبیزاري یا در گروه کنترل با انزجاردرمـانی بـا شـوك وابسـتگی بـه الکـل داشـتند. در مدت طوالنی ةیک دور اکثراًکه بودند
کـه کمـی کـرد مـی یک شوك برقی با ولتاژ پایین دریافـت گروه آزمایشی، ، هر بیمار الکتریکی فروشــی مشـروب در اي هفتــهدو هـاي دوره در طــول امــا آسـیب جســمی نداشـت. دردآور بـود،
)، بـه بیمـاران خواندنـد مـی مـارالت، بـار و گریـل آن را به اسم بیمارستان (کارکنان بیمارستانیـک لیـوان از نوشـیدنی را شـد مـی هـا خواسـته از آن ه وشان را داد عالقهنوشیدنی الکلی مورد
و در عین حال چیزي از آن را مصـرف نکننـد. در همـان زمـان بردارند، بویش را احساس کنندشـد هـا وارد مـی نظر، به آن نوشیدنی الکلی مورد ازسازي بیزاري منظور شرطی شوك خفیفی به
).1972، 2و مارالت 1(اوکولیچ 1. Okulitch 2. Marlatt
شانزده
درمـانی ةبعـد از اتمـام دور و سـه مـاه جلسات پیگیري یـک سـال اران، بعد از ترخیص بیم انزجاردرمـانی ماهه، بیمـارانی کـه در شد. در جلسات پیگیري سه برگزاربعد از درمان) ماه 15(
نوشیدن الکل کمتـري میزانتر و کنترل دوران پاکی طوالنی نسبت به گروه، شرکت کرده بودندگـروه بیمـاران سـاله نشـان داد یـک پیگیريامیدبخش، جلسات لیۀ اورغم این نتایج داشتند. به
تنهـا نـه ،. بنـابراین نوشـیدند بیشـتر از گـروه کنتـرل مـی داشتند و تري ، بازگشت قويآزمایشیومیر بر اثر نوشیدن الکل در مرگ میزانشد، حتی اثر می سازي بیزاري با گذشت زمان بی شرطی
هـاي هایی کـه در برنامـه نسبت به آزمودنی ،قرار گرفته بودندهایی که تحت این درمان آزمودنی کردند نیز بیشتر بود. ها شرکت می عادي بیمارستان
سازي بیزاري نیـز ایـن مدت تنبیه و شرطی مدت و طوالنی آثار کوتاه دربارةپژوهش ۀپیشینبـا امـا ،ؤثر اسـت م تنبیه در سرکوبی موقت رفتار که ها نشان داد . پژوهشکرد نتایج را تأیید می
شـود. پاسخ رفتـاري جـایگزین، رفتـار هـدف دوبـاره ظـاهر مـی نبوددر صورت گذشت زمان و ارزیـابی ةطـور کـه دربـار اي جـایگزین ضـروري اسـت. همـان آموزش رفتارهاي مقابله ،بنابراین کـردم، ایـن پاکی نقش دارند، فکر می ةهایی که در اولین لغزش بیماران پس از یک دور موقعیت
هاي مرتبط با نوشیدن یک لیوان الکل کدام است؟ در اولـین : برانگیزانندهذهنم رسیدها به الؤساگـر ،دهد؟ و به ایـن نتیجـه رسـیدم ، چه روي میشود میروزي که واگن بیماران از خط خارج
باشـیم، ممکـن اسـت بتـوانیم ایـن رویـدادهاي برانگیزاننـده داشـته ةاطالعات بیشـتري دربـار به بیماران آموزش دهیم. ،منظور جلوگیري از عود بهي، هاي جدید و مؤثر مهارت
بیمـاران و نوشـیدن اولـین در ام این بود که آیـا عـود ، سؤال ذهنیدرمانیانزجار ۀدر مطالعگیرد که با محیط درمان (طـی درمـان پاکی در محیطی صورت می ةلیوان الکل پس از یک دور
(انزجاردرمـانی از آن جهـت ؟بـود) تفـاوت دارد شدهمحرك استفاده عنوان بهفروشی از مشروبمحدودیت دارد که ممکن است آثار آن معطـوف بـه نوشـیدنی و محیطـی خـاص باشـد کـه در
عـود ایـن بیمـاران را در هـاي دورهمـا ،اسـت). در نتیجـه گرفته درمان اولیه مورد استفاده قرار مـدت چنـد روز مصـاحبه بیمارانی که عود داشتند، به با یم.دقت بررسی کرد به پیگیريجلسات
از جمله وضعیت جسمانی، حضـور یـا ،آوردن اطالعات دقیق در مورد عودشان دست براي به .شدتوانسـت عـود را رقـم بزنـد و حضور دیگران، رویدادهاي بیرونی و درونـی خاصـی کـه مـی عدم
بنـدي هاي عود، کدگذاري و طبقه ورد دورهها در م توصیف ،احساسات و عواطفشان در آن لحظه شد.
هفده
گرفتنـد، تعـامالت در آن قـرار مـی عـود از نیمـی از مـوارد مهم که بـیش ۀیکی از دو حیطکـه بیمـار از دسـتیابی بـه داد رخ مـی عود زمانی هاي دورهسوم از فردي بود. نزدیک به یک بین
، مندانـۀ خشـم جرئـت جاي ابراز به مواقعر این د و دبو خشمگیناهدافش خسته و ناتوان شده و دوم، تـأثیرات اجتمـاعی را شـامل حیطـۀ . شد نشان داده می صورت نوشیدن الکل این هیجان به
در مقابـل فشـار اجتمـاعی مسـتقیم و کـه ادنـد د شد، اغلب بیماران این گـروه گـزارش مـی می هـاي حیطـه دیگـر، هـاي حیطـه مقاومـت کننـد. تواننـد نمـی غیرمستقیم براي نوشـیدن الکـل
(هماننـد هـاي محیطـی محـرك دلیـل اغلب بـه .درگیرشدن در وسوسه است، مانند فردي درونــت ناپــا ــن فــرد بــه ،داشــتم مــوردي کــه در بیمارســتان ایال محــض وارد شــدن بــه محــیط ای
موجـود ، بـه الگوهـاي مشـابه اي دیگـر مطالعـه کـرد). در فروشی، شروع به نوشیدن می مشروبرفتارهـاي اعتیـادي پـی دیگر هاي پرخطر مربوط به عود در موقعیت )مصرف سیگار و هروئین(
هـا را بـه مشـابهی در همـۀ ایـن الگوهـا وجـود دارد کـه آن رسـید وضـعیت نظـر مـی بردیم. به: نیـاز بـراي کند و این وضعیت مشابه عبـارت اسـت از تبدیل میمصرف الکل برانگیزانندة بالقوة
هیجانی منفی شدید مثل خشم، اضطراب، افسـردگی و يها حالت، زمانی که فرد »خوددرمانی« کند. فردي را تجربه می تعارض بین
هرچنـد عوامـل میـانجی به این نتیجه رسـیدیم، هاي پرخطر موقعیتیافتن در تالش براي ،بیشـترین اهمیـت را دارد. بنـابراین » خطـر «زیربنایی زیادي درگیرنـد، درك شخصـی فـرد از
ست که براي احساس کنترل فـرد (خودکارآمـدي) تهدیـد محسـوب موقعیتی ا موقعیت پرخطرشود و خطر عود را بیفزاید. رفتارهاي متنوعی همچون نوشیدن الکـل، سـیگار کشـیدن و انـواع
بیشـتر دهـد. رخ میمشابهی اغلب در شرایط ،ماندن) رغم تعهد فرد بر پاك وابستگی به مواد (بهیـک راهبـرد مثابـه به موادوسوسه) در مورد مصرف ( کنندگان انتظارات مثبت نیرومندي مصرف
خشـم، مثل ،خاص زاي تنش هاي موقعیتدر توانند نمیکنندگان باور دارند مقابله دارند. مصرفمگـر ،مواد یا رویارویی با ارزیابی منفی، مقابلـه کننـد ةکنند وآمد با همسن و ساالن مصرف رفت
گاه استفاه کنند. کیهتبغل و چوب زیرهمچون اینکه از رفتارهاي اعتیادي ، RPمـدل هسـتۀ ی عبـارت بـه ، هـاي پرخطـر در موقعیـت کاهندة خطر عود ترین عامل مهم
هـاي جدیـد مقابلـه بـا . اگـر شـخص روش اسـت اي جـایگزین هـاي مقابلـه دسترسی به پاسـخ یابـد. را بیاموزد، خودکارآمدي او افزایش و احتمـال عـود در او کـاهش مـی زا تنشهاي موقعیتمنظـور افـزایش مقابلـه بـه هـاي پرخطر و افـزایش مهـارت هاي بر شناسایی موقعیت RPتمرکز
هجده
(مـارالت و کتـاب پیشـگیري از عـود پـس از انتشـار خودکارآمدي و کاهش احتمال عود است. کـه گرفتانجام RPمنظور ارزیابی بالینی اثربخشی دي به)، مطالعات درمانی زیا1985گوردون،
ها است. یافته ) ذکر شده2005ها در ویرایش دوم این کتاب (مارالت و گوردون، مختصري از آنشـود، پس از درمان منجر نمـی باالترپاکی میزانبه طول مدت و RPهرچند د،در کل نشان دا
کاهد و اگر واگن این بیماران از ریل پاکی و ات عود را میشدت و تعداد دفع ،نحوي معنادار اما به به مسیر بازگردند. دوباره ،تر کند هرچه سریع ها کمک می درمان خارج شود، به آن
RP اي سـاده و نیرومنـدي در برنامـۀ هاي مقابلـه طی ربع قرن گذشته تالش کردیم مهارتهایی که در این برنامه قرار دادیم، مراقبـۀ ترین سازوکار بگنجانیم. یکی از مؤثرترین و دردسترس
، »اصالح سبک زنـدگی «، در فصلی با عنوان عود آگاهی بود. در ویرایش کتاب پیشگیري از ذهنهـاي شود که در برقراري تعادل افـراد در موقعیـت شناختی معرفی می اي مراقبه راهبردي مقابله
دارد.توأم با خطر عود و مرتبط با سبک زندگی پرتنش نقش ـ قابلیـت مشـاهدة آگاهی اسـت ترین آثار تمرین منظم مراقبه، ایجاد ذهن یکی از مهم
کردن، بدون درگیرشدن با آن یا بررسی و شناسایی محتواي افکار، فرایند جاري تجربه RPویژه براي تمـرین اگاهی مهارت شناختی مؤثر، به احساسات و تصورات است. ذهن
دست آورنـد، است. اگر مراجعان بتوانند از طریق تمرین منظم مراقبه این مهارت را بهنحوي به هاي شناختی که به تراشی توانند خود را از گیرایی اشتیاق، وسوسه و دلیل می
).319، ص 1985انجامد، رها کنند (مارالت و گوردون، عود می
، پس از انتقالم بـه دانشـگاه واشـینگتن در 1970عالقۀ شخصی من به مراقبه در اوایل دهۀ هـاي ام اضطراب داشتم. در زمـان آغـاز دوره سیاتل آغاز شد. در آن زمان در مورد زندگی شغلی
کرد. درمـانگرم مراقبـه را هماننـد روشـی بـراي ایجـاد اضطراب، فشارخونم هم افزایش پیدا میعنـوان یـک رفتـار دفـاعی بـود. بـه آرامش به من توصیه کرد. در مقابل این توصیه، موضع مـن
هـاي هـاي مربـوط بـه آیـین هاي شرقی و تمـرین اي به انجام درمان درمانگر، توضیح دادم عالقهبـر کـاهش » 1مراقبۀ متعالی«اي در مورد اثربخشی تمرین منظم هندي و بودایی ندارم. او مقاله
از آنجـا کـه شـما «ت: فشارخون دیاستولیک بیماران مبتال بـه فشـارخون بـه دسـتم داد و گفـ و در ادامه شرکت در جلسـات » تأثیر قرار خواهد داد نظرم این نتایج شما را تحت پژوهشگرید، به
1. Transcendental Meditation (TM)
نوزده
TM مدت سه ماه توصیه و اضافه کرد، چنانچـه شـرکت در ایـن جلسـات، فشـارخون مـرا را بهایۀ خود را ثبت توانید فشارخون پ شما می«گاه دارو را برایم تجویز خواهد کرد: کاهش ندهد، آن
تان نموداري تهیه کنید. چه درمان مؤثر باشد و چـه گیري فشارخون روزانه و پس از آن از اندازهمن پس از شنیدن ایـن توضـیحات ». اید نباشد، شما در هر حال یک پژوهش شخصی انجام داده
ها ثبت نام کردم. موافقت و در آن TM هاي با شرکت در کالسTM ي کـه فـرد منحصـربه ۀفرد بر کلمـه (کلمـ ،است که در آن» 1تمرکزم ۀمراقب«یک فن
گونـه اسـت: آرام شـود. دسـتورالعمل بـدین ) متمرکـز مـی دهـد میمربی به هر یک از مراجعان وقتـی مانترا با هر دم و بازدم. ۀ تکرار کلم و دقیقه در روز 20مدت هاي بسته به نشستن با چشم
آرامی به کلمۀ مانترا توجه کنید و بـه نشسـتن زند، به هم می که فکر یا تصاویري تمرکزتان را به در سکوت و آرامش ادامه دهید.
هرصـبح قبـل از رغم شک و تردید اولیه، زمانی که تمرین را آغاز کردم، بسیار آرام شـدم. بهدر کمـال خوشـحالی، فشـارخون پـرداختم. سر کار رفتن و هر غروب بعد از کار به مراقبـه مـی
هم خوشـحال . درمانگرم چشمگیري یافتهفته از آغاز تمرین، کاهش 2من پس از دیاستولیکرا 3هربـرت بنسـون ۀنوشت 2پاسخ آرامشکتاب مطالعۀ نیز و TMشرکت در جلسات ۀادام بود و
از نـوعی و کـاهش تـنش، تسازي عضـال افزایش آرام براي. بنسون در کتاب خود پیشنهاد کردیـک تمـرین کـاهش مثابه وضوح از فواید مراقبه به اهد پزشکی بهوبود. ش بهره گرفتهپایه ۀمراقب
هر دو با افـزایش تـنش ،کند. از آنجا که هم رفتارهاي اعتیادي و هم خطر عود تنش حمایت میتوانـد اند، بدیهی است که مراقبـه مـی ، چه از نظر جسمانی و چه از نظر روانی مرتبطاضطرابو .هاي درمانی اعتیاد گنجانده شود اي مفید در برنامه لهیک مهارت مقاب منزلۀ به
یم تصمیم گـرفت اتفاق همکاران مراقبه، به ةام در حوز اي شخصی و حرفه هاي تجربه ۀدر نتیجتواند بر رفتارهاي اعتیادي خاصی همچون آرامی و ورزش می م که چگونه مراقبه، تنیبررسی کن
کـه آیـا تمـرین روزانـه (مراقبـه، از پژوهش ایـن بـود ارد. هدف بگذ اثرنوشیدن الکل در مردان هاي آزمایش و کنترل) ها در گروه آرامی عضالنی و ورزش بر مبناي انتصاب تصادفی آزمودنی تن
کنندة الکل، افرادي جاي افراد مصرف بهدهد یا خیر؟ ها را تغییر می زمودنیآمیزان الکل مصرفی از بـه همـین دلیـل بسـیار بـاال بـود. آنها اما مصرف الکل ،د نبودندمعتا را مدنظر قرار دادیم که
هـا پرهیـز از مصـرف و چون هدف اساسی درمانی آن ،کنندگان الکل استفاده نکردیم سوءمصرف 1. concentration meditation 2. The Relaxation Response
3. Herbert Benson
بیست
رفت. نتـایج نشـان داد هـر بین می رسیدن به پاکی بود که در صورت شرکت در این آزمایش ازنسـبت ،هاي گروه آزمایشـی مصرف آزمودنی میزانکاهش نحوي معنادار در سه تمرین روزانه به
میزان طور متوسط است. به اي مداخله مؤثر بوده هفته 16 ةهاي گروه کنترل، در دور به آزمودنی(مـارالت و درصـد کمتـر بـود 50قبـل از مداخلـه، ۀپای میزاننسبت به ،مصرف پس از مداخله
مشـخص شـد ،عالوه در جلسات پیگیري به ).1984و مارکز، 2؛ مارالت، پاگانو، رز1977، 1مارکزهـاي گـروه درصد از آزمـودنی 62دهند: ها را ادامه می تمرین میل خود ها به بسیاري از آزمودنی
نحـوي مـنظم هاي گـروه مراقبـه، بـه درصد از آزمودنی 57هاي هوازي (تمرین دویدن) و ورزش دادند. میهاي خود را ادامه تمرین
شد که مبانی نظري اندکی در مورد نحوة عملکـرد از آن جهت محدود می TMۀ من به عالقTM عالقـۀ 1980بر فرایندهاي شناختی و سطوح اضطراب فردي وجود داشت. در اوایـل دهـۀ
). متـون مربـوط بـه 2002کامل شـد (مـارالت، 3شناسی بودایی من به مراقبه با واردکردن روانشـناختی شـباهت دارد. در آن زمـان ـ ها به درمان رفتاري اري جهتشناسی بودایی از بسی روان
(یـک 5، اسـتاد معـروف ویپاسـانا 4ان. جنکا . مراقبه را زیر نظر اساتید بودایی مختلفی همچون اسدیـدم. آمـوزش مـی ») همان نحو که واقعاً هستند دیدن چیزها به«معناي اصطالح سانسکریت به
مورد توصـیف بـودایی اعتیـاد پرسـیدم. پـس از توضـیح اینکـه روز آموزش، از او در 10پس از کننـد، ایـن توصیف مـی » بیماري مغزي«بسیاري از متخصصان در ایاالت متحد آن را حالتی از
بلـه، «که پاسخ او ایـن بـود: » کنند؟ ها چگونه اعتیاد را تعریف می بودایی«سؤال را مطرح کردم: تواند براي مبتالیان بـه اینجا بود که پی بردم مراقبه می». اعتیاد یک بیماري است، بیماري ذهن
رفتارهاي اعتیادي، راهبردي براي مقابله با اشتیاق و وسوسۀ مؤثر باشـد، چـه ایـن افـراد درپـی کاهش مصرف باشند و چه درپی رسیدن به پاکی کامل.
ل تماسی داشتم که سیات 6حراستهاي با حداقل شناس یکی از زندان چند سال بعد، از روانکه پس از ،کرد روزه بر مبناي روش جنکا براي زندانیان داوطلب اشاره می 10 ۀبه آموزش مراقب
ویپاسـانا بـراي روزة 10هـاي ، بنابه درخواست زندانیان ایـن دوره 1977آن در سال ةاولین دورماندنـد، مگـر در میآموزشی، زندانیان در سکوت ةن ادامه یافته بود. طبق سنت این دوراداوطلب
هـا و کننـده سؤاالت شرکتدهی به طرح و پاسخ یادستورالعمل مراقبه توسط استاد ۀارائشرایط آگاهی. ذهنمبانی بودایی روزانه در توضیح مباحث
1. Marques 2. Pagano and Rose
3. Buddhist psychology 4. S. N. Goenka
5. Vipassana 6. minimum-security jail
ویکبیست
شده در مورد زنـدانیانی کـه در جلسـات بررسی موارد ثبت :شناس گفت این روان ،همچنینعود ، نشان دادشرکت نکردند ها این کالسدر ه زندانیانی که سبت بن ،کردند ویپاسانا شرکت می
آیا دوست دارم یک پژوهش بـالینی در ،در ادامه پرسیده بود. او و لغزش در این افراد کمتر استیـا هاي آموزشی ویپاسانا بر سوءمصرف الکل و مواد در زندانیان انجام دهم مورد ارزیابی اثر دوره
ۀبودنـد و مقایسـ کـرده یت زندانیانی که در جلسات درمانی شـرکت . ما براي پیگیري وضعخیربودجـه 1جانسـون شرکت نکرده بودند، از بنیاد رابـرت وود جلسات که در آن با کسانی نتایج آن
زاد شـدن از زنـدان نشـان داد، مصـرف آماه پس از 3ها دریافت کردیم. نتایج پیگیري آزمودنی چشـمگیري داشـته و هـا کـاهش جوانا در آن وکائین و ماري(و خشونت وابسته به الکل)، ک الکل
نسبت به گروه کنترلـی ها بینی نیز در آن و خوشبهبود ها پزشکی در آن هاي روان عالئم و نشانه ).2006و همکاران، 2بوون( است یافته افزایش
درمـانی درآوریـم؟ هرچنـد شـرکت در یصـورت دیـدگاه توانیم این تجربه را بـه چگونه میمفیدي هم بر وضعیت سالمت روان و هم بر مشکالت مربوط اثراي ویپاسانا جلسه 10هاي درمان
شـرکت کـردن در کننـدگان، سوءمصـرف بـراي بسـیاري از اما به رفتارهاي اعتیادي افراد دارد، هـا حتـی بـا م که بعضـی دانستی . همچنین، میبرانگیز است روزه، بسیار چالش10حتی ،جلسات
هـاي درمـانی . ایـن مسـئله در برنامـه انـد مخـالف هاي مبتنی بر تعالیم بـودایی شرکت در دورهکاهش استرس مبتنی ( براي اختالالت دیگري همچون درد مزمن، پریشانی هیجانی آگاهی ذهن
ت در دانشـگاه پزشـکی ماساچوسـ 4زین ـ تسال جان کابا 30که طی MBSR( 3آگاهی بر ذهن 5آگـاهی ذهـن بـر مبتنـی درمـانی شـناخت ( ) و عـود افسـردگی 1990زین، ـ ت؛ کاباکردایجاد
)MBCT ،(2002، 7در دانشگاه تورنتو؛ سگال، ویلیامز و تیزدل 6توسط زیندل سگال یافته توسعه (جلسه درمـان 8و شامل قالب اجراي گروهی دارند MBSRو هم MBCT. هم شود میدیده هم
در مدیریت احساسات جسمانی دردناك و اضطراب ،هاي هر دو نوع درمان آموزش. هفتگی است. نقش دارند) MBCTدر عود افسردگی (ي دخیل ها ) یا مدیریت برانگیزانندهMBSR( مرتبط با آن
زیـن و ـ تاسـت (کابـا اثبات رسـیده هاي پژوهشی به یافته از طریقاثربخشی هر دو نوع درمان ).2000؛ تیزدل و همکاران، 1997، 8و کریسر؛ روث 1992همکاران،
1. Robert Wood Johnson 2. Bowen
3. mindfulness-based stress reduction(MBSR) 4. John Kabat-Zinn
5. mindfulness-based cognitive therapy(MBCT) 6. Zindel Segal
7. Williams and Teasdal 8. Rooth and Creaser
ودوبیست
تصمیم گرفتیم یک برنامۀ درمـانی مـوازي MBSRو MBCTبر مبناي دستورالعمل و قالب ). طـرح کلـی 2005، 1) ایجاد کنیم (ویتکوویتز، مارالت و واکـر MBRPبراي رفتارهاي اعتیادي (
هـاي درمـانی هفتگـی اسـت کـه در آن مهـارت جلسۀ گـروه 8شامل MBRPراهنماي درمانی ) 1اسـت. هـدف از ایـن دورة درمـانی: آگـاهی تلفیـق شـده با فنون ذهن RPرفتاري ـ شناختی
) ایجاد ارتباط جدید بـا ایـن 2هاي عادتی، العمل ها و عکس افزایش آگاهی نسبت به برانگیزاننده هاي پرخطر است. ی براي مقابله با موقعیتهاي عین ) یادگیري مهارت3تجارب، و
آگـاهی ذهـن د،رو کار می فرد به مشتاقانۀ منظور تنبیه رفتارهاي بهانزجاردرمانی که برخالفشـدن در مقابـل خشـنودي تسـلیم جـاي . بـه اسـت نوعی اکتشاف و پذیرش اشتیاق و وسوسـه
بـدون درگیـر ،وسوسـه ۀباالترین درج ةفرصتی براي مشاهد آگاهی ذهن، اي میل و هوس لحظههـاي ، واژهبـود به ایـن نتیجـه رسـیده مطورکه یکی از مراجعان کند. همان شدن در آن ایجاد می
شـدن دسـتور یـا پـذیرفتن امـري (تحمیل، ریشۀ مشترك التین دیچیره 3نکرد و دیکته 2اعتیادام، بایـد زمانی کـه افسـرده کنم یمهنوز هم فکر « :گفت می فرد بدون اختیار و اراده) دارند. این
اکنـون . شـود نمـی مراقبه، دیگر این افکار به من دیکتـه دورة زیاد بنوشم، اما پس از تمام کردن ،به پـذیرش انزجار . با حرکت از بگذرنددهم که سادگی اجازه می و به پذیرم میافکار را ایندیگر
ۀتـر و از طریـق برنامـ دلسـوزانه یي دیـدگاه راهبرد مقابله با وسوسه، بهبودي بـر مبنـا مثابه به .شود میتسهیل MBRPدرمانی
ج. آلن. مارالت
1. Witkeiwitz and Walker 2. addiction
3. dictation
1
مقدمه
رفتـاري ـ تیهاي شـناخ از مهارتاي متشکل برنامه ،)MBRPد (مبتنی بر پیشگیري از عو یآگاه ذهنن برنامـه بـراي افـرادي یا ،ما تجربۀطبق .آگاهی است ذهن ۀدر پیشگیري از عود و تمرین مراقب
حفـظ و تـداوم اهـداف بـراي انـد؛ ردهکـ را تمام ییا سرپای يدرمان بستردورة ه ک مناسب است يا پشتوانه ت ویحما که به سمتی هستندخود یر سبک زندگییدارند و خواهان تغ زهیانگ یدرمان
ها باشد. آن يبهبود يبران یتمـر دربـارة ا یـ ، گیرنـد کـار مـی را بـه یدرمـان ۀن برنامـ یه اک یم درمانگرانینک یگمان م
تـوجهی بـه آن درخور طـور مصرف مواد تجربه دارند، یا بـه سوءهاي و درمان اختالل یآگاه ذهن یـا ن یگزیمتفاوت و جا يردیکرو دنبال ز بهیخود، شما ن انمراجع برخید، مانند یدارند. شا هعالق
د شـما در یشـا و دیمصرف مـواد و لغـزش باشـ سوءاختالالت و حل كدر دربارةتازه یدیدگاهدیگر ا ین دور باطل یاز ا ها رها کردن آنبه مراجعان خود و کمک يبرا يگرید ةشیو يجستجو MBRP برنامـۀ بـه سـمت تـدوین ،چنین جسـتجویی ۀدر نتیجما نیز د. یباش مخرب يرفتارها
حرکت کردیم. را بـه آگـاه ذهـن ياریاز هش هایی تمرین است که شده ین منظور طراحیاه ب MBRP ۀبرنام
بـراي افـزایش ن برنامه یا هاي تمرین، ارائه دهد. برند می ذهن رنج يادیاعت هاي تلهاز ه ک يافرادو یعـادت ي)، الگوهـا شـود مـی منجـر ه به عـود ک هایی موقعیتار و ک(اف ها برانگیزاننده از آگاهی
ث کم ییتوانا ها تمرینن یا کنند. از ما را کنترل میبسیاري که زندگی است خودکارهاي نشکواگونـاگون يهـا انتخابما را نسبت به ياریهش، برد یتجربۀ حال حاضر را باال م مشاهدة ردن وک
ار و کـ بـار اف فاجعـه یعـادت ياز الگوهـا يآزادمسـیر در را مـا در نهایـت و شیدر هر لحظه افزا .دهد می حرکت رفتارمان
ن یـ . ااستمصرف مواد اختالالت سوء هاي درمانترکیب در ما تجربۀن یآخر MBRP برنامۀ آن چیزي است و ارائۀ ن مراقبهیتمر کارگیري بهدر یادگیري و ما یشخص يسفرها شاملبرنامه
بیمـاران را هـاي رنـج از دردها و یه بعضکد ین امیبا ارود، شمار می ر زندگی ما ارزشمند بهکه دمبتنـی هاي شگامان برنامهیت پیل توجه و حمایدل به جا دارد اشاره کنیم ،نیاهش دهد. همچنک
يه راه را بـرا کـ اند بوده ينها افرادیده است. این برنامه موفق شده و به ثمر رسیا ،آگاهی ذهنبر .اند کردهباز کیو پزش یشناس ، روانیعلوم غرب در گرانبها، هاي سنتو ها تمریناین گنجاندن
2 مقدمه
یآمـوزش و آمـادگ ۀیـ اساس و پا مثابه به ن مراقبهیت تمریاهم بر توانیم نمین یش از ایما بل گرفتـه اسـت، کشـ یو شناخت يرفتار یشناس لۀ اصول روانیوس هب MBRPچه م. اگرینکد کیتأ
نـۀ یگر در زمید یدرمان هاي برنامهاز بسیاري ن برنامه را ازیه اکاست آگاهی ذهنن ین تمریااما مبتنـی بـر اضـطراب اهشکـ در سـنت هکـ ن اسـت یـ د ما ایند. امک یمصرف مواد متمایز مسوء یبـاق آگـاهی ذهـن ۀ مراقبۀ ین برنامه بر پای، اآگاهی مبتنی بر ذهن یشناخت درمانو آگاهی ذهن
ده است، یار با معتادان پسندکو کننده تسهیل هاي شناختی و آشنایی با گروه تجربۀ درمانبماند. ه بـه کـ نـات ی. خـود تمر اسـت يفـرد آگـاهی ذهـن ن یتمـر ،ه و اسـاس یـ ن پایولی شاید دومـ
به کنندگان شرکتق دعوت یو رفتارها را از طر ها نگرش دهد میاجازه MBRPکنندگان تسهیلوجود ندارد، فقـط از بري میانچ یما، ه تجربۀانتقال دهند، قلب این برنامه است. بر اساس ها آنه مـا کـ همـراه بـا آن اسـت هاي بینشسب کو ها چالشو تجربۀ حاصل از ين فردیق تمریطر م. ینک MBRP يشروع به تجسم و ارتقا یدرست به توانیم می کنندگان تسهیل عنوان به
اً اکتشـافات شخصـی یـ ، قوانـد آورده يرو یآگـاه ن ذهـن ید تازه به تمریه شاک یسانک يبراشـروع، بـراي نقطـۀ ، کنـیم مـی شنهاد ین درمان پیا از شروع به ارائۀ پیشرا آگاهی ذهن مراقبۀ
د. یـ نکآخـر برنامـه اسـتخراج جلسـۀ موجـود در مراقبـۀ از منـابع فهرستی هکبهتر باشد دیشا ییه راهنمـا کـ کنـیم می ۀ اکیدیشده است، توص فهرسته در آنجا ک ییو نوارها ها کتاببر عالوه
ت کشـر مراقبـه دةفشـر یدرمان دورة یکه حداقل در ک يا عضویاز آموزگار با تجربه مستقیمیآمـوزش هکـ ییو آنهـا دشـو مـی شور ارائـه کدر نقاط مختلف ها آموزشن ید. ایری، بگاست کرده
ن برنامـه وجـود یـ ه در اکـ است یناتیبا تمر خوانهمشتر یب ،اند دیدهپاسانا را یا مراقبۀ وینش یب دارد.
دربـارة یحاتیاسـت و توضـ MBRP عۀنه و اسـاس توسـ یشـ یپ دربارةتاب کن یقسمت اول ااز هـایی مثـال شـامل ن قسـمت ی. ادرمان ارائه داده استآموزش و يبرا ییها هیما و توص تجربۀ د.شـترن یازمنـد مالحظـه ب یه نکـ اسـت یشده و موضوعات ادگرفتهی هاي فصلرو، هروب هاي چالش م. یا انداخته MBRPاثربخشی یابیه دربارة ارزیق اولیتحق یککوتاه به ینگاه ،نیهمچنهشـت در را خواننـدگان هاي درمانی به توصیه هک است شده یطراح يطور تابک نیا ۀیبق
بـر ، عـالوه هاي هر جلسه و تمرینها مونمض دربارة هایی جزئی بحث ها فصل نیا. فصل ارائه کندارائـه و فایق آمدن بر مشکالت احتمالی MBRP کنندگان در برنامۀ جارب رایج شرکتتوصیف ت
ها نوشت دست ،نیتمر هاي برگه شامل ،اتیجزئ و ساختار الزم، مواد فهرست ،نیهمچن .کنند می
آگاهی: پیشگیري از عود اعتیاد ذهن 3
بکیـ تر و آگـاهی ذهـن نـات یتمر بـر اول جلسـۀ سه. است مراقبه ییراهنما دربارة ییها مثال و و حـال زمـان تجربـۀ رشیپـذ بـر دوم جلسـۀ سـه و روزمـره یزندگ با یآگاه ذهن هاي تمرین
حاتیتوضـ شـامل زیـ ن آخـر جلسـۀ دو .دارد زکتمر عود از پیشگیري يبرا آگاهی ذهن ناتیتمر جلسـه هـر . اسـت متعـادل یزنـدگ سـبک و یتیحمـا هـاي شبکه خودمراقبتی، دربارة يشتریب
دهـیم مـی حیتوضـ نجـا یا در مـا هکـ یبیترت به و بناستاست شده یطراح یقبل جلسۀ براساسروزانـۀ شـخص آگـاهی ذهـن در ترکیب بـا تمـرین برنامه، نیا در شده ارائه ساختار. دشو نیتمر
در فقـط نـه د،یـ جد هـاي مهـارت و هـا دیـدگاه ن،امراجعـ بـه تـا است شده یطراح گر تسهیل هکـ يا يآزاد و يدلسـوز لحظـه، بـه لحظـه ياریهشـ در هکـ بل ،يبهبود فرایند انۀروز هاي چالش
.دهد ارائه اورد،یب ارمغان به تواند یم یآگاه ذهن نیتمر
5
بخش اول دمبتنی بر پیشگیري از عو آگاهی ذهناجراي
MBRP همـراه بـه از عـود دارد مبتنـی بـر پیشـگیري اسـتان رفتـاري ـ شناختی درمانترکیبی از
و انـدازها راه ییبـر شناسـا عـالوه MBRP برنامـۀ ن، یاست. بنـابرا آگاهی ذهن مراقبۀ يها نیتمر يعملـی بـرا يهـا آموزش مهـارت شامل ، ندپذیر آسیبنندگان در آن ک تکه شرک ییها تیموقع
در مورد کنندگان شرکت، ها مهارتن یا نارک. در بودز ین هایی موقعیتدر چنین ها آن استفاده از نحوةو تغییر در باعث افزایش آگاهی ها تمرینن ی. ابینند میهم آموزش آگاهی ذهن يها نیتمر
هـاي سـرنخ ( یرونـ یجانـات) و ب یار، هکـ بـدنی، اف هـاي حـس ( یتجارب درون همۀارتباط فرد با ز حـق انتخـاب، دلسـوزي (شـفقت) و آزادي ا کند می. همچنین، فرد احساس شود می) یطیمح
بیشتري برخوردار است.)، MBSR، 1990ن یـ زـ ابـات ک(آگـاهی مبتنی بر ذهن اضطراباهش کن برنامه بر اساس یا
ل کـ ) و پروت2002زدل یـ امز، تیـ لیگال، وی، سـ MBCT(آگـاهی مبتنی بـر ذهـن شناختی درمان) شکل گرفته است. پس از اصالحات متعـدد در محتـوا، 2006و مارالت ( یدال از عود يریجلوگ
يازهـا یات و نیـ بـا تجرب يادیـ ز یه همـاهنگ کـ م یا ردهکدا یدست پ يا ساختار و سبک به برنامهشرفت خواهد بود و همراه با هر گروه یحال پشه دریهم MBRP. داشت MBRP کنندگان شرکت
بـا ییآشـنا دورة یـک نجـا ین، در ایدهـد. بنـابرا یبه رشد خود ادامه م کنندگان شرکتد از یجدMBRP توسعۀ حالدر ۀم جامعیدواریام م ویده یرا ارائه م MBRP به رشـد خـود در جهـت نیز
ار مؤثر ادامه دهد. یبس اي برنامه، بـه بحـث MBRP گـر تسـهیل مثابه ،خودمان تجربۀاز توصیفی کوتاه ۀ، ضمن ارائدر ادامه
ز یـ ن میـ ا ر آموختهیه در طول مسک ییها و درس ایم شدهرو همسائل گوناگونی که با آن روب دربارة يهـا ت گـروه یهـدا وگرهـا لیانتخاب و آموزش تسـه دربارةخود را مدون . ما تجربۀپردازیم می