İKT 216 İktisadi Düşünceler Tarihi

Ankara Üniversitesi SBF II. Sınıf İktisat

Ders 8

Altuğ Yalçıntaşhttp://ayalcintas.blogspot.com.tr/

altug.yalcintas@politics.ankara.edu.tr

http://iktisadidusuncelertarihi.blogspot.com.tr/

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuDEĞER (VALUE)

Dürüstlük (integrity)Erdem ve ahlâk (virtues and morality/ethics)Değerlendirmek (evaluation or assessment)Ölçmek (measure)Maliyet ve fayda (cost and benefit)

Fiyat (price)???

İktisatta Değer Kuramları ve Değer Sorunu

16 Nisan 2015 Google taraması sonucu: «etymology of value» ve «etymology of virtue»

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuFelsefe ve doğa bilimlerini ilgilendiren bir konu olarak “değer / kıymet”

• Değer ≡ Önem• Değer nesnelerin doğasında olan bir töz (essence), ruh (spirit)• Var olan değerin arttırılması

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuDoğa bilimlerini ilgilendiren bir konu olarak “değer”

• Değer ≡ Enerji• Değerin (enerjinin) korunumu• Conservatism, toplumsal değerlerin (adalet, dayanışma, eşitlik vs.) korunması

vs.

Diğerler alanlar: estetik, ahlâk, epistemoloji …

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuDeğer kavramı hangi pragmatik sorunu çözer?

Değer varlıklar (ve bu varlıkların faydaları) arasında dönüşüm, karşılaştırma ya da değiş tokuş yapma imkânı sağlar.

• İnsanın değeri versus …• Doğanın değeri versus …• Bilimin değeri versus …• Bir enerji formunun başkabir enerji formuna dönüşmesi

İktisadi bir konu olarak «değer»

İktisatta Değer Kuramları ve Değer Sorunuİktisadi bir konu olarak “değer”

• Mallar (goods, biens) ve metalar (commodities) • Değiş tokuş hangi ilkeye göre yapılacak?• Değerin ölçütü nedir?• Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır?

İktisatta Değer Kuramları ve Değer Sorunuİktisadi bir konu olarak “değer”

Peki ya fiyatlar?Fiyat: malların (metaların) birbiriyle değiştirilmesini sağlayan endeks

Kural: denk olan değerler değiş tokuş edilir ADALETSorun 1: Fiyatlar adaleti sağlar mı?Sorun 2: Fiyatlar değerlerin yerine geçer mi?Sonuç: İktisatçılar her şeyin fiyatını bilir, hiçbir şeyin değerini bilmez.

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuMerkantilistler için değer• Dış ticaret yoluyla elde edilen değerli madenler (bulyon)

Fizyokratlar için değer• Tarım üretimi yoluyla elde edilen artık ya da armağan

Klasikler için değer• Bir malın üretimi sırasında harcanan emek (miktarı)

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – Adam Smith

• Kullanım Değeri: Bir malın (metanın) faydası• Değişim Değeri: Bir malın diğer malları alma gücü (fiyat)

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – Adam Smith

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Ne zaman?

(1) Toplumun ilkel aşaması• Özel mülkiyet yokken• Metaların üretimi sırasında harcanan emeğin değeri• Denge halindeyken, Değer ≡ Ücret

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – Adam Smith

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

(2) Sermaye birikimi gerçekleştikten sonra• Bir malın üretimi sırasında harcanan emeğin ve girdi olarak kullanılan

sermayenin değeri• Denge halindeyken, Değer ≡ Ücret + faiz / kâr

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – Adam Smith

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

(3) Toprak özel mülkiyet haline gelir gelmez• Bir malın üretimi sırasında harcanan emeğin, girdi olarak kullanılan

sermayenin değeri ve toprak sahibine ödenen pay• Denge halindeyken, Değer ≡ Ücret + faiz / kâr + rant

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – Adam Smith

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

AS için EDK üretim maliyetleri toplamı kuramıdır.

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – David Ricardo

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

DR için göreceli büyüklükler önemlidir.

Lşarap / Lkumaş

Mutlak büyüklükler

Göreceli büyüklükler

Çünkü değeri zaman içinde değişmeyen hiçbir meta yoktur.

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – David Ricardo

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

Lşarap / Lkumaş ne zaman değişir?

Göreli değerler uzun dönemde teknolojik ilerleme olduğunda değişir.Bu değişmenin sebebi ücretler değildir.

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – David Ricardo

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

Peki sermaye malları (K)?

Sermaye malları (K) da emek cinsinden (L) ifade edilebilir. (Bu durumda AS’nin 2. aşamasındaki sorun çözüldü. Bkz. 12 numaralı slayt)

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – David Ricardo

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

DR için değer ekonomik alanın dışında ortaya çıkmaz.

DİKKAT: Emeğin harcanması süreci vs. ücretlerin ödenmesi süreci

Bir niteliksel büyüklük olarak değerin ortaya çıkışı

Niceliksel bir büyüklük olarak ücretin (emeğin mutlak fiyatı) ödenmesi

İktisatta Değer Kuramları ve Değer SorunuEmek Değer Kuramı – David Ricardo

Değerin değişmeyen bir ölçütü var mıdır? Evet! Fakat:

DR için değer ekonomik alanın dışında ortaya çıkmaz.

Ricardian vice (Ricardocu kabahat – Joseph A. Schumpeter):AS’deki moral sofistikasyon DR’daki iktisadi sofistikasyon